New Bua na Cainte 1 Sample Planning Extract

e

Th

© ca tio na ED l C o C m O pa ny

Ed u

of PLEANÁIL NUA AR F ÁIL ANOIS

Ire la nd

Ire la nd of ca tio na ED l C o C m O pa ny

1

Ed u

Leabhar an Mhúinteora do Rang a hAon

©

Th

e

Martina Ní Fhátharta * Seán de Brún

Ire la nd

An Dara Cló 2016 An Comhlacht Oideachais Bóthar Bhaile an Aird Baile Uailcín Baile Átha Cliath 12 Ball den Smurfit Kappa ctp

of

www.edco.ie

ca tio na ED l C o C m O pa ny

© Martina Ní Fhátharta, Seán de Brún 2016 Updated 2022

Gach ceart ar cosaint. Ní ceadmhach aon chuid den fhoilseachán seo a atáirgeadh, a stóráil i gcóras aisghabhála ná a tharchur ar aon mhodh nó slí, bíodh sin leictreonach, meicniúil, bunaithe ar fhótachóipeáil, ar thaifeadadh nó eile gan cead a fháil roimh ré ón bhfoilsitheoir nó ceadúnas a cheadaíonn cóipeáil shrianta in Éirinn arna eisiúint ag Gníomhaireacht um Cheadúnú Cóipchirt na hÉireann, 25 Lána Denzille, Baile Átha Cliath 2.

Bainisteoir Tionscadail: Clúdach: Dearadh agus clóchur: Eagarthóir: Obair ealaíne:

Aoife Barrett Outburst Design Outburst Design Aoife Barrett MSM Studio

©

Th

e

Ed u

Cóipcheart Gabhaimid buíochas leo seo a leanas a thug cead dúinn ábhar dá gcuid a úsáid sa leabhar seo:‘Teidí Tinn’ le Seán Ó Casaide agus ‘Comhair, Comhair’ le hÉ. Ó Tuathail as Amhráin le Folens;‘Páistí Óga’ as An tAmhránaí Óg le Treasa Ní Cheannaigh & Aidan O’Hara, Evans Educational;‘Gogal-Gogal-Gogal (Taidhgín Turcaí)’ le Gabriel Rosenstock as Dánta Duitse le Cló IarChonnachta Teo;‘An Teach Bábóige’ le Con Ó Tuama as Mo Leabhairín Dánta, Cló Chaisil (2007);‘An Bháisteach’ as Séideán Sí A Leabhar an Oide, An Roinn Oideachais/Foras na Gaeilge;‘Cá Bhfuil Sé?’,‘Éadaí Teidí’,‘An Luascán’,‘An Tarracóir’,‘Ag Scipeáil’ agus ‘Scipeáil Suas’ as Séideán Sí B Leabhar an Oide, An Roinn Oideachais/Foras na Gaeilge;‘An Lón’ agus ‘Daidí na Nollag’ as Séideán Sí C Leabhar an Oide, An Roinn Oideachais/Foras na Gaeilge;‘An Chircín Rua’ le Mícheál Ó Ceallacháin as Beidh Ceol Againn, Fallons;‘Oscail an Doras’ le Maighread Ní Chuireáin, Fiona Nic Fhionnlaoich, Gobnait Uí Mhurchú as Sin É 1, Edco; ‘Cad atá uait don Bhricfeasta?’ le Maighread Ní Chuireáin, Fiona Nic Fhionnlaoich, Gobnait Uí Mhurchú as Sin É 2, Edco;‘Téim ar Scoil’ agus ‘Seacht Lá sa tSeachtain’ le hOlive & Viv Keane as An Féidir Leat?;‘Cúig Ubh Istigh sa Nead’,‘Tá Duine ag an Doras’, ‘A Bhóín Bheag Dé’,‘Ceithre Rón Thuas ar an gCloch’ (Cúig Rón),‘Cuimil do Bhosa’ le fáil sa leabhar Timpeall an Tí (Eagrán Nua, 1993) le Treasa Ní Ailpín agus bunleagan den rann ‘Baibín Bobailín’ (An Coinín) le fáil i Sonas is Só (2002) le Treasa Ní Ailpín a d’fhoilsigh An Gúm araon.Tá bunleagan na rannta seo a leanas:‘An tSeamróg’ le Proinsias Ní Dhorchaí;‘Péint is Scuab is Páipéar’, ‘Bróga Nua’ le Treasa Ní Ailpín le fáil ar an CD Maidin sa Naíonra agus sa leabhar Bróga Nua (2011) le hÁine Ní Shúilleabháin a d’fhoilsigh Forbairt Naíonraí Teoranta.‘Bróga ar mo Chosa’ agus ‘Amhrán na Traenach’ as Trup,Trup, A Chapaillín le Cantairí Óga Bhaile Átha Cliath.‘Chuala Mise Éinín’ as Dos Amhrán – Criomhthainn (1966) le Comhlacht Oideachais na hÉireann;‘Oíche Mhaith’ as Taisce Filíochta.‘Froganna’ le M. Ó. Floinn, as Dánta Bunscoile, Folens.

Rinne na foilsitheoirí a ndícheall teacht ar úinéirí cóipchirt; beidh siad sásta na gnáthshocruithe a dhéanamh le haon duine eile acu a dhéanann teagmháil leo.

ii

Ire la nd

Clár Réamhrá ...................................................................................... iv

Plean Bliana................................................................................ xii Mé Féin.......................................................................................... 1

of

An Scoil....................................................................................... 32

ca tio na ED l C o C m O pa ny

Bia............................................................................................... 43 Caitheamh Aimsire....................................................................... 67 An Aimsir.................................................................................... 90 Éadaí......................................................................................... 106 Sa Bhaile................................................................................... 129 An Teilifís................................................................................... 154 Siopadóireacht........................................................................... 174 Ócáidí Speisialta:

Oíche Shamhna....................................................................... 192 An Nollaig.............................................................................. 201

Ed u

Lá Breithe............................................................................... 214 Lá ’le Pádraig......................................................................... 219

An Trá..................................................................................... 228

©

Th

e

An Cháisc............................................................................... 223

iii

Réamhrá Réamhrá

Ire la nd

Fáilte go Bua na Cainte 1, clár cuimsitheach Gaeilge do rang a haon a forbraíodh chun cumas cumarsáide páistí sa Ghaeilge a fhorbairt. Is é CuraclamTeanga na Bunscoile (2019) croílár an chláir agus baintear leas as cur chuige cumarsáide chun na páistí a chur i mbun cumarsáide sa Ghaeilge. Cuireadh moltaí ó mhúinteoirí bunscoile agus torthaí taighde comhaimseartha san áireamh i bhforbairt an chláir seo agus rinneadh gach iarracht freastal ar riachtanais mhúinteoirí chun clár taitneamhach, tairbheach agus somhúinte a chur ar fáil.Tá leanúnachas soiléir ón gclár Bua na Cainte B agus tá an teanga grádaithe go cúramach. Déantar dul siar rialta ar na feidhmeanna teanga agus ar na heiseamláirí teanga a múineadh i gclár na naíonán sinsearach.

ca tio na ED l C o C m O pa ny

of

Teanga ó Bhéal, Léitheoireacht agus Scríbhneoireacht Sa chlár Bua na Cainte 1 forbraítear cumas éisteachta, cumas labhartha, cumas léitheoireachta agus cumas scríbhneoireachta an pháiste sa Ghaeilge ar bhealach comhtháite mar a mholtar i gCuraclam Teanga na Bunscoile (2019). Forbraítear an léitheoireacht agus an scríbhneoireacht i slí thaitneamhach le cluichí mealltacha agus gníomhaíochtaí spreagúla.Tá rogha ann an téacs a léiriú ar an scáileán. Fágtar faoin múinteoir an téacs a ionramháil agus a úsáid de réir shainriachtanais an pháiste.

Cuirtear clár cuimsitheach léitheoireachta ar fáil do na páistí. Leagtar béim ar spéis na bpáistí a chothú sa léitheoireacht.

Tugtar deiseanna rialta do na páistí éisteacht le scéalta draíochtúla agus le rainn thaitneamhacha á léamh. Spreagtar na páistí na scéalta a léamh i gcomhar leis an léitheoir. Faigheann an páiste taithí ar an bhfocal scríofa sa timpeallacht. Cuirtear lipéid ar an troscán agus ar an ábhar sa seomra ranga.Tugtar deiseanna do na páistí cártaí d’ócáidí speisialta a léamh. Sna cluichí léitheoireachta, tig leis an bpáiste éisteacht le focal agus an focal a mheaitseáil leis an bpictiúr, éisteacht le habairt agus an abairt a mheaitseáil leis an bpictiúr agus pictiúir a chur in ord. (Faigh an Focal, Faigh an Abairt, Biongó, Cuir na Pictiúir in Ord) Cuirtear luaschártaí agus abairtchártaí ar fáil don pháiste. Múintear an téarmaíocht ar leith a bhaineann leis an léitheoireacht do na páistí: ‘Oscail do leabhar ar leathanach a naoi.’ ‘Féach ar an bpictiúr.’ Tugtar deiseanna do na páistí focail a aithint trí leideanna a úsáid ó phictiúir, ó chomhthéacs na bhfocal agus ón gcomhréir. Cuirtear an-bhéim ar a bhfuil á léamh ag an bpáiste a thuiscint. (Bí ag Léamh) Múintear túschonsain na bhfocal do na páistí agus tugtar tuiscint dóibh ar an tslí a gcomhfhreagraíonn fuaimeanna agus litreacha áirithe i mBéarla agus i nGaeilge. (Feicim le mo Shúilín) Cuirtear gníomhaíochtaí taitneamhacha léitheoireachta ar fáil i leabhar an pháiste agus iarrtar ar an bpáiste ceisteanna simplí a fhreagairt.

Ed u

Sa chlár Bua na Cainte 1, soláthraítear gníomhaíochtaí feiliúnacha scríbhneoireachta a chothaíonn féinmhuinín an pháiste. Léirítear meas ar an bhfocal scríofa i dtimpeallacht fhoghlama na bpáistí. Cuirtear obair scríofa an pháiste ar taispeáint sa seomra ranga agus tugtar aischothú dearfach d’iarrachtaí an pháiste.Tugtar deiseanna don pháiste cleachtaí a bhaineann le scríbhneoireacht a dhéanamh – focail a mheaitseáil le pictiúir agus na focail a scríobh, abairtí a mheaitseáil le pictiúir agus na habairtí a scríobh, lipéid a chur ar phictiúir, liosta focal a scríobh, abairtí a chóipeáil, a iomlánú agus a scríobh, nuacht shimplí a scríobh, scríobh faoi phictiúir, scríbhneoireacht fheidhmiúil agus cumarsáid a chleachtadh, ceisteanna simplí a fhreagairt agus cártaí d’ócáidí speisialta a scríobh.

©

Th

e

Príomhphrionsabail d’Fhoghlaim an Dara Teanga Tá an-tábhacht ag baint le spreagadh maidir le foghlaim an dara teanga. Sa chlár Bua na Cainte 1 spreagann na comhráite suimiúla, na rainn, na hamhráin, na dánta mealltacha, na scéalta taitneamhacha, na cluichí suimiúla agus na tascanna éagsúla na páistí chun Gaeilge a fhoghlaim. Tá ollchumhacht na teicneolaíochta chun páistí a spreagadh le feiceáil go soiléir sa chlár Bua na Cainte 1. Tá an clár lán idirghníomhach agus ar ardchaighdeán anamúlachta. Tá an Séala Eorpach Teanga agus Gradam Digiteach na Bliana Accenture buaite ag an gclár Bua na Cainte ar fheabhas na hidirghníomhaíochta agus na hanamúlachta.

Sa chlár Bua na Cainte 1 spreagtar páistí an dara teanga a fhoghlaim trí dheiseanna taitneamhacha cumarsáide a chruthú dóibh. Foghlaimíonn siad foclóir agus frásaí trí dhánta mealltacha, scéalta taitneamhacha, amhráin agus rainn. Déantar sealbhú botún a sheachaint trí mhúinteoireacht fhollasach lena n-áirítear gnéithe den ghramadach.

Múintear an dara teanga tríd an sprioctheanga, mar sin, is trí Ghaeilge amháin a mhúintear Bua na Cainte 1.

iv

Réamhrá

ca tio na ED l C o C m O pa ny

of

Ire la nd

Aidhmeanna Is í aidhm Churaclam Teanga na Bunscoile tacaíocht a thabhairt do mhúinteoirí: • Cur ar chumas páistí tógáil ar eolas agus ar thaithí atá acu cheana féin ar theanga agus ar fhoghlaim teanga le cur lena bhfoghlaim teanga • Páistí a spreagadh le glacadh go dearfach leis an nGaeilge, agus ár bhféiniúlacht chultúrtha a chur chun cinn trí úsáid na Gaeilge • Páistí le teangacha agus cultúir éagsúla a spreagadh le bheith bródúil as a n-oidhreacht agus í a roinnt • Aitheantas a thabhairt don raon taithí, cumais agus stíle teanga a bhíonn ag páistí agus iad ag foghlaim teanga ar scoil mar chéad chéim le cur ar a gcumas a bheith rannpháirteach i gcaidreamh bríoch cumarsáideach • Glacadh le huathúlacht na bpáistí trína meas ar a dteanga bhaile, a dtuiscint ar theanga agus ar ilghnéitheacht, agus a gcumas chun teangacha, gothaí agus uirlisí éagsúla a úsáid le cumarsáid a dhéanamh le daoine i gcomhthéacsanna agus i suímh éagsúla a chothú • Páistí a spreagadh agus a chumasú le cumarsáid éifeachtach a dhéanamh trí Ghaeilge • Páistí a chumasú le bheith rannpháirteach go iomlán i réimse leathan d’eispéiris ábhartha bhríocha teanga agus chumarsáideacha le páistí ar comhaois leo agus le daoine fásta, agus le taitneamh a bhaint astu • Spéis ar feadh an tsaoil i bhfoghlaim teanga, agus grá d’fhoghlaim teanga, a chothú i bpáistí ar mhaithe le taitneamh agus saibhriú pearsanta agus, ar an gcaoi sin, dearcadh dearfach i leith cumarsáide agus teanga a chur chun cinn • Tuiscint páistí ar an domhan a leathnú trí éagsúlacht shaibhir eispéiris teanga agus trí fheasacht agus meas ar theangacha agus ar chultúir eile a chothú i dtimpeallacht foghlama a shaibhríonn iad • Páistí a spreagadh le bheith rannpháirteach go pearsanta i réimse leathan de théacsanna labhartha, geáitsíochta, scríofa agus il-mhodúlacha, agus smaoineamh go criticiúil orthu • Tacú le páistí lena scileanna liteartha a fhorbairt agus iad a chumasú le dul chun cinn a dhéanamh ar a luas foghlama féin sa teanga ó bhéal, sa léitheoireacht agus sa scríbhneoireacht • Feasacht teanga a chothú sna páistí, ionas go dtuigfidh siad agus go mbeidh meas acu ar ábhar agus ar struchtúr teangacha agus go bhfaighidh siad buntuiscint ar stair teangacha agus cultúr eile (Curaclam Teanga na Bunscoile)

Torthaí Foghlama Déanann na torthaí foghlama cur síos ar an bhfoghlaim agus ar an bhforbairt a mbítear ag súil leo do pháistí tar éis tréimhse dhá bhliain. Sa chlár Bua na Cainte 1, má éiríonn leis na páistí na feidhmeanna teanga atá luaite i ngach ceacht a bhaint amach, cuirfear ar chumas na bpáistí na torthaí foghlama a bhaint amach agus dul chun cinn suntasach a dhéanamh sa Ghaeilge.

©

Th

e

Ed u

Teanga ó Bhéal • Rannpháirtíocht, éisteacht agus aird • Inspreagadh agus rogha • Gnásanna sóisialta agus feasacht ar dhaoine eile • Struchtúr abairte agus gramadach • Stór focal • Léiriú Tuisceana • Iarratais • Ceisteanna agus idirghníomhuithe • Catagóiriú • Athinsint agus mionléiriú • Teanga a úsáid go spraíúil agus go cruthaitheach Léitheoireacht • Rannpháirtíocht • Inspreagadh agus rogha • Gnásanna cló agus struchtúr abairte • Feasacht fhóineolaioch agus fhóinéimeach • Stór focal • Fónaic, aithint focal agus staidéar ar fhocail • Cuspóir, séanra agus guth • Tuiscint • Líofacht agus féincheartú

v

Scríbhneoireacht • Rannpháirtíocht • Inspreagadh agus rogha • Struchtúr abairte agus gnásanna cló • Litriú agus staidéar ar fhocail • Stór focal • Cuspóir, séanra agus guth • Próiséas na scríbhneoireachta agus ag cruthú téacs • Freagairt agus intinn an údair

Ire la nd

Réamhrá

ca tio na ED l C o C m O pa ny

of

Gnéithe Sa chlár Bua na Cainte 1, leagtar béim ar na gnéithe seo leanas mar a mholtar i gCuraclam Teanga na Bunscoile (2019): • Cumarsáid • Tuiscint • Fiosrú agus úsáid

Lámhleabhar an Mhúinteora I lámhleabhar an mhúinteora déantar forleathnú ar fheidhmeanna teanga an churaclaim do rang a haon de réir théamaí an churaclaim, Mé Féin, An Scoil, Bia, Caitheamh Aimsire, An Aimsir, Éadaí, Sa Bhaile, An Teilifís, Siopadóireacht, Ócáidí Speisialata – Oíche Shamhna, An Nollaig, Lá Breithe, Lá ’le Pádraig, An Cháisc, an Trá.

Feidhmeanna Teanga, Eiseamláirí Teanga agus Torthaí Foghlama Riantar eiseamláirí teanga feiliúnacha chun na feidhmeanna teanga comhfhreagracha a chomhlíonadh agus déantar grádú ar na heiseamláirí teanga de réir leibhéal deacrachta le go bhforbróidh cumas teanga an pháiste agus go mbeidh leanúnachas soiléir ann ó rang na naíonán sinsearach agus ó chéim go céim. Déantar dul siar cuí ar na heiseamláirí teanga éagsúla i gcomhthéacsanna éagsúla chun féinmhuinín an pháiste maidir le húsáid na Gaeilge a fhorbairt. Leagtar amach feidhmeanna agus eiseamláirí teanga cuí do gach ceacht sa chlár Bua na Cainte 1. Má éiríonn leis na páistí na feidhmeanna teanga a bhaint amach, cuirfear ar chumas na bpáistí na torthaí foghlama a bhaint amach agus dul chun cinn a dhéanamh sa Ghaeilge. Úsáid Neamhfhoirmiúil na Gaeilge – Gnáthchaint an Ranga Leagtar an-bhéim ar úsáid na Gaeilge mar mheán cumarsáide sa chlár Bua na Cainte 1. Tá sé tábhachtach go múinfidh múinteoirí na ceachtanna trí mheán na Gaeilge agus go labhróidh siad Gaeilge leis na páistí go rialta sa seomra ranga agus i dtimpeallacht na scoile. Sa chlár Bua na Cainte 1 tugtar neart moltaí agus samplaí maidir le húsáid neamhfhoirmiúil na Gaeilge i rith an lae scoile.

Ed u

Is den riachtanas leis go mbeidh deiseanna ag na páistí an teanga atá foghlamtha acu a chleachtadh agus a úsáid i gcomhthéacsanna éagsúla lasmuigh den cheacht Gaeilge. Dá mhéad Gaeilge a chloiseann agus a úsáideann na páistí is ea is fearr.

©

Th

e

An Ceacht Cumarsáide I lámhleabhar an mhúinteora tugtar moltaí don mhúinteoir conas na ceachtanna a mhúineadh go cumarsáideach. Is moltaí iad agus má bhíonn straitéisí nó modhanna múinte eile ag an múinteoir chun na páistí a chur i mbun cainte moltar don mhúinteoir na straitéisí agus na modhanna sin a úsáid. Tá saoirse ag an múinteoir na modhanna múinte is feiliúnaí a úsáid chun freastal ar shainriachtanais chumarsáide a ranga féin. Moltar go láidir don mhúinteoir cur leis na ceachtanna nó baint díobh de réir mar is gá.

An Tréimhse Réamhchumarsáide Sa tréimhse réamhchumarsáide den cheacht múintear na heiseamláirí teanga a bheidh ag teastáil ó na páistí chun na na torthaí foghlama a chomhlíonadh. Úsáidtear an teicneolaíocht chun spéis na bpáistí a mhúscailt san ábhar agus chun na heiseamláirí teanga a mhúineadh agus a chleachtadh go dtí go mbíonn na páistí in ann dul i mbun cumarsáide sa tréimhse chumarsáide den cheacht.Tá sé tábhachtach go mbeidh na páistí gníomhach ag teacht amach os comhair an ranga ag déanamh tascanna cumarsáide agus ag imirt cluichí.

vi

Réamhrá Tréimhse Chumarsáide Moltar do mhúinteoirí dóthain ama a thabhairt don tréimhse chumarsáide den cheacht. Is den riachtanas deiseanna cuí a thabhairt do na páistí an teanga atá foghlamtha acu a chleachtadh agus a úsáid go cumarsáideach.

Ire la nd

Tá saoirse ag an múinteoir maidir le roghnú na dtascanna cumarsáide ach má bhíonn straitéis níos feiliúnaí ag múinteoir chun eiseamláir a chleachtadh tugtar saoirse don mhúinteoir an straitéis sin a úsáid. Maidir le hobair bheirte moltar an tasc a chleachtadh os comhair an ranga i dtosach báire, múinteoir agus páiste ar dtús, páiste agus páiste i mbeirteanna os comhair an ranga ansin agus na páistí go léir a chur ag obair i mbeirteanna ina dhiaidh sin. Cuirtear cártaí ar fáil chun na páistí a spreagadh chun dul i mbun cainte i mbeirteanna.

of

Tréimhse Iarchumarsáide Sa tréimhse iarchumarsáide den cheacht téitear siar ar na heiseamláirí teanga agus déantar measúnú ar chumas an pháiste an fheidhm teanga a chomhlíonadh. Tig leis an múinteoir an clár foghlama a chur in oiriúint dá réir.

ca tio na ED l C o C m O pa ny

Measúnú Is clár measúnaithe é an clár Bua na Cainte 1. Tá dlúthbhaint idir an measúnú agus na torthaí foghlama. Le go mbeidh rath ar fhoghlaim na Gaeilge caithfidh an t-oide a bheith in ann na ceisteanna seo a fhreagairt: 1 Cad iad na spriocanna cumarsáide atá ag an bpáiste?

2 Cén cumas cumarsáide atá ag an bpáiste sa Ghaeilge?

3 Conas a éireoidh leis an bpáiste na spriocanna cumarsáide a bhaint amach?

4 Conas is féidir cumas cumarsáide an pháiste a fheabhsú?

Sa chlár seo moltar don mhúinteoir leas a bhaint as torthaí an mheasúnaithe go foirmitheach d’fhonn tuiscint bhaileach a fháil ar chaighdeán Gaeilge an pháiste chun múineadh agus foghlaim na Gaeilge a bhisiú sa seomra ranga. Ní hamháin go leagtar béim ar an measúnú sa tréimhse iarchumarsáide de gach ceacht ach ag deireadh gach téama trialtar cumas an pháiste feidhmeanna teanga a chomhlíonadh. Tig leis an múinteoir leas a bhaint as na tascanna measúnaithe sa chlár Bua na Cainte 1 chun dul chun na bpáistí ar an gcontanam a mheas.

Fad na gCeachtanna Fágtar faoin múinteoir é breithiúnas gairmiúil a dhéanamh faoin méad ama a thógfaidh sé chun gach ceacht a mhúineadh. De bharr éagsúlacht na gceachtanna múinfear cuid de na ceachtanna i dtréimhse ghairid ach tá ceachtanna eile a thógfaidh níos mó ama chun iad a mhúineadh ag brath ar riachtanais na bpáistí. Caithfidh gach múinteoir an t-ábhar a chur in oiriúint do shainriachtanais na bpáistí.

©

Th

e

Ed u

Foghlaim Chomhtháite Ábhar agus Teanga (FCÁT) Tá fianaise ann i staidéir de chuid Harris (1983), Kiziltan agus Ersanli (2007), Seikkula-Leino (2007) agus Jiménez Catalán agus de Zarobe (2010) go gcuireann an cur chuige comhtháite ábhar agus teanga le hinniúlacht na bpáistí sa sprioctheanga.

Is gné lárnach den chlár Bua na Cainte 1 comhtháthú a dhéanamh idir an Ghaeilge agus ábhair eile an Churaclaim chun níos mó deiseanna a thabhairt do na páistí an Ghaeilge a úsáid. Is iomaí amhrán bríomhar atá sa chlár Bua na Cainte 1 agus tig leis an múinteoir an téacs a chur ar an scáileán más cuí. Tá deiseanna iontacha ann chun comhtháthú a dhéanamh idir an Ghaeilge agus Ceol. Tá féidearthachtaí iontachta sa chlár chomh maith chun comhtháthú a dhéanamh idir an Ghaeilge agus an drámaíocht, go háirithe sna scéalta: Cúig Rón, An Rothar Nua, Oíche Shamhna, An Sionnach agus an Préachán, Mo Liathróidín Donn, Bréagáin na Nollag, An Fear Cliste, An Gréasaí agus na Sióga, Na Trí Mhuc, Codladh Sámh, An Sionnach agus an Chircín Rua. Riantar féidearthachtaí chomh maith maidir le comhtháthú a dhéanamh idir an Ghaeilge agus Oideachas Ealaíon. Is gné shuntasach den chlár í an Ealaín mar tá gníomhaíochtaí Ealaíne fite fuaite sa chlár. Nuair a bhíonn na páistí ag cur síos orthu féin is iomaí sampla den ábhar Oideachas Sóisialta, Pearsanta agus Sláinte atá sa chlár Bua na Cainte 1. Is iomaí moladh agus sampla a thugtar maidir le húsáid na Gaeilge i gceachtanna sa Chorpoideachas. Riantar féidearthachtaí chomh maith maidir le comhtháthú a dhéanamh idir an Ghaeilge agus Matamaitic, Oideachas Sóisialta, Imshaoil agus Eolaíochta.

vii

Réamhrá

Ire la nd

Gné na Teicneolaíochta Comhrá Tá comhráite taitneamhacha leagtha amach i suímh ar féidir leis na páistí ionannú a dhéanamh leo. Tá na suímh éagsúil, réadúil agus praiticiúil agus spreagann na comhráite na páistí féin dul i mbun comhrá. Tá an teanga grádaithe agus céimnithe. Tá saoirse ag an múinteoir an t-ábhar a ionramháil chun é a chur in oiriúint do riachtanais na bpáistí.

Rainn agus Amhráin Faigheann an páiste tuiscint ar ghné thábhachtach d’fheasacht chultúir na hÉireann sa réimse leathan de rainn ghleoite agus d’amhráin mhealltacha a chuirtear ar fáil sa chlár Bua na Cainte 1. Is gné shuntasach den chlár í go dtacaíonn na rainn agus na hamhráin leis na heiseamláirí teanga a múineadh sa chomhrá. Tá an caighdeán ceoil agus amhránaíochta sa chlár gan sárú.

ca tio na ED l C o C m O pa ny

of

Gníomhaíochtaí Tá raon leathan gníomhaíochtaí agus cluichí éagsúla sa chlár Bua na Cainte 1. Tá aidhm oideachasúil ar leith ag gach cluiche chun feasacht teanga an pháiste a fhorbairt. Tugann na cluichí deis iontach don pháiste an teanga a chleachtadh agus a úsáid i gcomhthéacs taitneamhach spreagúil. Tá éagsúlacht agus dúshlán sna cluichí seo agus is féidir iad a úsáid chun freastal ar éagsúlacht chumais na bpáistí. Seo a leanas na cluichí agus na gníomhaíochtaí a úsáidtear: Cluiche Kim, Cad é/iad? Ceann Corr, Cuir Ceist, Faigh an Difríocht, Faigh an Focal, Faigh an Abairt, Feicim le Mo Shúilín, Cuir na Pictiúir in Ord, Cad atá sa mhála? Tarraing, Dathaigh, Biongó, Bí ag Léamh, Bí ag Scríobh. Tá sé tábhachtach go mbainfidh an múinteoir leas as na cluichí chun na páistí a spreagadh chun dul i mbun cumarsáide.

Cluiche Kim: Tugann an cluiche seo deis don pháiste an foclóir nua a chleachtadh le pictiúir mhealltacha. Cuirtear an focal leis an bpictiúr chomh maith agus freastalaíonn sé seo ar stíleanna éagsúla foghlama. Tig leis an múinteoir freastal ar an idirdhealú le pictiúr amháin nó níos mó a chasadh agus ligean don pháiste a rá cén pictiúr a tógadh. Tríd an gcluiche seo is féidir leis an múinteoir cluiche cuimhne a imirt chomh maith agus dúshlán breise a thabhairt don pháiste.

Cad é? Tugann an cluiche seo aghaidh ar cheann de na mórdhúshláin a bhíonn ag foghlaimeoirí óga na Gaeilge – ceartúsáid na copaile. Ag baint úsáide as an bhfoclóir atá foghlamtha ag an bpáiste spreagtar an páiste ‘Is ___ é’ a rá. Mura mbíonn an páiste in ann an abairt a rá, tig leis an bpáiste an píosa cuí de na míreanna mearaí a tharraingt go dtí an áit cheart agus cloisfidh an páiste an abairt ‘Is ___ é.’ Tá sé tábhachtach don pháiste an eiseamláir teanga seo a chloisteáil go cruinn agus go rialta.

Ceann Corr: Sa chluiche seo tugtar deis don pháiste dul siar ar an bhfoclóir atá foghlamtha aige/aici agus an foclóir a úsáid i gcomhthéacs eile.

Ed u

Cad atá sa mhála? Sa chluiche seo tugtar deis do na páistí an foclóir atá foghlamtha acu a aithint, a ainmniú agus a chleachtadh. Spreagtar na páistí, ar chumas dóibh é, abairt a rá mar fhreagra seachas focal aonair. ‘Tá ___ sa mhála’. Is deis eile é seo freastal ar an idirdhealú agus ar éagsúlacht chumais. Tig leis an múinteoir leas a bhaint as an gcluiche seo chun na páistí a spreagadh chun ceist a chur chomh maith: ‘Cad atá sa mhála?’

©

Th

e

Cuir Ceist: Imrítear an cluiche seo chun deis a thabhairt don pháiste ceisteanna a chur. Tá sé thar a bheith tábhtachtach deiseanna a chur ar fáil don pháiste ceisteanna a chur chomh maith le ceisteanna a fhreagairt. Tugann an cluiche seo deis iontach don mhúinteoir freastal ar idirdhealú agus ar éagsúlacht chumais. Mura bhfuil an páiste in ann an cheist a chur, tig leis an bpáiste leas a bhaint as an gcabhair agus cuirfidh Teidí na ceisteanna. Tá sé tábhachtach go gcuireann an páiste an cheist sula ngliogálann an páiste ar an gcárta.

Faigh an Difríocht: Tugann an cluiche seo deis réadúil don pháiste tuairisciú agus abairtí a chur le chéile. Spreagtar an páiste cur síos a dhéanamh ar an difríocht idir an dá phictiúr. Freastalaíonn an cluiche seo chomh maith ar idirdhealú agus ar éagsulacht chumais. Mura bhfuil an páiste in ann tuairisciú, tig leis an bpáiste leas a bhaint as an gcabhair agus tuairisceoidh Teidí faoin difríocht idir an dá phictiúr.

Faigh an Focal: Is í príomhaidhm an chluiche seo ná scileanna aithint focal na bpáistí a fhorbairt. Spreagtar na páistí na focail a aithint agus a rá trí leas a bhaint as cluiche iascaireachta.

viii

Réamhrá

Ire la nd

Faigh an Abairt: Sa chluiche seo tugtar deis don pháiste éisteacht leis an abairt agus an abairt cheart a roghnú. Cabhraíonn an cluiche seo leis an bpáiste a bhfuil á léamh aige a thuiscint. Tig leis an múinteoir idirdhealú a dhéanamh sa chluiche seo. Má bhíonn deacracht ag páiste an abairt a léamh, tig leis an bpáiste éisteacht leis an abairt mar chabhair chun an abairt cheart a roghnú.

Tarraing: Is cluiche taitneamhach é seo a fhorbraíonn scileanna éisteachta agus tuisceana an pháiste.

Dathaigh: Sa chluiche seo tugtar deis don pháiste na dathanna agus na pictiúir éagsúla a aithint agus tuiscint a léiriú trí threoracha a leanúint.

of

Biongó: Imrítear an cluiche seo chun páistí a spreagadh chun dul siar ar an bhfoclóir atá foghlamtha acu. Tá an focal scríofa ar an gcárta chomh maith chun scileanna aithint focal na bpáistí a fhorbairt. Imrítear an cluiche i mbeirteanna agus tá na cártaí biongó le fáil sna hacmhainní.

ca tio na ED l C o C m O pa ny

Bí ag Léamh: Sa ghníomhaíocht seo tugtar deis don pháiste abairtí a léamh. Tig leis an bpáiste focail a aithint agus a léamh i dtéacs trí leideanna ó phictiúir, ón gcomhthéacs agus ón gcomhréir. Cabhraíonn an cluiche seo le cumas tuisceana an pháiste a fhorbairt. Is deis eile í seo chun freastal ar éagsúlacht chumais mar is féidir leis an bpáiste an téacs a léamh nó éisteacht leis an téacs á léamh.

Bí ag Scríobh: Sa ghníomhaíocht seo spreagtar an páiste taitneamh a bhaint as gníomhaíochtaí scríbhneoireachta a chothaíonn féinmhuinín. Spreagtar an páiste focail a aithint, abairtí a iomlánú agus abairtí a scríobh. Is féidir an ghníomhaíocht seo a dhéanamh ag dhá leibhéal éagsúla chun freastal ar éagsúlacht chumais agus ar stíleanna éagsúla foghlama.

Feicim le Mo Shúilín: Sa chluiche seo múintear túschonsain na Gaeilge i slí tharraingteach. Forbraítear scileanna aithint focal na bpáistí. Cabhraíonn an cluiche seo leis an bpáiste an ceangal atá idir fuaimeanna na Gaeilge agus na litreacha scríofa a aithint.

Ceangail na hUimhreacha: Cuireann an cluiche seo le feasacht teanga an pháiste trí dheiseanna a sholáthar dó/di uimhreacha a fhoghlaim agus an eiseamláir teanga ‘Is ea’ agus ‘Ní hea’ a úsáid go rialta.

Ed u

Cuir na Pictiúir in Ord: Cabhraíonn an ghníomhaíocht seo leis an bpáiste scéalta a chur in ord agus a insint trí úsáid a bhaint as sraith bhriathra.

©

Th

e

An Clár Bán Is gné thábhtachtach den chlár Bua na Cainte é an clár bán idirghníomhach. Tá réimse leathan uirlisí ann a chabhraíonn leis an múinteoir ceachtanna agus gníomhaíochtaí a dhearadh do shainriachtanais a ranga. Tig leis an múinteoir na pictiúir agus na cúlraí a úsáid chun a c(h)eachtanna féin a dhearadh bunaithe ar ábhar na gceachtanna. Féadfar leas a bhaint as an gclár bán chun dul siar a dhéanamh ar an ábhar le páistí áirithe nó chun dúshlán breise a thabhairt do pháistí eile. Tá raon leathan áiseanna ar fáil a thugann deis don mhúinteoir: • Pictiúir a ghrádú, a rothlú agus a chasadh • Pictiúir a chur chun tosaigh nó a chur ar chúl • Téacs nó lipéid a scríobh sa bhosca scríbhneoireachta • Pictiúir nó focail a cheilt agus a léiriú • Pictiúir a tharraingt nó focail a scríobh leis an bpeann luaidhe • Pictiúir nó téacs a scriosadh leis an scriosán • Pictiúir a dhathú le dathanna éagsúla • An pointeoir a úsáid chun an scriosán, an peann luaidhe agus na dathanna a mhúchadh

ix

Réamhrá

Ire la nd

Bua na Cainte 1 – Leabhar an Pháiste Is éard atá i leabhar an pháiste ná gníomhaíochtaí cumarsáide chun na páistí a spreagadh an teanga atá foghlamtha acu a úsáid agus a chleachtadh. Úsáidtear leabhar an pháiste sa tréimhse chumarsáide/sa tréimhse iarchumarsáide den cheacht. Tá sé tábhachtach leas a bhaint as an leabhar chun na páistí a spreagadh chun dul i mbun cainte agus chun dul siar a dhéanamh ar na heiseamlairí teanga atá múinte.

Ról an Tuismitheora/an Chaomhnóra Tá ról lárnach ag tuismitheoirí/caomhnóirí sa chlár Bua na Cainte 1. Tig leis na tuismitheoirí/caomhnóirí leas a bhaint as leabhar an pháiste sa bhaile chun dul siar ar an obair scoile. Ag tús na scoilbhliana moltar don mhúinteoir cruinniú a eagrú le tuismitheoirí chun iad a chur ar an eolas faoi bhealaí ina bhféadfaidís cabhair agus tacaíocht a thabhairt dá bpáistí maidir le foghlaim na Gaeilge.

ca tio na ED l C o C m O pa ny

of

Moltar don tuismitheoir dul siar ar an eiseamláir teanga leis an bpáiste chun obair na scoile a chomhlánú. Tá sé an-tábhachtach do thuismitheoirí/chaomhnóirí na páistí a mholadh nuair a bhíonn siad in ann na feidhmeanna teanga a chomhlíonadh.

Moltar do thuismitheoirí an teanga a fhoghlaimíonn na páistí ar scoil a úsáid lena bpáistí féin sa bhaile chun obair na scoile a athdhaingniú.

Idirdhealú Is gné thábhachtach de dhea-chleachtas múinteoireachta gach deis a thapú chun deiseanna foghlama a chur ar fáil atá oiriúnach do riachtanais agus do chumas an pháiste. Déanann dea-mhúinteoirí é seo go fochomhfhiosach nuair a thugtar cabhair bhreise nó am breise do pháiste nó nuair a dhéantar tasc a athrú chun freastal ar riachtanais an pháiste. Sa chlár Bua na Cainte 1 moltar don mhúinteoir an t-ábhar a idirdhealú agus na modhanna múinte/straitéisí is oiriúnaí a roghnú don rang atá faoina c(h)úram. Braithfidh an t-idirdhealú a dhéanfar ar shainriachtanais an ranga.

Idirdhealú sna Spriocanna Foghlama Bíonn sé mar aidhm ag an múinteoir go mbainfidh gach páiste a (h)acmhainn bhuaice amach sa Ghaeilge. Cuireann an múinteoir na spriocanna foghlama in oiriúint do chumas an pháiste. Moltar gach páiste as an iarracht a dhéanann sé/sí agus cuirtear béim ar an dul chun cinn a dhéanann sé/sí ag a ráta luais féin seachas ar an teip. Tá sé tábhachtach dushlán cuí a thabhairt do gach dalta sa rang. Tá an clár Bua na Cainte 1 struchtúrtha, grádaithe agus céimnithe. Moltar do mhúinteoirí ábhar breise a mhúineadh chun freastal ar riachtanais pháistí cumasacha nó an t-ábhar a chur in oiriúint do riachtanais pháistí áirithe. Má bhíonn deacrachtaí ag páistí áirithe an foclóir ar fad a thabhairt leo moltar an t-ábhar a chur in oiriúint dá gcumas.

Ed u

Idirdhealú sa Mhodheolaíocht Fágtar faoin múinteoir na modhanna múinte agus na straitéisí is oiriúnaí a roghnú don rang nó do na ranganna atá faoina c(h) úram. Moltar do mhúinteoirí raon modhanna agus straitéistí éagsúla a úsáid. Mar shampla, má bhíonn deacrachtaí ag na páistí sainfhoclóir an téama a aithint agus a ainmniú féadfar dul siar a dhéanamh ar an ábhar tríd an Modh Díreach a úsáid chun breis cleachtaidh a thabhairt do pháistí áirithe más gá.

e

Nuair a bhíonn Modh na Lánfhreagartha Gníomhaí in úsáid d’fhéadfadh páistí cumasacha na horduithe a thabhairt i dtús báire chun scafall a thabhairt do pháistí eile. D’fhéadfadh na páistí eile na horduithe a leanúint chun tuiscint a léiriú agus spreagtar iad na horduithe a thabhairt de réir a chéile. Mar shampla, nuair a iarrtar ar na páistí ‘Taispeáin dom ___’ a rá iarrtar ar pháistí cumasacha an t-ordú a thabhairt i dtús báire agus ar pháistí eile an treoir a leanúint.

©

Th

Idirdhealú sna Straitéisí Moltar do mhúinteoirí raon de straitéisí éagsúla a úsáid de réir mar a oireann do chumas agus do riachtanais an ranga.

Nuair a bhíonn obair bheirte ar siúl iarrtar ar an bpáiste is cumasaí na ceisteanna a chur agus iarrtar ar an bpáiste eile na ceisteanna a fhreagairt. De réir a chéile spreagtar an páiste seo ceisteanna a chur.

Nuair a bhíonn drámaíocht ar siúl d’fhéadfadh na páistí cumasacha abairtí a rá agus na páistí eile gníomhartha a dhéanamh chun tuiscint a léiriú. Spreagtar na páistí seo na habairtí a rá de réir a chéile.

Nuair a bhíonn an scéal á insint mar ghrúpa is féidir páistí a ghrúpáil ar bhonn éagsúlacht chumais ionas gur féidir leo foghlaim óna chéile.

x

Réamhrá

Ire la nd

Idirdhealú sna Tascanna Moltar na tascanna cumarsáide a chur in oiriúint do chumas na bpáistí. Is féidir leis na páistí cumasacha na tascanna a dhéanamh ar dtús agus is féidir dushlán breise a thabhairt do na páistí seo más gá. Moltar gach páiste as an dul chun cinn a dhéanann sé/sí. Is féidir níos mó ama a thabhairt do pháistí áirithe más gá.

Idirdhealú sa Luas Múinteoireachta Moltar don mhúinteoir breis ama a thabhairt do pháistí áirithe más gá agus an luas múinteoireachta a chur in oiriúnt dá gcumas.

of

Idirdhealú trí Thacaíocht Bhreise Moltar tacaíocht bhreise a thabhairt do pháistí áirithe más gá. Is féidir é seo a dhéanamh tríd an ábhar a shimpliú, níos mó fearais léirithe a úsáid, níos mó úsáide a bhaint as an teicneolaíocht nó níos mó dul siar a dhéanamh leis na páistí seo. Tá sé tábhachtach na páistí a mholadh as na hiarrachtaí a dhéanann siad.

ca tio na ED l C o C m O pa ny

Idirdhealú trí Acmhainní Moltar breis acmhainní a úsáid le páistí áirithe chun an próiséas foghlama a éascú dóibh. Moltar níos mó ama a thabhairt dóibh chun na hábhair nithiúla, na pictiúir srl. a ionramháil. Is féidir níos mó ama a thabhairt dóibh chomh maith ar an gclár bán idirghníomhach.

Féadfar úsáid a bhaint as an teicneolaíocht chun cúram a dhéanamh den idirdhealú. Tig leis an bpáiste tuilleadh cleachtaidh a dhéanamh agus dul siar ar na tascanna cumarsáide ar an ríomhaire aonair sa seomra ranga má bhíonn gá leis.

Scéalta Cuirtear scéalta tarraingteacha ar fáil sa chlár Bua na Cainte 1. Tá sé tábhachtach scéalta deasa Gaeilge a insint do pháistí chun spéis na bpáistí a mhúscailt sa teanga mar éalaíonn na páistí i bhfad ón ngnáthshaol ar bhrat draíochta na scéalaíochta agus cuireann sé sin lena bpléisiúr.

Tá tábhacht ar leith ag baint leis na scéalta chun ionchur teanga a sholáthar do na páistí, chun scileanna éisteachta agus scileanna cuimhne na bpáistí a fhorbairt, chun eiseamláirí teanga a mhúineadh do na páistí, chun mothúcháin, cruthaitheacht agus samhlaíocht na bpáistí a fhorbairt agus mar bhunús do mhúineadh na léitheoireachta.

Tá féidearthachtaí iontacha ann maidir le húsáid na scéalta sa chlár Bua na Cainte 1. Tig leis an oide leas a bhaint as na scéalta de réir mar a oireann do riachtanais na bpáistí. Moltar don mhúinteoir deis a thabhairt do na páistí:

e

Ed u

• Éisteacht leis an scéal agus taitneamh a bhaint as • Tascanna éisteachta éagsúla a dhéanamh bunaithe ar ábhar an scéil • Bheith rannpháirteach san insint agus an scéal a insint in éineacht leis an scéalaí go háirithe má bhíonn athrá sa scéal • Abairtí a chríochnú • Na puipéid agus na maisc a úsáid chun mím nó dráma a bhunú ar an scéal • Nathanna cainte ó na scéalta a úsáid i ngnáthchaint an lae de réir mar a fheileann • Obair ealaíne a dhéanamh bunaithe ar an scéal

©

Th

Clabhsúr Le go mbeidh rath ar an gclár Bua na Cainte 1 caithfear an t-ábhar a úsáid chun na páistí a spreagadh chun dul i mbun cainte sa Ghaeilge.Taithí a dhéanann máistreacht agus má théann na páistí i dtaithí ar na heiseamláirí teanga a úsáid go rialta gheobhaidh siad máistreacht ar na feidhmeanna teanga a chabhróidh leo na torthaí foghlama a bhaint amach.

xi

Plean Bliana Plean Bliana

of

Ire la nd

Aidhmeanna n Ú sáid na Gaeilge mar ghnáth-theanga chumarsáide a chur chun cinn n D earcadh dearfach i leith na Gaeilge agus spéis agus dúil inti a chothú n T aitneamh a bhaint as foghlaim na Gaeilge n C umas éisteachta agus labhartha an pháiste a fhorbairt agus a m(h)uinín chun Gaeilge a úsáid a chothú n S cileanna éisteachta, scileanna labhartha, scileanna léitheoireachta agus scileanna scríbhneoireachta an pháiste a fhorbairt ar bhealach comhtháite n F easacht teanga agus feasacht chultúir a chothú n C úram a dhéanamh d’fhorbairt shóisialta, chognaíoch, mhothúchánach, shamhlaíoch agus aeistéitiúil an pháiste n C ur le líofacht, le cruinneas foghraíochta agus le saibhreas teanga an pháiste

ca tio na ED l C o C m O pa ny

Cuspóirí n A n Ghaeilge a shealbhú mar thoradh ar ionchur taitneamhach ó thús na foghlama n T aitneamh a bhaint as rainn, amhráin agus scéalta n C umas cumarsáide an pháiste a fhorbairt trí chluichí teanga agus trí thascanna n N a scileanna teanga a fhorbairt trí ábhar teagaisc agus foghlama comhaimseartha a úsáid chun na páistí a spreagadh n É isteacht ghníomhach a fhorbairt trí thascanna agus trí chluichí éisteachta n A n Ghaeilge a úsáid i gcomhthéacsanna éagsúla chun caidreamh sóisialta a dhéanamh n A n Ghaeilge a chomhtháthú le hábhair eile Modhanna Múinte n A n Modh Díreach n A n Modh Closamhairc n A n Modh Closlabhartha n M odh na Lánfhreagartha Gníomhaí n M odh na Sraithe n M odh na Ráite

©

Th

e

Ed u

Straitéisí n T ascanna Éisteachta n B í ag Léamh n B í ag Scríobh n C luiche Kim n C luiche – Feicim le Mo Shúilín n C luiche – Faigh an Abairt n C luiche – Faigh an Focal n C luiche – Cuir na Pictiúir in Ord n C luiche – Cad é? n C luiche – Faigh an Difríocht n C luiche – Ceann Corr n C luiche – Cuir Ceist n C luiche – Ceangail na hUimhreacha n B iongó n C luichí Meaitseála n C luiche - Cad atá sa mhála? n C luichí Léitheoireachta agus Scríbhneoireachta n T ascanna Léitheoireachta agus Scríbhneoireachta n O bair Bheirte n D rámaíocht n S céalaíocht n R ainn agus Amhráin

xii

Plean Bliana

©

Th

e

Ed u

ca tio na ED l C o C m O pa ny

Acmhainní n P ictiúir n C ártaí don Obair Bheirte n M aisc n P uipéid n C ártaí Biongó n L uaschártaí n A bairtchártaí n L eabhair n A n Clár Bán Idirghníomhach (Pictiúir, Cúlraí)

of

Ire la nd

Idirdhealú Déantar cúram den idirdhealú maidir leis na gnéithe seo leanas den mhúinteoireacht agus den fhoghlaim chun freastal ar shainriachtanais na bpáistí: n I dirdhealú sna Spriocanna Foghlama n I dirdhealú san Ábhar n I dirdhealú sa Mhodheolaíocht n I dirdhealú sna Straitéisí n I dirdhealú sna Tascanna n I dirdhealú sa Luas Múinteoireachta n I dirdhealú trí Thacaíocht Bhreise n I dirdhealú trí Acmhainní

xiii

Plean Bliana Snáitheanna

Cumarsáid

Ire la nd

TF2: Inspreagadh agus rogha TF3: Gnásanna sóisialta agus feasacht ar dhaoine eile

TF4: Struchtúr abairte agus gramadach TF5: Stór focal

Ed u

Tuiscint

TF7: Iarratais, ceisteanna agus idirghníomhuithe

©

Th

e

TF6: Léiriú Tuisceana

Fiosrú agus úsáid

TF8: Catagóiriú

TF9: Athinsint agus mionléiriú TF10: Teanga a úsáid go spraíúil agus go cruthaitheach xiv xiv

of

Gné

Caidreamh cumarsáideach a fhorbairt trí theanga Ábhar agus struchtúr na teanga a thuiscint Teanga a fhiosrú agus a úsáid Torthaí Foghlama Teanga ó Bhéal Céim 2 Torthaí Foghlama Tuairisceoirí TF1: Rannpháirtíocht, Spéis agus comhaird a léiriú agus stór focal a shealbhú éisteacht agus aird trí éisteacht go gníomhach le Gaeilge shaibhir á labhairt i réimse comhthéacsanna ar mhaithe le spraoi agus cúiseanna

Téacsanna a roghnú agus a chruthú ar ábhar spéise.

Leas a bhaint as noirm shóisialta chuí chun comhrá gearr a thosú, taitneamh a bhaint as, agus le tacaíocht ó chainteoir a bheith ábalta é a choimeád ar siúl ag úsáid roinnt focail/ frásaí Gaeilge in abairt Bhéarla agus/nó Ghaeilge in éineacht le geáitsí chun eolas i dtaobh ábhar nó eispéireas a bhfuil cur amach aige air a roinnt.

ca tio na ED l C o C m O pa ny

Teanga ó Bhéal Léitheoireacht Scríbhneoireacht

Gnéithe

Focail agus frásaí Gaeilge a úsáid laistigh de ghníomhaíochtaí páirteacha.

Abairtí gearra a chruthú leis an struchtúr ceart den chuid is mó chun eolas a thabhairt agus cur síos a dhéanamh ar rudaí a bhfuil taithí phearsanta acu orthu.

Ciall a bhaint as focail/frásaí nua trí úsáid a bhaint as réimse straitéisí ar nós gheáitsí agus thuin chainte an chainteora, focail ghaolmhara, pictiúr, gníomhaíochtaí, mímeanna nó ón gcomhthéacs nó trí éisteacht le cur síos ar an bhfocal.

Úsáid chuí a bhaint, le linn spraoi, comhrá agus tuairisciú, as stór focal/frásaí bunúsacha a bhaineann le topaicí a bhfuil cur amach acu orthu agus focail/frásaí Gaeilge a bhaineann leis an timpeallacht scoile agus le saol an pháiste, in abairt Bhéarla agus/nó Ghaeilge.

Tuiscint ar chumarsáid cainteora Gaeilge a léiriú trí ghníomh nó fhreagra cuí a thabhairt as Béarla, nó trí fhocail nó frásaí coitianta Gaeilge a úsáid agus thrí threoracha gearra a leanúint. Úsáid a bhaint as gníomhartha agus/nó comhrá coitianta chun riachtanais agus roghanna pearsanta a chur in iúl, chun iarratais a dhéanamh.

Ceisteanna simplí dúnta a chur agus freagraí gearra simplí a thabhairt, chun teacht ar eolas agus ar thuiscint.

Daoine, rudaí, imeachtaí agus eispéiris a aithníonn siad a ainmniú agus cur síos gearr a dhéanamh orthu trí úsáid a bhaint as focail/geáitsí.

Scéalta gearra atá cloiste acu a athinsint, ag úsáid teanga/ frásaí ón téacs agus/nó ag úsáid a gcuid focal féin.

Athrá a dhéanamh ar dhánta, rannta agus amhráin ghearra Ghaeilge, agus freagairt dóibh le geáitsí/focail.

Plean Bliana Léitheoireacht Céim 2

Cumarsáid

TF2: Inspreagadh agus rogha TF3: Gnásanna cló agus struchtúr abairte TF4: Feasacht fhóineolaíoch agus fhóinéimeach TF5: Fónaic, aithint focal agus staidéar ar fhocail TF6: Stór focal

TF7: Cuspóir, seánra agus guth TF9: Tuiscint

Fiosrú agus úsáid

TF10: Líofacht agus féincheartú

Scríbhneoireacht Céim 2 Torthaí Foghlama Tuairisceoirí TF1: Rannpháirtíocht Páirt a ghlacadh sa scríbhneoireacht pháirteach, agus taitneamh a bhaint aisti.

TF2: Inspreagadh agus rogha I gcomhpháirt leis an múinteoir, uirlisí cuí a úsáid agus topaic agus ábhar a roghnú chun téacs páirteach a chumadh agus a roghnú le roinnt le daoine eile.

TF3: Struchtúr abairte agus Roinnt abairtí gearra iomlána a scríobh le tacaíocht, ag baint gnásanna cló úsáid as gnásanna an chló.

TF4: Litriú agus staidéar ar Úsáid a bhaint ina gcuid scríbhneoireacht pháirteach as stór fhocail focal atá á fhorbairt acu trína dtaithí phearsanta agus trí dhul i ngleic le téacs.

TF5: Stór focal Úsáid a bhaint ina gcuid scríbhneoireacht pháirteach as stór focal atá á fhorbairt acu trína dtaithí phearsanta agus trí dhul i ngleic le téacs.

TF6: Cuspóir, seánra agus Líníocht a mbeidh cuspóirí éagsúla léi a dhéanamh agus guth giotaí gearra simplí a scríobh chun smaointe a chur in iúl agus an múinteoir ag gníomhú mar scríobhaí.

TF7: Próiseas scríbhneoireachta Próiseas na scríbhneoireachta a aithint agus tús a chur le agus ag cruthú téacs leas a bhaint as chun téacs a scríobh i gcomhpháirt leis an múinteoir.

TF8: Freagairt agus intinn an A gcuid pictiúr agus scríbhneoireacht phearsanta a roinnt le údair daoine eile agus iad a phlé, le tacaíocht.

Ed u

Gné

Imirt le fuaimeanna ar nós siollaí, ríme, comhfhuaim ríme agus fóinéimí i bhfocail labhartha, agus iad a aithint.

Feasacht foghraíochta bhunúsach a úsáid agus tús a chur le roinnt straitéisí aitheanta focal a úsáid agus iad ag léamh téacsanna ar a leibhéal teagaisc agus leibhéal neamhspleách.

Stór focal a shealbhú trí éisteacht le téacsanna éagsúla agus iad a phlé le daoine eile.

Tuairimí mar gheall ar théacs a chur in iúl trí úsáid a bhaint as geáitsí agus/nó comhrá. Éisteacht le téacs agus na sonraí is tábhachtaí a thabhairt chun cuimhne. Úsáid a bhaint as eolas cúlra agus réimse straitéisí tuisceana chun dul i ngleic le téacs agus brí a bhaint as le linn a bheith ag obair ar réimse téacsanna go neamhspleách nó i bpáirt le daoine eile.

Téacsanna atá ag a leibhéal teagaisc agus ag leibhéal neamhspleách a léamh agus iad ag éirí níos cruinne agus níos líofa de réir a chéile.

ca tio na ED l C o C m O pa ny

Tuiscint

Tuairisceoirí A thuiscint go gcuirtear brí in iúl trí chiall a bhaint as focail scríofa agus léaráidí.

Téacs gearr simplí a roghnú ar mhaithe le pléisiúr nó spéis agus é a phlé ina bhfocail féin, le tacaíocht.

Gnásanna an chló a aithint agus a úsáid.

Ire la nd

Torthaí Foghlama TF1: Rannpháirtíocht

of

Gné

Th

e

Cumarsáid

©

Tuiscint

Fiosrú agus úsáid

xv

Plean Bliana

Cé tusa? Is mise ___.

Cad is ainm duit? ___ is ainm dom.

Cé hé sin? Sin é ___. Cé hí sin? Sin í ___.

Comhair Duine amháin, beirt, triúr, ceathrar, cúigear, seisear, seachtar.

Tóg amach do leabhar.

Bí ___. (ag léamh, ag scríobh, ag obair go dian, ag canadh go binn) Cuir ___ i bhfolach sa rang.

An bhfuil a fhios agat cá bhfuil sé?

Inis dúinn cá bhfuil sé.

An ___ é? Sea/Ní hea.

Níl a fhios agam.

An bhfuil gach duine réidh? Tá/Níl mé réidh.

A mhúinteoir, níl ___ agam.

Seo duit ___. Go raibh maith agat.

An bhfuil ___ agat? Tá/Níl ___ agam.

Cad atá ar siúl ag na páistí? Tá siad ___. (ag súgradh, ag léamh, srl.)

Ná déan é sin arís.

Tá brón orm.

Tá críochnaithe agam, a mhúinteoir.

An bhfuil tú cinnte? Tá mé cinnte.

Maith an ___. (cailín/buachaill) Cén t-am é? Tá sé ___ a chlog.

Cad atá uait? Tá ___ uaim.

Faigh ___.

©

Th

e

Ed u

ca tio na ED l C o C m O pa ny

Fáilte romhat.

Dia duit ar maidin. Dia’s Muire duit.

Dia daoibh.

Conas ata tú? Tá mé go maith, go raibh maith agat.

Níl mé go maith.

Tá mé tinn.

Tá pian i ___. (mo cheann, mo bholg, mo chos) Cén lá atá ann inniu? Inniu an ___.

Inné an ___.

Amárach an ___.

Cén saghas lae é?

Tá an lá ___.

Cad a chonaic tú ar maidin? Chonaic mé ___ ar maidin.

An bhfuil nuacht agat? Tá nuacht agam.

I Rith an Lae

of

Ar Maidin

Ire la nd

Úsáid Neamhfhoirmiúil na Gaeilge i Rith an Lae – Caint an Ranga Cloisfidh na páistí an múinteoir ag labhairt Gaeilge leo ag amanna rialta i rith an lae agus spreagfar iad an teanga atá foghlamtha acu a thraschur agus a úsáid i gcomhthéacsanna cumarsáide éagsúla lasmuigh den cheacht Gaeilge ionas go dtuigfidh siad gur teanga bheo chumarsáide í an Ghaeilge.

Cá bhfuil ___? Tá ___ sa bhosca bréagán/faoin mbord/ar an mbord/ar an tseilf/ar an gcathaoir/faoin gcathaoir.

Cad atá aige? Tá ___ aige.

Cad atá aici? Tá ___ aici.

Rinne mé dearmad ar ___.

An bhfuil cead agam ___ a fháil? Tá cead agat.

Caithfidh mé ___ a fháil.

An bhfaca tú? Chonaic/Ní fhaca mé ___.

Las ___. (an solas, srl.) Cuir/Ná cuir ___ ar siúl, más é do thoil é.

Ardaigh an fhuaim. Tá sé ró-íseal. Ísligh an fhuaim. Tá sé ró-ard. Tá sé díreach ceart.

Athraigh an cainéal. Go hiontach.

Seas suas. Seasfaidh mé.

Suigh síos. Suífidh mé.

Las an solas. Lasfaidh mé.

Dún an doras. Dúnfaidh mé.

Múch an ríomhaire. Múchfaidh mé.

Cuir ___ ar siúl. Cuirfidh mé.

Is/Ní maith leis/léi ___.

Cad a chuala tú? Chuala mé ___.

Ar chuala tú ___? Chuala mé/Níor chuala mé ___.

xvi

Plean Bliana Ar Maidin

I Rith an Lae

ca tio na ED l C o C m O pa ny

of

Ire la nd

Cad a fheiceann tú? Feicim ___.

Feicim le mo shúilín rud éigin a thosaíonn le ___.

An fearr leat ___ nó ___? Is fearr liom ___.

Cén ___ is fearr leat? Is fearr liom ___.

Cé mhéad atá air? (___ euro, srl.) ___ más é do thoil é. (fiche euro, srl.)

Tá ___ go hálainn.

Caith an dísle. Cad a fuair tú? Fuair mé ___. (a haon, srl.)

Seans eile. Cé leis an imirt? Is ___ an imirt. (liomsa, leatsa) Ar fheabhas. Mí-ádh. Bhuaigh mé.

Dathaigh ___.

Dhathaigh tú an ___.

Cuir dath ___ ar an ___.

Tarraing ___.

Tharraing tú ___.

Am Rolla

Ed u

Cé atá tinn inniu?

Tá ___ tinn inniu.

Níl sé/sí ar scoil.

Tá sé/sí sa bhaile.

Níl aon duine tinn inniu.

Tá gach duine ar scoil.

Sa chlós

©

Th

e

Thit ___ .

Ghortaigh sé ___. (a chos, a cheann) Cén rang ina bhfuil tú? Táim i rang a ___.

Téigh isteach.

Cad a tharla? Bhuail sé mé.

Thit mé. Bhrúigh sé mé.

Timpiste a bhí ann. Tá brón orm.

Bain díot do ___.

Ar chaill éinne ___ sa chlós?

Chaill/Níor chaill mé ___.

Maith sibh.

Seo duit ___.

An bhfuil cead agam imirt? Tá cead agat imirt.

Ar fheabhas. Mí-ádh. Bhuaigh mé.

Am Lóin

Tá sé in am lóin anois.

Tógaigí amach bhur mboscaí lóin. Osclaígí bhur mboscaí lóin.

Ith ___. (na ceapairí, srl.) Ól ___. (an bainne, srl.)

An leatsa an bosca lóin? Is/Ní liomsa é.

An bhfuil ___ agat? Tá/Níl ___ agam.

Cuirfidh mé mo bhosca lóin i bhfolach.

Ceart go leor.

Cá bhfuil do bhosca lóin?

An bhfuil do bhosca lóin ___? (sa mhála, srl.)

Rinne mé dearmad ar ___. (mo bhosca lóin, srl.)

Seo duit ___. Go raibh maith agat.

Cad a d’ith tú? D’ith mé ___. (úll, srl.)

Cad a d’ól tú? D’ól mé ___. (bainne, srl.)

An bhfaca tú? Chonaic/Ní fhaca mé ___.

Ceart/Mícheart.

An maith leat é? Is breá liom é. Is fuath liom é.

Féach ar an ___.

Nollaig shona duit.

Maith sibh.

Ag Dul Abhaile Oscail an doras.

Maith sibh.

Cuir ort ___. (do chóta, srl.)

Ar chuir tú ___ ort? (do chóta báistí, srl.) Chuir/Níor chuir mé ___ orm.

Níl ___ agam. (aon chaipín, scáth báistí, srl.)

Go raibh míle maith agat.

Gléas don bháisteach.

Cuirfidh mé ___ orm.

Slán go fóill.

xvii

Plean don Téarma An Chéad Téarma Mé Féin (Foramharc lch. 1 – 3) Feidhmeanna Teanga Ba chóir go mbeadh an páiste in ann:

n n n n n n n

Rainn Taidhgín Turcaí Cé atá sa Phictiúr?

n n

Amhráin Ceann, Gualainn Teidí Tinn An Luan, An Mháirt

n n n

©

Th

e

Ed u

ca tio na ED l C o C m O pa ny

of

Eiseamláirí Teanga Cé tusa? Is mise ___.

Dia duit ar maidin. Dia’s Muire duit. Dia daoibh.

Stór focal a úsáid Cad is ainm duit? ___ is ainm dom.

Ceist a chur Cé hé sin? Sin é ___.

Ceist a fhreagairt Cé hí sin? Sin í ___.

Comhaireamh Cé atá sa phictiúr? Tá ___ sa phictiúr.

Iarraidh ar dhuine rud éigin a dhéanamh Comhair na daoine atá sa phictiúr.

Tuairisciú Duine amháin, beirt, triúr, ceathrar, cúigear, Teachtaireacht a thabhairt seisear, seachtar.

Scéal a insint Conas atá tú? Tá mé go maith, go raibh Nuacht a thabhairt maith agat.

Níl mé go maith. Tá mé tinn. Tá pian i ___.

Cé atá tinn inniu? Tá ___ tinn inniu.

Léitheoireacht agus Níl sí ar scoil. Tá sí sa bhaile.

Scríbhneoireacht Níl aon duine tinn inniu. Tá gach duine ar scoil.

Is mise ___.

Thit Teidí sa pháirc. Ghortaigh sé a lámh.

(Mamaí, Daidí, Niamh, Oisín, Liam, Bran) Tháinig an dochtúir. D’fhéach sé ar a lámh.

Cén lá atá ann inniu? Inniu ___.

Feicim le mo shúilín rud éigin a Foclóir thosaíonn le b. (mo Dhaidí, mo Dhaideo, mo dheartháir) Feicim ___. (mo Mhamaí, mo Mhamó, mo dheirfiúr, (bád, bus, bó, banana, bád, bord, an leanbh nua) buachaill) (uncail Pól, aintín Úna) (Duine amháin, beirt, triúr, ceathrar, cúigear, seisear, Sin ___. seachtar) (bád, bus, bó, banana, bád, bord, buachaill) (mo bholg, mo cheann, mo dhroim) (ceann, gualainn, glúin, cos, súile, cluasa, béal, srón) (a lámh, a chos, a cheann, a ghlúin) (an Luan, an Mháirt, an Chéadaoin, an Déardaoin, an Aoine, an Satharn, an Domhnach) Measúnú Cé hé sin? Sin é ___. (mo Dhaidí, mo Dhaideo, mo dheartháir) Cé hí sin? Sin í ___. (mo Mhamaí, mo Mhamó, mo dheirfiúr, an leanbh nua)

Ire la nd

3 Cuir tic sa bhosca cuí mar chabhair don chuntas míosúil. n

xviii

Scéal

n n n n n n n n n

Cúig Rón

n

Bua na Cainte 1 Lch. 1 Lch. 2 Lch. 3 Lch. 4 Lch. 5 Lch. 6 Lch. 7 Lch. 8

n n n n n n n n

n n n n n n n n n n n

Plean don Téarma An Scoil (Foramharc lch. 20 – 23) Feidhmeanna Teanga Ba chóir go mbeadh an páiste in ann:

Rainn n Oscail an Doras n n Froganna Beaga Glasa n n n Amhráin n Ag Dul ar Scoil n Péint is Scuab is n Páipéar n n Cá Bhfuil Sé? n n Páistí Óga n Téim ar Scoil n

©

Th

e

Ed u

ca tio na ED l C o C m O pa ny

of

Ire la nd

Eiseamláirí Teanga Cad a chonaic tú ar maidin? Chonaic mé ___ ar maidin.

Cad atá sa seomra ranga? Tá ___ sa seomra ranga.

Stór focal a úsáid Cé atá sa seomra ranga? Tá ___ sa seomra ranga.

Ceist a chur Cén rang ina bhfuil tú? Táim i rang a haon.

Ceist a fhreagairt Cad atá i do mhála scoile? Tá ___ i mo mhála scoile.

Comhaireamh An bhfuil ____ i do mhála scoile? Níl ___ i mo Iarraidh ar dhuine rud éigin a dhéanamh mhála scoile.

Tuairisciú Tá ___ ar an tseilf freisin.

Easpa cinnteachta a léiriú An ___ é? Sea/Ní hea.

Teachtaireacht a thabhairt Glaoch ar dhuine Cá bhfuil do mhála scoile? Tá mo mhála scoile ___.

Buíochas a léiriú (ar an mbord, srl.) Níl a fhios agam.

Scéal a insint An bhfuil gach duine réidh? Tá/Níl mé réidh.

Nuacht a thabhairt A mhúinteoir, níl ___ agam.

Seo duit ___. Go raibh maith agat. Fáilte romhat.

An bhfuil ___ agat? Tá/Níl ___ agam.

Cad atá ar siúl ag na páistí? Tá siad ___. (ag fágáil Léitheoireacht agus slán, srl.)

Scríbhneoireacht Bhí Liam ar scoil. Chuir sé péint ar an mballa.

Chonaic mé ___.

Thosaigh sé ag gáire. Bhí fearg ar an múinteoir. (carr, cat, bus, madra, éan, rothar, ‘Ná déan é sin arís,’ arsa an múinteoir. ‘Tá brón orm,’ múinteoir, eitleán, tarracóir) arsa Liam.

Inniu an ___. Inné an ___. Tá an lá fuar agus fliuch.

Tá mé i rang a haon. Chonaic mé ___ ar maidin.

Feicim le mo shúilín rud éigin a An bhfuil nuacht agat? Tá nuacht agam. thosaíonn le c.

Feicim ___.

Foclóir (cat, carr, capall, cangarú, cáca, cos, (tarracóir, eitleán, madra, leoraí, rothar, veain, cat, cóta, coinín, ceapaire, cathaoir, cearc, bus, carr, éan) coileach, crann, cófra) (clár bán, ríomhaire, doirteal, bosca bruscair, cathaoir, bord, fuinneog) (cat, carr, capall, cangarú, cáca, cos, cóta, coinín, ceapaire, cathaoir, cearc, coileach, crann) (peann luaidhe, cás peann luaidhe, leabhar, cóipleabhar, bosca lóin) (scriosán, bioróir, rialóir, siosúr, criáin, gliú, péint, scuab) (ar an mbord, ar an talamh, ar an gcófra, ar an gcathaoir, sa chófra, ag an doras, ag an mbord, faoin mbord, faoin gcathaoir) (páipéar, fillteán) (ag fágáil slán, ag dul ar scoil, ag súgradh sa chlós, ag ithe lóin, ag obair go dian, ag canadh go binn, ag rá dáin) An Luan, An Mháirt, An Chéadaoin, An Déardaoin, An Aoine, An Satharn, An Domhnach Measúnú Cad a chonaic tú? Chonaic mé ___. (cás peann luaidhe, bosca bruscair, doirteal, péint, scuab, páipéar, gliú, siosúr, fillteán, criáin)

n

Scéal An Rothar Nua

n

n n Bua na Cainte 1 n Lch. 9 Lch. 10 n Lch. 11 n Lch. 12 n Lch. 13 Lch. 14 n Lch. 15 n Lch. 16 n Lch. 17 n

n n n n n n n n n

n n n n n

n n n n n

xix

Plean don Téarma Ócáidí Speisialta – Oíche Shamhna (Foramharc lch. 192) Feidhmeanna Teanga Ba chóir go mbeadh an páiste in ann:

Rann An Chailleach n n

n

Ire la nd

Eiseamláirí Teanga An bhfaca tú ___? Chonaic mé/Ní fhaca mé ___. (an chailleach, srl.)

Stór focal a úsáid Cad atá sa phictiúr? Tá ___ sa phictiúr. (bairín breac, srl.)

Iarraidh ar dhuine rud éigin a dhéanamh Cá bhfuil ___? (an fáinne, srl.)

Ceist a chur Tá ___ (an fáinne, srl.) ___. (sa bhairín breac, ar Ceist a fhreagairt an mbord, sa chófra, faoin mbord, ar an bhfuinneog, Tuairisciú ag an mbord, ag an doras) Taitneamh/Easpa taitnimh a léiriú Tarraing ___. (puimcín, srl.)

Scéal a insint Cuir dath ___ (oráiste, buí) ___ (ar an bpuimcín, ar a béal, srl.)

An maith leat an puimcín? Is breá liom an puimcín.

Léitheoireacht agus Tá an puimcín go hálainn.

Scríbhneoireacht An bhfuil ___ agat? Tá/Níl ___ agam. (bairín breac, srl.)

Chonaic mé ___.

Féach, a Dhaidí. Fuair mé an fáinne. (an púca, an cat, an chailleach, an Fuair Daidí puimcín agus scian.

Ghearr sé amach ___. (súile, srón, béal) vaimpír, an luch, an puimcín, an ceann Las sé coinneal. Chuir sé an choinneal sa phuimcín. cait) Bhí an puimcín go hálainn.

n

Bua na Cainte 1 Lch. 84 Lch. 85 Lch. 86 Lch. 87

n n n n

ca tio na ED l C o C m O pa ny

of

n

Scéal Oíche Shamhna

Foclóir (an chailleach, an púca, an cat, an vaimpír, an luch, an puimcín, an ceann cait) (sa bhairín breac, ar an mbord, sa chófra, faoin mbord, ar an bhfuinneog, ag an mbord, ag an doras) (puimcín, a shúile, a shrón, a bhéal) (fáinne, puimcín, cnónna, úlla, bairín breac) Measúnú

©

Th

e

Ed u

An bhfuil ___ agat? Tá/Níl ___ agam. (fáinne, puimcín, cnónna, úlla, bairín breac)

xx

n n n n

n

n n n n

n

Plean don Téarma Bia (Foramharc lch. 43 – 45) Feidhmeanna Teanga Ba chóir go mbeadh an páiste in ann:

Rann An Lón An Bricfeasta

n n

Amhrán Cad atá uait don Bhricfeasta?

n

Scéal An Sionnach agus an Préachán

n

Bua na Cainte 1 Lch. 19 Lch. 20 Lch. 21 Lch. 22 Lch. 23 Lch. 24 Lch. 25 Lch. 26

n n n n n n n n

Ire la nd

Eiseamláirí Teanga Tá sé in am lóin anois.

Tógaigí amach bhur mboscaí lóin. Osclaígí bhur Stór focal a úsáid mboscaí lóin.

Ceist a chur Ith ___. (na ceapairí, srl.) Ól ___. (an bainne, srl.)

Ceist a fhreagairt Tá críochnaithe agam, a mhúinteoir.

Aird a lorg An bhfuil tú cinnte? Tá mé cinnte.

Buíochas a léiriú ___ maith ___. (Cailín/Buachaill) Teachtaireacht a thabhairt An bhfuil ___ i do bhosca lóin? Tá/Níl ___ i mo Cinnteacht a léiriú bhosca lóin.

Duine a mholadh An leatsa an bosca lóin? Is/Ní liomsa é.

Iarraidh ar dhuine rud éigin a dhéanamh An bhfuil ___ agat? Tá/Níl ___ agam Easpa cinnteachta a léiriú Cad atá ag Teidí? Tá ___ aige.

Easpa cuimhne a léiriú Cuirfidh mé mo bhosca lóin i bhfolach. Cuir ort Leithscéal a ghabháil an púicín. Ceart go leor.

Maithiúnas a lorg Cá bhfuil mo bhosca lóin? Níl a fhios agam.

An bhfuil do bhosca lóin ___? (sa mhála, srl.)

Mothúcháin a léiriú Rinne mé dearmad ar ___. (mo bhosca lóin, srl.)

Tuairisciú Seo duit ___. Go raibh maith agat. Fáilte romhat.

Scéal a insint Cad a d’ith tú don bhricfeasta? D’ith mé ___. (leite, srl.)

Nuacht a thabhairt Cad a d’ól tú don bhricfeasta? D’ól mé ___. (bainne, srl.)

Cén t-am é? Tá sé ___ a chlog.

Tá sé ___. (in am bricfeasta, in am lóin, in am dinnéir) Léitheoireacht agus Cad atá uait don bhricfeasta? Tá ___ uaim.

Scríbhneoireacht Cad atá uait? Tá ___ uaim. (uisce, srl.)

Feicim le mo shúilín rud éigin a D’oscail mé mo bhosca lóin. D’ith mé mo cheapairí. thosaíonn le d.

D’ól mé bainne. Dhoirt mé bainne ar an mbord.

Feicim ___.

Bhí fearg ar an múinteoir.Tá brón orm. Ceart go leor. (doras, doirteal, dearg, díon, Daidí, An Nuacht. Inniu ___. Inné ___. Amárach ___.

Daideo, dochtúir, a dó) Tá an lá ___. D’ith mé ___ ar maidin.

D’ól mé ___ ar maidin.

Seo ___.

An bhfuil nuacht agat? Tá nuacht agam.

D’ith mé ___.

Foclóir (leite, gránach, ubh, tósta, arán, im agus (na ceapairí, an cháis, an banana, an bainne, an subh) buidéal uisce, an sú oráiste) (piorra, oráiste, úll, ceapairí, banana, iógart) (sa mhála, sa chófra, ar an gcófra, ar an mbord, ar an tseilf, faoin gcathaoir, faoin mbord) (mo bhosca lóin, mo cheapaire, mo bhuidéal uisce) (leite, ubh, iógart, gránach, tósta, arán, im agus subh) (bainne, sú oráiste, uisce, cupán tae, cupán caife) (a haon, a dó, a trí a ceathair, a cúig, a sé, a seacht, a hocht, a naoi, a deich, a haon déag, a dó dhéag) (uisce, bainne, cnámh, féar) Measúnú Cad a d’ith tú don bhricfeasta?

D’ith mé ___. (leite, gránach, ubh, tósta, arán, im agus subh)

n n n n n

©

Th

e

Ed u

ca tio na ED l C o C m O pa ny

of

n n n n n n n n n n n n n n n

n n n n n

n n n n n n n n

n

xxi

Plean don Téarma Caitheamh Aimsire (Foramharc lch. 67 – 69) Feidhmeanna Teanga Ba chóir go mbeadh an páiste in ann:

Eiseamláirí Teanga n n

n n

Ire la nd

Faigh ___.

Féach ar an seomra. Glanfaidh mé an seomra.

Stór focal a úsáid Cá bhfuil ___? Tá ___ sa bhosca bréagán/faoin Iarraidh ar dhuine rud éigin a dhéanamh mbord/ar an mbord/ar an tseilf/ar an gcathaoir/faoin Ceist a chur gcathaoir.

Ceist a fhreagairt Cuirfidh mé na bréagáin ___ freisin. (ar an tseilf, srl.)

Séanadh Cad a fuair tú? Fuair mé ___. (brící, srl.)

Tuairisciú An maith leat ___? Is breá liom ___.

Teachtaireacht a thabhairt Is fuath liom ___.

Aird a lorg Chaill mé an liathróid.

Taitneamh/Easpa taitnimh a léiriú An bhfaca tú ___? Chonaic/Ní fhaca mé ___.

Leithscéal a ghabháil An ___ é? Sea. Is ___ é. Ní hea. Ní ___ é.

Mothúchán a léiriú Cad atá aici? Tá ___ aici.

Cead a lorg/a thabhairt Dún/Oscail do shúile.

Scéal a insint Tá mé réidh.

Cad atá agam?

Nuacht a thabhairt An bhfuil ___ agat? Tá/Níl ___ agam Cad a bhí ar siúl ag na páistí? Bhí/Ní raibh na páistí ___. (ag iomáint, srl.)

Léitheoireacht agus An raibh na páistí ag ___? Bhí/Ní raibh na páistí ag ___.

Scríbhneoireacht A mhúinteoir, níl ___ agam.

Feicim le mo shúilín rud éigin a Rinne mé dearmad ar ___. (mo chamán, srl.) thosaíonn le f.

An bhfuil cead agam ___ a fháil? Tá cead agat.

Feicim ___.

Cad a tharla? Bhuail sé mé. Thug sé cic dom. (frog, fear an phoist, feirmeoir, fear Thit mé. Bhrúigh sé mé. grinn, fáinne, féar, fuinneog) Timpiste a bhí ann. Tá brón orm. Ceart go leor.

Bhí Niamh agus Oisín ag iomáint inné.

Is ___ é.

Bhí camán aige. Bhí sliotar aici.

Thóg an madra an sliotar. Thosaigh na páistí ag gáire.

Fuair mé ___. (bábóg, bád, carr, eitleán, rothar, traein, An Nuacht á léamh ag Teidí. Teidí is ainm dom.

Inniu ___. Inné ___. Amárach ___. Tá an lá gaofar. liathróid, leabhar, bus, leoraí) Bhí mé ___ inné. (ag iomáint, srl.)

An bhfuil nuacht agat? Tá nuacht agam.

Rainn Cuimil do Bhosa Mo Liathróid

n n n

Scéal Eoin agus an Gas Pónaire

n

Ed u

ca tio na ED l C o C m O pa ny

of

n n n n n n n n n

Amhrán Mo Liathróidín Donn n

n n n n n n n n

Bua na Cainte 1 Lch. 27 Lch. 28 Lch. 29 Lch. 30 Lch. 31 Lch. 32 Lch. 33 Lch. 34 Lch. 35 Lch. 36

n n n n n n n n n n

n

n

©

Th

e

Foclóir (an bhábóg, an pram, an t-eitleán, na brící, an chnámh) n (an róbó, an cluiche, an ríomhaire, an bád, an liathróid) n (saighdiúir, caisleán, rothar, scútar, buachaill bó, brící) n (teach bábóige, téad scipeála, tarracóir, leabhar, capall) n (clogad, camán, sliotar) n (ag iomáint, ag tiomáint, ag imirt peile, ag rothaíocht, ag péinteáil, ag snámh san uisce, ag damhsa, ag canadh) n (an Luan, an Mháirt, an Chéadaoin, an Déardaoin, an Aoine, an Satharn, an Domhnach) n Measúnú An bhfaca tú ___? (an cluiche, an tarracóir, an clogad, an bád, an scútar, an camán, an téad scipeála, an rothar, an t-eitleán?)

Chonaic/Ní fhaca mé ___.

xxii

n

Plean don Téarma Ócáidí Speisialta – An Nollaig (Foramharc lch. 201 – 202) Feidhmeanna Teanga Ba chóir go mbeadh an páiste in ann:

Rann San Nioclás

n

ca tio na ED l C o C m O pa ny

of

Ire la nd

Eiseamláirí Teanga Féach ar mo chárta Nollag. Tharraing mé San Nioclás sa charr sleamhnáin.

Stór focal a úsáid Tá ___ air. (buataisí dubha, srl.)

Iarraidh ar dhuine rud éigin a dhéanamh Tá mála bréagán aige. Tá San Nioclás go hálainn.

Ceist a chur Tharraing mé San Nioclás sa charr sleamhnáin.

Ceist a fhreagairt n Tá bronntanais aige.

Beannú do dhuine Féach ar an réinfhia. Rudolph is ainm dó. Tá srón mhór Tuairisciú dhearg air.

Taitneamh/Easpa taitnimh a léiriú Tá sióg bheag sa charr sleamhnáin freisin. Tá do chárta Sásamh a léiriú Nollag go hálainn.

Scéal a insint Do: ___. Nollaig shona duit. Ó: ___. n Tharraing mé pictiúr.

Cad atá sa phictiúr? Tá ___ sa phictiúr. (Rudolph Léitheoireacht agus an réinfhia, srl.)

Scríbhneoireacht Tá bronntanas Nollag ag Daidí na Nollag. Tá cairéad ag Feicim le mo shúilín rud éigin a Rudolph an Réinfhia. Tá cárta Nollag ag Sióg. Tá stoca Nollag thosaíonn le s sa charr sleamhnáin freisin. Tá sneachta ar an talamh. Tá réaltaí sa spéir. Tá an pictiúr go Feicim ___. hálainn. Is breá liom é. n (San Nioclás, sióg, stoca Nollag, Bhí San Nioclás agus na sióga ag obair go dian. sneachta, scútar, soilse) Rinne San Nioclás ___ agus ___. n Chuir na sióga na bréagáin isteach sa mhála bréagán.

‘Maith sibh,’ arsa San Nioclás. n

©

Th

e

Ed u

Maidin Nollag a bhí ann.

Rith na páistí isteach sa seomra suí.

Chonaic siad bronntanais faoin gcrann Nollag.

Cad a thug San Nioclás duit?

Thug sé ___ dom. (téad scipeála, srl.)

Chuir mé ___ sa mhainséar. (tuí, an leanbh Íosa, Muire, Iósaf, aingeal, bó, asal, uan) Foclóir (San Nioclás, féasóg bhán, hata dearg, cóta dearg, buataisí dearga) (Rudolph an réinfhia, sióg, carr sleamhnáin) (bábóg, saighdiúir, traein, liathróid) (teach bábóige, scútar, bád, ríomhaire, téad scipeála, cnámh)

(tuí, an leanbh Íosa, Muire, Iósaf, aingeal, bó, asal, uan) Measúnú Bhí San Nioclás agus na sióga ag obair go dian.

Rinne San Nioclás bábóg agus liathróid.

Chuir na sióga na bréagáin isteach sa mhála bréagán.

‘Maith sibh,’ arsa San Nioclás.

Amhráin Daidí na Nollag ag Teacht Seo é an Leanbh Íosa

Scéal Bréagáin na Nollag

n n

n

Bua na Cainte 1 Lch. 88 n Lch. 89 n Lch. 90 n

n n

n

n n n n n

n

xxiii

Plean don Téarma An Dara Téarma An Aimsir (Foramharc lch. 90 – 91) Feidhmeanna Teanga Ba chóir go mbeadh an páiste in ann:

Ire la nd

3 Cuir tic sa bhosca cuí mar chabhair don chuntas míosúil. n

n n

Rann An Bháisteach

n

Scéal An Fear Cliste

n

Bua na Cainte 1 Lch. 37 Lch. 38 Lch. 39 Lch. 40 Lch. 41 Lch. 42 Lch. 43

n n n n n n n

n

n n

n

n

n n n n n

©

Th

e

Ed u

ca tio na ED l C o C m O pa ny

of

Eiseamláirí Teanga Cuir ort na spéaclaí gréine. Féach amach an fhuinneog agus abair liom cén saghas lae é?

Stór focal a úsáid Tá sé ___. (gaofar, srl.)

Iarraidh ar dhuine rud éigin a dhéanamh Tá an ghrian ag taitneamh go hard sa spéir.

Ceist a chur Bhí an lá ___. Bhí sé ag cur báistí. Bhí scamaill Ceist a fhreagairt sa spéir.

Cur síos a dhéanamh Ar chuir tú ___ ort? (do chóta báistí, srl.)

Séanadh Chuir/Níor chuir mé ___ orm.

Slán a fhágáil Cuir ort ___. (do scairf, srl.) Slán go fóill.

Tuairisciú Tá scamaill agus tuar ceatha sa spéir.

Léiriú gur gá nó nach gá rud éigin a Tá an lá fliuch. Tá sé ag cur báistí. dhéanamh Níl ___ orm. (aon chóta báistí, srl.)

Teachtaireacht a thabhairt Níl ___ agam. (aon chaipín, scáth báistí, srl.)

Taitneamh/Easpa taitnimh a léiriú Caithfidh mé ___ a fháil.

Scéal a insint Bhí sé ag cur sneachta. Rinne na páistí fear sneachta. Rinne Niamh liathróid shneachta.

Nuacht a thabhairt Chaith sí an liathróid shneachta. Bhuail sí Oisín.

Bhí an-spórt ag na páistí.

An Nuacht á léamh ag Teidí. Teidí is ainm dom.

Léitheoireacht agus Tá nuacht agam.

Scríbhneoireacht Inniu an ___. Inné an ___. Amárach an ___.

Feicim le mo shúilín rud éigin a Tá an lá ___ inniu. Tá ___ agus ___ sa spéir. thosaíonn le g.

Ní maith liom lá ___.

Feicim ___.

An bhfuil nuacht agat? Tá nuacht agam. (garda, geansaí, gé, glas, gorm, gairdín, Tá an lá ___ freisin. gúna, geata, gránach) Is maith liom ___.

Foclóir (gaofar, scamallach, te, fuar, fliuch, tirim, geal, dorcha) (ag cur báistí, ag cur sneachta) (cóta báistí, hata báistí, scairf, lámhainní, buataisí) (caipín, scáth báistí (tuar ceatha, scamall, an ghrian) Measúnú Cén saghas lae é?

Tá an lá ___. (gaofar, scamallach, te, fuar, fliuch, tirim, geal, dorcha) Tá sé ___. (ag cur sneachta, ag cur báistí)

xxiv

n

Plean don Téarma Éadaí (Foramharc lch. 106 – 108) Eiseamláirí Teanga An bhfuil ___ ort? Tá/Níl ___ orm. (léine ghorm, srl.)

Rinne mé dearmad ar ___. Caithfidh mé ___ a fháil. (mo bhróga, srl.)

Stór focal a úsáid Iarraidh ar dhuine rud éigin a dhéanamh Tá ___ faoin leaba/faoin gcathaoir.

D’éirigh Oisín ar maidin. Léim sé amach as an leaba.

Ceist a chur D’fhéach sé amach an fhuinneog. Bhí an lá go hálainn.

Ceist a fhreagairt Bhí an ghrian ag taitneamh.

Easpa cuimhne a léiriú Chuir sé ___ agus ___ air.

Léiriú gur gá nó nach gá rud éigin a Taispeáin dom ___ gearr/fada. dhéanamh nó fiosrú faoi.

D’éirigh Niamh ar maidin. Léim sí amach as an leaba.

Séanadh D’fhéach sí amach an fhuinneog. Bhí an lá fuar, fliuch Tuairisciú agus gaofar.

Teachtaireacht a thabhairt Bhí scamaill sa spéir. Bhí sé ag cur báistí.

Buíochas a léiriú Chuir sí ___ agus ___ uirthi.

Taitneamh/Easpa taitnimh a léiriú Gléas ___. (don bháisteach, don teas) Beannú do dhuine Cuirfidh mé ___ orm.

Mianta a léiriú Ceart/Mícheart.

Scéal a insint Bain díot do ___.

Nuacht a thabhairt Fuair mé ___ nua.

Go maire tú do ___ nua.

Ar chaill éinne ___ sa chlós? Chaill/Níor chaill mé ___.

Léitheoireacht agus Seo duit ___. Go raibh míle maith agat.

Scríbhneoireacht Tá an oíche ag titim. Tá sé a hocht a chlog.

Feicim le mo shúilín rud éigin a Téigh a chodladh. thosaíonn le l.

Bainfidh mé mo chuid éadaí díom. Cuirfidh mé mo Feicim ___. (lámh, lampa, lacha, luch, leaba, liathróid, phitseámaí orm.

Oíche mhaith. Oíche mhaith agus codladh sámh. leabhar, léine) Bhí Oisín ag dul a chodladh.

Bhain sé a éadaí de.

Tá ___ agam.

Chuir sé a phitseámaí air.

Isteach leis sa leaba agus thit sé ina chodladh sámh.

Léim Bran isteach sa leaba.

Thit Bran ina chodladh sámh freisin.

An Nuacht á léamh ag Teidí.

Inniu an ___. Inné an ___. Amárach an ___.

Tá an lá ___ agus ___. Fuair mé ___ nua.

An bhfuil nuacht agat? Tá nuacht agam.

Rann n Éadaí

n

Ire la nd

Feidhmeanna Teanga Ba chóir go mbeadh an páiste in ann:

Amhráin n Bróga ar mo Chosa Bróga Nua Oíche Mhaith Seacht Lá sa n tSeachtain n Scéal An Gréasaí agus na Sióga

n n n

©

Th

e

Ed u

ca tio na ED l C o C m O pa ny

of

n

Foclóir (léine ghorm, carbhat dearg, geansaí dúghorm, stocaí bána, buataisí, bróga) (an bríste, an carbhat, an sciorta, an gúna, an scairf) (gearr/fada) (bríste gearr, t-léine, hata gréine, spéaclaí gréine) (gúna, stocaí, buataisí, cóta báistí, hata báistí, scairf, lámhainní) (cóta, hata, scáth báistí, caipín) Measúnú

Ar chuir Niamh ___ uirthi? (spéaclaí gréine, hata báistí, t-léine, bríste gearr, cóta báistí) Chuir/Níor chuir Niamh ___ uirthi.

n

Bua na Cainte 1 Lch. 44 Lch. 45 Lch. 46 n Lch. 47 Lch. 48 n Lch. 49 Lch. 50 n Lch. 51 Lch. 52 Lch. 53 Lch. 54

n n n n n n n n n n n

n

n

n

n n n n

n

n xxv

Plean don Téarma Sa Bhaile (Foramharc lch. (129 – 131) n n n

n

Amhráin An Luascán An Chircín Rua Mo Mhadra

n n n

n n

Scéal Na Trí Mhuc

n

Bua na Cainte 1 Lch. 55 Lch. 56 Lch. 57 Lch. 58 Lch. 59 Lch. 60 Lch. 61 Lch. 62 Lch. 63 Lch. 64 Lch. 65 Lch. 66

n n n n n n n n n n n n

Ire la nd

n

©

Th

e

Ed u

ca tio na ED l C o C m O pa ny

of

Eiseamláirí Teanga Cad atá ar siúl agat?

An bhfuil tú ___? Tá/Níl mé ___. (ag rothaíocht, srl.)

Tá na páistí ag súgradh sa ghairdín.

Stór focal a úsáid Iarraidh ar dhuine rud éigin a dhéanamh Tá Oisín ag luascadh ar an luascán.

Tá Bran ag sleamhnú ar an sleamhnán.

Ceist a chur Tá Liam agus Niamh ag dreapadh.

Ceist a fhreagairt Tá cailín agus buachaill ar an suí-sá.

Séanadh Cad í sin? Sin ___. (bóín Dé, srl.)

Tuairisciú Cad atá ar a droim? Tá ___ ar a droim. (spotaí Teachtaireacht a thabhairt dubha, srl.)

Aird a lorg An maith leat í? Is breá liom í. Is fuath liom í.

Taitneamh/Easpa taitnimh a léiriú Tá Liam ag dul suas staighre. Anois tá sé thuas Leithscéal a ghabháil staighre.

Mothúchán a léiriú Tá seomra leapa thuas staighre.

Cead a lorg/a thabhairt Tá Niamh ag dul síos staighre.

Scéal a insint Anois tá sí thíos staighre.

Nuacht a thabhairt Tá cistin agus seomra suí thíos staighre.

Chuir Niamh ___ agus ___ ar an mbord.

Rith an chircín rua isteach sa chistin. Rith sí faoin Léitheoireacht agus mbord.

Scríbhneoireacht Thosaigh Liam agus Niamh ag gáire.

Feicim le mo shúilín rud éigin a ‘Amach leat, amach leat go beo,’ arsa Niamh. thosaíonn le m.

An bhfuil peata agat? Tá peata agam.

Feicim ___.

Cén saghas peata atá agat? Tá ___ agam. (madra, mála, muc, múinteoir, moncaí, An maith leat é? Is breá liom é. milseán, Mamaí, Mamó, mata) Tá ___ aige/aici.

Féach ar an ___.

Seo é mo mhadra.

Cé a thug an madra duit? Thug Daidí an madra dom.

Cad is ainm dó? ___ is ainm dó.

Ar thug Liam ___ dó? Thug/Níor thug Liam ___ dó.

Cad a itheann ___? (an capall, srl.)

Itheann an capall féar. Itheann an madra cnámh.

Itheann an cat luch. Itheann an coinín leitís.

An Nuacht á léamh ag Teidí.

Inniu an ___. Inné an ___. Amárach an ___.

Tá peata agam. Is ___ é. ___ is ainm dó.

Is maith liom é.

An bhfuil nuacht agat? Tá nuacht agam.

Rainn A Bhóín Dé An Teach Bábóige Tá Capall ag Seáinín

Feidhmeanna Teanga Ba chóir go mbeadh an páiste in ann:

Cén saghas peata atá agat?

Tá ___ agam. (madra, iasc, coinín, éan, cat) xxvi

Foclóir (ag rith, ag siúl, ag léim, ag ithe, ag ól, ag léamh, ag rothaíocht, ag iomáint) (ag imirt peile, ag caint, ag canadh, ag súgradh, ag iascaireacht, ag marcaíocht) (seomra leapa, cistin, seomra suí) (scian, forc, spúnóg, pláta, cupán,) (crúiscín bainne, babhla siúcra, im, arán) (madra, cat, iasc, coinín, capall, éan, cearc, luch) (féar, cnámh, luch, leitís) Measúnú

n n

n n n n n

n

n

n n n

n n n n n n n

n

Plean don Téarma Ócáidí Speisialta – Lá ’le Pádraig (Foramharc lch. 219)

Foclóir (Naomh Pádraig, a chóta, a hata, a bhachall, an tseamróg) (glas, donn, buí, oráiste)

n

Bua na Cainte 1 Lch. 92 n

n

n n

©

Th

e

Ed u

ca tio na ED l C o C m O pa ny

Léitheoireacht agus Scríbhneoireacht Feicim le mo shúilín rud éigin a thosaíonn le n.

Feicim ___.

(Naomh Pádraig, nead, nathair, naoi, Niamh) Seo ___.

Rann An tSeamróg

of

Eiseamláirí Teanga Lá Fhéile Pádraig atá ann.

Faigh páipéar, pinn luaidhe agus críáin.

Stór focal a úsáid Déan cárta. Fill an páipéar arís.

Iarraidh ar dhuine rud éigin a dhéanamh Dathaigh Naomh Pádraig.

Ordú a leanúint Dathaigh ___ (an bhachall, srl.) ___. (donn, srl.)

Beannú do dhuine Scríobh an cárta. Do: ___ (Mamó, Daideo) Taitneamh a léiriú Beannachtaí na Féile Pádraig. Ó: Niamh.

Ire la nd

Feidhmeanna Teanga Ba chóir go mbeadh an páiste in ann:

xxvii

Plean don Téarma Ócáidí Speisialta – An Cháisc (Foramharc lch. 223) Eiseamláirí Teanga Rann An Cháisc a bhí ann.

Coinín na Cásca n Tháinig Mamó agus Daideo.

Stór focal a úsáid Thug ___ (Mamó, Daideo) ubh Chásca ___.

Amhrán Iarraidh ar dhuine rud éigin a dhéanamh (d’Oisín, srl.)

Cúig Ubh n Beannú do dhuine Cáisc shona duit. Go mba hé duit.

Freagairt do bheannú Thosaigh Bran ag tafann.

Bua na Cainte 1 Ceist a chur Cá bhfuil m’ubh Chásca? Tá cnámh agam duit. n Lch. 93 n Ceist a fhreagairt Tuairisciú Déan cárta. Fill an páipéar arís.

Teachtaireacht a thabhairt Dathaigh an pictiúr. Bí ag scríobh.

Comhaireamh Do: ___ (Oisín, Mamaí) Cáisc shona duit.

Scéal a insint Ó: ___ (Oisín, Mamaí) Seo duit cárta. Tá an cárta go hálainn. n

ca tio na ED l C o C m O pa ny

of

Ire la nd

Feidhmeanna Teanga Ba chóir go mbeadh an páiste in ann:

©

Th

e

Ed u

Ceann amháin, dhá cheann, trí cinn, ceithre cinn, cúig cinn, sé cinn.

A pháistí, chuir mé uibheacha Cásca i bhfolach sa ghairdín.

Inis dom cá bhfuil siad.

Tá ubh Chásca ___. (thuas ar an gcrann, srl.)

Cé mhéad a fuair tú? Fuair mé ___. (dhá cheann, srl.)

Iontach.

Maith sibh.

xxviii

Foclóir Ceann amháin, dhá cheann, trí cinn, ceithre cinn, cúig cinn, sé cinn. (thuas ar an gcrann, ag an mballa, faoin gcrann, faoin ngeata, ar an mballa, ag an doras, sa chúinne, san fhéar, sa pholl)

n

n

n

Plean don Téarma An Triú Téarma An Teilifís (Foramharc lch. 154 – 155) Feidhmeanna Teanga Ba chóir go mbeadh an páiste in ann:

Ire la nd

3 Cuir tic sa bhosca cuí mar chabhair don chuntas míosúil. n Rainn Haigh Didil Didil Comhair

n n

Amhrán Chuala Mise Éinín

n

Scéal Codladh Sámh

n

Bua na Cainte 1 Lch. 67 Lch. 68 Lch. 69 Lch. 70 Lch. 71 Lch. 72 Lch. 73 Lch. 74 Lch. 75

n n n n n n n n n

©

Th

e

Ed u

ca tio na ED l C o C m O pa ny

of

Eiseamláirí Teanga Bhí na páistí sa seomra suí.

Bhí ___ agus ___ ina suí ar an tolg.

Bhí siad ag féachaint ar an teilifís. Bhí lampa sa chúinne.

Stór focal a úsáid Iarraidh ar dhuine rud éigin a dhéanamh Bhí bláthanna ar an mbord. Bhí raidió ag Niamh.

Bhí sí ag éisteacht leis an raidió.

Ceist a chur Bhí ___ agus ___ ina suí ar an talamh.

Ceist a fhreagairt Bhí siad ag imirt cluiche ar an ríomhaire.

Séanadh An raibh tú ag ___? Bhí/Ní raibh mé ag ___.

Tuairisciú Las ___. (an solas, srl.) Cuir/Ná cuir ___ ar siúl.

Aontú le ráiteas Ceart go leor.

Sásamh nó míshásamh a léiriú Cuir an teilifís ar siúl, más é do thoil é.

Rogha a léiriú nó fiosrú faoi Ardaigh an fhuaim. Tá sé ró-íseal.

Cur síos a dhéanamh Beidh sé ag cur báistí inniu.

Scéal a insint Ísligh an fhuaim. Tá sé ró-ard. Tá sé díreach ceart.

Nuacht a thabhairt Cad atá ar siúl ar an teilifís? Tá ___ ar siúl. (an aimsir, srl.)

Athraigh an cainéal. Go hiontach.

Seas suas. Seasfaidh mé.

Léitheoireacht agus Las an solas. Lasfaidh mé.

Scríbhneoireacht Dún an doras. Dúnfaidh mé.

Feicim le mo shúilín rud éigin a Múch an ríomhaire. Múchfaidh mé. thosaíonn le p.

Cuir an teilifís ar siúl. Cuirfidh mé.

Feicim ___.

Suigh síos. Suífidh mé. (péint, puisín, pram, púca, puimcín, práta, Is/Ní maith leis/léi ___. (an cartún, srl.) peann luaidhe) Cad a chuala tú? Chuala mé ___. (madra, srl.)

Faigh ___.

Ar chuala tú ___? Chuala/Níor chuala mé ___.

Cad a fheiceann tú? Feicim ___. (nathair, srl.)

An fearr leat ___ nó ___? Is fearr liom ___.

Bhí sorcas ar an teilifís. Chonaic na páistí leon.

Bhéic an leon. Bhí eagla ar Bhran. Rith sé faoin mbord.

An Nuacht á léamh ag Teidí.

Inniu an ___. Inné an ___. Amárach an ___.

Tá an lá ___. Tá an ghrian ag taitneamh.

Bhí mé ag féachaint ar an teilifís inné. Chonaic mé ___ ar an teilifís.

An bhfuil nuacht agat? Tá nuacht agam.

Foclóir (ag léim, ag damhsa, ag féachaint ar an teilifís, ag canadh, ag éisteacht leis an raidió) (an choinneal, an lampa, an solas, an teilifís, an raidió, an ríomhaire) (an aimsir, an nuacht, clár spóirt, cartún, sorcas) (asal, bó, capall, caora, cat, madra, éan, muc) (leon, madra, rón, eilifint, nathair, sioráf, tíogar, béar, moncaí) Measúnú

Ar chuala tú ___?

Chuala/Níor chuala mé ___. (asal, capall, bó, caora, éan, cat, madra, muc)

n n n n n n n n n n n n n n n n n

n

n

n n n n n

n xxix

Plean don Téarma Ócáidí Speisialta – Lá Breithe (Foramharc lch. 214) Rann An Coinín

Bua na Cainte 1 Lch. 91 n

ca tio na ED l C o C m O pa ny

n n

©

Th

e

Ed u

Foclóir (eitleán, leabhar, téad scipeála, liathróid, róbó, ríomhaire, bád) n (aon bhliain d’aois, dhá bhliain d’aois, trí bliana d’aois, ceithre bliana d’aois, cúig bliana d’aois, sé bliana d’aois, seacht mbliana d’aois, ocht mbliana d’aois) n

xxx

n

Amhrán Tá Duine ag an Doras n

of

Eiseamláirí Teanga Breithlá ___ a bhí ann. (Niamh, Oisín) Bhí ___ seacht mbliana d’aois. (sé/sí) Stór focal a úsáid Bhí cnag ar an doras. D’oscail ___ an doras.

Iarraidh ar dhuine rud éigin a dhéanamh (Niamh, Oisín) Ceist a chur Bhí fear an phoist ag an doras.

Ceist a fhreagairt Thug fear an phoist bronntanas ___. (dó, di) Tuairisciú D’oscail ___ an bronntanas. (sé/sí) Comhaireamh Fuair ___ (sé, sí) ___ álainn. Bhí áthas an domhain Scéal a insint ___. (air, uirthi) An bhfuair ___ (sé/sí) ___? Fuair/Ní bhfuair ___ Léitheoireacht agus (sé/sí) ___.

Scríbhneoireacht Cén aois tú? Tá mé ___ d’aois.

Cárta Breithlae

Ire la nd

Feidhmeanna Teanga Ba chóir go mbeadh an páiste in ann:

Plean don Téarma Siopadóireacht (Foramharc lch. 174 – 176) Feidhmeanna Teanga Ba chóir go mbeadh an páiste in ann:

Rainn An Tarracóir Ag Scipeáil Scipeáil Suas

n n n

Amhrán Amhrán na Traenach

n

Scéal An Sionnach agus an Chircín Rua

n

Bua na Cainte 1 Lch. 76 Lch. 77 Lch. 78 Lch. 79 Lch. 80 Lch. 81 Lch. 82 Lch. 83

n n n n n n n n

©

Th

e

Ed u

ca tio na ED l C o C m O pa ny

of

Ire la nd

Eiseamláirí Teanga An maith leat ___? Is breá liom ___. (an liathróid, srl.) n Cén bréagán is fearr leat? Is fearr liom ___. n Stór focal a úsáid Cé mhéad atá air? (fiche euro, srl.) n Iarraidh ar dhuine rud éigin a dhéanamh Dia duit. Dia’s Muire duit.

Ceist a chur Conas atá tú? Tá mé go maith, go raibh maith agat.

Ceist a fhreagairt Cad atá uait? Tá ___ uaim. n Buíochas a léiriú ___ más é do thoil é. (fiche euro, srl.)

Slán a fhágáil Seo duit ___. (an t-airgead, an briseadh) Tuairisciú Go raibh maith agat. Slán go fóill. n Teachtaireacht a thabhairt Cé a cheannaigh ___? Cheannaigh mé ___. (an téad scipeála, Taitneamh/Easpa taitnimh a léiriú srl.)

Rogha a léiriú Ar cheannaigh tú ___? Cheannaigh/Níor cheannaigh Comhaireamh mé ___. n Mothúcháin a leiriú Tá ___ go hálainn. Is breá liom ___. (an cluiche,srl.) n Cead a lorg/a dhiúltú Cheannaigh mé cluiche nua, ‘Nathracha agus Dréimirí.’ n An bhfuil cead agam imirt? Tá cead agat imirt.

Scéal a insint Caith an dísle. Cad a fuair tú? Fuair mé ___. (a haon, srl.)

Léitheoireacht agus Seans eile. Cé leis an imirt? Is ___ an imirt. (liomsa, leatsa) Scríbhneoireacht Suas an dréimire. Síos an nathair.

Feicim le mo shúilín rud éigin a Ar fheabhas. Mí-ádh. Bhuaigh mé. n thosaíonn le r.

Chuaigh ___ go dtí an siopa bréagán. (Niamh, Oisín) Feicim ___. (ré, rang, rás, rothar, rialóir, raidió, réalta, Thug Mamaí cúig euro ___. (dó, di) Cheannaigh sé/sí ___. rón, ríomhaire) Bhí áthas ___. (air, uirthi) n An Nuacht á léamh ag Teidí.

Tá ___ uaim.

Inniu an ___. Inné an ___. Amárach an ___.

Tá an lá ___ agus ___.

Chuaigh mé go dtí an siopa agus cheannaigh mé ___.

An bhfuil nuacht agat? Tá nuacht agam. n Foclóir (an liathróid, an capall, an cluiche, an tarracóir, an gunna, an capall, an ríomhaire) (euro amháin, dhá euro, trí euro, ceithre euro, cúig euro, sé euro, seacht euro, ocht euro, naoi euro, deich euro, aon euro déag, dhá euro déag, trí euro déag, ceithre euro déag, cúig euro déag, sé euro déag, seacht euro déag, ocht euro déag, naoi euro déag, fiche euro) (an téad scipeála, an clogad, an camán, an leabhar, an bhábóg, an róbó) (a haon, a dó, a trí, a ceathair, a cúig, a sé, a seacht, a hocht, a naoi, a deich, a haon déag, a dó dhéag, a trí déag, a ceathair déag, a cúig déag, a sé déag, a seacht déag, a hocht déag, a naoi déag, fiche.

Measúnú

Cé a cheannaigh ___?

Cheannaigh ___ (Oisín, Niamh, Liam) ___. (an téad scipeála, an tarracóir, an clogad, an camán, an liathróid, an cluiche, an t-eitleán, an bád)

n

n n

n

n xxxi

Plean don Téarma Ócáidí Speisialta – An Trá (Foramharc lch. 228) Amhrán Táimse Féin ag Iascaireacht

ca tio na ED l C o C m O pa ny

©

Th

e

Ed u

Foclóir (ag snámh san uisce, ag déanamh caisleáin, ag imirt peile, ag iascaireacht) (liathróid, buicéad, spád, sliogáin, portán, bád, iasc)

xxxii

n n

n

Bua na Cainte 1 Lch. 94 n

of

Stór focal a úsáid Ceist a chur Ceist a fhreagairt Tuairisciú Scéal a insint

Eiseamláirí Teanga Bhí an lá go hálainn. Bhí an ghrian ag taitneamh.

Chuaigh Daidí, Oisín, Liam agus Bran go dtí an trá.

An ndeachaigh Niamh go dtí an trá?

Ní dheachaigh Niamh go dtí an trá mar tá Niamh tinn.

Bhí ___ (Oisín, srl.) ___. (ag déanamh caisleáin, srl.) n Bhí na páistí ag an trá.

Bhí ___ aige/aici. (spád, srl.)

Chonaic na páistí ___ agus ___ ar an trá. (sliogáin, srl.)

Chonaic siad ___ san uisce. (iasc, srl.) n

Ire la nd

Feidhmeanna Teanga Ba chóir go mbeadh an páiste in ann:

Plean Míosúil

Mé Féin Aonad 1 Mé Féin Aonad 2 Mé Féin Aonad 3 Scéal: Cúig Rón

Meán Fómhair

Ire la nd

Plean Míosúil

Mí na Samhna

Oíche Shamhna Scéal: Oíche Shamhna Bia Aonad 1 Bia Aonad 2 Bia Aonad 3 Scéal: An Sionnach agus an Préachán

Mí na Nollag

ca tio na ED l C o C m O pa ny

of

Deireadh Fómhair

An Scoil Aonad 1 An Scoil Aonad 2 An Scoil Aonad 3 Scéal: An Rothar Nua

Caitheamh Aimsire Aonad 1 Caitheamh Aimsire Aonad 2 Caitheamh Aimsire Aonad 3 Scéal: Eoin agus an Gas Pónaire An Nollaig Scéal: Bréagáin na Nollag An Aimsir Aonad 1 An Aimsir Aonad 2

Eanáir

©

Th

e

Márta

Ed u

Feabhra

Scéal: An Fear Cliste Éadaí Aonad 1 Éadaí Aonad 2 Éadaí Aonad 3

Scéal: An Gréasaí agus na Sióga Sa Bhaile Aonad 1 Sa Bhaile Aonad 2 Sa Bhaile Aonad 3 Scéal: Na Trí Mhuc Lá ’le Pádraig

xxxiii

Plean Míosúil An Teilifís Aonad 1 An Teilifís Aonad 2 An Teilifís Aonad 3

Aibreán

Scéal: Codladh Sámh An Cháisc Lá Breithe

Bealtaine

Ire la nd

Plean Míosúil

of

Siopadóireacht Aonad 1 Siopadóireacht Aonad 2 Siopadóireacht Aonad 3

ca tio na ED l C o C m O pa ny

Meitheamh

Scéal: An Sionnach agus an Chircín Rua An Trá Dul Siar

©

Th

e

Ed u

Measúnú

xxxiv

Mé Féin Mé Féin – Foramharc – Rang a hAon

Ba chóir go mbeadh an páiste in ann:

Cé tusa? Is mise ___. (Oisín, Niamh, Liam, Bran) Dia duit ar maidin.

Dia’s Muire duit.

Dia daoibh.

Rann – Taidhgín Turcaí Gogal-gogal-gogal: Gogal-gogal-gog!

Is mise Taidhgín Turcaí.

Gogal-gogal-gog!

Ní labhraímse os íseal, Ní labhraímse go bog, Gogal-gogal-gogal: Gogal-gogal-gog!

ca tio na ED l C o C m O pa ny

of

• Beannú do dhuine/dhaoine • Freagairt do bheannú • Ceist a chur • Ceist a fhreagairt • Cur in aithne

Eiseamláirí Teanga

Ire la nd

Feidhmeanna Teanga

Cad is ainm duit? ___ is ainm dom.

(Niamh, Oisín, Liam)

• Aithint agus ainmniú • Tuairisciú

Feicim le mo shúilín rud éigin a thosaíonn le b.

Feicim ___. (bó, bord, banana, bábóg, bus, buachaill, béal)

• Stór focal a úsáid • Cur in aithne • Ceist a chur • Ceist a fhreagairt • Tuairisciú

Cé hé sin? Sin é ___. (mo Dhaidí, mo Dhaideo, mo dheartháir Oisín) Cé hí sin? Sin í ___. (mo Mhamaí, mo Mhamó, mo dheirfiúr Niamh, an leanbh nua)

• Stór focal a úsáid • Ceist a chur • Ceist a fhreagairt • Tuairisciú • Iarraidh ar dhuine rud éigin a dhéanamh • Daoine a chomhaireamh (duine amháin go seachtar)

Cé atá sa phictiúr?

Tá ___ sa phictiúr. (mo Mhamaí, mo Dhaidí, mo dheirfiúr Niamh, mo dheartháir Oisín, an leanbh nua, Mamó, Daideo, Uncail Pól, Aintín Úna) Comhair na daoine atá sa phictiúr.

Duine amháin, beirt, triúr, ceathrar, cúigear, seisear, seachtar.

©

Th

e

Ed u

• Ceist a chur • Ceist a fhreagairt • Cur in aithne

Rann – Cé atá sa Phictiúr?

Cé atá sa phictiúr?

Mo Mhamaí, mo Dhaidí, Is mo dheirfiúr mhór.

Cé atá sa phictiúr?

Mo Mhamó, mo Dhaideo, Is mo dheartháir mór.

Cé atá sa phictiúr?

Teidí agus mise, An leanbh nua.

1

Mé Féin Mé Féin – Foramharc – Rang a hAon

• Stór focal a úsáid • Ceist a chur • Ceist a fhreagairt • Tuairisciú

Eiseamláirí Teanga

Ire la nd

Feidhmeanna Teanga

Conas atá tú? Tá mé go maith, go raibh maith agat.

Níl mé go maith. Tá mé tinn. Tá pian i ___. (mo bholg, mo dhroim)

of

Amhrán – Ceann, Gualainn, Glúin is Cos Ceann, gualainn, glúin is cos, glúin is cos.

Ceann, gualainn, glúin is cos, glúin is cos, Agus súile, cluasa, béal agus srón.

Ceann, gualainn, glúin is cos, glúin is cos. (x2) Dia daoibh. Dia’s Muire duit.

Cé atá tinn inniu?

Tá Niamh tinn inniu.

Níl sí ar scoil.

Tá sí sa bhaile.

Dia daoibh. Dia’s Muire duit.

Cé atá tinn inniu?

Níl aon duine tinn inniu.

Tá gach duine ar scoil.

• Stór focal a úsáid • Tuairisciú • Scéal a insint

Thit Teidí sa pháirc.

Ghortaigh sé a lámh, a shúil, a cheann agus a ghlúin.

Tháinig an dochtúir.

D’fhéach sé ar a lámh, a shúil, a cheann agus a ghlúin.

ca tio na ED l C o C m O pa ny

• Beannú do dhuine/do dhaoine • Ceist a chur • Ceist a fhreagairt • Tuairisciú • Teachtaireacht a thabhairt

©

Th

e

Ed u

Amhrán – Teidí Tinn Teidí beag álainn. Teidí beag buí.

Thit sé sa pháirc agus tá sé an-tinn.

Tá sé ina leaba bheag, tá sé ina luí.

Teidí beag álainn, Teidí beag buí.

Ghortaigh sé a lámh agus ghortaigh sé a shúil.

Ghortaigh sé a cheann agus ghortaigh sé a ghlúin.

Tá sé ina leaba bheag, tá sé ina luí.

Teidí beag álainn, Teidí beag buí.

Tháinig an dochtúir i gcarr chun an tí.

Cá bhfuil Teidí beag, Teidí beag buí?

Tá sé ina leaba bheag, tá sé ina luí.

Teidí beag álainn, Teidí beag buí.

D’fhéach sé ar a lámh agus d’fhéach sé ar a shúil.

D’fhéach sé ar a cheann agus d’fhéach sé ar a ghlúin.

Tá sé ina leaba bheag, tá sé ina luí.

Teidí beag álainn, Teidí beag buí.

2

Mé Féin Mé Féin – Foramharc – Rang a hAon

• Stór focal a úsáid • Ceist a chur • Ceist a fhreagairt • Tuairisciú

Eiseamláirí Teanga

Ire la nd

Feidhmeanna Teanga

Cén lá atá ann inniu? Inniu ___. (an Luan, an Mháirt, an Chéadaoin, an Déardaoin, an Aoine, an Satharn, an Domhnach)

• Scéal a insint

ca tio na ED l C o C m O pa ny

of

Amhrán – An Luan, An Mháirt An Luan, an Mháirt.

An Luan, an Mháirt.

An Luan, an Mháirt, an Chéadaoin.

An Déardaoin, an Aoine.

An Déardaoin, an Aoine.

An Satharn is an Domhnach.

• Stór focal a shealbhú agus a úsáid • Ceist a chur • Ceist a fhreagairt • Tuairisciú • Cur in aithne

Scéal – Cúig Rón

Measúnú Cé hé sin?

Sin é ___. (mo Dhaidí, mo Dhaideo, Oisín, Liam)

©

Th

e

Ed u

Cé hí sin?

Sin í ___. (mo Mhamaí, mo Mhamó, Niamh, an leanbh nua)

3

Mé Féin

Plean Seachtaine

Ed u

ca tio na ED l C o C m O pa ny

of

Ire la nd

Plean Seachtaine - Mé Féin Aonad 1 (Ceacht 1, 2, 3 agus Scéal) Snáitheanna Gnéithe Acmhainní Teanga ó Bhéal Cumarsáid Bua na Cainte 1 (Teicneolaíocht) Léitheoireacht Tuiscint Bua na Cainte 1 Leabhar an Pháiste (lch.

Scríbhneoireacht Fiosrú agus úsáid 1 - 4) Pictiúir Luaschártaí/Cártaí Cainte Torthaí Foghlama Trí eispéiris chuí foghlama tharraingteacha ba cheart go mbeadh páistí in ann na torthaí foghlama seo a bhaint amach: Teanga ó Bhéal Gné Toradh Foghlama Tuairisceoirí Cumarsáid TF1: Rannpháirtíocht, éisteacht agus Spéis agus comhaird a léiriú agus stór focal a shealbhú aird trí éisteacht go gníomhach le Gaeilge shaibhir á labhairt i réimse comhthéacsanna ar mhaithe le spraoi agus cúiseanna faoi leith.

(Ceacht 1, Ceacht 2, Ceacht 3 agus Scéal) Tuiscint TF4: Struchtúr abairte agus gramadach Abairtí gearra a chruthú.

(Ceacht 1, Ceacht 2, Ceacht 3) Fiosrú agus Úsáid TF7: Iarratais, ceisteanna agus Ceisteanna simplí a chur chun teacht ar eolas agus ar idirghníomhuithe thuiscint agus ceisteanna simplí a fhreagairt.

(Ceacht 1, Ceacht 2) Léitheoireacht Gné Toradh Foghlama Tuairisceoirí Cumarsáid TF1: Rannpháirtíocht A thuiscint go gcuirtear brí in iúl trí chiall a bhaint as focail scríofa.

(Ceacht 1, Ceacht 2, Ceacht 3 agus Scéal) Tuiscint TF3: Gnásanna cló agus struchtúr Gnásanna an chló a aithint agus a úsáid. abairte (Ceacht 1, Ceacht 2, Ceacht 3 agus Scéal)

e

TF4: Feasacht fhóineolaíoch agus fhóinéimeach

©

Th

Fiosrú agus Úsáid

Gné Cumarsáid Tuiscint

Fiosrú agus Úsáid

4

TF5: Fónaic, aithint focal agus staidéar ar fhocail TF7: Cuspóir, seánra agus guth

Imirt le fuaimeanna ar nós ríme sa dán Taidhgín Turcaí (Ceacht 1)

Túschonsain a aithint i bhfocail.

(Ceacht 3) Tuairimí mar gheall ar an dán Taidhgín Turcaí a chur in iúl trí úsáid a bhaint as geáitsí.

Tuairimí mar gheall ar an Scéal Cúig Rón a chur in iúl trí úsáid a bhaint as geáitsí.

(Ceacht 1 agus Scéal) Scríbhneoireacht Toradh Foghlama Tuairisceoirí TF1: Rannpháirtíocht Páirt a ghlacadh sa scríbhneoireacht pháirteach.

(Ceacht 1, Ceacht 2, Ceacht 3) TF3: Struchtúr abairte agus gnásanna Roinnt abairtí gearra iomlána a scríobh le tacaíocht, ag baint cló úsáid as gnásanna an chló.

(Ceacht 1, Ceacht 2, Ceacht 3) TF7: Próiseas scríbhneoireachta agus ag Próiseas na scríbhneoireachta a aithint agus tús a chur le cruthú téacs leas a bhaint as chun téacs a scríobh.

(Ceacht 1, Ceacht 2, Ceacht 3)

Plean Seachtaine

Mé Féin

Cé tusa?

Is mise ___.

Cad is ainm duit? ___ is ainm dom.

Dia duit ar maidin.

Dia’s Muire duit.

Dia daoibh.

Feicim le mo shúilín rud éigin a thosaíonn le b.

Feicim ___.

Sin _____. (bó, bord, banana, bábóg, bus, buachaill, béal) Scéalta

ca tio na ED l C o C m O pa ny

Modhanna Múinte An Modh Díreach Modh na Lánfhreagartha Gníomhaí An Modh Closamhairc An Modh Closlabhartha Modh na Sraithe Modh na Ráite

Eispéiris Foghlama Amhráin agus Dánta

Ceacht 3

of

Ceacht 1

Eiseamláirí Teanga Ceacht 2

Ire la nd

Ábhar

Cé tusa?

Is mise ___.

Dia duit ar maidin.

Dia’s Muire duit.

Dia daoibh.

n Taidhgín Turcaí Drámaíocht Drámaíocht bunaithe ar an rann:Taidhgín Turcaí Drámaíocht bunaithe ar an scéal: Cúig Rón

Cúig Rón Cluichí Feicim le mo shúilín Cluiche Kim Bí ag Léamh Bí ag scríobh Faigh an Focal

n

Obair Bheirte Ceacht 1, Ceacht 2 agus Ceacht 3 Úsáid Neamhfhoirmiúil na Gaeilge Cad is ainm duit?

Feicim le mo shúilín _____. ___ is ainm dom.

Sin ____.

Idirdhealú

©

Th

e

Ed u

Idirdhealú sna spriocanna foghlama Idirdhealú san ábhar Idirdhealú sa mhodheolaíocht Measúnú Measúnú don Fhoghlaim Dírbhreathnú an Mhúinteora Ceistiú Tascanna Measúnaithe Féinmheasúnú

n Idirdhealú sna straitéisí n Idirdhealú trí thacaíocht bhreise n Idirdhealú sna tascanna n Idirdhealú trí acmhainní n Idirdhealú sa luas múinteoireachta n Foghlaim Chomhtháite Ábhar agus Teanga Ceol: Cúig Rón

n n

Drámaíocht: Cúig Rón Ealaín: Cúig Rón

Mata: Cúig rón, ceithre rón, trí rón, dhá rón, rón amháin.

Féinmhachnamh Cuir na siombailí thíos in aice leis na heiseamláirí ag deireadh an aonaid.

Múineadh an t-ábhar seo agus d’éirigh leis na páistí dul chun cinn a dhéanamh san fhoghlaim.

Múineadh an t-ábhar seo ach teastaíonn tuilleadh tacaíochta ó na páistí chun a chinntiú go mbeidh dul chun cinn san fhoghlaim.

Níor múineadh an t-ábhar seo.

3 n 7

5

Mé Féin

Plean Seachtaine

Ceacht 1

Ire la nd

Torthaí Foghlama Léitheoireacht

Scríbhneoireacht

Cumarsáid: TF1: Rannpháirtíocht, éisteacht agus aird

Cumarsáid: TF1: Rannpháirtíocht

Cumarsáid: TF1: Rannpháirtíocht

Tuiscint: TF3: Gnásanna cló agus struchtúr abairte TF4: Feasacht fhóineolaíoch agus fhóinéimeach

Tuiscint: TF3: Struchtúr abairte agus gnásanna cló

Tuiscint: TF4: Struchtúr abairte agus gramadach

Fiosrú agus Úsáid: TF7: Cuspóir, seánra agus guth

Fiosrú agus Úsáid: TF7: Próiseas scríbhneoireachta agus ag cruthú téacs

ca tio na ED l C o C m O pa ny

Fiosrú agus Úsáid: TF7: Iarratais, ceisteanna agus idirghníomhuithe

of

Teanga ó Bhéal

Feidhmeanna Teanga

Ba chóir go mbeadh an páiste in ann: • Beannú do dhuine/do dhaoine • Freagairt do bheannú • Ceist a chur • Ceist a fhreagairt • Cur in aithne

Eiseamláirí Teanga

Comhrá 1.1 Cé tusa?

Is mise ___. (Oisín, Niamh, Liam, Bran) Comhrá 1.2 Dia duit ar maidin.

Dia’s Muire duit.

Dia daoibh.

Caint an Ranga Dia duit ar maidin.

Dia’s Muire duit.

Dia daoibh.

Cé tusa?

Is mise ___.

Rann – Taidhgín Turcaí

Ní labhraímse os íseal, Ní labhraímse go bog, Gogal-gogal-gogal: Gogal-gogal-gog!

Ed u

Gogal-gogal-gogal: Gogal-gogal-gog!

Is mise Taidhgín Turcaí.

Gogal-gogal-gog!

Tréimhse Réamhchumarsáide

Múintear an rann Taidhgín Turcaí. Ceistítear na páistí: ‘Cé hé sin?’ ‘Cén dath atá air?’ ‘An maith leat é?’ ‘An bhfuil sé beag/mór?’

Tugtar masc de Thaidhgín Turcaí do pháiste. Ceistítear an páiste: ‘Cé tusa?’ ‘Is mise Taidhgín Turcaí.’

Th

e

Múintear comhrá 1.1: ‘Cé tusa?’ ‘Is mise ___.’ (Oisín, Niamh, Liam, Bran) Ceistíonn an múinteoir páistí éagsúla: ‘Cé tusa?’ ‘Is mise ___.’

©

Múintear comhrá 1.2: ‘Dia duit ar maidin.’ ‘Dia’s Muire duit.’ ‘Dia daoibh.’ Beannaíonn an puipéad don mhúinteoir: ‘Dia duit ar maidin.’ Freagraíonn an múinteoir: ‘Dia’s Muire duit.’ Beannaíonn an múinteoir/puipéad do pháiste: ‘Dia duit ar maidin.’

Freagraíonn an páiste: ‘Dia’s Muire duit.’ Beannaíonn an múinteoir do na páistí go léir: ‘Dia daoibh.’ Spreagtar na páistí ‘Dia’s Muire duit’ a rá.

Bí ag Léamh: Léitear na habairtí do na páistí: ‘Is mise ___.’ (Niamh, Oisín, Liam, Bran, Mamaí, Daidí, an múinteoir, an feirmeoir, an garda, an siopadóir) Léann an múinteoir agus na páistí na habairtí le chéile. Léann grúpaí éagsúla páistí/páistí aonair na habairtí.

Faigh an Abairt: Éisteann na páistí leis an abairt agus iarrtar ar na páistí an abairt chuí a ghabhann leis an bpictiúr a roghnú: ‘Is mise ___.’ (Niamh, Oisín, Bran, Mamaí, Daidí, an múinteoir, an dochtúir, an feirmeoir, an garda, an siopadóir) Bí ag Scríobh: Iarrtar ar an bpáiste an focal cuí a roghnú chun an abairt a chríochnú: ‘Is mise ___.’ (Niamh, Oisín, Bran, Mamaí, Daidí, Liam, an múinteoir, an siopadóir) 6

Plean Seachtaine

Mé Féin

Tréimhse Chumarsáide

Ire la nd

Beannaíonn páiste A do pháiste B: ‘Dia duit ar maidin.’ Freagraíonn páiste B: ‘Dia’s Muire duit.’ Ceistíonn páiste A páiste B: ‘Cé tusa?’ Freagraíonn páiste B: ‘Is mise ___.’ Ansin beannaíonn páiste B do pháiste C: ‘Dia duit ar maidin.’ Freagraíonn páiste C: ‘Dia’s Muire duit.’ Ceistíonn páiste B páiste C: ‘Cé tusa?’ Freagraíonn páiste C: ‘Is mise ___.’ Ansin beannaíonn páiste C do pháiste D: ‘Dia duit ar maidin.’ Freagraíonn páiste D: ‘Dia’s Muire duit.’ Ceistíonn páiste C páiste D: ‘Cé tusa?’ Freagraíonn páiste D: ‘Is mise ___.’ Leantar ar aghaidh mar sin.

Obair Bheirte: Beannaíonn páiste A do pháiste B: ‘Dia duit ar maidin.’ Freagraíonn páiste B: ‘Dia’s Muire duit.’ Ceistíonn páiste A páiste B: ‘Cé tusa?’ Freagraíonn páiste B: ‘Is mise ___.’ Ansin malartaíonn na páistí róil.

Tréimhse Iarchumarsáide

of

Tagann páiste amach os comhair an ranga agus beannaíonn sé/sí do na páistí eile: ‘Dia daoibh.’ Freagraíonn na páistí eile: ‘Dia’s Muire duit.’ Tugtar deis do pháistí éagsúla é seo a dhéanamh.

ca tio na ED l C o C m O pa ny

Dul siar: Beannaíonn an múinteoir do na páistí go léir: ‘Dia daoibh.’ Freagraíonn na páistí: ‘Dia’s Muire duit.’ Ansin beannaíonn an múinteoir/puipéad do pháiste amháin: ‘Dia duit ar maidin.’ Freagraíonn an páiste: ‘Dia’s Muire duit.’

Bua na Cainte 1 lch. 1. Iarrann an múinteoir ar na páistí na habairtí a léamh: ‘Is mise ___.’ (Niamh, Oisín, Liam, Bran, Daidí, Mamaí) Bua na Cainte 1 lch. 2. Iarrtar ar na páistí na habairtí cuí a scríobh.

Úsáid neamhfhoirmiúil na Gaeilge: Beannaíonn an múinteoir do na páistí gach maidin: ‘Dia daoibh ar maidin.’

Spreagtar na páistí ‘Dia’s Muire duit’ a rá. Beannaíonn múinteoirí/ cuairteoirí eile do na páistí nuair a thagann siad isteach sa seomra ranga: ‘Dia daoibh.’ Spreagtar na páistí freagairt don bheannú.

Measúnú don Fhoghlaim: Dírbhreathnú an Mhúinteora/Ceistiú/Leabhar an Pháiste

©

Th

e

Ed u

An féidir leis an bpáiste beannú do dhuine/freagairt do bheannú? ‘Dia duit/daoibh ar maidin.’ ‘Dia’s Muire duit.’

An féidir leis an bpáiste ceist a chur/a fhreagairt? ‘Cé tusa?’ ‘Is mise ___.’

An féidir leis an bpáiste é/í féin a chur in aithne? ‘Is mise ___.’

7

Mé Féin

Plean Seachtaine

Ceacht 2 Torthaí Foghlama Léitheoireacht

Scríbhneoireacht

Cumarsáid: TF1: Rannpháirtíocht, éisteacht agus aird

Cumarsáid: TF1: Rannpháirtíocht

Cumarsáid: TF1: Rannpháirtíocht

Tuiscint: TF3: Gnásanna cló agus struchtúr abairte

Tuiscint: TF3: Struchtúr abairte agus gnásanna cló

Fiosrú agus Úsáid: TF7: Cuspóir, seánra agus guth

Fiosrú agus Úsáid: TF7: Próiseas scríbhneoireachta agus ag cruthú téacs

ca tio na ED l C o C m O pa ny

Fiosrú agus Úsáid: TF7: Iarratais, ceisteanna agus idirghníomhuithe

of

Tuiscint: TF4: Struchtúr abairte agus gramadach

Ire la nd

Teanga ó Bhéal

Feidhmeanna Teanga

Ba chóir go mbeadh an páiste in ann: • Ceist a chur • Ceist a fhreagairt • Cur in aithne

Eiseamláirí Teanga

Caint an Ranga

Cad is ainm duit? ___ is ainm dom.

(Niamh, Oisín, Liam)

Cad is ainm duit? ___ is ainm dom.

Tréimhse Réamhchumarsáide

Múintear an comhrá ‘Cad is ainm duit?’ ‘___ is ainm dom.’ (Niamh, Oisín, Liam) Ceistíonn an múinteoir páistí éagsúla: ‘Cad is ainm duit?’ Freagraíonn an páiste: ‘___ is ainm dom.’ Úsáidtear puipéad. Ceistíonn an puipéad páistí éagsúla: ‘Cad is ainm duit?’

Spreagtar na páistí an cheist a chur: ‘Cad is ainm duit?’

Tagann páiste amach os comhair an ranga. Cuireann an páiste ceist ar pháiste eile: ‘Cad is ainm duit?’ Freagraíonn an páiste: ‘___ is ainm dom.’

Tasc Éisteachta: Cad is ainm duit? ___ is ainm dom. (Niamh, Bran, Oisín, Liam)

Ed u

Tréimhse Chumarsáide

Cuireann páiste A ceist ar pháiste B: ‘Cad is ainm duit?’ Freagraíonn páiste B: ‘___ is ainm dom.’ Cuireann páiste B ceist ar pháiste C: ‘Cad is ainm duit?’ Freagraíonn páiste C: ‘___ is ainm dom.’ Cuireann páiste C ceist ar pháiste D: ‘Cad is ainm duit?’

Freagraíonn páiste D: ‘___ is ainm dom.’ Leantar ar aghaidh mar sin.

Th

e

Obair Bheirte: Cuireann páiste A ceist ar pháiste B: ‘Cad is ainm duit?’ Freagraíonn páiste B: ‘___ is ainm dom.’ Ansin malartaíonn na páistí róil.

©

Tugtar maisc éagsúla do na páistí. Ceistíonn páiste páiste eile: ‘Cad is ainm duit?’ Freagraíonn an páiste eile: ‘___ is ainm dom.’

Tréimhse Iarchumarsáide

Dul siar: Ceistíonn an múinteoir páistí éagsúla: ‘Cad is ainm duit?’ Freagraíonn an páiste: ‘___ is ainm dom.’

Scríbhneoireacht Mhúnlaithe: Scríobhann an múinteoir an abairt ‘____ is ainm dom.’ ar an gclár bán. Léann agus scríobhann na páistí an abairt. Úsáid neamhfhoirmiúil na Gaeilge: Moltar do pháistí an cheist ‘Cad is ainm duit?’ a chur má thagann páiste eile isteach sa rang i rith an lae. Má chastar páistí ó ranganna eile ar an múinteoir timpeall na scoile cuireann sé/sí an cheist ‘Cad is ainm duit?’

Spreagtar an páiste sin ‘___ is ainm dom’ a rá. (ainm an pháiste)

8

Mé Féin

Measúnú don Fhoghlaim: Dírbhreathnú an Mhúinteora/Ceistiú

Ire la nd

Plean Seachtaine

©

Th

e

Ed u

ca tio na ED l C o C m O pa ny

of

An féidir leis an bpáiste ceist a chur/a fhreagairt? ‘Cad is ainm duit?’ ‘___ is ainm dom.’

An féidir leis an bpáiste é/í féin a chur in aithne? ‘___ is ainm dom.’

9

Mé Féin

Plean Seachtaine

Ceacht 3 Torthaí Foghlama Léitheoireacht

Scríbhneoireacht

Cumarsáid: TF1: Rannpháirtíocht, éisteacht agus aird

Cumarsáid: TF1: Rannpháirtíocht

Cumarsáid: TF1: Rannpháirtíocht

Tuiscint: TF4: Feasacht fhóineolaíoch agus fhóinéimeach TF5: Fónaic, aithint focal agus staidéar ar fhocail

Tuiscint: TF3: Struchtúr abairte agus gnásanna cló

Fiosrú agus Úsáid: TF7: Cuspóir, seánra agus guth

Fiosrú agus Úsáid: TF7: Próiseas scríbhneoireachta agus ag cruthú téacs

ca tio na ED l C o C m O pa ny

Fiosrú agus Úsáid: TF7: Iarratais, ceisteanna agus idirghníomhuithe

of

Tuiscint: TF4: Struchtúr abairte agus gramadach

Ire la nd

Teanga Ó Bhéal

Feidhmeanna Teanga

Ba chóir go mbeadh an páiste in ann: • Aithint agus ainmniú • Tuairisciú

Eiseamláirí Teanga

Caint an Ranga

Feicim le mo shúilín rud éigin a thosaíonn le b.

Feicim ___. (bó, bord, banana, bábóg, bus, buachaill, béal)

Feicim ___. (an leabhar, an liathróid, an bord)

Tréimhse Réamhchumarsáide

Comhrá: Feicim le mo shúilín rud éigin a thosaíonn le b. (bó, cat, madra) (bord, cófra, cathaoir) (úll, banana, oráiste) (béal, cos, lámh) (carr, bábóg, traein) (bus, carr, rothar) (buachaill, cailín, madra) Ainmnítear na rudaí a thosaíonn le b. Ainmníonn an rang go léir/grúpaí éagsúla páistí/páistí aonair na rudaí a thosaíonn le b.

Iarrann an múinteoir ar na páistí rudaí a thosaíonn le b sa seomra ranga a ainmniú: bord, buachaill, balla, brící, bréagáin.

Ed u

Feicim le Mo Shúilín: Roghnaíonn na páistí rud éigin a thosaíonn le b: (bó, cat, madra) (bord, fuinneog, cathaoir) (úll, banana, oráiste) (carr, bábóg, traein) (bus, rothar, tarracóir) (cailín, buachaill, moncaí) (béal, cos, lámh) (bán, dearg, gorm) (buí, donn, glas) (bándearg, corcra, gorm) (bréagáin, milseán, úll) (bainne, milseán, úll) Cluiche Kim: bád, bó, bán, buí, bord, banana, bábóg, buachaill, béal, bándearg, bainne, bréagáin.

Tréimhse Chumarsáide

©

Th

e

Iarrann an múinteoir ar na páistí rudaí sa seomra ranga a thosaíonn le b a ainmniú agus lipéid a chur orthu: (bord, bainne, brící, bréagáin, srl.)

Faigh an Focal: Úsáideann na páistí an tslat iascaireachta chun an focal cuí a thosaíonn le b a roghnú: bád, bus, bó, bord, bábóg, bainne.

Bí ag Scríobh: Iarrtar ar na páistí focail a roghnú chun abairt a chumadh: ‘Sin ___.’ (bád, bus, bó, bord, banana, bábóg, buachaill, béal) Luaschártaí: Úsáidtear Luaschártaí 1 chun na páistí a spreagadh chun abairtí a chruthú as a stuaim féin. ‘Sin ___.’ (bád, bus, bó, bord, banana, bábóg, buachaill, béal) Úsáidtear Luaschártaí 2 chun dúshlán breise a thabhairt do dhaltaí áirithe.

Bua na Cainte 1 lch. 3. Ainmníonn na páistí na rudaí a thosaíonn le b: bus, bád, bó, bord, banana, buachaill. Léann agus scríobhann na páistí na habairtí: ‘Sin ___.’(bus, bád, srl.)

Obair Bheirte: Léann na páistí na habairtí i mbeirteanna. Scríobhann gach páiste na focail chuí chun na habairtí a chríochnú: ‘Sin ___.’ (bus, bád, bó, bord, banana, buachaill)

10

Plean Seachtaine

Mé Féin

Clár Bán: Tig leis an múinteoir na focail/na pictiúir a úsáid chun cleachtaí breise a dhearadh chun freastal ar shainriachtanais an ranga. Tig leis na páistí na focail/na pictiúir a mheaitseáil agus abairtí a léamh/a scríobh.

ca tio na ED l C o C m O pa ny

Dúshlán Breise: Léann na páistí na focail a thosaíonn le b i ‘Mo Leabhar b.’ Dathaíonn na páistí na pictiúir agus scríobhann siad focail a thosaíonn le b ina leabhair féin. Labhraíonn na páistí faoi na pictiúir: ‘Sin ___.’ (bád, bus, bó, bord, banana, bábóg)

of

Dul siar: Bua na Cainte 1 lch. 4. Roghnaíonn na páistí an abairt cheart a ghabhann leis an bpictiúr. Scríobhann na páistí an abairt chuí faoin bpictiúr.

Ire la nd

Tréimhse Iarchumarsáide

Measúnú don Fhoghlaim: Dírbhreathnú an Mhúinteora/Ceistiú/Leabhar an Pháiste

©

Th

e

Ed u

An féidir leis an bpáiste na focail a thosaíonn le b a úsáid?

An féidir leis an bpáiste tuairisciú? ‘Sin ___.’ (bád, bó, bord, srl.)

An féidir leis an bpáiste an abairt ‘Sin ___’ (bád, bó, bord, banana, bábóg, bus, bán, buí, buachaill, béal, bándearg, bainne, bréagáin) a léamh/a scríobh?

11

Mé Féin

Plean Seachtaine

Teanga ó Bhéal

Tuiscint

Tuairisceoirí Spéis agus comhaird a léiriú agus stór focal a shealbhú.

(Ceacht 4, Ceacht 5, Ceacht 6)

TF3: Gnásanna sóisialta agus feasacht ar dhaoine eile

Leas a bhaint as noirm shóisialta chuí chun comhrá gearr a thosú agus taitneamh a bhaint as.

(Ceacht 4, Ceacht 5 agus Ceacht 6) Abairtí gearra a chruthú leis an struchtúr ceart chun eolas a thabhairt.

(Ceacht 4, Ceacht 5 agus Ceacht 6)

TF4: Struchtúr abairte agus gramadach TF5: Stór focal

TF6: Léiriú tuisceana

Fiosrú agus Úsáid

of

Toradh Foghlama TF1: Rannpháirtíocht, éisteacht agus aird

ca tio na ED l C o C m O pa ny

Gné Cumarsáid

Ire la nd

Plean Seachtaine - Mé Féin Aonad 2 (Ceacht 4, 5, 6 agus Scéal) Snáitheanna Gnéithe Acmhainní Teanga ó Bhéal Cumarsáid Bua na Cainte 1 (Teicneolaíocht) Léitheoireacht Tuiscint Bua na Cainte 1 Leabhar an Pháiste (lch. 6) Scríbhneoireacht Fiosrú agus úsáid Pictiúir Luaschártaí/Cártaí Cainte

Ciall a bhaint as focail nua.

(Ceacht 4, Ceacht 5 agus Ceacht 6)

TF7: Iarratais, ceisteanna agus idirghníomhuithe

Tuiscint a léiriú trí ghníomh nó fhreagra cuí a thabhairt.

(Ceacht 4, Ceacht 5 agus Ceacht 6) Ceisteanna a chur agus a fhreagairt.

(Ceacht 4, Ceacht 5, Ceacht 6)

TF10: Teanga a úsáid go spraíúil agus go cruthaitheach

Athrá a dhéanamh ar an rann: ‘Cé atá sa phictiúr?’

(Ceacht 5) Athrá a dhéanamh ar an amhrán ‘Ceann, Gualainn, Glúin is Cos’ agus freagairt don amhrán le geáitsí.

(Ceacht 6)

Léitheoireacht

Toradh Foghlama TF1: Rannpháirtíocht

Ed u

Gné Cumarsáid

©

Th

e

Tuiscint

TF3: Gnásanna cló agus struchtúr abairte TF5: Fónaic, aithint focal agus staidéar ar fhocail TF6: Stór focal

Fiosrú agus Úsáid

TF9: Tuiscint

Tuairisceoirí A thuiscint go gcuirtear brí in iúl trí chiall a bhaint as focail scríofa.

(Ceacht 4, Ceacht 5, Ceacht 6, Scéal)

A thuiscint go gcuirtear brí in iúl trí chiall a bhaint as léaráid.

(Ceacht 6) Gnásanna an chló a aithint agus a úsáid.

(Ceacht 4, Ceacht 5, Ceacht 6, Scéal) Tús a chur le roinnt straitéisí aitheanta focal a úsáid agus iad ag léamh téacsanna ar a leibhéal teagaisc.

(Ceacht 6) Stór focal a shealbhú trí éisteacht le téacsanna éagsúla.

(Ceacht 4, Ceacht 5, Ceacht 6, Scéal) Éisteacht le téacs (Ceacht 4, Ceacht 5, Ceacht 6, Scéal) Úsáid a bhaint as réimse straitéisí tuisceana chun dul i ngleic le téacs (Ceacht 6 agus Scéal)

TF10: Líofacht agus féincheartú

12

Úsáid a bhaint as réimse straitéisí tuisceana chun dul i ngleic le téacs agus brí a bhaint as le linn a bheith ag obair ar théacs i bpáirt le daoine eile.

(Scéal)

Plean Seachtaine

Mé Féin Scríbhneoireacht

Toradh Foghlama TF1: Rannpháirtíocht

Tuiscint

TF3: Struchtúr abairte agus gnásanna cló

Tuairisceoirí Páirt a ghlacadh sa scríbhneoireacht pháirteach, agus taitneamh a bhaint aisti.

(Ceacht 4, Ceacht 5, Ceacht 6) Roinnt abairtí gearra iomlána a scríobh le tacaíocht, ag baint úsáid as gnásanna an chló.

(Ceacht 4, Ceacht 5)

Ire la nd

Gné Cumarsáid

TF5: Stór focal

of

TF7: Próiseas scríbhneoireachta agus ag cruthú téacs

ca tio na ED l C o C m O pa ny

Fiosrú agus Úsáid

Úsáid a bhaint ina gcuid scríbhneoireacht pháirteach as stór focal atá á fhorbairt acu.

(Ceacht 4, Ceacht 5, Ceacht 6) Próiseas na scríbhneoireachta a aithint agus tús a chur le leas a bhaint as chun téacs a scríobh i gcomhpháirt leis an múinteoir.

(Ceacht 4, Ceacht 5) Próiseas na scríbhneoireachta a aithint.

(Ceacht 6)

Ábhar

Mé Féin – Ceacht 4

e

Ed u

Cé atá sa phictiúr?

Cé hé sin? Sin é ___. (mo Dhaidí, mo Dhaideo, mo dheartháir Tá ___ sa phictiúr. n (mo Mhamaí, mo Dhaidí, mo dheirfiúr Oisín) Niamh, mo dheartháir Oisín, an leanbh nua, Mamó, Daideo, Uncail Pól, Aintín Cé hí sin? Sin í ___. (mo Mhamaí, mo Mhamó, mo dheirfiúr Úna) Niamh, an leanbh nua) n Comhair na daoine atá sa phictiúr.

Duine amháin, beirt, triúr, ceathrar, cúigear, seisear, seachtar. n Eispéiris Foghlama Modhanna Múinte Amhráin agus Dánta An Modh Díreach n Cé atá sa phictiúr?

Modh na Lánfhreagartha Gníomhaí Ceann, Gualainn, Glúin is Cos. n An Modh Closamhairc Drámaíocht An Modh Closlabhartha Drámaíocht bunaithe ar an scéal - Cúig Modh na Sraithe Rón Modh na Ráite Obair Bheirte Ceacht 4, Ceacht 5 agus Ceacht 6 Úsáid Neamhfhoirmiúil na Gaeilge Cé hé sin? Sin é ___.

Cé atá sa phictiúr?

Cé hí sin? Sin í ___.

Tá ___ sa phictiúr.

Comhair.

Duine amháin, beirt, triúr, ceathrar, cúigear, seisear, seachtar.

Th

©

Eiseamláirí Teanga Mé Féin – Ceacht 5

Mé Féin – Ceacht 6 Conas atá tú?

Tá mé go maith, go raibh maith agat.

Níl mé go maith.

Tá mé tinn.

Tá pian i ___. (mo bholg, mo dhroim, mo ghlúin, mo ghualainn, mo chos, mo cheann, mo shúile, mo chluasa) n

Scéalta Cúig Rón

n

Cluichí Tascanna Éisteachta Cluiche Kim

Conas atá tú?

Tá mé go maith, go raibh maith agat.

Níl mé go maith.

Tá mé tinn.

Tá pian i ___. (mo bholg, mo dhroim) n

13

Mé Féin

Plean Seachtaine Idirdhealú n Idirdhealú sna straitéisí n Idirdhealú trí thacaíocht bhreise n Idirdhealú sna tascanna n Idirdhealú trí acmhainní n Idirdhealú sa luas múinteoireachta n Foghlaim Chomhtháite Ábhar agus Teanga Ceol: Ceann, Gualainn, Glúin is Cos Drámaíocht: Cúig Rón

©

Th

e

Ed u

ca tio na ED l C o C m O pa ny

of

Corpoideachas: Ceann, Gualainn, Glúin is Cos Féinmhachnamh Cuir na siombailí thíos in aice leis na heiseamláirí ag deireadh an aonaid.

Múineadh an t-ábhar seo agus d’éirigh leis na páistí dul chun cinn a dhéanamh san fhoghlaim.

Múineadh an t-ábhar seo ach teastaíonn tuilleadh tacaíochta ó na páistí chun a chinntiú go mbeidh dul chun cinn san fhoghlaim.

Níor múineadh an t-ábhar seo.

14

n n

Ire la nd

Idirdhealú sna spriocanna foghlama Idirdhealú san ábhar Idirdhealú sa mhodheolaíocht Measúnú Measúnú don Fhoghlaim Dírbhreathnú an Mhúinteora Ceistiú Tascanna Measúnaithe Féinmheasúnú

3 n 7

Plean Seachtaine

Mé Féin

Ceacht 4 Torthaí Foghlama Léitheoireacht

Scríbhneoireacht

Cumarsáid: TF1: Rannpháirtíocht, éisteacht agus aird TF3: Gnásanna sóisialta agus feasacht ar dhaoine eile.

Cumarsáid: TF1: Rannpháirtíocht

Cumarsáid: TF1: Rannpháirtíocht

Tuiscint: TF3: Gnásanna cló agus struchtúr abairte TF6: Stór focal

Tuiscint: TF3: Struchtúr abairte agus gnásanna cló TF5: Stór focal

of

Fiosrú agus Úsáid: TF9: Tuiscint

Fiosrú agus Úsáid: TF7: Próiseas scríbhneoireachta agus ag cruthú téacs

ca tio na ED l C o C m O pa ny

Tuiscint: TF4: Struchtúr abairte agus gramadach TF5: Stór focal TF6: Léiriú Tuisceana

Ire la nd

Teanga ó Bhéal

Fiosrú agus Úsáid: TF7: Iarratais, ceisteanna agus idirghníomhuithe

Feidhmeanna Teanga

Ba chóir go mbeadh an páiste in ann: • Stór focal a úsáid • Cur in aithne • Ceist a chur • Ceist a fhreagairt • Tuairisciú

Eiseamláirí Teanga

Caint an Ranga

Cé hé sin?

Sin é ___. (mo Dhaidí, mo Dhaideo, mo dheartháir Oisín) Cé hí sin?

Sin í ___. (mo Mhamaí, mo Mhamó, mo dheirfiúr Niamh, an leanbh nua)

Cé hé sin?

Sin é ___.

Cé hí sin?

Sin í ___. (mo dheartháir, mo dheirfiúr)

Tréimhse Réamhchumarsáide

Ed u

Múintear an comhrá ‘Cé hé sin?’ ‘Sin é ___.’ (mo Dhaidí, mo Dhaideo, mo dheartháir Oisín) ‘Cé hí sin?’ ‘Sin í ___.’ (mo Mhamaí, mo Mhamó, mo dheirfiúr Niamh, an leanbh nua) Ceistíonn an múinteoir/puipéad na páistí: ‘Cé hé/hí sin?’ Spreagtar na páistí ‘Sin é/í ___’ a rá. (Oisín, Niamh) Ceistíonn an múinteoir/puipéad na páistí faoi pháistí eile sa seomra ranga: ‘Cé hé/hí sin?’ ‘Sin é/í ___.’ (ainm an pháiste) Tasc Éisteachta: Cé hé sin? Sin é ___. (Liam, mo Dhaidí, mo Dhaideo, Oisín) Cé hí sin? Sin í ___. (mo Mhamaí, mo Mhamó, Niamh, an leanbh nua)

e

Tréimhse Chumarsáide

©

Th

Iarrann an múinteoir ar chúigear páistí teacht amach os comhair an ranga. Ceistíonn an múinteoir na páistí eile: ‘Cé hé sin?’ ‘Cé hí sin?’ ‘Sin é/í ___.’ (ainm an pháiste) Tagann páiste amach os comhair an ranga. Ceistíonn an páiste na páistí eile: ‘Cé hé/hí sin?’ ‘Sin é/í ___.’

Obair Bheirte: Tugtar cártaí do gach beirt pháistí. Ceistíonn páiste A páiste B: ‘Cé hé sin?’ ‘Sin é ___.’ (mo dheartháir Oisín, Daideo) ‘Cé hí sin?’ ‘Sin í ___.’ (Mamaí, mo dheirfiúr Niamh, Mamó, an leanbh nua) Malartaíonn na páistí róil.

15

Mé Féin

Plean Seachtaine

Tréimhse Iarchumarsáide

Ire la nd

Dul siar: Cé hé/hí?: Cé hé sin? Sin é ___. (Liam, Daidí, Daideo, Oisín) Cé hí sin? Sin í ___. (Mamaí, Mamó, Niamh, an leanbh nua) Tagann páiste A amach os comhair an ranga. Roghnaíonn páiste A buachaill sa rang. Tagann an buachaill amach os comhair an ranga. Ceistíonn páiste A páiste B: ‘Cé hé sin?’ ‘Sin é ___.’ (ainm an bhuachalla) Tagann páiste B amach os comhair an ranga. Roghnaíonn páiste B cailín sa rang. Tagann an cailín amach os comhair an ranga.

Ceistíonn páiste B páiste C: ‘Cé hí sin?’ ‘Sin í ___.’ (ainm an chailín) Scríobhann an múinteoir abairtí ‘Sin é ___.’ agus ‘Sin í ___.’ar an gclár bán i gcomhpháirt leis na páistí. Glacann na páistí páirt sa scríbhneoireacht pháirteach agus baineann siad taitneamh as. Ansin, léann na páistí na habairtí.

of

Measúnú don Fhoghlaim: Dírbhreathnú an Mhúinteora/Ceistiú

©

Th

e

Ed u

ca tio na ED l C o C m O pa ny

An féidir leis an bpáiste na focail ‘mo dheartháir Oisín, Daideo, Mamaí, mo dheirfiúr Niamh, Mamó, an leanbh nua’ a úsáid?

An féidir leis an bpáiste duine a chur in aithne? ‘Sin é/í ___.’

An féidir leis an bpáiste ceist a chur/a fhreagairt? ‘Cé hé/hí sin?’ ‘Sin é/í ___.’

An féidir leis an bpáiste tuairisciú? ‘Sin é/í ___.’

16

Plean Seachtaine

Mé Féin

Ceacht 5 Torthaí Foghlama Léitheoireacht

Scríbhneoireacht

Cumarsáid: TF1: Rannpháirtíocht, éisteacht agus aird TF3: Gnásanna sóisialta agus feasacht ar dhaoine eile.

Cumarsáid: TF1: Rannpháirtíocht

Cumarsáid: TF1: Rannpháirtíocht

Tuiscint: TF3: Gnásanna cló agus struchtúr abairte TF6: Stór focal

Tuiscint: TF3: Struchtúr abairte agus gnásanna cló TF5: Stór focal

of

Fiosrú agus Úsáid: TF9: Tuiscint

Fiosrú agus Úsáid: TF7: Próiseas scríbhneoireachta agus ag cruthú téacs

ca tio na ED l C o C m O pa ny

Tuiscint: TF4: Struchtúr abairte agus gramadach TF5: Stór focal TF6: Léiriú Tuisceana

Ire la nd

Teanga ó Bhéal

Fiosrú agus Úsáid: TF7: Iarratais, ceisteanna agus idirghníomhuithe TF10: Teanga a úsáid go spraíúil agus go cruthaitheach

Feidhmeanna Teanga

Eiseamláirí Teanga

Ba chóir go mbeadh an páiste in ann:

Comhrá 5.1 Cé atá sa phictiúr?

Tá ___ sa phictiúr. (mo Mhamaí, mo Dhaidí, mo dheirfiúr Niamh, mo dheartháir Oisín, an leanbh nua, Mamó, Daideo, Uncail Pól, Aintín Úna)

©

Th

e

Ed u

• S tór focal a úsáid • Ceist a chur • Ceist a fhreagairt • Tuairisciú • I arraidh ar dhuine rud éigin a dhéanamh •D aoine a chomhaireamh (duine amháin go seachtar)

Comhrá 5.2 Comhair na daoine atá sa phictiúr.

Duine amháin, beirt, triúr, ceathrar, cúigear, seisear, seachtar.

Caint an Ranga Comhair Duine amháin Beirt Triúr Ceathrar Cúigear Seisear Seachtar

Rann – Cé atá sa Phictiúr?

Cé atá sa phictiúr?

Mo Mhamaí, Mo Dhaidí, Is mo dheirfiúr mhór.

Cé atá sa phictiúr?

Teidí agus mise, An leanbh nua.

Cé atá sa phictiúr?

Mo Mhamó, Mo Dhaideo, Is mo dheartháir mór.

Tréimhse Réamhchumarsáide Múintear an rann Cé atá sa Phictiúr?. Ceistítear na páistí: ‘Cé atá sa phictiúr?’ ‘Cé hé/hí sin?’

Múintear comhrá 5.1: ‘Cé atá sa phictiúr?’ ‘Tá ___ sa phictiúr.’ (mo Mhamaí, mo Dhaidí, mo dheirfiúr Niamh, mo dheartháir Oisín, an leanbh nua, Mamó, Daideo, uncail Pól, aintín Úna) Ceistíonn an múinteoir na páistí: ‘Cé atá sa phictiúr?’ Freagraíonn na páistí: ‘Tá ___ sa phictiúr.’ (mo dheirfiúr Niamh, srl.)

Ainmníonn na páistí na daoine atá sa phictiúr.

17

Mé Féin

Plean Seachtaine

Ire la nd

Múintear comhrá 5.2: ‘Comhair na daoine atá sa phictiúr.’ ‘Duine amháin, beirt, triúr, ceathrar, cúigear, seisear, seachtar.’ Iarrann an múinteoir/puipéad ar na páistí na daoine sa phictiúr a chomhaireamh: ‘Duine amháin, beirt,’ srl. Úsáidtear an clár bán idirghníomhach. Iarrann an múinteoir ar pháiste teacht amach agus pictiúr a dhéanamh: ‘Déan pictiúr.’

Cuireann na páistí daoine sa phictiúr. Ceistítear na páistí:‘Cé atá sa phictiúr?’ ‘Tá ___ sa phictiúr.’ (Mamó, Daideo, srl.) Comhaireann na páistí na daoine sa phictiúr.

Tasc Éisteachta 5.1: Cé atá sa phictiúr? Tá ___ sa phictiúr. (Mamaí, Daidí, mo dheartháir Oisín, Bran, an leanbh nua, Mamó, Daideo, Uncail Pól, Aintín Úna, an siopadóir, an dochtúir, an feirmeoir, an múinteoir, an garda, an fear grinn)

Tréimhse Chumarsáide

of

Tasc Éisteachta 5.2: Déan pictiúr. Cuir ___ sa phictiúr. (duine amháin, beirt, triúr, ceathrar, cúigear, seisear, seachtar)

ca tio na ED l C o C m O pa ny

Iarrann an múinteoir ar pháiste teacht amach os comhair an ranga. Cuireann an páiste daoine sa phictiúr. Ceistíonn an páiste páiste eile: ‘Cé atá sa phictiúr?’ Freagraíonn na páistí: ‘Tá ___ agus ___ sa phictiúr.’ Ansin iarrann an múinteoir ar pháiste na daoine sa phictiúr a chomhaireamh.

Obair Bheirte: Tugtar cártaí do gach beirt pháistí. Ceistíonn páiste A páiste B: ‘Cé atá sa phictiúr?’ Freagraíonn páiste B: ‘Tá ___ sa phictiúr.’ (Mamaí, Daidí, mo dheirfiúr, mo dheartháir, an leanbh nua, Mamó, Daideo, uncail Pól, aintín Úna, an siopadóir, an feirmeoir, an múinteoir, an garda, an fear grinn) Ansin malartaíonn na páistí róil.

Tréimhse Iarchumarsáide

Dul siar: Ceistíonn an múinteoir na páistí: ‘Cé atá sa phictiúr?’ Iarrann an múinteoir ar na páistí na daoine sa phictiúr a chomhaireamh.

Spreagtar na páistí grianghraif a thabhairt isteach. Léiríonn an múinteoir na grianghraif ar an mballa agus ceistíonn an múinteoir/ páiste na páistí: ‘Cé atá sa phictiúr?’ Iarrann an múinteoir ar na páistí na daoine sa phictiúr a chomhaireamh.

Scríobhann an múinteoir abairtí ‘Tá ___ sa phictiúr.’ ar an gclár bán i gcomhpháirt leis na páistí. Glacann na páistí páirt sa scríbhneoireacht pháirteach agus baineann siad taitneamh as. Ansin, léann na páistí na habairtí.

Measúnú don Fhoghlaim: Dírbhreathnú an Mhúinteora/Ceistiú

©

Th

e

Ed u

An féidir leis an bpáiste na focail ‘Mamaí, Daidí, mo dheirfiúr, mo dheartháir, an leanbh nua, Mamó, Daideo, uncail Pól, aintín Úna, an siopadóir, an feirmeoir, an múinteoir, an garda, an fear grinn’ a úsáid?

An féidir leis an bpáiste ceist a chur/a fhreagairt? ‘Cé atá sa phictiúr?’ ‘Tá ___ sa phictiúr.’

An féidir leis an bpáiste tuairisciú? ‘Tá ___ sa phictiúr.’

An féidir leis an bpáiste daoine a chomhaireamh? (duine amháin, beirt, triúr, ceathrar, cúigear, seisear, seachtar)

18

Plean Seachtaine

Mé Féin

Ceacht 6 Torthaí Foghlama Léitheoireacht

Scríbhneoireacht

Cumarsáid: TF1: Rannpháirtíocht, éisteacht agus aird TF3: Gnásanna sóisialta agus feasacht ar dhaoine eile.

Cumarsáid: TF1: Rannpháirtíocht

Cumarsáid: TF1: Rannpháirtíocht

Tuiscint: TF3: Gnásanna cló agus struchtúr abairte TF5: Fónaic, aithint focal agus staidéar ar fhocail TF6: Stór focal

Tuiscint: TF3: Struchtúr abairte agus gnásanna cló TF5: Stór focal

Fiosrú agus Úsáid: TF9: Tuiscint TF10: Líofacht agus féincheartú

of

Fiosrú agus Úsáid: TF7: Próiseas scríbhneoireachta agus ag cruthú téacs

ca tio na ED l C o C m O pa ny

Tuiscint: TF4: Struchtúr abairte agus gramadach TF5: Stór focal TF6: Léiriú Tuisceana

Ire la nd

Teanga ó Bhéal

Fiosrú agus Úsáid: TF7: Iarratais, ceisteanna agus idirghníomhuithe TF10: Teanga a úsáid go spraíúil agus go cruthaitheach

Feidhmeanna Teanga

Ba chóir go mbeadh an páiste in ann:

Conas atá tú?

Tá mé go maith, go raibh maith agat.

Níl mé go maith. Tá mé tinn.

Tá pian i ___. (mo bholg, mo dhroim)

Amhrán – Ceann, Gualainn, Glúin is Cos Ceann, gualainn, glúin is cos, glúin is cos.

Ceann, gualainn, glúin is cos, glúin is cos, Agus súile, cluasa, béal agus srón.

Ceann, gualainn, glúin is cos, glúin is cos. (x2)

Caint an Ranga Conas atá tú?

Tá mé go maith, go raibh maith agat.

Tá mé tinn.

Tá pian i ___. (mo cheann, mo ghlúin, mo dhroim, mo lámh, mo bholg)

Ed u

• Stór focal a úsáid • Ceist a chur • Ceist a fhreagairt • Tuairisciú

Eiseamláirí Teanga

Tréimhse Réamhchumarsáide

e

Múintear an t-amhrán Ceann, Gualainn, Glúin is Cos.Tugann an múinteoir treoracha do pháistí éagsúla: ‘Taispeáin dom ___.’ (do cheann, do ghualainn, srl.) ‘Cuir do lámh(a) ar ___.’ (do chluasa, do ghlúin)

©

Th

Múintear an comhrá ‘Conas atá tú?’ ‘Tá mé go maith, go raibh maith agat.’ ‘Níl mé go maith.’ ‘Tá pian i ___.’ (mo bholg, mo cheann, mo dhroim) Ceistíonn an múinteoir páistí éagsúla: ‘Conas atá tú?’ Freagraíonn an páiste: ‘Tá mé go maith, go raibh maith agat.’

Ligeann an páiste air/uirthi go bhfuil pian ina b(h)olg, srl. aige/aici. Ceistíonn an múinteoir an páiste: ‘Conas atá tú?’ Freagraíonn an páiste: ‘Tá mé tinn.’ ‘Tá pian i ___ .’ (mo dhroim, mo bhéal, mo shúile, mo shrón, mo chluasa, mo cheann, mo bholg, mo lámh) Tasc Éisteachta: Conas atá tú? Tá mé go maith, go raibh maith agat. Níl mé go maith. Tá pian i ___. (mo shúile, mo shrón, mo fhiacla, mo chluasa, mo cheann, mo smig, mo bholg, mo ghualainn, mo ghlúin, mo dhroim, mo lámh, mo chos) Cluiche Kim: gualainn, súile, cluasa, ceann, glúin, cos, srón, droim, béal, smig, bolg, lámh, fiacla.

19

Mé Féin

Plean Seachtaine

Tréimhse Chumarsáide

Ire la nd

Cad é/iad?: Cad é? Is ___ é. (ceann, béal) Is ___ í. (lámh, glúin, cos, cluas, súil, srón, smig, droim, bolg, glúin, gualainn) Cad iad? Is ___ iad. (lámha, glúine, cosa, cluasa, súile, fiacla) Ceistíonn páiste A páiste B: ‘Conas atá tú?’ Freagraíonn páiste B: ‘Tá mé go maith, go raibh maith agat.’/‘Níl mé go maith.’ ‘Tá mé tinn.’ ‘Tá pian i ___.’ (mo bholg, mo cheann, mo dhroim) Cuireann páiste B ceist ar pháiste C. Freagraíonn páiste C. Ansin ceistíonn páiste C páiste D agus leantar leis mar sin.

Agallamh Beirte: Tagann beirt pháistí amach os comhair an ranga. Bíonn agallamh beirte idir páiste A agus páiste B: ‘Dia duit.’

‘Dia’s Muire duit.’ ‘Cad is ainm duit?’ ‘___ is ainm dom.’ ‘Conas atá tú?’ ‘Tá mé go maith, go raibh maith agat.’/‘Níl mé go maith.’

‘Tá mé tinn.’ ‘Tá pian i ___.’ (mo bholg, mo cheann, mo dhroim)

Tréimhse Iarchumarsáide

of

Obair Bheirte: Tugtar cártaí do gach beirt pháistí. Ceistíonn páiste A páiste B: ‘Conas atá tú?’ Freagraíonn páiste B: ‘Níl mé go maith.’ ‘Tá mé tinn.’ ‘Tá pian i ___.’ (mo cheann, mo bholg, srl.) Malartaíonn na páistí róil.

ca tio na ED l C o C m O pa ny

Dul siar: Ceistíonn an múinteoir páistí éagsúla: ‘Conas atá tú?’ Freagraíonn na páistí: ‘Tá mé go maith, go raibh maith agat.’/‘Níl mé go maith.’ ‘Tá mé tinn.’ ‘Tá pian i ___.’ (mo bholg, mo cheann, mo dhroim) Bua na Cainte 1 lch. 5. Canann na páistí an t-amhrán agus aimsíonn siad an focal cuí ag an am cuí. (ceann, gualainn, glúin, cos, súile, srón, cluas, béal) Dathaíonn na páistí an pictiúr. Úsáid neamhfhoirmiúil na Gaeilge: Ceistíonn an múinteoir páistí éagsúla gach maidin: ‘Conas atá tú?’ Spreagtar na páistí ‘Tá mé go maith’ a rá. Má bhíonn páiste tinn ar scoil spreagtar na páistí ‘Tá mé tinn.’ ‘Tá pian i ___’ (mo bholg, mo cheann, mo dhroim) a rá. Má chastar ar pháiste tinn i gclós na scoile cuirtear an cheist: ‘Conas atá tú?’ agus spreagtar an páiste ‘Tá mé tinn.’ ‘Tá pian i ___’ (mo bholg, mo cheann, mo dhroim) a rá mar is cuí.

Scríobhann an múinteoir abairtí ‘Tá pian i mo ___.’ ar an gclár bán i gcomhpháirt leis na páistí. Glacann na páistí páirt sa scríbhneoireacht pháirteach agus baineann siad taitneamh as.

Ansin, léann na páistí na habairtí.

Ed u

Measúnú don Fhoghlaim: Dírbhreathnú an Mhúinteora/Ceistiú/Leabhar an Pháiste

©

Th

e

An féidir leis an bpáiste na focail ‘béal, súile, srón, fiacla, cluasa, ceann, smig, bolg, gualainn, droim, glúin, cos, droim’ a úsáid?

An féidir leis an bpáiste ceist a chur/a fhreagairt? ‘Conas atá tú?’ ‘Tá mé go maith, go raibh maith agat.’ ‘Níl mé go maith.’ ‘Tá pian i mo ___.’

An féidir leis an bpáiste tuairisciú? ‘Tá mé tinn.’

20

Plean Seachtaine

Mé Féin

Ire la nd

Plean Seachtaine – Mé Féin Aonad 3 (Ceacht 7, 8, 9 agus Scéal) Snáitheanna Gnéithe Acmhainní Teanga ó Bhéal Cumarsáid Bua na Cainte 1 (Teicneolaíocht) Léitheoireacht Tuiscint Bua na Cainte 1 Leabhar an Pháiste Scríbhneoireacht Fiosrú agus úsáid (lch. 6, 7 agus 8) Pictiúir Luaschártaí/Cártaí Cainte

Tuiscint

ca tio na ED l C o C m O pa ny

of

Torthaí Foghlama Trí eispéiris chuí foghlama tharraingteacha ba cheart go mbeadh páistí in ann na torthaí foghlama seo a bhaint amach: Teanga ó Bhéal Gné Toradh Foghlama Tuairisceoirí Cumarsáid TF1: Rannpháirtíocht, éisteacht Spéis agus comhaird a léiriú agus stór focal a shealbhú. agus aird (Ceacht 7, Ceacht 8, Ceacht 9) TF2: Inspreagadh agus rogha

Téacsanna a roghnú agus éisteacht leo i gcomhair pléisiúir agus spéise.

(Scéal)

TF3: Gnásanna sóisialta agus feasacht ar dhaoine eile

Leas a bhaint as noirm shóisialta chuí chun comhrá gearr a thosú agus taitneamh a bhaint as.

(Ceacht 7)

TF4: Struchtúr abairte agus gramadach

Leas a bhaint as noirm shóisialta chuí chun comhrá gearr a choimeád ar siúl ag úsáid roinnt focail/frásaí Gaeilge chun eolas i dtaobh ábhar nó eispéireas a bhfuil cur amach aige air a roinnt.

(Ceacht 8, Ceacht 9) Abairtí gearra a chruthú leis an struchtúr ceart chun eolas a thabhairt.

(Ceacht 7 agus Ceacht 8) Abairtí gearra a chruthú leis an struchtúr ceart chun cur síos a dhéanamh ar rudaí a bhfuil taithí phearsanta acu orthu.

(Ceacht 9)

©

Th

e

Ed u

TF5: Stór focal

Fiosrú agus Úsáid

TF6: Léiriú Tuisceana TF7: Iarratais, ceisteanna agus idirghníomhuithe TF9: Athinsint agus mionléiriú TF10: Teanga a úsáid go spraíúil agus go cruthaitheach

Ciall a bhaint as focail nua.

(Ceacht 7, Ceacht 8, Ceacht 9, Scéal) Úsáid chuí a bhaint as stór focal/frásaí bunúsacha a bhaineann le topaicí a bhfuil cur amach acu orthu agus a bhaineann lena saolta féin, sa cheacht nuachta.

(Ceacht 9)

Tuiscint a léiriú trí ghníomh nó fhreagra cuí a thabhairt.

(Ceacht 7, Ceacht 8 agus Ceacht 9) Ceisteanna a chur agus a fhreagairt chun teacht ar eolas agus ar thuiscint.

(Ceacht 7, Ceacht 8 agus Ceacht 9) Scéalta gearra atá cloiste acu a athinsint, ag úsáid teanga/frásaí ón téacs agus/nó ag úsáid a gcuid focal féin.

(Ceacht 8 agus Ceacht 9) Athrá a dhéanamh ar an amhrán: ‘Teidí Tinn’.

(Ceacht 8) Athrá a dhéanamh ar an scéal: ‘Cúig Rón’.

(Scéal)

21

Mé Féin

Plean Seachtaine Léitheoireacht

Toradh Foghlama TF1: Rannpháirtíocht

Tuairisceoirí A thuiscint go gcuirtear brí in iúl trí chiall a bhaint as focail scríofa.

(Ceacht 7, Ceacht 8, Ceacht 9, Scéal)

TF3: Gnásanna cló agus struchtúr abairte

Téacs gearr simplí a roghnú ar mhaithe le pléisiúr nó spéis agus é a phlé ina bhfocail féin.

(Ceacht 9, Scéal) Gnásanna an chló a aithint agus a úsáid.

(Ceacht 7, Ceacht 8, Ceacht 9, Scéal)

TF4: Feasacht fhóineolaíoch agus fhóinéimeach

Imirt le fuaimeanna ar nós ríme, comhfhuaim ríme san amhrán ‘Teidí Tinn.’ (buí, luí / a shúil, a ghlúin) (Ceacht 8)

Tuiscint

of

TF2: Inspreagadh agus rogha

Feasacht foghraíochta bhunúsach a úsáid agus tús a chur le roinnt straitéisí aitheanta focal a úsáid agus iad ag léamh téacsanna ar a leibhéal teagaisc agus leibhéal neamhspleách.

(Ceacht 9 agus Scéal)

ca tio na ED l C o C m O pa ny

TF5: Fónaic, aithint focal agus staidéar ar fhocail

Stór focal a shealbhú trí éisteacht le téacsanna éagsúla.

(Ceacht 7, Ceacht 8, Ceacht 9, Scéal) Tuairimí mar gheall ar théacs a chur in iúl trí úsáid a bhaint as comhrá.

(Ceacht 9, Scéal)

TF6: Stór focal

Fiosrú agus Úsáid

Ire la nd

Gné Cumarsáid

TF7: Cuspóir, seánra agus guth TF9: Tuiscint

Éisteacht le téacs (Ceacht 7, Ceacht 8, Ceacht 9, Scéal) Úsáid a bhaint as réimse straitéisí tuisceana chun dul i ngleic le téacs (Ceacht 8, 9 agus Scéal)

TF10: Líofacht agus féincheartú

Gné Cumarsáid

Toradh Foghlama TF1: Rannpháirtíocht

Úsáid a bhaint as réimse straitéisí tuisceana chun dul i ngleic le téacs agus brí a bhaint as le linn a bheith ag obair ar théacs i bpáirt le daoine eile.

(Ceacht 9 agus Scéal) Scríbhneoireacht Tuairisceoirí Páirt a ghlacadh sa scríbhneoireacht pháirteach, agus taitneamh a bhaint aisti. (Ceacht 7, Ceacht 8, Ceacht 9)

Ed u

TF2: Inspreagadh agus rogha

©

Th

e

Tuiscint

Fiosrú agus úsáid

TF3: Struchtúr abairte agus gnásanna cló TF4: Litriú agus staidéar ar fhocail TF5: Stór focal

TF7: Cuspóir, seánra agus guth TF7: Próiseas scríbhneoireachta agus ag cruthú téacs TF8: Freagairt agus intinn an údair

22

I gcomhpháirt leis an múinteoir, uirlisí cuí a úsáid agus topaic agus ábhar a roghnú chun téacs páirteach a chumadh agus a roghnú le roinnt le daoine eile.

(An Nuacht, Ceacht 9) Roinnt abairtí gearra iomlána a scríobh le tacaíocht, ag baint úsáid as gnásanna an chló.

(Ceacht 7, Ceacht 8, 9, Scéal) Focail a litriú i gcomhpháirt nuair a bhíonn scríbhneoireacht pháirteach ar siúl.

(Ceacht 9)

Úsáid a bhaint ina gcuid scríbhneoireacht pháirteach as stór focal atá á fhorbairt acu.

(Ceacht 7, Ceacht 8, Ceacht 9) Líníocht a dhéanamh chun a gcuid nuachta a léiriú sa cheacht nuachta.

(Ceacht 9) Próiseas na scríbhneoireachta a aithint agus tús a chur le leas a bhaint as chun téacs a scríobh i gcomhpháirt leis an múinteoir.

(Ceacht 7, Ceacht 8, Ceacht 9) A gcuid pictiúr agus scríbhneoireacht phearsanta a roinnt le daoine eile agus iad a phlé.

(Ceacht 9)

Plean Seachtaine

Mé Féin Ábhar

Eiseamláirí Teanga Mé Féin – Ceacht 8

Dia daoibh.

Dia’s Muire duit.

Cén lá atá ann inniu?

Inniu ___. (an Luan, an Mháirt, an Chéadaoin, an Déardaoin, an Aoine, an Satharn, an Domhnach) n

Scéalta

n Teidí Tinn n Teidí Tinn An Luan, An Mháirt n Cúig Rón n Drámaíocht Cluichí Drámaíocht bunaithe ar an scéal - Cúig Tascanna Éisteachta Rón Cluiche Kim Cuir na Pictiúir in Ord Obair Bheirte Ceacht 7, Ceacht 8 agus Ceacht 9 Úsáid Neamhfhoirmiúil na Gaeilge Thit ___sa chlós.

Cén lá atá ann inniu?

Ghortaigh sé ___.

Inniu ___. (a chos, a lámh, a cheann, a ghualainn) n (an Luan, an Mháirt, an Chéadaoin, an Déardaoin, an Aoine, an Satharn, an Domhnach) n

ca tio na ED l C o C m O pa ny

Modhanna Múinte An Modh Díreach Modh na Lánfhreagartha Gníomhaí An Modh Closamhairc An Modh Closlabhartha Modh na Sraithe Modh na Ráite

Thit Teidí sa pháirc.

Ghortaigh sé a lámh, a shúil, a cheann agus a ghlúin.

Tháinig an dochtúir. n D’fhéach sé ar a lámh, a shúil, a cheann agus a ghlúin. n n Eispéiris Foghlama Amhráin agus Dánta

of

Dia daoibh.

Dia’s Muire duit.

Cé atá tinn inniu?

Tá Niamh tinn inniu.

Níl sí ar scoil. Tá sí sa bhaile.

Níl aon duine tinn inniu.

Tá gach duine ar scoil.

Mé Féin – Ceacht 9

Ire la nd

Mé Féin – Ceacht 7

Cé atá tinn inniu?

Tá ____ tinn inniu.

Níl ____ar scoil.

Tá ____sa bhaile.

Níl aon duine tinn inniu.

Tá gach duine ar scoil.

n

Idirdhealú

©

Th

e

Ed u

Idirdhealú sna spriocanna foghlama Idirdhealú san ábhar Idirdhealú sa mhodheolaíocht Measúnú Measúnú don Fhoghlaim Dírbhreathnú an Mhúinteora Ceistiú Tascanna Measúnaithe Féinmheasúnú

n Idirdhealú sna straitéisí n Idirdhealú trí thacaíocht bhreise n Idirdhealú sna tascanna n Idirdhealú trí acmhainní n Idirdhealú sa luas múinteoireachta n Foghlaim Chomhtháite Ábhar agus Teanga Ceol: Teidí Tinn

n n

Drámaíocht: Teidí Tinn

Ealaín: Cúig Rón Féinmhachnamh Cuir na siombailí thíos in aice leis na heiseamláirí ag deireadh an aonaid.

Múineadh an t-ábhar seo agus d’éirigh leis na páistí dul chun cinn a dhéanamh san fhoghlaim.

Múineadh an t-ábhar seo ach teastaíonn tuilleadh tacaíochta ó na páistí chun a chinntiú go mbeidh dul chun cinn san fhoghlaim.

Níor múineadh an t-ábhar seo.

3 n 7

23

Mé Féin

Plean Seachtaine

Ceacht 7 Torthaí Foghlama Léitheoireacht

Scríbhneoireacht

Cumarsáid: TF1: Rannpháirtíocht, éisteacht agus aird TF3: Gnásanna sóisialta agus feasacht ar dhaoine eile.

Cumarsáid: TF1: Rannpháirtíocht

Cumarsáid: TF1: Rannpháirtíocht

Tuiscint: TF3: Gnásanna cló agus struchtúr abairte TF6: Stór focal

Tuiscint: TF3: Struchtúr abairte agus gnásanna cló TF5: Stór focal

Fiosrú agus Úsáid: TF9: Tuiscint

Fiosrú agus Úsáid: TF7: Próiseas scríbhneoireachta agus ag cruthú téacs

of

ca tio na ED l C o C m O pa ny

Tuiscint: TF4: Struchtúr abairte agus gramadach TF5: Stór focal TF6: Léiriú tuisceana

Ire la nd

Teanga ó Bhéal

Fiosrú agus Úsáid: TF7: Iarratais, ceisteanna agus idirghníomhuithe

Feidhmeanna Teanga

Ba chóir go mbeadh an páiste in ann: • Beannú do dhuine/do dhaoine • Ceist a chur • Ceist a fhreagairt • Tuairisciú • Teachtaireacht a thabhairt

Eiseamláirí Teanga

Caint an Ranga

Comhrá 7.1 Dia daoibh. Dia’s Muire duit.

Cé atá tinn inniu?

Tá Niamh tinn inniu.

Níl sí ar scoil. Tá sí sa bhaile.

(Am Rolla) Cé atá tinn inniu?

Tá ___ tinn inniu.

Cá bhfuil ___?

Tá sé/sí sa bhaile.

Níl aon duine tinn inniu.

Tá gach duine ar scoil.

Comhrá 7.2 Dia daoibh. Dia’s Muire duit.

Cé atá tinn inniu?

Níl aon duine tinn inniu.

Tá gach duine ar scoil.

Ed u

Tréimhse Réamhchumarsáide

Múintear comhrá 7.1: ‘Dia daoibh.’ ‘Dia’s Muire duit.’ ‘Cé atá tinn inniu?’ ‘Tá Niamh tinn inniu.’ ‘Níl sí ar scoil.’ ‘Tá sí sa bhaile.’

Ceistíonn an múinteoir na páistí: ‘An bhfuil ___ ar scoil?’ (Oisín, Niamh, Liam) ‘Cá bhfuil sé/sí?’ Ag tagairt don rang ceistítear na páistí: ‘Cé atá tinn inniu?’ ‘Cá bhfuil sé/sí?’ ‘An bhfuil ___ tinn?’ (ainm páiste)

Th

e

Múintear comhrá 7.2: ‘Dia daoibh.’ ‘Dia’s Muire duit.’ ‘Cé atá tinn inniu?’ ‘Níl aon duine tinn inniu.’ ‘Tá gach duine ar scoil.’

Ceistítear na páistí: ‘An bhfuil ___ tinn?’ (Oisín, Niamh, Liam) ‘An bhfuil ___ sa bhaile?’ Ag tagairt don rang mura bhfuil éinne as láthair spreagtar na páistí na habairtí seo a rá: ‘Níl aon duine tinn.’ ‘Tá gach duine ar scoil.’

Tasc Éisteachta 7.1: Cá bhfuil ___? (Oisín, Niamh, Liam) Tá ___ ar scoil. (sé/sí) Tá ___ sa bhaile. (sé/sí)

©

Tasc Éisteachta 7.2: Cé atá tinn inniu? Níl aon duine tinn inniu.Tá gach duine ar scoil.Tá ___ tinn inniu. (Niamh, Oisín) Níl ___ ar scoil. (sé/sí) Tá ___ sa bhaile. (sé/sí)

Tréimhse Chumarsáide

Sula nglaonn an múinteoir an rolla gach lá cuirtear ceist ar na páistí go léir: ‘Cé atá tinn inniu?’ ‘Cá bhfuil ___?’ Freagraíonn na páistí: ‘Tá ___ tinn inniu.’ ‘Tá sé/sí sa bhaile.’ ‘Níl aon duine tinn inniu.’ Nuair a ghlaonn an múinteoir ainm an pháiste deir gach páiste: ‘Anseo.’ ‘Tá mé ar scoil.’ Má bhíonn páiste as láthair deir na páistí eile: ‘Níl ___ ar scoil.’ ‘Tá sé/sí tinn.’ ‘Tá sé/sí sa bhaile.’

Mura bhfuil éinne as láthair spreagtar na páistí tuairisciú: ‘Níl aon duine tinn.’ ‘Tá gach duine ar scoil.’ Déantar é sin gach lá ag am rolla.

24

Plean Seachtaine

Mé Féin

Tréimhse Iarchumarsáide

Dul siar: Ceistíonn an múinteoir páiste: ‘Cé atá tinn inniu?’ ‘Cá bhfuil ___?’ ‘An bhfuil ___ sa bhaile/ar scoil?’

Ire la nd

Úsáid neamhfhoirmiúil na Gaeilge: Ceistíonn an múinteoir na páistí ag am rolla gach lá: ‘Cé atá tinn?’ ‘Cá bhfuil ___?’

Scríobhann an múinteoir abairtí ‘Tá ___ tinn inniu.’ ‘Tá ___ ar scoil inniu.’ ar an gclár bán i gcomhpháirt leis na páistí. Glacann na páistí páirt sa scríbhneoireacht pháirteach agus baineann siad taitneamh as. Ansin, léann na páistí na habairtí.

Measúnú don Fhoghlaim: Dírbhreathnú an Mhúinteora/Ceistiú

©

Th

e

Ed u

ca tio na ED l C o C m O pa ny

of

An féidir leis an bpáiste beannú do dhuine/do dhaoine? ‘Dia daoibh.’ ‘Dia’s Muire duit.’

An féidir leis an bpáiste an cheist ‘Cé atá tinn inniu?’ a fhreagairt?

An féidir leis an bpáiste tuairisciú? ‘Tá ___ tinn/sa bhaile inniu.’ ‘Níl aon duine tinn.’ ‘Tá gach duine ar scoil.’

An féidir leis an bpáiste teachtaireacht a thabhairt? ‘Tá ___ tinn inniu.’ ‘Tá sé/sí sa bhaile.’

25

Mé Féin

Plean Seachtaine

Ceacht 8 Torthaí Foghlama Léitheoireacht

Scríbhneoireacht

Cumarsáid: TF1: Rannpháirtíocht, éisteacht agus aird TF3: Gnásanna sóisialta agus feasacht ar dhaoine eile

Cumarsáid: TF1: Rannpháirtíocht

Cumarsáid: TF1: Rannpháirtíocht

Tuiscint: TF3: Gnásanna cló agus struchtúr abairte TF4: Feasacht fhóineolaíoch agus fhóinéimeach TF6: Stór focal

Tuiscint: TF3: Struchtúr abairte agus gnásanna cló TF5: Stór focal

of

Fiosrú agus Úsáid: TF9: Tuiscint

Fiosrú agus Úsáid: TF7: Próiseas scríbhneoireachta agus ag cruthú téacs

ca tio na ED l C o C m O pa ny

Tuiscint: TF4: Struchtúr abairte agus gramadach TF5: Stór focal TF6: Léiriú Tuisceana

Ire la nd

Teanga ó Bhéal

Fiosrú agus Úsáid: TF7: Iarratais, ceisteanna agus idirghníomhuithe TF9: Athinsint agus mionléiriú TF10: Teanga a úsáid go spraíúil agus go cruthaitheach

Feidhmeanna Teanga

Eiseamláirí Teanga

Ba chóir go mbeadh an páiste in ann:

Thit Teidí sa pháirc.

Ghortaigh sé a lámh, a shúil, a cheann agus a ghlúin.

Tháinig an dochtúir.

D’fhéach sé ar a lámh, a shúil, a cheann agus a ghlúin.

©

Th

e

Ed u

• Stór focal a úsáid • Scéal a insint • Tuairisciú

Amhrán – Teidí Tinn Teidí beag álainn, Teidí beag buí.

Thit sé sa pháirc agus tá sé an-tinn.

Tá sé ina leaba bheag, tá sé ina luí.

Teidí beag álainn, Teidí beag buí.

Ghortaigh sé a lámh agus ghortaigh sé a shúil.

Ghortaigh sé a cheann agus ghortaigh sé a ghlúin.

Tá sé ina leaba bheag, tá sé ina luí.

Teidí beag álainn, Teidí beag buí.

Tháinig an dochtúir i gcarr chun an tí.

Cá bhfuil Teidí beag? Teidí beag buí?

Tá sé ina leaba bheag. Tá sé ina luí.

Teidí beag álainn, Teidí beag buí.

D’fhéach sé ar a lámh agus d’fhéach sé ar a shúil.

D’fhéach sé ar a cheann agus d’fhéach sé ar a ghlúin.

Tá sé ina leaba bheag. Tá sé ina luí.

Teidí beag álainn, Teidí beag buí.

26

Caint an Ranga (Am Rolla) Thit sé.

Ghortaigh sé ___. (a chos, a lámh)

Plean Seachtaine

Mé Féin

Tréimhse Réamhchumarsáide Múintear an t-amhrán Teidí Tinn.

Ire la nd

Múintear an scéal thuas. Ceistítear na páistí: ‘Cá bhfuil Teidí?’ ‘An bhfuil Teidí ___?’ (sa pháirc, sa leaba) ‘An bhfuil Teidí tinn?’ ‘An bhfuil ___ tinn?’ (a lámh, a shúil, a cheann, a ghlúin, a bholg) ‘An bhfuil Teidí sona sásta?’ ‘An bhfuil Teidí ___?’ (ina sheasamh, ina chodladh, ina luí) ‘An bhfuil Teidí mór?’ ‘An maith leat Teidí?’ ‘Cén dath atá ar Theidí?’ ‘Cad a ghortaigh sé?’ ‘Cé a tháinig go dtí an teach?’ ‘Cé atá sa charr?’ ‘An bhfuil Teidí sa charr?’ ‘Cén dath atá ar an gcarr?’

Insíonn an múinteoir an scéal do na páistí. Insíonn na páistí go léir/grúpaí éagsúla páistí/páistí aonair an scéal.

Tréimhse Chumarsáide

of

Tasc Éisteachta: Thit Teidí sa pháirc.Tá Teidí sa leaba. Ghortaigh sé ___. (a lámh, a shúil, a cheann, a ghlúin) Tháinig ___ sa charr. (an dochtúir, an fear grinn, an múinteoir) D’fhéach sé ar ___. (a lámh, a shúil, a cheann, a ghlúin, a ghualainn, a dhroim, a bholg)

ca tio na ED l C o C m O pa ny

Drámaíocht: Bunaítear dráma beag ar ábhar an amhráin. Canann na páistí an t-amhrán. Tagann páiste amháin amach mar Theidí. (Léirítear Teidí ag titim,Teidí ina leaba, a lámh tinn, a shúil tinn, a cheann tinn, a ghlúin tinn) Luíonn Teidí ar an mbord chun a léiriú go bhfuil sé sa leaba. Tagann páiste eile amach mar dhochtúir. Féachann sé/sí ar lámh/ar shúil/ar cheann agus ar ghlúin Theidí.

Cuir na Pictiúir in Ord: Úsáidtear an tsraith pictiúr: ‘Thit Teidí sa pháirc.’ ‘Ghortaigh sé a lámh, a shúil, a cheann agus a ghlúin.’

‘Tháinig an dochtúir.’ ‘D’fhéach sé ar a lámh, a shúil, a cheann agus a ghlúin.’ Cuireann páistí aonair na pictiúir in ord agus insíonn siad an scéal.

Obair Bheirte: Tugtar cártaí do gach beirt pháistí. Cuireann na páistí na pictiúir in ord. Insíonn páiste A an scéal do pháiste B. Malartaíonn na páistí róil.

Tréimhse Iarchumarsáide

Dul siar: Bua na Cainte 1 lch. 6. Tuairiscíonn na páistí faoi gach pictiúr agus dathaíonn siad an pictiúr deireanach. Úsáid neamhfhoirmiúil na Gaeilge: Spreagtar na páistí tuairisciú má thiteann páiste sa chlós: ‘Thit sé/sí ___ sa chlós.’ ‘Ghortaigh sé/sí a ___.’

Ed u

Scríobhann an múinteoir an scéal ‘Teidí Tinn.’ ar an gclár bán i gcomhpháirt leis na páistí.

Glacann na páistí páirt sa scríbhneoireacht pháirteach agus baineann siad taitneamh as.

Ansin, léann na páistí an scéal.

An féidir leis an bpáiste na focail ‘lámh, súil, ceann, glúin’ a úsáid?

An féidir leis an bpáiste tuairisciú? ‘Thit sé.’ ‘Ghortaigh sé ___.’ ‘Tháinig ___.’ ‘D’fhéach sé ar ___.’

©

Th

e

Measúnú don Fhoghlaim: Dírbhreathnú an Mhúinteora/Ceistiú/Leabhar an Pháiste

27

Mé Féin

Plean Seachtaine

Ceacht 9 Torthaí Foghlama Léitheoireacht

Scríbhneoireacht

Cumarsáid: TF1: Rannpháirtíocht, éisteacht agus aird TF3: Gnásanna sóisialta agus feasacht ar dhaoine eile.

Cumarsáid: TF1: Rannpháirtíocht TF2: Inspreagadh agus rogha

Cumarsáid: TF1: Rannpháirtíocht

of

Tuiscint: TF3: Struchtúr abairte agus gnásanna cló TF4: Litriú agus staidéar ar fhocail TF5: Stór focal

Fiosrú agus Úsáid: TF6: Cuspóir, seánra agus guth TF7: Próiseas scríbhneoireachta agus ag cruthú téacs TF8: Freagairt agus intinn an údair

ca tio na ED l C o C m O pa ny

Tuiscint: TF4: Struchtúr abairte agus gramadach TF5: Stór focal TF6: Léiriú Tuisceana

Tuiscint: TF3: Gnásanna cló agus struchtúr abairte TF5: Fónaic, aithint focal agus staidéar ar fhocail TF6: Stór focal

Ire la nd

Teanga ó Bhéal

Fiosrú agus Úsáid: TF7: Iarratais, ceisteanna agus idirghníomhuithe TF9: Athinsint agus mionléiriú TF10: Teanga a úsáid go spraíúil agus go cruthaitheach

Fiosrú agus Úsáid: TF7: Cuspóir, seánra agus guth TF9: Tuiscint TF10: Líofacht agus féincheartú

Feidhmeanna Teanga

Eiseamláirí Teanga

Ba chóir go mbeadh an páiste in ann:

Cén lá atá ann inniu? Inniu ___. (an Luan, an Mháirt, an Chéadaoin, an Déardaoin, an Aoine, an Satharn, an Domhnach)

Ed u

• Stór focal a úsáid • Ceist a chur • Ceist a fhreagairt • Tuairisciú

Amhrán – An Luan, An Mháirt An Luan, an Mháirt.

An Luan, an Mháirt.

An Luan, an Mháirt, an Chéadaoin.

An Déardaoin, an Aoine.

An Déardaoin, an Aoine.

An Satharn is an Domhnach.

Cén lá atá ann inniu?

Inniu ___.

Caint an Ranga (an Luan, an Mháirt, an Chéadaoin, an Déardaoin, an Aoine, an Satharn, an Domhnach)

Tréimhse Réamhchumarsáide Múintear an t-amhrán An Luan, an Mháirt.

©

Th

e

Múintear an comhrá ‘Cén lá atá ann inniu?’ ‘Inniu ___.’ (an Luan, an Mháirt, an Chéadaoin, an Déardaoin, an Aoine, an Satharn, an Domhnach) Ceistíonn an múinteoir na páistí: ‘Cén lá atá ann inniu?’ ‘Inniu ___.’ Ceistítear grúpaí éagsúla páistí/páistí aonair: ‘Cén lá atá ann inniu?’ ‘Inniu ___.’

Ainmníonn na páistí go léir/grúpaí éagsúla páistí/páistí aonair laethanta na seachtaine.

Cuirtear greamaitheoir in aice leis an lá ceart agus athraítear é gach lá.

Tasc Éisteachta: Cén lá atá ann inniu? Inniu ___. (an Luan, an Mháirt, an Chéadaoin, an Déardaoin, an Aoine, an Satharn, an Domhnach)

Tréimhse Chumarsáide

Iarrann an múinteoir ar pháistí aonair laethanta na seachtaine a ainmniú. Ainmníonn na páistí laethanta na seachtaine i mbeirteanna.

Cluiche: Tagann páiste A amach os comhair an ranga mar mhúinteoir. Léiríonn an páiste lá ar leith ar an traein. Ceistíonn páiste A páiste eile: ‘Cén lá atá ann inniu?’ Freagraíonn an páiste: ‘Inniu ___.’ (an Luan, an Mháirt, an Chéadaoin, an Déardaoin, an Aoine, an Satharn, an Domhnach)

28

Plean Seachtaine

Mé Féin

Tagann beirt pháistí amach os comhair an ranga. Ceistíonn páiste A páiste B: ‘Cén lá atá ann inniu?’ Freagraíonn páiste B: ‘Inniu ___.’(an Luan, an Mháirt, an Chéadaoin, srl.)

Tréimhse Iarchumarsáide

Ire la nd

Obair Bheirte: Cuireann páiste A ceist ar pháiste B: ‘Cén lá atá ann inniu?’ Freagraíonn páiste B: ‘Inniu ___.’ (an Luan, an Mháirt, an Chéadaoin, an Déardaoin, an Aoine, an Satharn, an Domhnach)

Dul siar: Bua na Cainte 1 lch. 7. Iarrtar ar na páistí laethanta na seachtaine a ainmniú le chéile.

Ceistíonn an múinteoir na páistí: ‘Cén lá atá ann inniu?’ Scríobhann na páistí an lá cuí. Dathaíonn na páistí an pictiúr.

of

Úsáid neamhfhoirmiúil na Gaeilge: Tig leis an múinteoir ceist a chur ar na páistí gach maidin ar feadh seachtaine: ‘Cén lá atá ann inniu?’ Críochnaíonn na páistí an abairt ‘Inniu ___.’ (an Luan, an Mháirt, an Chéadaoin, an Déardaoin, an Aoine, an Satharn, an Domhnach)

ca tio na ED l C o C m O pa ny

Scríobhann an múinteoir ‘An Nuacht’ ar an gclár bán i gcomhpháirt leis na páistí. Glacann na páistí páirt sa scríbhneoireacht pháirteach agus baineann siad taitneamh as. Ansin, léann na páistí an nuacht.

Measúnú don Fhoghlaim: Dírbhreathnú an Mhúinteora/Ceistiú/Leabhar an Pháiste

©

Th

e

Ed u

An féidir leis an bpáiste ainmneacha laethanta na seachtaine a úsáid?

An féidir leis an bpáiste ceist a chur/a fhreagairt? ‘Cén lá atá ann inniu?’ ‘Inniu ___.’ (an Luan, an Mháirt, an Chéadaoin, an Déardaoin, an Aoine, an Satharn, an Domhnach) An féidir leis an bpáiste tuairisciú? ‘Inniu ___.’ (an Luan, an Mháirt, srl.)

29

Mé Féin

Plean Seachtaine Scéal – Cúig Rón

Ire la nd

Torthaí Foghlama Teanga ó Bhéal

Léitheoireacht

Scríbhneoireacht

Cumarsáid: TF1: Rannpháirtíocht, éisteacht agus aird TF3: Gnásanna sóisialta agus feasacht ar dhaoine eile

Cumarsáid: TF1: Rannpháirtíocht TF2: Inspreagadh agus rogha TF4: Feasacht fhóineolaíoch agus fhóinéimeach TF5: Fónaic, aithint focal agus staidéar ar fhocail

Cumarsáid: TF1: Rannpháirtíocht

of

Tuiscint: TF3: Gnásanna cló agus struchtúr abairte TF6: Stór focal

Fiosrú agus Úsáid: TF6: Cuspóir, seánra agus guth TF7: Próiseas scríbhneoireachta agus ag cruthú téacs TF8: Freagairt agus intinn an údair

ca tio na ED l C o C m O pa ny

Tuiscint: TF4: Struchtúr abairte agus gramadach TF5: Stór focal TF6: Léiriú tuisceana

Tuiscint: TF3: Struchtúr abairte agus gnásanna cló TF4: Litriú agus staidéar ar fhocail TF5: Stór focal

Fiosrú agus Úsáid: TF7: Iarratais, ceisteanna agus idirghníomhuithe TF9: Athinsint agus mionléiriú TF10: Teanga a úsáid go spraíúil agus go cruthaitheach

Fiosrú agus Úsáid: TF7: Cuspóir, seánra agus guth TF9: Tuiscint TF10: Líofacht agus féincheartú

Dhá rón thuas ar an gcloch, Thuas ar an gcloch, thuas ar an gcloch.

Dhá rón thuas ar an gcloch.

Léim ceann amháin isteach sa loch.

Ceithre rón thuas ar an gcloch, Thuas ar an gcloch, thuas ar an gcloch.

Ceithre rón thuas ar an gcloch.

Léim ceann amháin isteach sa loch.

Rón amháin thuas ar an gcloch, Thuas ar an gcloch, thuas ar an gcloch.

Rón amháin thuas ar an gcloch.

Léim an rón isteach sa loch.

Trí rón thuas ar an gcloch, Thuas ar an gcloch, thuas ar an gcloch.

Trí rón thuas ar an gcloch.

Léim ceann amháin isteach sa loch.

Níl rón ar bith thuas ar an gcloch, Thuas ar an gcloch, thuas ar an gcloch.

Níl rón ar bith thuas ar an gcloch.

Tá siad go léir istigh sa loch.

e

Ed u

Cúig rón thuas ar an gcloch, Thuas ar an gcloch, thuas ar an gcloch.

Cúig rón thuas ar an gcloch.

Léim ceann amháin isteach sa loch.

Th

Bua na Cainte 1 lch. 8.

©

Canann na páistí an t-amhrán. Aimsíonn siad an focal cuí ag an am cuí. (rón, cloch, loch, an ghrian, spéir) Iarrann an múinteoir ar pháistí éagsúla an focal ___ a thaispeáint dó/di. (rón, cloch, loch, an ghrian, spéir) Ceistíonn an múinteoir na páistí: ‘Cá bhfuil ___?’ ‘Cad a rinne an rón?’ ‘An bhfuil an rón ar an gcloch?’ ‘An bhfuil an rón sa loch? ‘Cad atá sa spéir?’

Comhaireann na páistí na rónta: ‘Rón amháin, dhá rón, trí rón, ceithre rón, cúig rón.’

Dathaíonn na páistí ___ (an rón, an loch, an ghrian, an chloch) ___. (dearg, liath, gorm, dubh, buí)

30

Plean Seachtaine

Mé Féin

Ire la nd

Scríobhann an múinteoir scéal ‘Cúig Rón’ ar an gclár bán i gcomhpháirt leis na páistí. Glacann na páistí páirt sa scríbhneoireacht pháirteach agus baineann siad taitneamh as.

Cúig Rón.

Bhí cúig rón thuas ar an gcloch.

Thit ceann amháin isteach sa loch.

Bhí ceithre rón thuas ar an gcloch.

Bhí trí rón thuas ar an gcloch.

ca tio na ED l C o C m O pa ny

Thit ceann amháin isteach sa loch.

of

Thit ceann amháin isteach sa loch.

Bhí dhá rón thuas ar an gcloch.

Thit ceann amháin isteach sa loch.

Bhí rón amháin thuas ar an gcloch.

Thit an rón isteach sa loch.

Níl raibh rón ar bith thuas ar an gcloch.

Bhí siad go léir istigh sa loch.

Ansin, léann na páistí an scéal atá scríofa acu.

Measúnú don Fhoghlaim

Ed u

Sa téama seo déantar measúnú ar chumas an pháiste: • Stór focal a shealbhú agus a úsáid • Ceist a fhreagairt

©

Th

e

• Tuairisciú • Cur in aithne Cé hé sin? Sin é ___. (mo Dhaidí, mo Dhaideo, Oisín, Liam) Cé hí sin? Sin í ___. (mo Mhamaí, mo Mhamó, Niamh, an leanbh nua)

31

Plean Coicíse

Ire la nd

Plean Coicíse - Mé Féin Aonad 1 agus 2 (Ceacht 1, 2, 3, 4, 5, 6 agus Scéal) Plean Seachtaine - Mé Féin Aonad 1 (Ceacht 1, 2, 3 agus Scéal) Snáitheanna Gnéithe Acmhainní Teanga ó Bhéal Cumarsáid Bua na Cainte 1 (Teicneolaíocht) Léitheoireacht Tuiscint Bua na Cainte 1 Leabhar an Pháiste Scríbhneoireacht Fiosrú agus úsáid (lch. 1 - 4) Pictiúir Luaschártaí/Cártaí Cainte

ca tio na ED l C o C m O pa ny

of

Torthaí Foghlama Trí eispéiris foghlama cuí tarraingteacha ba cheart go mbeadh páistí in ann na torthaí foghlama seo a bhaint amach: Teanga ó Bhéal Gné Toradh Foghlama Tuairisceoirí Cumarsáid TF1: Spéis agus comhaird a léiriú agus stór focal a shealbhú trí Rannpháirtíocht, éisteacht agus éisteacht go gníomhach le Gaeilge shaibhir á labhairt i réimse ard comhthéacsanna ar mhaithe le spraoi agus cúiseanna faoi leith.

(Ceacht 1, Ceacht 2, Ceacht 3 agus Scéal) Tuiscint TF4: Abairtí gearra a chruthú.

Struchtúr abairte agus (Ceacht 1, Ceacht 2, Ceacht 3) gramadach Fiosrú agus Úsáid TF7: Ceisteanna simplí a chur chun teacht ar eolas agus ar thuiscint agus Iarratais, ceisteanna agus ceisteanna simplí a fhreagairt. idirghníomhuithe (Ceacht 1, Ceacht 2) Léitheoireacht

Gné Cumarsáid Tuiscint

Toradh Foghlama

TF1: Rannpháirtíocht TF3: Gnásanna cló agus struchtúr abairte

Ed u

TF4: Feasacht fhóineolaíoch agus fhóinéimeach

©

Th

e

Fiosrú agus Úsáid

Gné Cumarsáid Tuiscint

Fiosrú agus úsáid

TF5: Fónaic, aithint focal agus staidéar ar fhocail TF7: Cuspóir, seánra agus guth

Tuairisceoirí A thuiscint go gcuirtear brí in iúl trí chiall a bhaint as focail scríofa.

(Ceacht 1, Ceacht 2, Ceacht 3 agus Scéal) Gnásanna an chló a aithint agus a úsáid.

(Ceacht 1, Ceacht 2, Ceacht 3 agus Scéal) Imirt le fuaimeanna ar nós ríme sa dán Taidhgín Turcaí.

(Ceacht 1) Túschonsain a aithint i bhfocail.

(Ceacht 3)

Tuairimí mar gheall ar an dán Taidhgín Turcaí a chur in iúl trí úsáid a bhaint as geáitsí.

Tuairimí mar gheall ar an Scéal Cúig Rón a chur in iúl trí úsáid a bhaint as geáitsí.

(Ceacht 1 agus Scéal) Scríbhneoireacht Toradh Foghlama Tuairisceoirí TF1: Páirt a ghlacadh sa scríbhneoireacht pháirteach.

Rannpháirtíocht (Ceacht 1, Ceacht 2, Ceacht 3) TF3: Roinnt abairtí gearra iomlána a scríobh le tacaíocht, ag baint úsáid Struchtúr abairte agus gnásanna as gnásanna an chló. cló (Ceacht 1, Ceacht 2, Ceacht 3) TF7: Próiseas na scríbhneoireachta a aithint agus tús a chur le leas a Próiseas scríbhneoireachta agus bhaint as chun téacs a scríobh. ag cruthú téacs (Ceacht 1, Ceacht 2, Ceacht 3)

Plean Coicíse Ábhar

Cad is ainm duit? ___ is ainm dom.

Dia duit ar maidin.

Dia’s Muire duit.

Dia daoibh.

n

Cé tusa?

Is mise ___.

Dia duit ar maidin.

Dia’s Muire duit.

Dia daoibh.

Feicim le mo shúilín rud éigin a thosaíonn le b.

Feicim ___.

Sin _____. (bó, bord, banana, bábóg, bus, n buachaill, béal)

Eispéiris Foghlama Amhráin agus Dánta n Taidhgín Turcaí Drámaíocht Drámaíocht bunaithe ar an rann:Taidhgín Turcaí Drámaíocht bunaithe ar an scéal: Cúig Rón

Obair Bheirte Ceacht 1, Ceacht 2 agus Ceacht 3 Úsáid Neamhfhoirmiúil na Gaeilge Cad is ainm duit? ___ is ainm dom.

n

Scéalta

Cúig Rón Cluichí Feicim le mo shúilín Cluiche Kim Bí ag Léamh Bí ag scríobh Faigh an Focal

ca tio na ED l C o C m O pa ny

Modhanna Múinte An Modh Díreach Modh na Lánfhreagartha Gníomhaí An Modh Closamhairc An Modh Closlabhartha Modh na Sraithe Modh na Ráite

Ire la nd

Cé tusa?

Is mise ___.

Ceacht 3

of

Ceacht 1

Eiseamláirí Teanga Ceacht 2

n

Feicim le mo shúilín _____.

Sin ____.

Idirdhealú

e

Ed u

Idirdhealú sna spriocanna foghlama Idirdhealú san ábhar Idirdhealú sa mhodheolaíocht Measúnú Measúnú don Fhoghlaim Dírbhreathnú an Mhúinteora Ceistiú Tascanna Measúnaithe Féinmheasúnú

n Idirdhealú sna straitéisí n Idirdhealú trí thacaíocht bhreise n Idirdhealú sna tascanna n Idirdhealú trí acmhainní n Idirdhealú sa luas múinteoireachta n Foghlaim Chomhtháite Ábhar agus Teanga Ceol: Cúig Rón

n n

Drámaíocht: Cúig Rón Ealaín: Cúig Rón

©

Th

Mata: Cúig rón, ceithre rón, trí rón, dhá rón, rón amháin.

Féinmhachnamh Cuir na siombailí thíos in aice leis na heiseamláirí ag deireadh an aonaid.

Múineadh an t-ábhar seo agus d’éirigh leis na páistí dul chun cinn a dhéanamh san fhoghlaim.

Múineadh an t-ábhar seo ach teastaíonn tuilleadh tacaíochta ó na páistí chun a chinntiú go mbeidh dul chun cinn san fhoghlaim.

Níor múineadh an t-ábhar seo.

3 n 7

Plean Coicíse

Ire la nd

Plean Seachtaine - Mé Féin Aonad 2 (Ceacht 4, 5, 6 agus Scéal) Snáitheanna Gnéithe Acmhainní Teanga ó Bhéal Cumarsáid Bua na Cainte 1 (Teicneolaíocht) Bua na Cainte 1 Leabhar an Pháiste (lch. 6) Léitheoireacht Tuiscint Pictiúir Scríbhneoireacht Fiosrú agus úsáid Luaschártaí/Cártaí Cainte

Fiosrú agus Úsáid

ca tio na ED l C o C m O pa ny

of

Torthaí Foghlama Trí eispéiris chuí foghlama tharraingteacha ba cheart go mbeadh páistí in ann na torthaí foghlama seo a bhaint amach: Teanga ó Bhéal Gné Toradh Foghlama Tuairisceoirí Cumarsáid TF1: Spéis agus comhaird a léiriú agus stór focal a shealbhú.

Rannpháirtíocht, éisteacht agus (Ceacht 4, Ceacht 5, Ceacht 6) aird Leas a bhaint as noirm shóisialta chuí chun comhrá gearr a thosú TF3: agus taitneamh a bhaint as.

Gnásanna sóisialta agus feasacht (Ceacht 4, Ceacht 5 agus Ceacht 6) ar dhaoine eile Abairtí gearra a chruthú leis an struchtúr ceart chun eolas a Tuiscint TF4: thabhairt.

Struchtúr abairte agus (Ceacht 4, Ceacht 5 agus Ceacht 6) gramadach TF5: Stór focal

Ciall a bhaint as focail nua.

(Ceacht 4, Ceacht 5 agus Ceacht 6)

TF6: Léiriú Tuisceana TF7: Iarratais, ceisteanna agus idirghníomhuithe

Tuiscint a léiriú trí ghníomh nó fhreagra cuí a thabhairt.

(Ceacht 4, Ceacht 5 agus Ceacht 6) Ceisteanna a chur agus a fhreagairt.

(Ceacht 4, Ceacht 5, Ceacht 6)

©

Th

e

Ed u

TF10: Teanga a úsáid go spraíúil agus go cruthaitheach

Athrá a dhéanamh ar an rann: ‘Cé atá sa phictiúr?’

(Ceacht 5) Athrá a dhéanamh ar an amhrán ‘Ceann, Gualainn, Glúin is Cos’ agus freagairt don amhrán le geáitsí.

(Ceacht 6)

Plean Coicíse Léitheoireacht TF1: Rannpháirtíocht

TF3: Gnásanna cló agus struchtúr abairte

Fiosrú agus Úsáid

Gné Cumarsáid

e

Th

©

Stór focal a shealbhú trí éisteacht le téacsanna éagsúla.

(Ceacht 4, Ceacht 5, Ceacht 6, Scéal)

Éisteacht le téacs (Ceacht 4, Ceacht 5, Ceacht 6, Scéal)

TF10: Líofacht agus féincheartú

Úsáid a bhaint as réimse straitéisí tuisceana chun dul i ngleic le téacs.

(Ceacht 6 agus Scéal)

Úsáid a bhaint as réimse straitéisí tuisceana chun dul i ngleic le téacs agus brí a bhaint as le linn a bheith ag obair ar théacs i bpáirt le daoine eile.

(Scéal) Scríbhneoireacht Toradh Foghlama Tuairisceoirí TF1: Páirt a ghlacadh sa scríbhneoireacht pháirteach, agus taitneamh a Rannpháirtíocht bhaint aisti.

(Ceacht 4, Ceacht 5, Ceacht 6) TF3: Roinnt abairtí gearra iomlána a scríobh le tacaíocht, ag baint úsáid Struchtúr abairte agus gnásanna as gnásanna an chló. cló (Ceacht 4, Ceacht 5) TF5: Stór focal

Fiosrú agus úsáid

Tús a chur le roinnt straitéisí aitheanta focal a úsáid agus iad ag léamh téacsanna ar a leibhéal teagaisc.

(Ceacht 6)

TF6: Stór focal TF9: Tuiscint

Ed u

Tuiscint

A thuiscint go gcuirtear brí in iúl trí chiall a bhaint as léaráid.

(Ceacht 6) Gnásanna an chló a aithint agus a úsáid.

(Ceacht 4, Ceacht 5, Ceacht 6, Scéal)

ca tio na ED l C o C m O pa ny

TF5: Fónaic, aithint focal agus staidéar ar fhocail

Tuairisceoirí A thuiscint go gcuirtear brí in iúl trí chiall a bhaint as focail scríofa.

(Ceacht 4, Ceacht 5, Ceacht 6, Scéal)

Ire la nd

Tuiscint

Toradh Foghlama

of

Gné Cumarsáid

TF7: Próiseas scríbhneoireachta agus ag cruthú téacs

Úsáid a bhaint ina gcuid scríbhneoireacht pháirteach as stór focal atá á fhorbairt acu.

(Ceacht 4, Ceacht 5, Ceacht 6) Próiseas na scríbhneoireachta a aithint agus tús a chur le leas a bhaint as chun téacs a scríobh i gcomhpháirt leis an múinteoir.

(Ceacht 4, Ceacht 5) Próiseas na scríbhneoireachta a aithint.

(Ceacht 6)

Plean Coicíse Ábhar

Cé hé sin? Sin é ___.

Cé hí sin? Sin í ___.

Ire la nd

Conas atá tú?

Tá mé go maith, go raibh maith agat.

Níl mé go maith.

Tá mé tinn.

Tá pian i ___. (mo bholg, mo dhroim, mo ghlúin, mo ghualainn, mo chos, mo cheann, mo shúile, mo chluasa) n

ca tio na ED l C o C m O pa ny

Cé hé sin? Sin é ___.

Cé atá sa phictiúr? (mo Dhaidí, mo Dhaideo, mo dheartháir Tá ___ sa phictiúr.

Oisín) n (mo Mhamaí, mo Dhaidí, mo dheirfiúr Niamh, mo dheartháir Oisín, an leanbh nua, Mamó, Daideo, Uncail Pól, Aintín Cé hí sin? Sin í ___. (mo Mhamaí, mo Mhamó, mo dheirfiúr Úna) Niamh, an leanbh nua). n Comhair na daoine atá sa phictiúr.

Duine amháin, beirt, triúr, ceathrar, cúigear, seisear, seachtar. n Eispéiris Foghlama Modhanna Múinte Amhráin agus Dánta An Modh Díreach n Cé atá sa phictiúr?

Modh na Lánfhreagartha Gníomhaí Ceann, Gualainn, Glúin is Cos. n An Modh Closamhairc Drámaíocht An Modh Closlabhartha Drámaíocht bunaithe ar an scéal - Cúig Modh na Sraithe Rón Modh na Ráite

Mé Féin – Ceacht 6

of

Mé Féin – Ceacht 4

Eiseamláirí Teanga Mé Féin – Ceacht 5

Obair Bheirte Ceacht 4, Ceacht 5 agus Ceacht 6 Úsáid Neamhfhoirmiúil na Gaeilge Cé atá sa phictiúr?

Tá ___ sa phictiúr.

Comhair.

Duine amháin, beirt, triúr, ceathrar, cúigear, seisear, seachtar.

Scéalta

Cúig Rón

n

Cluichí Tascanna Éisteachta Cluiche Kim

Conas atá tú?

Tá mé go maith, go raibh maith agat.

Níl mé go maith.

Tá mé tinn.

Tá pian i ___. (mo bholg, mo dhroim) n

Idirdhealú

Th

e

Ed u

Idirdhealú sna spriocanna foghlama Idirdhealú san ábhar Idirdhealú sa mhodheolaíocht Measúnú Measúnú don Fhoghlaim Dírbhreathnú an Mhúinteora Ceistiú Tascanna Measúnaithe Féinmheasúnú

n Idirdhealú sna straitéisí n Idirdhealú trí thacaíocht bhreise n Idirdhealú sna tascanna n Idirdhealú trí acmhainní n Idirdhealú sa luas múinteoireachta n Foghlaim Chomhtháite Ábhar agus Teanga Ceol: Ceann, Gualainn, Glúin is Cos Drámaíocht: Cúig Rón

Corpoideachas: Ceann, Gualainn, Glúin is Cos Féinmhachnamh Cuir na siombailí thíos in aice leis na heiseamláirí ag deireadh an aonaid.

Múineadh an t-ábhar seo agus d’éirigh leis na páistí dul chun cinn a dhéanamh san fhoghlaim.

Múineadh an t-ábhar seo ach teastaíonn tuilleadh tacaíochta ó na páistí chun a chinntiú go mbeidh dul chun cinn san fhoghlaim.

Níor múineadh an t-ábhar seo.

©

n n

3 n 7