MISE MAR FHOGHLAIMEOIR 5 Teacher's Guide by Edco Ireland

TREOIRLEABHAR & ACMHAINNÍ DO MHÚINTEOIRÍ S E OS E MI

Mo lÁiDrEaChTaÍ

A n l O a S OiLe Sc FHOGHL AI ARE M

IR EO M

MIS E

N a H m O d n A InA MaIrIm

MiSe mÉ FéIn

Mise Mar Fhoghlaimeoir le Suzanne Nic Pheaircín

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 1

13/09/2019 15:27

FHOGHLA I AR M

IR EO M

SE OSE MI

MIS E

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Suzanne Nic Pheaircín © 2018 Léaráidí agus Dearadh Grafach le Niamh Fitzsimons, Sarah Treanor, & Oisin Ralph © 2018 Gach ceart ar cosaint. Ní ceadmhach aon chuid den fhoilseachán seo a atáirgeadh, a stóráil i gcóras aisghabhála ná a tharchur ar aon mhodh nó slí, bíodh sin leictreonach, meicniúil, bunaithe ar fhótachóipeáil, ar thaifeadadh nó eile gan cead a fháil roimh ré ón bhfoilsitheoir nó ceadúnas a cheadaíonn cóipeáil shrianta in Éirinn arna eisiúint ag Gníomhaireacht um Cheadúnú Cóipchirt na hÉireann, 63 Sráid Phádraig, Dún Laoghaire, Baile Átha Cliath. ISBN No. 978-1-84536-881-4 An Chéad Chló 2020 An Comhlacht Oideachais Bóthar Bhaile an Aird Baile Bhailcín Baile Átha Cliath 12 www.edco.ie Ball den Smurfit Kappa cp

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 2

Treoirleabhar an Mhúinteora

16/09/2019 13:14

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Clár na nÁbhar 5 5 7

CUID 1: RÉAMHRÁ Cad is Féiniúlacht Foghlaimeora ann? Cén fáth go bhfuil sé tábhachtach? Ábharthacht do Mhúinteoirí

8 9 9

CUID 2: SPREAGADH Réasúnaíocht don tSraith Dearadh agus Ceardaíocht Lógó MMF

10 11

CUID 3: MÍR 1: BUNCHREATAÍ TEOIRICIÚLA Síceolaíocht na dTógán Pearsanta Próifíliú Láidreachtaí

13 13 14 15 15 15

MÍR 2: BUNCHREATAÍ TEOIRICIÚLA Úinéireacht & Freagracht an Fhoghlaimeora Éifeachtúlacht an Fhoghlaimeora Deiseanna Freagartha Piarmheasúnú Féinmheasúnú Rúibricí

16 16

CUID 4: CUR I BHFEIDHM & COMHTHÁTHÚ Cá gcuirtear Mise Mar Fhoghlaimeoir i bhfeidhm? Comhtháthú leis an gCuraclam

CUID 5: COMHPHÁIRTÍOCHT LE TUISMITHEOIRÍ

CUID 6: PLEAN GNÍMH AN MHÚINTEORA

CUID 7: CONCLÚID

CUID 8: AGUISÍNÍ

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 3

10/04/2019 18:11

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Conas an Treoirleabhar seo a úsáid Is do mhúinteoirí rang a cúig an treoirleabhar seo. Mínítear an réasúnaíocht agus an bunchreat don tsraith MMF. Ba choir breathnú ar an Treoirleabhar mar chúnamh agus mar chuid den oiliúint ar fad atá le fáil ar líne, oiliúint a mholtar duit a dhéanamh ar: www.misemarfhoghlaimeoir.com

Tá ocht bpríomhchuid ann: CUID 1: RÉAMHRÁ Tugtar léargas ar ‘Mise Mar Fhoghlaimeoir’, ar a thábhacht agus ar a ábharthacht CUID 2: SPREAGADH Mínítear an réasúnaíocht don tsraith MMF, dá lógó agus dá léaráidí téamacha. CUID 3: BUNÚIS THEOIRICIÚLA Cuirtear na bunúis theoiricúla don tsraith i láthair CUID 4: CUR I BHFEIDHM & COMHTHÁTHÚ Mínítear conas an tsraith a chomhtháthú agus cá gcuirtear i bhfeidhm í. CUID 5: COMHPHÁIRTÍOCHT LE TUISMITHEOIRÍ Moltar straitéisí chun fáilte a chur roimh chomhpháirtíocht le tuismitheoirí CUID 6: PLEAN GNÍMH AN MHÚINTEORA Treoir mhionsonraithe maidir le caibidil agus leathanaigh CUID 7: FOCAL SCOIR Cuirtear clabhbsúr le gach rud sa chuid dheireanach CUID 8: AGUISÍNÍ

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 4

Treoirleabhar an Mhúinteora

24/04/2019 10:14

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Cuid 1 RÉAMHRÁ

CAD IS FÉINIÚLACHT FOGHLAIMEORA ANN? Is é atá i gceist le Féiniúlacht Fhoghlaimeora ná an próiseas atá i gceist chun a bheith ag dul i dtreo na foghlama agus ar a bheith mar fhoghlaimeoir. Is ‘déantán coincheapúil’ é a chumasaíonn machnamh ar an bpróiseas mothúchánach agus cognaíoch den eispéireas ar bheith ag dul i dtreo na foghlama agus ar bheith mar fhoghlaimeoir. Go bunúsach, is é atá i gceist ná daltaí a chumasú chun léirmheas a dhéanamh orthu féin mar fhoghlaimeoirí agus chun forbairt a dhéanamh ar a dtuiscint maidir leis an tslí ina bhfuil idirnasc idir a ngníomhartha, a mothúcháin, a smaointe agus a n-aidhmeanna fúthu féin agus iad i bun foghlama.

CÉN TÁBHACHT A BHAINEANN LEIS SEO? Is é atá i gceist le Féiniúlacht Fhoghlaimeora daltaí a chothú le bheith ina fhoghlaimeoirí ar feadh an tsaoil. Tá Féiniúlacht an Fhoghlaimeora i gcroílár na múinteoireachta agus na foghlama. Tá sé fite fuaite i bpolasaithe na scoile uile, i bhféinmheasúnú scoile, in éiteas scoile, i bhfolláine na ndaltaí, i gcleachtais mheasúnaithe agus i gcleachtas an tseomra ranga. Glactar le Féiniúlacht an Fhoghlaimeora mar an ‘uirlis’ ríthábhachtach oideachasúil don todhchaí. Beidh an cumas chun tuiscintí nua a fhorbairt i ré theicneolaíochta atá ag fás go tapa ag brath ar na tuiscintí a bhí, atá agus a bheidh curtha i dtoll a chéile ag an duine féin mar gheall air/uirthi féin mar fhoghlaimeoir. Tá Féiniúlacht an Fhoghlaimeora ag teacht chun cinn mar an fhéiniúlacht bhunúsach i gcomhthéacs oideachasúil agus tá a choincheapadh suite i gcroílár taighde oideachasúil, polasaí agus cleachtas an tseomra ranga.

SPLÉACHADH AR AN TSRAITH ‘MISE MAR FHOGHLAIMEOIR’ Is acmhainn nua uathúil an tSraith ‘Mise Mar Fhoghlaimeoir’ atá deartha d’fhoghlaimeoirí ó ranganna réamhscoile go rang a sé chun féiniúlacht an fhoghlaimeora a chothú. Cuireann an tsraith seo creat soiléir, forbarthach céimneach ar fáil chun féiniúlacht an fhoghlaimeoa chothú. Tacaíonn an tsraith le páistí ar a dturas i dtreo na foghlama....a ndearcthaí fúthu féin mar fhoghlaimeoirí agus a ndearcthaí saoil, a n-eispéiris den scoil agus den bpróiseas oideachasúil a chur in iúl.

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 5

10/04/2019 18:11

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Laistigh de chreat Shíceolaíocht na dTógán Pearsanta agus de Dhearcadh Láidreachtaí, rianaíonn ‘Mise Mar Fhoghlaimeoir’ guth an pháiste agus é ar a aistear léinn i dtreo na foghlama. Díríonn an tsraith ar ‘conas’ a fhoghlaimítear. Spreagtar foghlaimeoirí chun machnamh a dhéanamh ar mheonta foghlama atá bainteach le foghlaim éifeachteach agus ar conas iad a fhorbairt. Dírítear ar Aire, ar Chuimhne, ar Eagrú, ar Mheiteachognaíocht, ar Mheonta Aigne agus ar Iompar Foghlama ó rang a trí go rang a sé. Úsáidtear téamaí ón gclár Aistear sna luathbhlianta. Tá an foilseachán uathúil seo tráthúil sa mhéid is go dtacaíonn sé le doiciméid pholasaí reatha. ‘Tacaíonn ‘Mise Mar Fhoghlaimeoir’ le 30 Ráiteas de Chleachtas Ardéifeachtach ón gcreat nua maidir le féinmheasúnú scoile (’Ag Breathnú ar an Scoil Againne, 2016’). Leagann sé an bhunchloch le haghaidh Comhad Tacaíochta Foghlama ag cur pictiúr iomlánaíoch agus cothrom den fhoghlaimeoir ar fáil, pictiúr atá bunaithe ar dhearcadh agus ar ghuth an fhoghlaimeora. Tacaíonn an tsraith le cleachtas múinteoirí agus iad i mbun modheolaíochtaí measúnaithe mhúnlaithigh, trí Deiseanna Freagartha, Cártaí Cúnaimh agus Ciúbanna, Cártaí Machnaimh, Rúibricí, Sceidil Fhéinmheasúnaithe agus Phiarmheasúnaithe a chur ar fáil d’fhoghlaimeoirí. Sa tsraith seo cothaítear:

• Guth an Fhoghlaimeora • Úinéireacht agus Freagracht an Fhoghlaimeora • Éifeachtúlacht an Fhoghlaimeora • Meon an Fhoghlaimeora • Uirlisí le haghaidh Foghlama • Comhpháirtíocht le Tuismitheoirí

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 6

• Féinmheastóireacht Scoile • Measúnú Foirmitheach • Taisce Eispéireas an Fhoghlaimeora le himeacht ama

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:11

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

ÁBHARTHACHT DO MHÚINTEOIRÍ: Nuair a úsáidtear an tSraith MMF: ☑ Cuirtear creat soiléir forbarthach céimneach ar fáil chun guth an fhoghlaimeora a rianú i rith na scoilbhlianta. ☑ Cuirtear folláine an fhoglaimeora, guth an fhoghlaimeora, freagracht an fhoghlaimeora agus éifeachtúlacht an fhoghlaimeora chun cinn. ☑ Déantar an Cárta Tuairisce a chothromú mar cuirtear tuiscint an fhoghlaimeora air/uirthi féin san áireamh. ☑ Daingnítear Comhaid Thacaíochta Foghlaimeora trí phictiúr iomlánaíoch den fhoghlaimeoir a chur ar fáil. ☑ Tacaítear le 30 Ráiteas de ‘Cleachtas Ardéifeachtach’ ón gcreat nua maidir le féinmheasúnú scoile – ‘Ag Breathnú ar an Scoil Againne, 2016’. ☑ Tacaítear le cleachtais na múinteoirí agus iad ag glacadh le measúnú múnlaitheach. ☑ Cuirtear taifead cruinn de dhearcthaí na bhfoghlaimeoirí fúthu féin ar fáil do mhúinteoirí. ☑ Tugtar deis do mhúinteoirí sonraí faoin bhfhoghlaimeoir a bhailiú le chéile ó réimse leathan foinsí. ☑ Fáiltítear roimh pháirtnéireacht na dtuismitheoirí tacú lena bpáistí maidir le ‘conas foghlaim’ agus iad a threorú mar fhoghlaimeoirí. ☑ Tugtar léargas riachtanach do mhúinteoirí ionaid, do pharaphroifisiúnaigh agus do dhaoine eile ag pointí idirthréimhseacha iomchuí. ☑ Cothaítear foghlaim ar feadh an tsaoil agus dea-nósanna intinne.

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 7

10/04/2019 18:11

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Cuid 2

SPREAGADH

Tar éis blianta fada a chaitheamh ag feidhmiú i róil éagsúla, ina measc múinteoir ranga, múinteoir tacaíochta foghlama i bpost roinnte, síceolaí oideachais agus oideoir múinteoirí, b’í an cheist ba choitianta a chuirtí orm thar na blianta ná conas cabhrú le foghlaimeoirí. Is foilseachán uathúil nua é ‘Mise Mar Fhoghlaimeoir’ atá ceaptha i gcomhpháirtíocht le múinteoirí agus tuismitheoirí chun cabhrú le páistí cabhrú leo féin agus iad ag dul i dtreo na foghlama. Ceapadh an tsraith d’aon ghnó, chomh maith, chun guth an fhoghlaimeora agus é ag dul i dtreo na foghlama agus ag iarraidh a bheith mar fhoghlaimeoir i rith na scoilbhlianta a rianú. Go minic, i gcomhthéacs cinnteoireachta, ní chloistear guth an fhoghlaimeora agus déantar neamhshuim den tuiscint atá againn ar an bpróiseas foghlama thar tréimhse ama. Aidhm speisialta na sraithe is ea croinic nó taisclann den taithí scoile ón réamhscoil i leith, ó thaobh dhearcadh an fhoghlaimeora de, a chruthú agus a choimeád. Tá sé i gceist, leis, go mbeadh cothromaíocht agus ailíniú ann maidir le ‘Mise Mar Fhoghlaimeoir’ – cothromaíocht idir ‘sonraí crua’ móide ‘curaclam gan solúbthacht’ agus feasacht ar ‘cé hé’ móide ‘conas’ na foghlama agus lárnacht an fhoghlaimeora a léiriú trí hailíniú maidir le cleachtas seomra ranga. Le blianta fada anuas, dhírigh oideoirí agus lucht déanta polasaithe ar theagasc éifeachtach na múinteoirí. Tá an tsraith seo deartha go sonrach chun feasacht a chruthú faoin mbealach ina bhfoghlaimíonn páistí, chun cabhrú leo a láidreachtaí foghlama féin a aithint agus chun meon foghlama a fhorbairt.

CAD IS FÉINIÚLACHT FOGHLAIMEORA ANN? Bhí dearadh agus leagan amach slachtmhar na Sraithe ‘Mise Mar Fhoghlaimeoir’ fíorthábhachtach domsa. Rinne mé mo dhícheall leabhair taifead nach mbeadh cosúil le leabhar ar bith eile sa mhála scoile a dhearadh. Bhí sé tábhachtach dom, agus mé ag díriú ar mhodhanna measúnaithe neamhiata, go mbeadh áit lárnach ag páistí, ag a gcuid samhlaíochta agus ag a ndearcadh ar an saol sa tsraith. Táim faoi chomaoin ag Sharon Le Gear, Niamh Fitzsimons agus Sarah Treanor, Maisitheoirí & Dearthóirí, a bhí i gcónaí toilteanach éisteacht liom agus mé ag iarraidh caoirigh a chur bun os cionn, ballaí graifítí a thógáil agus línte cuartha gan stad a tharraingt!

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 8

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:11

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Tá na léaráidí i MMF5 bunaithe ar théamaí ‘graifítí’. Tá admháil ann i saothar ealaíne agus grafaicí na haoise forbartha agus céim na ndaltaí i rang a cúig Tugann teoiric Erikson le tuiscint go bhfuil daltaí ag an bpointe ag an aois seo ag forbairt feasachta féin agus ar fhéiniúlacht inscne. Iarrann na grafaicí aitheantas a thabhairt d’fhéiniúlacht ghutha foghlaimeoirí.

FHOGHLA AR E I M

IR EO M

MIS E

LÓGÓ MMF

Dearadh mo lógó MMF mar shuaitheantas a sheasann d’Aitheantas Pearsanta an Fhoghlaimeora. Feictear na trí éan i modhanna eitilte éagsúla, fealsúnacht na sraithe á léiriú acu leis an teachtaireacht seo a leanas le haghaidh na bhfoghlaimeoirí go léir:

An bhfeiceann tú na héin?’ Uaireanta, bíonn an t-éan idir dhá chomhairle agus bíonn cabhair uaidh chun bogadh ar aghaidh. Uaireanta, bíonn brú beag ag teastáil ón éan chun tosú ag eitilt. Uaireanta eile, bíonn an t-éan ag eitilt leis suas go hard sa spéir. Is foghlaimeoirí iad na héin seo, díreach cosúil leatsa! Rianaíonn an leabhar seo, ‘Mise Mar Fhoghlaimeoir’, an tslí ina bhforbraíonn tú mar fhoghlaimeoir agus an tslí ina mothaíonn tú faoin bhfoghlaim. Bain taitneamh as gach uile leathanach agus tú ag teacht ar an eolas faoin tslí is fearr ina bhfoghlaimíonn tú!

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 9

10/04/2019 18:11

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Cuid 3

BUNÚIS THEOIRICIÚLA

MÍR 1 Mise Mé Féin! Mo Láidreachtaí Fáilte chuig an Domhan ina Mairim! An Saol Scoile Tá gníomhaíochtaí faoi threoir agus gníomhaíochtaí neamhiata i Rannóg 1, Mise Mar Fhoghlaimeoir 5, agus tugann siad cuireadh d’fhoghlaimeoirí feasacht a chothú ar a láidreachtaí, ar a ábhair spéise, ar na rudaí a thaitníonn nó nach dtaitníonn leo, ar a nguíonna agus a n-aislingí. Tugann ‘Mise Mé Féin!’, ‘Mo Láidreachtaí’ & ‘Fáilte chuig an Domhan ina Mairim!’ cuireadh d’fhoghlaimeoirí a ndearcadh ar an saol a roinnt le daoine eile. Tá na gníomhaíochtaí ceaptha chun léargas a thabhairt ar shaol inmheánach an dalta, tuiscint a thabhairt ar a láidreachtaí agus ar a fhéiniúlacht éiritheach mar Fhoghlaimeoir. Spreagann bileoga gníomhaíochta treocha na daltaí chun machnamh a dhéanamh ar an domhan mórthimpeall orthu, conas mar is maith leo foghlaim, a ndearcadh orthu féin mar fhoghlaimeoirí agus a ndearcadh ar an scoil. BUNCHREAT TEOIRICIÚIL Tá Siceolaíocht na dTógán Pearsanta, Próifíliú Láidreachtaí, Úinéireacht an Fhoghlaimeora mar bhunchloch den dearadh atá ar Chuid 1, MMF5. SÍCEOLAÍOCHT NA DTÓGÁN PEARSANTA B’é George Kelly (1955) a chéadmhol Síceolaíocht na dTógán Pearsanta. Bhí sé den tuairim gur eolaí gach duine againn agus go bhfuil sé ar ár gcumas ionadaíocht a dhéanamh ar ár dtimpeallacht seachas díreach freagairt di. Samhlaíodh do Kelly go bhfuil an duine gníomhach i gcosán a s(h)aoil féin agus gur féidir tuiscintí reatha an duine ar an saol a athbhreithniú agus a athchur. Tá a theoiric an-úsáideach dóibhsean gur mian leo tuiscint a bheith acu ar smaointeoireacht mhúinteora agus fhoghlaimeora ón taobh istigh, ó ‘the world of the lived experience from the point of view of those who live it’ (Scwandf, 1994). Spreagann a chur chuige an turgnamhaí chun a fháil

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 10

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:11

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

amach cad air atá an duine eile ag smaoineamh seachas go mbeadh an duine eile ag smaoineamh ar cad air atá an turgnamhaí ag smaoineamh. Tá na teicnící a úsáidtear neamhiata agus tá baint acu le cur chuige tógachais agus idirmhínithe. Úsáideann an tsraith MMF dréimiriú, scálú agus réimse leideanna neamhiata chun dearcadh an pháiste ar an saol a lorg. Is creat luachmhar é a chabhraíonn linn tuiscint a fháil ar an mbealach ina fheiceann páistí iad féin agus a ról sa saol seo.

PRÓIFÍLIÚ LÁIDREACHTAÍ Tá próifíliú láidreachtaí bunaithe ar an tuairim go bhfuil láidreachtaí ag gach dalta agus an poitéinseal ag cách na láidreachtaí sin a úsáid chun aidhmeanna pearsanta a bhaint amach. Tá sé inmholta sa tsíceolaíocht dhearfach athrú ón ndearcadh atá ann feabhas a chur ar na rudaí is measa sa saol chuig a bheith ag tógáil ar na luachanna is fearr (Seligman, 2002). Le deich mbliana anuas, tá breis aitheantais á thabhairt don luach a bhaineann le creat peirspictíochta láidreachtaí chun tuiscint a fháil ar fhoghlaimeoirí, ag cur breis béime ar láidreachtaí agus ar chumais. Tá peirspictíocht láidreachtaí lárnach i ngníomhaíochtaí na ndaltaí agus iad ag bogadh ar aghaidh tríd an bpróiseas múnlaitheach i bhforbairt a gcuid aitheantais mar fhoghlaimeoirí. Agus béim á chur ar láidreachtaí, aithníonn daltaí na cumais gur féidir leo a bhaint amach seachas a bheith ag cur béime ar láidreachtaí atá nó nach bhfuil acu.

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 11

10/04/2019 18:11

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Cuid 3

BUNÚIS THEOIRICIÚLA

MÍR 2 Mo Shlite Foghlama Deiseanna Freagartha Seicliostaí Piarmheasúnaithe Seicliostaí Féinmheasúnú Rubricí I Roinn 2, díríonn ‘Mo Shlite Foghlama’ ar mheonta foghlaimeora agus ar an gcur chuige tábhachtach foghlama atá bainteach le nósanna foghlama éifeachtacha. Moltar don dalta na meonta seo a aithint mar iompraíocht agus mar fhreagairtí seasta agus mealltar iad chun féinmhachnamh a dhéanamh agus chun úinéireacht a ghlacadh ar straitéisí chun feabhas a chur ar a gcuid éifeachtúlachta san fhoghlaim. Cuirtear na meonta foghlama seo a leanas i láthair ag leibhéal ginearálta i MMF3: Aire, Cuimhne, Iompar Foghlama, Meiteachognaíocht agus Eagrú. Déantar Iompar Aire agus Foghlama a chíoradh go mion i MMF 4, fiosraítear Cuimhne agus Meonta Aigne go mion i MMF 5 agus fiosraítear Meiteachognaíocht agus Eagrú i MMF 6 chun páistí a ullmhú don mheánscoil. Cuirtear smaointe ar fáil do mhúinteoirí i Roinn 2 de mo MMF5 faoi na slite inar féidir leo úsáid ‘Deiseanna Freagartha’ a mhéadú go laethúil sa seomra ranga. BUNCHREATA TEOIRICIÚLA Tá Freagracht an Fhoghlaimeora, Éifeachtúlacht an Fhoghlaimeora agus Meonta an Fhoghlaimeora mar bhunchloch den dearadh atá ar Chuid 2. ÚINÉIREACHT AGUS FREAGRACHT AN FHOGHLAIMEORA Tarlaíonn foghlaim nuair a bhíonn smacht ag an bhfoghlaimeoir ar an bpróiseas foghlama. Méadaítear éifeachtúlacht san fhoghlaim nuair a theastaíonn ó fhoghlaimeoirí a bheith ag foghlaim, nuair a dhéanann siad machnamh, nuair a chuireann siad an bhrí ar fáil agus nuair a úsáideann siad an fhoghlaim ar mhaithe leo féin (Farrington et al. 2012). Deirtear go mbíonn tionchar ag an bhfreagracht a ghlacann an foghlaimeoir air féin dá chuid foghlama ar a fhéiniúlacht mar fhoghlaimeoir neamhspleách ar feadh an tsaoil ‘an tsaoil-fadsaolach’ (Kolb &

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 12

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:11

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Kolb, 2012). Cothaíonn an tSraith ‘Mise Mar Fhoghlaimeoir’ úinéireacht, éifeachtúlacht agus freagracht trí féinmhachnamh agus féinmheasúnú a mholadh agus trí mhacnamh a dhéanamh ar straitéisí chun an fhoghlaim a fheabhsú. Déantar an fhoghlaim a fheabhsú trí thionchar straitéisí roghnaithe ar éifeacht na foghlama a mheas. ÉIFEACHTÚLACHT AN FHOGHLAIMEORA Glactar leis gurb é atá i gceist le héifeachtúlacht fhoghlaimeora ná an chreidiúint atá againn inár gcumais chun sprioc nó toradh a bhaint amach. Tá daltaí a bhfuil creidiúint láidir acu ina gcumais féin níos fearr chun iad féin a spreagadh agus tá seans níos fearr ann go dtógfaidh siad dúshláin maidir le tascanna deacra orthu féin. Déantar iarracht shonrach sa tsraith MMF éifeachtúlacht fhoghlama a chothú trí dhaltaí a chumasú chun foghlaim conas foghlaim trí mheonta foghlama agus meonta aigne a fhorbairt agus trí éisteacht lena nguthanna, lena dtuairimí agus lena bpeirspictíochtaí. MEONTA AN FHOGHLAIMEORA Tá comhdhearcadh ag teacht chun cinn a thugann le fios gurb í an mhórsprioc oideachais don 21ú haois ná ‘foghlaim conas foghlaim’. Bhí Trough (2012) den tuairim nach múintear na scileanna tábhachtacha seo a leanas sna scoileanna: dianseasmhacht, féinsmacht, fiosracht, misneach agus féinmhuinín. Tugann Ritchart (2012) dúshlán dúinn dearcadh difriúil a bheith againn faoin oideachas:

‘Dá mbeadh níos lú béime ar scileanna agus ar eolas a shealbhú agus níos mó béime ar shealbhú nósanna a úsáidfidh daltaí don fhoghlaim ar feadh an tsaoil? Dá mbeadh níos lú béime ar an scrúdú ag deireadh na bliana agus níos mó béime ar an saghas duine a chruthaítear sa chóras oideachais? Dá bhfeicfimis clisteacht mar sprioc gur féidir le daltaí a bhaint amach seachas mar rud atá nó nach bhfuil acu? (lch xxii)

Tá roinn sa tsraith ‘Mise Mar Fhoghlaimeoir’ bunaithe ar ‘Mo Shlite Foghlama’. Dírítear ar mheon agus ar fhorbairt aigne an fhoghlaimeora sa rannóg seo. Léirítear tuiscint sa rannóg seo go bhfuil claonadh i dtreo patrún áirithe d’iompar éirime agus go sealbhaítear meonta. Is í an aidhm atá ag an rannóg seo ná tuiscint agus feasacht fhoghlama a fhorbairt faoin mbrí atá le meon foghlama. Aidhm eile atá leis ná forbairt a dhéanamh ar na cumais, na huirlisí agus na teaicticí is gá chun an meon sin a úsáid go héifeachtach.

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 13

10/04/2019 18:11

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

DEISEANNA FREAGARTHA (DF) D‘fhéadfaí a rá gurb é an míniú atá le Deiseanna Freagartha (DF), nó le Straitéisí Gníomhacha Freagartha Daltaí (SGFML) mar a thugtar orthu chomh maith, ná gníomhú múinteora a mheallann nó a lorgaíonn freagra ó dhalta (Simonsen, Myers & DeLuca, 2010). Tugann DF cuireadh d’fhoghlaimeoirí freagra gníomhach a thabhairt ar leideanna an mhúinteora. Tacaíonn DF le foghlaim an dalta agus le foghlaim, le rannpháirtíocht agus le measúnú an dalta, chomh maith. Tacaíonn DF go héifeachtach le measúnú indibhidiúil an dalta i suíomh an tseomra ranga. Chomh maith leis sin, faigheann an múinteoir aiseolas leanúnach ar éifeachtúlacht na múinteoireachta ó fhreagraí na ndaltaí. Tá straitéisí DF ann agus tá gach seans ann go mbíonn tú ag baint úsáide as roinnt mhaith díobh i do chuid múinteoireachta, e.g. freagairt chórúil; cláir fhreagartha; comharthaíocht chlicirí agus gníomhaíochtaí gluaiseachta ar nós ordóga suas – ordóga síos, srl. Tá greamáin DF deartha go speisialta, i mo MMF5, chun go n-úsáidfí breis DF’nna sa seomra ranga. Tugann taighde le tuiscint nár cheart go mbeadh an múinteoir ag caint ar feadh níos mó ná 40-50% den am teagaisc agus le húsáid DF tagann feabhas ar iompar oibre an dalta, rannpháirtíocht an dalta agus féinrialúchán foghlama. Tá sé tugtha faoi deara, leis, go raibh cur i bhfeidhm dearfach straitéisí DF i gceist maidir le hoideachas príomhshrutha agus oideachas speisialta. Níl na tuairimí DF i mo MMF5 uileghabhálach ná eisiach. Tá sé i gceist go mbeidh ar chumas múinteoirí, de réir mar a thagann méadú ar a gcuid scileanna agus inniúlachta in úsáid DF’nna, Greamáin DF, Seicliostaí DF, srl, dá gcuid féin a chruthú, a leathnú agus a chóiriú. Uirlis luachmhar chun tacú le forbairt ‘Féiniúlacht Fhoghlama’ na ndaltaí is ea na tuairimí DF i Cuid 2 de mo MMF5. Dearadh ár ngreamáin DF chun gur féidir iad a úsáid ag tús, i lár agus ag deireadh an cheachta. Roimh thús an cheachta, éadfar greamáin DF Thús na Foghlama a úsáid chun réamheolas na bpáistí ar an ábhar a mheas. I lár an cheachta, féadfar greamáin DF Stop agus Déan Machnamh a úsáid chun leibhéal tuisceana na ndaltaí a mheas, rud a thugann aiseolas measúnaitheach don mhúinteoir. Ag deireadh an cheachta, féadfar greamáin, DF Déanaimis Athbhreithniú a úsáid chun foghlaim na ndaltaí, smaointe na ndaltaí faoin bhfoghlaim agus sealbhú na ndaltaí ar choincheapanna a mheas. Tá seicliostaí le haghaidh piarmheasunaithe agus measunaithe féin i réimse leathan de chomhthéacs curaclaim san áireamh. Tá Gníomhchártaí ar féidir a úsáid le piaraí agus teicnící scála san áireamh freisin. Tá Rúibricí ag deireadh an cuid seo atá fior-thábhachtach do dhaltaí chun cabhrú leo iad féin a mheasúnú.

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 14

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:11

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

In atmaisféar ina bhfuil polasaí náisiúnta agus idirnáisiúnta maidir le breis plé faoi rannpháirtíocht na ndaltaí, faoi mheasúnú múnlaitheach, faoi fholláine na ndaltaí, faoi mheastóireacht ar an scoil uile, cuireann Deiseanna Freagartha (DF) le páirtíocht, le gnóthachtáil agus le torthaí foghlamtha na ndaltaí. Tá tuairimí maidir le Deiseanna Freagartha i gCuid a 2 agus cuirtear réimse uirlisí inbhraite ar fáil do mhúinteoirí chun tacú le forbairt ‘Féiniúlacht Fhoghlama’ i ngach dalta. PIARMHEASÚNÚ Tá roinnt mhaith fianaise ann a deir go bhfoghlaimíonn foghlaimeoirí go héifeachtúil ón aiseolas a thugann siad dá chéile agus a fhaigheann siad óna chéile (Falchikov, 2012). Éilíonn piarmheasúnú ar fhoghlaimeoirí: freagracht a ghlacadh orthu féin agus a bheith freagrach as a bhfoghlaim féin; foghlaim a spreagadh trí phlé agus trí scileanna comhoibrithe a fhorbairt. Cuireann piarmheasúnú le spreagadh agus le spéis an fhoghlaimeora agus spreagann sé meiteachognaíocht. Tá go leor bileoga oibre, bunaithe ar phiarmheasúnú sa chomhthéasc foghlama, ar fáil i mo MMF5. FÉINMHEASÚNÚ Moltar féinmheasúnú a usáid chun foghlaimeoirí a spreagadh chun bheith rannpháirteach i measúnú a gcuid oibre féin agus chun a gcuid oibre a chur i gcomparáid le caighdeán comhroinnte. Cuireann féinmheasúnú ar chumas foghlaimeoirí freagracht a ghlacadh as a gcuid oibre féin agus a bheith tionscantach agus iad á dhéanamh sin; an fhoghlaim a spreagadh de bhun na féintagartha agus an fhéinmhachnaimh agus meiteachognaíocht a spreagadh. RÚIBRICÍ Tugtar Rúibricí bunúsacha isteach i MMF5. Sainítear rúibric mar seo a leanas: “sraith chritéir chomhleanúnach d’obair na scoláirí ina bhfuil cur síos ar leibhéil cáilíochta feidhmíochta ar na critéir” (Brookhart, 2013). Is uirlis thábhachtach iad rúibricí chun cabhrú le daltaí conas foghlaim. Is féidir iad a úsáid chun measúnú foirmitheach agus achoimritheach a nascadh, ag cabhrú le daltaí páirt a ghlacadh ina gcuid measúnú féin, ionchódú ar na critéir le haghaidh dea-obair agus cur síos ar an obair sin ar fhormáid ar féidir le daltaí a úsáid. Tugann taighde le fios gurb é seo an fáth a chabhraíonn siad le foghlaim na mac léinn a threisiú agus tacú le daltaí ‘foghlaim conas’ foghlaim.

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 15

10/04/2019 18:11

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Cuid 4

CUR I BHFEIDHM & COMHTHÁTHÚ

CÁ GCUIRTEAR ‘MISE MAR FHOGHLAIMEOIR’ I BHFEIDHM? Is í an réasúnaíocht atá taobh thiar d’fhorbairt na sraithe ‘Mise Mar Fhoghlaimeoir’ ná tacaíocht a thabhairt do pháistí agus iad ag iarraidh a bheith mar fhoghlaimeoirí agus a dtuairimí fúthu féin mar fhoghlaimeoirí, faoina ndearcadh saoil, faoina n-eispéireas scoile agus faoin bpróiseas oideachasúil a chur in iúl. Mar sin, tá ‘Mise Mar Fhoghlaimeoir’ sa bhreis ar an gcuraclam agus bheifí ag teacht trasna ar an rud atá i gceist ann dá lonnófaí é i réimse curaclaim. Is fearr a oireann sé do ‘Mheasúnacht’ agus a thuiscint gur mó é feidhm na measúnachta ná scóir a chuntas ó thástálacha. Baineann sé leis an bhfoghlaimeoir a bhogadh ar aghaidh. Tá athruithe á gcur i bhfeidhm i struchtúr an churaclaim (NCCA, 2017) agus tá an chuma ar an scéal go mbeidh am lánroghnach curtha ar fáil do scoileanna chun cinntí a dhéanamh maidir le cur i bhfeidhm an churaclaim. Tá ‘Mise Mar Fhoghlaimeoir’ le n-úsáid thar na blianta. Cuid 1: Mise Mé Féin, Mo Láidreachtaí, An Domhan ina Mairim agus An Saol Scoile a sheachadadh ina gceachtanna astu féin, ach leagadh amach iad agus iad a chomhtháthú i gcuraclam reatha. Déantar naisc leis an gcuraclam do gach leathanach agus tugtar cuntas orthu sin i gCuid 6. Bíonn plean bliana de dhíth ar ‘Mo Shlite Foghlama’ agus moltar go gcuirfí an chuid sin i ngníomh in imeacht tríocha seachtain agus 30 nóiméad sa tseachtain a chaitheamh léi. Leagtar amach plean bliana don chur i ngníomh i gCuid 6.

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 16

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:11

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Cuid 5

COMHPHÁIRTÍOCHT LE TUISMITHEOIRÍ

COMHPHÁIRTÍOCHT IDIR MÚINTEOIRÍ AGUS TUISMITHEOIRÍ Díol céille is ea é go ndéanfaí ‘Mise Mar Fhoghlaimeoir’ a chothú i gcomhar le tuismitheoirí. Dearadh an tsraith mar acmhainn chuimsitheach do gach leanbh chun a ndearcadh domhanda orthu féin i ndáil leis an bhfoghlaim a thaifeadadh agus chun foghlaimeoirí a chumhachtú. Tugann an tsraith seo, dá bhrí sin, deis do thuismitheoirí dearcadh a gcuid leanaí a thuiscint maidir leis an bpróiseas a bhaineann lena bhforbairt mar fhoghlaimeoirí. I measc na dtreoirlínte dea-chleachtais tá: tuismitheoirí a nascadh leis an bhFíseán Eolais do Thuismitheoirí ar MMF; bileoga Eolais do Thuismitheoirí/físeán a scaipeadh ag tús na scoilbhliana agus/nó tráthnóna Eolais a chur ar fáil ar ‘Mise Mar Fhoghlaimeoir’. Iarrtar tacaíocht ó thuismitheoirí i ndáil le leathanaigh tascanna: 8, 17, 24, 26, 36 & 37 agus i ndáil le deis um phlé idir tuismitheoirí agus leanaí i rith na bliana maidir le dearcaí an linbh i leith na foghlama ba chóir a spreagadh. Bainfidh tuismitheoirí idir thairbhe agus úsáid as na straitéisí maidir le meon foghlaimeora agus féadfaidh siad na cártaí cúnaimh agus an ciúb cúnaimh a úsáid chun freagracht an fhoghlaimeora a spreagadh i ndáil le tascanna oibre baile. Seol MMF5 ar ais leis an Tuairisc Scoile ag deireadh na scoilbhliana, chun teachtaireacht chumhachtach a chur in iúl do thuismitheoirí go bhfuil dearcadh iomlánaíoch ar a bpáiste luachmhar agus lárnach dá dtaithí oideachais agus dá dturas chun a bheith ina fhoghlaimeoirí. Tugtar treoirlínte do thuismitheoirí ar an bhfíseán agus sa bhileog Eolais agus ina measc tá: ☑ Éisteacht iomlán gan bhreithiúnas a dhéanamh ☑ Glacadh ionraic agus meas dearfach neamhchoinníollach a chur ar fáil ☑ Gan beag is fiú a dhéanamh riamh d’aon ní a thugtar duit. Glacadh le gach freagairt ina hiomláine go neamhchoinníollach le bá agus le meas ☑ Ceisteanna oscailte a chur. Ceisteanna a dteastaíonn freagra ‘Tá’ nó ‘Níl’ orthu a sheachaint. ☑ Is fearr agus is leor éisteacht le leanaí. ☑ Má thugtar tuairim, ná tugtar ach breathnóireacht i ndáil le fíric nach féidir a shéanadh e.g. ‘Tugaim faoi deara go bhfuil aghaidh shásta agat anseo’.

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 17

10/04/2019 18:11

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Mír 6

PLEAN GNÍMH AN MHÚINTEORA

PLEAN GNÍMH Comhtháthú roghnach le teagasc agus foghlaim laethúil

LÁ

CO IDRE A MH THÁ CHTA THÚ Í

COMHTHÁTHÚ LE HÁBHAIR REATHA

MO CHUID BEALAÍ CHUN FOGHLAMA (30X30 NÓIM.)

SCÉIM BLIANA FAOI LEITH

CUID 2

LSA AO THÚ H O S HÁ T

A NN A H SEA DEI GART HÚ T A FRE HTHÁ

S CO FAO MH IN S TH ÁTH COIL Ú

CUID 1

N FÉI FÚM HÚ LAS HÁT EO OMHT C

COMHTHÁTHÚ LE TEAGASC & FOGHLAIM Ó LÁ GO LÁ

CUID 1 MISE MÉ FEIN - MO LÁIDREACHTAÍ - MO SHAOL - EOLAS FAOIN SCOIL Comhtháthú roghnach le réimsí eile curaclaim. Spreagadh agus leideanna i leathanaigh 25-70. CUID 2 SLITE FOGHLAMA - NO 2 30 nóim. sa tseachtain ar feadh 30 seachtain. Scéim bhliantúil agus leathanaigh an phlean gnímh Ich. 71. DEISEANNA FREAGARTHA (DF) Úsáid Roghnach mar thacaíocht don teagasc agus don fhoghlaim laethúil, Ich. 78.

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 18

Treoirleabhar an Mhúinteora

24/04/2019 10:23

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Cuid 6

MO SHLITE FOGHLAMA: PLEAN BLIANA

AIDHMEANNA Féiniúlacht fhoghlaimeora a chothú i measc daltaí rang a cúig agus úsáid á baint as creat cuí forbraíochta a thacaíonn le daltaí a bheith ina bhfoghlaimeoirí ar feadh an tsaoil. Tacú le haidhmeanna churaclam na bunscoile de bhun: • Glacadh le tuiscint nua ar fheidhm na measúnachta - Is mó ná Scór STen é an mheasúnacht - dearcadh iomlánaíoch agus cothrom an fhoghlaimeora a lorg i ndáil le meon agus guth an fhoghlaimeora. • Féiniúlacht fhoghlaimeora a chothú ach a chur ar chumas daltaí athbhreithniú a dhéanamh orthu féin mar fhoghlaimeoirí. • Tuiscint a chothú ar an gcaoi a bhfuil gníomhartha, mothúcháin, smaointe agus díol spreagaidh an fhoghlaimeora i ndáil leis an bhfoghlaim fite fuaite ar a chéile. • Tacú le foghlaimeoirí uirlisí foghlama a thiomsú don am atá rompu amach a chuirfidh ar chumas daltaí freagairt d’fheabhsuithe éabhlóideacha. • Guth foghlaimeoirí a rianadh agus cuntas a choinneáil ar eispéireas an fhoghlaimeora i rith na scoilbhliana. • Tacú le freagracht, úinéireacht agus neamhspleáchas an fhoghlaimeora de bhun forbairt agus machnamh a dhéanamh ar mheonta tábhachtacha foghlaimeora i ndáil le foghlaim éifeachtach. • Tacú le ráitis iomadúla i ndáil le ‘Cleachtais Ardéifeachtacha’ ón gcreat um Mheastóireacht Scoile (Ag Breathnú ar an Scoil Againne, 2016). • Glacadh le modheolaíochtaí um measúnú foirmitheach agus um measúnú don fhoghlaim i ndáil le teagasc agus foghlaim ach úsáid a bhaint as Deiseanna Freagartha, Rúibric, Piarmheasúnaithe & Féinmheasnaithe, Teicnící Scálaithe agus Rothaí Straitéise. • Comhpháirtíocht le tuismitheoirí a iarraidh chun tacú le foghlaimeoirí ar feadh an tsaoil a chothú.

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 19

10/04/2019 18:11

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

ÁBHAR CUID 1

CUID 2

1.1 1.2 1.3 1.4

2.1 2.2 2.3 2.4 2.5

Mise Mé Fein Mo Láidreachtaí An Domhan ina Mairim An Saol Scoile

Mo Shlite Foghlama Deiseanna Freagartha Seicliostaí Piarmheasúnachta Seicliostaí Féinmheasúnachta Rúibricí

1.1 Mise Mé Fein AN MHÓR-AIDHM Tuairimí, roghanna agus tuiscintí pearsanta an fhoghlaimeora faoi nó fúithi féin a fháil. TORTHAÍ FOGHLAMA A chur ar chumas foghlaimeoirí • Spéiseanna pearsanta a thabhairt faoi deara • Machnamh a dhéanamh ar réaltacht inmheánach an fhoghlaimeora, ar a smaointe agus a mothúcháin uile • Iniúchadh a dhéanamh ar choincheap an athraithe le himeacht ama • Smaoineamh ar fhéidearthachtaí dóibh féin • Smaointe agus tuairimí fúthu féin a chomhroinnt NAISC LEIS AN GCURACLAM Lch 25

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 20

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:11

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

1.2 Mo Láidreachtaí AN MHÓR-AIDHM Láidreachtaí gach dalta a chothú agus cumais na ndaltaí a thabhairt faoi deara seachas easpaí. TORTHAÍ FOGHLAMA A chur ar chumas foghlaimeoirí • Na láidreachtaí a thugann siad faoi deara acu féin a cheiliúradh agus a bheith bródúil astu • Aitheantas a thabhairt do dhearcadh daoine eile ar a gcuid láidreachtaí • Láidreachtaí atá siad a fhorbairt a chothú • Machnamh a dhéanamh ar fhorbairt na láidreachtaí le himeacht ama NAISC LEIS AN GCURACLAM Lch 40

1.3 An Domhain ina Mairim! AN MHÓR-AIDHM Úsáid a bhaint as teicnicí measúnaithe oscailte agus cruinneshamhail fhoghlaimeoirí a dhéanamh amach. TORTHAÍ FOGHLAMA A chur ar chumas foghlaimeoirí • Iniúchadh a dhéanamh ar dhearcaí, ar fhreagairtí agus ar thuiscint i ndáil le coincheapa, íomhánna agus smaointe éagsúla • Contanam na bhféidearthachtaí a bhaineann le tógáil brí i ngach leid a thabhairt faoi deara • Tuiscint dhearfach ar fhéinfhiúntas a thabhairt d’fhoghlaimeoirí NAISC LEIS AN GCURACLAM Lch 41

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 21

10/04/2019 18:11

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

1.4 An Saol Scoile AN MHÓR-AIDHM Dearcadh, guth agus tuiscint an fhoghlaimeora a iniúchadh i ndáil lena n-eispéireas scoile TORTHAÍ FOGHLAMA A chur ar chumas foghlaimeoirí • Mothúcháin a bhaineann le héachtaí agus dúshláin ar scoil a iniúchadh • Feasacht a fháil orthu féin mar fhoghlaimeoirí - láidreachtaí agus laigí • Roghanna pearsanta faoi chúrsaí scoile a thabhairt faoi deara NAISC LEIS AN GCURACLAM Lch 54

2.1 Mo Shlite Foghlama AN MHÓR-AIDHM A thuiscint gur sprioc é éacht foghlama ar féidir le daltaí oibriú ina treo seachas rud éigin a bhíonn acu nó nach bhfuil. TORTHAÍ FOGHLAMA A chur ar chumas foghlaimeoirí • • • • • •

Tuiscint agus feasacht a thógáil ar bhealaí foghlama/meonta foghlaimeora Uirlisí agus na bearta a fháil chun ‘conas foghlaim’ a fhoghlaim Féidearthachtaí a iniúchadh i ndáil le cinnteoireacht níos fearr faoi na straitéisí a chuirfidh ar a gcumas foghlaim go héifeachtach Freagracht a ghlacadh as foghlaim ‘conas foghlaim’ Machnamh a dhéanamh ar a gcur chuige chun foghlama

NAISC LEIS AN GCURACLAM Lch 71

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 22

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:11

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

2.2 Deiseanna Freagartha AN MHÓR-AIDHM Leideanna a úsáid i gcomhthéacsanna foghlama gach lá chun freagairtí a fháil ó dhaltaí TORTHAÍ FOGHLAMA A chur ar chumas foghlaimeoirí • Freagairt go gníomhach do leideanna an mhúinteora • Úsáid a bhaint Deiseanna Freagartha chun tacú le tuiscint, le rannpháirtíocht agus le measúnú • Lúb aiseolais a chruthú ón bhfoghlaimeoir don mhúinteoir don fhoghlaimeoir • Taifead inláimhsithe de ghuth an fhoghlaimeora a chruthú ag pointí réamh-theagaisc, lár-theagaisc agus iar-theagaisc NAISC LEIS AN GCURACLAM Lch 78

2.3 Seicliostaí Piarmheasúnachta AN MHÓR-AIDHM Foghlaimeoirí a spreagadh chun páirt a ghlacadh i measúnú obair na ndaltaí eile agus tuiscint shoiléir a bheith acu ar an méid a bhíonn le sonrú in obair a bpiaraí. TORTHAÍ FOGHLAMA A chur ar chumas foghlaimeoirí • Freagracht a ghlacadh as a gcuid oibre féin agus a bheith tionscantach agus iad á dhéanamh sin • An fhoghlaim de bhun comhoibriú le piaraí a spreagadh • Meiteacognaíocht a spreagadh • Caidreamh le piaraí san fhoghlaim a spreagadh MODHEOLAÍOCHTAÍ Lch 79

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 23

10/04/2019 18:11

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

2.4 Seicliostaí Féinmheasúnachta AN MHÓR-AIDHM Foghlaimeoirí a spreagadh chun bheith rannpháirteach i measúnú a gcuid oibre féin agus chun a gcuid oibre a chur i gcomparáid le caighdeán comhroinnte. TORTHAÍ FOGHLAMA A chur ar chumas foghlaimeoirí • Freagracht a ghlacadh as a gcuid oibre féin agus a bheith tionscantach agus iad á dhéanamh sin • An fhoghlaim a spreagadh de bhun na féintagartha agus an fhéinmhachnaimh • Meiteachognaíocht a spreagadh MODHEOLAÍOCHTAÍ Lch 81

2.5 Rúibricí AN MHÓR-AIDHM Foghlaimeoirí a spreagadh chun rúibricí a úsáid chun léiriú casta a mheas, chun cabhrú le daltaí measúnú a dhéanamh ar a gcuid oibre féin agus chun cabhrú le múinteoirí aiseolas a dhíriú ar chritéir shonracha foghlama. TORTHAÍ FOGHLAMA A chur ar chumas foghlaimeoirí • Foghlaim ‘conas’ a fhoghlaim • Aiseolas le linn na foghlama • Tuiscint a fháil ar an obair ‘mhaith’ atá i bhformáid is féidir le daltaí a thuiscint • Freagracht a ghlacadh agus úinéireacht san fhoghlaim MODHEOLAÍOCHTAÍ Lch 82

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 24

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:11

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Mír 1

Féin! Mé

Mis

NAISC CHURACLAIM LE HAGHAIDH ‘MISE MÉ FÉIN’

Mise Mé Féin LEATHANACH 1 SPREAGADH Féin-phortráid Frida Kahlo

Ag Cur Aithne Orm

NAISC LEIS AN GCURACLAM EALAÍN

GAEILGE

OIDEACHAS REILIGIÚNACH

Freagra Frida Kahlo a fhreagairt agus freagra a thabhairt air, ag aithint cad a thugann an portráid dúinn. Cruthaigh féinphortráid féin lena n-áirítear míreanna, dathanna agus focail a chuireann síos ar aitheantas.

Comhrá: Mé Féin, mo chaithemh aimsire, mo theaghlach, na rudaí is fearr liom sa domhan. Scríobh blog le teideal “Mé féin agus mo shaol”

Is é bronntanas Dé gach saol an duine. Scríobh paidir le Dia ag buíochas le buanna agus cumais gach linbh.

SNÁITH-AONAD Líníochtaí, péinteáil, lorg agus freagairt a dhéanamh.

COINCHEAP Freagraigh Frida Kahlo féinphortráid agus féin-phortráid féinléiritheach a chruthú.

EALAÍN

SNÁITHE Líníocht, péint agus dath

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 25

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

CUSPÓIRÍ ☑ Déan cur síos ar phearsantacht Frida Kahlo as an bpéintéireacht. ☑ Féinphortráid a chruthú le nithe a léiríonn a gcuid pearsantacht. ☑ An portráid féin a phéinteáil ag úsáid dathanna a léiríonn a gcuid pearsantacht. GAEILGE

SNÁITHE Teanga ó bhéal, scríbhneoireacht.

GNÉ Cumarsáid

TÉAMA Mé féin

TORTHAÍ FOGHLAMA ☑ Gnásanna sóisialta teanga a úsáid agus tús á chur le comhrá nó páirt á glacadh i gcomhrá bunaithe ar ábhar pearsanta agus ar ábhair an churaclaim. ☑ Scríbhneoireacht a dhéanamh ar phíosa maidir leo féin agus a gcacitheamh aimsire.

OIDEACHAS REILIGIÚNACH SNÁITHE Móralacht Chríostaí

SNÁITH-AONAD Dínit an Duine

CUSPÓIRÍ ☑ Moladh ar an tábhacht a bhaineann le bronntanas shaol an duine. ☑ Sainaithin na buanna agus na cumais a thug Dia dúinn. ☑ Cruthaigh dán a thaitníonn le Dia le haghaidh buanna agus cumais.

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 26

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Mo Stíl!

Mo Stíl LEATHNACH 2-3

SPREAGADH Banksy Graffiti

Scríobh d’ainm nó focail a thai tníonn leat

Ag Cur Aithne Orm

NAISC LEIS AN GCURACLAM BÉARLA

EALAÍN

STAIR

Scríobh dán acrostic bunaithe ar an gcéadainm, ag baint úsáide as aidiachtaí ainmfhocail éagsúla chun cur síos a dhéanamh orthu féin.

Arta graifítí Banksy. Féach pictiúir éagsúla d’ealaín graifítí Banksy agus freagra a thabhairt orthu. Sainaithin a stíl mar phriontáil. Cruthaíonn páistí a gcuid priontaí litreacha féin ag baint úsáide as a gcuid stiallacha féin déanta as cairtchlár.

Cloch Aois: Péintéireacht uaimhe, ag féachaint ar ealaín luath-Ghaeilge. Ceiltigh: Ag féachaint ar ealaín cheilteach ar chlocha, trasna, sheodra, éadaí, péinteáil aghaidhe.

GAEILGE Éadaí: Cad a chaitheann tú gach lá sa bhaile? Cad iad na héadaí is fearr leat? Is fearr liom bríste géine, t-léine, sciorta, gúna. Cad iad na héadaí a thaitníonn leat? Taitníonn___.

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 27

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

BÉARLA

SNÁITHE Scríbhneoireacht

EILIMINT Ag iniúchadh agus ag úsáid teanga

COINCHEAP Filíocht

CUSPÓIRÍ ☑ An bhrí atá le dán acrostic a thuiscint. ☑ Ainmnigh agus tuigtear aidiachtaí pearsantachta. ☑ Cruthaigh dán acrostic ag baint úsáide as litreacha ainm Críostaí. EALAÍN

SNÁITHE Priontáil

SNÁITH-AONAD Ag féachaint agus ag freagairt, ag déanamh priontaí.

COINCHEAP Stionsailí litreacha a chruthú

CUSPÓIRÍ ☑ Sainiú stíl graifítí Banksy. ☑ Déan cur síos ar theachtaireacht pictiúir Banksy. ☑ Stionsailí litreacha a chruthú ó chairtchláir. ☑ Déan focail ag baint úsáide as stionsailí litreacha. STAIR

SNÁITHE Daoine Luatha agus Cumainn Ársa.

GNÉ Daoine ón gclochaois, Ceiltigh

TÉAMA Ealaín na Cloch Aoise, ealaín Cheilteach

CUSPÓIRÍ ☑ Aitheantas cloiche agus ealaíne Ceilteach. ☑ Tuiscint a fháil ar bhrí na siombailí sa Chloch-aois agus san ealaín Cheilteach. ☑ Ainmnigh rudaí agus áiteanna ón gclochaois agus ealaín Cheilteach.

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 28

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

GAEILGE

SNÁITHE Teanga ó bhéal

GNÉ Cumarsáid

TÉAMA Éadaí, Mé Féin

CUSPÓIRÍ ☑ Gnásanna sóisialta teanga a úsáid agus tús á chur le comhrá nó páirt á ghlacadh i gcomhrá bunaithe ar éadaí agus ar ábhair an churaclaim. ☑ Stór focal faoi éadaí a shealbhú agus a úsáid. ☑ Taitneamh nó easpa taitnimh a léiriú faoi chúrsaí éadaí.EILGE

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 29

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Cé Mise?

ta go…. Táim an-sás

Cé Mise?

handa ag… aimpín dom ith im’ she liom a bhe Ba mhaith

LEATHANACH 4-5

e orm mar… eadh aithn liom go mb Ba mhaith

SPREAGADH

ann dá.... ol a bheadh Lá de mo sha

Ceol: Na Rudaí is fear liom ó ‘Sound of Music’

sa is ea….. Spraoi dom

https://www.youtube.com/ watch?v=0IagRZBvLtw

ach ra samhailte m mar cha bheith aga liom....... a Ba mhaith

Ag Cur Aithne

Orm

NAISC LEIS AN GCURACLAM CEOL

OSP

MATA

Can an ‘Na rudaí is fear liom’. Déanann na páistí aithris ar na liricí ó ‘Na Nithe is fear liom’ de na rudaí is fear leo féin.

Agallamh faoi luas le duine eile chun foghlaim faoi na rudaí is fearr leo. Staidéar dea-mhothúcháin.

Sonraí: Cruthaigh pí-chairt ghníomhaíochtaí amuigh faoin aer is fearr leat.

BÉARLA Scríobh léirmheas scannáin ar an scannán is fearr leat.

CEOL SNÁITHE Taibhiú & Feidhmíocht

SNÁITH AONAD Canadh, Amhránaíocht & Feidhmíocht.

COINCHEAP “My Favourite Things” The Sound of Music

TORADH FOGHLAMA: FREAGAIRT AGUS MIANTA AN ÚDAIR ☑ Éist leis an amhrán “Na Rudaí is Fearr liom”. ☑ Can amhrán “Na Rudaí is Fearr liom”. ☑ Scríobh liricí ag cur síos ar “Na Rudaí is Fearr liom”. ☑

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 30

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

OSPE SNÁITHE Mé féin, mé féin agus daoine eile.

SNÁITH-AONAD Féiniúlacht, Mo chairde agus daoine eile, Ag tabhairt aire do mo chorp.

COINCHEAP ‘Na rudaí is fear liom’.

CUSPÓIRÍ ☑ Sraith ceisteanna a chruthú faoi na rudaí is fearr leat. ☑ Agallamh faoi luas leis an oiread daoine sa rang agus is féidir. ☑ Mínigh mothúcháin trí ghníomhaíochtaí is fearr leat.

MATA

SNÁITHE Sonraí

SNÁITH-AONAD Sonraí Ionadaíochta agus Ateangaireachta.

COINCHEAP Pí – chairteacha

CUSPÓIRÍ ☑ Tuigim gur ionann na céimeanna agus na céatadáin. ☑ Bailigh sonraí maidir le gníomhaíocht lasmuigh is fearr leat ó gach rang sa scoil. ☑ Sonraí gach rang a léiriú i gcéatadáin. ☑ Pí-chairt a chruthú chun gníomhaíocht lasmuigh is fearr leat na scoile a thaispeáint.

BÉARLA SNÁITHE Scríbhneoireacht

EILIMINT Cumarsáid, Iniúchadh agus Úsáid Teanga.

COINCHEAP Athbhreithniú an scannán is fear liom.

CUSPÓIRÍ ☑ Na codanna éagsúla a aithint in athbhreithniú scannáin. ☑ Bain úsáid as aidiachtaí tuairisciúla chun cur síos ar an scannán. ☑ Athbhreithniú scannáin a scríobh bunaithe ar scannán is fearr leat.

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 31

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5 Seo Mise!

mé ag obair bím duine isteach orm agus Nuair a chuireann

Seo Mise!

e ag stánadh orm bím Nuair a bhíonn duin

LEATHANACH 6-7

e liom bím Nuair a éisteann duin

SPREAGADH

aileach bím e atá ciúin agus cúth Nuair a bhím le duin

An amhrán “This is Me” ón scannán ‘The Greatest Showman’.

teach bím e a bhíonn an-chain Nuair a bhím le duin

labhairt le daoine atá Bíonn sé éasca orm

bím aon rud eile le rá agam Nuair nach mbíonn

e bím comhair grúpa daoin Nuair a labhraim os

NAISC LEIS AN GCURACLAM

Ag Cur Aithne Orm

CEOL

DRAMAÍOCHT

Can an amhrán “This is Me”. Pléigh cad atá igceist sna liricí. Cén teachtaireacht a thugann said? Cén fáth go bhfuil sé seo tábháchtach?

Cruthaigh íomhá íomhá nach mbogann agus cuir ar an mballa chun a pearsantacht a léiriú.

GAEILGE Léigh an bosca de gníomhaíochtaí agus pioc cinn a dtaitníonn leat agus cinn nach dtaitníonn leat agus scríobh iad. Mar shampla: ag caint fúm féin, ag canadh, ag éisteacht le daoine eile, ag eagrú rudaí, ag súgradh le páistí níos óige ná mise, ag caint os comhair grúpa daoine, ag léamh, a bheith i mo aonair, ag scríobh scéalta, ag déanamh drámaíochta, ag imirt spóirt. Is breá liom a bheith___________. Ní maith liom/Is fuath liom a bheith ______________.

CEOL

SNÁITHE Taibhiú

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 32

SNÁITH-AONAD Canadh, amhránaíochta

COINCHEAP Mise!

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

CUSPÓIRÍ ☑ Éist leis an amhrán “This is Me” agus déan cur síos ar an duine san amhrán. ☑ Teachtaireacht an t-amhrán a aithint. ☑ Can an t-amhrán ”This is Me”.

DRAMAÍOCHT

SNÁITHE Drámaíocht chun mothúcháin, eolas agus smaointe a iniúchadh.

SNÁITH-AONADS Drámaíocht a iniúchadh agus a dhéanamh.

COINCHEAP Is Mise!

CUSPÓIRÍ ☑ Tuiscint conas is féidir íomhá a úsáid a úsáid seachas focail. ☑ Rolla a chruthú ar an mballa chun cur síos a dhéanamh ar a gcarachtar. ☑ Íomhá a chruthú chun a pearsantacht a léiriú. • GAEILGE

SNÁITHE Léitheoireacht, scríbhneoireacht

GNÉITHE Cumarsáid, tuiscint, fiosrú agus úsáid.

TÉAMA Mé Féin

CUSPÓIRÍ ☑ Tuiscint a léiriú faoi gníomhaíochtaí taitneamhach agus gníomhaíochtaí easpa taitneamhach. ☑ Catagóiriú a dhéanamh leis na gníomhaíochtaí éagsúla. ☑ An structúr “Taitníonn ______ liom” Ní thaitníonn __________ liom a úsáid. •

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 33

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Cosán Mo Sh aoil!

CosáN Mo sHAoiL! LEATHANACH 8

SPREAGADH Tarraing crann ginealaigh

Amanna iontac ha i mo shaol go dtí seo

Ag Cur Aithne

Amanna i mo shaol nach raibh chomh maith san

Orm

NAISC LEIS AN GCURACLAM STAIR

TIREOLAÍOCHT

CORPOIDEACHAS

Agallamh le seantuismitheoir. Cruthaigh amlíne dá saoil go dtí seo.

Cruthaigh dialann taistil ar na háiteanna ar tugadh cuairt orthu i rith an tsaoil. Cuir pictiúr amháin, cuimhneachán amháin agus cur síos ar an am a chaitheadh san áit (Lena n-áirítear Éire agus lasmuigh d’Éirinn).

Ciorcaid: Léiríonn gach ciorcad áit dhifriúil a d’fhéadfadh na páistí a thaisteal nó a d’fhéadfadh a bheith ann. Mar shampla; Londain, Port Láirge, Baile Átha Cliath, NuaEabhrac, an Spáinn, etc. Tá gníomhaíochtaí difriúla ag gach ceantar (scipeáil, suíomhanna, burpees, réalt-léimeanna, caitheamh, fonsaí hoola).

SNÁITH-AONAD Scéalta ó shaol daoine san am atá caite.

COINCHEAP Amlíne seantuismitheoir.

Cuir deachuimhneacháin agus droch-chuimhneacháin san áireamh. Scríobh agus tarraing pictiúir de na cuimhneacháin seo. Tarraing crann ginealaigh

STAIR

SNÁITHE Scéal

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 34

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

CUSPÓIRÍ ☑ Déan plé ar imeachtaí stairiúla ón am atá caite le páistí a bhfuil seantuismitheoirí acu. ☑ Cuir ceisteanna ar do seantuismitheoir faoina saoil. ☑ Agallamh a dhéanamh le seantuismitheoir. ☑ Amlíne a chruthú ar shaol seantuismitheora.

TÍREOLAÍOCHT

SNÁITHE Timpeallachtaí Daonna

SNÁTH-AONAD Daoine agus tailte eile

COINCHEAP Dialann Taistil

CUSPÓIRÍ ☑ Ainminigh na h-áiteanna ar léarscáil domhain a thug na páistí cuairt orthu. ☑ Ainmnigh agus déan cur síos ar tharraingtí i dtíortha éagsúla. ☑ Dialann taistil a chruthú agus áiteanna a ndearna siad cuairt orthu a tharraingt agus a scríobh.

CORPOIDEACHAS

SNÁITHE Lúthchleasaíocht

SNÁTH-AONAD Ag rith, ag léim & ag caitheamh

COINCHEAP Ciorcaid ó thíortha éagsúla

CUSPÓIRÍ ☑ Ag gabháil do reáchtáil, ag léim agus ag síneadh. ☑ Gníomhaíocht amháin a chríochnú ar feadh 5 nóiméad gan stopadh.

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 35

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Balla Mo Ghaiscí!

Balla Mo Ghaiscí

Buaiteoir!

An duine ab fhearr ag!

LEATHANACH 9

SPREAGADH “Hall of Fame” mar atá sna script https://www.youtube.com/ watch?v=NH7I79fLiSw

An iarracht ab fhearr ag!

An chúis bhróid ba mhó!

Molta le haghaidh!

Lean mé orm le!

NAISC LEIS AN GCURACLAM

Ag Cur Aithne Orm

CEOL

BÉARLA

GAEILGE

Éist leis an amhrán “Hall of Fame” a chanadh agus a chanadh. Pléigh teachtaireacht an t-amhrán: má tá tú ag obair go crua, bainfidh tú amach agus go n-aithneofar iad as na héachtaí seo. Scríobh a gcuid éachtaí féin.

Scríobh óráid a thugann macasamhail do mhúnla ag searmanas bronnta a thug dámhachtain ar feadh an tsaoil dá gcuid oibre.

Scríobh píosa saorscríobhneoireachta faoi an réalta spóirt is fearr agus na héachtaí atá acu.

SNÁITH-AONAD Canadh Amhránaíocht

COINCHEAP Gnóthachtálacha

CEOL

SNÁITHE Taibhiú & Feidhmíocht

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 36

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

CUSPÓIRÍ ☑ Éist leis an amhrán “Halla na Laochra” agus pléigh brí na liricí. ☑ Coinnigh buille seasta leis an amhrán “Halla na Laochra”. ☑ Can an t-amhrán “Halla na Laochra” go cumasach. •

BÉARLA SNÁITHE Scríbhneoireacht

EILIMINT Ag iniúchadh agus ag úsáid teanga.

COINCHEAP Gnóthachtálacha

CUSPÓIRÍ ☑ Páirteanna cainte a léamh agus a aithint ☑ Taighde a dhéanamh ar mhúnla ról agus a gcuid éachtaí a aithint. ☑ Cruthaigh óráid a thugann macasamhail laoch atá agat.

GAEILGE

SNÁITHE Scríbhneoireacht

GNÉ Fiosrú agus úsáid

TÉAMA Caitheamh Aimsire

TORTHAÍ FOGHLAMTHA ☑ Taighde a dhéanamh faoi duine spórtúil. ☑ Teanga spóirt a úsáid go spraíúil agus go cruthaitheach. ☑ Cur síos a dhéanamh ar duine spóirtiúil.

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 37

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Agus Mar Sin… .. Bím buar tha faoi.

Agus Mar Sin…

Tá suim agam i…

LEATHANACH 10

Ní chreidim i …

SPREAGADH An leabhar & an scannán: “Wonder” le R.J. Palacio. Leantóir scannáin:

Bím…go rialta

Ní…riamh

Ní maith liom…

mar sin...

https://www.youtube.com/ watch?v=Ob7fPOzbmzE

…. Tá sé de nós agam

GRÁ

Ag Cur Aithne Orm

NAISC LEIS AN GCURACLAM

BÉARLA

OSPE

OIDEACHAS REILIGIÚNACH

Léigh sliocht ó “Wonder” ag R.J. Palacio. Bain úsáid as na straitéisí tuisceana cosúil le tuar, nasc a dhéanamh, sintéisiú, léirshamhlú agus comhdhéanamh. Féach ar leantóir an scannáin.

Ag ceiliúradh uathúlachta gach duine. Féach i ngníomhaíocht an bhosca: Tá scáthán sa bhosca. Breathnaíonn gach páiste sa bhosca agus abair rud éigin maith faoi na rudaí atá sa bhosca. Ag féachaint ar dhaoine ón bpobal: cad a dhéanann said atá uathúil? Dochtúirí, múinteoirí, cuntasóirí, aturnaetha, cúntóirí siopa, feirmeoirí, rúnaithe, bainisteoirí, glantóirí.

Ag féachaint ar an Giúdachas agus Ioslam agus na cosúlachtaí agus na difríochtaí idir an chreideamh Caitliceach agus an Giúdachas agus an Ioslam. Cad iad na féiltí móra a cheiliúrann siad? Ar céard a dhéanann siad adhradh?

EILIMINT Tusicint

COINCHEAP An t-Úrscéal: “Wonder”

BÉARLA

SNÁITHE Léitheoireacht

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 38

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

CUSPÓIRÍ ☑ Réiteach, léirshamhlú agus nasc a dhéanamh leis féin, téacs agus an domhan sula léitear an t-úrscéal. ☑ Stór focal nua a thuiscint agus a úsáid ón téacs. ☑ Léigh sliocht ón úrscéal “Wonder” le fuinneamh.

OSPE

SNÁITHE Mé Féin

SNÁITH-AONAD Féinéiniúlacht

COINCHEAP Ár n-uathúlacht

CUSPÓIRÍ ☑ Tréith dhearfach a aithint faoin duine féin. ☑ Tréithe dearfacha daoine eile a aithint.

OIDEACHAS REILIGIÚNACH

SNÁITHE Creidimh Chríostaí

SNÁITH-AONAD: Traidisiúin Reiligiúnacha Eile

COINCHEAP Giúdachas agus Ioslam

CUSPÓIRÍ ☑ Na creideamh atá mar chuid de reiligiún an Giúdachas agus Ioslam a thuiscint. ☑ Na cosúlachtaí agus na difríochtaí idir an chreideamh Caitliceach agus an Giúdachas agus Ioslam a aithint. ☑ Buíochas agus meas a thabhairt ar chreideamh an Giúdachas agus an Ioslam agus a dtraidisiúin.

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 39

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

aí

Mír 1

áidre o L acht

Féith an Ghrinn ?

NASC LEIS AN GCURACLAM DO MO LÁIDREACHTAÍ

Obair Foirne?

LCH. 11-18 Cruthaitheacht?

SPREAGADH DO GACH LEATHNACH: Roghnaigh ón 24 Plean Ceachta bunaithe ar Nearta 24 Carachtar Seligman atá ar fáil sna Aguisíní (Ich. 87). Roghnaigh an neart carachtair a theastaíonn uait a iniúchadh le haghaidh gach leathanach ‘neart’ - a bhfuil neart carachtair oiriúnach do chomhthéacs an ghrúpa ranga / teagaisc. I measc na láidreachtaí carachtar tá:

Macántacht?

Grá don Fhoghla im?

Cothrom na Féin ne?

Mo Láidreachtaí

24 TREOIR CHÁIRITHE 1.

Dianseasmhacht

13. Cáilíocht

Ionracas

14. Cruthaitheacht

Dóchas

15. Cothroime

Féin-Rialú

16. Ceannaireacht

Saoránacht & Obair le Chéile

17. Géilliúint agus Trócaire

Fiosracht

Grá na Foghlama

Féinfhéachaint

Grá

10. Faisnéis Shóisialta 11. Buíochas 12. Fuinneamh

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 40

18. Crógacht 19. Modhúlacht & Umhlaíocht 20. Spioradáltacht 21. Peirspictíocht 22. Greann 23. Nochtadh 24. Feabhas ar Áilleacht & Feabhas

Treoirleabhar an Mhúinteora

24/04/2019 10:15

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

m iri ha

Mír 1

mhan ina M Do

AN DOMHAN INA MAIRIM LEATHANACH 19

SPREAGADH An Dán: “He Wishes for the Cloths of Heaven” by W.B. Yeats

mo chuid aislingí duit; Nocht mé le í. ch liom agus lem’aisling r dhán o lá g na ) c há Caith 9 iú 9 r ist 18 (A

ts, Yea

An Domhan ina Mhai rim

NAISC LEIS AN GCURACLAM

BÉARLA

DRAMAÍOCHT

STAIR

Léann agus pléann na páistí na bríonna taobh thiar den dán “He Wishes for the Cloths of Heaven”. Scríobhann páistí a dán cinquin féin faoin n-aislingí.

Ag féachaint ar d’aisling réalaíoch i gcoinne aisling neamhréalaíoch. Léigh cás-staidéir ar dhaoine difriúla ag déanamh aislingí agus iad a rangú in aislingí réalaíocha agus neamhréadúla. Ról a imirt ar na cásanna seo. Cruthaigh bealach coinsiasa do na daoine difriúla atá ag déanamh a n-aisling réalaíoch / neamhréalaíoch.

Beatha Martin Luther King. Foghlaimíonn leanaí faoi bhrionglóid Martin Luther do Mheiriceá comhionann, ag feachtas ar chearta daoine gorma i Meiriceá. Breathnaíonn na páistí físeán de Martin Luther ag léamh oráide “I have a dream” agam agus léann sé faoina shaol.

EILIMINT Tuiscint, Cumarsáid

COINCHEAP An Dán: “He wishes for the cloths of heaven”

BÉARLA

SNÁITHE Teanga ó Bhéal & Scríbhneoireacht

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 41

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

CUSPÓIRÍ ☑ Léigh an dán “He Wishes for the Cloths of Heaven” os ard le léiriú teachtaireacht an dáin a thuiscint. ☑ Ainmnigh íomhánna agus meáchain chumhachtacha sa dán. ☑ Scríobh dán faoi aisling agus uaillmhianta. • DRAMAÍOCHT

SNÁITHE Drámaíocht chun mothúcháin, eolas agus smaointe a iniúchadh, rud a fhágann tuiscint.

SNÁITH-AONAD Drámaíocht a chruthú agus a iniúchadh.

COINCHEAP Aislingí

CUSPÓIRÍ ☑ Idirdhealú a dhéanamh idir aisling neamhréadúil agus réalaíoch. ☑ Rólghlacadh a chruthú chun aisling réalaíoch agus neamhréalaíoch a léiriú. ☑ Déan teagmháil le carachtair maidir le conas n-aislingí a léamh. • STAIR

SNÁITHE Scéalaíocht

SNÁITH-AONAD Scéalta ó shaol daoine san am atá caite.

COINCHEAP Martin Luther King

CUSPÓIRÍ ☑ Tuiscint a fháil ar cad a bhí ag gluaiseacht na gcearta sibhialta. ☑ Ainmnigh na himeachtaí a eascraíonn as an gcaint “I have a Dream”. ☑ Teachtaireachtaí tábhachtacha a aithint san óráid “I have a Dream”.

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 42

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Na Focail Is Fearr Liom…

Na Focail is Fearr Liom...

LEATHANACH 20

SPREAGADH Fiseán: Na focail is fearr le h-údair óige cailiúla ar: https://www.youtube.com/ watch?v=kpIicL9qXg8

An Domhan ina Mairim

NAISC LEIS AN GCURACLAM BÉARLA

EALAÍN

OSPE

Breathnaíonn na páistí ar an bhfiseán a luaitear thuas. Roghnaíonn na páistí an focal is fearr leo as an mballa focal nó ar a bhfocal is fear leat – focal na seachtaine agus cruthaíonn said gearr leis an bhfocal seo mar an teideal.

Ealaín Warhol onanataipé. Piocann páistí focail difriúla a úsáidtear greannáin a bhfuil fuaim mhaith leo. Cruthaíonn páistí póstaeir de na focail seo ag baint úsáide as nuachtán mar chúlra. Déanann said iad a dheadardh. Féach ar an íomhá thíos le haghaidh smaointe.

Mothúcháin. Breathnaíonn páistí pictiúir de mhothúcháin éagsúla agus ainmníonn siad na mothúcháin seo ag baint úsáide as focail. Cluiche buille faoi thuairim Word: Cártaí focal a thugtar do leanaí (éadóchas, éisteacht, scuab, brón, spreagadh) agus na focail i ngrúpaí beaga a fheidhmiú.

! Wham! POW Ka! Bang! Boom

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 43

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

BÉARLA

SNÁITHE Scríbhneoireacht

EILIMINT Ag iniúchadh agus ag úsáid teanga

COINCHEAP Gearrscéalta na focail is fear leat

CUSPÓIRÍ ☑ Tuiscint na bríonna atá ag focail ón mballa focal. ☑ Déan plé ar na cúiseanna atá le rogha na n-údair de na focail is fearr leat. ☑ Scríobh gearrscéal ag baint úsáide as an bhfocal is fearr leat ón mballa focal mar ‘SPREAGADH’. ☑ Déan teagmháil le cathaoir an údair chun scéalta a chriticiú.

EALAÍN

SNÁITHE Líníocht, Péint

SNÁITH-AONAD Líníochtaí, péint agus dath a dhéanamh

COINCHEAP Ealaín ‘Onamataipé’

CUSPÓIRÍ ☑ An bhrí atá le onamataipé a thuiscint. ☑ Focail onamataipé a aithint. ☑ Líníocht gréannáin a chruthú de fhocail onamataipéacha. ☑ Úsáid péint chun an focal onomatopoeic a dhearadh.

OSPE

SNÁITHE Mé Féin

SNÁITH-AONAD Ag fás agus ag athrú

COINCHEAP Mothúcháin

CUSPÓIRÍ ☑ Mothúcháin a aithint ó phictiúir. ☑ Tuiscint na bríonna atá ag na focail a chuireann síos ar mhothúcháin. ☑ Pléigh mothúcháin i gcomhthéacs a saoil féin.

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 44

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Lá Éigin…Mé…

Lá éigin…..mé……

LEATHANACH 21

SPREAGADH An Dán: ‘I’m determined to be somebody someday’, by Herbert W. Brewster.

NAISC LEIS AN GCURACLAM

An Domhan ina Mairim 21

BÉARLA

TÍREOLAÍOCHT

GAEILGE

An Dán: ‘I’m determined to be somebody someday’. Pléigh teachtaireacht an dáin. Íomhánna, rithim agus rím. Déan iniúchadh ar uaillmhianta na bpáistí féin don todhchaí.

Téamh domhanda: Gníomhartha is féidir le páistí a dhéanamh ina saoil féin chun téamh domhanda a rialú agus a laghdú, rud a chuireann le timpeallacht níos glaine.

An todhchaí: Ba mhaith liom a bheith i mo______________. (dochtúir, múinteoir, altra, innealtóir). Nuair a bheidh mé níos sine……. Beidh mé ag imirt peile ar son (Arsenal srl.).

EILIMINT Tuiscint

COINCHEAP Mianta

BÉARLA

SNÁITHE Teanga ó Bhéal

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 45

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

CUSPÓIRÍ ☑ Léigh an dán “I’m determined to be somebody someday” os ard le brí ☑ Smaoineamh, rím agus teachtaireacht an dáin a aithint ☑ Tuiscint a fháil ar bhrí an fhocail uaillmhian ☑ Déan cur síos ar a gcuid mianta agus aislingí féin don todhchaí • TÍREOLAÍOCHT

SNÁITHE Feasacht agus cúram comhshaoil

SNÁITH-AONAD Ag tabhairt aire don Chomhshaol

COINCHEAP Téamh domhanda

CUSPÓIRÍ ☑ An bhrí atá ag téamh domhanda a thuiscint ☑ Tabhair aitheantas do shamplaí de théamh domhanda ☑ Gníomhartha idirnáisiúnta, náisiúnta agus aonair a mholadh chun dul i ngleic le téamh domhanda

GAEILGE

SNÁITHE Teanga ó bhéal, scríbhneoireacht

GNÉ Cumarsáid

TÉAMA Caitheamh aimsire

TORTHAÍ FOGHLAMTHA ☑ An teanga a bhaineann le poist a thuiscint agus a úsáid ☑ An aimsir fháistineach a úsáid i gceart ☑ Comhrá a dhéanamh le daoine eile faoi todhchaí ☑ Píosa faoina a dtodhchaí féin a scríobh

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 46

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Leathnach Mo Scéalta Grinn!

Leathanach Mo Scéalta Grinn!

LEATHANACH 22-23 Cnag! Cnag! Cé atá ann? Niall

SPREAGADH An Dán: “Aliens Stole My Underpants” le Brian Moses

NAISC LEIS AN GCURACLAM

Niall…‘Cé Hé Niall? Níl a fhios agam!

An Domhan ina Mairim

BÉARLA Léann na páistí an dán “Aliens stole my underpants” agus pléigh íomhánna, rím agus codanna greannmhara sa dán.

BÉARLA

SNÁITHE Teanga ó Bhéal, Scríbhneoireacht

SNÁITH-AONAD Ag iniúchadh agus ag úsáid teanga

CUSPÓIRÍ ☑ Léigh an dán “Aliens Stole My Underpants” os ard le léiriú ☑ Ainmnigh an samhail is fearr leat agus rím sa dán. ☑ Scríobh agallamh le eachtrannach a tháinig chun críche ón bplainéad Mars ☑ Déan teagmháil le cathaoir an údair chun agallamh a scríobh

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 47

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

a bheith ag Is maith liom samhlú faoi….

Is Maith Liom A Bheith Ag Samhlú Faoi… LEATHANACH 24

SPREAGADH An amhrán: “Daydream Believer” leis na ‘Monkees’ https://www.youtube.com/ watch?v=xvqeSJlgaNk

NAISC LEIS AN GCURACLAM

ina Mair 24 An Domhan

CEOL

DRAMAÍOCHT

Canadh, amhránaíocht: Seinn an t-amhrán “Daydream Believer” leis na ‘Monkees’.

Na hiarmhairtí a bhaineann le ‘Brionglóid’: Cruthaíonn páistí íomhá de dhuine éigin a bhíonn ag súgradh. Plé faoi na hiarmhairtí a bhaineann le ‘Brionglóid’. Cásanna: 1. ‘Brionglóid’ ag cluiche peile 2. ‘Brionglóid’ ag an pháirc. 3.’ Brionglóid’ ar scoil. 4. ‘Brionglóid’ ag an dinnéar. 5. Cóisir brionglóideach. Pléigh cásanna. Cruthaigh rólghrúpaí i ngrúpaí chun iarmhairtí na ndaoine seo a léiriú.

CEOL

SNÁITHE Feidhmíocht

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 48

DÚIL Canadh, amhránaíocht

COINCHEAP Aislingí

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

CUSPÓIRÍ ☑ Éist leis an amhrán “Daydream Believer" ☑ Can an t-amhrán “Daydream Believer" ☑ Úsáid ionstraimí cnaguirlisí chun buille a chur leis an amhrán “Daydream Believer"

DRAMAÍOCHT

SNÁITHE Drámaíocht chun mothúcháin, eolas agus smaointe a iniúchadh, rud a fhágann tuiscint

SNÁITH-AONAD Drámaíocht a iniúchadh agus a dhéanamh

COINCHEAP Ag brionglóideach

CUSPÓIRÍ ☑ Tuiscint a fháil ar cad é ‘brionglóideach’. ☑ Íomhá fós a chruthú i ngrúpaí chun brionglóideach a léiriú ☑ Déan cur síos ar na brionglóideach agus na míbhuntáistí a bhaineann le brionglóideach. Déan rólghlacadh a chruthú chun na hiarmhairtí a bhaineann le súgradh a léiriú i gcásanna éagsúla

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 49

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Is É Atá Ar Eolas Agam Anois Ná…

Is é atá ar eolas agam anois ná…

LEATHANACH 25

SPREAGADH An Leabhar: ‘The Flower’ le John Wright.

NAISC LEIS AN GCURACLAM

An Domhan ina Mairim

DRAMAÍOCHT

MATA

EOLAÍOCHT

Léigh an scéal: ‘The Flower’. Pléigh an scéal agus an tionchar a bheadh ann más rud é nach raibh bláthanna ar bith ar domhan.

Fadhb & Fadhbanna: Úsáid stráitéis chun fadhb a réiteach. Féinmheas tar éis stráitéis RUDE a úsáid chun fadhb a réiteach.

Scagadh. Cad iad na hábhair a dhéanann na málaí tae is fearr? Scragall stáin, scannán cling, páipéar scagaire, páipéar fíocháin.

SNÁITH-AONAD Drámaíocht a iniúchadh agus a dhéanamh

COINCHEAP Bláthanna

DRAMAÍOCHT

SNÁITHE Drámaíocht chun mothúcháin, eolas agus smaointe a iniúchadh, rud a fhágann tuiscint

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 50

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

CUSPÓIRÍ ☑ Téigh isteach i saol na scéal “The Flower” trí iniúchadh a dhéanamh ar an gcarachtar “Brigg” agus ar an staid sa scéal ☑ Ról “Brigg” a imirt ar bhealach cinnte ☑ Déan iniúchadh ar théama an athraithe aeráide ar bhealach samhlaíoch trí mhúinteoir i ról, ar athchóiriú, ar dhaltaí sa ról etc

MATA

SNÁITHE Uimhreas

SNÁITH-AONAD Oibríochtaí Líon

COINCHEAP Réiteach fadhbanna matamaitice

CUSPÓIRÍ ☑ Tuiscint conas stráitéis réiteach réitigh RUDE a úsáid ☑ Réitigh fadhbanna focal bunaithe ar bhreis, dealú, iolrú agus roinnt i mbeirteanna ag baint úsáide as straitéis RUDE ☑ Moladh ar an méid a foghlaimíodh trí úsáid a bhaint as an stráitéis RUDE

EOLAÍOCHT

SNÁITHE Ábhair

SNÁITH-AONAD Airíonna agus tréithe na n-ábhar

COINCHEAP Málaí tae a dhéanamh

CUSPÓIRÍ ☑ Sainaithin na hábhair a ligeann do scaipeadh a bheith ar siúl ☑ An t-ábhar is fearr a aithint chun málaí tae a dhéanamh ☑ Imscrúdú a dhearadh chun tástáil a dhéanamh mura n-athraítear ach aon choinníoll amháin ☑ Déan measúnú ar an tábhacht a bhaineann le húsáid na n-ábhar ceart a i dtáirgí a mhonarú

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 51

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Is iad na rudaí is mó a d’athraigh domsa le himeacht na mblianta ná….

Is Iad Na Rudaí Is Mó A D’athraigh Domsa Le Himeacht Na Mblianta Ná… LEATHANACH 26

SPREAGADH Pictiúr de Shráid Uí Chonaill i mBaile Átha Cliath roimh Éirí Amach 1916 na Cásca. Tógadh an pictiúr seo i 1915. Pictiúr de Shráid Uí Chonaill sa lá atá inniu ann. NAISC LEIS AN GCURACLAM

26 An Domhan ina Mairim

STAIR

OSPE

TIREOLAÍOCHT

Plé ar na difríochtaí agus na cosúlachtaí idir Shráid Ui Chonaill i 1916 agus anois. Féach ar an gcaoi a d'athraigh Éirí Amach 1916 tírdhreach polaitiúil agus fisiceach Bhaile Átha Cliath.

Ag Fás agus ag Athrú, ó ghiniúint go breith. Fás an linbh a iniúchadh trí amlíne pictiúr.

Ag iniúchadh athruithe aimsire thar na blianta in Éirinn. Ag féachaint ar na 1980í agus inniu ann.

SNÁITH-AONAD 1916 agus bunús an stáit

COINCHEAP Éirí Amach 1916

STAIR

SNÁITHE Polaitíocht, coinbhleachtaí agus sochaí

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 52

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

CUSPÓIRÍ ☑ Comparáid agus codarsnacht a dhéanamh idir phictiúr shráid Uí Chonaill I 1915 agus pictiur nua aimeartha shráid Uí Chonaill ☑ Déan cur síos ar na himeachtaí a tharla le linn Éirí Amach 1916 ☑ Na hathruithe polaitiúla tar eis Éirí Amach 1916 a aithint

OSPE

SNÁITHE Mé Féin

SNÁITH-AONAD Ag fás agus ag athrú

COINCHEAP Ó ghiniúint go breith

CUSPÓIRÍ ☑ Tuiscint a fháil ar an bhféatas, an bhroinn agus an ghiniuint ☑ Ordú céimeanna fáis an fhéatais ó ghiniuint go breith ☑ Fad an toirchis a thuiscint

TÍREOLAÍOCHT

SNÁITHE Timpeallachtaí Nádúrtha

SNÁITH-AONAD Aimsir, aeráid agus atmaisféar

COINCHEAP Athruithe ar an aeráid agus ar an aimsir

CUSPÓIRÍ ☑ An t-aeráid a thuiscint agus aeráid na hÉireann a aithint ☑ Imscrúdú a dhéanamh ar an difríocht idir an aeráid agus an aimsir sna 1980í agus an lá atá inniu ann ☑ An chúis atá leis na hathruithe san aeráid agus ar an aimsir a thuiscint

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 53

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Mír 1

Saol Scoile n A

AN SAOL SCOILE/ MO STÍL FOGHLAMA/ MAR A FHOGHLAIMÍM

LEATHANACH 27-30

SPREAGADH Kung Fu Panda: Po á oiliúint ag Shifu https://www.youtube.com/ watch?v=4uP7O2mM10A

NAISC LEIS AN GCURACLAM • EOLAÍOCHT OSPE Breathnaíonn na páistí ar an bhfíseán de Po á oiliúint ag Shifu. Freagraíonn páistí ceisteanna faoi conas a fhoghlaimíonn Po. Fiosraíonn na páistí conas a fhoghlaimíonn siad trí phictiúir: foghlaim amhairc, foghlaim fuaime, foghlaim cinéitéiseach. I mbeirteanna, aithníonn páistí an cineál foghlama is fearr leo agus tugann siad sampla de ghníomhaíocht a thaitníonn leo tríd an bhfoghlaim seo agus é a nhúineadh dóibh. Scríobhann páistí cur síos ar an méid a spreagann iad san fhoghlaim. 54

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 54

Cruthaíonn na leanaí dearadh de roicéad roicéad cár. Déanann na páistí iniúchadh ar fhuinneamh stóráilte. Pléann siad cad is gá dóibh a fháil sula ndéanann siad an roicéad. Pléann siad conas a dhéanfaidh siad an roicéad. Úsáideann leanaí insliú píopaí agus banna rubair chun a roicéad a chruthú. Déanann na páistí an uillinn seoladh a chur i gcomparáid leis an achar a théann an roicéad. Déanann siad machnamh ar na dúshláin a bhaineann leis an roicéad a dhéanamh agus na scileanna a d'úsáid siad nuair a bhí siad á dhéanamh.

An Saol Scoile

MATA Ag leanúint ón gceacht roicéad cúr, déanann páistí an fad a thaistilíonn na roicéid. Tomhaiseann na páistí an uillinn ag a ndéanann an roicéad a sheoladh. Aithníonn na páistí an uilinn is fear chun go seolfaidh an roicéad go cruinn.

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

OSPE

SNÁITHE Mé Féin

SNÁITH-AONAD Féiniúlacht

COINCHEAP Stíleanna foghlama

CUSPÓIRÍ ☑ A aithint cad a spreagann Po a fhoghlaim ☑ Na cineálacha éagsúla foghlama a thuiscint ☑ A aithint cad a spreagann iad a fhoghlaim

EOLAÍOCHT

SNÁITHE Fuinneamh agus Fórsaí

SNÁITH-AONAD Fórsaí

COINCHEAP Roicéid a dhéanamh

CUSPÓIRÍ ☑ Tuiscint cad é an fuinneamh atá stóráilte ☑ Na hábhair is fearr a theastaíonn chun roicéad a chruthú ☑ Déan comparáidí idir uillinn an roicéid agus an fad a théann sé ☑ Na dúshláin, na scileanna agus na smaointe a thuiscint taobh thiar den roicéad a chruthú MATA

SNÁITHE Bearta, cruth agus spás

SNÁITH-AONAD Fad agus línte agus uillinneacha

COINCHEAP Roicéad a dhéanamah

CUSPÓIRÍ ☑ Cineálacha éagsúla uillinneacha a aithint: géaruilinn, dronuilinn, maoluilinn. ☑ Uillinneacha a thomhas ag baint úsáide as uillintomhas mór ☑ An ionstraim cheart a aithint chun fad an chosáin roicéad a thomhas ☑ Uirlis a dhéanamh agus fad an chosáin roicéad a thomhas

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 55

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Mo Chumais!

Scáthlínigh do Chumais!

LEATHANACH 31

6-3 +8

aid

Uim le h ir

Da oin

mai dir

Saol is an ir le

aid sm

ma Cu

le P ict iúi

Cuma sm aid ir

Fé

aid

1 ir le m o

Chorp

1 = Níl mórán den Chumas seo ionam!

NAISC LEIS AN GCURACLAM

ir leis an N ádúr

2 as

aid

li o

dir mai Cumas

ol Ce

4 3

idir ma

5 5 4

Cumas

https://www.youtube.com/ watch?v=w0v_pu6miJ8

ch hrea

SPREAGADH Riverdance: 1994 Feidhmíocht ‘Riverdance’.

m Cu

m as

5 = Is é seo mo Chumas!

An Saol Scoile

CEOL

MATA

TÍREOLAÍOCHT

Bíonn páistí ag faire agus ag éisteacht le feidhmíocht Riverdance. Aithníonn siad ionstraimí agus luas agus déanann siad trácht ar na mothúcháin a léirítear ón amhránaíocht

Cruthaíonn páistí barrachairteacha chun ionadaíocht a dhéanamh ar a n-smarts ó leathanach 31. Déantar iad seo a rangú i gcló pictiúr, clisteacht, clisteacht nádúrtha, féin-clisteacht agus cliste. Léiríonn páistí na clistí is mó tóir ar na ranganna. Soláthraíonn siad fadhbanna bunaithe ar na barrairtí seo.

Ag iniúchadh nádúr cliste: Sainaithnigh timpeallacht nádúrtha sa cheantar, mar shampla. páirc (uirbeach), loch, foraois, gróta, etc. Bíonn páistí i mbun siúlóide nádúrtha, ag aithint gnéithe nádúrtha lena n-áirítear crainn, plandaí, ainmhithe, sruthanna, aibhneacha etc.

OSPE Bíonn páistí i mbun breathnaithe análaithe ar feadh 5 nóiméad gach lá. Cuireann said an dá lámh ar a mbolg. Is féidir leo a lámha a dhúnadh nó breathnú ar an urlár. Comhairíonn said 1,2,3,agus iad ag ionanálú agus 1,2,3 agus iad ag easanálú. Déanann páistí iniúchadh ar ghluaiseacht a lámha. Déanann said iniúchadh ar conas a bhraitheann a n-anáil. Is féidir leis na páistí scriobh faoin gcaoi a bhraith said le linn a n-análaithe intinne in iris. 56

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 56

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

CEOL

SNÁITHE Éisteacht agus freagairt

SNÁITH-AONAD Éisteacht agus freagairt do cheol

COINCHEAP Riverdance

CUSPÓIRÍ ☑ Éist leis an gceol, damhsa agus amhránaíochta ó ‘Riverdance’ ☑ Ionstraimí traidisiúnta na hÉireann a aithint sa rince: “Riverdance" ☑ Sainaithin an chineál clisteachta is gá chun ‘Riverdance’ a dhéanamh

MATA

SNÁITHE Sonraí

SNÁITH-AONAD Sonraí a léiriú agus a léirmhíniú

COINCHEAP Barra a chruthú le haghaidh “Mo Chuid Clistí"

CUSPÓIRÍ ☑ Tuigtear go mbaintear úsáid as barrachairteacha chun sonraí a léiriú ☑ Bailigh sonraí atá bunaithe ar chlistí na ranganna ón rang ☑ Ionadaigh na sonraí ar Ár gclistí ar bharra chairt ☑ Sainaithin an saghas clisteacha is coitianta agus is lú tóir sa rang

TÍREOLAÍOCHT

SNÁITHE Timpeallachtaí nádúrtha

SNÁITH-AONAD An timpeallacht nádúrtha áitiúil

COINCHEAP Siúlóid nádúrtha sa cheantar

CUSPÓIRÍ ☑ Déan iniúchadh ar cheantar nádúrtha áitiúil ☑ Ainmhithe, plandaí, uisce agus gnéithe fisiceacha sa cheantar a aithint ☑ Tarraing léarscáil shimplí den cheantar

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 57

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

OSPE

SNÁITHE Mé Féin

SNÁITH-AONAD Ag tabhairt aire do mo chorp

COINCHEAP Ag tosú aireachais

CUSPÓIRÍ ☑ An bhrí atá le bheith féinfhreagracht a thuiscint ☑ Téigh i dteagmháil leis an anáil mheabhrach ☑ Scríobh iontráil dialanna faoina mothúcháin tar éis análaithe a bheith intuigthe

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 58

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Mo Thuairisc Scoile

Mo Thuairisc Scoile Mo láidreachtaí mar fhoghlaimeoir:

LEATHANACH 32

An méid a d’fhoghlaim mé i mbliana:

SPREAGADH An Dán: Dr. Seuss “Oh the places you’ll go” Mar a d’athraigh mé mar fhoghlaimeoir:

Spriocanna don bhliain seo chugainn:

1 ________________________________ _______

2 _______________________________________

3 _______________________________________

Cuntas ar bith eile:

Sínithe agamsa:_______________________________________ Dáta : _______________________________________

NAISC LEIS AN GCURACLAM

An Saol Scoile

BÉARLA

EALAÍN

Léann na páistí an dán “Oh the places you will go!” ag an Dr Seuss. Pléifidh na páistí rím, íomhánna, rithim sa dán. Déanfaidh siad plé ar na háiteanna a rachaidh siad sa todhchaí, ag tosú leis an meánscoil, an ghairm bheatha a roghnóidh siad srl. Ina dhiaidh sin, is féidir leis na páistí litir a scríobh chuig a n-óg féin sna Naíonáin Shóisearacha.

Cruthaíonn páistí taispeántas ar a gcuid saothar ealaíne i rith na bliana ar feadh tráthnóna, ag cur a gcuid oibre i láthair do mhic léinn eile i ranganna éagsúla agus do mhúinteoirí sa scoil. Labhróidh páistí faoina n-obair ealaíne, na hábhair a d'úsáid siad, cad is maith leo faoina gcuid oibre, cad a d’athróidís an chéad uair eile.

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 59

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

BÉARLA

SNÁITHE Teanga ó Bhéal, scríbhneoireacht

EILIMINT Cumarsáid a dhéanamh, a iniúchadh agus a úsáid

COINCHEAP ‘Oh the places you’ll go!’ Dr. Seuss.

CUSPÓIRÍ ☑ Léigh an dán “Oh the places you’ll go’ os ard le brí ☑ Focail íomhána agus íomhánna atá inghlactha sa dán a aithint ☑ Scríobh litir dá gcuid féin maidir lena n-éachtaí i rith na bliana

EALAÍN

SNÁITHE Na Snáithe Uile

SNÁITH-AONAD Ag féachaint agus ag freagairt

COINCHEAP Gailearaí ealaíne

CUSPÓIRÍ ☑ Eagraigh saothar ealaíne i gcatagóirí éagsúla ☑ Déan plé ar a gcuid oibre ealaíne ar bhealach ríthábhachtach ☑ Déan trácht ar an saothar ealaíne is fearr leat

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 60

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5 Fógraí Scoile

NUACHT DOMHANDA

Fógraí Scoile

CÚRSAÍ THAR LEAR

RIACHTANAIS SCOILE

Tá ráite ag Uachtarán Mheiriceá gur “ócáid fhíorthábhachtach i stair an domhain” ab ea a chruinniú mullaigh le ceannaire na Cóiré Thuaidh, Kim Jong-un. I gcomhráiteas a eisíodh, gheall Trump go dtabharfaí barántais don Chóiré Thuaidh ó thaobh na slándála de agus thug Kim a bheannacht do “dhí-armáil núicléach iomlán leithinis na Cóiré”. Mhaígh Trump go raibh geallúint “dhiongbháilte” tugtha ag Kim don dí-armáil núicléach agus go bhféadfaí a leithéid a bhaint amach “go tapa”. Dúirt Uachtarán Stáit Aontaithe Mheiriceá gur baineadh amach níos mó ag an gcruinniú ná mar a bhí súil aige leis. Dúirt sé chomh maith áfach go dtógfadh an dí-armáil núicléach cuid mhaith ama ó thaobh na heolaíochta de agus go raibh go leor arm le fáil réidh leis ag an gCóiré Thuaidh. Bhí ardmholadh ag Trump do Kim i ndiaidh an chruinnithe agus dúirt sé go raibh tús curtha ag ceannaire na Cóiré Thuaidh le “ré nua rachmais dá mhuintir”. Bhí muinín aige as Kim, a dúirt sé.

LEATHANACH 33

SPREAGADH An Fógra núdail Mizup

MALARTÚ IDIRSCOILE

24 SEIRBHÍSÍ

CEOLTÓIRÍ AR FÁIL

Tá amhrán úr ‘Géill Slí’ eisithe ag Bruadar, grúpa Mharcuis Mhic Conghail agus Eoin O’Brien. Seo an dara hamhrán le Bruadar, beirt cheoltóirí a chas ar a chéile tamall de bhlianta ó shin agus iad ag buscáil i mBaile Átha Cliath. Chuir Bruadar a gcéad amhrán, ‘Cara’, amach anuraidh. Tá aithne orthu beirt as a bheith ag seinm le grúpaí ceoil comhaimseartha Gaeilge éagsúla. Chaith Eoin O’Brien, a sheinneann an dordghiotár agus uirlisí eile, roinnt blianta ag seinm leis an ghrúpa Kíla, agus tá an file, cumadóir agus amhránaí, Marcus Mac Conghail ina bhall den bhanna Thatchers of the Acropolis, chomh maith le roinnt grúpaí ceoil eile. Ba é Mac Conghail a chum liricí ‘Géill Slí’ agus is é O’Brien a sheinneann formhór na n-uirlisí atá le cloisteáil ar an phort nua – an corn Francach, an basúcaí agus an dord leictreach. Kevin Malone atá i mbun drumadóireachta agus tá triúir amhránaithe óga – Naoise, mac Mhic Chonghail, Sally, iníon O’Brien, agus cara leo Muireann Ní Éadeáin – i mbun ceoil ar an rian freisin. Ag labhairt dó le Tuairisc.ie, dúirt Mac Conghail gurb é “an modh ordaitheach a bhíonn le feiscint ar chomharthaí sráide a mhúscail na focail”. Tá ‘Géill Slí’ ar cheann de roinnt amhrán nua a thaifead Bruadar le linn seal a chaith siad sa stiúideo an Nollaig seo caite agus tá súil acu tuilleadh de na hamhráin nua sin a chur amach go luath.

SÓ-SCOILEANNA

26 SAOIRE EACHTRAÍOCHTA

28 DEISEANNA

TUAIRIMÍ SPÓIRT

Thosnaigh an t-aiteas seachtain ó shin le Cumann na nImreoirí, an GPA, ag cur na gcosa beaga fúthu mar gheall ar thástálacha drugaí bheith á ndéanamh aige baile. É sin, nó a bheith ceal síntiúis ó Spórt Éireann. B’aisteach go deimhin bheith ag éisteacht le dream a bhí tamall beag siar i mbun suirbhéireachta féachaint an bhféadfaí cluiche gairmiúil a chothú ag leibhéal eadarchontae agus iad anois ag iarraidh ceann de bhunchlocha an amaitéarachais, príobháideacha agus cearta aige baile. An lá dar gcionn, agus iar-imreoir Chiarraí, Brian Ó Síocháin, ag cáiseamh cur chuige Spórt Éireann, bhí a iarchomhghleacaithe ag lascáil an líon is mó pointí a d’aimsigh aon fhoireann ón gcontae riamh de dhroim an bhata i Staid an Ghearaltaigh. Stánáil gan choinne á tabhairt ag bromaigh na bliana seo agus na mblianta seo chugainn do chontae an Chláir.

Gluaisteán uait? Is cóir iompair (feithicil, gléas siúil) í an gluaisteán (nó an carr mar atá aithne uirthi chomh maith), agus inneall dócháin inmheánaigh á tiomáint. Baintear úsáid as an ngluaisteáin le paisinéirí agus lastas a iompar, agus í an-áisiúil i gcomhair aistir fhada. Go tipiciúil, tugann an gluaisteán slí do chúigear daoine, ach tá gluaisteáin de chineálacha eile ann. Tá monarchana gluaisteán i dtíortha éagsúla ar fud an domhain, go háirithe i Stáit Aontaithe Mheiriceá, an Fhrainc, an Ghearmáin, an Iodáil, an tSeic, Sasana, an Rúis, an tSeapáin, an India, an tSín, Meicsiceo agus an Bhrasaíl. Bíonn ceithre roth faoin ngluaisteán, agus bonn rubair timpeall ar gach roth. Tá tiúb taobh istigh den bhonn a theanntar le haer. Is é an cineál inneall is mó a úsáidtear leis an ngluaiseacht a thiomáint ná inneall dócháin inmheánaigh. Is iad an peitreal agus an breosla díosail an dá chineál breosla is coitianta. Baintear úsáid as na bithbhreoslaí, as gás leachtaithe agus as breoslaí eile freisin. Tá gluaisteáin leictreacha ann, leis, agus iad á bhfuinnmhiú ag cadhnraí nó ceallraí móra. Stiúrtar an gluaisteán tríd an roth stiúrtha a chasadh. Thairis sin, is féidir leis an tiománaí troitheáin ar leith a oibriú le coscán a theannadh (troitheán coscáin) nó le tuilleadh luais a chur faoin ngluaisteán (troitheán luasaire). Bíonn crág nó troitheán cráige ann freisin le giar a athrú. D'eascair an focal carr ón bhfréamh Ceilteach carr- (cairt nó vaigín). I measc na dteangacha eile a úsáideann focail a shíolraigh ón bhfréamh Ceilteach seo tá carr na Breatnaise, karr na Briotáinise, carrum na Laidine, carro na Spáinnise agus car an Bhéarla.

BRATACH AR FOLUAIN

NAISC LEIS AN GCURACLAM

DIALANN

THOMAS FRANCIS

An Saol Scoile

BÉARLA

EALAÍN

DRAMAÍOCHT

Breathnóidh na páistí ar an bhfógra núdail Mizup agus déanfaidh siad trácht ar na focail agus ar an dtéacs. Plé ar fhógraí éifeachtacha ar an teilifís, ar chláir fógraí agus i nuachtáin.

Cruthaíonn páistí a bpóstaer fógrán féin chun an scoil a fhógairt.

Cruthaíonn páistí íomhá den phóstaer a chruthaigh siad i bhfís amhairc. Bíonn páistí páirteach i rólghlacadh, ag cruthú fógra teilifíse don scoil.

STAIR Imscrúdaíonn páistí nuachtán áitiúil ó bhliain shuntasach san am atá thart, mar shampla 2000, na mílaoise.

BÉARLA SNÁITHE Teanga ó Bhéal

EILIMINT CUMARSÁID

COINCHEAP Fógraí

CUSPÓIRÍ ☑ Teachtaireacht an fhógra a aithint ☑ Déan plé ar na codanna is fearr den fhógra ☑ Fógraí éifeachtacha a aithint ón teilifís, na nuachtáin.

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 61

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

EALAÍN

SNÁITHE Líníocht

SNÁITH-AONAD Líníochtaí a dhéanamh

COINCHEAP Póstaer fógraíochta don scoil

CUSPÓIRÍ ☑ Gnéithe d'fhógraí éifeachtacha a aithint ☑ Déan plé ar ghnéithe den scoil ar féidir leo béim a chur ar an bhfógra ☑ Fógraíocht a chruthú chun an scoil a dhíol le daltaí nua ☑ DRAMAÍOCHT

SNÁITHE Drámaíocht chun mothúcháin, eolas agus smaointe a iniúchadh, rud a fhágann tuiscint

SNÁITH-AONAD Drámaíocht a iniúchadh agus a chruthú

COINCHEAP Fógraí a chruthú

CUSPÓIRÍ ☑ Déan plé ar fhógraí is fearr leis na leanaí ☑ Íomhá a chruthú chun gné den scoil a léiriú ☑ Fógraíocht teilifíse a chruthú chun an scoil a fhógairt

STAIR

SNÁITHE Réanna coimhlinte agus athrú

SNÁITH-AONAD Éire Nua-Aimseartha

COINCHEAP Scéalta nuachta ón am atá caite

CUSPÓIRÍ ☑ Scéalta nuachta tábhachtacha a aithint ón mbliain 2000 ☑ Léigh ailt ó nuachtán áitiúil ☑ Bileog fíricí scéalta a chruthú ón mbliain 2000

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 62

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Cuimhní Cinn Deasa

LEATHANACH 34

SPREAGADH Turas John F Kennedy go hÉireann: Cuimhneacháin staire na hÉireann https://www.youtube.com/ watch?v=YndyFgCJfU4&t=4s

NAISC LEIS AN GCURACLAM 34

An Saol Scoile

STAIR

BÉARLA

GAEILGE

Pléann na páistí Cuimhneacháin staire na hÉireann. Breathnaíonn siad ar an bhfíseán YouTube ar chuairt JFK go hÉirinn sna 1960í. Foghlaimíonn siad faoin nóiméad stairiúil agus faoin gcuimhne seo.

Scríobhann páistí gearrscéal faoi chuimhne ia saoil atá spreagúil, difriúil, nua. Is féidir le páistí a spreagadh le smaointe cosúil leis an gcéad Chomaoineach, ag dul go dtí tír iasachta, a bheith páirteach i gcluiche ceannais le foireann agus araile.

Scríobhann na páistí faoi ócáid speisialta ar scoil i rith na mbliana.

SNÁITH-AONAD Éire, an Eoraip agus an Domhain, 1960 a chur i láthair.

COINCHEAP Turas John F Kennedy go hÉireann

STAIR

SNÁITHE Polaitíocht, coimhlint agus sochaí

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 63

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

CUSPÓIRÍ ☑ Aithnítear John F. Kennedy mar iar-uachtarán ar Stáit Aontaithe Mheiriceá. ☑ Tionchar a chuairte ar Éirinn a thuiscint.

BÉARLA

SNÁITHE Scríbhneoireacht

EILIMINT Ag iniúchadh agus ag úsáid teanga, cumarsáid

COINCHEAP Cuimhní suntasacha

CUSPÓIRÍ ☑ Cuimhnigh ar chuimhní suntasacha óna saoil. ☑ Sanaithint ar shaintreithe scéalta maithe. ☑ Glac páirt i gcathaoir an údair chun a gcuid oibre a bhreithniú.

GAEILGE

SNÁITHE Teanga ó bhéal, Scríbhneoireacht

GNÉ Cumarsáid, fiosrú agus úsáid

TÉAMA Ar scoil

CUSPÓIRÍ ☑ Caint faoi ocáidí speisialta ar scoil i mbliana. ☑ An teanga a bhaineann leis an ócáid speisialta a thuiscint agus a úsáid. ☑ Píosa a scríobh faoi ócáid speisialta ar scoil i mbliana.

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 64

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Ócáidí Dúshlánacha

Ócáidí Dúshlánacha LEATHANACH 35

SPREAGADH An fógra 'p' agus 'g': “Go raibh maith agat a Mham”. https://www.youtube.com/ watch?v=1SwFso7NeuA

An Saol Scoile

NAISC LEIS AN GCURACLAM BÉARLA

STAIR

MATA

Breathnaigh na páistí ar an ‘p’ agus ‘g: “Thank you Mom”. Plé a dhéanamh ar chuimhneacháin dhúshlánacha san fhíseán a chuideodh leo na cuimhneacháin seo a shárú. Pléann na páistí a gcuid chuimhneacháin dúshlánacha féin agus a chabhraíonn leo iad a shárú.

Cuimhneacháin dúshlánacha sa Stair: An Gorta Mór.

Fadhb fadhbanna ag baint úsáide as fadhbanna focal cothromóid. Pléann na páistí stráitéis éagsúla a úsáideann siad chun fadhbanna focal a réiteach. Mar shampla, an stráitéis RUDE.

EILIMINT: Cumarsáid

COINCHEAP Cuimhneacháin dúshlánacha agus iad a shárú.

BÉARLA

SNÁITHE Teanga ó Bhéal

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 65

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

CUSPÓIRÍ ☑ Cuimhneacháin dúshlánacha a aithint sna daoine sa físeán. ☑ Bealaí a aithint go bhfuil na daoine seo tar éis a gcuimhneacháin dúshlánacha a shárú. ☑ Déan cur síos ar a gcuimhneacháin dhúshlánacha féin agus ar na bealaí inar tharla siad iad.

STAIR

SNÁITHE Athruithe ar athrú agus ar choimhlint

SNÁITH-AONAD An Gorta Mór

COINCHEAP Cuimhneacháin dúshlánacha i stair na hÉireann

CUSPÓIRÍ ☑ Cúiseanna an Ghorta Mhóir a thuiscint. ☑ Déan cur síos ar thionchar an Ghorta Mhóir ar Éirinn. ☑ Scríobh iontráil dialainne ó thaobh na ndaoine bhí ina gcónaí in Éirinn ag an am.

MATA SNÁITHE Ailgéabar

SNÁITH-AONAD Cothromóidí

COINCHEAP Fadhbanna dúshlánacha

CUSPÓIRÍ ☑ Déan plé ar straitéisí chun fadhbanna comhréitigh a réiteach. ☑ Bainistiú a dhéanamh ar fhadhbanna a réiteach ag baint úsáide as fadhbanna cothromóidí focal. ☑ Déan plé ar ghnéithe dhúshlánacha na fadhbanna.

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 66

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Obair as a bhfuilim bródúil…

Obair As A Bhfuilim Bródúil… LEATHANACH 36

SPREAGADH Fiseán ón ITV ó bhunscoil le cailín ó Chontae Doire ag canadh “Hallelujah” https://www.youtube.com/ watch?v=8oOVWvjiy24

NAISC LEIS AN GCURACLAM

An Saol Scoile

CEOL

BÉARLA

STAIR

Éistfidh na páistí leis an amhrán “Hallelujah” a chan cailín bunscoile ó Chontae Doire. Pléfidh na páistí amhránaíocht an chailín. Labhróidh na páistí faoi cén fáth ar chóir go mbeadh an cailín bródúil as a cuid amhránaíochta. Canfaidh na páistí an t-amhrán “Hallelujah".

Foilseoidh na páistí an píosa scríbhneoireachta i bhfoirm leabhair a bhfuil said bródúil úsáid a bhaint as www.storybid.com.

Na Rómhánaigh. Foghlaimeoidh na páistí faoi na foirgnimh, a chruthaigh na Rómhánaigh, a raibh siad bródúil as. Díreoidh siad ar éachtaí na Rómhánaigh, lena n-áirítear an Colosseum, an pionóin, aireagán córais teasa.

SNÁITH-AONAD Éisteacht agus freagairt do cheol, amhránaíocht.

COINCHEAP Bród as tallainne ceoil.

CEOL

SNÁITHE Éisteacht agus freagairt, ag feidhmiú.

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 67

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

CUSPÓIRÍ ☑ Éist leis an amhrán “Hallelujah” agus déan cur síos ar an stíl amhránaíochta. ☑ Cuimhneacháin a aithint nuair a bhraith siad bródúil as a gcuid oibre. ☑ Can an t-amhrán “Hallelujah".

BÉARLA

SNÁITHE Scríbhneoireacht

EILIMINT Cumarsáid

COINCHEAP Obair fhoilsitheoireachta

CUSPÓIRÍ ☑ Píosa scríbhneoireachta a aithint go bhfuil siad bródúil as. ☑ Athraigh an píosa oibre seo. ☑ An píosa oibre a fhoilsiú ag baint úsáide as an láithreán gréasáin beoiteoirí.

STAIR

SNÁITHE Daoine luatha agus cumainn ársa

SNÁITH-AONAD Rómhánaigh

COINCHEAP Foirgnimh agus tithe Rómhánacha

CUSPÓIRÍ ☑ Ainmnigh foirgnimh cháiliúla atá tógtha ag na Rómhánaigh. ☑ Déan cur síos ar ghnéithe de na foirgnimh seo a bhí nua-aimseartha. ☑ Na modhanna a úsáidtear i dtógáil a aithint.

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 68

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Obair a d’fhéadfainn A Fheabhsú…

Obair a d’fhéadfainn a fheabhsú…

LEATHANACH 37-38

SPREAGADH An Dán: “Oh I wish I looked after me teeth” le Pam Ayers. Feabhas a chur ar shláinteachas fiaclóireachta

An Saol Scoile

NAISC LEIS AN GCURACLAM BÉARLA 1

BÉARLA 2

OSPE

Léigh an dán “Oh I wish I looked after my teeth’ le Pam Ayers. Plé faoi dhán agus feabhsúcháin ar shláinteachas fiaclóireachta gur féidir a dhéanamh.

Scríbhneoireacht nós imeachta: Conas d'aclaíocht a fheabhsú. Scríobhfaidh na páistí treoracha do dhaoine atá ar chomhaois leo faoi na cleachtaí a d’fheadfaidís a dheabhs agus iad i mbun adaíochta.

Cruthóidh páistí dialanna bia agus roghnaíonn siad gníomh amháin gur féidir leo a dhéanamh chun a sláinte a fheabhsú.

EILIMINT Tuiscint, iniúchadh agus úsáid a bhaint as teanga.

COINCHEAP Feabhsú Sláinteachais Fiaclóireachta.

BÉARLA 1

SNÁITHE Teanga ó Bhéal

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 69

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

CUSPÓIRÍ ☑ Léigh an dán “Oh I wish I looked after my teeth” os ard le brí. ☑ Rím a aithint agus focail agus íomhánna éifeachtacha sa dán a aithint. ☑ Pléigh feabhsuithe ar a sláinteachas fiaclóireachta gur féidir leis an gcarachtar a dhéanamh.

BÉARLA 2

SNÁITHE Scríbhneoireacht

EILIMINT Cumarsáid a dhéanamh, a iniúchadh agus a úsáid

COINCHEAP Folláine

CUSPÓIRÍ ☑ Cineálacha folláine a aithint. ☑ Gnéithe de scríbhneoireacht nós imeachta a aithint. ☑ Déan cur síos ar bhealaí chun folláine a fheabhsú do dhaoine atá ar chomhaois leo.

OSPE

SNÁITHE Me Féin

SNÁITH-AONAD Ag tabhairt aire do mo chorp

COINCHEAP Ag ithe go sláintiúil

CUSPÓIRÍ ☑ Dialanna bia a chruthú le hiontrálacha ar feadh seachtaine. ☑ Na moltaí cearta laethúla a aithint maidir le hionghabháil bia. ☑ Feabhas a aithint gur féidir leo a dhéanamh ina n-aiste bia.

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 70

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 71

Treoirleabhar an Mhúinteora

CUIMHNE

BEALACH CHUN FOGHLAMA

SEACHTAIN

Uirlisí agus bearta a fháil chun 'conas foghlaim' a fhoghlaim agus go sonrach conas feabhas a chur ar an gCuimhne Féidearthachtaí a iniúchadh i ndáil le cinnteoireacht níos fearr faoi na straitéisí a chuirfidh ar a gcumas foghlaim go héifeachtach Freagracht a ghlacadh as 'conas foghlaim' a fhoghlaim ag féachaint go sonrach an gcuimhne Machnamh a dhéanamh ar a gcurchuige maidir leis an gCuimhne agus a gcuid stráitéisí a fheabhsú.

•

Mar atá thuas

Tuiscint agus feasacht a thógáil ar ‘bhealaí’ foghlama/meonta foghlaimeora - go sonrach, ar an gCuimhne

•

TORTHAÍ FOGHLAMA CHUIMHNE

SCÉIM SEACHTAINE DO MO SHLITE FOGHLAMA

Mír 2

•

Tobsmaointeoireacht a dhéanamh faoi stór focal agus iompraíochtaí a bhaineann leis an gCuimhne

Bolgáin chomhrá a líonadh isteach (Lth. 180) Cad atá i gceist domsa le scíleanna i dtaobh mo chuimhne.

CUR I BHFEIDHM (30 NÓIM. IN AGHAIDH NA SEACHTAINE)

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

10/04/2019 18:12

CUIMHNE

BEALACH CHUN FOGHLAMA Mar atá thuas

Mar atá thuas

TORTHAÍ FOGHLAMA CHUIMHNE

SEACHTAIN

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 72

• •

•

• •

•

• • •

•

MMF5, Lch. 49 & 50 Cluichí Cuimhne - Roghnaigh óna hAguisíní

MMF5, Lch. 46-47 Bain úsáid as Cuntais Straitéise tráthnóna amháin nó dhó, Lch. 184-186 MMF5, Dul siar ar Amharc Chuimhne Lch. 48

MMF5, Lch 45 –Féach ar Roth Straitéise Amharc Chuimhne Greamaigh an roth straitéise sa Dialann OB Gníomhaíochtaí Cuimhne - Roghnaigh óna hAguisíní

Tasc Amharc Chuimhne: MMF5, Lch 42-43 MMF5, Lch 44 Gníomhaíochtaí Cuimhne. Roghnaigh as gníomhaíochtaí ranga uile sna hAguisíní. Trí sheisiún 10 nóiméad

Pléigh Lch. 40-41 agus na feidhmeanna éagsula atá ag an gCuimhne

CUR I BHFEIDHM (30 NÓIM. IN AGHAIDH NA SEACHTAINE)

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Treoirleabhar an Mhúinteora

15/04/2019 17:15

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 73

CUIMHNE

BEALACH CHUN FOGHLAMA Mar atá thuas

Mar atá thuas

TORTHAÍ FOGHLAMA CHUIMHNE

SEACHTAIN

Treoirleabhar an Mhúinteora •

•

• •

•

MMF5, Lch. 57 – Dul siar ar Roth Stratéise Cuimhne Fheidhmiúil Greamaigh Roth Straitéise do Chuimhne Fheidhmiúil sa Dialann OB Cluichí Cuimhne - gníomhaíocht beirte /ranga - roghnaigh óna hAguisíní

Cluichí Cuimhne - gníomhaíocht beirte /ranga - roghnaigh óna hAguisíní. Trí sheisiún 10 nóiméad

MMF5, Lch. 55 & 56 Cluichí Cuimhne - gníomhaíocht beirte - roghnaigh as Aguisíní

MMF5, Lch. 52 - 53 Bain úsáid as Cuntais Straitéise tráthnóna amháin nó dhó, Lch. 184-186

MMF5, Lch. 51 – Dul siar ar Roth Straitéise Cuimhne Éisteachta Greamaigh an roth straitéise do Chuimhne Éisteachta i nDialann OB Gníomhaíochtaí Cuimhne - i mbeirteanna - Roghnaigh as Aguisíní

CUR I BHFEIDHM (30 NÓIM. IN AGHAIDH NA SEACHTAINE)

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

10/04/2019 18:12

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 74

NÓSANNA DEÁ INTINNE

CUIMHNE

BEALACH CHUN FOGHLAMA

Uirlisí agus bearta a fháil chun 'conas foghlaim' a fhoghlaim agus go sonrach conas feabhas a chur ar iompraíochtaí foghlama.

•

Mar atá thuas

•

Tuiscint agus feasacht a thógáil ar bhealaí • foghlama/meonta foghlaimeora go sonrach cad is brí le hiompraíochtaí cuiditheacha foghlama.

Mar atá thuas

• •

•

• •

Bolgáin chomhrá a líonadh isteach, Lch. 182 - Cad atá i gceist domsa le nósanna deá intinne?

Bolgáin Chomhrá a líonadh isteach: ‘Féachaint Siar’ Lch. 181, Leabhar Acmhainne

Gníomhaíocht cuimhne amháin leis an ngrúpa ranga » Roghnaigh óna hAguisíní/Spreag na leanaí chun a ngníomhaíocht nó a gcluiche cuimhne féin a chruthú » Críochnaigh Lch. 62, MMF5

Greamaigh Roth straitéise 'bán' sa Dialann OB agus líon isteach Dul siar, Lch. 60, MMF5 Dul siar agus cleachtadh ar stratéisí don Chuimhne Lch. 61

MMF5, Lch. 58 & 59 Bain úsáid as Cuntais Straitéise tráthnóna amháin nó dhó, Lch.184-186

CUR I BHFEIDHM (30 NÓIM. IN AGHAIDH NA SEACHTAINE)

•

Mar atá thuas

TORTHAÍ FOGHLAMA CHUIMHNE

SEACHTAIN

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 75

Mar atá thuas

Machnamh a dhéanamh ar a gcur chuige maidir le hiompraíochtaí foghlama agus feabhas a chur ar scileanna foghlama.

•

Mar atá thuas

Freagracht a ghlacadh as 'conas foghlaim' a fhoghlaim ag féachaint go sonrach ar d’iomapraíochtaí foghlama.

•

Féidearthachtaí a iniúchadh i ndáil le cinnteoireacht níos fearr faoi na straitéisí a chuirfidh ar a gcumas foghlaim go héifeachtach.

•

Mar atá thuas

NÓSANNA DEÁ INTINNE

TORTHAÍ FOGHLAMA D'DHEÁ CHUIMHNE NÓSANNA INTINNE

SEACHTAIN

BEALACH CHUN FOGHLAMA

• •

•

MMF5, Lch. 70 Bain úsáid as Cuntais Straitéise tráthnóna amháin nó dhó, Lch. 187, Leabhar Achmainne

Gníomhaíochtaí do Mheon Intinne. Roghnaigh as gníomhaíochtaí ranga uile sna hAguisíní Trí sheisiún 10 nóiméad

Gníomharthaí Meon Aigne MMF5, lch. 66-67 & 68 & 69

Tobsmaointeoireacht a dhéanamh faoi stór focal agus iompraíochtaí a bhaineann le meon aigne dearfach agus meon aigne dúnta MMF5 57-58 a líonadh isteach

CUR I BHFEIDHM (30 NÓIM. IN AGHAIDH NA SEACHTAINE)

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

10/04/2019 18:12

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 76

Mar atá thuas

NÓSANNA DEÁ INTINNE

TORTHAÍ FOGHLAMA D'DHEÁ CHUIMHNE NÓSANNA INTINNE

SEACHTAIN

BEALACH CHUN FOGHLAMA

•

• •

•

• •

Gníomhaíochtaí agus Tascanna do fhorbairt Mheon Intinne - Roghnaigh óna hAguisíní

MMF5, Lch. 75– Déan Féin-Mheastóireacht! Gníomharthaí do Mheon Intinne - Roghnaigh óna hAguisíní

Gníomharthaí do Mheon Intinne - Roghnaigh óna hAguisíní MMF5, Lch. 74

MMF5, Lch. 72-73 Gníomharthaí do Mheon Intinne - Roghnaigh óna hAguisíní

MMF5, Lch. 63 – Dul siar ar na stratéisí do do Mheon Intinne Lch. 76 Greamaigh Roth Straitéise sa Dialann OB Gníomharthaí do Mheon Intinne - Roghnaigh óna hAguisíní.

MMF5, Lch. 71 Gníomharthaí do Mheon Intinne - Roghnaigh óna hAguisíní

CUR I BHFEIDHM (30 NÓIM. IN AGHAIDH NA SEACHTAINE)

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mar atá thuas

NÓSANNA DEÁ INTINNE

TORTHAÍ FOGHLAMA D'DHEÁ CHUIMHNE NÓSANNA INTINNE

SEACHTAIN

BEALACH CHUN FOGHLAMA

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 77

Treoirleabhar an Mhúinteora •

•

Bolgáin Chomhrá a líonadh isteach (Lch. 183) - Féachaint siar ar mo Mheon Intinne

Cruthaíonn grúpaí beaga gníomhaíocht/tasc nó cluiche chun iompar foghlama cabhracha a chothú MMF5, Lch. 77: Ag Féachaint Siar

Dhá ghníomhaíocht ranga uile 15 nóiméad ar Mheon Intinne - Aguisíní

Greamaigh Roth Straitéise do Mheon Intinne sa Dialann OB Bain úsáid as Cuntais Straitéise tráthnóna amháin nó dhó, Lch. 187, Leabhar Acmhainne

CUR I BHFEIDHM (30 NÓIM. IN AGHAIDH NA SEACHTAINE)

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Deiseanna Freagartha

Mír 2

An bhfuilim mar….? (Cior claigh)

DEISEANNA FREAGARTHA

Tuigim an topaic seo go maith agus is cinnte go bhféadfainn é a mhúineadh do dhuine eile…

CLEACHTÓIR

Is féidir liom é seo a dhéanam h liom féin den chuid is mó ach uaireanta bím i bponc agus bíonn cabhair uaim…

PRINTÍSEACH

Tá tuiscint áirithe agam ar an topaic seo ach tá gá agam fós le duine chun rudaí a mhíniú dom....

NÓIBHÍSEACH

Táim díreach tosaithe ar é seo a fhoghlaim agus ní thuigim i gceart fós é…

análú chun us a Táim han ag go dom ag obair bheith

AIDHM:

! GO DIAN

Leideanna a úsáid i gcomhthéacsanna foghlama gach lá chun freagairtí a fháil ó dhaltaí

ir liom Is féid breise n lá h s dú r leis a chu h… c seo a

TORTHAÍ FOGHLAMA: A CHUR AR CHUMAS FOGHLAIMEOIRÍ:

SAINEOLAÍ

CÉN ATÁ AIDHM AGA M?

FÁILTÍM ROIMH DHÚSHLÁN!

Cuid 2 DF

• Freagairt go gníomhach do leideanna an mhúinteora • Úsáid a bhaint Deiseanna Freagartha chun tacú le tuiscint, le rannpháirtíocht agus le measúnú • Lúb aiseolais a chruthú ón bhfoghlaimeoir don mhúinteoir don fhoghlaimeoir • Taifead inláimhsithe de ghuth an fhoghlaimeora a chruthú ag pointí réamhtheagaisc, lár-theagaisc agus iar-theagaisc MODHEOLAÍOCHTAÍ: Is féidir Deiseanna Freagartha a úsáid ag tús na gceachtanna, i lár na gceachtanna nó ag deireadh na gceachtanna in aon ábhar ar fud an churaclaim chun smaointe an fhoghlaimeora a fháil faoin tasc foghlama atáthar a dhéanamh. Féadfar Deiseanna Freagartha a chur i gcóipleabhair, i dialanna OB, i nduillíní scoir, ar chláir freagraí etc.

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 78

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Mír 2

SEICLIOSTAÍ PIARMHEASÚNACHTA

Piarmheasúnú 1

Measúnaithe ar Chur i Láthair ó Bhéal Ainm:

Dáta an Chur i Láthair

Meastóíreacht críochnaithe ag BHÍ

NÍ RAIBH

An raibh an cur i láthair soiléir? Ar spreag sé do chuid suime? An raibh tú ábalta an láithreoir a chloisteáil? An raibh an láithreoir muiníneach as an méid a bhí á rá aige/aici?

AIDHM: Foghlaimeoirí a spreagadh chun páirt a ghlacadh i measúnú obair na ndaltaí eile agus tuiscint shoiléir a bheith acu ar an méid a bhíonn le sonrú in obair a bpiaraí.

Ar fhoghlaim tú rud éigin? An raibh rud ar bith ann a chuir mearbhall ort? An raibh an tús agus an chonclúid soiléir? An raibh an cur i láthair ró-ghearr? An raibh an cur i láthair ró-fhada? ort: Cén chuid den chur i láthair a chuaigh i bhfeidhm go mór

Cén chuid de a d’fhéadfaí a fheabhsú?

TORTHAÍ FOGHLAMA:

A CHUR AR CHUMAS FOGHLAIMEOIRÍ: • Freagracht a ghlacadh as a gcuid oibre féin agus a bheith tionscantach agus iad á dhéanamh sin • An fhoghlaim de bhun comhoibriú le piaraí a spreagadh • Meiteachognaíocht a spreagadh • Caidreamh le piaraí san fhoghlaim a spreagadh TREOIRLÍNTE GINEARÁLTA MAIDIR LE PIARMHEASÚNACHT A ÉASCÚ 1. Deiseanna féinmheasúnachta a phleanáil. Tosú le beirteanna atá ar an leibhéal céanna. 2. Torthaí a nascadh le cuspóirí foghlama. 3. Critéir shoiléire rathúlachta a chur ar fáil. 4. Úsáid a bhaint as eiseamláirí piarmheasúnachta a thugann teanga chuí do dhaltaí i ndáil le measúnacht agus aiseolas. 5. Deiseanna plé agus machnaimh a chur ar fáil do dhaltaí. 6. Treoir a thabhairt do dhaltaí i ndáil le féinmhachnamh.

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 79

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

MODHEOLAÍOCHTAÍ: • Tá dhá shampla de Sheicliostaí Piarmheasúnachta san áireamh i MMF5. • Agus áisitheoireacht á á dhéanamh do phiarmheasúnú ní mór aird chuí a thabhairt ar chosúlachtaí idir péirí le péireáil chuí a dhéanamh agus rúibric shoiléir a úsáid nuair nach mbaineann trácht na bpiaraí ach leis na pointí a leagtar amach sa rúibric/ar an seicliosta. • Mínigh do dhaltaí: Is é atá i gceist le piarmheasúnacht ná breithiúnais a thabhairt ar obair daoine eile. Sonraigh na rudaí a rinneadh go maith agus mínigh an fáth a ndearnadh go maith iad. Ansin, sonraigh an méid a d'fhéadfaí a fheabhsú agus mínigh conas a d'fhéadfaí é a fheabhsú. Ba chóir go mbainfeadh na tuairimí leis an bhfoghlaim i gcónaí.

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 80

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Mír 2

SEICLIOSTAÍ FÉINMHEASÚNACHTA

AIDHM: Foghlaimeoirí a spreagadh chun bheith rannpháirteach i measúnú a gcuid oibre féin agus chun a gcuid oibre a chur i gcomparáid le caighdeán comhroinnte. TORTHAÍ FOGHLAMA:

Féinmheasúnú 1

Machnamh ar Ealaín Déan cur síos: Fiafraigh díot féin… - Cad a fheicim? - Cad iad na dathanna a úsáideadh? - Cad iad na cruthanna atá le feiceáil? - Cá bhfuil an radharc seo suite? - Cén teideal a chuirfeá ar an saothar seo? Déan anailís ar: Fiafraigh díot féin… - Conas ar baineadh úsáid as línte? – An gcuireann na cruthanna leis an saothar? - Conas ar baineadh úsáid as na huigeachtaí? - Conas a bhogann do shúil timpeall ar an saothar? . - Dá bhféadfainn ceist a chur ar an ealaíontóir, d’fhiafróinn… Bain ciall as: Fiafraigh díot féin… - Cad a fheicim ag tarlú? – Cad iad na mothúcháin a spreagann sé ionam? – Cad í an chuid is tábhachtaí den saothar seo? - Conas a théann an ealaín i bhfeidhm orm? - Cuireann an íomhá nó an imeacht seo…. i gcuimhne dom - An bhfuil aon rud i mo shaol a nascann leis an íomhá seo? Déan cinneadh: Fiafraigh díot féin… - Cad é an rud faoin saothar seo a thaitníonn liom? - Cad é an rud faoin saothar seo nach dtaitníonn liom? - Cad a d’athróinn dá mba mise an t-ealaíontóir? - Cad atá fágtha ar lár sa saothar seo?

Féinmheasúnú

A CHUR AR CHUMAS FOGHLAIMEOIRÍ: • Freagracht a ghlacadh as a gcuid oibre féin agus a bheith tionscantach agus iad á dhéanamh sin • An fhoghlaim a spreagadh de bhun na féintagartha agus an fhéinmhachnaimh • Meiteachognaíocht a spreagadh TREOIRLÍNTE GINEARÁLTA MAIDIR LE PIARMHEASÚNACHT A ÉASCÚ 1. 2. 3. 4.

Deiseanna féinmheasúnachta a phleanáil. Féinmheasúnacht a eiseamláiriú. Torthaí a nascadh le cuspóirí foghlama. Critéir shoiléire rathúlachta a chur ar fáil. Úsáid a bhaint as creataí eiseamláireacha féinmheasúnachta a thugann caighdeáin chuímheasúnachta do dhaltaí chun a gcuid oibre a chur in eagar eagrú agus chun páirt a ghlacadh i bplé. 5. Deiseanna plé agus machnaimh a chur ar fáil do dhaltaí. 6. Treoir a thabhairt do dhaltaí i ndáil le féinmhachnamh.

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 81

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Rúibric 3 Ag Déanamh Meastóireachta ar Mise Mar Fhoghlaimeoir

Mír 2 RÚIBRICÍ

AIDHM:

An bhfuilim?

Aithint

Ní aithním go bhfuil ról agam maidir le conas a fhoghlaimím

Táim ag tabhairt faoi deara go bhfuil ionchur tábhachtach agam maidir leis an tslí is fearr ina bhfoghlaimím.

Is féidir liom mo láidreachtaí agus mo laigí mar fhoghlaimeoir a aithint

Bím ag súil leis go ndéarfaidh an múinteoir liom cad atá le déanamh agam agus conas é a

Táim ag déanamh cinntí maidir le mo chuid foghlama féin gan a bheith ag cur ceiste i gcónaí ar an

Déanaim cinntí maidir le mo chuid foghlama féin. Is féidir liom na cúiseanna taobh thiar de mo roghanna, mo fhreagraí agus mo chinntí a mhíniú.

Freagracht

dhéanamh

Foghlaimeoirí a spreagadh chun rúibricí a úsáid chun léiriú casta a mheas, chun cabhrú le daltaí measúnú a dhéanamh ar a gcuid oibre féin agus chun cabhrú le múinteoirí aiseolas a dhíriú ar chritéir shonracha foghlama.

An bhfuilim?

An bhfuilim ag léiriú?

Machnamh

Ní dhéanaim mórán machnaimh ar mo chuid foghlama.

An bhfuilim?

múinteoir.

Tuigim nach ionann obair agus foghlaim. Táim ábalta machnamh a dhéanamh ar mo chuid foghlama le cabhair ó mo mhúinteoir agus ó dhaoine eile. Is féidir liom spriocanna foghlama a leagadh síos le cabhair ó mo mhúinteoir/ thuismitheoirí nó mo phiaraí.

Déanaim machnamh ar mo chuid foghlama agus leagaim síos spriocanna foghlama dom féin. Is féidir liom an méid a bhain mé amach ó eispéireas foghlama, an méid a chuir mé isteach ann agus an méid a d’fhéadfadh feabhas a chur ar mo chuid foghlama a mhíniú.

TORTHAÍ FOGHLAMA: DF

A CHUR AR CHUMAS FOGHLAIMEOIRÍ: • 'Conas' a Foghlaim • Aiseolas le linn na foghlama • Tuiscint a fháil ar an obair 'mhaith' atá i bhformáid is féidir le daltaí a thuiscint • Freagracht a ghlacadh agus úinéireacht san fhoghlaim MODHEOLAÍOCHTAÍ: Tugtar ruibricí isteach i MMF5. Tugtar cuireadh do scoláirí ruibricí eiseamláire a chur lena bpróiséas foghlama agus ruibricí á dhearadh, cuma dearadh an mhúinteora, nó dearadh an scoláire a bhíonn I gceist. Teastaíonn na tréithe seo a leanas iontu: BÍONN NA CRITÉIR SA RUIBRIC • Oiriúnach • Insainithe • Infheicithe • Iomlán críochnaithe • In ann tacaíocht a thabhairt do chur síos atá taobh le contanam feabhsaithe

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 82

MINIÚ • Seasann gach critéar do chuspóir nó sprios a bheartaíonn an scoláire a fhoghlaim. • Bíonn brú comhaontaithe, cruinn ag gach critéar a thuigeann minteoirí agus scoláirí araon. • Tugann gach critéar cur sr ghneith ar leith de na torthaí foghlama • Tugann na critéiri ar fad cur síos ar iomlán na dtorthaí foghlama a ndéantar measúnú orthu. • Déantar cur síos ar gach critéar thar réimse leathan leibheil taispeántais.

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Mír 7 FOCAIL SCOIR

Táthar ag súil, um an dtaca seo sa Treoir, go bhfuil do bhealach déanta agat trí MMF a chur i ngníomh. Mo cheol thú! Má tá, tá na spriocanna seo a leanas bainte amach agat:

☑ Daltaí a chothú chun cabhrú leo féin foghlaim ‘conas 'foghlaim'. ☑ Guth an fhoghlaimeora a rianadh i rith na scoilbhliana ar an bpróiseas a bhain le bheith ina f(h)oghlaimeoir. ☑ Cuntas ar eispéireas na scoile a chruthú agus a chothabháil ó dhearcadh an fhoghlaimeora de i rang a cúig. ☑ Cothromaíocht a bhaint amach idir 'sonraí crua' agus 'curaclam amháin do chách'. ☑ Comhpháirtíocht tuismitheoirí a iarraidh go rathúil chun tuiscint na ndaltaí ar fhéiniúlacht fhoghlaimeora a chothú. ☑ Tacú le ráitis iomadúla i ndáil le cleachtas an-éifeachtach a bhaineann le féinmheastóireacht scoile. ☑ Modheolaíochtaí measúnachta foirmitheacha a chur i ngníomh i gcleachtas sa seomra ranga ó lá go lá. ☑ Sult a bhaint as MMF5! Táthar ag súil leis go mbainfidh taitneamh as an éachtaint a thabharfaidh sé duit mar mhúinteoir ar dhearcadh uathúil an fhoghlaimeora, chun a nguth a chothú i ngníomhaíochtaí ó lá go lá agus go mbainfidh tú taitneamh as braistint na cumhachta sa phróiseas foghlama. ☑ Ar deireadh, gabhaim buíochas leat as tabhairt faoi MMF5 sa seomra ranga agus táim ag tnúth le do chuid tuairimí agus aiseolais faoin bhfoilseachán.

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 83

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Mír 8

AGUISÍNÍ

1. LÁIDREACHT: MISNEACH 2. LÁIDREACHT: IONRACAS 3. LÁIDREACHT: DÓCHAS 4. LÁIDREACHT: FÉINSMACHT 5. LÁIDREACHT: DEA-SHAORÁNACHT & OBAIR LE CHÉILE 6. LÁIDREACHT: FIOSRACHT 7. LÁIDREACHT: GRÁ NA FOGHLAMA 8. LÁIDREACHT: MEON OSCAILTE 9. LÁIDREACHT: GRÁ 10. LÁIDREACHT: ÉIRIM SHÓISIALTA 11. LÁIDREACHT: BUÍOCHAS 12. LÁIDREACHT: FLOSC CHUN OIBRE 13. LÁIDREACHT: CINEÁLTAS 14. LÁIDREACHT: CRUTHAITHEACHT 15. LÁIDREACHT: COITHROIME 16. LÁIDREACHT: CEANNAIREACHT 17. LÁIDREACHT: MAITHIÚNAS & TRÓCAIRE

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 84

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

18. LÁIDREACHT: A BHEITH CRÓGA 19. LÁIDREACHT: MODHÚLACHT & UMHLAÍOCHT 20. LÁIDREACHT: SPIORADÁLTACHT 21. LÁIDREACHT: PEIRSPICTÍOCHT 22. LÁIDREACHT: GREANN 23. LÁIDREACHT: DISCRÉID 24. LÁIDREACHT: TUISCINT DON ÁILLEACHT & DON FHIÚNTAS 25. CUIMHNE: CLUICHE RANGÚ 26. CUIMHNE: BOINN A MHEAITSEÁIL / LICÍNÍ A MHEAITSEÁIL 27. CUIMHNE: CLUICHE CUIMHNE MÍMHEAITSEÁLA 28. CUIMHNE: SCÉAL A ATHINSINT 29. CUIMHNE: CLUICHE: AN CUPÁN CLISTE 30. CUIMHNE: SCÉAL FAOI ÍOMHÁNNA SA CHUIMHNE 31. CUIMHNE: ÉIST & TARRAING 32. CUIMHNE: NÁ CRÍOCHNAIGH AN FOCAL SIN! 33. CUIMHNE: SEICHEAMH LUASCHÁRTAÍ 34. CUIMHNE: CÉARD A THARLA?

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 85

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Mír 8

AGUISÍNÍ

35. MEON: MEON FÁIS & MEON SEASTA 36. MEON: CÉ ACU RÁITEAS MEOIN FÁIS NÓ RÁITEAS MEOIN SEASTA ATÁ ANN? 37. MEON: CÉARD EILE A D’FHÉADFÁ A RÁ INA ÁIT? 38. MEON: DAOINE CÁILÚLA & MEON FÁIS ACU 39. MEON: PÓSTAEIR MHEOIN FÁIS A DHÉANAMH 40. MEON: CONAS TEACHT AS SÁINN 41. MEON: ÁR MBOTÚIN IONTACHA! 42. MEON: DRAÍOCHT ‘GO FÓILL’/ ‘FÓS’ 43. MEON: FOCAIL MEOIN FÁIS 44. MEON: AG SMAOINEAMH FAOI DO MHEON FÁIS 45. MEON: DÁNTA ACRASTACHA – MEON FÁIS 46. MEON: LUAITHRÍONA – MEON SEASTA MAR CHRÍOCH

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 86

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Láidreachtaí Carachtair 1. MISNEACH

MATAMAITIC Féachann na páistí le fadhbanna a réiteach bunaithe ar an bpóstaer Maths Eyes: “One Heart, one lifetime, How many beats?” Cuirtear na páistí ina ngrúpaí, ceathrar (4) i ngach grúpa. Faigheann gach grúpa próifíl de dhaoine éagsúla a fuair bás i mbliana ina mbeidh: dáta breithe an duine, cé acu fear nó bean a bhí ann, buillí croí sa nóiméad (ar meán), meáchan an duine agus airde an duine. Caithfidh na páistí an phróifíl a mheaitseáil leis an líon buillí croí a bhí ag an duine i gcaitheamh a s(h)aoil. Réitíonn na páistí fadhbanna eile bunaithe ar an eolas sin. Scríobhfaidh na páistí iontráil mhachnamhach dialainne, ina bhfreagróidh siad na ceisteanna machnamhacha seo a dhíríonn ar an tréith, misneach. Céard a bhraith tú an chéad uair a léigh tú na fadhbanna? Céard a rinne tú chun na fadhbanna a réiteach? Cé a chuidigh leat? An raibh fonn ort riamh éirí as? Cé mar a bhraith tú nuair a bhí na fadhbanna críochnaithe agat? Cé na scileanna a theastaíonn chun fadhbanna a réiteach? Mar ghníomhaíocht bhreise, d’fhéadfadh na páistí póstaer “Maths Eye” dá gcuid féin a dhéanamh, agus ceist spéisiúil a bheith air faoi shaoine dhaoine. Snáithe: Uimhreacha: Ag tomhas Snáith-aonad: Oibríochtaí, meáchan, fad Topaic: Réiteach fadhbanna Cuspóirí: ☑ Fadhbanna a réiteach leis an iolrú, leis an roinnt, leis an dealú ☑ agus leis an suimiú ☑ Smaoinigh ar a mbíonn i gceist le réiteach fadhbanna agus ar na scileanna a bhíonn ag teastáil

(Acmhainn saor in aisce: www.haveyougotmathseyes.com/resources)

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 87

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Láidreachtaí Carachtair

2. IONRACAS

STAIR Nelson Mandela. Faigheann na páistí amach faoina ndearna Nelson Mandela, duine ionraic, i gcaitheamh a shaoil. Foghlaimíonn siad fíricí faoina shaol: an troid a rinne sé chun deireadh a chur leis an gcinedheighilt (apartheid) san Afraic Theas, agus faoi gur cuireadh i bpríosún é ar feadh seacht mbliana is fiche (27) dá bharr. Mínítear an focal ‘ionracas’ do na páistí. Eagraigh na páistí chun bheith ag obair ina mbeirteanna: léiríonn siad ionracas Mandela le cur i láthair PowerPoint. Cé na ngníomharthaí ina shaol a léiríonn an tréith phearsantachta ar a dtugtar “ionracas”? Mar fhocal scoir sa chur i láthair, déanfaidh na páistí ransú smaointe faoin tslí a léiríonn siad féin ionracas ina saol. Snáithe: Polaitíocht, coimhlint agus an tsochaí Snáith-aonad: Éire, an Eoraip agus an domhan, 1960 go dtí an lá inniu Topaic: Nelson Mandela agus a ionracas Cuspóirí: ☑ Cuimhnigh ar fhíricí ó shaol Nelson Mandela. ☑ Faigh amach céard atá i gceist le cinedheighilt (apartheid), leithcheal (discrimination) agus ionracas (integrity) ☑ Déan cur i láthair faoi ghníomhartha de chuid Mandela a léiríonn a ionracas ☑ Iarr ar na páistí gníomhartha ionracais ina saoil féin a aithint

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 88

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Láidreachtaí Carachtair 3. DÓCHAS

ENGLISH Children read the poem and discuss the main theme; hope in the poem. They will answer questions about the theme, identifying the signs of hope in the poem. Children will discuss the meaning of hope and why it is difficult for these children to have hope. Children will explore situations where it is difficult to have hope, e.g. war and poverty. Children will create their own poster that portrays hope in their life through symbols. Poem: ‘A Poem of Hope for Children’ by Polly Castor I saw a rainbow, A rainbow in the sky. A multitude of colours, It hit my soul then died. Now I’m forever looking Across my endless world, My song, I sing it softly, Just trying to be heard. Outside, I hear a minefield, But in my mind are thoughts Pictures of another place Where dreams are found and caught, And as I kick the gravel, I wonder, why not me? But then I see the rainbow, One day, I will be free. I wonder, when I’m older, The person I might be A teacher, or a doctor, People looking up to me. Beyond the clouds, life’s hidden I think that’s for the best. Dreams, they keep you going,

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 89

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Reality, much less. So here I am, just waiting, My mind, I keep it strong. A rainbow’s end is magic, Believing isn’t wrong. I hold the good inside me, Forget about the rest, The sky, it holds the answers, But rainbows are the best.

Strand: Oral language Strand Unit: Exploring and Using language Topic: Hope in the lives of children Objectives: ☑ Read aloud with expression the poem; ‘A Poem of Hope for Children’ ☑ Identify the signs of hope in the poem ☑ Understand the difficulties of being hopefull in certain situations ☑ Identify signs of hope in their lives and express these through a poster

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 90

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Láidreachtaí Carachtair 4. FÉINSMACHT

OSPS (SPHE) Breathnaíonn na páistí ar an bhfíseán faoi na héin feargacha, agus pléann siad mar a stop an an t-éan feargach buile é féin ionas nár ionsaigh sé an mhuc dhall. Déantar plé faoina thábhachtaí a bhí sé gur stop an t-éan feargach, agus gur chuidigh sé leis an muc dhall. https://www.youtube.com/watch?v=pFkRbUKy19g. Cuir ceisteanna, chun an focal “féinsmacht” (nó “smacht ort féin” nó “tú féin a choinneáil faoi smacht”) a mhealladh ó na páistí, agus mínigh an chiall atá leis. Luann na páistí ócáidí nuair a chuir siad an féinsmacht ag obair ina saoil féin. Tabhair cártaí imlíne scéil do na páistí, faoi chásanna a thugann dúshlán an féinsmachta. Freagróidh na páistí na ceisteanna seo a leanas i ngrúpaí, ag brath ar a bhfuil ar na cártaí: 1. Céard í an phríomhchúis leis na deacrachtaí féinsmachta? 2. Luaigh féidearthachtaí maidir leis an scéal a réiteach. Cártaí Imlíne Scéil (Cártaí Scenario): 1. Cara leat a chuireann brú ortsa an cluiche nó an spórt a imirt a thaitníonn leis/ léi féin, i gcónaí. 2. Tá Sorcha ag insint do na páistí eile sa rang faoi scéal a d’iarr tusa uirthi a choinneáil ina rún. 3. Ba mhaith leatsa agus le Siobhán an ríomhaire ranga a úsáid nuair atá sos agaibh. 4. Suíonn Seoirse, trí bhotún, i d’áitse ag an mbord áit a bhfuil do chairde ina suí, agus tá an bord lán anois. 5. Thug tú an leabhar is deise leat ar iasacht do Ríona, ach níor thug sise ar ais duit é. 6. Mar fhocal scoir, tugann na páistí achoimre (cuntas an-ghearr) ar a bhfuil i gceist le féinsmacht, agus ar an tslí is fearr lena chur ag obair ina saoil féin. Snáithe: Mise, Mé Féin Snáith-aonad: Ag fás agus ag athrú Topaic: Ag déileáil le braistintí agus leis na mothúcháin: an féinsmacht Cuspóirí: ☑ Tuiscint ar a bhfuil i gceist le féinsmacht ☑ Cuir síos ar a thábhachtaí atá sé an féinsmacht a chur ag obair i gcásanna áirithe ☑ Luaigh slite inar féidir an féinsmacht a chur ag obair i gcásanna áirithe

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 91

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Láidreachtaí Carachtair 5. DEA-SHAORÁNACHT & OBAIR LE CHÉILE

CORPOIDEACHAS Breathnóidh na páistí físeán faoi Le Bron James ina léirítear tréithe ceannaireachta agus obair foirne. Pléifidh na páistí mar atá Le Bron James in ann a bheith in cheannaire agus ina imreoir foirne araon, agus mar a bhíonn ort géilleadh uaireanta nuair atá tú ar fhoireann. Pléifidh na páistí cúrsaí saoránachta agus obair foirne, agus a bhfuil i gceist leo nuair atá tú ar fhoireann spóirt. Chun téamh suas, tabharfaidh na páistí, ina bhfoirne, faoin dúshlán “log mianach” (minefield). Beidh constaicí difriúla anseo is ansiúd a dtabharfar “mianaigh” orthu uile: cathaoireacha, liathróidí, boird srl. Na páistí ag obair ina mbeirteanna: cuirfear púicín ar pháiste amháin agus beidh ar an bpáiste eile a p(h)áirtí a threorú tríd an log mianaigh (minefield). Níl cead isteach sa log mianaigh ag an treoraí; ní dhéanfaidh seisean/ sise ach treoir a thabhairt ón taobhlíne. Puzal míreanna mearaí (jigsaw) ollmhór, agus foirne ar a bhfuil ceathrar nó cúigear ag tabhairt dúshlán dá chéile. Rithfidh ball foirne amháin de ráib anonn go dtí taobh eile na páirce/ an spáis/ an tseomra/ an halla agus aimseoidh sé/sí mír amháin den phuzal. Beidh ar na páistí cinneadh a dhéanamh faoi cé a threoraíonn cúrsaí, cé na páistí a bheidh ag ráibeáil (ag rith) agus cé a chuirfidh na míreanna le chéile. Déanfaidh na páistí machnamh ar a gcuid obair foirne, ar rudaí ar éirigh go maith leo mar a bhféadfaidís a gcuid obair foirne a fheabhsú. Mar dhea-shaoránaigh agus chun iad féin a fhuarú, piocfaidh na páistí suas gach a bhfuil caite thart ag an múinteoir. Oibreoidh na páistí le chéile mar fhoireann chun oiread agus is féidir a bhailiú san achar ama is lú. Tomhaisfear an t-achar ama a thóg sé ar na páistí, déanfaidh siad an ghníomhaíocht faoi dhó; ag jogáil an chéad uair agus ag siúl sa deireadh. Snáithe: Gníomhaíocht faoin aer, gníomhaíocht eachtraíochta Snáith-aonad: Dúshláin amuigh faoin aer Topaic: Obair foirne agus an dea-shaoránacht ☑ ☑ ☑ ☑

Cuspóirí: Tuiscint a fháil ar a thábhachtaí atá an obair foirne agus an dea-shaoránacht A bheith páirteach i ndúshlán míreanna mearaí faoin aer Gníomhaíochtaí a chur i gcrích go héifeachtach faoi bhrú ama

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 92

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Láidreachtaí Carachtair 6. FIOSRACHT

EOLAÍOCHT Taispeánfar gloine uisce salach do na páistí (ithir ghlan san uisce). Beidh orthu smaoineamh ar réiteach chun uisce glan a dhéanamh de arís agus iad ag obair ina ngrúpaí, tiocfaidh siad suas le smaointe. Iarrfar ar na páistí smaoineamh ar an tslí a nglantar an t-uisce in ionad cóireála uisce. Féach, le ceisteanna, leis na focail scag /scagadh /scagachán /scagaire” a mhealladh uathu. Freagróidh na páistí na ceisteanna seo a leanas: Céard a bhíonn i gceist le scagaire? Cad as a dhéantar scagaire? An féidir an salachar ar fad a ghlanadh as an uisce? Abair go raibh tú ag déanamh císte agus gur aimsigh tú cnapanna sa phlúr, céard a dhéanfá? Cén t-ábhar is fearr a úsáid don scagachán? Tugtar tonnadóir do gach grúpa páistí mar aon le scagpháipéar, páipéar síoda, scragall stáin agus buidéal. Agus iad ag obair ina mbeirteanna, tiocfaidh siad ar réiteach a chinnteoidh go mbeidh an tástáil cóir cothrom. Bainfidh siad triail as ábhair dhifriúla agus déanfaidh siad cinneadh faoin gceann is oiriúnaí don scagachán. Féachfaidh an rang mar a ghlan siad an t-uisce, féachfaidh siad céard atá fágtha ar an scagpháipéar agus céard atá fágtha san uisce. Pléifidh siad na buntáistí agus deacrachtaí an scagacháin. Snáithe: Feasacht chomhshaoil agus cúram comhshaoil, ábhair Snáith-aonad: Airíonna agus saintréithe ábhar, feasacht chomhshaoil Topaic: Scagachán Cuspóirí: ☑ Tuiscint a fháil ar an bhfocal “scagachán”. ☑ An t-ábhar is ceart a úsáid sa scagachán a aithint ☑ Tábhacht uisce ghlan a aithint, agus a thábhachtaí atá an scagachán

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 93

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Láidreachtaí Carachtair 7. GRÁ NA FOGHLAMA

ENGLISH The class engage in a whole class project: a student friendly magazine. Children pick different areas of school that they love and create a page representing their interests. For example, a maths page with challenging problems, a short story page to show their love writing and an Art page representing art from the class. This magazine can be published and sent to the other classes in the school. Children engage in a creative process, engaging in the love of learning, focusing on their own talents and interests. They also practice their writing skill; drafting, editing and publishing. Strand: Writing Strand Unit: Exploring and using Topic: Creating a class magazine Objectives: ☑ Identify the main features of a magazine ☑ Describe favourite areas of learning in school ☑ Create a class magazine that highlights love of learning in school

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 94

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Láidreachtaí Carachtair 8. MEON OSCAILTE

ENGLISH Exploring the theme of open-mindedness in the novel “There’s a boy in the girl’s bathroom” by Louis Sachaar. Children will explore the character Carla, the counsellor, and how her open mindedness changed the character Bradley Chalkers. Children will identify ways they are open minded or can be open minded in their life. Strand: Reading Strand Unit: Understanding Topic: Open-mindedness Objectives: ☑ Understand the word open-mindedness ☑ Identify open-minded actions in the story “There’s a boy in the girl’s bathroom” ☑ Identify ways in which they can be open-minded in their own lives

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 95

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Láidreachtaí Carachtair 9. GRÁ

ENGLISH Children will read the poem “When All The Others Were Away At Mass”. The theme of love will be explored through questioning. Who is this poem about? Why was peeling potatoes special for Séamus? What did he think about when he was at his mother’s bedside? Children will discuss the imagery and sounds in the poem. Children will think of someone they love (mother, father, friend, grand parent, sister). Children will write a recount of their favourite memory with their loved one. Poem: ‘When All The Others Were Away At Mass’ by Séamus Heaney. When all the others were away at Mass I was all hers as we peeled potatoes. They broke the silence, let fall one by one Like solder weeping off the soldering iron: Cold comforts set between us, things to share Gleaming in a bucket of clean water. And again let fall. Little pleasant splashes From each other’s work would bring us to our senses. So while the parish priest at her bedside Went hammer and tongs at the prayers for the dying And some were responding and some crying I remembered her head bent towards my head, Her breath in mine, our fluent dipping knives– Never closer the whole rest of our lives. (www.scoilnet.ie/uploads/resources)

Strand: Oral language, writing Strand Unit: Communicating Topic: Love for people Objectives: ☑ Read the poem “When All The Others Were Away At Mass” aloud with expression ☑ Identify the images that display the love Séamus had for his mother ☑ Write a recount of a favourite memory with a loved one

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 96

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Láidreachtaí Carachtair 10. ÉIRIM SHÓISIALTA

OSPS/BÉARLA Forbraíonn na páistí a gcuid scileanna cumarsáide trí dhíospóireacht ghasta a dhéanamh le páistí eile sa rang. Pléifear mar is ceart cumarsáid a dhéanamh le linn díospóireachta, agus béim ar a thábhachtaí atá sé éisteacht, a bheith macánta agus meas a bheith agat ar dhaoine eile nuair atá tú féin ag labhairt. Beidh ráiteas difriúil mar ábhar díospóireachta ag gach páiste atá ina s(h)uí. Beidh na páistí atá ag bogadh timpeall in ann a roghnú cén taobh a bhfuil siad air sa díospóireacht, cé acu a bhfuil siad ar son nó i gcoinne ráitis. Nuair a bheidh seisiún thart, déanfaidh na páistí machnamh ar an bpróiseas, trí na ceisteanna seo a leanas a fhreagairt: Ar éist mé lena raibh le rá ag mo pháirtí díospóireachta? Ar éist mo pháirtí lena raibh le rá agamsa? Céard a d’fhoghlaim mé ó mo pháirtí faoin gcumarsáid le linn díospóireachta? Cé na trí ní is ceart dom a chur san áireamh agus mé i mbun cumarsáide le duine eile a mbeadh tuairim aige/aici atá éagsúil le mo thuairimse? Snáithe: Mise agus daoine eile, Ag labhairt Snáith-aonad: Cumarsáid le daoine eile Topaic: Díospóireacht ghasta Cuspóirí: ☑ Tuiscint a fháil ar na príomhrudaí a bhaineann le bheith ag díospóireacht ☑ Éisteacht le daoine eile, agus meas a bheith agat orthu ☑ Machnamh a dhéanamh faoina bhfuil i gceist le héisteacht agus le cumarsáid le linn díospóireachta

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 97

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Láidreachtaí Carachtair 11. BUÍOCHAS

AMHARC-EALAÍN/ REILIGIÚN Déanann na páistí bláth buíochais. Pléann na páistí, mar rang, nithe ina saoil a bhfuil siad buíoch astu/ mar gheall orthu. Cé na nithe a dtugann siad buíochas do Dhia astu /mar gheall orthu gach lá? Cén fáth a bhfuil sé tábhachtach a bheith buíoch as na dea-rudaí inár saoil? Déanfaidh gach páiste piotal don bhláth buíochais lena léiriú go bhfuil sé/sí buíoch as rud éigin ina saol. Maiseoidh siad an piotal lena léiriú sa tslí is fearr is féidir. Guífidh na páistí Dia, mar rang, ar son na rudaí difriúla a bhfuil an rang buíoch mar gheall orthu. Snáithe: Líníocht, péinteáil, dathú Snáith-aonad: Líníocht, dathú Topaic: Buíochas Cuspóirí: ☑ Tuiscint a fháil ar a bhfuil i gceist le buíochas ☑ Ábhair buíochais /Fáthanna le bheith buíoch a ainmniú ☑ Dia a ghuí ar son ar na nithe sin ☑ Bláth buíochais a dhéanamh

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 98

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Láidreachtaí Carachtair 12. FLOSC CHUN OIBRE

CORPOIDEACHAS Cúrsa sa traenáil chiorcaide. Glacfaidh na páistí páirt in imeachtaí éagsúla atá fuinniúil spraoiúil. Díreoidh na ciorcaid dhifriúla ar shnáithe na lúthchleasaíochta tríd is tríd. Ina measc tá: 1. Léim thar cliath/ Cliathrás, 2. Mála pónairí a chaitheamh, 3. Suí aniar/ Suíonna aniar, 4. Burpaí/ Burpaithe, 5. Scipeáil 6. Rás sealaíochta Beidh deis ag gach grúpa ceathrair (4) gach stáisiún a thriail. Nuair a bheidh an traenáil chiorcaide thart, íosfaidh na páistí oráistí le go mbeidh flosc chun na beatha iontu i gcónaí. Snáithe: Lúthchleasaíocht Snáith-aonad: Ag léim, ag caitheamh, ag rith Topaic: Cúrsa sa traenáil chiorcaide a dhíríonn ar an téama “flosc chun na beatha”

Cuspóirí: ☑ Tuiscint a fháil ar an tslí le gach gníomhaíocht a chur i gcrích ag gach stáisiún ☑ I mbun gníomhaíochtaí ar nós rith, léim agus caitheamh ☑ Taitneamh a bhaint as fuinneamh a úsáid ar bhealach tairbheach

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 99

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Láidreachtaí Carachtair 13. CINEÁLTAS

OSPS Breathnaíonn na leanaí ar an “Ted Talk” le Drew Dudley ar “lollipop moments”. https://www.youtube.com/watch?v=JRunpYSYLC0&t=0s&index=32&list=PL7qbl_bghoju3i_APwMyvWM052lIz8l9 Baineann an scéal le gníomh cineálta, gníomh fánach, a rinne Drew agus é san Ollscoil, gníomh a thug athrú ar shaol mic léinn eile. Thug sé líreacán don fhear a bhí ina sheasamh taobh leis agus d’iarr sé air é a thabhairt don chéad duine eile, bean óg álainn a bhí ina mac léinn. Bhí sise ar tí éirí as an ollscoil, ach d’athraigh sí a hintinn de bharr an ghnímh chineáltais sin. Pléifidh na páistí impleachtaí an ghnímh cineáltais sin a rinne Drew: an fáth a ndearna sé é, an fáth a dtabharfaí gníomh beag fánach cineáltais air, agus an tábhacht a bhíonn le gníomhartha beaga fánacha den chineál sin. Pléifidh na páistí gníomhartha fánacha cineáltais atá déanta acu féin agus mar a mhothaigh siad agus an gníomh déanta, an fáth a ndearna siad é agus an tionchar a bhí ag an ngníomh ar an duine eile. Tabharfar líreacán an duine do gach páiste agus spreagfar iad chun é a bhronnadh ar dhuine éigin a bhfuil sé de dhíth air/uirthi. Scríobhfaidh na páistí iontráil dialainne faoin ngníomh fánach cineáltais sin agus léifidh siad na hiontrálacha dialainne sin ar ais don rang. Snáithe: Mise agus daoine eile Snáith-aonad: Mo chairde agus daoine eile Topaic: Gníomhartha fánacha cineáltais Cuspóirí: ☑ Tuiscint ar a thábhachtaí atá an cineáltas ☑ Dea-thorthaí gníomhartha fánacha cineáltais a lua ☑ Gníomh cineálta dá gcuid féin a dhéanamh agus iontráil dialainne a scríobh mar gheall air

100

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 100

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Láidreachtaí Carachtair 14. CRUTHAITHEACHT

AMHARC-EALAÍN/ DRÁMAÍOCHT Déanann na páistí puipéad méire bunaithe ar ainmhí ar bith. Na hábhair seo a leanas in úsáid ag na leanaí: feilt, súile móra, snáth, snáthaidí agus gliú pva, spúinse, éadach, etc. Ag tarraingt ar a gcuid cruthaitheachta, déanann na páistí líníocht dá n-ainmhí ar dtús. Déanfaidh siad puipéad méire as na hábhair sin ansin. Déanfaidh na páistí taispeántas puipéad i ngrúpaí de cheathrar (4) do ranganna na naíonán Sóisearach agus Sinsearach Snáithe: Líníocht, Tógáil, Drámaíocht: chun féachaint ar mhothúcháin, eolas agus smaointe, agus oibriú i dtreo smaointe eile Snáith-aonad: Líníochtaí a dhéanamh, tógálacha a dhéanamh, an drámaíocht a iniúchadh agus dráma a chruthú Topaic: Puipéid mhéire d’ainmhithe (Íomhá saor in aisce ar: www.shutterstock.com)

Cuspóirí: ☑ Déan líníochtaí de phuipéid ainmhithe ☑ Déan puipéad méire d’ainmhí as ábhair fuála ☑ Déan dráma ina mbeidh na puipéid mhéire do pháistí níos óige

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 101

101

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Láidreachtaí Carachtair 15. COTHROIME

ENGLISH The teacher begins with an activity to demonstrate the feelings and actions that result from a lack of fairness. The teacher will give all the children with brown eyes a sweet and exclude the rest of the class. Class discussion of what fairness means, those people in history that promoted fairness. Children will read about Malala Yousafzai and her struggle to bring fairness to the education system in Pakistan. Children will write short stories inspired by Malala’s story. These stories will be entitled: “Fairness; a quality taken for granted”. Strands: Reading, Writing Elements: Understanding, Communicating Objectives: ☑ Understand the quality of fairness ☑ Identify what actions Malala took to promote fairness in education ☑ Create a short story based on the quality of fairness

102

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 102

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Láidreachtaí Carachtair 16. CEANNAIREACHT

STAIR Plé ranga faoina bhfuil i gceist le ceannaireacht. Iniúchfaidh na páistí an deacheannaireacht agus an droch-cheannaireacht agus tabharfaidh siad samplaí den dá chineál. Roghnóidh na páistí ceannaire éifeachtach ón stair agus cruthóidh siad tionscnamh a léireoidh obair agus saol an cheannaire sin. Snáithe: Scéal Snáith-aonad: Scéalta faoi shaol daoine ón am a bhí ann / ón sean-am Topaic: Ceannairí san am atá caite Cuspóirí: ☑ Tréithe na dea-cheannaireachta a thuiscint ☑ Taighde a dhéanamh ar cheannaire éifeachtach sa stair ☑ An taighde ar cheannaire éifeachtach sa stair a chur i láthair an ranga

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 103

103

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Láidreachtaí Carachtair 17. MAITHIÚNAS & TRÓCAIRE

OSPS/REILIGIÚN Spreagfar na páistí chun smaoineamh ar uair ina saoil nuair a ghoill rud éigin orthu a bhí déanta ag duine éigin eile. Pléifidh siad mar a mhothaigh siad faoin rud a tharla dóibh, mar a mhothaigh siad faoin duine sin agus faoin bhfáth ar ghortaigh an duine sin iad, dar leo féin. Smaoineoidh na páistí faoi uair éigin nuair is féidir gur ghortaigh siadsan duine éigin eile, an fáth a ndearna siad é, agus mar a mhothaigh siad. Ar mhaith an duine dóibh é? /Ar tugadh maithiúnas dóibh? Pléifidh na páistí a thábhachtaí atá sé maithiúnas a thabhairt, agus an fáth a maitheann daoine gníomhartha do dhaoine eile. Léifidh na páistí faoin bPápa Eoin Pól II: scaoil Ali Agca urchar leis an bPápa Eoin Pól II, ach mhaith an Pápa dó é. Déanfaidh gach páiste croí, déanfaidh siad é a lannú agus é a mharcáil le marcóir in-nite mar léiriú ar na huaireanta nuair a ghortaigh daoine iad. Pléifidh na páistí a thábhachtaí atá sé maithiúnas a thabhairt/ rudaí a mhaitheamh. Cuirfidh siad na croíthe lannaithe marcáilte in uisce te sobalach. Glanfaidh siad chun siúil aon ghortú atá déanta ag daoine eile. Scríobhfaidh na páistí faoi ócáidí ina saol nuair a mhaith siad rud do dhuine /do dhaoine eile, nó faoi rudaí a d’fhéadfaidís a mhaitheamh do dhaoine eile. Snáithe: Mise agus daoine eile Snáith-aonad: Mo chairde agus daoine eile Topaic: Rudaí a mhaitheamh do dhaoine eile Cuspóirí: ☑ Tuiscint a fháil ar an tábhacht atá le maithiúnas agus trócaire ☑ Cúiseanna a ainmniú faoi go maitheann daoine rudaí do dhaoine eile ☑ Ócáidí ina saoil féin a lua nuair a mhaith siad rud do dhuine eile, nó nuair a mhaithfidh siad rud do duine éigin amach anseo

104

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 104

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Láidreachtaí Carachtair 18. A BHEITH CRÓGA

ENGLISH Children read the novel ‘Under the Hawthorn Tree’ by Marita Colon-Mc Kenna focusing on the theme of bravery. Children will identify ways in which the children were brave and why they had to be brave. Children a short story based in the theme of bravery in children. Strands: Reading, Writing Elements: Understanding, exploring and using language Topic: Bravery in children Objectives: ☑ Understand the meaning of the word bravery ☑ Identify the actions of bravery in the book ‘Under the Hawthorn Tree’ by Marita Colon-Mc Kenna ☑ Write a short story focusing on brave children

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 105

105

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Láidreachtaí Carachtair 19. MODHÚLACHT & UMHLAÍOCHT

OSPS Plé ranga faoin dea-obair a dhéanann carthanais ar son an phobail áitiúil agus faoi mar a léiríonn siad umhlaíocht agus modhúlacht. Déanfar na focail sin a shainmhíniú do na páistí Agus iad ag obair i ngrúpaí, roghnóidh na páistí carthanas áitiúil, déanfaidh siad taighde air agus oibreoidh siad le chéile chun suim bheag airgid a bhailiú don charthanas sin, ach gan scéal mór a dhéanamh de. Nuair a bheidh an méid sin déanta, cuirfidh na páistí a gcuid taighde i láthair an chuid eile den rang agus míneoidh siad mar a léiríonn an carthanas áirithe sin modhúlacht agus umhlaíocht agus mar a léirigh siad féin na tréithe céanna le linn dóibh a bheith ag bailiú airgid. Snáithe: Mise agus an saol mór Snáith-aonad: An dea-shaoránacht a fhorbairt Topaic: Carthanais Cuspóirí: ☑ Na focail umhlaíocht agus modhúlacht a thuiscint ☑ Déan taighde ar charthanas áitiúil ☑ Bailigh airgead ar son carthanais áitiúil

106

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 106

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Láidreachtaí Carachtair 20. SPIORADÁLTACHT

CORPOIDEACHAS/PE Na páistí ag gabháil do Ióga an Gháire (Laughter Yoga) Gheofar a thuilleadh eolais faoin saghas seo ióga ar an suíomh gréasáin: www.laughteryoga.org. Aimseoidh na páistí a gcuid spraíúlachta féin ach na cleachtaí gáire seo a leanas a dhéanamh: I mbun comhrá: Hó-hó, Há-há (iad ag bualadh bos agus ag bogadh timpeall san am céanna), sín na lámha agus iad taobh leis na glúine (na lámha a shíneadh ó na glúine suas thar do chloigeann, tú ag easanálú agus ag gáire), gáire aon mhéadar (lámh a shíneadh le do thaobh, agus an lámh eile ansin agus tú ag gáire), gáire mótarbháid (mar a bheadh téad á tharraingt chun an mótar i mbád a thosú – an fhuaim sin a dhéanamh agus tú ag gáire), gáire “inis rún” (tugann an múinteoir gach duine isteach le chéile amhail is go raibh sé/sí le rún a insint, déanann na páistí gáire). Déanfaidh na páistí go leor de na cleachtaí sin agus iad ag amharc sna súile ar a chéile. Snáithe: Lúthchleasaíocht Snáith-Aonad: Gluaiseacht Topaic: Ióga an Gháire/ (Laughter Yoga) Cuspóirí: ☑ Gluaiseacht agus gáire a dhéanamh san am céanna ☑ Amharc sna súile ar dhaoine eile sa ghrúpa ☑ Bain taitneamh as a bheith i mbun cleachtaí Ióga an Gháire

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 107

107

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Láidreachtaí Carachtair 21. PEIRSPICTÍOCHT

AMHARC-EALAÍN Breathnóidh na páistí ar phictiúir éagsúla den pheirspictíocht Gestalt, nuair nach mar a chéile an rud iomlán agus suim na gcodanna. Feicfidh na páistí rudaí difriúla sna híomhánna. Plé ranga faoin bhfáth a bhfeiceann daoine difriúla rudaí difriúla. Ainmneofar gach peirspictíocht de gach íomhá agus pléifear leis na páistí iad. Pléifidh siad a thábhachtaí atá sé a thuiscint go bhfeictear rudaí ar bhealach difriúil do dhaoine difriúla. Déanfaidh na páistí a n-íomhánna féin a phriontáil, agus na prionsabail Gestalt in úsáid.

Snáithe: Líníocht Snáith-aonad: Breathnú agus freagairt. Líníochtaí a dhéanamh Topaic: Peirspictíochtaí difriúla Cuspóirí: ☑ A thuiscint go bhfuil bealaí difriúla ann le breathnú ar an bpictiúr ceannann céanna ☑ Na híomhánna difriúla a aithint sna pictiúir Gestalt ☑ Íomhá Gestalt dá gcuid féin a chruthú

108

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 108

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Láidreachtaí Carachtair 22. GREANN

AMHARC-EALAÍN Léifidh na páistí an cartún de chuid Calvin & Hobbes agus aimseoidh siad an greann ann. Déanfaidh na páistí ransú smaointe faoi ghnáthchúrsaí an lae a d’fhéadfadh a bheith greannmhar. Iarrfar ar na páistí cartúin agus greannáin a ghearradh as na nuachtáin, mar inspioráid. Agus iad ag obair ina mbeirteanna, cruthóidh siad greannán dá gcuid féin bunaithe ar shaol na scoile. Snáithe: Léitheoireacht, scríbhneoireacht, líníocht Snáith-aonad: Focail agus friotail teanga a iniúchadh agus a úsáid, líníochtaí a thuiscint agus a dhéanamh Topaic: Stiallghreannáin Cuspóirí: ☑ Léigh an greannán Calvin & Hobbes agus aimsigh an greann ann ☑ Tabhar samplaí den ghreann i ngnáthchúrsaí scoile ☑ Cruthaigh stiallghreannán a dhíríonn ar an ngreann ar scoil

(Íomha saor in aisce www.calvinandhobbes.com)

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 109

109

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Láidreachtaí Carachtair 23. DISCRÉID

OSPS Plé ranga maidir le rúin, agus cásanna ina bhfuil sé ceart go leor rún a insint do dhuine eile. Pléifidh na páistí cásanna éagsúla inar gá a bheith discréideach, agus cásanna eile inar ceart an scéal a insint do dhuine fásta. San áireamh sna cásanna sin beidh: a bheith splanctha i ndiaidh duine eile, bulaíocht, peata nua a fháil, drochúsáid, teaghlach ag bogadh go dtí áit chónaithe nua, gadaíocht, duine eile a ghortú, ag dul ar saoire. Agus iad ag obair i ngrúpaí, cinnteoidh na páistí cé na rúin atá ceadmhach a insint agus cé na rúin nach bhfuil. Pléifidh na páistí an rud a tharlaíonn má sháraíonn tú muinín chara asat. Déanfaidh siad rólimirt ar chás nuair a insíonn duine éigin rún a c(h)ara do ghrúpa cairde. Déanfar plé faoi na mothúcháin, faoin bhfreagracht agus faoin dílseacht. Snáithe: Mise, Mise agus daoine eile Snáith-aonad: Cinneadh a dhéanamh, mo chairde agus daoine eile Topaic: Nuair is ceart a bheith discréideach Cuspóirí: ☑ A thuiscint go mbíonn rúin ann nach ceart a choinneáil agat féin ☑ Cásanna a aithint nuair ba cheart rún a insint do dhuine fásta ☑ Cuir síos ar an rud a tharlaíonn má sháraíonn tú an mhuinín atá ag cara asat

110

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 110

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Láidreachtaí Carachtair 24. TUISCINT DON ÁILLEACHT & DON FHIÚNTAS

TÍREOLAÍOCHT Agus iad ag obair i ngrúpaí, foghlaimeoidh na páistí faoi áiteanna in Éirinn atá álainn ó thaobh dúlra de. Tabharfar áit álainn dhifriúil do gach grúpa ar leith le taighde a dhéanamh uirthi. Ar na háiteanna áille sin bheadh: Aillte an Mhothair, Clochán an Aifir, An Bhoireann (Chontae an Chláir), Mórchuaird Chiarraí agus Caisleán na Blarnan. Cuirfidh na páistí a gcuid taighde i láthair an ranga mar PowerPoint. Luafaidh siad na buntáistí do thurasóir a thugann cuairt ar na háiteanna sin. Vótálfaidh na páistí, mar rang, don áit is áille in Éirinn. Snáithe: Timpeallachtaí Nádúrtha Snáith-aonad: Tailte, aibhneacha agus farraigí na hÉireann Topaic: Áilleacht nádúrtha na hÉireann Cuspóirí: ☑ Déan taighde ar áit in Éirinn atá álainn ó thaobh dúlra de ☑ Déan cur i láthair PowerPoint bunaithe ar an gceantar sin atá álainn ó thaobh dúlra de ☑ Ainmnigh na buntáistí a bhaineann le bheith i do thurasóir agus tú ag tabhairt cuairt ar na háiteanna sin

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 111

111

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Cuimhne GNÍOMHAÍOCHT 1

Uirlis Foghlama: An Chuimhne Teideal: Cluiche Rangú Cuspóir na Gníomhaíochta: Focail a bhaineann le catagóir ar leith a thabhairt chun cuimhne agus a rá os ard Cur chuige: Beidh na páistí ag obair ina mbeirteanna don ghníomhaíocht seo. Fógróidh an múinteoir topaic nó catagóir, agus beidh ar pháiste amháin na focail ar fad a bhaineann leis an gcatagóir/ leis an topaic sin a thabhairt chun cuimhne agus a rá os ard. Ábhair & Ullmhúchán: Fáiscíní páipéir (mála díobh do gach beirt) Moltaí: Chun an ghníomhaíocht a chur i láthair, mínigh cuspóir an chluiche. Roinn an rang ina mbeirteanna ansin, Páiste A agus Páiste B i ngach beirt. Tosóidh an ghníomhaíocht nuair a fhógraíonn an múinteoir topaic/ catagóir, m.sh. Spóirt. Caithfidh Páiste A cuimhneamh ar na focail ar fad a bhaineann le topaic/ catagóir an spóirt agus iad a rá os ard.. A luaithe a deir an páiste focal nach mbaineann leis an ábhar, nó mura féidir leis/léi smaoineamh ar fhocail nua, tá a c(h)uid ama istigh. Caithfidh Páiste B líon na bhfreagraí cearta a thug Páiste A a chomhaireamh. Tosóidh an cluiche arís agus an uair seo is Páiste B a chaithfidh na focail a rá a bhaineann le catagóir/ le topaic nua. Catagóirí/Topaicí samplacha 1. Liostaigh na dathanna/ na tíortha/ na bianna/ na caithimh aimsire etc atá ar eolas agat, taobh istigh d’aon nóiméad amháin/ taobh istigh de dhá nóiméad. 2. Liostaigh na focail ar fad atá ar eolas agat a bhfuil an bhrí ‘beag’ acu (m.sh. bídeach, an-bheag, mion, micrea-/micri, nana(i)-. 3. Liostaigh na pórtha madraí ar fad atá ar eolas agat. 4. Liostaigh na focail ar fad atá ar eolas agat a bhfuil an bhrí ‘dearg’ ag baint leo (rua, flanndearg, scarlóid, cródhearg, corcairdhearg, bándearg, béaldath, silín, sceachóir, sú craobh, sú talún)

112

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 112

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Comhairle: Mar ghníomhaíocht bhreise, iarr ar na páistí fáiscíní páipéir a cheangal le chéile fad atá na focail sna catagóir áirithe á rá acu. D’fhéadfaí an cluiche sin a imirt i ngrúpa nuair a deir gach páiste sa ghrúpa focal a bhaineann leis an gcatagóir/ leis an topaic, agus a luaithe a deir siad focal caithfidh siad fáiscín páipéir a cheangal le fáiscín páipéir eile. Aidhm an chluiche: féachaint cé chomh fada is a bheidh an slabhra fáiscíní páipéir a dhéanann an grúpa. D’fhéadfá teorainn ama a chur leis an ngníomhaíocht sin freisin, ionas nach ritheann sibh as fáiscíní páipéir!

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 113

113

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Cuimhne GNÍOMHAÍOCHT 2

Uirlis Foghlama: An Chuimhne Teideal: Boinn a mheaitseáil/ Licíní a mheaitseáil Cuspóir na Gníomhaíochta: Seicheamh a thabhairt chun cuimhne agus a dhéanamh arís le boinn/ licíní Cur chuige: Beidh na páistí ag obair ina mbeirteanna don ghníomhaíocht seo.. Cruthóidh páiste amháin íomhá le boinn/ licíní agus beidh a p(h)áirtí ag breáthú. Caithfidh an páirtí an íomhá a athchruthú ansin, agus cuimhneamh ar ord inar leagadh síos na boinn éagsúla (nó licíní ar dhathanna éagsúla) chomh maith leis an gcruth a rinneadh. Ábhair & Ullmhúchán: Boinn éagsúla nó licíní a dhathanna difriúla (mála do gach beirt), amadóir Moltaí: Chun an cluiche a chur i láthair, mínigh cuspóir an chluiche ar dtús. Ansin, roinn an rang ina bheirteanna: Páiste A & Páiste B. Tabhair mála bonn/ licíní do gach beirt. Cuirfidh Páiste A tús leis an ngníomhaíocht: eagróidh sé/sí na boinn/ na licíní chun cruth/ seicheamh/ íomhá áirithe a dhéanamh, agus beidh Páiste B ag breathnú. Tabhair 20 soicind (ar an amadóir) do Pháiste B ansin chun anailís a dhéanamh ar an íomhá agus í a chur i gcuimhne, sula ndéanfaidh Páiste A an íomhá a bhaint ó chéile agus carn a dhéanamh de na boinn/ na licíní Tabhair deis do Pháiste B ansin iarracht a dhéanamh an íomhá a athchruthú. Don chéad bhabhta eile den ghníomhaíocht, is Páiste B a chruthóidh an íomhá nua. Comhairle: Mar dhúshlán breise, d’fhéadfá gan ligean do Pháiste B breathnú fad atá Páiste A ag déanamh an phatrúin leis na boinn/ na licíní. Sa chás sin bheadh 20 soicind ag Páiste B chun anailís a dhéanamh ar an íomhá agus cuimhneamh uirthi sula scriosfadh Páiste A í.

114

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 114

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Cuimhne GNÍOMHAÍOCHT 3

Uirlis Foghlama: An Chuimhne Teideal: Cluiche Cuimhne Mímheaitseála/ Nithe as áit Cuspóir na Gníomhaíochta: A fháil amach cé na nithe a bogadh nó a cuireadh i bhfolach sa seomra ranga Cur chuige: Cluiche cuimhne foirne/ grúpa é seo. Imeoidh grúpa amháin amach as an seomra ranga fad a dhéanfaidh an grúpa eile nithe sa seomra ranga a bhogadh thart ionas nach mbeidh siad san áit cheart, ar nós, troscán, lampaí, rugaí srl. Nuair a thagann Foireann A ar ais, caithfidh siad na nithe as áit a aimsiú agus gheobhaidh siad pointe amháin ar gach mímheaitseáil /nó as áit a aimsíonn siad. Ábhair & Ullmhúchán: Amadóir Moltaí: Chun an cluiche a chur i láthair, mínigh cuspóir an chluiche ar dtús. Luaigh rialacha an tseomra ranga agus, ach go háirithe, nach bhfuil cead ag páiste ar bith aon athrú a dhéanamh ar na nithe i mála scoile páiste eile. Beidh cead acu atheagar a chur ar dheasc pháiste eile, a fhad is go bhfuil cead an úinéara faighte acu ar dtús. Roinn an rang ina ghrúpaí. Iarr ar Ghrúpa 1 seasamh lasmuigh den seomra ranga agus iarr ar Ghrúpa 2 an seomra ranga a atheagrú. Tabhair nóiméad agus 30 soicind do Ghrúpa 2 don atheagrú. Beidh cead ag Grúpa 2 an líon rudaí a bhogadh timpeall a fhreagraíonn don líon páistí sa ghrúpa, is é sin, más cúigear atá sa ghrúpa, tá cead acu cúig (5) rud a chur as áit; cead ag gach páiste sa ghrúpa rud amháin a bhogadh. Iarr ar Ghrúpa 1 teacht ar ais go dtí an seomra ranga agus tabhair dhá nóiméad dóibh na nithe as áit (na mímheaitseálacha) a ainmniú. Coinnigh cuntas ar an gclár bán ar líon na mímheaitseálacha a d’ainmnigh gach grúpa i gceart. Chun leanúint den chluiche, iarr ar dhá ghrúpa eile an cluiche a imirt. Comhairle: Tá sé an-tábhachtach rialacha an tseomra ranga a lua i dtús gach babhta ionas nach gcuirfear timpeallacht an tseomra ranga as a riocht ar fad. Mar dhúshlán breise, d’fhéadfá iarraidh ar pháiste amháin as gach grúpa rud éigin a chur i bhfolach seachas díreach é a bhogadh timpeall.

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 115

115

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Cuimhne GNÍOMHAÍOCHT 4

Uirlis Foghlama: An Chuimhne Teideal: Scéal a Athinsint Cuspóir na Gníomhaíochta: Éisteacht le scéal agus é a athinsint, focal ar fhocal. Cur chuige: Gníomhaíocht bheirte í seo. Léifidh Páiste A sliocht amach os ard do Pháiste B, agus caithfidh Páiste B an scéal a athinsint focal ar fhocal do Pháiste A, gan aon cheann de na focail a fhágáil as agus gan abairtí nua a chur leis. Ábhair & Ullmhúchán: Sleachta as scéalta (sliocht amháin do gach páiste) Moltaí: Chun tús a chur leis an ngníomhaíocht, léigh scéilín gearr ina bhfuil trí abairt don rang. Léigh an scéilín arís, agus iarr ar na páistí éisteacht go cúramach. Mínigh go roghnófar páistí agus go mbeidh ar an bpáiste an scéilín céanna a athinsint, focal ar fhocal. Scéilín Samplach: ‘Bhí Seán míshásta. Rinne sé dearmad dá bhosca lóin, agus ní raibh tada le hithe aige ag am lóin. An chéad rud eile, shiúil Aisling anonn chuige agus thug sí briosca, barra seacláide agus ceapaire liamháis dó.’ Roinn an rang ina bheirteanna ansin agus iarr ar na páistí socrú eatarthu cé a bheidh ina Pháiste A agus cé a bheidh ina Pháiste B. B. Tabhair sliocht as scéal do Pháiste A agus mínigh go léfidh sé/sí an sliocht os ard, faoi dhó, dá p(h)áirtí, agus go gcaithfidh an páirtí an sliocht a insint arís, focal ar fhocal. Tabhair sliocht difriúil do Pháiste B ansin, agus iarr air/uirthi an sliocht a léamh os ard do Pháiste A. Inseoidh Páiste A an sliocht sin arís, focal ar fhocal. Comhairle Mar dhúshlán breise, d’fhéadfá cur le líon na n-abairtí sna sleachta. Mar fhorbairt ar an ngníomhaíocht, d’fhéadfá cuireadh a thabhairt do na páistí sleachta gearra dá gcuid féin a scríobh, agus iad a léamh ansin dá bpáirtithe agus iarraidh ar an bpáirtí an sliocht a athinsint, focal ar fhocal.

116

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 116

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Acmhainní Sleachta samplacha as scéalta: 1. Maidin bhreá gréine a bhí ann. Bhi lá saoire ag Seán ón scoil agus bhí sé ag súil le píosa spraoi a dhéanamh. Tháinig Daideo isteach agus shocraigh siad dul ag iascach. Ní dheachaigh Seán ag iascach riamh cheana. Bhi sceitimíní air. 2. Lá cheolchoirm na scoile a bhí ann. Bhí gach duine ag ullmhú chun dul ar an stáitse agus an dráma a chleachtadh. Go tobann, chuala Róise rud éigin ag titim. Bhí sí tar éis an dordveidhil a leagan, uirlis an-chostasach. 3. Nuair a bheidh mé mór, ba mhaith liom a bheith i mo dhochtúir. Tá a fhios agam an méid sin, mar is breá liom cuidiú le daoine, agus b’aoibhinn liom cuidiú le daoine breoite agus biseach a chur orthu. 4. Thosaigh Marcas ag srannadh agus an scrúdú ar siúl. An oíche roimhe sin chuaigh sé a luí an-déanach agus ní raibh go leor ama aige le staidéar a dhéanamh don scrúdú.. Shíl sé néal beag codlata a dhéanamh. Nuair a dhúisigh sé bhí clog na scoile ag bualadh. Bhí sé in am dul abhaile!. 5. D’fhógair Máistir de Búrca go mbeadh Uachtarán na hÉireann ag tabhairt cuairt ar an scoil an mhí dár gcionn. Bhí an rang ar bís chun an tUachtarán a fheiceáil. Rinne siad gártha áthais.

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 117

117

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Cuimhne GNÍOMHAÍOCHT 5

Uirlis Foghlama: An Chuimhne Teideal: Cluiche, An Cupán Cliste Cuspóir na Gníomhaíochta: Bonn nó licín atá i bhfolach a aimsiú Cur chuige: Gníomhaíocht do bheirteanna Tabharfar ceithre (4) chupa phlaisteacha do pháiste A. Cuirfidh Páiste A bonn nó licín i bhfolach faoi cheann de na cupaí agus déanfaidh sé/sí na cupaí a mhalartú timpeall ansin. Beidh ar Pháiste B cuimhneamh ar an gcupa a bhfuil an bonn faoi. Ábhair & Ullmhúchán: Cupáin plaisteacha (4 chupa do gach beirt), boinn/licíní (1 do gach páiste) Moltaí: Chun an ghníomhaíocht a chur i láthair, mínigh an aidhm atá léi agus mar a imreofar an cluiche. Roinn an rang ina bheirteanna ansin agus iarr ar gach beirt a shocrú cé a bheidh in Pháiste A agus ina Pháiste B. Tabhair ceithre (4) chupán phlaisteacha agus bonn/licín do gach Páiste A agus iarr orthu an bonn a chur faoi chupán amháin agus na cupáin mhalartú timpeall ansin fad atá Páiste B ag breathnú. Fiafraigh de Pháiste B ansin an cuimhin leis/léi an cupán ar cuireadh an bonn faoi. Beidh dhá dheis ag Páiste B an cupáin ceart a aithint sula mbeidh deireadh leis an mbabhta. Malartóidh Páiste A agus Páiste B na rólanna ansin agus beidh babhta eile ann. Comhairle: Mar dhúshlán breise do na páistí, d’fhéadfá sprioc a shocrú atá le baint ag gach beirt. Mar shampla, ba mhaith leat féachaint cé acu páiste is túisce a gheobhaidh 10 bpointe ar an gclár scórála. Páiste a aithníonn an cupán ceart in dhá iarracht nó níos lú, faigheann sé/sí Duaisphointe, sin Pointe amháin.

118

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 118

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Cuimhne GNÍOMHAÍOCHT 6

Uirlis Foghlama: An Chuimhne Teideal: Scéal faoi Íomhánna sa Chuimhne Cuspóir na Gníomhaíochta: Scéal a chumadh ó na nithe in íomhá/ i bpictiúr a bhfuil tú in ann cuimhneamh orthu Cur chuige: Gníomhaíocht do bheirteanna. Breathnóidh Paiste A ar íomhá áirithe. Cuirfidh Páiste B an íomhá i leataobh ansin agus cumfaidh Páiste A scéal agus inseoidh sé/sí an scéal do Pháiste B. An dúshlán, go gcaithfear nithe san íomhá a lua sa scéal. Ábhair & Ullmhúchán: Íomhá amháin do gach beirt, amadóir Moltaí: Chun an ghníomhaíocht a chur i láthair, taispeáin íomhá/ pictiúr don rang. Lig dóibh breathnú air ar feadh 30 soicind agus cuir an pictiúr/ an íomhá i bhfolach ansin. Taobh istigh d’aon (1) nóiméad amháin (ar an amadóir), tabhair eiseamláir dá bhfuil le déanamh: scéal a chumadh (ag labhairt os ard) agus trí rud ón bpictiúr a lua sa scéal. Mínigh don rang go mbeidh siad ag obair ina mbeirteanna agus go ndéanfaidh siad mar a rinneadh san eiseamláir. Roinn an rang ina bheirteanna ansin agus iarr ar gach beirt a shocrú cé a bheidh in Pháiste A agus ina Pháiste B. Tabhair íomhá/pictiúr do gach Páiste B agus mínigh go bhfuil siad leis an bpictiúr/ an íomhá a thaispeáint do Pháiste A ar feadh 30 soicind (ar an amadóir). Nuair atá an t-am istigh, déanfaidh Páiste B an pictiúr a iompú béal faoi nó a chur i bhfolach agus beidh ar Pháiste A scéal a chumadh taobh istigh de 1 nóiméad amháin (amadóir) agus trí rud ón bpictiúr a lua sa scéal. Inseoidh Páiste A an scéal do Pháiste B ansin. An chéad rud eile, tabhair pictiúr difriúil do Pháiste A agus iarr air/uirthi an íomhá a thaispeáint do Pháiste B. Beidh ar Pháiste B ansin scéal a chumadh agus a insint do Pháiste A agus trí rud is cuimhin leis/léi ón íomhá a lua.

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 119

119

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Comhairle: Chun tacú leis na páistí agus iad i mbun an dúshláin, d’fhéadfá sprioc a leagan síos do gach páiste: 2 nó 3 líne de scéal a chumadh. Nó d’fhéadfá cur le líon na nithe san íomhá a chaithfí cuimhneamh orthu agus a lua sa scéal, nó baint de fiú. D’fhéadfá plé a dhéanamh ar thosaitheoirí abairte, agus samplaí coitianta a thabhairt don rang sula dtosaíonn an ghníomhaíocht. Cuideoidh an méid sin leo scéal a chumadh ina n-intinn. Agus arís, d’fhéadfá cur le deacracht na gníomhaíochta ach cur le líon na n-abairtí a bheadh le cumadh ag páistí níos cumasaí.

Acmhainní Scéal faoi Íomhánna sa Chuimhne x10

120

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 120

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Cuimhne GNÍOMHAÍOCHT 7

Uirlis Foghlama An Chuimhne Teideal: Éist agus Tarraing Cuspóir na Gníomhaíochta: Éisteacht le treoracha agus pictiúr a tharraingt ansin as do chuimhne Cur chuige: Ar bhonn aonair a dhéanfar é. Léifidh an múinteoir amach trí threoir sa seal. Nuair a bheidh na trí threoir léite, leanfaidh gach páiste na treoracha, rudaí áirithe a tharraingt ar bhileog, mar shampla. I ndeireadh na gníomhaíochta, cuirfidh na páistí a gcuid líníochtaí i gcomparáid, féachaint cé acu líníocht is mó is cosúil leis an íomhá atá ag an múinteoir. Ábhair & Ullmhúchán: Treoracha líníochta (don mhúinteoir), bileoga bána (bileog do gach páiste), pictiúr réamhdhéanta ag an múinteoir. Moltaí: Chun an ghníomhaíocht a chur i láthair mínigh a bhfuil i gceist. Sula dtosaíonn an rang ar a gcuid líníochta, mínigh dóibh nach gcloisfidh siad abairt ach aon uair amháin, agus nach bhfuil cead acu breathnú ar líníochtaí a chéile chun cuidiú a fháil. Tabhair bileog A4 do gach páiste. Chun tús a chur leis an ngníomhaíocht, léigh amach trí threoir. Nuair a bheidh líníocht déanta ag na páistí ar na bileoga, léigh trí threoir eile. Stop arís, agus tabhair deis do na páistí leanúint dá gcuid líníochta. Féadfaidh tú tuilleadh treoracha a léamh nó deireadh a chur leis an ngníomhaíocht ag an bpointe seo. Nuair atá deireadh ráite, tabhair deis do na páistí a gcuid pictiúr a chur i gcomparáid, agus taispeáin pictiúr an mhúinteora. Tabhair deis do na páistí a shocrú cé acu pictiúr is mó is cosúil le pictiúr an mhúinteora. Comhairle: Mar éagsúlacht, d’fhéadfá uimhir níos mó treoracha, nó níos lú, a léamh amach don rang sa seal. Mar fhorbairt ar an ngníomhaíocht, d’fhéadfá iarraidh ar na páistí sraith treoracha líníochta a chruthú a d’fhéadfaidís a léamh dá bpáirtí (díreach mar a rinne an múinteoir cheana).

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 121

121

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Acmhainní Treoracha Líníochta: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

Tarraing ciorcal i lár na bileoige/ an leathanaigh Ansin, tarraing ceithre (4) leathchiorcal thart ar an gciorcal. Tarraing líne dhíreach ó lár an chiorcail síos go dtí bun an leathanaigh. Tarraing triantáin bheaga ag bun an leathanaigh, an bealach ar fad. Tarraing ciorcal sa chúinne deas ag barr an leathanaigh. Ansin tarraing cúig (5) thriantán bheaga thart ar an gciorcal sa chúinne. Tarraing dhá (2) chiorcal bheaga taobh le taobh, istigh sa chiorcal sin. Ansin, faoin dá chiorcal, tarraing leathchiorcal.

122

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 122

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Cuimhne GNÍOMHAÍOCHT 8

Uirlis Foghlama Cuimhne Teideal: Ná Críochnaigh an Focal sin! Cuspóir na Gníomhaíochta: Focail a litriú amach litir ar litir, ach gan an focal a chríochnú. Cur chuige: Sa ghníomhaíocht lán ranga seo beidh na himreoirí ag iarraidh focail a litriú amach os ard, ach gan iad a chríochnú, gan an litir deiridh a rá. Beidh scileanna ar nós aire agus cuimhne ag teastáil don chluiche seo. Ábhair & Ullmhúchán: Litreacha, agus iad scríofa ar an gclár bán. Foclóir mar phointe tagartha, má tá ceist ann (Foclóir Gaeilge-Béarla Ó Dónaill, mar shampla). Moltaí: Chun an cluiche a chur i láthair, mínigh céard atá i gceist. Mínigh nach ndéanfadh sé cúis tosú leis na litreacha fada É, Í, (forainmneacha); Ó (réamhfhocal); nó Á, Ú (intriachtaí) mar bheadh focal agat láithreach bonn agus bheifeá as an gcluiche! Cuir na páistí ina seasamh ag a ndeascanna, agus cead acu siúl thart go dtí deascanna eile chun an cluiche a imirt. Mar seo a leanas a imrítear an cluiche: Roghnaíonn an chéad imreoir litir as an liosta litreacha a scríobh an múinteoir ar an gclár bán, á rá os ard. (Is dhá litir ar leith iad “A” agus “Á”, “O” agus “Ó”, srl) Cuireann an dara himreoir litir leis, ach gan an focal a chríochnú. Déanann an chéad imreoir eile an rud céanna, agus leanann an cluiche ar aghaidh. Mar shampla, má deir an chéad imreoir an litir “B”, ní bheidh an dara himreoir ag iarraidh A, Á, É, Í, Ó ná Ú a roghnú, (mar go gcríochnóidís ‘ba’, ‘bá’, ‘bé’, ‘bí’, ‘bó’, ‘bú’). Ach má deir an dara himreoir “O” (o gearr), beidh an tríú himreoir ag iarraidh gan B, C, D, G nó S a chur leis, (mar go gcríochnódh aon cheann de na litreacha sin focal - bob, boc, bod, bog, bos). Ach má chuireann an tríú himreoir “R” leis sin, níl an focal críochnaithe go fóill. Féadfaidh an chéad imreoir eile litir eile a chur leis a fhad is nach ndéanfadh sé focal iomlán, agus a fhad is nach ráiméis atá ann - litreacha nach ndéanfadh focal ar bith. Ach má roghnaíonn páiste litir a dhéanann focal iomlán (m.sh. “B” a dhéanfadh ‘borb’, nó “R” a dhéanfadh ‘borr’, nó “D” a dhéanfadh ‘bord) caithfidh an páiste sin suí síos.

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 123

123

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Is é an buaiteoir, an páiste atá ina sheasamh i ndeireadh an chluiche. Is é an an aidhm atá agat mar imreoir, a bheith ag oibriú i dtreo focal a dhéanamh i gcónaí, ach gan an litir deiridh a chur leis. Comhairle: Chun an cluiche a choinneáil ag imeacht, má tá breis is ocht litir i bhfocal agus más cosúil nach gcríochnófar é, d’fhéadfása, mar mhúinteoir, ‘clabhsúr’ a rá os ard chun deireadh a chur leis an mbabhta áirithe sin, agus ligean don chéad pháiste eile litir nua a roghnú ón gclár bán.

124

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 124

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Cuimhne GNÍOMHAÍOCHT 9

Uirlis Foghlama: An Chuimhne Teideal: Seicheamh Luaschártaí Cuspóir na Gníomhaíochta: Cuimhneamh ar sheicheamh luaschártaí, in ord Cur chuige: Sa ghníomhaíocht lán ranga seo taispeánann an múinteoir roinnt luaschártaí don rang in ord áirithe. Caithfidh na páistí ord an tseichimh a oibriú amach. Ábhair & Ullmhúchán: Luaschártaí Moltaí: Chun an cluiche a chur i láthair, mínigh céard atá i gceist. Chun tús a chur leis, taispeáin dhá luaschárta, ceann i ndiaidh a chéile, don rang. Ansin iarr ar an rang ord an tseichimh a thomhas. Chun an cluiche cuimhne sin a dhéanamh ábhairín níos deacra, taispeáin trí luaschárta. Iarr ar an rang, arís, ord an tseichimh a thomhas. D’fhéadfá leanúint de bheith ag taispeáint trí chárta sa seal, nó níos mó, ag brath ar leibhéal cumais an ranga. Comhairle: D’fhéadfá iarraidh ar an bpáiste a d’fhreagair leis an seicheamh ceart /leis an ord ceart ról an mhúinteora a ghlacadh agus seicheamh nua a chruthú agus a thaispeáint don rang. Mar fhorbairt ar an ngníomhaíocht, d’fhéadfá iarraidh ar gach páiste cúig nó sé luaschárta dá rogha féin a chruthú (iad deartha de láimh nó leis an ríomhaire). D’fhéadfaidís an cluiche cuimhne sin a imirt lena bpáirtí ansin.

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 125

125

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Acmhainní Cluiche Cuimhne: Seicheamh Luaschártaí – Luaschártaí Ainmhithe Cluiche Cuimhne: Seicheamh Luaschártaí – Luaschártaí Uimhreacha

126

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 126

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Cuimhne GNÍOMHAÍOCHT 10

Uirlis Foghlama: An Chuimhne Teideal: Céard a Tharla? Cuspóir na Gníomhaíochta: Seicheamh a thabhairt chun cuimhne agus/nó a dhéanamh san ord ceart Cur chuige: Sa ghníomhaíocht lán ranga seo, déanfaidh an múinteoir sraith gluaiseachtaí ceann ar cheann in ord áirithe. An rang ag breathnú. Iarrtar orthu ansin cuimhneamh ar an rud baileach a rinne an múinteoir agus ar an ord ina ndearna sé/sí na gluaiseachtaí. Ábhair & Ullmhúchán: Bileog gluaiseachtaí (don mhúinteoir) Moltaí: Chun an cluiche a chur i láthair, mínigh céard atá i gceist. Tosaigh le seicheamh ina mbeidh dhá ghluaiseacht, m.sh. Cuir do lámh ar do ghlúin dheas agus ansin le do shrón. Ansin iarr ar an rang cuimhneamh go baileach ar an rud a rinne tú agus é a rá. Nó, d’fhéadfá iarraidh ar an rang na gluaiseachtaí a dhéanamh. An chéad rud eile, déan seicheamh ina bhfuil trí ghluaiseacht agus iarr arís ar an rang cuimhneamh ar a bhfuil déanta agat, san ord ceannann céanna. D’fhéadfá leanúint le trí ghluaiseacht sa seal nó cur le líon na ngluaiseachtaí, ag brath ar chumas an ranga. Comhairle: D’fhéadfá iarraidh ar an bpáiste a thug an seicheamh san ord ceart ról an mhúinteora a ghlacadh agus seicheamh a chruthú agus a dhéanamh don rang. Mar fhorbairt ar an ngníomhaíocht, d’fhéadfá iarraidh ar gach páiste cúig nó sé ghluaiseacht dá gcuid féin a chruthú agus a scríobh ar bhileog páipéir. D’fhéadfaidís an cluiche cuimhne sin a imirt lena bpáirtí ansin.

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 127

127

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Acmhainní Seichimh Shamplacha Gluaiseachtaí 1. Cuir do lámh ar do ghlúin dheas agus ansin le do shrón. 2. Cuir do lámh ar d’uillinn, le do leiceann deas ansin agus ansin ar do chos chlé. 3. Tóg leabhar ó bhord an mhúinteora, cuir ar an urlár é, agus cuir do lámh dheas le do cheann. 4. Seiceáil an t-am, tóg amach do lón, agus stán ar an bhfuinneog. 5. Breathnaigh ar an rang, déan meangadh gáire, agus déan bualadh bos.

128

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 128

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Meon GNÍOMHAÍOCHT 1

Uirlis Foghlama: Meon Foghlama Teideal: Meon Fáis & Meon Seasta Cuspóir na Gníomhaíochta: Foghlaim céard a thuigtear le meon, agus an difríocht idir meon seasta agus meon fáis Cur chuige: Díreoidh an ceacht ar na difríochtaí idir meon fáis agus meon seasta a mhúineadh don rang. Beidh na páistí á phlé go gníomhach agus i mbun gníomhaíochtaí machnamhacha chun a dtuiscint a léiriú ar na coincheapanna ‘meon seasta’ agus ‘meon fáis’. Ábhair & Ullmhúchán: PowerPoint Moltaí: Beidh an léiriú PowerPoint ar an gClár Bán Idirghníomhach ag tacú leis an gceacht seo agus á rialú. D’fhéadfá tús a chur leis an gceacht le ceisteanna chun a fháil amach céard a thuigeann na páistí le ‘meon’, agus ina dhiaidh sin d’fhéadfá an rang a chur ag iniúchadh agus ag plé sainmhínithe féideartha i gcás meon fáis agus meon seasta. Críochnaigh an ceacht le cleachtadh machnamhach a thabharfaidh ar na páistí slite a mholadh inar féidir le duine athrú meoin a dhéanamh, ó mheon seasta b’fhéidir i dtreo meon fáis. Comhairle: Bí cinnte go dtuigeann na páistí a bhfuil i gceist leis an téarma ‘meon’ sula dtosaítear ar théarmaí ar nós ‘meon fáis’ agus ‘meon seasta’. Beidh bunús ríthábhachtach acu do dheiseanna foghlama níos faide anonn ach na téarmaí sin a thuiscint.

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 129

129

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Acmhainní Cur i láthair PowerPoint – Meon Fáis agus Meon Seasta/ Growth and Fixed Mindset

130

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 130

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Treoirleabhar an MhĂşinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 131

131

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

132

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 132

Treoirleabhar an MhĂşinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Meon Foghlama GNÍOMHAÍOCHT 2

Uirlis Foghlama: Meon Foghlama Teideal: Cé acu ráiteas Meoin Fáis nó ráiteas Meoin Seasta atá anseo? Cuspóir na Gníomhaíochta: Bheith in ann aithint idir ráiteas meoin fáis agus ráiteas meoin seasta Cur chuige: Líonfaidh gach páiste bileog ghníomhaíochta: beidh orthu ráitis a léamh agus a mheas, agus tic a chur leo mar ráiteas meoin seasta nó ráiteas meoin fáis. Ábhair & Ullmhúchán: Bileoga oibre (ceann do gach páiste), luaschártaí (meon, meon seasta, meon fáis) Moltaí: Tógfaidh an ceacht seo ar an bhfoghlaim a rinneadh sa cheacht roimhe seo agus beidh deis ag na páistí dul siar ar an bhfoghlaim sin agus ar na téarmaí nua a tugadh dóibh sa cheacht sin. I dtús an cheachta téigh siar ar na téarmaí ‘meon’, ‘meon fáis’, ‘meon seasta’. Ansin taispeáin don rang an bhileog oibre atá le líonadh isteach acu agus mínigh a bhfuil le déanamh, Sé sin, ráiteas a léamh agus ticeáil cé acu ráiteas meoin fáis nó ráiteas meoin seasta atá ann. Tabhair bileog oibre do gach páiste. Beidh na bileoga oibre le ceartú le chéile mar rang nuair a bheidh siad críochnaithe. Comhairle: Mar fhorbairt ar an ngníomhaíocht, d’fhéadfá iarraidh ar an rang oibriú ina mbeirteanna agus ráiteas meoin seasta amháin agus ráiteas meoin fáis amháin a chumadh. Féadfaidh siad an ráiteas a rá os ard ansin, agus beidh cead ag na páistí eile tomhas cé acu ráiteas meoin seasta nó ráiteas meoin fáis atá ann.

Acmhainní Bileog oibre – Ráitis Meoin Fáis & Meoin Seasta

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 133

133

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Meon Fáis nó Meon Seasta

Ticeáil an colún cuí agus déan féinmheasúnú ar do chuid oibre ansin.

Meon Fáis

Meon Seasta

1. Níl mé go maith aige. 2. Is breá liom dúshlán! 3. Ní maith liom botúin a dhéanamh. 4. Tá sé i bhfad ródheacair. 5. Má bhuaileann frustrachas mé, leanaim orm. 6. Cleachtadh a dhéanann máistreacht. 7. Bainfidh mé triail eile as. 8. B’fhéidir go mbeinn in ann a bheith níos fearr, leanfaidh mé orm mar sin. 9. Foghlaimím ó mo chuid teipeanna. 10. Ní bheidh mise chomh cliste léi riamh. 11. Foghlaimím ón gcáineadh, agus ní miste liom comhairle a leanúint. 12. Bíonn fonn orm éirí as nuair atá mo chairde níos fearr ná mé. 13. Tá mé go dona sa Mhata. 14. Is spreagadh domsa é nuair a dhéanann mo chairde go maith. 15. An é seo mo lándícheall? 16. Tá mé in ann aige, nó níl, agus sin sin.

134

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 134

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Meon Fáis nó Meon Seasta

Ticeáil an colún cuí agus déan féinmheasúnú ar do chuid oibre ansin.

Meon Fáis

Meon Seasta

17. Níl mé in ann é a dhéanamh go fóill. 18. Ní fiú bheith leis! 19. Aithním nach raibh sé I gceart. Anois céard a chaithfidh mé a dhéanamh lena chur ina cheart? 20. Beidh orm m’inchinn a thraenáil chun go mbeidh mé níos fearr aige. 21. Cuidíonn na botúin liom dul chun cinn a dhéanamh. 21. Seo an tslí cheart! 23. Caithfidh mé am agus dua leis, chun go mbeidh mé níos fearr. 24. Obair éasca amháin atá uaim. 25. Níl mé in ann aon chuid den obair seo a dhéanamh. Anois, athscríobh na ráitis mheoin seasta mar ráitis mheoin fáis.

Ráitis Mheoin Seasta a athrú ina Ráitis Mheoin Fáis Scríobh uimhir abairte, agus athscríobh an abairt ansin mar abairt mheoin fáis thíos...

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 135

135

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Meon GNÍOMHAÍOCHT 3

Uirlis Foghlama: Meon Foghlama Teideal: An bhféadfá é a Rá ar Bhealach Eile? Cuspóir na Gníomhaíochta: Ráitis meoin fáis a dhéanamh as ráitis meoin seasta Cur chuige: Líonfaidh gach páiste isteach bileog ghníomhaíochta a thabharfaidh orthu ráitis meoin seasta a léamh agus ansin na habairtí sin a athchruthú mar ráitis meoin fáis. Ábhair & Ullmhúchán: Bileoga oibre (ceann do gach páiste), Póstaeir ar a bhfuil ráitis meoin seasta/ fáis Moltaí: Chun tús a chur leis an gceacht, teigh siar ar na téarmaí ‘meon seasta’ agus ‘meon fáis’. Ansin taispeáin don rang, nó léigh os ard, ráiteas meoin seasta. Mar shampla, “Rinne mé botún”, Iarr ar an rang smaoineamh air agus moltaí a dhéanamh faoina rá ar bhealach eile agus ráiteas meoin fáis a dhéanamh as. Éist leis na moltaí agus tabhair sampla tú féin ansin. Mar shampla, d’fhéadfá a leithéid seo a rá “bím ag iarraidh foghlaim ó mo chuid botún, agus feabhsú”. Luaigh arís maidir le daoine a bhfuil meon fáis acu, go mbíonn siad sásta dul sa seans, dúshláin a chur rompu féin, go bíonn siad dearfach fiú nuair a dhéanann siad botúin, go dtuigeann siad gur cleachtadh a dhéanann máistreacht, go n-oibríonn siad go dian agus go mbíonn meas acu ar a bpiaraí agus ar a gcumas. Tabhair bileog oibre do gach páiste ansin, agus mínigh go bhfuil siad le gach ráiteas meoin seasta a léamh agus ráiteas meoin fáis a chumadh a d’fhéadfaidís a rá ina áit. A luaithe a bheidh an ghníomhaíocht curtha i gcrích ag na páistí, téigh síos trí gach ráiteas agus iarr ar pháistí éagsúla an rud a scríobh siad a mhíniú. Ina dhiaidh sin, taispeáin póstaeir do na páistí ar a bhfuil ráitis meoin seasta agus ráitis meoin fáis. Léigh amach os ard iad. Comhairle: D’fhéadfá an ceacht a dhéanamh mar phlé oscailte lán ranga freisin: léann na páistí ráitis meoin seasta ar PowerPoint, agus déanann siad plé oscailte mar rang faoi rud a d’fhéadfaidís a rá ina n-áit.

136

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 136

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Acmhainní Bileog oibre – Ráitis Meoin Seasta a athrú ina Ráitis Meoin Fáis

Ráitis Meoin Seasta a athrú ina Ráitis Meoin Fáis In ionad a rá

Smaoinigh

Níl mé go maith aige!

Céard a bheadh le déanamh agam lena fheabhsú?

Déanfaidh sé cúis.

An é seo mo lándícheall?

Ní dhéanfaidh mé é go brách! Tá sé i bhfad ródheacair!

Seans go mbeidh am agus dua i gceist.

Níl mé in ann aige, agus sin sin.

Triailfidh mé straitéis eile.

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 137

137

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Ráitis Meoin Seasta a athrú ina Ráitis Meoin Fáis In ionad a rá

Smaoinigh

Níl mé sách cliste lena dhéanamh.

Foghlaimeoidh mé lena dhéanamh.

Ach féach go bhfuil mo chara in ann aige!

Foghlaimeoidh mé uaidh/uaithi

Rinne mé botún.

Cuidíonn na botúin liom foghlaim agus cruthú níos fearr.

Ní thig liom é a dhéanamh pioc níos fearr.

D’fhéadfainn barr feabhais a chur air.

Ní bheidh mé chomh cliste le mo chara go brách.

Gheobhaidh mé amach cé mar a dhéanann siadsan é.

Níor oibrigh Plean A.

Plean B anois!

138

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 138

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Meon GNÍOMHAÍOCHT 4

Uirlis Foghlama: Meon Foghlama Teideal: Daoine Cáiliúla & Meonta Fáis Cuspóir na Gníomhaíochta: Daoine rathúla a phlé a raibh cáil orthu as dul le meon fáis. Cur chuige: Foghlaimeoidh an rang faoi dhaoine ar éirigh go han-mhaith leo agus a bhfuil cáil orthu as dul le meon fáis. Ábhair & Ullmhúchán: PowerPoint (Daoine Cáiliúla & Meonta Fáis/ Famous People & Growth Mindsets) Moltaí: Chun tús a chur leis an gceacht, téigh siar ar na gníomhaíochtaí faoi mheonta fáis a rinneadh go dtí seo. Mínigh ansin go mbionn daoine thart orainn a théann le meon fáis gan muide á thabhairt faoi deara. Taispeáin don rang sraith sleachta meoin fáis ó dhaoine cáilúla ar fud an domhain. Mínigh a gcuid scéalta pearsanta don rang. Chun deireadh a chur leis an gceacht, d’fhéadfá iarraidh ar gach páiste smaoineamh ar dhuine a spreagann é/í agus a oibriú amach cé acu meon fáis nó a mhalairt atá ag an duine sin. Agus, d’fhéadfá fiafraí de chúpla páiste cé acu sliocht ón léiriú PowerPoint is mó a thaitin leo, agus a mhíniú cén fáth. Comhairle: Féadfaidh tú roinnt de na sleachta ón gceacht a phriontáil agus iad a chrochadh timpeall an tseomra ranga, áit a bheidís le feiceáil fad a bheadh na páistí ag obair agus ag foghlaim sa rang. Agus más rud é nach bhfuil aon chur amach ag an rang faoi chuid de na daoine cáilúla d’fhéadfá iarraidh orthu, mar obair bhaile, taighde a dhéanamh faoin duine agus trí abairt a scríobh faoin bhfáth a bhfuil cáil air/uirthi.

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 139

139

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Acmhainní Póstaeir – Sleachta Meoin Fáis Growth Mindset Quotes Display Posters

140

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 140

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Treoirleabhar an MhĂşinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 141

141

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Meon GNÍOMHAÍOCHT 5

Uirlis Foghlama: Meon Foghlama Teideal: Póstaeir Meoin Fáis a dhéanamh Cuspóir na Gníomhaíochta: Póstaeir meoin fáis a dhathú/ a dhearadh Cur chuige: Déanfaidh gach páiste póstaer meoin fáis a dhathú/ a dhearadh a chrochfar sa seomra ranga. Ábhair & Ullmhúchán: Bileoga Dathúcháin Meoin Fáis, bileoga bána Moltaí: Mínigh don rang go dtabharfar bileog do gach páiste agus an bhileog le dathú/ le dearadh. Tá ráiteas meoin fáis difriúil ar gach bileog. Tabhair bileog do gach páiste agus bailigh na póstaeir chríochnaithe i ndeireadh an ranga. Comhairle: D’fhéadfá rogha a thabhairt do na páistí freisin, smaoineamh ar ráiteas meoin fáis dá gcuid féin nó ráiteas meoin fáis a úsáid a bhí cloiste nó feicthe acu cheana. D’fhéadfá an rogha a thabhairt do na páistí póstaer dá gcuid féin a dhearadh ón tús agus an ráiteas /an sliocht meoin fáis sin a úsáid.

142

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 142

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Acmhainní Bileoga Dathúcháin: Ráitis Meoin Fáis & Aireachais

Meon Seasta vs. Meon Fáis Meon Seasta

Níl mé go maith ag... Ní fiú... Déanfaidh sé cúis...

Meon Fáis

Níl mé in ann é sin a dhéanamh go fóill. Tabharfaidh mé faoina dhéanamh ar bhealach. B’in mo chéad iarracht!

Rinne mé botún...

Is maith liom an dúshlán foghlama.

Tá sé seo ródheacair...

Tá mé go maith mar rinne mé an.

Tá mé an-mhaith ag...

Gheobhaidh mé amach cé mar a d’éirigh leo.

Ní beidh mé inchurtha leo riamh... Níl mé in ann é a... Níl mé in ann é a fheabhsú tuilleadh...

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 143

Tógfaidh sé seo am. Thig liom é sin a fheabhsú tuilleadh. Thig liom gné éigin de a fheabhsú i gcónaí.

143

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Meon GNÍOMHAÍOCHT 6

Uirlis Foghlama Meon Foghlama Teideal: Teacht as Sáinn le Meon Fáis Cuspóir na Gníomhaíochta: plé agus iniúchadh a dhéanamh ar mheon fáis a ghlacadh má éiríonn tasc an-chasta Cur chuige: Gníomhaíocht lán ranga í seo ina ndéanfar plé oscailte: déanfaidh na páistí leideanna agus seifteanna a chomhroinnt lena bpiaraí chun cuidiú leo meon fáis a ghlacadh agus iad i sáinn. Ábhair & Ullmhúchán: Conas Teacht As Sáinn - Bileog Imlíne Scéil. /How to Get Unstuck. Moltaí: Mínigh don rang go bhfuil tú le himlíne scéil a léamh os ard. Éisteoidh na páistí le gach imlíne scéil a léann tú amach. Smaoineoidh siad i dtosach ar an rud a déarfaí agus meon seasta ag obair, agus ina dhiaidh sin luafaidh siad an rud ba cheart a rá sa chás céanna, ach meon fáis ag obair. Comhairle: D’fhéadfá na moltaí a scríobh ar an gclár bán agus deis a thabhairt do na páistí na freagraí meoin fáis a nótáil ina gcuid cóipleabhar mar áis tagartha amach anseo.

144

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 144

Treoirleabhar an Mhúinteora

24/04/2019 10:17

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Acmhainní Conas Teacht As Sáinn – Bileog Imlíne scéil 1. Tá tú sáinnithe agus tú ag freagairt ceiste. 2. Teist ranga agus níl tada ar eolas agat 3. Tá an múinteoir as láthair ón scoil inniu agus d’fhág sé/sí liosta fada tascanna oibre agaibh le déanamh. Tá an t-uafás ann! 4. Tosaíonn tú ag scríobh aiste ach braitheann tú go bhfuil tú ag rith as smaointe. 5. Tá ceist Mhatamaitice á déanamh agat, ach níl a fhios agat an bhfuil tú á déanamh i gceart. Tá tú ag smaoineamh ar éirí as. 6. Tá léamhthuiscint ar bun agat agus níl ag éirí leat teacht ar fhreagraí na gceisteanna. 7. Tá focal nach dtuigeann tú, cé gur mhínigh an múinteoir é cheana féin, ach níor chuala tú an rud a dúradh. 8. Tá siad ag imirt leadóige sa rang spóirt ach níor imir tusa í riamh cheana. Ní dóigh leat go mbeifeá in ann í a imirt agus níl tú ag iarraidh tú féin a náiriú os comhair an ranga. 9. Faigheann Sinéad 98% sna teisteanna litrithe i gcónaí ach bíonn marc s’agatsa faoi bhun 80% i gcónaí.. Goilleann sé ort go mbeadh cara leat i bhfad níos cliste ná thú agus go mbeadh sí ag déanamh chomh maith sin ar scoil. Póstaer Mór Taispeána A4 – Meon Fáis a Chur ag Obair chun Teacht as Sáinn (Lch. 146).

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 145

145

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Teacht as ‘Sáinn’

Agus Meon Fáis in Úsáid “Níl clú dá laghad agam faoin stoif seo”

“Ó! Tá mé i sáinn!”

Meoin Fáis

Léifidh mé an cheist arís, le ciall éigin a aimsiú inti.

Meoin Fáis

Thig liom an cheist a athléamh féachaint céard atáthar ag iarraidh orm a dhéanamh.

“Nil tuairim dá laghad agam an bhfuil mé ceart nó mícheart”

Meoin Fáis

Smaoineoidh mé ar rud éigin a oibríonn agus gan bacadh le nithe nach n oibríonn. Coinneoidh mé orm.

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 146

Meoin Fáis

Aimseoidh mé rud éigin atá ar eolas agam. D’fhéadfainn líníocht a dhéanamh nó é a scríobh amach.

“Bhfuil sé seo ag obair?”

146

“Ó, a Dhia, cá háit le tosú?”

Meoin Fáis

Breathnóidh mé ar an gceist arís, féachaint an dtig liom a chruthú go bhfuair mé an freagra ceart.

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Meon GNÍOMHAÍOCHT 7

Uirlis Foghlama: Meon Foghlama Teideal: Ár mBotúin Iontacha! Cuspóir na Gníomhaíochta: Botúin a phlé agus a aithint mar eispéiris chuiditheacha ar féidir foghlaim uathu Cur chuige: Oibreoidh na páistí ina ngrúpaí chun póstaer ‘Ár mBotúin Iontacha’ a chríochnú, agus scríobhfaidh siad síos botún a rinne siad an lá sin ar nóta ‘postit’. Greamaíonn na páistí a gcuid nótaí den phóstaer. Ábhair & Ullmhúchán: Póstaer A4: Ár mBotúin Iontacha! /Our Mighty Mistakes (ceann do gach grúpa), nótaí ‘post-it’/‘post-it-notes’ (ceann do gach páiste) Moltaí: Chun tús a chur leis an gceacht, fiafraigh den rang, “an rud maith iad botúin, nó an drochrud iad i gcónaí?” Le comhaireamh lámh, oibrigh amach tuairim an mhóraimh sa rang faoin gceist, agus oibrigh dá réir. Iarr ar pháiste anseo is ansiúd a mhíniú cén fáth ar rud maith iad botúin, nó cén fáth a ndúirt sé/sí gur drochrud iad. Ansin, mínigh don rang gur rudaí iontacha iad botúin. Tugann siad deis foghlama dúinn agus cuidíonn siad linn feabhsú. Déanann gach duine botúin, níl éinne foirfe; agus bheadh an saol leamh leadránach murach iad. Mínigh an tasc don rang agus dáil na póstaeir ‘Ár mBotúin Iontacha!’ ar an rang, mar aon le nótaí post-it do gach grúpa. Sula dtosaíonn an rang ar an tasc tabhair samplaí dóibh de bhotúin a mbeadh toradh spéisiúil orthu. Focal mílitrithe, (fear vs féar, cas vs cás, mar shampla, bosca lóin a ligean i ndearmad, stocaí ar dhathanna difriúla a chaitheamh, dearmad a dhéanamh den obair bhaile a scríobh síos nó a bheith ag magadh faoi dhuine a thit i gclós na scoile. I ndeireadh an cheachta, iarr ar ghrúpaí difriúla a gcuid póstaer a léiriú dá bpiaraí. Comhairle: Is féidir an ghníomhaíocht a dhéanamh ar bhonn aonair freisin, gach páiste ag déanamh póstaeir dá c(h)uid féin ina mbeadh líon ollmhór botún atá déanta ag an bpáiste ina s(h)aol go dtí seo, chomh maith lena bhfuil foghlamtha aige/aici ó na botúin sin.

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 147

147

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Acmhainní

Ár mBotúin Iontacha!

Ár mBotúin Iontacha

148

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 148

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Meon GNÍOMHAÍOCHT 8

Uirlis Foghlama: Meon Foghlama Teideal: Focail Draíochta ‘Go Fóill’ agus ‘Fós’ Cuspóir na Gníomhaíochta: ‘Go fóill’/ ‘Fós’ a úsáid chun abairtí meoin fáis a dhéanamh Cur chuige: Beidh na páistí mar rang ag plé le gníomhaíocht ina léann siad amach abairt, agus caithfidh siad an abairt a athscríobh ionas go mbeidh ‘go fóill’/ ‘fós’ inti. I ndeireadh an cheachta, déanfaidh gach páiste bileog oibre ina leagtar amach spriocanna ina bhfuil ‘go fóill’/ ‘fós’. Ábhair & Ullmhúchán: Focail Draíochta: ‘Go fóill’/ ‘Fós’ – Bileog Ghníomhaíochta ‘M’fhocail a Athrú’ (don mhúinteoir), Bileoga ‘Ag Leagan Amach Spriocanna ‘Go Fóill’/ ‘Fós’’ (bileog do gach páiste) Moltaí: Chun tús a chur leis an gceacht, iarr ar an rang smaoineamh ar a bhfuil i gceist le meon fáis agus ar bhealaí inar féidir leo a meon fáis a chur ag obair ar scoil. Tosaigh ag caint ar an bhfrása ‘go fóill’ agus ar an bhfocal ‘fós’ ansin, agus mínigh go bhféadfaí iad a úsáid mar chuid de mheon fáis. Mar shampla, “Níl mé ag iarraidh dul ag rith GO FÓILL, ach beidh nuair a bheidh deoch uisce ólta agam”. Taispeáin an Bhileog Ghníomhaíochta ‘Focail Draíochta:‘Go Fóill’/ ‘Fós’ – ‘M’fhocail a Athrú’ ar an gClár Bán Idirghníomhach agus gabh síos trí gach ráiteas meoin seasta. Beidh ar an rang ráiteas meoin fáis a dhéanamh agus an frása ‘go fóill’ /an focal ‘fós’ ann. Mínigh don rang ina dhiaidh sin go bhfuil rudaí ann nach bhfuilimid in ann a dhéanamh go fóill/ fós ach, le cleachtadh, dúthracht agus foighid, go mbeimid in ann iad a dhéanamh amach anseo. Tabhair bileog ‘Ag Leagan Amach Spriocanna – Go Fóill/ Fós’ do gach páiste agus tabhair go leor ama dóibh chun trí sprioc foghlama a shocrú dóibh féin, agus na focail ‘go fóill’/ ‘fós’ iontu. Comhairle: Is féidir an ghníomhaíocht lán ranga sin a dhéanamh ar bhonn aonair, i mbeirteanna nó ar bhonn grúpaí. Mar fhorbairt ar an ngníomhaíocht, d’fhéadfá ligean do na páistí an bhileog ‘Ag Leagan Amach Spriocanna – Go Fóill/ Fós’ i nDeireadh an Lae’ a dhéanamh ionas go mbeadh deis acu smaoineamh ar na huaireanta a d’úsáid siad ‘go fóill’/ ‘fós’ i gcaitheamh an lae, agus mar a chuidigh sé leo níos mó a dhéanamh. Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 149

149

10/04/2019 18:12

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Acmhainní Focail Draíochta ‘Go Fóill’/ ‘Fós – an Bhileog Ghníomhaíochta ‘M’fhocail a Athrú’

Focail Draíochta ‘Go Fóill’ ‘Fós’ Cén sort lá a bhí agat?

Cén uair a chuimhnigh tú ar ‘go fóill’ inniu?

Agus tú ag líonadh an tábla thíos, smaoinigh ar a bhfuil foghlamtha agat faoi na focail draíochta ‘go fóill’ agus ‘fós’. Chuimhnigh mé ar ‘go fóill’ nuair a…

Cé mar a d’éirigh liom?

150

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 150

Mar a chuidigh sé liom níos mó a dhéanamh...

Bhfuil aon spriocanna nó leideanna agat don lá amárach?

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:13

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Meon GNÍOMHAÍOCHT 9

Uirlis Foghlama: Meon Foghlama Teideal: Focail do Mheonta Fáis Cuspóir na Gníomhaíochta: Chun cur le tuiscint na bpáistí ar an stór focal a bhaineann le meonta fáis Cur chuige: Agus iad ag obair ina mbeirteanna, déanfaidh na páistí gníomhaíocht oibre ina n-aimseoidh siad focail faoin topaic ‘meon fáis’. Ina dhiaidh sin déanfaidh an rang ar fad ransú d’fhocail a úsáidtear chun cur síos ar dhuine a bhfuil meon fáis aige/ aici. Ábhair & Ullmhúchán: Bileog Oibre – Cuartú Focal faoin Meon Fáis (ceann do gach beirt), amadóir Moltaí: Roinn an rang ina bheirteanna agus tabhair bileog oibre Cuartú Focal do gach beirt. Tabhair 10/12 nóiméad do na páistí chun an ghníomhaíocht a dhéanamh. Nuair a bheidh an Cuartú Focal curtha i gcrích acu, mínigh do na páistí gur obair chasta a bhí ann ach go raibh sé an-deas an oiread sin páistí a fheiceáil ag cur brú orthu féin agus ag leanúint orthu ag obair, tréithe duine a bhfuil meon fáis aige/aici. Cuir ransú smaointe ar an gclár ansin agus iarr ar pháistí éagsúla teacht chuig an gclár agus focal nó frása a scríobh a úsáidtear chun cur síos ar thréithe duine a bhfuil meon fáis aige/aici. Mar shampla, rún daingean ag duine rud a dhéanamh, meáite ar rud a dhéanamh; uaillmhianach, ardaidhmeannach; spreagadh, spreagtha, féinspreagtha, duine a bhfuil spreagadh ann; dírithe ar rud a dhéanamh, srl. Comhairle: Is féidir an ghníomhaíocht ransú smaointe a dhéanamh ar bhonn beirteanna freisin. D’fhéadfá freisin focail a phriontáil a chuirfeadh na páistí leis an ransú smaointe agus luaschártaí a dhéanamh chun balla focal ranga a chruthú ar an téama ‘Meonta fáis’.

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 151

151

10/04/2019 18:13

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Acmhainní Cuartú Focal: Meon Fáis

Meon Fáis Aimsigh na focail sa mhanglam litreacha thíos, agus scríobh na freagraí ar na línte thíos.... 1. onem

10. ttchae raain

2. nláhsdú

11. sstaae

3. omen sifá

12. bntúo

4. théca

13. amgónce

5. crdaeia

14. ssaaeiol

6. sciatonc

15. galhofmi

7. ttssaéirí

16. dlahleíc

8. nlae tro

17. rddhaaec

9. búshfae

Freagraí 1. onem

meon

10. ttchae raain

teacht aniar

2. nláhsdú

dúshlán

11. sstaae

seasta

3. omen sifá

meon fáis

12. bntúo

botún

4. théca

éacht

13. amgónce

meancóg

5. crdaeia

deacair

14. ssaaeiol

aiseolas

6. sciatonc

constaic

15. galhofmi

foghlaim

7. ttssaéirí

straitéisí

16. dlahleíc

dícheall

8. nlae tro

lean ort

17. rddhaaec

dearcadh

9. búshfae

dul chun cinn

152

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 152

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:13

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Meon GNÍOMHAÍOCHT 10

Uirlis Foghlama: Meon Foghlama Teideal: Ag smaoineamh faoi do Mheon Fáis Cuspóir na Gníomhaíochta: Cuirfear ar chumas na bpáistí machnamh a dhéanamh ar a ndul chun cinn ar scoil agus smaoineamh ar uaireanta nuair a bhain siad leas as meon fáis. Cur chuige: Cuirfidh an múinteoir ceisteanna difriúla ar an rang, agus freagróidh na páistí iad ar bhonn aonair agus dá bpáirtí. Ábhair & Ullmhúchán: Ceisteanna chun Meon Fáis a Fhorbairt (don mhúinteoir) Moltaí: Roinn an rang ina bheirteanna agus abair leis an rang go léifidh tú amach ceisteanna éagsula. Caithfidh na páistí casadh i dtreo a bpáirtithe ansin agus an cheist a fhreagairt. Féadfaidh an múinteoir a iarraidh ar pháistí áirithe a gcuid freagraí a chomhroinnt leis an rang. Comhairle: Is féidir an ghníomhaíocht sin a dhéanamh mar ghníomhaíocht scríbhneoireachta aonair freisin, agus gach páiste ag smaoineamh ar an gcaoi ar éirigh leis/ léi i gcaitheamh an lae, ag díriú go háirithe ar ócáidí i gcaitheamh an lae nuair a tharraing siad ar mheon fáis.

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 153

153

10/04/2019 18:13

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Acmhainní 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Ceisteanna chun Meon Fáis a Fhorbairt Céard a rinne tú inniu a thug ort a bheith ag smaoineamh? Céard a tharla inniu le tú a choinneáil ag imeacht? Céard a d’fhoghlaim tú as? /Céard is féidir leat a fhoghlaim as? Cé na botúin a rinne tú agus a mhúin rud éigin duit? Cé na rudaí a ndearna tú do dhícheall orthu inniu? Céard a dhéanfaidh tú chun dúshlán a chur romhat féin inniu/ amárach? Céard a dhéanfaidh tú chun do chuid oibre a fheabhsú? Céard a dhéanfaidh tú chun rud amháin eile a fheabhsú?/ chun do bhua/cumas pearsanta féin a fheabhsú?

154

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 154

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:13

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Meon GNÍOMHAÍOCHT 11

Uirlis Foghlama: Meon foghlama Teideal: Acrastaicí agus Dánta Acrastacha – Meon Fáis Cuspóir na Gníomhaíochta: Dán acrastach a chumadh bunaithe ar an topaic ‘Meonta Fáis’ Cur chuige: Tabharfar acrastaic/ dán acrastach difriúil do gach grúpa le críochnú. Oibreoidh na páistí ina mbeirteanna chun dán dá gcuid féin a chumadh. Ábhair & Ullmhúchán: Bileoga teimpléid do dhán acrastach Moltaí: Roinn an rang ina ghrúpaí agus mínigh go dtabharfar teimpléad difriúil do gach grúpa chun dán acrastach a chríochnú Roinn an rang ina bheirteanna ansin agus mínigh go mbeidh gach beirt ag oibriú le chéile chun dán acrastach a chumadh bunaithe ar an téama ‘meonta fáis’. Tabhair teimpléad do gach beirt agus tabhair neart ama dóibh leis an ngníomhaíocht a chur i gcrích. I ndeireadh na gníomhaíochta, iarr ar bheirteanna éagsúla a ndán acrastach siúd a chomhroinnt leis an rang. Comhairle: Nó, de rogha air sin, d’fhéadfá an teimpléad céanna do dhán acrastach a thabhairt do gach páiste sa rang, ag brath ar chumas an ranga.

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 155

155

10/04/2019 18:13

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Acmhainní Teimpléid do Dhánta Acrastacha ar an téama Meon Fáis

D Ú S H L Á N

156

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 156

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:13

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Meon GNÍOMHAÍOCHT 12

Uirlis Foghlama: Meon Foghlama Teideal: Luaithríona (Cinderella) – Meon Seasta mar Chríoch Cuspóir na Gníomhaíochta: Scéal Luaithríona: Meon Seasta mar chríoch ar scéal Luaithríona, a phlé agus a scríobh. Cur chuige: Éisteoidh an rang leis an múinteoir agus é/í ag léamh amach scéal Luaithríona. Stopfaidh an scéal ag an bpointe nuair a ritheann Luaithríona amach as an damhsa agus go bhfágann sí a slipéar gloine ina diaidh. Iarrfar ar gach páiste scríobh go dtí deireadh an scéil, ach casadh a chur ann: an scéal a chríochnú le Meon Seasta. Ábhair & Ullmhúchán: Cóip de scéal Luaithríona (don mhúinteoir), teimpléid scríbhneoireachta (ceann do gach páiste) Moltaí: Léigh scéal Luaithríona don rang, agus stop ag an bpointe nuair a ritheann Luaithríona amach as an damhsa agus agus go bhfágann sí a slipéar gloine ina diaidh. Mínigh don rang go gcaithfidh gach duine díobh deireadh a scríobh don scéal. Níl siad leis an gcríoch shona a scríobh a bhfuil cur amach ag an saol air áfach, ach ina áit sin deireadh a scríobh don scéal ina bhfuil meon seasta ag obair. Tosaigh an próiseas leis an smaoineamh gur meon seasta a bhí ag an bprionsa. Cuir ceisteanna ar na páistí. 1. Céard a tharlódh dá mba rud é nár thug an prionsa faoin gcuardach d’úinéir an tslipéir ghloine, nó dá socródh sé éirí as an gcuardach agus gan é ach leathbhealach tríd? 2. Cad air a bheadh sé ag smaoineamh? 3. Céard a tharlódh do Luaithríona? 4. Cé eile a d’fhéadfadh an prionsa í a phósadh? Tabhair teimpléad scríbhneoireachta do gach páiste ansin agus fág go leor ama acu chun críoch meoin seasta a scríobh do scéal Luaithríona. Nuair a bheidh an obair déanta, iarr ar pháistí éagsúla a bhfuil scríofa acu a léamh don rang. Comhairle: Mar fhorbairt ar an ngníomhaíocht, d’fhéadfá iarraidh ar gach páiste sa rang smaoineamh ar scannán, scéal nó síscéal a bhfuil críoch meoin fáis air agus críoch meoin seasta a scríobh ina háit.

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 157

157

10/04/2019 18:13

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Acmhainní Luaithríona – Meon Seasta mar Chríoch

Luaithríona – Críoch Meoin Seasta Cuir críoch eile leis an scéal seo, agus meon seasta ann. Smaoinigh ar an méid seo a leanas: • Céard a tharlódh dá mba rud é nár chuardaigh an prionsa chun teacht ar úinéir an tslipéir ghloine, nó dá socródh sé éirí as agus an cuardach leathdhéanta? • Cad air a bheadh sé ag smaoineamh? • Céard a tharlódh do Luaithríona? • Cé eile a d’fhéadfadh an prionsa í a phósadh? Bhí cailín álainn ann fadó, Luaithríona ab ainm di. Ach bhí leasmháthair chruálach ag Luaithríona a chaitheadh go dona léi. Bhí beirt deirféar ghránna aici freisin, agus bhídís ar fad an-dian ar Luaithríona bhocht. Ise a chaitheadh an obair tí ar fad a dhéanamh, mar bhí siadsan i bhfad róleisciúil le haon rud a dhéanamh. Lá amháin, tháinig cuireadh ón bpálás, do gach duine, chuig damhsa a bhí á eagrú ag an bprionsa. Dúirt an leasmháthair chruálach nach raibh cead ag Luaithríona dul ann áfach. Tháinig an lá mór, agus fágadh Luaithríona sa bhaile. “B’aoibhinn liomsa dul ag an damhsa freisin,” arsa Luaithríona go brónach. An chéad rud eile bhí an tsíóg mhaith istigh sa seomra. “Mise an tSíóg Mhaith” ar sise, “agus rachaidh tú chuig an damhsa, cinnte.” D’iarr sí ar Luaithríona puimcín a fháil, mar aon le sé luchóg, francach agus sé laghairt. Leag sí a slat draíochta orthu, agus rinne carráiste galánta den phuimcín, sé chapall bhána de na luchóga, cóisteoir den fhrancach, agus giollaí de na laghairtí. Leag an tsíóg a slat draíochta ar Luaithríona ansin, agus go tobann rinne gúna gleoite de na seanbhalcaisí a bhí uirthi, agus bhí péire slipéar gloine ar a cosa, na slipéir ba ghalánta dá bhfaca tú riamh.

158

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 158

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:13

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

“Ach cuimhnigh,” arsa an tSíóg, “go gcaithfidh tú a bheith ar ais anseo faoi mheán oíche, sula mbuaileann an clog an dódhéag.” Tháinig Luaithríona isteach sa damhsa. Bhí cuma chomh difriúil sin uirthi nár aithin éinne í agus bhí daoine ag iarraidh a oibriú amach cérbh í. D’iarr an prionsa damhsa ar Luaithríona, agus bhí sé chomh tógtha sin léi gur lean an bheirt acu ag damhsa le chéile an chuid eile den tráthnóna. Bhain Luaithríona an oiread sin sult as an tráthnóna nár thug sí faoi deara go raibh an t-am ag sleamhnú thart. Agus ansin, go tobann, bhí sé ina mheánoíche agus thosaigh an clog ag bualadh. Rith Luaithríona amach as an bpálás. Ar a bealach sios an staighre thit slipéar gloine dá cos chlé...

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 159

159

10/04/2019 18:13

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Críoch Mheoin Seasta Roghnaigh síscéal, agus cuir críoch eile air. Bí cinnte gur críoch mheoin seasta a bheidh ann seachas an ghnáthchríoch a bhíonn ar shíscéalta. Scríobh cuid den scéal traidisiúnta fad le pointe áirithe, sula gcuireann tú casadh sa phlota.

160

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 160

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:13

CUIMHNE

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 161

Treoirleabhar an Mhúinteora Brainbox - Inventions

Fun Deck – Auditory Memory Social Stories

The object of the game is to study a card for 10 seconds and then answer a question based on the roll of a die. If the question is answered correctly, the card is kept and the student with the most number of cards after 5 or 10 minutes is the winner. This simple concept can be played by all ages and is great for developing visual memory and visual spatial memory.

BrainBox Inventions contains 54 illustrated cards showing when, where and who invented these everyday items. BrainBox Inventions strikes a great balance between learning and fun as less serious inventions such as the Whoopee cushion and Lava Lamp have been included as well as the patently strange which never quite made it such as the weed cutting golf club and the lollistraw!

The card back presents a colourful and whimsical illustration of the story. There are two levels of difficulty in this card deck. Level One story cards have stories that are two sentences long. Level Two story cards have stories that are four sentences long.

Auditory Memory Social Studies Stories Fun Deck has 60 factual social studies story cards to help students practice using their listening skills. Each card front has a story with three comprehension questions for the student to answer using information they hear in the story.

These 51 imagination-filled illustrated cards provide a novel approach to improving your students’ auditory memory skills. As a special bonus, the deck has game ideas and five open-ended “Wh” topic picture cards to help students make up their own stories and questions.

on one side, while the flip side has the story, along with questions for students to answer.

CUR SÍOS AR NA CLUICHÍ

Listen to short, silly stories like “Aunt Pat’s Hat,” “Hannah’s Bananas,” or “Ollie the Fun Deck – Auditory Octopus”—and then answer questions about each story. The picture and story title are Memory for Short Stories

CLUICHÍ

Cur síos ar na cluichí tráchtála atá úsáideach chun tacú le daltaí a gcuid scileanna san fhoghlaim agus a gcuid bealaí foghlama a fhorbairt

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

161

10/04/2019 18:13

MEON AIGNE

162

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 162

The object of the game is to study a card for 10 seconds and then answer a question based on the roll of a die. If the question is answered correctly, the card is kept, and the person with the most number of cards after 5 or 10 minutes is the winner. This simple concept can be played by all ages and is great for developing visual memory and visual spatial memory.

Brainbox - Ireland

Each of the 166 puzzles comprises of a series of clues that instruct the student where to place the coloured chips. Following the clues will lead to the correct answer. Again, a great activity to challenge students to stick with a task and to work towards success. Teaches spatial reasoning, 2-D shapes, visualization, symmetry, slides, turns and problems solving. Challenges students to stick with tasks and overcome challenges to succeed. Can be used at an individual, paired or group level.

Logic Links

Magnetic Pattern Block

Includes 40 double-sided word problem cards (80 word problems), 4 clam shells, and 80 counters (40 crabs and 40 sea stars both in 2 colours). A great activity to develop grit and perseverance and to encourage growth mindsets.

Under the Sea Shells Word Bring word problems to life with clam shells and fun little crab and sea-star counters! Perfect way to practice addition, subtraction, and finding the missing number. Problem Activity Set

CUR SÍOS AR NA CLUICHÍ

CLUICHÍ

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:13

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 163

Treoirleabhar an Mhúinteora

9. Céard a Tharla?

8. Seicheamh Luaschártaí

7. Ná Críochnaigh An Focal Sin!

6. Éist & Tarraing

5. Scéal Faoi Íomhánna sa Chuimhne

4. An Cupán Cliste

3. Scéal a Athinsint

2. Licíní a Mheaiteáil

1. Cluiche Catagóirí

CUIMHNE

MO SHLITE FOGHLAMA

I M’AONAIR

✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓

LE PAIRTNÉIR

✓ ✓ ✓

✓ ✓ ✓ ✓ ✓

I NGRÚPAÍ/ I STÁISIÚIN

✓ ✓ ✓ ✓ ✓

✓ ✓

AN RANG IOMLÁN

✯ ✯✯ ✯✯✯

LEIBHÉAL NA DEACRACHTAÍ

Forbhreathnú ar Ghníomhaíochtaí Aicme chun tacú le forbairt Plean Bliantúil MMF5 ‘ Mo Shlite Foghlama’

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

163

10/04/2019 18:13

164

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 164

10. Ag Smaoinramh Faoi Do Mheon Fáis 11. Dánta Acrastacha – Meon Fáis

9. Focail Meoin Fáis

8. Draíocht ‘Go Fóill’/ ‘Fós’

7. Ár Mbotúin Iontacha!

6. Conas Teacht as Sáinn?

2. Ráiteas Meoin Fáis Nó Ráiteas Meoin Seasta 3. Céard Eile a D’fhéadfá a Rá Ina Áit? 4. Daoine Cáilúla & Meon Fáis Acu 5. Póstaeir Mheoin Fáis a Dhéanam

1. Meon Fáis & Meon Seasta

MEON AIGNE

MO SHLITE FOGHLAMA

✓

✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓

✓

LE PAIRTNÉIR

✓ ✓

I M’AONAIR

✓

✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓

✓

I NGRÚPAÍ/ I STÁISIÚIN

✓ ✓

✓

✓ ✓

AN RANG IOMLÁN

✯ ✯✯ ✯✯✯

LEIBHÉAL NA DEACRACHTAÍ

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:13

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 165

Treoirleabhar an Mhúinteora

3. Magnetic Pattern Block

2. Logic Links

1. Under the Sea Shells Word Problem Activity Set

MINDSETS

4. Brainbox - Ireland

3. Brainbox- Inventions

1. Fun Deck – Auditory Memory for Short Stories 2. Fun Deck – Auditory Memory Social Stories

MEMORY

MO SHLITE FOGHLAMA

✓

✓ ✓ ✓

✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓

✓

LE PAIRTNÉIR

✓

I M’AONAIR

✓ ✓ ✓

✓

I NGRÚPAÍ/ I STÁISIÚIN

Cluichí Tráchtála a thacaíonn le ‘Mo Shlite Foghlama’

✓

✓ ✓ ✓

✓

AN RANG IOMLÁN

✯ ✯✯ ✯✯✯

✯ ✯✯

✯ ✯✯ ✯✯✯

LEIBHÉAL NA DEACRACHTAÍ

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

165

10/04/2019 18:13

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

166

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 166

Treoirleabhar an MhĂşinteora

10/04/2019 18:13

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Acmhainní Múinteoirí Gabhann Acmhainní Múinteoirí MMF5 le Treoirlínte Mhúinteora MMF5 agus leis an leabhar dalta, MMF5. Tá cúig roinn laistigh d’Acmhainní Múinteoirí mar seo a leanas: 169

ROINN 1 Forbhreathnú ar Aidhmeanna agus Torthaí Foghlama don Chlár ‘Mise Mar Fhoghlaimeoir’’

173

ROINN 2 ‘Mise Mar Fhoghlaimoeir’ agus Féinmheastóireacht Scoile

177

ROINN 3 Achoimre ar na greamáin DF i MMF5

180

ROINN 4 Bolgáin Chomhrá: - Aire & Aird: Bolgáin Chomhrá (Roimh & Tar Éis) - Iompraíochtaí Foghlama: Bolgáin Chomhrá (Roimh & Tar Éis)

184

ROINN 5 Logáil Straitéise d’Aire & Aird agus d’Iompraíochtaí Foghlama

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 167

167

10/04/2019 18:13

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

168

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 168

Treoirleabhar an MhĂşinteora

12/04/2019 10:07

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Roinn 1

FORBHREATHNÚ AR AIDHMEANNA AGUS TORTHAÍ FOGHLAMA DON CHLÁR ‘MISE MAR FHOGHLAIMEOIR’’

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 169

169

12/04/2019 10:07

Mise Mar Fhoghlaimeoir

Seicliostaí um Phiarmheasúnú TORTHAÍ FOGHLAMA: Chun cur ar chumas na bhfoghlaimeoirí: ✓ A bheith freagrach as a gcuid oibre féin agus chun tionscnaíocht a léiriú san obair seo ✓ Foghlaim a spreagadh trí phiar-dhíospóireacht chomhoibríoch Meiteachognaíocht a spreagadh ✓ Piarchaidrimh san fhoghlaim a spreagadh

Seicliostaí um Fhéinmheasúnú

TORTHAÍ FOGHLAMA: Chun cur ar chumas na bhfoghlaimeoirí: ✓ Freagracht a ghlacadh as a gcuid foghlama féin ✓ A bheith dearfach faoin bhfoghlaim ✓ Dúil san fhoghlaim a chruthu, trí mhothú úinéireachta agus trí fhéin-inniúlacht an fhoghlaimeora i leith na foghlama a ardú

Leideanna Cúnta TORTHAÍ FOGHLAMA: Chun cur ar chumas na bhfoghlaimeoirí: ✓ Machnamh a dhéanamh ar a bhfreagairt maidir le héilimh tascanna ✓ Cumarsáid éifeachtach a chruthú leis an múinteoir trí úsáid a bhaint as Cártaí Cúnta, as ciúbanna, as pirimidí, agus mar sin de ✓ Cultúr foghlama a chothú atá aireach faoi dhifríochtaí aonair

170

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 170

Deiseanna chun Freagartha TORTHAÍ FOGHLAMA: Chun cur ar chumas na bhfoghlaimeoirí: ✓ Freagairt a thabhairt go gníomhach 6 do nodanna an mhúinteora ✓ Úsáid a bhaint as deiseanna chun freagartha chun tacú le tuiscint, le rannpháirtíocht agus le measúnú ✓ Lúb aischothaithe a chruthú ón bhfoghlaimeoir go dtí an múinteoir agus ar ais go dtí an foghlaimeoir ✓ Taifead inláimhsithe a chruthú de ghuth an fhoghlaimeora DISCRETIONARY

12/04/2019 10:07

aimeoir

6 1 Fúm! TORTHAÍ FOGHLAMA: Chun cur ar chumas na bhfoghlaimeoirí: ✓ Spéiseanna Pearsanta a aithint ✓ Machnamh a dhéanamh ar réadúlacht inmheánach an fhoghlaimeora, a smaointe agus a mhothúcháin ✓ An coincheap maidir le hathrú le himeacht ama a chíoradh

2 Mo Láidreachtaí TORTHAÍ FOGHLAMA: Chun cur ar chumas na bhfoghlaimeoirí: ✓ Na láidreachtaí a aithníonn siad iontu féin a cheiliúradh agus meas a chothú iontu faoina láidreachtaí úd ✓ Aitheantas a thabhairt do pheirspíochtaí daoine eile faoina láidreachtaí úd Láidreachtaí atá ag teacht chun cinn a chíoradh ✓ Machnamh a dhéanamh ar fhorbairt láidreachtaí thar tréimhse ama

Fáilte chuig Mo Dhomhain!

TORTHAÍ FOGHLAMA: Chun cur ar chumas na bhfoghlaimeoirí: ✓ Léargais, freagairtí agus tuiscintí faoi choincheapa, íomhánna agus tuairimí éagsúla a chíoradh ✓ Féin-luach dearfach a chothú iontu féin

Faoin Scoil

TORTHAÍ FOGHLAMA: Chun cur ar chumas na bhfoghlaimeoirí: ✓ Mothúcháin a bhaineann le rath agus le dúshlán ar scoil a chíoradh ✓ Feasacht a aimsiú fúthu féin mar fhoghlaimeoirí ✓ Láidreachtaí agus laigeachtaí an fhoghlaimeora a aithint ✓ Ceiliúradh a dhéanamh ar na rudaí a thaitníonn TORTHAÍ FOGHLAMA: Chun cur ar chumas na bhfoghlaimeoirí: leo faoina mbealaí foghlama féin ✓ Tabhairt faoin dtuiscint tuiscint atá acu faoi ‘Bhealaí Foghlama’ .i. meonta foghlaimeora agus nósannna intinne ✓ Teacht ar na huirlisí agus na teaicticí chun foghlaim conas foghlaim ✓ Chun glacadh le freagracht as foghlaim conas foghlaim ✓ Machnamh a dhéanamh ar a gcur chuige

Mo Bhealaí Foghlama

5 agus le measúnú dtí an múinteoir

171

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 171

12/04/2019 10:07

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

172

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 172

Treoirleabhar an MhĂşinteora

12/04/2019 10:07

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Roinn 2

‘MISE MAR FHOGHLAIMEOIR’ AGUS FÉINMHEASTÓIREACHT SCOILE

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 173

173

12/04/2019 10:07

Mise Mar Fhogh Croinic an Fhoghlaimeora ag Idirphointí

Meonta an Fhoghlaimeora

Uirlisí le haghaidh Foghlama ‘Conas Foghlaim’

Ag Tacú le Féinmheastóireach

Foghlaim ar Feadh an tSaoil

Páirtnéireacht na dTuismitheoirí

Ionchuimsitheach do Gach Foghlaimeoir

174

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 174

AG BREATHNÚ AR AN SCOIL AGAINNE 2016 | CREAT CÁILÍOCHTA D

12/04/2019 10:07

r Fhoghlaimeoir

Ag Tacú le heastóireacht Scoile 1

Guth an Fhoghlaimeora Freagracht an Fhoghlaimeora Úinéireacht an Fhoghlaimeora

Measúnú le hAghaidh Foghlaim

Folláine an Fhoghlaimeora

OIL AGAINNE 2016 | CREAT CÁILÍOCHTA DO BHUNSCOILEANNA

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 175

Measúnú Barántúil

Ag Rianú Foghlaimeoirí

www.mylearnerid.com

175

12/04/2019 10:07

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

176

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 176

Treoirleabhar an MhĂşinteora

12/04/2019 10:07

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

Roinn 3

ACHOIMRE AR NA GREAMÁIN DF I MMF5

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 177

177

12/04/2019 10:07

ACHOIMRE AR NA GRE

Tús na Foghlam

IS Í AN A IDH ATÁ AGA M M NÁ…

Tús na Foghlam

a B’é an ch éad r mé faoi d ud a thug eara ná…

hla a Fog Tús n

Tús na Foghlama

a hlam Fog a n AG … Tús IM H

m & du orm a h leis seo h d i e B theam a chai

TÁ S DOMSA A ÉASCMAR…

USE BECA

IS É AN RUD ATÁ IN EASNAMH ORM NÁ…

ma Táim c go do hun análú m bheit hain agus h ag a o DIAN bair GO mar…

Tús na Foghlam a

IS FÉIDIR LIOM RUD AR BITH IS MAITH LIOM A FHOGHLAIM!

STOP agus Bí ag Mac

Tús na Foghlama

Leanfaidh m é orm go dtí GO nÉIREOIDH LIOM!

ghlama Tús na Fo

Fáiltím roimh dhúshlán!

FH ARE M

Tús n Fogh a la

TÁ NAM CH MA

ama oghl na F s O ú T É SE

Tús na Foghlama

Is féidir liom dushlán breise a chur sa tasc seo má…

MIS E

Tús na Foghlama

Tús na Fogh lama

STOP agus Bí ag Machnamh!

TÁ SÉ SEO RÓDHEACA IR MAR...

An dTUIGIM cad atá á dhéanamh agam?

STOP a ag Ma gus Bí chnam h! An

bhfu ag éirí il li M’AID om H bhaint M a amach ?

STOP & Bí ag Machnamh!

TÁ BREIS AM A AG TEASTÁIL UAIM CHUN.. .

Bí ag STOP &

h! Machnam

CIALL AN BHFUILUISCINT LEIS AN T MSA? ATÁ AGA

STOP agus hnamh! Bí ag Mac

S TO P &B ag M achn í amh !

IM An dTUIG á tá an rud a h dhéanam agam?

IS GÁ D OM ATHM HACH NAMH A DH ÉANA MH!

REC

gus S TO P a h! achnam Bí ag M

bhím i Nuair a bíonn C N O bP orm…

178

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 178

12/04/2019 10:07

NA GREAMÁIN DF I MMF5 Déanaimis ATHBHREITHNIÚ!

IR EO M

OGHL AI

Ath b

Athbhreithn iú

D’é hre liom irigh ithniú go an I gC tasc maith RÍC A CH Ht U rí… R

Is cinnte go mb eidh cuimhne agam ….ina dhiaidh se o.

Athbhreithn iú

Is í an cheist atá fós le freagair t agam ná…

n d Ca stea gá a i ? ce le is airt ei eag r fh

Athbhreithniú

Táim díreach tar éis a fhoghlaim...

Athbhreithniú

Athbh reithn iú

STOP & Bí amh! ag Machn

Bí agus STOP hnamh! c a M ag

áit is ilim san An bhfu a bheith? m ceart do

SÁR -OBAIR! iú ithn bhre d u Ath r n

BAINFIDH MÉ ÚSÁID AS STRAITÉIS DHIFRIÚIL!

An gá do m ath a dhéanam ruithe h?

Athbh reithn iú

AN CHÉAD UAIR EILE, DÉANFAIDH MÉ É I SLÍ EILE TRÍ…

STOP & Bí ag Machnamh!

S TO P a gus Bí ag Mac hnamh !

TÁIM AG BAINT ÚSÁIDE AS… CH UN MO DH UL CHU N CINN A THOMH AS.

niú th rei na h hb ad At i na

IR iú hn BA n it O R a á… re m bh N th A AR ile A H FE e ID S air BE NÍO d u éa ch

agus Bí ag Machnamh

Athbh reithn iú

RINNE MÉ DEARMAD AR...

IS FÉID IR A THAB LIOM… CHUN C HAIRT UIMHN E

a Is é áidí a é s is ú laim m ogh ná… h ’f d inniu

iú reithn Athbh n

adfain N D’fhé Á HÚCH M ULL arr a e f s nío dá… am h dhéan STOP agus Bí ag Machnamh!

Chuir sé iontas orm a thabhairt faoi deara…

179

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 179

12/04/2019 10:07

MO CHUIMHNE

1 Cad a thagann chun cuimhne duit go héasca?

Déanaimis Machnamh ar Mo Chuimhne agus mar a Fhoghlaimím Conas Rudaí a Thabhairt Chun Cuimhne!

Cathain a bhíonn sé éasca duit eolas a thabhairt chun cuimhne?

An féidir leat mé a mhúineadh chun rudaí a thabhairt chun cuimhne?

180

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 180

3 Cad a chabhraíonn leat eolas tábhachtach a thabhairt chun cuimhne?

Cén ghné de do chuimhne ar mhaith leat a fheabhsú?

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:13

MO CHUIMHNE

Déanaimis Machnamh ar Mo Chuimhne agus Ag Féachaint Siar mar a Fhoghlaimím ar Mo Chuimhne Conas Rudaí a Thabhairt Chun Cuimhne!

Cad iad na slite nua a d’fhoghlaim tú chun cabhrú leat rudaí a thabhairt chun cuimhne?

Conas is féidir liom cabhrú leat rudaí a thabhairt chun cuimhne sa seomra ranga?

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 181

Sea...cad a d’fhoghlaim tú mar gheall ar do Chuimhne?

3 Cad í an tslí is éifeachtaí duitse chun rudaí a thabhairt chun cuimhne?

Cén straitéis maidir le rudaí a thabhairt chun cuimhne ar mhaith leat a fheabhsú?

181

10/04/2019 18:13

MO MHEON AIGNE

Cad a deir tú leat féin nuair a bhíonn rud deacair le déanamh agat?

Déanaimis Machnamh ar Mo Mheon Aigne!

Conas a leanann tú ort ag obair ar thasc nach dtaitníonn leat?

An féidir leat meon aigne dúnta a mhíniú?

182

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 182

3 An féidir leat meon aigne oscailte a mhíniú?

Cad a deir tú leat féin chun a chinntiú nach n-éiríonn tú as tasc?

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:13

MO MHEON AIGNE

Sea... cén t-eolas a thugann do mheon aigne fút?

Ag Féachaint Siar ar Mo Mheon Aigne!

Cá bhfios dom go bhfuil meon aigne oscailte agat?

Cén smaoineamh faoi mheon aigne oscailte is fearr leat?

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 183

3 Cá bhfios dom go bhfuil meon aigne dúnta agat?

Cad a déarfaidh tú leat féin nuair a bheidh tasc dúshlánach le cur i gcrích agat?

183

10/04/2019 18:13

184

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 184

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:13

Dáta:

Usáid a bhaint as? Bhain mé usáid as... Usáid a bhaint as?

Príomhphointí

Samhlaigh – tarraing pictiúr

Nasc le smaointe eile

Scríobh síos I do fhocail féin

Déan cleachtadh & athchleachtadh

Aibhsigh

Liosta

Bris suas i gcodanna beaga

STRAITÉISÍ

Dáta: Bhain mé usáid as... Usáid a bhaint as?

Dáta:

MO SHLITE FOGHLAMA: M’AMHARC CHUIMHNE

Logáil Straitéise 1

www.misemarfhoghlaimeoir.com

Bhain mé usáid as...

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 185

185

10/04/2019 18:13

Dáta:

Usáid a bhaint as? Bhain mé usáid as... Usáid a bhaint as?

Samhlaigh

Nasc le scéal más féidir leat

Abair arís, arís & arís

Bain úsáid as formáid ilmheáin fuaime/físe

Scríobh nó tarraing

STRAITÉISÍ

Dáta:

Bhain mé usáid as... Usáid a bhaint as?

Dáta:

MO SHLITE FOGHLAMA: MO CHUIMHNE ÉISTEACHTA

Logáil Straitéise 2

www.misemarfhoghlaimeoir.com

Bhain mé usáid as...

misemarfhoghlaimeoir.com

186

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 186

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:13

Dáta:

Usáid a bhaint as? Bhain mé usáid as... Usáid a bhaint as?

Gach píosa eolais nua gonta & beacht

Bain úsáid as rímeanna, amhráin & gluaiseachtaí

Tasc amháin sa turas

Foghlaim, foghlaim & foghlaim arís

Bain úsáid as léaráidí

Scríobh nótaí agus aibhsigh

Scríobh síos treoracha

STRAITÉISÍ

Dáta:

Bhain mé usáid as... Usáid a bhaint as?

Dáta:

MO SHLITE FOGHLAMA: MO CHUIMHNE FHEIDHMIÚIL

Logáil Straitéise 3

www.misemarfhoghlaimeoir.com

Bhain mé usáid as...

Treoirleabhar an Mhúinteora

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 187

187

10/04/2019 18:13

Dáta:

Usáid a bhaint as? Bhain mé usáid as... Usáid a bhaint as?

Déan nasc

Bí ag cuimhneamh

Bí ag obair le chéile

Bí ag smaoineamh

Déan machnamh

Ceistigh

Clóigh leis an tasc

STRAITÉISÍ

Dáta:

Bhain mé usáid as... Usáid a bhaint as?

Dáta:

MO SHLITE FOGHLAMA: DEA-NÓSANNA INTINNE

Logáil Straitéise 4

www.misemarfhoghlaimeoir.com

Bhain mé usáid as...

Mise Mar Fhoghlaimeoir 5

LEABHARLIOSTA • • • •

• •

•

Boud, D. (2000), ‘Sustainable assessment: rethinking assessment for the learning society’, Studies in Continuing Education, 22(2), 151-167. Coll, C. and Falsafi, L. (2010), ‘Learner identity: An educational and analytical tool’, Revista de Educacion, 353, 211-233. Department of Education and Skills (2016) Looking At Our School: A Quality Framework for Primary Schools, Dublin: Marlborough Street. Farrington, C., Roderick, M., Allensworth, E., Nagaoka, J., Seneca Keyes, T., Johnson, D., & Beechum, N. (2012). Teaching Adolescents to Become Learners: The Role of Noncognitive Factors in Shaping School Performance: A Critical Literature Review. Chicago: The University of Chicago Consortium on Chicago School Research. George Kelly (1955) The Psychology of Personal Constructs, London: Routledge. Kolb, A. and Kolb, D. (2009) ‘On becoming a learner: The concept of learner identity’ in Bamford-Rees et al., eds., Essays on Adult Learning Inspired by the Life and Work of David O. Justice. Learning Never Ends, Chicago, IL: CAEL Forum and news, 5-13. National Council for Curriculum and Assessment (2009) AISTEAR, Dublin: Fitzwilliam Square. Pearce, A. R. (2011). Active Student Response Strategies. CDE Facilities Seminar. Accessed online at: http://www.cde.state.co.us/sites/default/files/documents/ facilityschools/download/pdf/edmee tings_04apr2011_asrstrategies.pdf Ritchhart, R. (2012) Intellectual character: What it is, why it matters, and how to get it. San Francisco: Jossey-Bass. Schwandft, T.A. (1994) Constructivist interpretivist approaches to human enquiry. In N.K. Denzin & Y.S. Lincoln (Eds.), Handbook of qualitative research, (pp.118-137). Thousand Oaks: CA: Sage Publications. Seligman, M. (2002) Authentic Happiness: Using the New Positive Psychology to Realise Your Potential for Lasting Fulfillment, New York: NY: Free Press. Simonsen, B., Myers, D. and DeLuca, C. (2010) Teaching Teachers to use prompts, opportunities to respond and specific praise, Teacher Education and Special Education, 1944-4931. Trough, P. (2012). How Children Succeed: Grit, Curiosity and Hidden Power of Character’. Boston: Houghton Mifflin Harcourt.

188

MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 188

Treoirleabhar an Mhúinteora

10/04/2019 18:13

Físeáin Ar Líne

MMF 4 – AG CUR I NGNÍOMH https://vimeo.com/319953180/f500ac64ba

FÍSEÁN EOLAIS DO THUISMITHEOIRÍ – MISE MAR FHOGHLAIMEOIR https://vimeo.com/278473089

www.misemarfhoghlaimeoir.com MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 189

10/04/2019 18:13

MIS E

IR EO M

EFHOGHLAI AR M

AG COTHÚ FOGHLAIMEOIRÍ AR FEADH AN TSAOIL Le Dr. Suzanne Nic Pheaircín

Dearadh an clár seo go speisialta do dhaltaí i rang a cúig (11-13 mbliana d’aois). Cabhraíonn an clár praiticiúil seo le foghlaimeoirí foghlaim ‘conas foghlaim’ – cabhraíonn an clár le páistí tuiscint a fháil orthu féin mar fhoghlaimeoirí agus teacht ar an tslí is fearr ina bhfoghlaimíonn siad féin. Chomh maith leis sin, cabhraíonn sé le daoine eile tuiscint a fháil ar dhearcadh saoil agus ar mheon an fhoghlaimeora. Cuireann ‘MMF 5’ Treoirlínte an Mhúinteora agus Acmhainní deis ar fáil do mhúinteoirí: ☑ Cuirtear creat soiléir forbarthach céimneach ar fáil chun guth an fhoghlaimeora a rianú i rith na scoilbhlianta. ☑ Cuirtear folláine an fhoglaimeora, guth an fhoghlaimeora, freagracht an fhoghlaimeora agus éifeachtúlacht an fhoghlaimeora chun cinn. ☑ Déantar an Cárta Tuairisce a chothromú mar cuirtear tuiscint an fhoghlaimeora air/ uirthi féin san áireamh. ☑ Daingnítear Comhaid Thacaíochta Foghlaimeora trí pictiúr iomlánaíoch den fhoghlaimeoir a chur ar fáil. ☑ Tacaítear le 30 Ráiteas de ‘Cleachtas Ardéifeachtach’ ón gcreat nua maidir le féinmheasúnú scoile – ‘Ag Breathnú ar an Scoil Againne, 2016’. ☑ Tacaítear le cleachtais na múinteoirí agus iad ag glacadh le measúnú múnlaitheach ☑ Cuirtear taifead cruinn de dhearcthaí na bhfoghlaimeoirí fúthu féin ar fáil do mhúinteoirí. ☑ Tugtar deis do mhúinteoirí sonraí faoin bhfoghlaimeoir a bhailiú le chéile ó réimse leathan foinsí. ☑ Fáiltítear roimh pháirtnéireacht na dtuismitheoirí tacú lena bpáistí maidir le ‘conas foghlaim’ agus iad a threorú mar fhoghlaimeoirí. ☑ Tugtar léargas riachtanach do mhúinteoirí ionaid, do pharaphroifisiúnaigh agus do dhaoine eile ag pointí idirthréimhseacha iomchuí. ☑ Cothaítear foghlaim ar feadh an tsaoil agus dea-nósanna intinne. IS B N 978-1-84536-881-4

9 781845 368814

www.misemarfhoghlaimeoir.com MMF5_TeacherGuide_March2019.indd 190

13/09/2019 15:28