28
Αιέν αριστεύειν ΠΑYΛΟΣ ΝΙΝΙOΣ Αρχιτέκτων Μηχανικός
Μ
ε χαρά και συγκίνηση δέχθηκα την πρόσκληση για να εκφράσω κάποιες απόψεις μου πάνω στο πολυδιάστατο θέμα της αριστείας μέσα από τις μέχρι σήμερα εμπειρίες μου. Η μνήμη μου γύρισε σαράντα περίπου χρόνια πίσω και ξαναπέρασαν στα μάτια της καρδιάς μου εικόνες από τα πιο όμορφα χρόνια της ζωής μου, οι αξέχαστοι καθηγητές μου και συμμαθητές μου, μαζί με τις πιο όμορφες στιγμές και αναμνήσεις που έζησα στην οικογένεια των Εκπαιδευτηρίων Δούκα, του δικού μου σχολείου. Δεν μπορώ να κρύψω πόσα πολλά οφείλω και πόσο ο καθένας από τους καθηγητές μου βοήθησε στα βήματά μου, βάζοντας το μικρό του αλλά τόσο σημαντικό λιθαράκι για το μετέπειτα σκαλοπάτι που σύντομα θα ανέβαινα... Σήμερα, μετά από 36 χρόνια ακριβώς, αρχιτέκτονας πια στο Παρίσι και στην Ελλάδα, αν και οι στοχασμοί μου αρχικά ξεκινούν με βάση την επιστήμη που σπούδασα και ασκώ, η πρόσκληση να αναφερθώ στο θέμα της αριστείας με οδήγησε να σκεφθώ ολιστικά, δηλαδή εκτός από τη στενή μου επαγγελματική ιδιότητα ως αρχιτέκτονας, αλλά και ως εκπαιδευτικός, κοινωνιολόγος, ψυχολόγος... Με λίγα λόγια, δηλαδή, ως άνθρωπος για τον άνθρωπο, πράγμα
–141–
2016
Αριστεία
ΛOΓΟΣ ΚΑΙ ΑΝΤIΛΟΓΟΣ
2016
όχι δύσκολο, μιας και η αρχιτεκτονική είναι η τέχνη και η επιστήμη που σέβεται και αγκαλιάζει όλες τις δραστηριότητες του ανθρώπου και τις ενσωματώνει στο περιβάλλον. Πριν ακουμπήσω το τι είναι για μένα η αριστεία, να αποσαφηνίσω πως δεν οδηγούμαστε σε αυτήν μόνο χάριν της κάποιας ιδιαίτερης προσωπικότητάς μας, των χαρισμάτων και δεξιοτήτων που μας χάρισε η φύση, αλλά κυρίως επειδή αυτά μπόρεσαν και βρήκαν γόνιμο έδαφος, καλλιεργήθηκαν και αναπτύχθηκαν πάνω σε κατάλληλα θεμέλια και από μέντορες που μπόρεσαν να δώσουν όραμα στην εσωτερική φλόγα κατά τα νεανικά χρόνια, όταν η διαμόρφωση ιδεών και αξιών, πέρα από τη ζύμωση με το περιβάλλον, είναι ουσιαστικό να υποβοηθηθεί κατάλληλα ώστε όλες μας οι δεξιότητες να βρουν τη διέξοδό τους. Στην καθημερινή μας προσπάθεια εξασφάλισης του επιούσιου, ο όρος αριστεία συχνά παραμερίζεται, μιας και εσφαλμένα συγχέεται με κάποια έννοια δυσπρόσιτη και δεν ταυτίζεται με στάση ζωής. Κι όμως, ο καθένας μας στο ταξίδι της προσωπικής ανάπτυξης έχει δικά του στάδια και επίπεδα για την επίτευξη της αριστείας, μιας και αυτή δεν είναι προϊόν ακαδημαϊκού πλούτου, αλλά ο προσωπικός αγώνας αξιοποίησης των ταλέντων με συγκεκριμένο τρόπο και σε υγιές περιβάλλον και πάντα στο μέτρο και τη δύναμη που ο καθένας μπορεί να αντλήσει από αυτό. Απαραίτητη προϋπόθεση: ο σεβασμός του περιβάλλοντος, της ιστορίας, του πολιτισμού και της παρακαταθήκης της γνώσης των παλαιοτέρων. Μπορούμε να πούμε ότι η αριστεία είναι παράλληλη με τον προσωπικό δρόμο προς τη γνώση, μέσα από την οποία παίρνουν δύναμη τα μικρά και τα μεγάλα, ξυπνούν και αξιοποιούνται όλα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά μας. Πως η αριστεία είναι μια δημιουργική πορεία χωρίς τέλος, όχι αυτάρεσκη, που ξέρει να σέβεται, να είναι υπεύθυνη, να έχει σεβασμό και χώρο για συμπόρευση και που προϋποθέτει πρώτα απ’ όλα βαθιά εσωτερική παιδεία.
–142–
Αριστεία
ΛOΓΟΣ ΚΑΙ ΑΝΤIΛΟΓΟΣ
Δεν νομίζω ότι πρέπει να είναι κανείς αρχιτέκτων για να νιώσει τη σημασία της άμεσης σχέσης του ανθρώπου με το περιβάλλον του. Δυστυχώς όμως ο σύγχρονος άνθρωπος της ήσσονος προσπάθειας και όχι της αριστείας, η οποία απαιτεί κόπο, κριτική σκέψη και προσπάθεια, είναι υπόλογος για τις καταστροφές πάνω στη γη και για τον σοβαρό τραυματισμό του περιβάλλοντος και του πνεύματος παγκοσμίως. Ιδιαίτερα όμως η χώρα μας, πέρα από την περιβαλλοντική καταστροφή, έχει υποστεί τη μεγαλύτερη βλάβη σε ευρύτερο πολιτιστικό και αξιακό επίπεδο. Η έλλειψη πραγματικής, βαθιάς και ουσιώδους παιδείας, η υποβάθμιση και εγκατάλειψη κάθε αξίας και η διαστρέβλωση εννοιών, όπως π.χ. η ελευθερία, η δημοκρατία, η αλήθεια κλπ., μοιάζουν με τους παθογόνους μικροοργανισμούς που, αν παραμείνουν ενεργοί, δεν είναι δυνατόν το κοινωνικό κύτταρο να οδηγηθεί σε ανάκαμψη αλλά σε συνεχή σήψη. Ο πολιτισμός μιας κοινωνίας ορίζεται από τον τρόπο που έχει συνηθίσει να ιεραρχεί τις ανάγκες της. Κάποτε στην Ελλάδα αυτή η ιεράρχηση των αναγκών ήταν ελληνοκεντρική, όπως την κληρονομήσαμε κοινωνικοκεντρική, μέχρι που από τη μίμηση των προτύπων δυτικού τύπου μετατράπηκε σε υλικοκεντρική και ευάλωτη σε εξωγενείς παράγοντες, με αποτέλεσμα να χάνει σταδιακά τις παραδοσιακές δοκιμασμένες συνταγές που έδειχναν τον δρόμο προς τη γνώση και την αριστεία. ΑΙΕΝ ΑΡΙΣΤΕΥΕΙΝ, όπως δίδαξε κάποτε και ο Όμηρος, αλλά πώς; Ο καθένας, όταν επιδιώκει το καλύτερο, ας εξετάζει αν αυτό συμπορεύεται με το γενικότερο καλό και βέβαια ας διαλέξει προσεκτικά τους όποιους καθοδηγητές του. Εγώ θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό και είμαι ευγνώμων που μέσα από την επιστήμη μου έμαθα να διακρίνω τουλάχιστον ποιος θα ήταν ο δρόμος αυτός που θα με οδηγούσε στην προσωπική
–143–
2016
Αριστεία
ΛOΓΟΣ ΚΑΙ ΑΝΤIΛΟΓΟΣ
2016
μου αριστεία, που αυτόματα θα ήταν και η συμβολή μου στην κοινωνία μου. Στη Γαλλία είχα την τύχη να δοκιμάσω, στη δική μου μικροκλίμακα, την πρώτη μου αριστεία μέσα από μια υποτροφία που πήρα το τέταρτο χρόνο των σπουδών μου, η οποία μου χάρισε τη θέση του επιμελητή καθηγητή στους φοιτητές του πρώτου έτους και από την οποία αυτή εμπειρία αποκόμισα μερικά από τα σπουδαιότερα αγαθά και εφόδια για τη μετέπειτα καθημερινή μου πάλη για επιβίωση. Ήταν μεγάλη τιμή και εμπορεία για μένα όταν μου ζητήθηκε από τη διοίκηση του Πολυτεχνείου, όπου φοιτούσα στην Ecole Spéciale d' Architecture, να παρουσιάσω ενώπιον όλων των φοιτητών του πρώτου έτους της Αρχιτεκτονικής το πρόγραμμα της ακαδημαϊκής τους χρονιάς. Το αμφιθέατρο ήταν κατάμεστο, με 400 φοιτητές περίπου που περίμεναν να τους καλωσορίσω στη δική τους διαδρομή προς την αριστεία! Ήταν τόσο συγκλονιστική αυτή η στιγμή, διότι συνειδητοποίησα ότι έπρεπε σε όλους αυτούς τους ανθρώπους να ανεβάσω τους σωστούς διακόπτες και παράλληλα να τους βάλω στη διαδρομή της αέναης αναζήτησής τους, βάζοντάς τους σε σωστή τροχιά. Εκείνη τη στιγμή, αφού τους καλωσόρισα και μετά από μια σύντομη παύση αμηχανίας αναμεταξύ μας, τη σιωπή που επικράτησε την έσπασε ένας ανήσυχος, ασυγκράτητος πρωτοετής φοιτητής, ρωτώντας με: «Μήπως μπορείτε να μας πείτε τι είναι ακριβώς η Αρχιτεκτονική;» Μια ερώτηση συνάμα παγίδα και γρίφος, αλλά πολύ προκλητική! Του απάντησα λοιπόν και χωρίς δεύτερη σκέψη ότι η Αρχιτεκτονική είναι οτιδήποτε κατασκευάστηκε από ανθρώπους που δεν υπήρξαν ποτέ αρχιτέκτονες. Κτίσματα που φτιάχτηκαν από τη σχέση που ανέπτυξε ο άνθρωπος με το περιβάλλον του, χωρίς κανένα ακαδημαϊκό υπόβαθρο. Τότε για πρώτη φορά τους μίλησα γι’ αυτή τη μορφή αριστείας που είχαν
–144–
Αριστεία
ΛOΓΟΣ ΚΑΙ ΑΝΤIΛΟΓΟΣ
όλοι αυτοί οι άνθρωποι προκειμένου να δημιουργήσουν συνθήκες διαβίωσης γι’ αυτούς και τις οικογένειές τους, αφήνοντας σ’ εμάς την κληρονομιά που τώρα έχουμε. Αυτούς λοιπόν τους ανθρώπους είναι που πρέπει κι εμείς αντίστοιχα να μιμηθούμε, μακριά από την καθημερινή και εσκεμμένη δημαγωγική προσπάθεια των επικυρίαρχων του ελληνικού πνεύματος που τολμούν να λένε πως η αριστεία είναι ρετσινιά, προσπαθώντας για ακόμη μία φορά να υποβαθμίσουν το μεγαλείο του ελληνικού πνεύματος και του ελληνισμού. Ας μην ξεχνάμε, εξάλλου, και τι σημαίνει η λέξη Ελλάς: Ελ = φως, Λας = πέτρα, άρα φωτεινή πέτρα. Η αριστεία είναι το φως και το οξυγόνο που μας δίνει ζωή για πάντα... Με ιδιαίτερη λοιπόν εκτίμηση και αγάπη εύχομαι πάντα καλή επιτυχία σε όλους τους μαθητές, που προετοιμάζονται και αυτοί με τη σειρά τους να αντιμετωπίσουν τις ακόμη δυσκολότερες σύγχρονες συνθήκες, αλλά και προκλήσεις που θα τους κάνουν μέσα από τη συνεχή τους προσπάθεια και επιμονή να αριστεύσουν και αυτοί στους τομείς της δεξιότητάς τους!
–145–
2016