15
Η αριστεία ως κοινωνική προσφορά ΝIΚΗ ΚΕΡΑΜEΩΣ Βουλευτής Επικρατείας – Υπεύθυνη Τομέα Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης ΝΔ
M
2016
ε αφορμή την ετήσια έκδοση του Ημερολογίου των Εκπαιδευτηρίων Δούκα, θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας την εμπειρία μου από τον χώρο της κοινωνικής δράσης, σε μια προσπάθεια να οριοθετήσω μερικά από τα χαρακτηριστικά που συνθέτουν, κατά την άποψή μου, την έννοια της αριστείας. Έννοια που δεν οριοθετείται αποκλειστικά με όρους υψηλού γνωσιακού επιπέδου και απόδοσης, αλλά και με όρους προσφοράς στον συνάνθρωπο και της αξίας του συνανήκειν. Άλλωστε, ο χώρος της κοινωνικής δράσης, όπως και ο συγγενής χώρος της εθελοντικής δράσης, κοσμείται από ανθρώπους που προσφέρουν ακούραστα, με συνέπεια και επαγγελματισμό, για την ανακούφιση των συνανθρώπων μας. Και είμαι ευτυχής που είχα την τύχη να γνωρίσω από κοντά τέτοιους ανθρώπους, τους κόπους, τα οράματα και τις αγωνίες τους. Η προσωπική μου εμπειρία έχει ως αφετηρία την απόφαση που πήραμε πέντε συμμαθήτριες και φίλες να δράσουμε σε μια προσπάθεια να βελτιώσουμε τη ζωή συνανθρώπων μας στις συνθήκες οικονομικής κρίσης που βιώνουμε. Παρατηρώντας γύρω μας τις διαρκώς αυξανόμενες ανάγκες για πρόσβαση σε βασικά
–74–
Αριστεία
ΛOΓΟΣ ΚΑΙ ΑΝΤIΛΟΓΟΣ
αγαθά, αλλά και τη διάθεση πολλών, φυσικών προσώπων και εταιρειών, να προσφέρουν το πλεόνασμά τους, χωρίς συχνά να γνωρίζουν πώς το πλεόνασμα αυτό θα μπορούσε να αξιοποιηθεί με τον βέλτιστο δυνατό τρόπο, σκεφτήκαμε ότι αυτό που λείπει είναι η αποτελεσματική μεταξύ τους διασύνδεση. Ο στόχος ήταν απλός: να «παντρέψουμε» διαπιστωμένες ανάγκες με πλεόνασμα, τη ζήτηση με την προσφορά. Και έτσι γεννήθηκε ο ΔΕΣΜΟΣ. Το μη κερδοσκοπικό σωματείο ΔΕΣΜΟΣ υπηρετεί την αρχή της κοινωνικής αλληλεγγύης και την ατομική, κοινωνική και εταιρική υπευθυνότητα. Στοχεύει στην αξιοποίηση πάσης φύσεως πλεονάσματος –των περισσευούμενων αγαθών εταιρειών και ιδιωτών–, καθώς και της δωρεάν παροχής υπηρεσιών, για την αντιμετώπιση διαπιστωμένων αναγκών ευπαθών κοινωνικά ομάδων. Απώτερος στόχος είναι, αφενός, η άμεση και αποτελεσματική εξυπηρέτηση έκτακτων αναγκών ευπαθών ομάδων και των φορέων αυτών (οργανισμοί, ιδρύματα, κοινωνικοί φορείς κ.ά.) και, αφετέρου, η δημιουργία βιώσιμων δικτύων αλληλεγγύης μεταξύ τους. Από τον Ιανουάριο του 2012 έως σήμερα, ο ΔΕΣΜΟΣ έχει συνεργαστεί με 450 οργανισμούς και έχει ωφελήσει πάνω από 300.000 συνανθρώπους, προσφέροντάς τους βασικά αγαθά η αξία των οποίων αγγίζει τα 2 εκατομμύρια ευρώ. Μέσα σε πολύ λίγο χρόνο, λοιπόν, μια ιδέα, μια απόφαση, έκανε τη ζωή πολλών συμπολιτών μας καλύτερη, αλλά και τη δική μας καθημερινότητα ουσιαστικότερη. Η συνεχής τριβή με τα προβλήματα και τις επιπλοκές που ανέκυπταν στην πορεία αυτή μάς έφερνε διαρκώς αντιμέτωπους με νέες προκλήσεις. Και κάπως έτσι ο ΔΕΣΜΟΣ δυνάμωνε μέρα με τη μέρα, με νέες δράσεις, νέες συνεργασίες και πολλούς νέους εθελοντές. Για παράδειγμα, μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίσαμε ήταν η αλλαγή του καθεστώτος ΦΠΑ για τη διευκόλυνση
–75–
2016
Αριστεία
ΛOΓΟΣ ΚΑΙ ΑΝΤIΛΟΓΟΣ
2016
των δωρεών. Μέχρι πρότινος, η επιβολή ΦΠΑ σε όλες τις δωρεές σε είδος από εταιρείες προς κοινωφελείς οργανισμούς συνιστούσε ισχυρότατο αντικίνητρο στην ιδιωτική κοινωνική προσφορά: εάν, δηλαδή, ήθελε μια εταιρεία να δωρίσει 10 τόνους μακαρόνια σε ένα κέντρο αστέγων, όφειλε να καταβάλει ΦΠΑ 23% επί της αξίας των δωριζομένων προϊόντων. Αντίθετα, αν η εταιρεία αυτή κατέστρεφε τα εν λόγω προϊόντα και συνέτασσε πρωτόκολλο καταστροφής αντί να τα δωρίσει, απαλλασσόταν από τον ΦΠΑ. Για να γίνουν κατανοητά τα μεγέθη, υπήρχε ελληνική εταιρεία ειδών προσωπικής υγιεινής που κατέστρεφε συστηματικά 37 φορτηγά τον μήνα γεμάτα με προϊόντα, τα οποία είχαν κάποιο επιφανειακό ελάττωμα (π.χ. στη συσκευασία), ωστόσο ήταν απόλυτα κατάλληλα προς κατανάλωση. Και όλα αυτά τα προϊόντα πήγαιναν χαμένα, παρότι κοινωνικά ευπαθείς ομάδες τα είχαν πραγματικά μεγάλη ανάγκη. Αποφασίσαμε λοιπόν να αναλάβουμε εκ νέου δράση, προκειμένου να διορθωθεί μια συστημική στρέβλωση. Συλλέξαμε μαζί με ομάδα ειδικών όλα τα απαραίτητα στοιχεία από ΜΚΟ και άλλους φορείς, μελετήσαμε το ισχύον νομικό καθεστώς και προχωρήσαμε σε νομοθετική πρόταση προς την κυβέρνηση που απαλλάσσει τέτοιες δωρεές σε είδος από την επιβολή ΦΠΑ, η οποία ψηφίστηκε από τη Βουλή τον Φεβρουάριο του 2014. Πρόκειται για μια αλλαγή ενός καθεστώτος που ίσχυε για 27 χρόνια στη χώρα μας και αποτελούσε τροχοπέδη στην ιδιωτική πρωτοβουλία κοινωνικής προσφοράς. Χρειάστηκε μελέτη και τεκμηρίωση, ανάλυση των αναγκών, συγκριτική έρευνα σε πολλές από τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης· χρειάστηκε σχεδιασμός, σαφής στόχευση, θετική και δημιουργική πρόταση· επιμονή για να ξεπεραστεί η απάθεια και ο αρνητισμός· συντονισμένη προσπάθεια πολλών ανθρώπων, που δούλεψαν συνεργατικά, με συνέπεια και επαγγελματισμό, υπέρ ενός σκοπού. Όλα τα στοιχεία αυτά συνθέτουν και οριοθετούν, κατά την άποψή μου, την έννοια της αριστείας ως κοινωνικής προσφοράς.
–76–
Αριστεία
ΛOΓΟΣ ΚΑΙ ΑΝΤIΛΟΓΟΣ
Αριστεία στη γνώση και τη διαχείρισή της, στην πρόθεση και την υλοποίησή της στην πράξη, στο όραμα και τη συναντίληψη για την επίτευξη μιας υπέρτερης κοινωνικής αξίας. Με παρόμοιο τρόπο φιλοδοξώ να προσεγγίσω και την πολιτική. Στην έως τώρα πορεία μου είχα την τύχη να γνωρίσω ανθρώπους με πλούσια κοινωφελή και κοινωνική δράση, που προσφέρουν με όραμα και επαγγελματισμό, και θεωρώ ότι το παράδειγμά τους πρέπει να αξιοποιηθεί γόνιμα στη διαμόρφωση της πολιτικής. Είναι η εύκολη λύση να πει κανείς ότι δεν ασχολείται με τα κοινά επειδή η πολιτική φαίνεται απρόσιτη, αδιάφορη, διεφθαρμένη, και η νοοτροπία αυτή πρέπει κάποτε και κάπως να αλλάξει. Πιστεύω ότι και η νέα γενιά οφείλει να αναλάβει ευθύνες και να μην στέκεται παθητικά απέναντι στις εξελίξεις. Στην ιδιαίτερα δύσκολη ιστορική περίοδο που διανύει η χώρα μας, η μόνη διέξοδος είναι η γνώση και η βελτίωση των δεξιοτήτων μας στη διεθνή κλίμακα ανταγωνιστικότητας, η ανάκτηση της αξιοπιστίας μας, η κοινωνική ευαισθητοποίηση, καθώς και η συνεργατικότητα για την εξεύρεση πρακτικών λύσεων, στα μικρά και στα μεγάλα. Η επιδίωξη της αριστείας είναι ένας διαρκής αγώνας για βελτίωση, όχι μόνο του εαυτού μας, αλλά και του περιβάλλοντός μας, της νοοτροπίας μας και του συνόλου. Αφετηρία της είναι οι αρχές και οι γνώσεις μας, που εμπλουτίζονται διά βίου, καλλιεργούνται, δοκιμάζονται και διαμορφώνονται με το πέρασμα των χρόνων και την αφομοίωση των εμπειριών. Είναι το αίσθημα της υπέρβασης του εαυτού, αλλά και η προσφορά στον συνάνθρωπο και η χαρά του συνανήκειν. Το να ξεπερνάς τα στενά όρια του δικού σου, ατομικού συμφέροντος και να συνειδητοποιείς ότι δεν μπορείς να ευτυχήσεις σε έναν κόσμο όπου ο διπλανός σου δυστυχεί, ότι δεν μπορείς να μένεις αμέτοχος απέναντι σε συνθήκες που πιστεύεις ότι πρέπει να αλλάξουν. Είμαστε νέοι άνθρωποι και οφείλουμε να δράσουμε· αν όχι εμείς, τότε ποιοι;
–77–
2016