Leabhar an MhĂşinteora
EDCO-Litriu an Lae-Covers-TRBCL.indd 9-10
15/05/2020 10:24
Leabhar an MhĂşinteora An Comhlacht Oideachais
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 1
15/05/2020 10:29
An Chéad Chló 2020 An Comhlacht Oideachais Bóthar Bhaile an Aird Baile Bhailcín Baile Átha Cliath 12 www.edco.ie Ball den Smurfit Kappa cpt © 2020 Mary Fox Gach ceart ar cosaint. Ní ceadmhach aon chuid den fhoilseachán seo a atáirgeadh, a stóráil i gcóras aisghabhála ná a tharchur ar aon mhodh nó slí, bíodh sin leictreonach, meicniúil, bunaithe ar fhótachóipeáil, ar thaifeadadh nó eile gan cead a fháil roimh ré ón bhfoilsitheoir nó ceadúnas a cheadaíonn cóipeáil shrianta in Éirinn arna eisiúint ag Gníomhaireacht um Cheadúnú Cóipchirt na hÉireann, 63 Sráid Phádraig, Dún Laoghaire, Baile Átha Cliath.
Clúdach: Liz White Designs Clóchur: Carole Lynch Eagarthóir: Alicia McAuley, Dorothy Ní Uigín Léitheoir profaí: Annemarie Nugent, Caitriona Clarke Léaráidí: Steph Marshall, Kristi Davidson (The Bright Agency) Rinne na foilsitheoirí a ndícheall teacht ar úinéirí cóipchirt; beidh siad sásta na gnáthshocruithe a dhéanamh le haon duine eile acu a dhéanann teagmháil leo.
ii
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 2
15/05/2020 10:29
Clár Réamhrá ..................................................................................................... 2 Plean Scoile: Foghlaim Chomhtháite Ábhar agus Teangacha (FCÁT) ........... 4 Plean Scoile: Gramadach ............................................................................ 6
Leabhar Gramadaí 1 Na haimsirí ........................................................................................... 8 2 Briathra neamhrialta san aimsir chaite .............................................. 10 3 Uimhir iolra ........................................................................................ 12 4 Briathra neamhrialta san aimsir láithreach: Abair, Beir, Bí, Clois ....... 13
Dul Siar A ............................................................................................... 15 5 Briathra neamhrialta san aimsir láithreach: Déan, Faigh, Feic, Ith..... 17 6 Briathra neamhrialta san aimsir láithreach: Tabhair, Tar, Téigh ......... 18 7 Briathra san aimsir chaite agus san aimsir láithreach ....................... 19 8 Céimeanna comparáide na haidiachta ............................................... 21
Dul Siar B ............................................................................................... 23 9 Forainmneacha réamhfhoclacha bunaithe ar Faoi agus As ................ 25 10 Briathra neamhrialta san aimsir fháistineach: Abair, Beir, Bí, Clois .... 26 11 Céimeanna comparáide na haidiachta ............................................... 28 12 Briathra neamhrialta san aimsir fháistineach: Déan, Faigh, Feic, Ith.... 29
Dul Siar C ............................................................................................... 30 13 Briathra neamhrialta san aimsir fháistineach: Tabhair, Tar, Téigh ...... 31 14 Aidiachtaí agus ainmfhocail ............................................................... 32 15 An aidiacht shealbhach...................................................................... 33 16 Caint indíreach (an chlaoninsint) ........................................................ 34
Dul Siar D ............................................................................................... 35 Táblaí ........................................................................................................ 37 Measúnú 1 (bunaithe ar aonaid 1–8) ........................................................ 44 Measúnú 2 (bunaithe ar aonaid 9–16) ...................................................... 47 Measúnú 1: Na Freagraí ............................................................................ 51 Measúnú 2: Na Freagraí ............................................................................ 53
Leabhar Litrithe Cluichí ....................................................................................................... 55 Patrúin Foghraíochta agus Aicmí Focal ..................................................... 61 Na Focail Litrithe Deighilte ........................................................................ 86
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 1
15/05/2020 10:29
Réamhrá Tá na leabhair bunaithe ar Churaclam nua Teanga na Bunscoile. Scéim ghrádaithe is ea é do Rang 2 go Rang 6. I ngach aonad, tá réimse leathan modhanna múinte le fáil: léigh agus pléigh, obair bheirte, obair ghrúpa, gníomhaíochtaí éisteachta, gníomhaíochtaí labhartha, tascanna scríbhneoireachta agus cluichí.
Litriú an Lae: Leabhar Litrithe Tá an leabhar bunaithe ar na deich dtopaic ar Churaclam na Gaeilge. I Litriú an Lae do Rang 6, tá 19 aonad bunaithe ar théamaí Churaclam na Gaeilge (agus cúig aonad Dul Siar) agus tá 11 aonad bunaithe ar ábhair an churaclaim. Dé réir Churaclam nua Teanga na Bunscoile, caithfear ábhair/ceachtanna eile ón gcuraclam a mhúineadh trí Ghaeilge (An Fhoghlaim Chomhtháite Ábhar agus Teangacha (FCÁT)). Mar sin tá ceacht tíreolaíochta, ceacht corpoideachais, ceacht matamaitice, ceacht staire, ceacht sna hamharcealaíona, ceacht eolaíochta agus ceacht san oideachas sóisialta, pearsanta agus sláinte le fáil sa leabhar freisin. Tá na haonaid seo san áireamh chun cabhrú le pleanáil le haghaidh FCÁT sa Churaclam nua Teanga. Tá sé de rogha ag an múinteoir litriú na bhfocal a mhúineadh. I leabhar Rang 6, gheofar liosta de deich bhfocal in aghaidh na seachtaine nó an aonaid. Tá na focail liostaithe i dtábla ag tús na n-aonad, agus caithfear iad a scríobh amach sa tábla gach oíche mar obair bhaile. Úsáidtear an cur chuige: Féach agus Abair, Clúdaigh, Scríobh agus Seiceáil. Úsáidtear scáthú ar na leathanaigh chun a thaispeáint do na daltaí cén focail sna táblaí atá le hathscríobh agus le foghlaim don obair bhaile. Is de réir a chéile gach lá a théann líon na litrithe atá le foghlaim i méid. Gné shuntasach eile den tsraith litrithe Litriú an Lae ná go n-aithnítear patrúin litrithe rialta a tharlaíonn sa Ghaeilge. Agus stór focal na ndaltaí ag dul i méid, tá an deis acu focail a eagrú le chéile i ngrúpaí de réir patrúin fuaime cosúla. Tá greille ag cúl na dtéacsleabhar chun é seo a dhéanamh. Tá na focail litrithe ar fáil ar chúl Leabhar an Mhúinteora mar acmhainn fótachóipeáilte. Ciallaíonn sé seo gur féidir le múinteoirí aicmí focal na Gaeilge a léiriú sa seomra ranga. Ag cúl théacsleabhair na ndaltaí, feicfear liostaí ‘Dolch’ na Gaeilge, is é sin liostaí de na focail ardmhinicíochta. Cabhraíonn siad le haithint focal na ndaltaí. Tá liosta 100 focal agus frása ardmhinicíochta ann do gach leibhéal (rang). Cuimsíonn sé sin 500 focal ardmhinicíochta san iomlán sna liostaí thar an tsraith litrithe ar fad. Tá na focail deighilte ar fáil ar chúl Leabhar an Mhúinteora mar acmhainn fótachóipeáilte (leathanach 86). Is é ata i gceist le deighilt ná an cumas fuaimeanna aonair a chloisteáil i bhfocail. A mhalairt ar fad atá ann maidir le cumasc mar nuair a dhéanaimid focail a dheighilt, tógaimid na fuaimeanna aonair óna chéile. Is scil
2
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 2
25/05/2020 15:40
aitheanta í a fheabhasaíonn cumas léitheoireachta agus litrithe. Tá litritheoirí inniúla in ann focail a dheighilt i bhfuaimeanna bunúsacha agus tabharfaidh na leathanaigh seo a leanas na tacaíochtaí is gá do mhúinteoirí chun an scil seo a mhúineadh. Is dóigh go bhféadfadh roinnt neamhréilreachtaí a bheith ann sa chur chuige maidir leis na litrithe de bharr éagsúlachtaí canúintí i bpatrúin struis focail. Tá réimse leathan gníomhaíochtaí le déanamh ag na páistí. Tá tascanna léitheoireachta (léigh agus tarraing), tascanna scríbhneoireachta (mar shampla líon na bearnaí, meaitseáil, lipéadú, críochnaigh an scéal), tomhais, focal chuardach agus crosfhocail le déanamh. Tugann na gníomhaíochtaí deiseanna dóibh na focail a aithint agus a scríobh, arís agus arís eile. Baineann na gníomhaíochtaí leis na focail sa liosta. Ag deireadh gach aonaid is féidir féinmheasúnú a dhéanamh.
Litriú an Lae: Leabhar Gramadaí I Litriú an Lae: Leabhar Gramadaí do Rang 6, gheofar fiche aonad (ceithre aonad Dul Siar san áireamh). Roinntear an cuspóir foghlama leis na daltaí ag tús an aonaid. Tá ceist féinmheasúnaithe ag an deireadh chun smaointeoireacht a spreagadh ar ábhar an aonaid agus chun seans a thabhairt do na páistí an topaic a mhíniú ina gcuid focal féin. Tá na rialacha gramadaí leagtha amach i leabhar an dalta, agus tá measúnuithe (ó Rang 3 go Rang 6) leagtha amach i Leabhar an Mhúinteora. Tugann na bileoga measúnaithe acmhainn do mhúinteoirí le monatóireacht a dhéanamh ar dhul chun cinn na bpáistí leis an gclár. Baineann ceithre cheacht le gach topaic ghramadaí agus múintear na ceithre cheacht thar thréimhse coicíse. Tar éis ceithre aonad, bíonn caibidil Dul Siar ann. Cuirtear an teanga a bhaineann leis na rialacha gramadaí i láthair sa chéad leabhar (do Rang 2) agus forbraítear í ag gach leibhéal ranga chun leanúnachas agus dul chun cinn a dheimhniú. Is féidir an leabhar litrithe agus an leabhar gramadaí a úsáid le haon téacsleabhar Gaeilge eile atá in úsáid sa seomra ranga. Acmhainní Digiteacha Tá ríomhleabhar idirghníomhach de Litriú an Lae le fáil do mhúinteoirí ag www.edcolearning.ie. Chomh maith leis sin, tá taisce acmhainní digiteacha ann gur féidir a úsáid saor in aisce, leis na rudaí seo a leanas san áireamh: • tráth na gceist PowerPoint mar acmhainn dul siar agus measúnú do dheireadh na bliana • liostaí litrithe leis na haicmí focal curtha le chéile, gur féidir a phriontáil agus a chur suas sa seomra ranga, chun cabhrú le haithint focal na ndaltaí • measúnachtaí gramadaí le phriontáil • fuaimrianta ón dlúthdhiosca i bhfoirm dhigiteach.
3
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 3
15/05/2020 10:29
4
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 4
15/05/2020 10:29
Snáitheanna: Imshaoil dhaonna Snáithaonaid: Lárionaid sa chontae, sa réigiún agus sa tír Aonad: 24. Stíleanna ceoil
Snáitheanna: Mise Snáithaonaid: Ag tabhairt aire do mo chorp Aonad: 21. Lá Fhéile Pádraig ar fud an domhain
Snáithaonaid: Am
Snáithaonaid: Patrúin a iniúchadh agus a úsáid
Snáitheanna: Imshaoil dhaonna Snáithaonaid: Daoine a chónaíonn agus a shaothraíonn sa cheantar áitiúil agus i gceantair chodarsnacha in Éirinn
Coincheap: Ag úsáid pictiúr, léarscáileanna agus mionsamhlacha
Snáithaonaid: Talamh, aibhneacha agus farraigí na hÉireann
Curaclam: Tíreolaíocht Snáitheanna: Imshaoil nádúrtha
Curaclam: Tíreolaíocht Forbairt scileanna: Léarscáileanna, cruinneoga agus scileanna grafacha
Snáitheanna: Tomhais
Snáitheanna: Ailgéabar
Curaclam: Tíreolaíocht
Curaclam: Matamaitic
Curaclam: Matamaitic
Aonad: 23. Cúrsa abhann Aonad: 26. Léarscáil den scoil
Aonad: 24. Daoine a chuidíonn liom
Aonad: 26. Cén t-am é?
Aonad: 27. An uimhirlíne
Snáithaonaid: Féastaí agus féilte san am atá thart Snáithaonaid: An t-imshaol nádúrtha áitiúil
Snáithaonaid: Plandaí agus ainmhithe
Snáithaonaid: An t-imshaol nádúrtha áitiúil
Snáithaonaid: Luail
Curaclam: Stair Snáitheanna: Staidéir áitiúla
Curaclam: Tíreolaíocht
Snáitheanna: Imshaoil nádúrtha
Snáitheanna: Imshaoil nádúrtha
Snáitheanna: Dúile beo
Curaclam: Tíreolaíocht
Curaclam: Corpoideachas
Snáitheanna: Gleacaíocht
Aonad: 26. Gleacaíocht
Aonad: 22. Naomh Pádraig in Éirinn
Snáithaonaid: Féastaí agus féilte san am atá thart
Snáithaonaid: Éisteacht le ceol agus freagairt dó
Aonad: 22. Ainmhithe na hÉireann Aonad: 25. Gnéithe nádúrtha na hÉireann Curaclam: Eolaíocht
Snáitheanna: Staidéir áitiúla
Curaclam: Stair
Aonad: 21. Traidisiún na Nollag timpeall an domhain
Snáithaonaid: Plandaí agus ainmhithe
Snáitheanna: Dúile beo
Snáitheanna: Éisteacht agus freagairt
Aonad: 25. Gnéithe nádúrtha
Snáithaonaid: Plandaí agus ainmhithe
Snáitheanna: Cluichí
Snáithaonaid: Cluichí a cheapadh Snáitheanna: Imshaoil dhaonna Snáithaonaid: Daoine agus agus a imirt críocha eile
Curaclam: Corpoideachas
Curaclam: Eolaíocht
Aonad: 24. Cluiche Unihoc
Snáitheanna: Dúile beo
Aonad: 25. Saolré blátha
Snáitheanna: Imshaoil dhaonna
Curaclam: Ceol
Curaclam: Tíreolaíocht
Curaclam: OSPS
Curaclam: Ceol
Curaclam: Tíreolaíocht
Curaclam: Tíreolaíocht
Aonad: 5. Comharthaí an fhómhair
Aonad: 23. Logainmneacha
Aonad: 13. Pirimid an bhia
Aonad: 23. An cheolfhoireann
Aonad: 24. Ag tógáil tí
Curaclam: Eolaíocht
Snáithaonaid: An bheatha dhaonna
Snáithaonaid: Plandaí agus ainmhithe
Snáitheanna: Éisteacht agus Snáithaonaid: Ag maireachtáil sa freagairt Snáithaonaid: Éisteacht le ceol phobal áitiúil agus freagairt dó
Snáitheanna: Dúile beo
Snáitheanna: Dúile beo
Seánra: Scríbhneoireachta Seánra: Nós imeachta
Snáitheanna: Dúile beo
Snáithaonaid: Plandaí agus ainmhithe
Snáitheanna: Péint agus dath
Curaclam: Tíreolaíocht
Curaclam: Eolaíocht
Curaclam: Béarla
Snáithaonaid: Péinteáil
Aonad: 2. Baill bheatha
Aonad: 5. An fómhar
Aonad: 4. Ag déanamh ceapaire
Rang 6
Curaclam: Eolaíocht
Rang 5
Aonad: 22. Foraois bháistí
Rang 4
Curaclam: na hAmharcealaíona
Rang 3
Aonad: 23. Ealaín
Rang 2
Plean Scoile: Foghlaim Chomhtháite Ábhar agus Teangacha (FCÁT)*
Leabhar Litrithe
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 5
5
15/05/2020 10:29
Curaclam: Stair
Aonad: 27. Modhanna iompair – anois agus fadó
* Content and Language Integrated Learning (CLIL)
Snáithaonaid: Leanúnachas agus athrú le himeacht ama
Snáitheanna: Athrú agus leanúnachas
Curaclam: Stair
Aonad: 30. Éadaí trí na haoiseanna
Snáithaonaid: Féastaí agus féilte san am atá thart
Snáitheanna: Staidéir áitiúla
Curaclam: Stair
Aonad: 30. Féilte an domhain
Gníomhaíochtaí beochana
Snáitheanna: Cruth agus spás Snáithaonaid: Cruthanna 3-T
Curaclam: Corpoideachas
Snáithaonaid: Miotais agus finscéalta
Snáitheanna: Scéalaíocht
Aonad: 29. Síntí matán
Snáithaonaid: Sábháilteacht uisce
Curaclam: Stair
Curaclam: Matamaitic
Snáithaonaid: Cruthanna 3-T
Snáitheanna: Oiliúint uisce
Aonad: 28. Conas a fuair Cúchulainn a ainm
Snáithaonaid: Plandaí agus ainmhithe
Aonad: 29. Na horduimhreacha
Snáitheanna: Cruth agus spás
Snáitheanna: Gramadach
Curaclam: Matamaitic
Curaclam: Gaeilge
Snáithaonaid: Uimhreacha pearsanta
Aonad: 30. Sábháilteacht uisce
Aonad: 28. Cruthanna tríthoiseacha
Aonad: 30. Ag comhaireamh daoine
Curaclam: Corpoideachas
Snáithaonaid: Feasacht imshaoil
Snáithaonaid: Cluichí agus caitheamh aimsire san am atá thart
Snáithaonaid: Cruthanna 3-T
Snáithaonaid: Ag tabhairt aire do mo chorp
Snáitheanna: Dúile beo
Snáitheanna: Staidéir áitiúla
Snáitheanna: Cruth agus spás
Snáitheanna: Mise
Snáitheanna: Feasacht agus cúram imshaoil
Curaclam: Stair
Curaclam: Matamaitic
Curaclam: OSPS
Aonad: 27. Ainmhithe an Artaigh Curaclam: Eolaíocht
Curaclam: Eolaíocht
Aonad: 27. Cluichí thar na blianta
Aonad: 29. Fuinneamh
Céim 4: Teanga fháthchiallach
Aonad: 29. Cruthanna déthoiseacha
Snáithaonaid: Dúshláin lasmuigh
Curaclam: Béarla Athinsint agus mionléiriú
Snáithaonaid: Forbairt foirme i gcré
Aonad: 30. Ag tabhairt aire do mo chorp
Snáithaonaid: Ionadluach
Snáitheanna: Gníomhaíochtaí lasmuigh agus gníomhaíochtaí eachtraíochta
Snáitheanna: Uimhreas
Snáitheanna: Leanúnachas agus athrú le himeacht ama
Snáithaonaid: Scoileanna agus oideachas
Snáitheanna: Cré
Curaclam: Corpoideachas
Aonad: 26. Samhlacha: ag déanamh comparáide
Aonad: 28. Babhla cré Curaclam: na hAmharcealaíona
Aonad: 26. Tóraíocht taisce
Snáithaonaid: Plandaí agus ainmhithe
Snáithaonaid: Plandaí agus ainmhithe
Curaclam: Matamaitic
Snáitheanna: Dúile beo
Snáitheanna: Dúile beo
Snáitheanna: Imshaoil dhaonna Snáithaonaid: Lárionaid sa chontae, sa réigiún agus sa tír
Aonad: 28. Slánaigh suas/síos
Curaclam: Eolaíocht
Curaclam: Tíreolaíocht
Curaclam: Stair
Aonad: 25. Gnáthóg fionnuisce
Aonad: 27. Ag aithint feithidí Curaclam: Eolaíocht
Aonad: 25. Na cúigí
Aonad: 29. An scoil fadó
Snáithaonaid: Ag maireachtáil sa Snáitheanna: Leanúnachas agus athrú le himeacht ama phobal áitiúil Snáithaonaid: Iompar
Snáitheanna: Imshaoil dhaonna
Curaclam: Tíreolaíocht
Aonad: 28. M’áit chónaithe
6
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 6
15/05/2020 10:29
Briathra san aimsir chaite agus san AL: briathra
Céimeanna comparáide (rialta): aidiachtaí
Briathra san AF: briathra
Briathra aonsiollacha sa mhodh ordaitheach: an modh ordaitheach Briathra ilsiollacha san AF (-air/-ir/-is/-ail): briathra
An t-ainmfhocal: baininscneach agus firinscneach (inscne ghramadúil)
Mo, do, a, ár, bhur: an aidiacht shealbhach Ó: forainmneacha réamhfhoclacha
An aimsir láithreach (1): briathra
An t-ainmfhocal: baininscneach agus firinscneach (inscne ghramadúil)
Ag comhaireamh rudaí: na bunuimhreacha Ar, ag, ó, le, do: forainmneacha réamhfhoclacha
Na briathra Bí agus Tar san AC: briathra neamhrialta
Ar an, in aice leis an, faoin, thar an: na réamhfhocail shimplí
Briathra a thosaíonn le guta: briathra
Na haoiseanna: 1–10
Briathra ilsiollacha (-igh/-aigh): briathra
Mo, do, a: an aidiacht shealbhach
Ar, ag, le, do: forainmneacha réamhfhoclacha
Agam, agat, aige, aici: forainmneacha réamhfhoclacha
An briathar Cuir san AC: briathra
Orm, ort, air, uirthi: forainmneacha réamhfhoclacha
Mo, do, a: an aidiacht shealbhach
Na briathra Ól agus Ith san AC: briathra
Gutaí agus consain: an aibítir
Dom, duit, dó, di: forainmneacha réamhfhoclacha
Na haimsirí: briathra san AC, AL agus AF
Briathra a thosaíonn le guta nó f: briathra
Aidiachtaí: an aidiacht
Thuas/thíos, ag dul suas/ag dul síos: dobhriathra
Na haimsirí: briathra san AC, AL agus AF
Ag cumadh ceisteanna: na ceistfhocail
Céimeanna comparáide (neamhrialta): aidiachtaí
Aidiachtaí agus ainmfhocail: inscne ghramadúil
Na briathra neamhrialta san AF: briathra neamhrialta
Faoi, as: forainmneacha réamhfhoclacha
Na briathra neamhrialta san AL: briathra neamhrialta
Uimhir uatha agus uimhir iolra: na hainmfhocail
Briathra neamhrialta san AC: briathra
Briathra caola agus leathana + sinn san AC: briathra
Briathra ilsiollacha san AF (-aigh/-igh): briathra
Sa + séimhiú: an réamhfhocal ‘i’ agus an t-alt (sa)
Briathra ilsiollacha san AC (-aigh/-igh/-il): briathra
Na haimsirí: briathra san AC, AL agus AF
Rang 6
Ainmfhocal nó briathar
Briathra aonsiollacha san AF: briathra
Rang 5
Ag siúl, ag rith, ag léim, srl.: an t-ainm briathartha
Na briathra Bí agus Tar san AC: briathra neamhrialta
Rang 4
Gutaí caola agus gutaí leathana: na gutaí
Rang 3
Tá/Níl: an briathar Bí san AL
Rang 2
Plean Scoile: Gramadach
Leabhar Gramadaí
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 7
7
15/05/2020 10:29
Ag cumadh ceisteanna: Ar...?, Cá raibh...?, An raibh...? (na ceistfhocail)
An briathar Bí san AC: briathra neamhrialta
Liom, leat, leis, léi: forainmneacha réamhfhoclacha
An briathar Tar san AC: briathra neamhrialta
AL: Aimsir Láithreach
An t-ainmfhocal: baininscneach agus firinscneach (inscne ghramadúil)
Ar, ag an, faoin; m roimh b, g roimh c: na réamhfhocail shimplí
AC: Aimsir Chaite
Na horduimhreacha: 1–20
De/den, sa/san: réamhfhocail agus séimhiú
Céimeanna comparáide (rialta): aidiachtaí
Ag comhaireamh: na bunuimhreacha (1–20) agus na huimhreacha pearsanta (1–10)
An aimsir láithreach (2): briathra
‘Is’: an chopail
Na briathra neamhrialta san aimsir chaite: briathra neamhrialta
Isteach/istigh, amach/ amuigh: na dobhriathra
AF: Aimsir Fháistineach
Ag comhaireamh: na huimhreacha pearsanta (1–6)
Ag comhaireamh: na bunuimhreacha (1–10)
Na haoiseanna: 1–6
Caint indíreach: an chlaoninsint
Mo, do, a, ár, bhur, a (iolra): an aidiacht shealbhach
1
Na haimsirí
A Scríobh na frásaí seo san aimsir chaite i do chóipleabhar. Na freagraí: 1 chaith sé
2 d’ól siad
3 thógamar
4 d’éiríomar
5 cheannaigh tú
6 ar chuir sí?
7 níor dhún siad
8 phreab mé
B In aghaidh an chloig Scríobh fréamhacha na mbriathra seo i do chóipleabhar. Caithfidh na daltaí fréamhacha na mbriathra éagsúla a scríobh laistigh de cheithre nóiméad. Cuir stopuaireadóir ar an gclár bán. Ba chóir dóibh na briathra a scríobh mar seo sa chóipleabhar:
Na freagraí: An briathar
8
Fréamh an bhriathair
Níor chaith mé
Caith
Foilsím
Foilsigh
Bhuaileamar
Buail
An ndúnann sí?
Dún
Preabfaimid
Preab
Tógfaidh tú
Tóg
Ólfaidh mé
Ól
Éirímid
Éirigh
Ceannaím
Ceannaigh
Ullmhaíonn sé
Ullmhaigh
Dúiseoimid
Dúisigh
D’fhéachamar
Féach
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 8
15/05/2020 10:29
C Cluiche
Searáidí.
●
Déan 3 fhótachóip de Thábla A (leathanach 37) do thrí fhoireann. Gearr ina luaschártaí iad.
●
Nuair atá na daltaí roinnte i dtrí fhoireann, tabhair na luaschártaí agus stopuaireadóir dóibh.
●
Lean na rialacha don chluiche searáidí. — Caithfidh an chéad dalta an briathar a léiriú trí ghníomhaíocht laistigh de nóiméad amháin. — Caithfidh na daltaí eile ar a f(h)oireann an briathar a thomhas san aimsir chaite agus é a litriú i gceart. — Pointe amháin má fhaigheann siad ainm an bhriathair; dhá phointe má fhaigheann siad an t-ainm agus an litriú i gceart.
D Líon na bearnaí
Scríobh an fhoirm cheart den bhriathar.
Na freagraí: 1 éireoidh
2 Piocann
3 bhféachfaidh
4 Phreab
5 Deiseoidh
6 Leanann
7 Rothaímid
8 Bhrostaíomar
Nótaí
Leabhar Gramadaí
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 9
9
15/05/2020 10:29
2
Briathra neamhrialta san aimsir chaite
A Scríobh na frásaí seo i do chóipleabhar agus scríobh fréamhacha na mbriathra in aice leo. Caithfidh na daltaí fréamhacha na mbriathra éagsúla a scríobh. Ba chóir dóibh na briathra a scríobh mar seo sa chóipleabhar:
Na freagraí: An briathar
Fréamh an bhriathair
D’itheamar
Ith
Dúramar
Abair
Ní raibh mé
Bí
Fuair sí
Faigh
Ní fhaca sí
Feic
Chuala sibh
Clois
Chuamar
Téigh
Thángamar
Tar
Thug mé
Tabhair
Rinne tú
Déan
Ar rug tú?
Beir
C Scríobh an scéal seo san aimsir chaite i do chóipleabhar. (Déan) Mamaí bricfeasta deas dom agus (ith) mé gach rud. (Tabhair) sí mo bhosca lóin dom agus (beir) mé ar mo mhála scoile. (Téigh) mé ar scoil le Joe. (Clois) mé an clog scoile agus (feic) mé na páistí eile ag dul isteach. (Abair) mé slán le Joe agus rith mé isteach. (Bí) ocras orm agus (ith + sinn) ár lón ag a dó dhéag. (Faigh) mé obair bhaile agus (téigh) mé abhaile ar a trí a chlog. (Tar) Heidi abhaile agus (déan + sinn) ár gcuid obair bhaile.
Na freagraí:
10
● Rinne
● d’ith
● Thug
● rug
● Chuaigh
● Chuala
● chonaic
● Dúirt
● Bhí
● d’itheamar
● Fuair
● chuaigh
● Tháinig
● rinneamar
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 10
15/05/2020 10:29
D Féach ar an scéal ó cheist C arís. Scríobh amach arís é san aimsir chaite san fhoirm dhiúltach dhiúltach.. Na freagraí: ● Ní
dhearna
● níor
ith
● Níor
● Ní
dheachaigh
● Níor
chuala
●
ní fhaca
● Ní
dúirt
● Ní
raibh
● níor
itheamar
●
Ní bhfuair
● ní
dheachaigh
● Níor
tháinig
● ní
thug
● níor
rug
dhearnamar
Nótaí
Leabhar Gramadaí
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 11
11
25/05/2020 15:42
3
Uimhir iolra
A Léigh agus pléigh 2 Cuir na hainmfhocail seo san uimhir iolra i do chóipleabhar. Na freagraí: (a) na carranna
(b) na háiteanna
(d) na ranganna
(e) na dathanna
(c) na duaiseanna
B Léigh agus pléigh 2 Cuir na hainmfhocail seo san uimhir iolra i do chóipleabhar. Na freagraí: (a) na habairtí
(b) na cótaí
(d) na horáistí
(e) na cailíní
(c) na stocaí
C Léigh agus pléigh 2 Cuir na hainmfhocail seo san uimhir iolra i do chóipleabhar. Na freagraí: (a) na bábóga
(b) na bróga
(c) na duilleoga
(d) na pancóga
D Cuir na focail dhearga san uimhir iolra agus scríobh na habairtí i gceart i do chóipleabhar. Na freagraí: 1 Dhún mé na fuinneoga aréir. 2 Chuir na feirmeoirí na coiníní sa bhosca mór. 3 Bhí na cailíní ag súgradh leis na bábóga. 4 Bhí na busanna ag dul go mall síos na sráideanna. 5 Bhailigh sí na duilleoga. 6 Bhí na hataí agus na málaí ar crochadh sa seomra ranga. 12
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 12
15/05/2020 10:29
Briathra neamhrialta san aimsir láithreach
4
(Abair, Beir, Bí, Clois)
A Léigh agus pléigh Tar éis dóibh tamall a chaitheamh ag plé na rialacha iad féin, tabhair seans do na daltaí na briathra éagsúla a chur in abairtí nó i gceisteanna ó bhéal.
B Cluiche An mála briathra. Is cluiche cuimhne é an cluiche seo. ●
Scríobh na briathra Abair, Beir, Bí agus Clois ar cheithre luaschárta do gach grúpa. Úsáid Tábla G (leathanach 43) má oireann sé duit.
●
Cuir na daltaí i ngrúpaí de cheathrar agus cuir i gciorcail iad.
●
Tabhair mála leis na luaschártaí istigh ann do gach grúpa.
●
Tógfaidh an chéad dalta luaschárta amach agus cuirfidh sé/sí an briathar in abairt san aimsir láithreach.
●
Coimeádfaidh sé/sí an luaschárta.
●
Tógfaidh an dara dalta luaschárta eile amach as an mála.
●
Déarfaidh sé/sí abairt an chéad dalta agus cuirfidh sé/sí an briathar nua in abairt freisin.
●
Coimeádfaidh sé/sí an luaschárta.
●
Tógfaidh an tríú dalta luaschárta eile amach as an mála.
●
Déarfaidh sé/sí abairt an chéad dalta agus abairt an dara dalta agus cuirfidh sé/sí an briathar nua in abairt freisin.
●
Coimeádfaidh sé/sí an luaschárta.
●
Tógfaidh an ceathrú dalta luaschárta eile amach as an mála.
●
Déarfaidh sé/sí abairt an chéad dalta, abairt an dara dalta agus abairt an tríú dalta agus cuirfidh sé/sí an briathar nua in abairt freisin.
●
Leanfar ar aghaidh go dtí go dteipfidh ar dhuine.
●
Cuir na luaschártaí go léir isteach sa mhála agus tosaigh an cluiche arís.
●
Déan babhta agus na daltaí ag cur na mbriathra san fhoirm cheisteach. Déan babhta eile agus iad ag baint úsáid as an bhfoirm dhiúltach.
Leabhar Gramadaí
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 13
13
25/05/2020 15:44
C Scríobh na habairtí seo san aimsir láithreach i do chóipleabhar. Na freagraí: 1 Bíonn
2 Cloisimid
3 Deir
4 Cloiseann
6 Deirimid
7 Beireann
8 bhíonn
9 chloiseann
5 bheireann 10 Deirimid
D Scríobh na habairtí ó cheist C san fhoirm cheisteach i do chóipleabhar. Na freagraí: 1 An mbíonn?
2 An gcloisimid?
3 An ndeir?
4 An gcloiseann?
5 An mbeireann?
6 An ndeirimid?
7 An mbeireann? 8 An mbíonn?
9 An gcloiseann?
10 An ndeirimid?
Nótaí
14
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 14
15/05/2020 10:29
Dul Siar A Obair bheirte
A
Ciorclaigh an ceann corr agus scríobh an fáth
i do chóipleabhar. Na freagraí: 1 féachaimid: briathar leathan
2 ní thógaim: briathar leathan
3 ghearr sí: briathar leathan
4 rithimid: briathar aonsiollach
5 deisíonn sibh: briathar ilsiollach
6 phreab sé: briathar aonsiollach
7 ólfaidh mé: briathar leathan
8 ar bhain mé?: briathar caol
B Cluiche
Aimsigh do fhréamh.
Cluiche A ●
Déan fótachóip de Thábla B (leathanach 38).
●
Gearr ina luaschártaí na táblaí agus tabhair cárta amháin do gach dalta.
●
Imrítear an cluiche seo gan comhrá idir na daltaí.
●
Gheobhaidh roinnt daltaí luaschártaí le fréamhacha briathra orthu. Caithfidh na daltaí seo iad féin a chur in ord aibítre.
●
Caithfidh na daltaí leis na briathra san aimsir chaite teacht le chéile leis an bhfréamh cheart. Mar shampla, seasfaidh na daltaí leis na luaschártaí ‘Dúirt sé’ agus ‘Dúramar’ taobh thiar den dalta leis an bhfréamh ‘ABAIR’.
●
Is iad an grúpa is tapúla agus is ciúine a thagann le chéile na buaiteoirí.
Cluiche B ●
Déan fótachóipeanna de Thábla B (leathanach 38), ceann amháin do gach péire.
●
Gearr amach na cártaí.
●
Obair bheirte: cuir na cártaí go léir bunoscionn ar an mbord, na fréamhacha ar thaobh amháin agus na briathra ar an taobh eile.
●
Déanfaidh na daltaí iarracht fréamh an bhriathair agus foirm an bhriathair san aimsir chaite a mheaitseáil.
●
Má fhaigheann dalta péire, coimeádann sé/sí na cártaí.
●
Má tá dalta mícheart, cuireann sé/sí na cártaí síos arís agus leanann an péire ar aghaidh leis an gcluiche. Leabhar Gramadaí
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 15
15
25/05/2020 15:45
C Obair bheirte
Éist agus scríobh.
●
Déan fótachóipeanna de Thábla C (Liosta A agus Liosta B) ar leathanach 39, ceann amháin do gach beirt sa rang. Beidh Liosta A ag leath na ndaltaí sa rang (Daltaí A) agus Liosta B ag an leath eile (Daltaí B).
●
Beidh na páistí ag obair i mbeirteanna.
●
Déarfaidh Daltaí A na hainmfhocail san uimhir uatha ó Liosta A agus scríobhfaidh Daltaí B na hainmfhocail céanna san uimhir iolra sa téacsleabhar. Ceartóidh siad an liosta le chéile.
●
Ansin, déarfaidh Daltaí B na hainmfhocail san uimhir uatha ó Liosta B agus scríobhfaidh Daltaí A na hainmfhocail céanna san uimhir iolra sa téacsleabhar. Ceartóidh siad an liosta le chéile.
D Scríobh na habairtí seo san aimsir láithreach i do chóipleabhar. Na freagraí: 1 Bíonn
2 Ní bheireann
3 Beireann
4 Deir
5 Ní chloiseann
6 Deir
7 Cloiseann
8 Bímid
Nótaí
16
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 16
25/05/2020 15:46
Briathra neamhrialta san aimsir láithreach
5
(Déan, Faigh, Feic, Ith)
A Léigh agus pléigh Tar éis dóibh tamall a chaitheamh ag plé na rialacha iad féin, tabhair seans do na daltaí na briathra éagsúla a chur in abairtí nó i gceisteanna ó bhéal.
B Cluiche
Dísle agus briathra.
●
Cuir na páistí i ngrúpaí de cheathrar agus tabhair dísle do gach grúpa.
●
Má chaitheann siad: — a haon, cuirfidh siad an briathar déan in abairt san aimsir láithreach agus gheobhaidh siad pointe. — a dó, cuirfidh siad an briathar faigh in abairt san aimsir láithreach agus gheobhaidh siad pointe. — a trí, cuirfidh siad an briathar feic in abairt san aimsir láithreach agus gheobhaidh siad pointe. — a ceathair, cuirfidh siad an briathar ith in abairt san aimsir láithreach agus gheobhaidh siad pointe. — a cúig, cuirfidh siad aon bhriathar ón liosta déan, faigh, feic, ith san fhoirm cheisteach san aimsir láithreach agus gheobhaidh siad pointe. — a sé, cuirfidh siad aon bhriathar ón liosta déan, faigh, feic, ith san fhoirm dhiúltach san aimsir láithreach agus gheobhaidh siad pointe.
C Scríobh na habairtí seo san aimsir láithreach i do chóipleabhar. Na freagraí: 1 Déanann
2 Itheann
3 Feicim
4 Faigheann
5 Feiceann
6 Déanann
7 Ithim
8 Faigheann
D Scríobh na habairtí ó cheist C san fhoirm dhiúltach i do chóipleabhar. Na freagraí: 1 Ní dhéanann
2 Ní itheann
3 Ní fheicim
4 Ní fhaigheann
5 Ní fheiceann
6 Ní dhéanann
7 Ní ithim
8 Ní fhaigheann Leabhar Gramadaí
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 17
17
15/05/2020 10:29
6
Briathra neamhrialta san aimsir láithreach
(Tabhair, Tar, Téigh)
A Léigh agus pléigh Tar éis dóibh tamall a chaitheamh ag plé na rialacha iad féin, tabhair seans do na daltaí na briathra éagsúla a chur in abairtí nó i gceisteanna ó bhéal.
C Scríobh na habairtí seo i gceart i do chóipleabhar. Na freagraí: 1 Tagaim
2 Tugann
3 Téimid
4 dtugann
5 Téann
6 dtagann
D Scríobh na habairtí ó cheist C arís san fhoirm dhiúltach. dhiúltach. Na freagraí: 1 Ní thagaim
2 Ní thugann
3 Ní théimid
4 Ní thugann
5 Ní théann
6 Ní thagann
Nótaí
18
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 18
15/05/2020 10:29
Briathra san aimsir chaite agus san aimsir láithreach
7
A Cuir na frásaí seo in dhá liosta i do chóipleabhar – aimsir chaite agus aimsir láithreach. láithreach. Ciorclaigh na briathra neamhrialta. Na freagraí: Aimsir Chaite
Aimsir Láithreach
bhíomar
faighim
ar chuala tú?
feicimid
d’éiríomar
brisim
ní dhearna sé
tagaimid
d’itheamar
an dtéann sí?
thug siad
táim
bhrostaigh siad
féachann siad
d’ól mé
cloisim
an bhfuair sé?
déanaim
cheannaíomar
ní deir sí
B Cluiche
Pictionary.
Áiseanna: leathanach A3 do gach grúpa; marcóir dubh do gach grúpa; luaschártaí na mbriathra do gach grúpa; stopuaireadóir ar an gclár bán. ●
Déan fótachóipeanna de Thábla D (leathanach 40) agus gearr ina luaschártaí é.
●
Tá na briathra go léir ag deireadh an leabhair. Is féidir leis na daltaí féachaint ar na táblaí chun cabhrú leo.
●
Cuir na daltaí i ngrúpaí de cheathrar/de chúigear.
●
Tabhair leathanach A3, marcóir agus na luaschártaí do gach grúpa. Cuir na luaschártaí i mála.
●
Beidh duine amháin ag tarraingt ar dtús.
●
Nuair a thógann sé/sí briathar amach as an mála, caithfidh sé/sí pictiúr a tharraingt chun an briathar a léiriú. Leabhar Gramadaí
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 19
19
15/05/2020 10:29
●
Caithfidh na daltaí eile sa ghrúpa tomhas a dhéanamh faoin mbriathar atá i gceist agus fréamh an bhriathair a thabhairt.
●
Má tá an ceart aige/aici, gheobhaidh sé/sí pointe amháin don fhoireann.
●
Ní féidir leis/léi luaschárta nua a thógáil amach as an mála go dtí go bhfaighidh an fhoireann an freagra ceart.
●
Stop an cluiche tar éis dhá nóiméad agus tabhair seans do dhalta eile sna grúpaí na pictiúir a tharraingt.
●
Is iad an fhoireann leis an líon pointí is mó na buaiteoirí.
C Líon na bearnaí
Scríobh na habairtí seo i gceart i do
chóipleabhar. Na freagraí: 1 Bhí, d’ith
2 Cuireann
3 Faigheann
4 Ghortaigh
5 Phreab, chonaic
6 dhearna
7 Cloiseann
8 thugann
9 Féachann
10 Cheannaíomar
D Scríobh na habairtí ó cheist C san fhoirm cheisteach i do chóipleabhar. Na freagraí: 1 An raibh?, ar ith?
2 An gcuireann?
3 An bhfaigheann?
4 Ar ghortaigh?
5 Ar phreab?, chonaic
6 An ndearna?
7 An gcloiseann?
8 An dtugann?
9 An bhféachann?
10 Ar cheannaíomar?
Nótaí
20
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 20
15/05/2020 10:29
Céimeanna comparáide na haidiachta
8
B Críochnaigh na haidiachtaí i do chóipleabhar. Na freagraí: Bunchéim
Breischéim
Sárchéim
1 feargach
níos feargaí
is feargaí
2 brónach
níos brónaí
is brónaí
3 leadránach
níos leadránaí
is leadránaí
4 taitneamhach
níos taitneamhaí
is taitneamhaí
5 cáiliúil
níos cáiliúla
is cáiliúla
6 suimiúil
níos suimiúla
is suimiúla
7 polaitiúil
níos polaitiúla
is polaitiúla
8 misniúil
níos misniúla
is misniúla
C Éist agus freagair na ceisteanna. 11 Ba chóir do na daltaí an struchtúr ceart a úsáid sna freagraí. 1
Cainteoir 1: Is reathaí tapúil é Seamus. Cainteoir 2: Tá an ceart agat, ach is é Jack an reathaí is tapúla sa scoil. Múinteoir: Cé hé an reathaí is tapúla sa scoil?
2
Cainteoir 1: Déan deifir, a Shíofra! Tá tú leisciúil! Cainteoir 2: B’fhéidir, ach tá Anna níos leisciúla ná mise. Múinteoir: Cé hí an cailín atá níos leisciúla ná Síofra?
3
Cainteoir 1: Tá scéal an Titanic an-bhrónach. Cainteoir 2: Tá, ach tá scéal an Ghorta Mhóir níos brónaí mar fuair níos mó daoine bás. Múinteoir: Cad é an scéal is brónaí?
4
Cainteoir 1: Is fuath liom tíreolaíocht. Tá sí leadránach. Cainteoir 2: Tá, cinnte, ach is í an stair an t-ábhar is leadránaí ar domhan. Múinteoir: Cad é an t-ábhar is leadránaí? Leabhar Gramadaí
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 21
21
15/05/2020 10:29
E Scríobh na habairtí seo i gceart i do chóipleabhar. Na freagraí: 1 is leisciúla
2 is caintí
3 is costasaí
4 is suimiúla
5 is baolaí
6 is tapúla
Nótaí
22
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 22
15/05/2020 10:29
Dul Siar
B
A Scríobh scéilín faoi do lá i do chóipleabhar san aimsir láithreach. láithreach. Bain úsáid as na briathra seo. Ní gá do na daltaí gach briathar a úsáid. Is féidir leo an briathar céanna a úsáid faoi dhó. Idirdhealú: Déan fótachóipeanna de Thábla E (leathanach 41) agus tabhair na fótachóipeanna do na páistí nach bhfuil chomh cumasach. (Níl gach briathar mar an gcéanna i mbosca A agus i dTábla E.)
Mo lá (Dúisigh + mé) ag a leathuair tar éis a seacht gach maidin. (Gléas + mé) mé féin agus (scuab + mé) mo chuid fiacla. (Ith + mé) mo bhricfeasta agus (siúil + mé) ar scoil le mo chara. (Tosaigh) an scoil ag a naoi a chlog. (Déan + sinn) Gaeilge, Béarla agus mata agus ansin (ith + sinn) ár lón. (Imir + mé) sa chlós agus, tar éis an tsosa, (téigh + sinn) ar ais sa seomra ranga. (Can + sinn) amhráin, (scríobh + sinn) inár gcóipleabhair agus (téigh + mé) abhaile. (Sroich + mé) mo theach ag fiche tar éis a trí agus (déan + mé) m’obair bhaile. (Tar) Daidí abhaile ag a sé a chlog agus (ith + sinn) ár ndinnéar le chéile. Uaireanta (féach + sinn) ar an teilifís.
Na freagraí: ● Dúisím
● Gléasaim
● scuabaim ● Ithim
● téim
● Sroichim
● déanaim
● Déanaimid
● ithimid
B Líon na bearnaí
● Imrím
● téimid
● Tagann
● siúlaim
● Canaimid
● ithimid
● Tosaíonn
● scríobhaimid
● féachaimid
Briathra san aimsir láithreach.
1 Clois
2 Tóg
3 Bailigh
Cloisim
Tógaim
Bailím
Cloiseann tú
Tógann tú
Bailíonn tú
Cloiseann sé/sí
Tógann sé/sí
Bailíonn sé/sí
Cloisimid
Tógaimid
Bailímid
Cloiseann sibh/siad
Tógann sibh/siad
Bailíonn sibh/siad
An gcloiseann?
An dtógann?
An mbailíonn?
Ní chloiseann
Ní thógann
Ní bhailíonn
Leabhar Gramadaí
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 23
23
15/05/2020 10:29
C Céimeanna comparáide Líon na bearnaí agus aimsigh na freagraí.
s
c
o
s
t
a
s
a
í
Na freagraí:
l
l
u
a
i
g
n
í
s
1 sláintiúla
á
e
i
l
e
h
a
c
p
2 leisciúla
i
i
é
i
d
s
l
a
ó
3 cairdiúla
n
s
s
e
c
a
c
i
r
t
c
a
c
a
i
g
r
t
i
i
s
o
i
c
i
d
ú
ú
ú
a
c
n
ú
a
i
l
l
l
n
a
t
i
i
ú
a
a
a
t
b
í
é
a
l
f
l
e
a
d
r
á
n
a
í
i
s
í
t
e
d
ú
n
d
c
á
i
l
i
ú
l
a
l
4 leadránaí 5 caintí 6 santaí 7 uaigní 8 costasaí 9 cáiliúla 10 spórtúla
D Cluiche ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ●
An mála briathra.
Is cluiche cuimhne é an cluiche seo. Scríobh na briathra Abair, Beir, Bí, Clois, Déan, Faigh, Feic, Ith, Tabhair, Tar agus Téigh ar luaschártaí. Úsáid Tábla G (leathanach 43) má oireann sé duit. Cuir na daltaí i ngrúpaí de cheathrar agus cuir i gciorcail iad. Tabhair mála leis na luaschártaí istigh ann do gach grúpa. Tógfaidh an chéad dalta luaschárta amach agus cuirfidh sé/sí an briathar in abairt san aimsir láithreach. Coimeádfaidh sé/sí an luaschárta. Tógfaidh an dara dalta luaschárta eile amach as an mála. Déarfaidh sé/sí abairt an chéad dalta agus cuirfidh sé/sí an briathar nua in abairt freisin. Coimeádfaidh sé/sí an luaschárta. Tógfaidh an tríú dalta luaschárta eile amach as an mála. Déarfaidh sé/sí abairt an chéad dalta agus abairt an dara dalta agus cuirfidh sé/sí an briathar nua in abairt freisin. Coimeádfaidh sé/sí an luaschárta. Tógfaidh an ceathrú dalta luaschárta eile amach as an mála. Déarfaidh sé/sí abairt an chéad dalta, abairt an dara dalta agus abairt an tríú dalta agus cuirfidh sé/sí an briathar nua in abairt freisin. Leanfar ar aghaidh go dtí go dteipfidh ar dhuine. Cuir na luaschártaí go léir isteach sa mhála agus tosaigh an cluiche arís. Is féidir leis na daltaí Measúnú 1 a dhéanamh anois (leathanach 44).
24
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 24
15/05/2020 10:29
Forainmneacha réamhfhoclacha
9
(Faoi, As)
A Líon na bearnaí
Bain úsáid as an bhforainm réamhfhoclach faoi faoi..
Na freagraí: 1 faoi
2 fúithi
C Léigh agus pléigh
3 fúinn
4 fúthu
Bain úsáid as an bhforainm
réamhfhoclach as as.. Na freagraí: 1 asam
2 as
3 aisti
4 asaibh
Nótaí
Leabhar Gramadaí
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 25
25
25/05/2020 15:48
10
Briathra neamhrialta san aimsir fháistineach
(Abair, Beir, Bí, Clois)
A Léigh agus pléigh Tar éis dóibh tamall a chaitheamh ag plé na rialacha iad féin, tabhair seans do na daltaí na briathra éagsúla a chur in abairtí nó i gceisteanna ó bhéal.
B Éist agus freagair Scríobh na freagraí i do chóipleabhar. 12 Tom: Tá cluiche mór rugbaí againn an tseachtain seo chugainn, a Jack. An mbéarfaidh tú ar an liathróid, meas tú? Jack: Ní bhéarfaidh, a Tom. Ní bheidh mé ag imirt. Tom: Ní bheidh tú ag imirt? Cén fáth? Jack: Beidh mé ar saoire le mo theaghlach. Tom: An gcloisfidh tú an cluiche ar an raidió? Jack: Ní chloisfidh. Beidh mé san eitleán ag an am sin. Tom: An ndéarfaidh tú leis an bhfoireann nach mbeidh tú ann amárach? Jack: Déarfaidh mé leo oíche amárach ag an traenáil. Múinteoir: 1 An mbeidh Jack ag imirt? 2 Cá mbeidh Jack an tseachtain seo chugainn? 3 An gcloisfidh Jack an cluiche ar an raidió? 4 Cathain a déarfaidh sé leis an bhfoireann nach mbeidh sé ag an gcluiche?
C Scríobh na habairtí seo san aimsir fháistineach i do chóipleabhar. Na freagraí: 1 Beidh
2 Cloisfimid
3 Déarfaidh
4 Béarfaidh
5 Béarfaimid
6 Déarfaidh
7 Béarfaidh
8 bheidh
9 Déarfaidh
26
10 chloisfidh
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 26
15/05/2020 10:29
D Scríobh na habairtí ó cheist C san fhoirm cheisteach i do chóipleabhar. Na freagraí: 1 An mbeidh?
2 An gcloisfimid?
5 An mbéarfaimid?
6 An ndéarfaidh? 7 An mbéarfaidh? 8 An mbeidh?
9 An ndéarfaidh?
3 An ndéarfaidh? 4 An mbéarfaidh?
10 An gcloisfidh?
Nótaí
Leabhar Gramadaí
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 27
27
15/05/2020 10:29
11
Céimeanna comparáide na haidiachta
C Féach ar an bpictiúr agus líon na bearnaí. Na freagraí: 1 sine
2 óige
3 óige/lú
4 mó/sine
5 mó
6 lú
7 óige/lú
8 mó
D Éist agus freagair na ceisteanna. 13 1 Cad é an contae is lú in Éirinn: an Lú ná Ceatharlach? 2 Rugadh Cora in 2006 agus rugadh Helen in 2002. Cé hí an cailín is óige? 3 Tá an teocht 28°C sa Spáinn inniu agus tá an teocht 33°C sa Bhrasaíl inniu. Cad í an tír is teo? 4 Rugadh Danny in 2003 agus rugadh Jack in 2007. Cé hé an buachaill is sine? 5 Tá Cnoc Bréanainn 952 méadar ar airde agus tá Cruach Phádraig 764 méadar ar airde. Cad é an sliabh is lú?
Na freagraí: 1 Is é an Lú an contae is lú. 2 Is í Cora an cailín is óige. 3 Is í an Bhrasaíl an tír is teo. 4 Is é Danny an buachaill is sine. 5 Is é Cruach Phádraig an sliabh is lú.
Nótaí
28
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 28
15/05/2020 10:29
Briathra neamhrialta san aimsir fháistineach
12
(Déan, Faigh, Feic, Ith)
B Cluiche
Seas i líne. Éist leis an múinteoir.
●
Cuir na páistí i mbeirteanna (nó triúir) agus tabhair seacht luaschárta bhána do gach grúpa. Úsáid Tábla G (leathanach 43) má oireann sé duit.
●
Tabhair briathar amháin do gach grúpa: Déan, Faigh, Feic nó Ith.
●
Scríobhfaidh na daltaí gach páirt den bhriathar atá acu san aimsir fháistineach ar na luaschártaí bána. Mar shampla, scríobhfaidh an grúpa leis an mbriathar Déan: déanfaidh mé
déanfaidh tú
déanfaimid
déanfaidh sé
déanfaidh sibh
déanfaidh sí déanfaidh siad
●
Casfaidh na daltaí na luaschártaí béal faoi ar an mbord agus meascfaidh siad iad.
●
Caithfidh na daltaí na luaschártaí a chasadh timpeall agus a chur san ord ceart. Tosóidh an liosta leis an luaschárta ‘déanfaidh mé’, mar shampla.
●
Is iad an chéad ghrúpa a chuireann a mbriathar san ord ceart na buaiteoirí.
C Scríobh na habairtí seo san aimsir fháistineach i do chóipleabhar. Na freagraí: 1 Déanfaidh 6 ndéanfaidh
2 íosfaidh 7 Feicfidh
3 Feicfidh 8 Íosfaidh
4 Gheobhaidh 9 Feicfidh
5 Íosfaimid 10 bhfaighidh
D Scríobh na habairtí ó cheist C san fhoirm dhiúltach i do chóipleabhar. Na freagraí: 1 Ní dhéanfaidh 5 Ní íosfaimid 9 Ní fheicfidh
2 Ní íosfaidh 6 Ní dhéanfaidh 10 Ní bhfaighidh
3 Ní fheicfidh 7 Ní fheicfidh
4 Ní bhfaighidh 8 Ní íosfaidh
Leabhar Gramadaí
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 29
29
15/05/2020 10:29
Dul Siar
C
A Ceart nó mícheart
Na forainmneacha réamhfhoclacha atá
bunaithe ar faoi agus as as.. Na freagraí:
nó
An focal ceart
3 ‘Ná bí ag magadh aisti,’ arsa an múinteoir.
fúithi
4 Bhí an buachaill an-chiúin. Ní raibh focal asainn.
as
5 ‘A mhúinteoir, tá sé ag magadh fúinn!’
—
6 Ligeamar béic fúinn.
asainn
7 Bhain sí geit as.
8 ‘Tá mé bródúil astu,’ arsa Daidí liom.
asat
9 ‘Stop! Ná bí ag magadh fúm!’ arsa an cailín.
—
10 Lig siad scréach asainn.
astu
2 Lig sí scread as.
B In aghaidh an chloig
aisti
—
Éist leis an múinteoir.
Dean fótachóipeanna de Thábla F (leathanach 42). Gearr ina luaschártaí iad. Beidh na páistí ag déanamh an ghníomhaíocht i mbeirteanna. Tabhair ceithre/cúig luaschárta do gach péire. Ba chóir go mbeadh briathra éagsúla acu. Ba cheart dóibh na briathra ar na luaschártaí a scríobh in abairtí san aimsir fháistineach chomh tapa agus is féidir leo. Tabhair ceithre nóiméad dóibh.
Nótaí
30
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 30
15/05/2020 10:29
Briathra neamhrialta san aimsir fháistineach
13
(Tabhair, Tar, Téigh)
A Léigh agus pléigh Tar éis dóibh tamall a chaitheamh ag plé na rialacha iad féin, tabhair seans do na daltaí na briathra éagsúla a chur in abairtí nó i gceisteanna ó bhéal.
C Scríobh na habairtí seo i gceart i do chóipleabhar. Na freagraí: 1 Tiocfaidh
2 Tabharfaidh
3 rachaimid
4 Tabharfaidh
5 Rachaidh
6 Tiocfaimid
7 rachaidh
8 Tabharfaidh
D Scríobh na habairtí ó cheist C san fhoirm cheisteach. cheisteach. Na freagraí: 1 An dtiocfaidh?
2 An dtabharfaidh?
3 An rachaimid?
4 An dtabharfaidh?
5 An rachaidh?
6 An dtiocfaimid?
7 An rachaidh?
8 An dtabharfaidh?
Nótaí
Leabhar Gramadaí
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 31
31
15/05/2020 10:29
14
Aidiachtaí agus ainmfhocail
B Obair bheirte
Scríobh na hainmfhocail agus na haidiachtaí i
gceart i do chóipleabhar. Bain úsáid as d’fhoclóir. Na freagraí: 1 an bhean dheas
2 an bád beag
3 an bainne fuar
4 an phancóg bhlasta
5 an bhialann mhór
6 an trá fhada
7 an dochtúir cineálta
8 an tsráid fhada
9 an stoirm gharbh
C Scríobh aidiachtaí do na hainmfhocail seo. Bain úsáid as d’fhoclóir. Na freagraí: 1 an chearc dhonn/bheag
2 an t-eireaball gearr
3 an ubh mhór/bhán
4 an phearóid ghlas agus ghorm
5 an carr dearg
6 an geansaí glas
D Tusa an múinteoir
Ceartaigh na haidiachtaí más gá.
Na freagraí: 1 Tá an bhialann Fhrancach oscailte i lár an bhaile. 2 Itheann Jim ubh bruite don bhricfeasta. 3 Tá fadhb mór aige leis an matamaitic. 4 Is príomhoide cothrom é.
nó
5 Tá cailc bán ag an leanbh. 6 Dhún an feirmeoir an geata mór.
32
An focal ceart
—
bhruite
mhór — bhán —
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 32
15/05/2020 10:29
An aidiacht shealbhach B Fíor nó bréagach?
15
Má tá na habairtí bréagach, scríobh
an fáth i do chóipleabhar. Na freagraí: 1 Bréagach: Tá Emma ina seasamh. 2 Bréagach: Tá Óran ina shuí. 3 Fíor 4 Fíor 5 Bréagach: Tá Óran ina luí. 6 Bréagach: Tá Emma ina suí.
D Scríobh na habairtí seo i gceart i do chóipleabhar. Na freagraí: 1 dhúiseacht
2 mheicneoir
3 dtost
4 luí
5 dúiseacht, chodladh
6 gcónaí
7 seasamh
8 d’innealtóir
Nótaí
Leabhar Gramadaí
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 33
33
15/05/2020 10:29
16
Caint indíreach (an chlaoninsint)
A Léigh agus pléigh Tar éis an tábla a phlé, déan sampla de chaint indíreach leis na daltaí sa rang. Cuir ceist ar dhuine faoin lá roimh ré: Ar ól tú uisce inné? Nuair a deir sé/sí an freagra, cuir ceist ar an dalta in aice leis/léi: Cad a dúirt sé/sí? Téigh siar an rang ag cur ceisteanna sa treo seo. Mar shampla: Ar ghlan tú do sheomra? Cad a dúirt sé/sí? Dúirt sé/sí gur ghlan sé/sí a s(h)eomra inné.
Ceisteanna samplacha: Ar ghlan tú do sheomra? Ar scuab tú do chuid fiacla?
Ar chíor tú do chuid gruaige? Ar fhéach tú ar an teilifís? Ar shiúil tú abhaile ón scoil? Ar cheannaigh tú milseáin? Ar dhúisigh tú go moch ar maidin? Ar thóg tú do mhála scoile abhaile inné? Ar léigh tú leabhar sa bhaile aréir?
B Cad a dúirt siad?
Críochnaigh na habairtí i do chóipleabhar.
Na freagraí: 1 Dúirt Joe gur chuir sé uisce ar na bláthanna. 2 Dúirt Daidí gur ghearr sé an t-arán. 3 Dúirt Síle gur ól sí an bainne. 4 Dúirt Peadar gur cheannaigh sé cáca. 5 Dúirt Jessie gur imir sí sa chluiche.
C Léigh agus pléigh
Briathra neamhrialta.
Mínigh go tapa go n-úsáideann abair, bí, déan, faigh, feic agus téigh ‘go’, agus go n-úsáideann na briathra neamhrialta eile ‘gur’.
D Cad a dúirt siad?
Críochnaigh na habairtí i do chóipleabhar.
Na freagraí: 1 Dúirt Jim go ndearna sé botún sa scrúdú inniu. 2 Dúirt Peadar go bhfaca sé tintreach aréir. 3 Dúirt Ellie go ndearna sí a hobair bhaile. 4 Dúirt Jessie go bhfuair sí bronntanas ó Mhamó. 5 Dúirt Daidí go raibh Seán ann. 6 Dúirt Martin go ndeachaigh siad abhaile ag a naoi a chlog. 7 Dúirt Tina go bhfaca siad Mamó sa bhaile. 8 Dúirt Síle go ndeachaigh sí ag siopadóireacht. 34
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 34
15/05/2020 10:29
Dul Siar
D
A Scríobh an scéal seo san aimsir fháistineach i do chóipleabhar. (Déan) Mamaí bricfeasta deas dom maidin amárach agus (ith) mé gach rud. (Tabhair) sí mo bhosca lóin dom agus (beir) mé ar mo mhála scoile. (Téigh) mé ar scoil. (Clois) mé an clog scoile agus (feic) mé na páistí eile ag dul isteach. (Abair) mé slán le mo chara agus isteach liom. (Bí) ocras an domhain orm agus (ith + sinn) ár lón ag a dó dhéag. (Faigh) mé obair bhaile agus (téigh + sinn) abhaile ar a trí a chlog. (Tar) Heidi abhaile agus (déan + sinn) ár gcuid obair bhaile.
Na freagraí: ● Déanfaidh
● íosfaidh
● Tabharfaidh
● béarfaidh
● Rachaidh
● Cloisfidh
● feicfidh
● Déarfaidh
● Beidh
● íosfaimid
● Gheobhaidh
● rachaimid
● Tiocfaidh
● déanfaimid
B Caint indíreach 1
Éist agus críochnaigh na freagraí thíos. 14
Joan: Is mise Joan agus fuair mé píotsa piobarónaí sa bhialann. Múinteoir: Cad a dúirt Joan? An freagra: Dúirt Joan go bhfuair sí píotsa piobarónaí sa bhialann.
2
Harry: Harry is ainm dom agus bhris mé mo lámh inné. Múinteoir: Cad a dúirt Harry? An freagra: Dúirt Harry gur bhris sé a lámh inné.
3
Clive: Clive is ainm dom agus bhí mé ag an bpictiúrlann aréir. Múinteoir: Cad a dúirt Clive? An freagra: Dúirt Clive go raibh sé ag an bpictiúrlann aréir.
4
Sara: Is mise Sara agus cheannaigh Ken leabhar dom. Múinteoir: Cad a dúirt Sara? An freagra: Dúirt Sara gur cheannaigh Ken leabhar di.
5
Brian: Brian is ainm dom agus bhailigh mé na cóipleabhair inné. Múinteoir: Cad a dúirt Brian? An freagra: Dúirt Brian gur bhailigh sé na cóipleabhair inné. Leabhar Gramadaí
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 35
35
15/05/2020 10:29
C Cad iad na hainmfhocail agus na haidiachtaí sna habairtí seo? Na freagraí: Ainmfhoca(i)l
Aidiacht(aí)
1
leabhar
suimiúil
2
an mhatamaitic
deacair
3
cóta
glas
4
an cailín
óg
5
cathair, Nua-Eabhrac
mór
6
Seán, an cáca
blasta
7
madra
dubh, bán
D Aidiacht shealbhach
Scríobh na habairtí seo i gceart i do
chóipleabhar. Na freagraí: 1 dhochtúir
2 ndúiseacht
3 tost
5 chodladh
6 sheasamh
7 chónaí
Tráth na gceist
4 mhúinteoir
Tráth na gceist
●
Cuir na páistí i ngrúpaí de 4/5.
●
Caithfidh siad na ceisteanna a fhreagairt le chéile.
●
Scríobhfiadh siad na freagraí ar leathanaigh bhána agus cuir tusa na scóir ar fad le chéile ag deireadh gach babhta. Is féidir leis na daltaí Measúnú 2 a dhéanamh anois (leathanach 47).
Nótaí
36
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 36
15/05/2020 10:29
Tábla A
chaith
d’ól
rith
d’éirigh
dheisigh
shiúil
cheannaigh
chuir
bhrostaigh
phreab
thosaigh
d’íoc
thóg
d’fhéach
bhuail
dhún
scuab
chíor
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 37
37
15/05/2020 10:29
Tábla B
38
ABAIR
BEIR
BÍ
CLOIS
ITH
DÉAN
FEIC
FAIGH
TABHAIR
TAR
TÉIGH
rugamar
chualamar
chuamar
d’ith siad
thángamar
ní raibh sé
rinne mé
chonaic siad
fuair sé
dúirt sé
thug mé
dúramar
ar rug tú?
chuala mé
d’itheamar
ní dhearna sí
ní fhaca tú
an bhfuair sibh?
ní dheachaigh sé
bhí sí
tháinig siad
ar thug sibh?
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 38
15/05/2020 10:29
Tábla C Liosta A
1 an rang
na ranganna
2 an coinín
na coiníní
3 an spúnóg
na spúnóga
4 an duais
na duaiseanna
5 an cóta
na cótaí
6 an abairt
na habairtí
Liosta B
1 an bhróg
na bróga
2 an bhábóg
na bábóga
3 an feirmeoir
na feirmeoirí
4 an fhuinneog
na fuinneoga
5 an carr
na carranna
6 an duilleog
na duilleoga
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 39
39
15/05/2020 10:29
Tábla D
40
beir
feic
clois
ith
cuir
caith
glan
rith
ól
léim
siúil
imir
scríobh
scuab
gléas
gearr
ceannaigh
gortaigh
deisigh
dúisigh
rothaigh
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 40
15/05/2020 10:29
Tábla E Mo lá (Dúisigh + mé) ________________________________________ ag a leathuair tar éis a seacht gach maidin. (Gléas + mé) ________________________________________ mé féin agus (scuab + mé) ________________________________________ mo chuid fiacla. (Ith + mé) ________________________________________ mo bhricfeasta agus (siúil + mé) ________________________________________ ar scoil le mo chara. (Tosaigh) ________________________________________ an scoil ag a naoi a chlog. (Déan + sinn) ________________________________________ Gaeilge, Béarla agus mata agus ansin (ith + sinn) ________________________________________ ár lón. (Imir + mé) _____________________________________ sa chlós agus, tar éis an tsosa, (téigh + sinn) _____________________________________
ar ais sa seomra ranga. (Can + sinn) ________________________________________ amhráin, (scríobh + sinn) ________________________________________ inár gcóipleabhair agus (téigh + mé) ________________________________________ abhaile. (Sroich + mé) ________________________________________ mo theach ag fiche tar éis a trí agus (déan + mé) ________________________________________ m’obair bhaile. (Tar) ________________________________________ Daidí abhaile ag a sé a chlog agus (ith + sinn) ________________________________________ ár ndinnéar le chéile. Uaireanta (féach + sinn) ________________________________________ ar an teilifís.
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 41
41
15/05/2020 10:29
Tábla F
abair + mé
beir + mé
abair + sibh
beir + sí
bí + sinn
ní + bí + siad
ní + abair + sé
beir + sibh
abair + tú
an + beir + mé?
bí + sí
bí + mé
clois + sibh
abair + sé
ní + beir + sí
bí + sibh beir + siad clois + sé
clois + sí
clois + mé
abair + sinn
clois + tú
beir + sé
beir + sinn
clois + siad
an + abair + tú?
bí + siad
an + clois + tú?
beir + tú
an + bí + sibh?
bí + sé
abair + sí
bí + tú
abair + siad
clois + sinn
ní + clois + mé 42
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 42
15/05/2020 10:29
Tábla G (luaschártaí bána)
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 43
43
15/05/2020 10:29
Ainm:
Measúnú 1
(Bunaithe ar aonaid 1–8))
A Líon na bearnaí. Scríobh an fhoirm cheart den bhriathar. Bosca briathra glan
siúil
éirigh
féach
tóg
cuir
1 ________________________________________ Pól ar a hocht a chlog Dé Domhnaigh seo caite. 2 An ________________________________________ tú ar an teilifís anocht? 3 ________________________________________ na daltaí amach go dtí an clós inné. 4 ________________________________________ mé mo mhadra amach ag siúl níos déanaí. 5 An ________________________________________ tú do sheomra gach Satharn? 6 ________________________________________ (sinn) orainn ár gcótaí gach lá.
B Scríobh na frásaí san aimsir chaite. 1 téigh + sibh
2 tar + mé
3 feic + sé
____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________
4 abair + mé
5 ith + sinn
6 déan + siad
____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________
7 bí + siad
8 clois + siad
9 beir + sinn
____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________
10 faigh + tú
11 tabhair + sé
12 tar + sinn
____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________
44
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 44
15/05/2020 10:29
C Ciorclaigh an freagra ceart.
1 na busanna/ na busannea
2 na prátaí/ na prátí
3 na stocanna/ na stocaí
4 na spúnóganna/ na spúnóga
5 na bláthanna/ na bláthaí
6 na bábóganna/ na bábóga
D Líon na bearnaí. Scríobh an fhoirm cheart den bhriathar san aimsir láithreach. 1 Ní (faigh) ________________________________________ Ann obair bhaile gach Aoine. 2 An (bí) ________________________________________ sibh ag snámh sa loch sin go minic? 3 (Abair) ________________________________________ na daltaí an dán ar scoil gach lá. 4 (Téigh) ________________________________________ siad ar saoire gach samhradh. 5 An (tar) ________________________________________ sibh ar scoil in am gach lá? 6 (Tabhair) ________________________________________ Daidí torthaí dúinn gach lá. 7 (Feic + mé) ________________________________________ mo dheirfiúr ar scoil gach lá. 8 (Beir) ________________________________________ sé ar an liathróid sa chluiche gach lá. 9 An (déan) ________________________________________ tú do lón gach oíche? 10 Ní (clois) ________________________________________ Mamó an nuacht gach maidin. 11 (Ith + sinn) ________________________________________ ár ndinnéar ag a sé a chlog gach lá. Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 45
45
15/05/2020 10:29
E An aimsir chaite agus an aimsir láithreach. Cuir X ar na briathra atá san aimsir chaite. Cuir ciorcal timpeall ar na briathra atá san aimsir láithreach. bhíomar d’itheamar cloisim
tagaimid déanaim
bhrostaigh siad féachann siad an ndúisím? ghoid sé
ní dhearna mé
faighimid
an dtéann sí? an bhfuair sé?
brisim thug sé
bím cheannaíomar
an dtógann tú?
d’fhéachamar
cuirimid
fágaimid
d’éiríomar
d’imir sé
chuala sí
rithim shiúil siad chonaic sí
F Críochnaigh na haidiachtaí. Bunchéim
Breischéim
Sárchéim
1 uaigneach 2 brónach 3 tapúil 4 iontach 5 cáiliúil 6 suimiúil 7 feargach 8 leisciúil 46
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 46
15/05/2020 10:29
Ainm:
Measúnú 2
(Bunaithe ar aonaid 9–16))
A Ceart nó mícheart? Na forainmneacha réamhfhoclacha: faoi, as.
1 Baineadh geit as nuair a léim an cat amach.
nó
An focal ceart
2 ‘Stop! Ná bí ag magadh fúm fúm!’ arsa na cailíní. 3 Ní raibh focal aisti ar scoil inniu.
4 ‘Tá mé bródúil fút fút,’ arsa Mamaí le Joe. 5 ‘An raibh tú ag magadh as as?’ arsa an múinteoir.
6 Lig sibh béic asaibh asaibh. 7 Inis dom asat do laethanta saoire. 8 ‘Ní raibh mé ag magadh fút – is tusa mo chara.’
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 47
47
15/05/2020 10:29
B Líon na bearnaí. Scríobh an fhoirm cheart den bhriathar san aimsir fháistineach. 1 (Clois + sinn) ________________________________________ an ceol ag an dioscó amárach. 2 An (feic) ________________________________________ tú do chara maidin amárach? 3 (Tabhair) ________________________________________ Anna bronntanas duit ag an gcóisir. 4 (Beir) ________________________________________ an sionnach ar an gcoinín. 5 Ní (faigh) ________________________________________ sé airgead póca ag an deireadh seachtaine. 6 (Abair) ________________________________________ sé an dán ar scoil amárach. 7 An (ith + sinn) ________________________________________ iasc don dinnéar ar ball? 8 ‘(Tar) ________________________________________ mé ar scoil in am maidin amárach, a mhúinteoir!’ 9 (Bí) ________________________________________ mé ag an gcluiche rugbaí tráthnóna amárach. 10 (Déan) ________________________________________ sí obair sa ghairdín amárach. 11 An (téigh) ________________________________________ sibh ag imirt bob nó bia oíche amárach?
C Críochnaigh na haidiachtaí. Bunchéim
Breischéim
Sárchéim
1 olc 2 te 3 sean 4 óg 5 maith 6 beag 7 mór
48
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 48
15/05/2020 10:29
D Aidiachtaí agus ainmfhocail. Ciorclaigh an freagra ceart. 1 an fhuinneog mhór / an fhuinneog mór 2 an cáca mhilis / an cáca milis 3 an madra bheag / an madra beag 4 an bóthar fhada / an bóthar fada 5 an bhialann Fhrancach / an bhialann Francach 6 an bhileog bhuí / an bhileog buí 7 an geata mór / an geata mhór 8 an pháirc bheag / an pháirc beag
E Scríobh na habairtí i gceart. 1 Ba mhaith liom a bheith i mo (dochtúir) ________________________________________. 2 Bí i do (tost) ________________________________________! 3 Tá Joe ina (dúiseacht) ________________________________________ ach tá Leah fós ina (codladh) ________________________________________. 4 Tá sibh in bhur (seasamh) ________________________________________. 5 An bhfuil tú i (do + innealtóir) ________________________________________? 6 Táimid inár (cónaí) ________________________________________ sa Fhrainc. 7 Tá Harry ina ________________________________________ (luí) ar an leaba. 8 Ar mhaith leat bheith i do ________________________________________ (múinteoir)?
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 49
49
25/05/2020 15:48
F Críochnaigh na habairtí. 1 ‘Thóg mé amach an bruscar,’ arsa Tony. Dúirt Tony gur
.
2 ‘D’fhéach mé ar an scannán,’ arsa Martin. Dúirt Martin gur
.
3 ‘Chonaic mé mo chara inniu,’ arsa Mamó. Dúirt Mamó go
.
4 ‘D’ól mé an bainne,’ arsa Jane. Dúirt Jane gur
.
5 ‘Chuir mé uisce ar na bláthanna,’ arsa Pádraic. Dúirt Pádraic gur
.
6 ‘Cheannaigh mé bróga nua,’ arsa Kate. Dúirt Kate gur
.
7 ‘Dúirt mé an dán ar scoil,’ arsa Sue. Dúirt Sue go
.
8 ‘Ghlan mé an chistin,’ arsa Daidí. Dúirt Daidí gur
50
.
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 50
15/05/2020 10:29
Measúnú 1: Na Freagraí A Líon na bearnaí. Scríobh an fhoirm cheart den bhriathar. 1 D’éirigh
2 bhféachfaidh
3 Shiúil
4 Tógfaidh
5 nglanann
6 Cuirimid
B Scríobh na frásaí san aimsir chaite. 1 chuaigh sibh
2 tháinig mé
3 chonaic sé
4 dúirt mé
5 d’itheamar
6 rinne siad
7 bhí siad
8 chuala siad
9 rugamar
10 fuair tú
11 thug sé
12 thángamar
C Ciorclaigh an freagra ceart. 1 na busanna
2 na prátaí
3 na stocaí
4 na spúnóga
5 na bláthanna
6 na bábóga
D Líon na bearnaí. Scríobh an fhoirm cheart den bhriathar san aimsir láithreach. 1 fhaigheann
2 mbíonn
3 Deir
4 Téann
5 dtagann
6 Tugann
7 Feicim
8 Beireann
9 ndéanann
10 chloiseann
11 Ithimid
E An aimsir chaite agus an aimsir láithreach. Briathra san aimsir chaite bhíomar, ní dhearna mé, d’itheamar, an bhfuair sé?, cheannaíomar, bhrostaigh siad, d’fhéachamar, thug sé, d’éiríomar, shiúil siad, ghoid sé, d’imir sé, chuala sí, chonaic sí Briathra san aimsir láithreach faighimid, tagaimid, an dtéann sí?, bím, cloisim, déanaim, brisim, an dtógann tú?, féachann siad, cuirimid, rithim, an ndúisím?, fágaimid Leabhar Gramadaí
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 51
51
15/05/2020 10:29
F Críochnaigh na haidiachtaí. Bunchéim
Breischéim
Sárchéim
1
uaigneach
níos uaigní
is uaigní
2
brónach
níos brónaí
is brónaí
3
tapúil
níos tapúla
is tapúla
4
iontach
níos iontaí
is iontaí
5
cáiliúil
níos cáiliúla
is cáiliúla
6
suimiúil
níos suimiúla
is suimiúla
7
feargach
níos feargaí
is feargaí
8
leisciúil
níos leisciúla
is leisciúla
Nótaí
52
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 52
15/05/2020 10:29
Measúnú 2: Na Freagraí A Ceart nó mícheart? Na forainmneacha réamhfhoclacha: faoi,, as faoi as..
1 Baineadh geit as nuair a léim an cat amach.
nó
2 ‘Stop! Ná bí ag magadh fúm,’ arsa na cailíní.
3 Ní raibh focal aisti ar scoil inniu.
4 ‘Tá mé bródúil fút,’ arsa Mamaí le Joe. 5 ‘An raibh tú ag magadh as?’ arsa an múinteoir. 6 Lig sibh béic asaibh.
7 Inis dom asat do laethanta saoire. 8 ‘Ní raibh mé ag magadh fút – is tusa mo chara.’
An focal ceart astu fúinn as asat fúithi — faoi —
B Líon na bearnaí. Scríobh an fhoirm cheart den bhriathar san aimsir fháistineach. 1 Cloisfimid
2 bhfeicfidh
3 Tabharfaidh
4 Béarfaidh
5 bhfaighidh
6 Déarfaidh
7 íosfaimid
8 Tiocfaidh
9 Beidh
10 Déanfaidh
11 rachaidh
Leabhar Gramadaí
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 53
53
15/05/2020 10:29
C Críochnaigh na haidiachtaí. Bunchéim
Breischéim
Sárchéim
1
olc
níos measa
is measa
2
te
níos teo
is teo
3
sean
níos sine
is sine
4
óg
níos óige
is óige
5
maith
níos fearr
is fearr
6
beag
níos lú
is lú
7
mór
níos mó
is mó
D Aidiachtaí agus ainmfhocail. Ciorclaigh an freagra ceart. 1 an fhuinneog mhór
2 an cáca milis
3 an madra beag
4 an bóthar fada
5 an bhialann Fhrancach
6 an bhileog bhuí
7 an geata mór
8 an pháirc bheag
E Scríobh na habairtí i gceart. 1 dhochtúir
2 thost
3 dhúiseacht, codladh
4 seasamh
5 d’innealtóir
6 gcónaí
7 luí
8 mhúinteoir
F Críochnaigh na habairtí. 1 Dúirt Tony gur thóg sé amach an bruscar. 2 Dúirt Martin gur fhéach sé ar an scannán. 3 Dúirt Mamó go bhfaca sí a cara inniu. 4 Dúirt Jane gur ól sí an bainne. 5 Dúirt Pádraic gur chuir sé uisce ar na bláthanna. 6 Dúirt Kate gur cheannaigh sí bróga nua. 7 Dúirt Sue go ndúirt sí an dán ar scoil. 8 Dúirt Daidí gur ghlan sé an chistin. 54
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 54
15/05/2020 10:29
Cluichí Déantar tagairt do na cluichí seo sa Leabhar Litrithe, Litrithe ach is féidir iad a imirt am ar bith mar ghníomhaíochtaí forleathnúcháin.
Cluiche 1: Na freagraí 2 taoschnó
5 micreascóp
14 caille
17 inchinn
21 croiméal
25 catach
28 núdail
33 maighnéad
38 triaileadán
40 goile
Cluiche 2: Na freagraí 2 lúthchleasaíocht
5 bonn
14 bratach
17 foireann
21 dornálaíocht
25 lucht féachana
28 gráinneog
33 júdó
38 marcaíocht
40 beacán
Cluiche 3: Na freagraí 2 ardaitheoir
5 ailtire
14 steiteascóp
17 rosta
21 pluiméir
25 uaireadóir
28 croisín
33 brícléir
38 muince
40 naíolann
Cluiche 4: Na freagraí 2 drumadóir
5 corpoideachas
14 eacnamaíocht bhaile
17 sruthán
21 giotáraí
25 amhránaí
28 veigeatóir
33 ceimic
38 anraith
40 sléibhte
Cluiche 5: Na freagraí 2 galfaire
5 fón póca
14 cluasáin
17 cás
21 luchtaire
25 dornálaí
28 ríomhaire
33 callaire
38 peileadóir
40 ceirníní Leabhar Litrithe
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 55
55
15/05/2020 10:29
Cluiche 1 Téigh suas an dréimire.
Téigh síos an sleamhnán.
Léim leis an bhfrog.
Caith an dísle arís.
Litrigh é! Litrigh an rud atá sa phictiúr nó fan mar a raibh tú. Abairt! Cuir an rud atá sa phictiúir in abairt. 41
40
39
38
37
36
34
35
23
22
DEIREADH Litrigh é! 29
30
31
27
28
26
Abairt! 15
Litrigh é! 32
33
trí léim
Litrigh é!
25
24
Litrigh é! 16
17
18
trí léim 19
20
Litrigh é! 14
13
12
21
Litrigh é! 11
Litrigh é!
10
9
8
6
7
trí léim 2
3
4
5
TÚS Abairt! 56
Litrigh é!
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 56
15/05/2020 10:29
Cluiche 2 Téigh suas an dréimire.
Téigh síos an sleamhnán.
Léim leis an bhfrog.
Caith an dísle arís.
Litrigh é! Litrigh an rud atá sa phictiúr nó fan mar a raibh tú. Abairt! Cuir an rud atá sa phictiúir in abairt. 41
40
39
38
37
36
34
35
23
22
DEIREADH Litrigh é! 29
30
31
27
28
26
Abairt! 15
Litrigh é! 32
33
trí léim
Litrigh é!
25
24
Litrigh é! 16
17
18
trí léim 19
20
Litrigh é! 14
13
12
21
Litrigh é! 11
Litrigh é!
10
9
8
6
7
trí léim 2
3
4
5
TÚS Litrigh é!
Abairt!
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 57
57
15/05/2020 10:29
Cluiche 3 Téigh suas an dréimire.
Téigh síos an sleamhnán.
Léim leis an bhfrog.
Caith an dísle arís.
Litrigh é! Litrigh an rud atá sa phictiúr nó fan mar a raibh tú. Abairt! Cuir an rud atá sa phictiúir in abairt. 41
40
39
38
37
36
34
35
23
22
DEIREADH Litrigh é! 29
30
28
31
27
26
32
33
trí léim
Litrigh é!
25
24
Abairt!
Litrigh é! 15
Abairt!
16
17
18
trí léim 19
20
Litrigh é! 14
13
12
21
Litrigh é! 11
Abairt!
10
9
8
6
7
trí léim 2
3
4
5
TÚS Litrigh é! 58
Litrigh é!
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 58
15/05/2020 10:29
Cluiche 4 Téigh suas an dréimire.
Téigh síos an sleamhnán.
Léim leis an bhfrog.
Caith an dísle arís.
Litrigh é! Litrigh an rud atá sa phictiúr nó fan mar a raibh tú. Abairt! Cuir an rud atá sa phictiúir in abairt. 41
40
39
38
37
36
34
35
23
22
DEIREADH Litrigh é! 29
30
31
27
28
26
Litrigh é! 15
Abairt! 32
33
trí léim
Litrigh é!
25
24
Abairt! 16
17
18
trí léim 19
20
Litrigh é! 14
13
12
21
Litrigh é! 11
Litrigh é!
10
9
8
6
7
trí léim 2
3
4
5
TÚS Litrigh é!
Abairt!
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 59
59
15/05/2020 10:29
Cluiche 5 Téigh suas an dréimire.
Téigh síos an sleamhnán.
Léim leis an bhfrog.
Caith an dísle arís.
Litrigh é! Litrigh an rud atá sa phictiúr nó fan mar a raibh tú. Abairt! Cuir an rud atá sa phictiúir in abairt. 41
40
39
38
37
36
34
35
23
22
DEIREADH Litrigh é! 29
30
31
27
28
26
Abairt! 15
Abairt! 32
33
trí léim
Litrigh é!
25
24
Litrigh é! 16
17
18
trí léim 19
20
Litrigh é! 14
13
12
21
Litrigh é! 11
Litrigh é!
10
9
8
6
7
trí léim 2
3
4
5
TÚS Litrigh é! 60
Abairt!
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 60
15/05/2020 10:29
Leabhar Litrithe
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 61
61
25/05/2020 15:59
siúnéir pluiméir siúinéir péintéir brícléir pláistéir printéir
lucht féachana croiméal staidéar gnó ailéar féasta
druchtín bóín Dé crúiscín croisín cruidín coinlín reo
maighnéad triaileadán daichead taibléad seaicéad bairéad braisléad sailéad
-éir
ghléas béar bán béal aigéan
éa
-ín
-éad/-ead dearcán sleamhnán
ch
Astráil ag rolláil
áil
-eog/-óg
chuaigh tiachóg chonaic cheiliúir príomhcháthair tríchéips
scáileán canuáil soinseáil admháil
gráinneog spideog tiachóg fáinleog milseog luiteoga scamhóga
bradán cloicheán portán sínteán guailleán scairdeán sruthán
-eán/-án
veigeatóir steiteascóp
ea
amhránaí dornálaí gleacaí iománaí rothaí
d’ionsaigh Giúdaigh
díonadóir láithreoir ceamaradóir garraíodóir imreoir snámhóir drumadóir
leictreoir tíleoir uaireadóir veigeatóir ardaitheoir láithreoir
-óir/-eoir
tosaigh mhaisigh ní dheachaigh Corcaigh
-igh/-aigh
seiceamar teanga cairdeagan ceibeab micreascóp micreafón beacán
málaí eolaí tralaí húdaí teolaí giotáraí
-aí
dochtúir dornálaíocht marcaíocht rámhaíocht
bratach catach digiteach ilstórach orgánach séasúrach corpoideachas
tíreolaíocht gleacaíocht eacnamaíocht bhaile
ocht
-each/-ach
cloicheán goile croiméal cnó coill foireann croisín corpoideachas
oi
Patrúin Foghraíochta agus Aicmí Focal
-éad/-ead maighnéad taibl bléad éad 62
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 62
15/05/2020 10:29
seaiicéad sea
triaileadán daiich da chead ead Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 63
63
15/05/2020 10:29
-eán/-án cloiich clo cheán eán sínt nteán eán 64
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 64
15/05/2020 10:29
sru sr uth thán án dea de arc rcán án
sleamhnán Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 65
65
15/05/2020 10:29
-aí málái eolaí 66
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 66
25/05/2020 16:01
tra tr alaí húdaí teo te olaí Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 67
67
25/05/2020 16:02
oi cloi cl oicheán cheán goi oile le 68
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 68
15/05/2020 10:29
croi cr oiméal méal cnó coi coill ll foi oireann reann Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 69
69
15/05/2020 10:29
-ín druchtín drucht ín bóín bó ín Dé 70
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 70
15/05/2020 10:29
crúiscín crúisc ín croisín crois ín cruidín cruid ín Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 71
71
15/05/2020 10:29
-eog/-óg grái gráinn nneog eog spiidéog sp 72
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 72
15/05/2020 10:29
fáiinl fá nléog éog tia ti ach chóg óg sca sc amh mhóg óga a Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 73
73
15/05/2020 10:29
ea seiicea se eamar mar tea eanga nga 74
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 74
25/05/2020 16:04
cairdeagan ceiibea ce eab b
micreascóp Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 75
75
25/05/2020 16:06
-each/-ach digiiteach dig
corpoideachas 76
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 76
15/05/2020 10:29
bra br atach catach orgá orgánach Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 77
77
15/05/2020 10:29
éa lucht féachana croiméa croim éal 78
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 78
18/05/2020 16:16
áil scáil sc áileán eán canu canuáil áil Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 79
79
25/05/2020 16:07
-igh/-aigh mha mh aisigh tosaigh 80
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 80
25/05/2020 16:08
ocht docht ochtúir úir dornálaíocht dornálaí ocht Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 81
81
25/05/2020 16:10
-éir siúnéir siún éir pluiméir pluim éir 82
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 82
15/05/2020 10:29
ch chuagih ch uagih tiach tia chóg óg Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 83
83
25/05/2020 16:10
-óir/-eoir díona díon adóir láiithr lá threoir eoir 84
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 84
15/05/2020 10:29
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 85
85
15/05/2020 10:29
86
Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais
Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 86
25/05/2020 16:22
pó/st/aer t/lú mic/rea/scóp ag ta/if/ead/adh
brat/ach sc/áil/eán ce/ama/ra/dóir l/uch/t fé/ach/ana
muin/ce brá/is/léad br/óg/a re/ath/a lu/it/eoga
corp/oid/each/as ce/ol miot/al/óir/eacht eac/nam/aí/ocht bh/aile
an Bhr/as/aíl sí/o/da an Ior/ua an Ast/ráil oll/mhór br/onn/tan/ais
an Ís/il/tír car/ú/il an Ghré/ig c/arr sle/amh/ná/in
21 Traidisiúin na Nollag timpeall an domhain
ce/im/ic tír/eol/aí/ocht eal/aín sta/id/éar g/nó Spá/inn/is Fra/in/cis
16 Cuairt ar an méanscoil
jí/ons str/óic/the uair/ea/dóír rit/eoga hú/daí cair/dea/gan
11 Lá gan éide scoile
lá/ith/reo/ir f/oir/eann cap/ta/en b/abh/ta sc/ór/chl/ár mic/rea/fón
6 An seó cluichí
co/mór/tas tri/ail/ea/dán eol/aí ea/sc/ra m/aigh/néad tá/ib/léad
1 Comórtas an Eolaí Óg te/an/ga g/oi/le mo ch/orp éas/af/a/gas cra/ic/eann
can/ú/áil r/ámh/aí/ocht se/ol/tóir/eacht gl/eac/aí/ocht lúth/chl/easa eit/ph/eil
il/stór/ach bin/se naí/o/lann sc/aird/eán cú/irt bhi/a sm/id/eadh
ce/am/ara dig/it/each l/uch/tair/e tá/ib/léad pr/in/téir
da/ich/ead ag g/uí ó/cá/id cuir/eadh b/ach/all
scl/ábh/aí u/aigh reil/ig i r/ith ard/eag/lais
22 Naomh Pádraig in Éirinn
clu/as/áin f/ón pó/ca ré/scá/il/eán call/air/e rí/omh/aire
17 Earraí leictreacha
st/aigh/re be/o ard/aith/eoir pic/tiúr/lann de/asc eol/ais
12 An t-ionad siopadóireachta
mar/caí/ocht dor/nál/aí/ocht jú/dó tu/ma/dóir/eacht
7 Na Cluichí Oilimpeacha
in/ch/inn cr/oí du/á/in ae sca/mh/óg/a
2 Baill bheatha t/aos/ch/nó cei/be/ab cá/is bur/gar br/oc/aire te
sóin/se/áil ad/mh/áil tral/aí f/é/in/seir/bhís d’/íoc
teo/laí coin/lín r/eo íog/lú sle/amh/nán oigh/rea/ta
gl/eac/aí peil/ea/dóir dor/nál/aí sn/ámh/óir iom/án/aí lúth/chl/eas/aí
galf/air/e r/oth/aí im/reo/ir rug/baí im/reo/ir lea/dó/ige
18 Daoine cáiliúla spóirt
sr/uth/án slé/ibh/te reo/ite br/at sne/ach/ta sci/orr
13 An stoirm shneachta
sc/ip/éad scu/a/ine b/onn mál/aí tia/ch/óg
8 Ag an gcuntar íocaíochta
cl/oich/eán brad/án nú/da/il r/ís port/án
3 An margadh bia
Na Focail Litrithe Deighilte má/la lá/imh/e sea/ic/éad ba/ir/éad car/bh/at ca/ill/e
oth/ar cro/is/ín d/ocht/úir al/tra oth/ar/charr
amh/rán/aí spot/sol/as m/aor gar/ch/abh/air stá/it/se
sp/id/eog ce/ir/nín/í á/il/éar c/ás gri/an/ghra/if
se/an/éad/aí r/ach/ta u/mar ui/sce sre/an/ga lea/ba cham/pa
19 Spideog san áiléar
ce/ol/ch/oirm bu/al/adh b/os f/ón pó/ca drum/a/dóír giot/ár/aí
14 An cheolchoirm
x-gh/ath/ú sín/te/án ros/ta gua/ill/eán st/eit/eas/cóp
9 Cuairt ar an ospidéal
cat/ach ag ca/ith/eamh cr/oim/éal cul/a/ith sá/la ard/a
4 An t-albam grianghraf
c/nó coi/ll fá/in/leog grá/inn/eog bó/ín Dé dr/úch/tín
plu/im/éir garr/aí/o/dóir bríc/léir tíl/eoir pl/áis/téir
sé/as/úr/ach mi/as an lae or/gán/ach ve/ig/ea/tóir prí/omh/chúr/sa
che/il/iúir ghl/éas mha/is/igh d’im/ir ní/or im/ir
chu/aigh ní dhe/ach/aigh fu/air ní bhfu/air chon/aic
20 Oíche Shamhna
cúr/sa t/os/aigh mil/se/og sa/il/éad an/ra/ith
15 An biachlár
dí/on/a/dóir a/il/tire si/úin/éir le/ict/reoir pé/in/téir
10 An síneadh
il/da/ite de/arc/án c/aor ph/é/in/e be/ac/án se/ic/ea/mar
5 Comharthaí an fhómhair