l a h i g m o h e o F ir r a M e s i M
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 1
12/07/2019 11:55
MIS E
IR EO M
FHOGHLA AR E I M
Suzanne Parkinson
2018
Aistritheoir: Máire Mhic Giolla Rua Léadáidí le Niamh Fitzsimons www.niamhdesignstudio.com Forbairt ar an dearadh le Sarah Treanor www.BellsAndAll.com
Gach ceart ar cosaint. Ní ceadmhach aon chuid den fhoilseachán seo a atáirgeadh, a stóráil i gcóras aisghabhála ná a tharchur ar aon mhodh nó slí, bíodh sin leictreonach, meicniúil, bunaithe ar fhótachóipeáil, ar thaifeadadh nó eile gan cead a fháil roimh ré ón bhfoilsitheoir nó ceadúnas a cheadaíonn cóipeáil shrianta in Éirinn arna eisiúint ag Gníomhaireacht um Cheadúnú Cóipchirt na hÉireann, 63 Sráid Phádraig, Dún Laoghaire, Baile Átha Cliath.
ISBN No. 978-1-84536-873-9
An Chéad Chló 2020 An Comhlacht Oideachais Bóthar Bhaile an Aird Baile Bhailcín Baile Átha Cliath 12
www.edco.ie
Ball den Smurfit Kappa cpt
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 2
12/07/2019 11:56
Leathanach an Chláir Cuid 1 1. Mise Mé Féin 11. Mo Láidreachtaí 19. An Domhan ina Mairim 27. An Saol Scoile
Cuid 2 39. Mo Shlite Foghlama 78. Deiseanna Freagartha 79. Seicliostaí Féinmheasúnaithe 83. Seicliostaí Piarmheasúnaithe 87. Rúibricí 93. Tús na gCeachtanna 97. Stop & Bí ag Machnamh 101. Déanaimis Athbhreithniú
Le déanamh ar scoil
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 3
Le déanamh sa bhaile
Le déanamh go neamhspleách
21/08/2019 14:28
FHOGHL E A AR
IR EO IM
MISE M
Fáilte!
A Scoláire Rang a Cúig, a chara, Is FÚTSA an leabhar seo, Mise Mar Fhoghlaimeoir. Tugtar cuireadh duit sa leabhar seo, Mise Mar Fhoghlaimeoir, do scéal féin a insint do gach duine: do láidreachtaí, an domhan ina mhaireann tú, do mhianta agus d’aislingí, na rudaí faoin scoil a thaitníonn leat agus na slite inar maith leat a bheith ag foghlaim. Tugtar cabhair duit sa leabhar seo, Mise Mar Fhoghlaimeoir, machnamh a dhéanamh ar na slite ina bhforbraíonn tú mar fhoghlaimeoir agus tugtar leideanna duit a chabhraíonn leat feabhas a chur ar do chuid foghlama féin. Tugtar leideanna duit freisin faoi shlite chun Deiseanna Freagartha (DF) a úsáid maidir le do chuid foghlama, do chuid múinteoirí agus do chomhscoláirí. Tá Greamáin DF, Cártaí Binse DF agus Cártaí Cúnaimh DF ar fáil sa leabhar chun cabhrú leat tú féin a chur in iúl sa seomra ranga. Tabharfaidh do mhúinteoir treoir duit maidir le cathain, cén áit agus conas a úsáidfidh tú na hábhair DF. Gheobhaidh tú samplaí de Piarsheicliostaí agus de Sheicliostaí Féinmheasúnaithe agus de Rúibricí sa leabhar chun cabhrú leat machnamh a dhéanamh ar do chuid foghlama agus tacaíocht a thabhairt do na páistí eile i do rang. Ag deireadh na bliana, beidh níos mó eolais agat faoin tslí is fearr ina bhfoghlaimíonn tú agus beidh an t-eolas sin ag na daoine a oibríonn leat chomh maith. Bí ag spraoi agus bain taitneamh as an leabhar! Suzanne
Mise Mé Féin
Fáilte
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 4
14/03/2019 11:11
Mi s
e
n i ! é F é M
Ag Cur Aithne Orm
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 1
1
14/03/2019 11:11
Mo Stíl!
Scríobh d’ainm nó focail a thaitníonn leat
2
Ag Cur Aithne Orm
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 2
14/03/2019 11:11
Mo Stíl!
ag baint úsáide as Litreacha sa stíl graifití…
Ag Cur Aithne Orm
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 3
3
14/03/2019 11:11
Cé Mise?
Táim an-sásta go….
Ba mhaith liom a bheith im’ sheaimpín domhanda ag…
Ba mhaith liom go mbeadh aithne orm mar…
Lá de mo shaol a bheadh ann dá....
Spraoi domsa is ea…..
Ba mhaith liom....... a bheith agam mar chara samhailteach
4
Ag Cur Aithne Orm
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 4
14/03/2019 11:11
Cé Mise? Mo Rogha… Cathair:
Séasúr:
Cluiche:
Ainmhí:
Béile:
Amhránaí:
Scannán:
Údar:
Áit:
Ag Cur Aithne Orm
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 5
5
14/03/2019 11:11
Seo Mise!
Nuair a chuireann duine isteach orm agus mé ag obair bím
Nuair a bhíonn duine ag stánadh orm bím
Nuair a éisteann duine liom bím
Nuair a bhím le duine atá ciúin agus cúthaileach bím
Nuair a bhím le duine a bhíonn an-chainteach bím
Bíonn sé éasca orm labhairt le daoine atá
Nuair nach mbíonn aon rud eile le rá agam bím
Nuair a labhraim os comhair grúpa daoine bím
6
Ag Cur Aithne Orm
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 6
14/03/2019 11:11
Seo Mise!
Bíonn sé deacair orm labhairt le daoine atá
Nuair nach n-éisteann duine liom bím
Nuair a bhíonn duine ag caint fúthu féin i gcónaí bím
Nuair a deir duine rud a ghortaíonn mé bím
Nuair a bhím le strainséirí bím
Nuair a bhíonn duine de shíor ag cur comhairle orm bím
Bíonn sé deacair orm labhairt nuair a
o Se
M
ise
Ag Cur Aithne Orm 7
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 7
14/03/2019 11:11
Cosán Mo Shaoil!
Amanna iontacha i mo shaol go dtí seo
8
Amanna i mo shaol nach raibh chomh maith san
Ag Cur Aithne Orm
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 8
14/03/2019 11:11
Balla Mo Ghaiscí!
An duine ab fhearr ag!
Buaiteoir!
An iarracht ab fhearr ag!
An chúis bhróid ba mhó!
Molta le haghaidh!
Lean mé orm le!
Ag Cur Aithne Orm
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 9
9
14/03/2019 11:11
Agus Mar Sin… Bím buartha faoi...
Tá suim agam i…
Ní chreidim i …
Bím…go rialta
Ní…riamh
Ní maith liom…
mar sin...
Tá sé de nós agam….
GRÁ
10
Ag Cur Aithne Orm
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 10
14/03/2019 11:11
M
í
r d e i acht á L o a
Féith an Ghrinn? Obair Foirne?
Cruthaitheacht?
Macántacht?
Grá don Fhoghlaim?
Cothrom na Féinne?
Mo Láidreachtaí
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 11
11
14/03/2019 11:11
Túr Mo Bhuanna….
Líon isteach do chuid buanna féin
Imreoir Foirne?
12
Mo Láidreachtaí
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 12
14/03/2019 11:11
Pirimid Mo Láidreachtaí
An-chosúil liom!
An-éagsúil liom!
: Mo Láidreachtaí
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 13
13
14/03/2019 11:11
Ag Ceiliúradh mo Láidreachtaí…
Crógacht?
14
Mo Láidreachtaí
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 14
14/03/2019 11:11
Cá bhfuil mo Láidreachtaí? An duine foighneach nó mífhoighneach mé? Cá bhfuilim ar an líne seo? Foighneach
Mífhoighneach?
Dáiríre?
Greannmhar
Aireach
Gnóthach
Mí-aireach?
Bréan bailithe?
Mo Láidreachtaí
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 15
15
14/03/2019 11:11
Bloic Mo Láidreachtaí
16
Mo Láidreachtaí
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 16
14/03/2019 11:11
Láidreachtaí a fheiceann daoine eile ionam!
Mo Láidreachtaí
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 17
17
14/03/2019 11:11
Is Páirtí Ranga Dearfach Mé!
Conas? Cathain?
Cé L eis? in? a h Cat Cé Leis?
Conas?
18
Mo Láidreachtaí
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 18
14/03/2019 11:11
im
an ina h m M o ai D r n A
; chuid aislingí duit o m gí. n é i l is Nocht m ách liom agus le m’a chán l go riú t s i h s, Cait (A eat Y
há n d ar ) 99 8 1
An Domhan ina Mairim
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 19
le
19
25/03/2019 12:28
Na Focail is Fearr Liom...
20
An Domhan ina Mairim
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 20
14/03/2019 11:11
Lá éigin…..mé……
An Domhan ina Mairim 21
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 21
14/03/2019 11:11
Leathanach Mo Scéalta Grinn!
Cnag! Cnag! Cé atá ann? Niall Niall…‘Cé Hé Niall? Níl a fhios agam!
22
An Domhan ina Mairim
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 22
14/03/2019 11:11
Leathanach Mo ScĂŠalta Grinn!
Ha Ha
H
a
Ha
Ha...
An Domhan ina Mairim
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 23
23
14/03/2019 11:11
Is maith liom a bheith ag samhlú faoi….
24 An Domhan ina Mairim
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 24
14/03/2019 11:11
Is é atá ar eolas agam anois ná…
An Domhan ina Mairim
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 25
25
14/03/2019 11:11
Is iad na rudaí is mó a d’athraigh domsa le himeacht na mblianta ná….
26 An Domhan ina Mairim
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 26
14/03/2019 11:11
S l o coile a S n A
An Saol Scoile
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 27
27
14/03/2019 11:11
Mo Stíl Foghlama Ní mise
Mise Uaireanta
Mise i gcónaí
Bíonn sé deacair orm a bheith aireach nuair a bhíonn tascanna idir lámha agam Táim go maith chun aire a dhíriú ar an obair Bíonn sé éasca dom bogadh ó thasc go tasc Fanaim le tasc ar feadh tamaill fhada Is amharcfhoghlaimeoir mé agus cuidíonn pictiúir le mo chuid foghlama Is cluasfhoghlaimeoir mé agus cuidíonn éisteacht le mo chuid foghlama Is maith liom míreanna mearaí, puzail agus ealaín Is maith liom patrúin, coibhneasa agus seichimh Is féidir liom uimhreacha fóin a thabhairt chun cuimhne Is maith liom matamaitic ó mheabhair Bíonn cuimhne agam ar aghaidheanna a bhíonn feicthe agam Is féidir liom ceol, rímeanna agus amhráin a thabhairt chun cuimhne Bím ábalta nasc a dhéanamh idir smaointe nua agus rudaí a d’fhoghlaim mé cheana féin
28
An Saol Scoile
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 28
14/03/2019 11:11
Mo Stíl Foghlama Ní mise
Mise Uaireanta
Mise i gCónaí
Bainim taitneamh as dúshlán Tuigim cad a bhíonn á rá ag daoine eile nuair a labhrann siad Is maith liom tuairimí a chur i gcomparáid lena chéile Is aoibhinn liom eolaíocht Is maith liom a bheith ag tuar Uaireanta bím i bponc Is maith liom pleanáil a dhéanamh do mo chuid oibre Is maith liom a bheith cruinn san obair a dhéanaim Is maith liom athbhreithniú a dhéanamh ar an obair a bhíonn déanta agam Is maith liom cabhair a fháil ó dhaoine eile Is maith liom a bheith ag cabhrú le mo phiaraí Uaireanta tagann frustrachas orm sa rang Is dóigh liom go bhfuilim fiosrach i mo chuid foghlama
An Saol Scoile
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 29
29
14/03/2019 11:11
Mar a Fhoghlaimím…. Cá bhfuilim ar an líne? Cuir ‘X’ ar an líne!
30
Ullmhaím plean sula dtosaím
Níl aon ghá le plean – déan an tasc agus bí réidh leis!
Brisim an obair suas i gcodanna
Déanaim gach rud in éineacht
Léim rud arís nuair nach dtuigim é
Déanaim díreach an méid a thuigim
Ní thógaim sos ar bith go dtí go mbím críochnaithe
Is maith liom sosanna a ghlacadh go minic
Muna n-oibríonn plean amháin, bogaim díreach ar aghaidh go dtí ceann eile
Muna n-oibríonn plean amháin, bím i bponc
Iarraim ar dhuine éigin athbhreithniú a dhéanamh ar mo chuid oibre
Ní iarraim ar éinne riamh athbhreithniú a dhéanamh ar mo chuid oibre
Nuair a chríochnaím mo chuid oibre, fiafraím an bhféadfadh mo chaighdeán a bheith níos fearr
Nuair a bhím críochnaithe, bím críochnaithe
Coimeádaim an chuid is fearr de mo chuid oibre i bhfillteán gach bliain ó bhliain go bliain
Níl aon taifead de mo chuid oibre ó bhliain go bliain agam
An Saol Scoile
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 30
25/03/2019 12:29
Mo Chumais! Scáthlínigh do Chumais! 6-3 +8
x
l an Sao leis
5
4
mai dir
idir
3
4 5
1
Fé
in
Cu m
m
aid
Chorp
1 = Níl mórán den Chumas seo ionam!
1
ir leis an N ád ú r
aid
2 1
1 ir le m o
2
3
2 as
3
4
4
m
2
io m rl
3
5
ir aid m s Cuma
as
4
3
idi ma
4
5
Cu m
5
s Cuma
5
5
4
1
2
3
5
Cumas
4
3
ma
2
as
1
3
2
le P ict iúi r
2
1
m Cu
m Cu
cha Cum hrea as m m i U aid ir l eh l r eD i d ai ao 1 m in e as
l eo C le
5 = Is é seo mo Chumas!
An Saol Scoile
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 31
31
14/03/2019 11:11
Mo Thuairisc Scoile Mo láidreachtaí mar fhoghlaimeoir:
An méid a d’fhoghlaim mé i mbliana:
Mar a d’athraigh mé mar fhoghlaimeoir:
Spriocanna don bhliain seo chugainn:
1 _______________________________________
1 _______________________________________
2 _______________________________________
2 _______________________________________
3 _______________________________________
3 _______________________________________
Cuntas ar bith eile:
Sínithe agamsa:_______________________________________ Dáta : _______________________________________
32
An Saol Scoile
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 32
14/03/2019 11:11
Fógraí Scoile
NUACHT DOMHANDA CÚRSAÍ THAR LEAR
RIACHTANAIS SCOILE
Tá ráite ag Uachtarán Mheiriceá gur “ócáid fhíorthábhachtach i stair an domhain” ab ea a chruinniú mullaigh le ceannaire na Cóiré Thuaidh, Kim Jong-un. I gcomhráiteas a eisíodh, gheall Trump go dtabharfaí barántais don Chóiré Thuaidh ó thaobh na slándála de agus thug Kim a bheannacht do “dhí-armáil núicléach iomlán leithinis na Cóiré”. Mhaígh Trump go raibh geallúint “dhiongbháilte” tugtha ag Kim don dí-armáil núicléach agus go bhféadfaí a leithéid a bhaint amach “go tapa”. Dúirt Uachtarán Stáit Aontaithe Mheiriceá gur baineadh amach níos mó ag an gcruinniú ná mar a bhí súil aige leis. Dúirt sé chomh maith áfach go dtógfadh an dí-armáil núicléach cuid mhaith ama ó thaobh na heolaíochta de agus go raibh go leor arm le fáil réidh leis ag an gCóiré Thuaidh. Bhí ardmholadh ag Trump do Kim i ndiaidh an chruinnithe agus dúirt sé go raibh tús curtha ag ceannaire na Cóiré Thuaidh le “ré nua rachmais dá mhuintir”. Bhí muinín aige as Kim, a dúirt sé.
MALARTÚ IDIRSCOILE
24 SEIRBHÍSÍ
CEOLTÓIRÍ AR FÁIL
Tá amhrán úr ‘Géill Slí’ eisithe ag Bruadar, grúpa Mharcuis Mhic Conghail agus Eoin O’Brien. Seo an dara hamhrán le Bruadar, beirt cheoltóirí a chas ar a chéile tamall de bhlianta ó shin agus iad ag buscáil i mBaile Átha Cliath. Chuir Bruadar a gcéad amhrán, ‘Cara’, amach anuraidh. Tá aithne orthu beirt as a bheith ag seinm le grúpaí ceoil comhaimseartha Gaeilge éagsúla. Chaith Eoin O’Brien, a sheinneann an dordghiotár agus uirlisí eile, roinnt blianta ag seinm leis an ghrúpa Kíla, agus tá an file, cumadóir agus amhránaí, Marcus Mac Conghail ina bhall den bhanna Thatchers of the Acropolis, chomh maith le roinnt grúpaí ceoil eile. Ba é Mac Conghail a chum liricí ‘Géill Slí’ agus is é O’Brien a sheinneann formhór na n-uirlisí atá le cloisteáil ar an phort nua – an corn Francach, an basúcaí agus an dord leictreach. Kevin Malone atá i mbun drumadóireachta agus tá triúir amhránaithe óga – Naoise, mac Mhic Chonghail, Sally, iníon O’Brien, agus cara leo Muireann Ní Éadeáin – i mbun ceoil ar an rian freisin. Ag labhairt dó le Tuairisc.ie, dúirt Mac Conghail gurb é “an modh ordaitheach a bhíonn le feiscint ar chomharthaí sráide a mhúscail na focail”. Tá ‘Géill Slí’ ar cheann de roinnt amhrán nua a thaifead Bruadar le linn seal a chaith siad sa stiúideo an Nollaig seo caite agus tá súil acu tuilleadh de na hamhráin nua sin a chur amach go luath.
SÓ-SCOILEANNA
26 SAOIRE EACHTRAÍOCHTA
28 DEISEANNA
TUAIRIMÍ SPÓIRT
Thosnaigh an t-aiteas seachtain ó shin le Cumann na nImreoirí, an GPA, ag cur na gcosa beaga fúthu mar gheall ar thástálacha drugaí bheith á ndéanamh aige baile. É sin, nó a bheith ceal síntiúis ó Spórt Éireann. B’aisteach go deimhin bheith ag éisteacht le dream a bhí tamall beag siar i mbun suirbhéireachta féachaint an bhféadfaí cluiche gairmiúil a chothú ag leibhéal eadarchontae agus iad anois ag iarraidh ceann de bhunchlocha an amaitéarachais, príobháideacha agus cearta aige baile. An lá dar gcionn, agus iar-imreoir Chiarraí, Brian Ó Síocháin, ag cáiseamh cur chuige Spórt Éireann, bhí a iarchomhghleacaithe ag lascáil an líon is mó pointí a d’aimsigh aon fhoireann ón gcontae riamh de dhroim an bhata i Staid an Ghearaltaigh. Stánáil gan choinne á tabhairt ag bromaigh na bliana seo agus na mblianta seo chugainn do chontae an Chláir.
Gluaisteán uait? Is cóir iompair (feithicil, gléas siúil) í an gluaisteán (nó an carr mar atá aithne uirthi chomh maith), agus inneall dócháin inmheánaigh á tiomáint. Baintear úsáid as an ngluaisteáin le paisinéirí agus lastas a iompar, agus í an-áisiúil i gcomhair aistir fhada. Go tipiciúil, tugann an gluaisteán slí do chúigear daoine, ach tá gluaisteáin de chineálacha eile ann. Tá monarchana gluaisteán i dtíortha éagsúla ar fud an domhain, go háirithe i Stáit Aontaithe Mheiriceá, an Fhrainc, an Ghearmáin, an Iodáil, an tSeic, Sasana, an Rúis, an tSeapáin, an India, an tSín, Meicsiceo agus an Bhrasaíl. Bíonn ceithre roth faoin ngluaisteán, agus bonn rubair timpeall ar gach roth. Tá tiúb taobh istigh den bhonn a theanntar le haer. Is é an cineál inneall is mó a úsáidtear leis an ngluaiseacht a thiomáint ná inneall dócháin inmheánaigh. Is iad an peitreal agus an breosla díosail an dá chineál breosla is coitianta. Baintear úsáid as na bithbhreoslaí, as gás leachtaithe agus as breoslaí eile freisin. Tá gluaisteáin leictreacha ann, leis, agus iad á bhfuinnmhiú ag cadhnraí nó ceallraí móra. Stiúrtar an gluaisteán tríd an roth stiúrtha a chasadh. Thairis sin, is féidir leis an tiománaí troitheáin ar leith a oibriú le coscán a theannadh (troitheán coscáin) nó le tuilleadh luais a chur faoin ngluaisteán (troitheán luasaire). Bíonn crág nó troitheán cráige ann freisin le giar a athrú. D'eascair an focal carr ón bhfréamh Ceilteach carr- (cairt nó vaigín). I measc na dteangacha eile a úsáideann focail a shíolraigh ón bhfréamh Ceilteach seo tá carr na Breatnaise, karr na Briotáinise, carrum na Laidine, carro na Spáinnise agus car an Bhéarla.
BRATACH AR FOLUAIN
DIALANN
THOMAS FRANCIS
An Saol Scoile
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 33
33
14/03/2019 11:11
Cuimhnà Cinn Deasa
34
An Saol Scoile
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 34
14/03/2019 11:11
Ócáidí Dúshlánacha
An Saol Scoile
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 35
35
14/03/2019 11:11
Obair as a bhfuilim bródúil…
36
An Saol Scoile
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 36
14/03/2019 11:11
Obair a d’fhéadfainn a fheabhsú…
An Saol Scoile
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 37
37
14/03/2019 11:11
An píosa oibre is mó feabhais…
38
An Saol Scoile
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 38
14/03/2019 11:11
ne h m i u
ne
C
Mo
a
h g o lam F e t i l Sh
n o e M
g i A
Mo Shlite Foghlama
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 39
39
14/03/2019 11:11
Mo Shaghasanna Éagsúla Cuimhne! Blianta ó in sh téar ma
ch
hchathair m o n rí
a
P
Fad
ince? Fra S éi m e
a
a nt
ch
Lá ar S 1ú co il
Dí
rb
h
ea
40
th
a i s n éiseach
Mo Shlite Foghlama
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 40
14/03/2019 11:11
aíocht ar M h o ot thar Ro
Ag R
Mo Shaghasanna Éagsúla Cuimhne!
n
N
ós
reacha F mh i ói U Im
e a c hta
085 125 4568 ea
rr
c
h
G
thé a r ma
oracha Tre
ta
Bhricf Mo ea s
Cas ar chlé tar éis 5km
as
hn
iú
i
Ei
pe
il
Cu
m
e F h eidh
m
óid e ach
Mo Shlite Foghlama
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 41
41
14/03/2019 11:11
Tasc Amharc-chuimhne
SE SEO MI
Treoracha: 1. Cuirfidh do mhúinteoir/pháirtnéir an t-amadóir ag 30 soicind. 2. Féach ar na pictiúir thuas agus déan iarracht an méid is mó rudaí is féidir leat a thabhairt chun cuimhne. 3. Lean ort ag féachaint go dtí go ndeir do mhúinteoir/ pháirtnéir ‘Stop’. 4. Liostaigh na rudaí go léir a thugann tú chun cuimhne. 5. Déanfaidh do mhúinteoir/pháirtnéir do fhreagraí a thaifeadadh ar an gcéad leathanach eile.
42 Mo Shlite Foghlama
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 42
14/03/2019 11:11
Tasc Amharc-chuimhne
Ar thug mé chun cuimhne?
ISE SEO M
Ar éirigh liom rudaí a thabhairt chun cuimhne? ____________
Mo Shlite Foghlama
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 43
43
14/03/2019 11:11
Tasc Amharc-chuimhne
An …..?
mbím ag léamh go tapa agus go héifeachtach?
scanaim pictiúir go tapa?
dtugaim treoracha chun cuimhne go héasca?
féidir liom cuimhneamh ar na háiteanna ina bhfágaim rudaí?
mbainim taitneamh as litriúcháin agus táblaí? ndéanaim dearmad ar na háiteanna ina bhfágaim rudaí nuair a bhíonn siad as radharc? féidir liom a lán íomhánna/pictiúr a thabhairt chun cuimhne? féidir liom an t-ord ina mbíonn pictiúir a thabhairt chun cuimhne? mbainim taitneamh as cluichí cuimhne?
44
Mo Shlite Foghlama
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 44
14/03/2019 11:11
Straitéisí a chabhróidh le m’Amharc-Chuimhne
L io
st a
Li
Prí om hp ho in tí
os t
a
is Br
iotaíl Sm na beaga codan g i s sua
igh hla m Sa ctiúr g pi n i r ra Ta
igh bhs Ai D é a nC le a At ch hc t h lea adh Fan c c a h ú p ta –d la d éa s o n ic ar in ís a r í a s gu e ile s é
d
le
s gu
h
síos íobh S cr féin o c a il o fh id
Nasc l e sm a
oin te
ei
Mo Shlite Foghlama
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 45
45
14/03/2019 11:11
Tasc Amharc-chuimhne Bain úsáid as do chuid straitéisí chun an méid rudaí is féidir leat as an ngrúpa thíos a thabhairt chun cuimhne. Tabhair 30 soicind duit féin.
An méid rudaí a thug mé chun cuimhne: Ar...? Shamhlaigh mé?
Aibhsigh mé?
Scríobh mé síos?
Smiot mé?
Chleacht mé?
Nasc mé?
Liostaigh mé
Athchleacht mé?
príomhphointí?
46
Mo Shlite Foghlama
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 46
14/03/2019 11:11
Déan Féinmheastóireacht! Na Straitéisí Amharc-chuimhne is fearr a oibríonn domsa!
Léiríonn an ‘X’ ar an líne cé chomh maith nó cé chomh holc is a oibríonn an straitéisí seo domsa. Ag liostáil eolas ríthábhachtach?
Ag samhlú?
Ag smiotadh?
Ag nascadh?
Ag aibhsiú?
Ag cleachtadh?
Mo Shlite Foghlama
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 47
47
14/03/2019 11:11
Athbhreithniú
Cad iad na straitéisí amharc-chuimhne a d’oibrigh domsa?
1. 2. 3.
Caithfidh mé leanúint orm ag obair ar:
1. 2. 3.
48
Mo Shlite Foghlama
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 48
14/03/2019 11:11
Tasc Cuimhne Éisteachta Treoracha: 1. Bí ag obair le do pháirtnéir agus imir an cluiche athchuimhne digití thíos. 2. Páirtnéir 1: tóg an chéad chárta agus léigh amach an chéad líne de dhigití go mall, ag fágáil dhá shoicind idir gach digit. 3. Páirtnéir 2: déan iarracht na huimhreacha a thabhairt chun cuimhne san ord ceart. 4. Malartaigh rólanna le haghaidh Cárta 2, 3, 4, srl.
Athchuimhne ar Dhigití
Athchuimhne ar Dhigití
Athchuimhne ar Dhigití
1-8-9-4
8-5-1-2
1-8-9-4
7-0-3-5-6
1-7-8-3-1
9-3-8-4-8
2-5-9-7-0-8
1-5-8-6-8-9-0
5-8-9-7-1-0
1
2
3
Athchuimhne ar Dhigití
Athchuimhne ar Dhigití
Athchuimhne ar Dhigití
8-2-2-4
9-1-0-5
3-9-7-2
3-8-1-0-7
5-8-6-4-1
0-5-1-4-2
6-3-7-8-9-4
9-4-6-7-9-1-0
8-7-1-2-9-5
4
5
6
Mo Shlite Foghlama
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 49
49
14/03/2019 11:11
Tasc Cuimhne Éisteachta
An...?
dTugaim amhráin chun cuimhne go héasca?
dTugaim amhráin chun cuimhne go héasca?
dTógaim nótaí nuair a bhím ag éisteacht?
gCuimhním ar scéalta grinn?
Nascaim smaointe nua le rudaí atá ar eolas agam cheana féin? mBainim taitneamh as ceol?
Seinnim foinn/amhráin gan nótaí?
50
Mo Shlite Foghlama
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 50
14/03/2019 11:11
h
nó
ing ra r ta
Bain úsá id Ilmh as eái Fo nF rm ua im ái d e/ Fí se
Abair arís, arí s
m Sa
agu s ar ís
hla
igh
Sc rí ob
Straitéisí a chabhróidh le mo Chuimhne Éisteachta
Nasc le scéal ir más féid leat Mo Shlite Foghlama
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 51
51
14/03/2019 11:11
Tasc Cuimhne Éisteachta Bain úsáid as do chuid straitéisí chun an méid is féidir leat den dán thíos a thabhairt chun cuimhne. Léigh an dán os ard trí huaire nó déan é a thaifeadadh agus ansin déan é a athsheinnt trí huaire agus bí ag éisteacht leis.
Amhrán an Earraigh
Tá éinín ag canadh ar bhruacha na Laoi. Tá duilleoga glasa ag teacht ar na crainn. Tá féar úr ag fás ar na bánta go mín, Mar tá deireadh le codladh na gréine. Tá iasc beag ag léim le háthas san abhainn. Tá cuileoga ag eitilt, iad bán agus donn. Tá an chuach ag cantain le meidhir sa ghleann, Mar tá deireadh le codladh na gréine. Tá beacha ag bailiú stór meala go dian. Tá uan beag ag méileach ag bun an bhóithrín. Tá feirmeoirí sa ghort ag scaipeadh an tsíl, Mar tá deireadh le codladh na gréine. Is éirigí suas, a chairde mo chroí, Is líonaigí ard na spéire go binn. Le poirtíní béil cuirtear ruaig ar bhrón, Mar tá deireadh le codladh na gréine. (le S.E.Ó Cearbhaill)
An ndearna tú?
É a rá arís É a shamhlú
É a nascadh le scéal É a scríobh nó a tharraingt Úsáid a bhaint as gléas éisteachta/ilmheáin
52 Mo Shlite Foghlama
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 52
14/03/2019 11:11
Déan Féinmheastóireacht! Na Straitéisí Cuimhne Éisteachta is fearr a oibríonn domsa!
Léiríonn an ‘X’ ar an líne cé chomh maith nó cé chomh holc is a oibríonn an straitéis seo domsa. Samhlaigh?
Naisc le scéal?
Scríobh?
Tarraing?
Úsáid gléas éisteachta?
Úsáid ilmheáin?
Mo Shlite Foghlama
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 53
53
14/03/2019 11:11
Déan Athbhreithniú!
Cad iad na straitéisí cuimhne éisteachta a d’oibrigh domsa?
1.
2.
Caithfidh mé leanúint orm ag obair ar:
1.
2.
54
Mo Shlite Foghlama
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 54
14/03/2019 11:11
Cuimhne Fheidhmiúil An Tasc Treoracha: 1. Féach ar Bhosca 1 ar feadh 5 soicind. 2. Clúdaigh an bosca le do lámh. 3. Maidir le Bosca 1A, an féidir leat dath, déanamh agus ionad gach crutha a thabhairt chun cuimhne? 4. Anois, déan iarracht an rud céanna a dhéanamh le Boscaí 2, 2A, 3 agus 3A.
1.
2.
3.
1A.
2A.
3A.
Mo Shlite Foghlama
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 55
55
14/03/2019 11:11
Cuimhne Fheidhmiúil An Tasc
Ceisteanna le freagairt An ndéanaim dearmad ar fhíricí?
An ndéanaim dearmad ar fhocail nua?
An ndéanaim dearmad ar na modhanna chun mo mhatamaitic a dhéanamh? An bhfuil sé deacair orm eolas a thabhairt chun cuimhne? An gcaillim mo chuid rudaí go minic?
An dtéann m’aigne ar strae le linn taisc?
An ndéanaim dearmad m’obair bhaile a thabhairt abhaile liom? An ndéanaim dearmad ar threoracha?
56
Mo Shlite Foghlama
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 56
14/03/2019 11:11
S
Straitéisí a chabhróidh le mo Chuimhne Fheidhmiúil
b ío cr
h
s sío
o ra tr e
cha
Scrí ob h n &a ibh ótaí sig h
in
Bíodh gach píosa eola is n u a g o nt a a g u s b eac ht
Ba
úsá
im la
a, nn a e aí m í ht r c a s se i a
áidí s léar id a
Fog hl a i m & , fo f og g hl h a i m a
Ba i n ús am á hr i d ái a n , gl u
s rí c Tas
amháin sa turas
Mo Shlite Foghlama
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 57
57
14/03/2019 11:11
Cleachtadh Treoracha: 1. Féach ar an ngreille thíos ar feadh 20 soicind chun an tasc seo a dhéanamh. 2. Clúdaigh an ghreille le do lámh. 3. Bain úsáid as straitéis chun cabhrú leat rudaí a thabhairt chun cuimhne! 4. An féidir leat dath, déanamh agus ionad gach crutha a thabhairt chun cuimhne?
Ceisteanna:
An ndearna mé tasc amháin sa
Ar bhain mé úsáid as léaráidí?
turas?
An raibh mé ag foghlaim, ag
Ar scríobh mé síos treoracha?
foghlaim agus ag foghlaim arís? Ar bhain mé úsáid as
Ar scríobh mé síos nótaí?
rímeanna, amhráin?
An ndearna mé aibhsiú?
Ar choimeád mé píosaí eolais nua gonta?
58
Mo Shlite Foghlama
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 58
14/03/2019 11:11
Déan Féinmheastóireacht! Na Straitéisí Cuimhne Feidhmiúla is fearr a oibríonn domsa!
Léiríonn an ‘X’ ar an líne cé chomh maith nó cé chomh holc is a oibríonn an straitéis seo domsa. Tasc amháin sa turas?
Treoracha a scríobh síos?
Nótaí a scríobh síos?
Aibhsiú?
Úsáid a bhaint as léaráidí?
Foghlaim agus foghlaim arís?
Úsáid a bhaint as rímeanna, amhráin, gluaiseachtaí
Píosaí eolais nua a choimeád gonta?
Mo Shlite Foghlama
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 59
59
14/03/2019 11:11
Déan Athbhreithniú!
Cad iad na straitéisí amharc-chuimhne a oibríonn domsa?
1. 2. 3.
Caithfidh mé leanúint orm ag obair ar:
1. 2. 3.
60
Mo Shlite Foghlama
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 60
14/03/2019 11:11
Cleasanna Cuimhne!
Fan socair agus dírigh m’aigne
Rudaí a smiotadh
Déan nasc
Eagraigh mé féin
Liostaigh
Samhlaigh
Bí ag cleachtadh
Abair arís agus arís eile Scríobh amach
Mo Shlite Foghlama
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 61
61
14/03/2019 11:11
62
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 62
Neamhchosúil liom
Saghas cosúil liom
Bain úsáid as na hilmheáin
Déan cleachtadh
Straitéisí Déan arís
Déan nasc
Rudaí a smiotadh
Samhlaigh
Liostaigh
Eagraigh mé féin
Dírigh m’aigne
Ba mhaith liom a bheith
Táim
Ba mhaith liom a bheith
Táim
Ba mhaith liom a bheith
Táim
Ba mhaith liom a bheith
Táim
Ba mhaith liom a bheith
Táim
Ba mhaith liom a bheith
Táim
Ba mhaith liom a bheith
Táim
Ba mhaith liom a bheith
Táim
Ba mhaith liom a bheith
Táim
M’Athbhreithniú Mar a thugaim rudaí chun cuimhne
Mar atáim agus mar ba mhaith liom a bheith
Díreach cosúil liom
Mo Shlite Foghlama
14/03/2019 11:11
De a
n I tinn a n n a e s ó -n Ceistigh!
na Intin n a s n ó n
Déan machnamh!
e
De a-
Cloígh leis an tasc!
Déan nasc!
Bí ag smaoineamh!
a
bh eit h
fo gh lai me oirí !
ar is ím Dír
Bí ag cuimhneamh!
Bí ag obair le chéile!
ag ár n i du lid ith e h treo b na foghlama agus ar
bh
Mo Shlite Foghlama
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 63
63
14/03/2019 11:11
Meon Aigne Dearfach
Teastaíonn uaim a
Á! Rinne mé botún.
bheith ag foghlaim!
Ceartóidh mé é. Is féidir liom rudaí deacra a dhéanamh!
Bainfidh mé triail eile as!
Is féidir liom é seo a dhéanamh!
é ir liom d i é f r ! m gu Creidi a dhéanamh seo
Tá intinn chliste agam! Bainfidh mé triail as! Sea!
Ní éireoidh mé
Déanfaidh
as!
mé mo
Meon Aigne Fáis!
64
dhícheall!
Mo Shlite Foghlama
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 64
14/03/2019 11:11
Meon Aigne Dúnta
Ní féidir liom é seo a dhéanamh!
Níl fonn orm é seo Ní hea!
a dhéanamh
Tá sé seo ródheacair! Ní theastaíonn uaim é seo a dhéanamh!
Tá sé seo Leadránach!
Is cuma liom! Is fuath liom é seo!
Níl aon mhaith ionam
Táim
chun é seo a
chun éirí as!
dhéanamh.
Meon Aigne Dolúbtha!
Mo Shlite Foghlama
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 65
65
14/03/2019 11:11
Cén meon aigne atá agatsa? Dathaigh na suaitheantais is fearr a léiríonn an tslí ina mothaíonn tú faoi d’obair scoile.…. Táim ullamh Ní féidir liom é seo a dhéanamh
Tá sé seo éasca
chun dul sa seans leis
domsa
in aon chor Bainfidh mé úsáid as straitéis dhifriúil
IARRACHT IS
IS FÉIDIR LIOM É SEO A DHÉANAMH bím ag cabhrú le
DÉAN IARRAC
IS FÉIDIR LIOM daoine eile FOGHLAIM SPREAG
dÉanfaidh mÉ iarracht nÍos fearr
Rinne mé botún
DÚSHLÁN
FÁS
dearcadh dearfach
SMAOINIGH
Éireoidh liom sa scrÚdÚ
OBAIR BHAILE Táim chun análú
NÁ hÉIRI AS RIAM
go domhain agus Is féidir liom dushlán breise a chur sa tasc seo
a bheith ag obair go dian
Táim ar fheabhas chuige seo Tá sé seo maith go leor
66
Mo Shlite Foghlama
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 66
14/03/2019 11:11
Cén meon aigne atá agatsa? Dathaigh na suaitheantais is fearr a léiríonn an tslí ina mothaíonn tú faoi d’obair scoile... Táim ag tabhairt faoin obair i gceart
Éirím as
HT IS FEARR lean ort ag déanamh iarrachta dearfach
AN ACHT
rudaÍ nÍos deacra
Ceapaim go mbainfidh mé
Beidh orm am
triail as rud
agus dua a
éigin nua
chaitheamh leis
bain úsáid as mo dhícheall a dhéanamh
NÁ hÉIRIGH AS
IARRACHT
ÉIRIGH RIAMH
Is dul chun cinn é fiú más botún é. Leanfaidh mé orm ag déanamh
seo
Fásann m’intinn le cabhair ó na botúin a dhéanaim
Táim chun oiliúint a
Tá sé seo ródheacair
chur ar m’intinn
iarrachta
Mo Shlite Foghlama
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 67
67
14/03/2019 11:12
Meon Aigne
Ní maith liom botúin
41
42
43
44
45
40
39
38
37
36
24
25
Ní buntáiste é a bheith ag obair go dian
21
22
Ní éireoidh mé as
23
Ní theastaíonn uaim é seo a Cabhraíonn botúin dhéanamh
68
liom rudaí a fhoghlaim
20
19
18
17
16
1
2
3
4
5
Mo Shlite Foghlama
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 68
14/03/2019 11:12
Nathracha & Dréimirí
46
47
Éirím as go héasca
48
Ní buntáiste é a bheith ag obair go dian
35
34
33
26
27
15
6
Teastaíonn uaim a bheith ag foghlaim
14
7
49
BU AIT EO IR ! 50
Is dóigh liom gur féidir liom é a dhéanamh!
32
31
28
29
30
13
12
11
Cuireann sé as dom nuair a éiríonn go maith le páistí eile
8
9
Is féidir liom rudaí deacra a dhéanamh!
10
Mo Shlite Foghlama
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 69
69
14/03/2019 11:12
An bhFuil Meon Aigne Dearfach Agam? Ní Mise
Mise
1
Is féidir liom rud ar bith a fhoghlaim mar is foghlaimeoir nádúrtha mé Is féidir liom oiliúint a chur ar m’intinn ach a bheith ag cleachtadh Is féidir liom mo smaointe a athrú nuair a bhíonn dúshlán romham
Tuigim go mbíonn teip mar chuid den rath
Glacaim le mo chuid botún agus foghlaimím uathu
Creidim gur féidir liom rudaí deacra a dhéanamh
Spreagaim daoine eile chun meon aigne dearfach a bheith acu Cuireann mo chuid fáis agus mo chuid dul chun cinn ríméad orm
Glacaim freagracht as mo chuid foghlama féin
70
Mo Shlite Foghlama
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 70
14/03/2019 11:12
Cad is féidir liom a rá liom féin? In ionad a rá liom féin….
Is féidir liom smaoineamh mar seo…
Tá sé seo ródheacair
............................................................
Níl aon mhaitheas ionam chuige seo
............................................................
Ní féidir liom é seo a dheanamh
............................................................
Tá sé seo maith go leor
Rinne mé botún
Éirím as
Is mise an duine is measa ag an rud seo Beidh orm an-chuid ama a chaitheamh ar seo Ní féidir liom dul sa seans agus é seo á dhéanamh agam
............................................................ ............................................................ ............................................................
............................................................ ............................................................ ............................................................
Mo Shlite Foghlama
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 71
71
14/03/2019 11:12
Conas a bhíonn tusa ag smaoineamh? Conas a mbíonn tusa ag smaoineamh?
Sea
B’fhéidir
Ní hea
Is féidir liom rud ar bith a fhoghlaim mar is foghlaimeoir nádúrtha mé
Is dóigh liom go bhfuilim an-chliste ar fad
Is dóigh liom gur féidir liom a thaispeáint cé chomh cliste is atáim Is maith liom mo chuid foghlama nuair a bhíonn orm dianmhachnamh a dhéanamh Is maith liom mo chuid foghlama nuair a bhíonn na tascanna fuirist agus nuair is féidir liom iad a dhéanamh go han-mhaith Déanaim iarracht brú a chur orm fein trí rudaí nua a fhoghlaim Tá a fhios agam nach bhfuilim go maith ag rudaí áirithe Cuirim agus freagraím ceisteanna chun mo chuid tuisceana a fheabhsú Caithfidh mé a chur in iúl i gcónaí go bhfuilim ar fheabhas Is dóigh liom gur féidir liom feabhsú má dhéanaim iarracht
72
Mo Shlite Foghlama
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 72
14/03/2019 11:12
Is féidir liom oiliúint a chur ar m’intinn
Na rudaí is Ceart dom a insint do m’Intinn?
Bíonn spraoi san fhoghlaim Tá sé seo ródheacair dom; mar sin, éireoidh mé as Creidim ionam féin
Na rudaí NACH Ceart dom a insint do m’Intinn?
Nílim chomh cliste sin
Bainfidh mé triail as straitéis dhifriúil
Leanfaidh mé orm ag obair go dian
Teipfidh orm i mo scrúduithe go léir
Ní féidir liom obair dhian Foghlaimeoidh mé conas é seo a dhéanamh a dhéanamh
Mo Shlite Foghlama
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 73
73
14/03/2019 11:12
Suirbhé ar Mheon Aigne!
Cad a rinne tú an tseachtain seo a chuir iachall ort dianmhachnamh a dhéanamh?
Cad a tharla an tseachtain seo a chuir iachall ort leanúint ar aghaidh?
Cad is féidir leat a fhoghlaim uaidh seo?
Cén botún a rinne tú a mhúin rud éigin duit?
Cén tasc a d’éiligh tréan-iarracht ort inniu?
Cén straitéis as a mbainfidh tú triail anois?
74
Mo Shlite Foghlama
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 74
14/03/2019 11:12
Déan Féinmheastóireacht! Na Straitéisí Amharc-cuimhne is fearr a oibríonn domsa!
Léiríonn an ‘X’ ar an líne cé chomh maith nó cé chomh holc is a oibríonn an straitéis seo domsa. Meon aigne oscailte?
Meon aigne dúnta?
Machnamh ar mo mhachnamh?
Mo mhachnamh a cheistiú?
Tréan-iarracht a dhéanamh, fiú tar éis dom teip a fháil
Páirt ghníomhach a ghlacadh i mo chuid foghlama?
Ar bís chun triail a bhaint as rudaí nua?
Meas a léiriú ar phiaraí & ar mhúinteoirí
Mo Shlite Foghlama
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 75
75
14/03/2019 11:12
Dea-nósanna Intinne
Ceistigh! Cloígh leis an tasc!
Déan machnamh!
Déan nasc!
Bí ag smaoineamh!
Bí ag cuimhneamh!
76
Bí ag obair le chéile!
Mo Shlite Foghlama
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 76
14/03/2019 11:12
Neamhchosúil liom
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 77
Saghas cosúil liom
Déan nasc
Bí ag cuimhneamh
Bí ag obair le chéile
Bí ag smaoineamh
Déan machnamh
Clóigh leis an tasc
Ceistigh
Ba mhaith liom a bheith
Táim
Ba mhaith liom a bheith
Táim
Ba mhaith liom a bheith
Táim
Ba mhaith liom a bheith
Táim
Ba mhaith liom a bheith
Táim
Ba mhaith liom a bheith
Táim
Ba mhaith liom a bheith
Táim
M’athbhreithniú
Mar atáim agus mar ba mhaith liom a bheith.
Straitéisí
Díreach cosúil liom
Mo Shlite Foghlama
77
14/03/2019 11:12
Deiseanna Freagartha
An bhfuilim mar….? (Ciorclaigh) SAINEOLAÍ
Tuigim an topaic seo go maith agus is cinnte go bhféadfainn é a mhúineadh do dhuine eile…
CLEACHTÓIR
Is féidir liom é seo a dhéanamh liom féin den chuid is mó ach uaireanta bím i bponc agus bíonn cabhair uaim…
PRINTÍSEACH
Tá tuiscint áirithe agam ar an topaic seo ach tá gá agam fós le duine chun rudaí a mhíniú dom....
NÓIBHÍSEACH
Táim díreach tosaithe ar é seo a fhoghlaim agus ní thuigim i gceart fós é…
análú n u h c sa Táim han agu m obair go do g a h bheit
N! A I D O G
m ir lio e d i é f Is breis n á l dúsh ur leis a ch ch… seo a
CÉN ATÁ AIDHM AGA M?
FÁILTÍM ROIMH ! DHÚSHLÁN
78
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 78
21/08/2019 14:29
Féinmheasúnú 1
Machnamh ar Ealaín Déan cur síos: Fiafraigh díot féin… - Cad a fheicim? - Cad iad na dathanna a úsáideadh? - Cad iad na cruthanna atá le feiceáil? - Cá bhfuil an radharc seo suite? - Cén teideal a chuirfeá ar an saothar seo? Déan anailís ar: Fiafraigh díot féin… - Conas ar baineadh úsáid as línte? – An gcuireann na cruthanna leis an saothar? - Conas ar baineadh úsáid as na huigeachtaí? - Conas a bhogann do shúil timpeall ar an saothar? - Dá bhféadfainn ceist a chur ar an ealaíontóir, d’fhiafróinn…. Bain ciall as: Fiafraigh díot féin… - Cad a fheicim ag tarlú? – Cad iad na mothúcháin a spreagann sé ionam? – Cad í an chuid is tábhachtaí den saothar seo? - Conas a théann an ealaín i bhfeidhm orm? - Cuireann an íomhá nó an imeacht seo…. i gcuimhne dom - An bhfuil aon rud i mo shaol a nascann leis an íomhá seo? Déan cinneadh: Fiafraigh díot féin… - Cad é an rud faoin saothar seo a thaitníonn liom? - Cad é an rud faoin saothar seo nach dtaitníonn liom? - Cad a d’athróinn dá mba mise an t-ealaíontóir? - Cad atá fágtha ar lár sa saothar seo?
DF
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 79
79
25/03/2019 12:30
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 80
14/03/2019 11:12
Féinmheasúnú 2
Léamhthuiscint Féinmhonatóireacht - An bhfuil ciall leis an méid atá á léamh agam? - Cad atá á thabhairt faoi deara agam faoin scéal seo? Ag Tuar - Cad é an chéad rud eile a tharlóidh, i mo thuairim? - Cén fáth a cheapaim go dtarlóidh sé sin? - An gá dom na tuartha a rinne mé a athrú de réir mar a bhím ag léamh ar aghaidh? Tuiscint ar an Scéal? - Cad atá an t-údar ag iarraidh a rá liomsa? - Conas a chuireann an t-údar an bhrí seo in iúl? - Cad iad ‘na mothúcháin’ atá sa scéal? Ag Nascadh - Cén t-eolas atá agam cheana féin faoin topaic seo? - Cad a chuireann an téacs seo i gcuimhne dom? – Cén fáth? Ag Sintéisiú - Cad atá foghlamtha agam? - Ar athraigh an méid a d’fhoghlaim mé mo thuairimí faoin topaic seo? - Má rinne, conas? Ag Déanamh Meastóireachta - Bí ag machnamh agus abair ar thaitin nó nár thaitin an téacs leat - An mbeifeá tar éis an críoch a athrú?
DF
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 81
81
21/08/2019 14:31
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 82
14/03/2019 11:12
Piarmheasúnú 1
Measúnaithe ar Chur i Láthair ó Bhéal Ainm:
Dáta an Chur i Láthair
Meastóíreacht críochnaithe ag BHÍ
NÍ RAIBH
An raibh an cur i láthair soiléir? Ar spreag sé do chuid suime? An raibh tú ábalta an láithreoir a chloisteáil? An raibh an láithreoir muiníneach as an méid a bhí á rá aige/aici? Ar fhoghlaim tú rud éigin? An raibh rud ar bith ann a chuir mearbhall ort? An raibh an tús agus an chonclúid soiléir? An raibh an cur i láthair ró-ghearr? An raibh an cur i láthair ró-fhada? Cén chuid den chur i láthair a chuaigh i bhfeidhm go mór ort:
Cén chuid de a d’fhéadfaí a fheabhsú?
DF
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 83
83
14/03/2019 11:12
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 84
14/03/2019 11:12
Piarmheasúnú 2
Ag Déanamh Measúnaithe ar Thionscnamh ó Bhéal Scríobh abairtí ag baint úsáide as na nathanna thíos nuair a bhíonn tú ag déanamh measúnaithe ar obair dhuine eile:
1. Na rudaí ar éirigh go maith leo: Is iad na rudaí ar éirigh go maith leo ná… Is ceart duit a bheith an-bhródúil as… Braithim gur éirigh go maith leat le… Is í an chuid is fearr de do chuid oibre ná…
2. Bheadh sé níos fearr dá… Chun feabhas a chur ar do chuid oibre is gá duit… As seo amach is gá duit… Déan iarracht, le do thoil, chun… An chéad uair eile a bheidh tú ag obair ar an topaic seo is gá duit…
3. Ag bogadh ar aghaidh: Is í an chéad chéim eile ar cheart duit a ghlacadh ná… Chun é seo a dhéanamh níos fearr fós, d’fhéadfá… D’éirigh go han-mhaith leat. An chéad uair eile…. Ba mhaith liom go mbainfeá triail as….
DF
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 85
85
14/03/2019 11:12
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 86
14/03/2019 11:13
Rúibricí! Baintear úsáid as rúibricí chun míniú soiléir a thabhairt ar an tslí a dhéantar measúnú ar do chuid oibre. Déan athbhreithniú ar na rúibricí seo a leanas. Cuir in oiriúint duit féin mar fhoghlaimeoir iad ag baint úsáide as samplaí d’obair atá críochnaithe agat.
Rúibric 1: Meastóireacht ar Scríobh Aistí: Bainfear úsáid as an rúibric seo chun d’aiste/scéal a mharcáil. Léigh go cúramach í! Teideal d’aiste nó do scéil: Cén scór a thabharfá duit féin? Bain úsáid as an rúibric seo a leanas…
4
3
2
Ábhar
Scríbhneoireacht smaointeach, nascanna agus ceisteanna maithe
Peannaireacht shoiléir, roinnt nascanna agus ceisteanna
Scríbhneoireacht le roinnt nascanna agus ceisteanna
Gan mórán samhlaíochta san scríbhneoireacht / Gan aon cheisteanna ná nascanna
Eagrú
Dea-eagraithe maidir le hailt, tús, lár agus críoch
Eagraithe, éasca le léamh
Iarracht éigin ar eagrú
Eagrú lochtach a chuireann mearbhall ar an léitheoir
Stíl
Foclóir saibhir agus abairtí críochnúla
Rogha maith focal agus abairtí a bhíonn éasca le léamh
Rogha míshoiléir focal agus abairtí atá ciotach
1
Deacair le léamh toisc fadhbanna le rogha na bhfocal agus le heaspa líofachta na n-habairtí
Cur i láthair
Curtha i láthair go han-mhaith agus gan mórán botún
Curtha i láthair go han-mhaith agus gan mórán botún le feiceáil
Botúin a chuireann isteach ar an mbrí tugtha faoi deara
DF
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 87
A lán botún a chuireann isteach ar an léitheoireacht
87
14/03/2019 11:13
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 88
14/03/2019 11:13
Rúibric 2 Ag Déanamh Meastóireachta ar Mo Chuid Foghlama Rúbric 2: Déan machnamh ar cheacht a rinne tú le déanaí. Déan meastóireacht ar do chuid foghlama. Ceacht:
Dáta:
An bhfuilim? (Ciorclaigh) SAINEOLAÍ
Tuigim an topaic seo go maith agus is cinnte go bhféadfainn é a mhúineadh do dhuine eile…
CLEACHTÓIR
Is féidir liom é seo a dhéanamh liom féin den chuid is mó ach uaireanta bím i bponc agus bíonn cabhair uaim…
PRINTÍSEACH
Tá tuiscint áirithe agam ar an topaic seo ach tá gá agam fós le duine chun rudaí a mhíniú dom....
NÓIBHÍSEACH
Táim díreach tosaithe ar é seo a fhoghlaim agus ní thuigim i gceart fós é…
Mínigh:
DF
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 89
89
14/03/2019 11:13
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 90
14/03/2019 11:13
Rúibric 3 Ag Déanamh Meastóireachta ar Mise Mar Fhoghlaimeoir
An bhfuilim ag léiriú? Aithint
An bhfuilim?
An bhfuilim?
An bhfuilim?
Ní aithním go bhfuil ról agam maidir le conas a fhoghlaimím
Táim ag tabhairt faoi deara go bhfuil ionchur tábhachtach agam maidir leis an tslí is fearr ina bhfoghlaimím.
Is féidir liom mo láidreachtaí agus mo laigí mar fhoghlaimeoir a aithint
Freagracht
Bím ag súil leis go ndéarfaidh an múinteoir liom cad atá le déanamh agam agus conas é a dhéanamh
Táim ag déanamh cinntí maidir le mo chuid foghlama féin gan a bheith ag cur ceiste i gcónaí ar an múinteoir.
Déanaim cinntí maidir le mo chuid foghlama féin. Is féidir liom na cúiseanna taobh thiar de mo roghanna, mo fhreagraí agus mo chinntí a mhíniú.
Machnamh
Ní dhéanaim mórán machnaimh ar mo chuid foghlama.
Tuigim nach ionann obair agus foghlaim. Táim ábalta machnamh a dhéanamh ar mo chuid foghlama le cabhair ó mo mhúinteoir agus ó dhaoine eile. Is féidir liom spriocanna foghlama a leagadh síos le cabhair ó mo mhúinteoir/ thuismitheoirí nó mo phiaraí.
Déanaim machnamh ar mo chuid foghlama agus leagaim síos spriocanna foghlama dom féin. Is féidir liom an méid a bhain mé amach ó eispéireas foghlama, an méid a chuir mé isteach ann agus an méid a d’fhéadfadh feabhas a chur ar mo chuid foghlama a mhíniú.
DF
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 91
91
14/03/2019 11:13
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 92
14/03/2019 11:13
Tús na Foghlama 1
Tús
Tús na F oghlama
B’é an
na
Fog
hla ché ma ad r mé ud a faoi thu dea g ra n á…
IS Í AN A IDHM ATÁ AGA M NÁ…
Tús na Foghlama oghlama Tús na F
TÁIM AG MACHNAMH…
D IS É AN RU ATÁ IN EASNAMH ORM NÁ…
a ghlam o F a Tús n gus
dua
a m a m r o is seo h e l d i h e B itheam a h c a mar…
Tús n a Fog hlam Táim a c hu n análú go do mhai n agu bheit sa h ag obair GO DIAN mar…
Bain úsáid as na greamáin seo chun machnamh a dhéanamh ar do chuid oibre. Is féidir iad a chur i do chóipleabhar, i do dhialann OBh, ar chlár freagrachta nó ar dhuillíní scoir.
DF
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 93
93
14/03/2019 11:13
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 94
14/03/2019 11:13
Tús na Foghlama 2
lama h g o na F SEO Tús SÉ
TÁ DOMSA A ÉASCMAR…
Tús na F oghlama
TÁ SÉ SEO RÓDHEACA IR MAR...
Tús na Foghlam a
Is féidir liom du shlán breise a chur sa tasc seo má…
Tús na Foghla ma Leanfaidh m é orm go dtí GO nÉIREOIDH LIOM!
Tús na Foghlam a
IS FÉIDIR LIOM RUD AR BITH IS MAITH LIOM A FHOGHLAIM!
ghlama Tús na Fo
h Fáiltím roim dhúshlán!
Bain úsáid as na greamáin seo chun machnamh a dhéanamh ar do chuid oibre. Is féidir iad a chur i do chóipleabhar, i do dhialann OBh, ar chlár freagrachta nó ar dhuillíní scoir.
DF
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 95
95
14/03/2019 11:13
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 96
14/03/2019 11:13
STOP agus Bí ag Machnamh 1
h! Machnam g a í B s u STOP ag
STOP agus Bí ag Machnamh!
CIALL L I U F H B AN CINT S I U T N A LEIS SA? ATÁ AGAM
An dTUIGIM cad atá á dhéanamh agam?
STOP agus Machn Bí ag amh!
An bh fuil liom M ag éirí ’AIDH M a bhai nt am ach?
s Bí STOP agu a m h! ag Machn
IM An dTUIG tá an r u d a mh á dhéana agam?
STOP agus Bí ag Machnamh!
BAINFIDH MÉ ÚSÁID AS STRAITÉIS DHIFRIÚIL!
í gus B a P O h! ST hnam c a M ag
ithe u r h t a dom An gá anamh? a dhé
Bain úsáid as na greamáin seo chun machnamh a dhéanamh ar do chuid oibre. Is féidir iad a chur i do chóipleabhar, i do dhialann OBh, ar chlár freagrachta nó ar dhuillíní scoir.
DF
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 97
97
14/03/2019 11:13
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 98
14/03/2019 11:13
STOP agus Bí ag Machnamh 2
STOP agus Bí ag Machnamh!
Chuir sé iontas orm a thabhairt faoi deara…
í STOP agus B h! ag Machnam
IS GÁ DOM MH ATHMHACHNA ! A DHÉANAMH
Bí agus STOP namh! ch ag Ma
n áit is a s m i l i u An bhf bheith? a m o ceart d
Bí STOP agus a m h! ag Machn
RINN E MÉ D EARMA D AR...
STOP agus Bí ag Machnam h!
AMA
TÁ BREIS AG TEASTÁIL UAIM CHUN....
gus Bí S TO P a hnamh! ag Mac
hím i b a r i a Nu bíonn bPONC orm…
Bain úsáid as na greamáin seo chun machnamh a dhéanamh ar do chuid oibre. Is féidir iad a chur i do chóipleabhar, i do dhialann OBh, ar chlár freagrachta nó ar dhuillíní scoir.
DF
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 99
99
14/03/2019 11:13
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 100
14/03/2019 11:13
Déanaimis ATHBHREITHNIÚ! 1
Athbh
reithn iú
Cad ia d ceiste na an eile is na g fhreag á a air t?
Athbhreith
Is cinnte go m beidh cuimhne agam ….ina dhiaidh s eo.
Athbhreithn iú Is í an cheist atá fós le freaga ir t agam ná…
Athbh
niú
niú Athbhreith
SÁR -OBAIR!
reithn iú
TÁIM A G BAIN ÚSÁIDE T AS….CH UN MO DH UL CHU N CINN A THOMH AS.
niú eith r h b dí A th úsái s i d n ru im mé a é Is hla fhog ná… ’ d a u inni
Bain úsáid as na greamáin seo chun machnamh a dhéanamh ar do chuid oibre. Is féidir iad a chur i do chóipleabhar, i do dhialann OBh, ar chlár freagrachta nó ar dhuillíní scoir.
DF
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 101
101
14/03/2019 11:13
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 102
14/03/2019 11:13
Déanaimis ATHBHREITHNIÚ! 2
Athbh
Athbhreithniú
Táim díreach tar éis a fhoghla im...
Athbhreit
hniú
OBAIR BEIDH AN RR a n NÍOS FEA eile má… ir a u d a é ch
Athbhreithniú
AN CHÉAD UAIR EILE, DÉANFAIDH MÉ É I SLÍ EILE TRÍ…
rei
thniú IS FÉID IR A THAB LIOM… CHUN HAIRT CUIMH NE
D
Athbhreithniú ’éirigh go maith
CHUR I liom an tasc A gCRÍCH trí… .
reith Athbh
niú
fainn d a é h f D’ CHÁN Ú H ULLM arr a e níos f h dá… m a n dhéa
Bain úsáid as na greamáin seo chun machnamh a dhéanamh ar do chuid oibre. Is féidir iad a chur i do chóipleabhar, i do dhialann OBh, ar chlár freagrachta nó ar dhuillíní scoir.
DF
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 103
103
14/03/2019 11:13
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 104
14/03/2019 11:13
FHOGHLA AR I M
a nt
M I
IR EO M
MIS E
LAIMEOIR le hime H G ach HO F tn R E am A M bli a SE
TREOIRLEABHAR & ACMHAINNÍ DO MHÚINTEOIRÍ
il
th
MIS E
F6
se
D
d ui táil ás th
a
ch
há b lea
chain glór Sea
igh siar Oibr
An bhfuil go A leor ama a n i nm agam? cin
í& ist istí t á tá un
a
Déan liost pa ea ch in
Tu
M ín d
raing léaráid Tar
ch
Ú
an mhúinteora
h
Sm
ag us ag r ith he at
Bain úsá id as amadó ir
sc
co
ao fhad inig h h a sagha b d s cé en r an na
Rianaigh r an leathanach na fol ar am h
n gla us ! ag iúil n ai
ht íoc ca Ta
Déa nm ap a
id as nótaí úsá ch in aithea a Ba eam gr
C
Tacaíocht agus leid ean ó thuismi the na oir í
igh
m
é
staidéar le g Bí ag rú pa
pr ait ío h
SCILEANNA STAIDÉIR 3
Ce ist
acs/nótaí h té sig
eis seo l nn eolas ga ta amh ? ré agam tá
h foclóir gan n ig Mí éachaint ar f inmhínithe sha
r
gscrúdú bréa
m Ai
Fág r deaca ud ir a atá air n íos gus f déa ll na í
nna sca ta ina as a su ann od
Ní hiona nn a féachaint ar l bhe a bhfuil a eabh it ar eo nn a a las ag b
in fé
Bain úsáid as á luasch rtaí staid éar
Cai th go am sea ach ch t
r
le
ra ca
SCILEANNA STAIDÉIR 4
e ghlan ir d Cu bhair/Déan a h he chtad m c le a
Bí a g
sta id éa
MMF6_PupilBook _March2019.indd
Déa nn a a
amach a L ea g nt éa cs
ire
an Dé
í int ho hp m is r
ha le r di !! ai i r t ha
EOIR IM
MIS E
s
in ord agus taí nó ar ir in eag Cu
Bí air ea a ch m th ab
SCILEANNA STAIDÉIR 2
Sea ch ain at tr á ró éi f
SCILEANNA STAIDÉIR 1
Aimsigh a a bheit m ri al ha t g st a a
Úsáid ab ha as a in ma dó i
ón an f
ar ar na idé sta á deacair agus n at dtús éa air h ar h ánac dr
Dé an a i tua ni ir úc i h
FÉIN
MHEASTÓIREACHT!
ir idé ta ís hs m ada h
MO CHUID AMA A BHAINISTIÚ!
CÉN FÁTH
air tacaí Tabh oc mo thua ht d irim o
as nt ai a bh ríof sc al
it ua
úsáid as a mc Bain hlá ir
r ui
Ús á sce id id e
a
rí ili fé
Líon do mhála scoile le focail a dhéanan n cur síos duit ar MMF5:
FHOGHL A AR M
t as hain ab ctiúr tha id l pi sá ea eid
igh ra af Fi
ile íe m dh a
s
Cúig, a chara,
ce ad
DÉAN CINNEADH!
Li
a
Fa i gh
rud Cad iad an ch riosc na ta in aí? th hach Ai táb á at
ús ái d
EAGRÚ
Br i
Ba in
gc
as úsáid in Ba eanála í pl ilir fé
NSEO IGH A
igh mo chuid Mín naimh mach
h an cheist Léig igh arís! é –L
An an d
A Dhalta Rang a
Ba mhaith liom a fháil amach conas a d’éirigh leat le ‘Mise Mar Fhoghlaimeoir’ . An féidir leat a insint dom?
SA TO
gh ni eadh n
a
1
O b air B
Déan r réir udaí d ac hé e ile
FADHB RÉITITHE 2
B M un íb h
M MIISSEE M
la n n
an d é eile ca d ar d ru éa
t
h
Ná bí róchompor d dt ugann tú agh ach an staid aidh sula éar ar
Mo illi g
FADHB RÉITITHE 1
haigh
- March2019.indd
c tas an ne i h ig dhu o eile
Pheáircín
Ullm
MMF6 - TeacherGuide
OIR MEEOIR DIDIM
Mise Mar Fhoghlaim eoir
un c h ar é id
D ia
gh Ullmhaigh pl réiti cúltac ean igh a ta os
n
FHOGH
le Dr Suzanne Nic
éi R o t h S t r a i t le i ha
M do
R A N ON EFA HR GEEHR LE R LLAAI Y RL I MYAA M
Dé a ma chn n m aim o h
M
Mo Shlit e Fog hlam a
FHOGHL AR AI M
fianaise
htaí idreac Mo Lá
IR EO M
r F h o g h l a i me o i 6 r e Ma Mis
Mh eán sco
lorg ag
An
An Sa ol Sc oile
Bí
an mh im Do Mair An ina
6
1
MMF5… .
Mise Mar Fhoghla imeoir
© 2018
MMF6.indd 1
MMF5_PupilEval uationBooklet_Ja n2019.indd 1
www.misemarfhoghlaimeoir.com
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 105
21/08/2019 15:01
MIS E
IR EO M
FHOGHLA E R A I M
An bhfeiceann tú na héin? Uaireanta, bíonn an t-éan idir dhá chomhairle agus bíonn cabhair uaidh chun bogadh ar aghaidh. Uaireanta, bíonn brú beag ag teastáil ón éan chun tosú ag eitilt. Uaireanta eile, bíonn an t-éan ag eitilt leis suas go hard sa spéir. Is foghlaimeoirí iad na héin seo díreach cosúil leatsa! Rianaíonn ‘Mise Mar Fhoghlaimeoir’ an tslí ina bhforbraíonn tú mar fhoghlaimeoir agus an tslí ina mothaíonn tú faoin bhfoghlaim. Bain taitneamh as gach uile leathanach agus tú ag teacht ar an eolas faoin tslí is fearr ina bhfoghlaimíonn tú!
www.misemarfhoghlaimeoir.com IS B N 978-1-84536-873-9
9 781845 368739
MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 106
12/07/2019 11:56