8 minute read
De prima ballerina’s van Les Hivernales de la Danse
Tekst Céline Pécheux
Fotografie Justin Paquay ALORS ON DANSE
Zij is een prima ballerina, hij een van de weinige Belgen die deel uitmaken van het corps de ballet van de Opéra National de Paris. Ludmila Pagliero en Thomas Docquir vormen samen een van de sterduo’s op Les Hivernales de la Danse in Luik, georganiseerd door de voormalige ballerina Marie Doutrepont. Een gesprek op het dak van het Parijse hotel Brach.
De dans staat weer volop in de belangstelling. De film ‘Encore’ van Cédric Klapisch – met in de hoofdrol Marion Barbeau, danseres bij het Ballet de l’Opéra de Paris – trok meer dan 1,3 miljoen toeschouwers. En balletscholen zijn populairder dan ooit. Sommigen trekken enkele decennia na hun kindertijd weer hun spitzen aan. Video’s met choreografieën zijn een hit op TikTok en de elfde editie van Les Hivernales de la Danse in Luik is nu al een van de meest spraakmakende events van 2023. Allemaal tekenen dat de klassieke dans in de lift zit. Marie Doutrepont, Ludmila Pagliero en Thomas Docquir delen een liefde voor ballet. Alle drie begonnen ze als kind al met dansen en van die alles-verterende passie maakten ze ook hun beroep. Klassiek ballet is een veeleisende, mysterieuze discipline, die veel mensen zien als competitief, elitair en zelfs ronduit ontoegankelijk. Een wereld achter gesloten deuren met eeuwenoude wetten. Op Les Hivernales de la Danse, die de dans met een grote D toegankelijker wil maken, wordt die deur opengezet.
Ballet aan de top! De Belgische danser Thomas Docquir en prima ballerina Ludmila Pagliero op het dak van het Parijse hotel Brach.
Reiken naar de sterren
Thomas Docquir komt uit Dinant en danst al sinds zijn achtste. Als jong talent ging hij op 12-jarige leeftijd naar de ‘petits rats’-school van de Opéra de Paris, een kostschool waar hij een dubbel curriculum volgde: vijf dagen per week ging hij ‘s morgens naar de les en ‘s middags dansen. Tijdens de vakanties kwamen daar nog stages bij. Ver van zijn familie trainde hij hard om zijn droom waar te maken: professioneel danser worden. “De Opéra de Paris is de Roll’s Royce van de dans,” vindt Thomas. “Je moet je plaats in het corps de ballet verdienen en dat vraagt opofferingen.” Elk jaar deed Thomas examen om verder te komen. Ondanks blessures, tijden van ontmoediging, opofferingen en mislukkingen boekte hij ook succes. Hij was 17 en had zijn middelbareschooldiploma op zak toen hij aangenomen werd bij het corps de ballet van de Opéra de
Marie Doutrepont, oprichtster van het prestigieuze Gala Hivernales de la Danse in Luik op 17 en 19 maart.
Paris. Zoals iedereen begon hij onderaan de ladder, maar elk jaar deed hij examens die hem op een dag naar de Heilige Graal kunnen leiden: de titel van primo ballerino. In afwachting daarvan is hij sujet: de tussencategorie in de hiërarchie van de dansers, na de eerste en tweede solist die enkele solo’s op het podium krijgen. “De Opéra de Paris is een gezelschap van 154 dansers waarin homogeniteit en discipline voorrang hebben op individualiteit. Ook qua gewicht en lengte mogen we niet afwijken ... Op een typische dag is er ’s morgens les, in de namiddag repetitie en ’s avonds optreden. Er zijn ongeveer 180 voorstellingen per jaar, inclusief weekends en feestdagen. Het tempo ligt hoog. Een balletdanser is een topatleet en het beroep laat weinig ruimte voor een privéleven. Maar ik hou van mijn werk. Voor vrouwen is het ritme misschien nog moeilijker, al zijn steeds meer danseressen mama geworden dankzij (onder andere) de postnatale begeleiding die het gezelschap organiseert.” Het Ballet heeft momenteel zes primo ballerino’s en tien prima ballerina’s, onder wie Ludmila Pagliero. Een echte ster, volgens Marie Doutrepont. Ludmila is afkomstig van Buenos Aires en begon haar intensieve dansopleiding aan het Instituto Superior de Arte del Teatro Colón. Ze is de eerste Argentijnse danseres in het Ballet de l’Opéra de Paris. Op 22 maart 2012, tijdens een opvoering van La Bayadère waarin ze de rol van Gamzatti danste, werd ze tot prima ballerina en Étoile de l’Opéra de Paris benoemd. Die benoeming vond plaats op het podium, voor een uitzinnig enthousiast publiek. “Dat is traditie,” legt Ludmila uit. “Een prachtig, emotioneel moment. De bekroning van een droom die veel werk en opoffering vraagt.”
De Rolls-Royce van de dans
Vergeleken met de flamboyante Russische dansers, de expressieve Cubanen en de eerder ingetogen Engelsen, hebben de Fransen een zekere noblesse, overgeërfd van het hof van Lodewijk XIV. Het Ballet de l’Opéra de Paris waakt over de Franse stijl, die ontstond aan het hof van de Zonnekoning met de entrechats (waarbij een danser de benen kruist tijdens een sprong). De Franse stijl berust op elegantie, symmetrische armbewegingen, polsbewegingen, complexe en lichte beenbewegingen. De gebaren zijn altijd minimaal. De Opéra de Paris, dat is ook: 300 jaar lang een ononderbroken keten van bewegingen en tradities, voortgezet door duizenden dansers, leraren en choreografen, opgevoerd in twee zalen – de ene in het Palais Garnier en de andere op de Place de la Bastille. Er is een academie en een dansschool: een kweekvijver voor toekomstige sterdansers. Het Ballet is niet alleen bijzonder om zijn lange geschiedenis en identiteit, maar ook door de manier waarop er gewerkt wordt. Er is een sterke hiërarchie: je begint onderaan de ladder, en dan moet je vier stadia en evenveel rangen doorlopen voor je de status van prima ballerina bereikt. Elk jaar wordt een wedstrijd gehouden om te kunnen promoveren van quadrille naar coryfee, naar sujet, naar prima ballerina. Er zijn maximaal één of twee plaatsen per rang. Bij elke promotie wordt maar één mannelijke of vrouwelijke danser een primo/a ballerino/a, en soms zelfs niemand. “De pensioengerechtigde leeftijd voor een danser aan de Parijse Opera is 42 jaar. Dat kan frustrerend zijn, want het is een leeftijd waarop je fysiek nog heel goed bent. Dansers verdienen bovendien geen voetballersloon. Ze moeten blijven werken na hun pensioen. De meesten worden choreograaf, toneelmeester, balletmeester of leraar,” zegt Marie Doutrepont. •••
MARIE DOUTREPONT
Tussen traditie en moderniteit
‘Romeo en Julia’ opgevoerd door twee mannen. Of door twee vrouwen. De wilde Carmen wordt niet gestraft voor haar seksuele vrijheid en sterft niet … De evolutie van de klassieke dans is steeds meer verweven met de evolutie van de huidige samenleving, moraal en trends. Benjamin Millepied was iets meer dan een jaar (van november 2014 tot februari 2016) directeur Dans aan de Opéra de Paris. Hij wilde een frisse wind laten waaien door het instituut en bepaalde klassiekers herwerken. Voor het eerst in de geschiedenis van de Opera weigerde hij jonge dansers bruin te schminken in een tableau uit ‘La Bayadère’ een romantisch ballet van Léon Minkus dat zich afspeelt in India. Eeuwenlang voerden de studenten van de Opéra-school de ‘danse des négrillons’ uit met bruine make-up. Sindsdien zijn dat soort praktijken, die uit de koloniale tijd en/of de slavernij stammen, herzien en aangepast. De dansers worden niet meer opgemaakt om in de exotische visie van de auteur te passen. “Vandaag hebben dansers kostuums die bij hun huidskleur passen en heet het de ‘kinderdans’ in plaats van de n****dans,” legt Thomas uit. “Diversiteit in de opera is momenteel een veelbesproken onderwerp. Traditioneel komen in balletten altijd rijke blanke prinsen voor, bedrogen vrouwen en liefdesa aires die taboe zijn vanwege het klassenverschil. Er zitten veel clichés en stereotypen in die duidelijk niet meer van deze tijd zijn. Mensen willen vandaag minder heteronormatieve werken zien, meer diversiteit op het podium ook.” Maar hoe ver kun je gaan zonder de context te verloochenen waarin het ballet werd gecreëerd? “We moeten goed nadenken over de manier waarop we de traditie vertalen en uitvoeren, en het instituut democratiseren zonder het te vulgariseren,” besluit Marie Doutrepont. “De identiteit van de Opéra de Paris is die van de Franse klassieke school. We willen die traditie koesteren, maar het gezelschap krijgt ook steeds meer erkenning voor zijn hedendaagse creaties.” En hoe zit het met het evenwicht tussen hedendaagse en meer klassieke voorstellingen? “De twee werelden die nu nog gescheiden zijn, moeten we met elkaar verzoenen,” vindt Marie.
“DANS IS DE SCHOOL VAN HET LEVEN. JE LEERT JEZELF VOORTDUREND TE OVERSTIJGEN. DIE HOUDING ZIT DIEP IN ONS.” THOMAS DOCQUIR
LES HIVERNALES DE LA DANSE
Les Hivernales de la Danse zijn het compleet tegenovergestelde van elitair en ontoegankelijk. Er wordt naar gestreefd om iedereen te bereiken. “Veel mensen denken nog altijd dat ballet niets voor hen is. Dat begrijp ik wel: als je voor de Opéra staat, denk je meteen: ‘Wow. Indrukwekkend’. En de plaatsen zijn duur. Mensen gaan ervanuit dat het iets is voor oude, blanke mensen,” zegt Marie Doutrepont, oprichtster van Les Hivernales de la Danse. Ze geniet van de verwonderde blikken van de mensen die voor het eerst naar het ballet gaan. Als voormalig professioneel klassiek danseres bij verschillende gezelschappen (Royal Ballet of Covent Garden, Ballet du Capitole de Toulouse en Ballet Vlaanderen) maakte ze gebruik van haar netwerk om de beste solisten ter wereld naar haar geboortestad Luik te halen. Het project is nu een van de culturele evenementen waar het meest naar wordt uitgekeken. Het is ook het enige gala van internationale allure dat op Belgisch grondgebied wordt georganiseerd. Al vanaf de eerste editie van Les Hivernales in 2011 kiest Marie voor een eclectisch programma dat alle clichés vermijdt. Het is zowel up-to-date als toegankelijk voor niet-ingewijden; er worden zowel belangrijke fragmenten uit het klassieke repertoire gebracht als hedendaagse juweeltjes, en ook nieuwe werken. Heel bijzonder: Marie maakt het programma van het Gala niet bekend, alleen de lijst van dansers. In de praktijk krijg je een voorstelling van meer dan twee uur met een cast van een dozijn dansers die tot de beste ter wereld behoren. “Met solo’s en duetten uit de meest iconische stukken van het klassieke en hedendaagse repertoire, trekt deze 11de editie opnieuw de kaart van technisch kunnen en de ontmoeting tussen sterke en boeiende persoonlijkheden als Ludmila en Thomas,” zegt Marie. Als bonus zijn er dit jaar twee wereldpremières en de exclusieve kans om de sterdansers op zondagochtend te zien trainen. Er komt een jubileumboek over tien jaar Hivernales en een Prix des Hivernales die de ‘Grande Danse’ dedramatiseert, met een jury die zich niet laat dwingen door het strikte kader van de Opéra. Dat alles in de Manège de la Caserne Fonck, een uitgelezen setting voor een veelzijdig programma en een verrassende en onvergetelijke ervaring.
leshivernales.be - prixdeshivernales.be
