Almanako lorenz 2012 by Editora Lorenz

ALMANAKO

LORENZ

N-ro 32

ALMANAKO

LORENZ TRIDEK DUA NUMERO JARO 2012

Eldonis URKTKVKUOC"GNFQPC CUQEKQ"H0"X0"NQTGP\ RIO-DE-調ANEJRO (RJ) BRAZILO

La Asocio starigis jenajn fondusojn: FONDUSO PORTO CARREIRO NETO por aliøo de nepagipovaj membroj FONDUSO IÞMAEL GOMES BRAGA por eldono de novaj libroj FONDUSO ZAMENHOF por riparo en la sidejo La jarkotizo estas • 20,00 aý egalvaloro pagebla per UEA aý literaturaj verkoj en Esperanto. Konto æe UEA: kodo sesl-s Kovrilaj detaloj: da Silva Dias Reviziistoj: Glória Solange Horloĝo de la placo. Precipa simbolo de Taguatinga.

e Affonso Borges Gallego Soares

Catalogação na fonte do Departamento Nacional do Livro J37

J37

Ano (Espírito) Ano (Espírito) Vigésimo oitavo número / Ano. — Rio de Janeiro: Trigésimo número / Ano. — Rio de Janeiro: Associação Editora segundo Espírita F. V. Lorenz, 2008. Associação Editora Espírita F. V. Lorenz, 2012. 160 p.; 14x21 cm. (Almanako Lorenz; 28) 216p.; 15,5 x 22 cm. (Almanako Lorenz; 32) Texto em Esperanto. Texto em Esperanto. ISBN: 85-86984-20-5 ISBN 978-85-86984-20-5 1. Espiritismo. I. Título. II. Série. 1. Espiritismo. I. Título. II. Série CDD: 133.9 CDD: 133.9

SPIRITISMA ELDONA ASOCIO F. V. LORENZ Rio-de-¬anejro (RJ) - Brazilo Tel. (21) 2221-2269 – editora_lorenz@uol.com.br

ALMANAKO LORENZ Jara eldona¼o de Spiritisma Eldona Asocio F. V. Lorenz 2012 – Tridek dua jaro Estraro: Prezidanto: Vic-Prezidanto Direktoro Financisto: Direktoro Adjunkto: Direktoro Adjunkto:

Robinson Mattos Celso Pinheiro Mauro Libânio da Fonseca João Silva dos Santos Geralcino Viana Gomes

Komitato: Prezidanto: Membroj:

Affonso Borges Gallego Soares Alberto Flores Amaury de Souza Antônio de Souza Barbosa Balbina Ferreira Cesar Soares dos Reis Elmir dos Santos Lima Ismael de Miranda e Silva Joel Maciel Soares Jorge Andréa dos Santos José Roberto Motta da Silva Vicente Paula Werneck Sebastião Nunes Cavassoni Zita Flora de Almeida Edgard Monteiro Machado João Nunes Lins Anstataýantoj: Ubirajara Thadeu Tânia Maria Fernandes Paixão Álvaro Borges de Almeida Motta Kontrola Konsilo: Membroj: Danilo Carvalho Villela Eloy Carvalho Villela Romualdo de Castro Celani Anstataýantoj: Aylton de Lima Rocha Suely Alves Lopes Kompostita de Rogério Mota Presita en RJ, Brazilo

MCNGPFCTQ"4234

Lundo Mardo Merkredo ¬aýdo Vendredo Sabato Dimanæo

1 1 1 1 1 1 1

Januaro 2 9 16 3 10 17 4 11 18 5 12 19 6 13 20 7 14 21 8 15 22

Lundo Mardo Merkredo ¬aýdo Vendredo Sabato Dimanæo

1 1 1 1 1 2 1

2 3 4 5 6 7 8

Aprilo 9 16 10 17 11 18 12 19 13 20 14 21 15 22

Lundo Mardo Merkredo ¬aýdo Vendredo Sabato Dimanæo

1 1 1 1 1 2 1

2 3 4 5 6 7 8

Julio 9 16 10 17 11 18 12 19 13 20 14 21 15 22

Lundo Mardo Merkredo ¬aýdo Vendredo Sabato Dimanæo

1 2 3 4 5 6 7

Oktobro 8 15 22 9 16 23 10 17 24 11 18 25 12 19 26 13 20 27 14 21 28

27 28 29 1 1 1 1

1 1 2 1 2 3 4

Marto 5 12 19 6 13 20 7 14 21 8 15 22 9 16 23 10 17 24 11 18 25

26 27 28 29 30 31 1

Majo 14 21 15 22 16 23 17 24 18 25 19 26 20 27

28 29 30 31 27 28 29

Junio 1 4 11 18 1 5 12 19 1 6 13 20 2 7 14 21 1 8 15 22 2 9 16 23 3 10 17 24

25 26 27 28 29 30 1

25 26 27 28 29

Aýgusto 1 6 13 20 2 7 14 21 1 8 15 22 2 9 16 23 3 10 17 24 4 11 18 25 5 12 19 26

27 28 29 30 31 28 29

1 1 1 1 2 1 2

Septembro 3 10 17 4 11 18 5 12 19 6 13 20 7 14 21 8 15 22 9 16 23

24 25 26 27 28 29 30

29 30 31 27 28 29 30

Novembro 1 5 12 19 1 6 13 20 2 7 14 21 1 8 15 22 2 9 16 23 3 10 17 24 4 11 18 25

26 27 28 29 30 1 1

1 1 1 1 2 1 2

Decembro 3 10 17 4 11 18 5 12 19 6 13 20 7 14 21 8 15 22 9 16 23

23 24

30 31

25 26 27 28 29

23 30

24 25 26 27 28 29

24 31

1 1 1 2 3 4 5

Februaro 6 13 20 7 14 21 8 15 22 9 16 23 10 17 24 11 18 25 12 19 26

1 1 2 3 4 5 6

7 8 9 10 11 12 13

24 31

25 26 27 28 29 30

Lguwq Jesus

F. V. Lorenz

L. L. Zamenhof

Allan Kardec

INDEKSO

Euripedes A. Barbosa / Carlos Maria ESPERANTO-MOVADO EN TAGUATINGA.......................... 11 BRODISTINOJ EL TAGUATINGA ................................................... 23

Eldonejo Lorenz INTERVJUO KUN ROY MCCOY ............................................ 29

Délio Pereira de Souza D-RO ADOLPHO BEZERRA DE MENEZES ......................... 41

Renato Corsetti KIA ESPERANTO EN LA 3-A JARMILO? FACILA, REGULA KAJ TUTMONDA! ................................... 47

Allan Kardec JUSTECO DE LA ENKARNIØO............................................. 61

Vu Duc Tan VJETNAMIO, PROMESITA TERO ......................................... 65

Trung Kien HANOJO, MILJARA URBO ................................................... 71

Giuseppe kaj Ursula Grattapaglia BONA ESPERO – IDEALO KAJ REALO .............................. 81

Allan Kardec FELIÆAJ TIUJ, KIUJ HAVAS PURAN KORON..................... 99

Raymundo Souza IZOLECO EN LA HOMAMASO ........................................... 105

Jarmila Rýznarová LA VIVO PLENA DE MUZIKO.............................................. 109

Flávio Olive SPIRITISMA INFORMA SERVO (SEI) ................................. 119

Allan Kardec LA ANØELOJ LAÝ SPIRITISMO ......................................... 127

Anonima PREØO DE LA ARBO .......................................................... 133

Alamiro Galvão VICTOR HUGO KAJ LA PAROLANTAJ TABLOJ .............. 137

Przemysaw Pawe Grzybowski ESPERANTO KIEL ILO DE INTERKULTURA EDUKADO .... 147

Eldonejo Lorenz INTERVUJO KUN BRAZILA SAMIDEANO ALBERTO FLORES ...................................... 155

Neide Barros Rêgo SUBLIMADO......................................................................... 167

Firdaýs Þukurov TAØIKIO – LANDO MONTARA EN MEZA AZIO ................ 169

Chico Xavier PIEDOJ KAJ PACO.............................................................. 185

Allan Kardec DESTINO DE LA TERO........................................................ 187

Ismael Miranda e Silva NOVA INTERPRETO ............................................................ 189

Adjé Adjévi LA FESTO DE EPE-EKPE ................................................... 193

Gerson Simões Monteiro BEZERRA DE MENEZES SAVAS VERKISTON ................. 197

Augusto Frederico Schmidt LA KANTO DE LA BLANKA KOKO .................................... 199 REMEMOROJ PRI LA EVENTOJ DE ELDONEJO LORENZ EN 2011 ..........................................................203 UNIVERSALA KONGRESO – DANIO ........................................209 DUJARA INTERNACIA LIBRO-FOIRO DE RIO-DE-¬ANEJRO ... 214

ESPERANTO-MOVADO EN TAGUATINGA Euripedes A. Barbosa / Carlos Maria (Brazilo) La Urbo Taguatinga estis fondita la 5-an de julio 1958, sed la unuaj loøantoj aperis en æi tiu regiono dum la 18-a jarcento, kun la celo seræi grandvalorajn metalojn kaj bredi brutaron. Øi estas la plej granda satelita urbo en Federacia Distrikto kaj estas kvazaý æefurbo de vasta regiono. En tiu aglomera¼o vivas pli ol unu miliono da enloøantoj. Taguatinga havas 121,34 kvadratajn kilometrojn kaj situas 19 kilometrojn for de Plano Piloto (Brasília). Øia komerca aktivado estas intensa, kiu allogas aliurbanojn. Taguatinga ankaý estas alnomata “ekonomia æefurbo el Federacia Distrikto.” La nomo Taguatinga devenas el indiøena lingvo kaj signifas “argilon blankan.”

Esperanto-Movado Unuaj Paþoj La plej antikva informo, kiun ni havas pri la Esperanto-movado en Taguatinga estas tiu aperinta en la revuo Brazila Esperantisto (novembro/decembro 1961): “En Taguatinga (æirkaýa¼oj de la brazila æefurbo) estas starigita elementa Esperanto-Kurso, kun dekoj da lernantoj.” Mankas pli da klarigoj pri tiu kurso, bedaýrinde. En decembro 1962, Esperanto-Asocio de Brasília okazigis la Unuan Semajnon de Esperanto en Brazilja. Kadre de tiu evento, Nelson Pereira de Souza vizitis la urbon Taguatinga, kie li prelegis pri la “Cseh Metodo”. En 1974, Eurípedes Nascimento instruis Esperanton æe la sidejo de “Milícia Fraterna Lucius” (FREL), en Taguatinga. La gazeto “Candeia”, oficiala organo de tiu organiza¼o, publikigis informojn pri nia lingvo, plurfoje. Por festi la unuan datrevenon de Brazila Konsilantaro de Esperanto, membroj de tiu institucio renkontiøis en Brazilja, de la 24-a øis la 27-a de majo 1975. En la 25-a, kelkaj el ili vizitis la sidejon de FREL, en Taguatinga. La Organiza Komitato de la 11-a Brazila Seminario de Esperanto, okazinta en Brazilja de la 15-a øis la 18-a de julio 1976, kunsidis plurfoje æe la sidejo de FREL, en la lasta sabato, æiumonate. En la sepdekaj jaroj, Esperanto iom disvastiøis en Taguatinga danke al la klopodoj de Eurípedes Nascimento kaj José Romão Filho. Taguatinga Esperanto-Rondo (Tero) La 31-an de majo 1980, estis fondita Taguatinga Esperanto-Rondo. Øia estraro enposteniøis nur en la 18-a

de oktobro, samjare, kies solena¼o okazis æe la “Centro Sócio-Recreativo Bernardo Sayão, en la kvartalo “M Norte” (Taguatinga). Okaze de la solena¼o, Nelson Pereira de Souza prelegis pri la temo: “Kial Esperanto?” Jen la elektita estraro de TERO: Prezidanto – Ludimar Azevedo da Silva; sekretario – Elza Bontempo do Nascimento; kasisto – Givanildo Ramos Costa. Kontrolkomitato: Arcelino Antônio da Silveira, Eurípedes do Nascimento kaj Alvamar Costa Silvestre. Laý raporteto aperinta en la bulteno Tagiøo, marto 1981, Arcelino Antônio da Silveira kaj Ludimar Azevedo da Silva instruis Esperanton æe TERO. Bedaýrinde, Taguatinga Esperanto-Rondo ne longe vivis. Direktoro de Universala Esperanto-Asocio (UEA) Vizitas Nian Urbon Victor Sadler, direktoro de UEA, venis al nia urbo en aprilo 1981, kiam li kunsidis kun membroj de kelkaj Esperanto-organiza¼oj, æe Centro Recreativo Bernardo Sayão. Æeestis la renkontiøon pli ol 10 esperantistoj. La celo de tiu kunsido estis sciigi la direktoron de UEA pri la

preparaj agoj rilate al la 66-a Universala Kongreso de Esperanto. Tiu grandioza kongreso fakte okazis en la æefurbo de Brazilo, de la 25-a de julio øis la 1-a de aýgusto 1981, plena de sukceso. Taguatinga Esperanto-Klubo (TEK)

Post kelkaj jaroj de stagnado denove la movado en Taguatinga revigliøis per la fondo de Taguatinga Esperanto-Klubo. En la lernejo nomata “Centro de Ensino Médio Ave Branca” (CEMAB), la 9-an de julio 1993, okazis kunveno, kiu rezultis la fondon de Taguatinga Esperanto-Klubo, dank’al iniciato de Cleto Galvão da Silva kaj Carlos Maria. Partoprenis en la kunsido 36 personoj. La unua estraro de TEK: Prezidanto – Cleto Galvão da Silva; vicprezidanto – Carlos Maria; sekretario – Maria de Lourdes Abreu; kasisto – Cleber da Rocha Galvão; direktoro pri Publikaj Rilatoj – Maria Marlize da Rocha Galvão; direktoro pri Propra¼o – Liana de Carvalho e Souza. Kontrolkomitato: André Luiz Alexandre, Rita de Cássia Macedo Alves kaj Waldson Guardiano.

Unuaj Realigoj de TEK La 15-an de aýgusto 1993, Carlos Maria ekinstruis Esperanton æe la lernejo Centro de Ensino Médio Ave Branca. En la 15-a de decembro samjare, TEK realigis la feston omaøe al la 134-a datreveno de nia majstro L.L. Zamenhof, æe la restoracio Muralha Chinesa (Alameda ShoppIng). Okaze de tiu evento, la gelernantoj de la unua kurso ricevis atestilon. La Unua Sidejo de TEK

La estraro de TEK luis la æambron n-ro 204, en la jena adreso: C-5, lote 9, urbocentro. La 27-an de februaro 1998 okazis la solena inaýguro de la sidejo, kun la æeesto de pluraj personoj, inkluzive de la deputito Renato Rainha. Matenkafo En 1998 komenæiøis la festa kunsido nomata Matenkafo, kiu okazas la lastan dimanæon æiumonate, en la sidejo de nia Klubo. Dum la Matenkafo oni faras prelegeton pri iu ajn temo, kantas esperantajn kanzonojn,

babilas en Esperanto, trinkas kaj manøas bongusta¼ojn ktp. Multe da eksterlandaj esperantistoj jam partoprenis nian Matenkafon. Valoras mencii kelkajn el ili: Neil A. Blonstein (Usono), Aneta Ubik (Pollando), Aldo Grassini (Italio), Sebastian Kief (Danlando), Ricardo Pinori kaj Giovanna Licciardelli (Italio), Gabrielle Tréaton, Helene Dubois kaj Jean Claude Dubois (Francio), Fritz Hilpert (Germanio) kaj Harada Tsukuru (Japanio). Renkontiøoj

Temas pri la Esperanto-Renkontiøo de Taguatinga, kiu okazas en la tria dimanæo de septembro, ekde 1998, escepte la unua, okazinta la 6-an de septembro 1998. La temo de la Unua Renkontiøo estis: “Komunikado kaj kulturo”. Prelegis pri tiu temo nia samideano Waldir Antônio Silvestre. Partoprenis en la evento 119 personoj. Øis hodiaý, Taguatinga Esperanto-Klubo realigis 14 Renkontiøojn. La lasta okazis en la 18-a de septembro 2011, æe la aýditorio de Centro de Ensino Médio Ave Branca, kun la partopreno de 104 homoj. Prelegis nia samideano Sandro Moreira Alves, pri la temo: “Esperanto – Fascina Lingvo”.

Okaze de tiu 14-a Esperanto-Renkontiøo de Taguatinga, la grupo Nova Erao kantis kelkajn kanzonojn kaj deklamis du poemojn. Krom tio, oni transdonis KERatestilojn al la 23 sukcesintoj de la juliaj ekzamenoj en la urbo Braziljo. La eble plej grava momento en tiu kunsido estis la virtuala partopreno de Katalin Kovats, el

Hungario. La famkonata instruisto Josias Barbosa raportis pri tiu afero, en interreto: “La 18-an de septembro, antaýtagmeze, Katalin Kovats faris fulmrapidan irrevenan vojaøoj al Brazilo por æeesti la liveradon de la KER-atestiloj al la 23 sukcesintoj de la juliaj ekzamenoj en urbo Braziljo. Tiu mirinda¼o eblis pro la progreso de teknologio, pere de Skajpo.” Æiuj Renkongiøoj kaj Matenkafoj organizitaj de TEK sukcesis kaj ili elmontras, ke la esperantistaro el Taguatinga efektive kapablas organizi la 47-an Brazilan Kongreson de Esperanto, okazonta en nia urbo de la 15-a øis la 19-a de januaro 2012. Esperantistoj Paradis en Taguatinga

Taguatinga festis sian 40-an datrevenon en la 5-a de julio 1998 kaj la esperanta movado de la urbo estis reprezentata, en la defilo de la 7-a de junio, pere de esperantistoj sub la gvido de Taguatinga Esperanto-Klubo.

Tek Donacas Librojn al Biblioteko Eurípedes Alves Barbosa, tiama prezidanto de TEK, kune kun Carlos Maria kaj Catarina Falcomer, la 16-an de decembro 1999, vizitis la bibliotekon Machado de Assis por donaci al tiu institucio dekojn da esperantaj libroj. La direktorino de la biblioteko, sinjorino Cheila de Souza Luiz, afable akcepits la tri estraranojn de TEK. La biblioteko Machado de Assis troviøas en la centro de Taguatinga. Propra Sidejo de TEK La 9-an de novembro 2001, TEK translokiøis al la æambro 112, Konstrua¼o Paranoá Center, C-12, urbocentro. La æambro estis aæetita dank’al financa apogo de la samideanino Maria Eurípedes de Queiroz. Fotogalerio Belega festo okazis la 28-an de decembro 2003, en la sidejo de TEK, kun la partopreno de 32 esperantistoj, kiam estis inaýgurita la galerion kun fotoj de eksprezidantoj de nia Klubo. Sur la muro de la æambro troviøas fotoj de la eksprezidantoj: Cleto Galvão da Silva, Eurípedes Alves Barbosa, Carlos Maria kaj Sufia Alves de Lima. Omaøo al la Fondintoj de Taguatinga Esperanto-Klubo Taguatinga Esperanto-Klubo omaøis siajn fondintojn, la 9-an de julio 2004, okaze de sia 11-a datreveno. Tiu festokunsido sukcesis, kun la partopreno de kelkaj el la fondintoj. Tiam, estis inaýgurita la tabulon enhavante la nomojn de æiuj fondintoj.

Espaço Cultural Onda Jovem La deputitino Arlete Sampaio starigis, en QSA 10, domo n-ro 6, Taguatinga, la organiza¼on nomatan “Espaço Cultural Onda Jovem”, por instrui senpagajn kursojn de muziko, danco, manlabora¼oj kaj Esperanto. Dum la jaro 2005, Eurípedes Alves Barbosa instruis Esperanton tie. Tiu institucio fermis la pordojn en la fino de la jaro 2006.

Xavier kaj DĂŠlio

BRODISTINOJ EL TAGUATINGA

En septembro 2001, æirkaý 20 brodistinoj el la Manarta¼a Foiro de Taguatinga (urbo proksima al Braziljo) kunvenis por perfektigi siajn verkojn. Man-laboristinoj pli ol lertaj, ili perceptis ke ili povos fari pli – kaj ili sukcesis apogon æe Sebrae-DF (registara servo por helpi al malgrandaj entreprenistoj). Tiu apogo estis fundamenta por tiu grupo de virinoj, kiu ricevis specialigitan orientadon por la organizo de grupoj kaj por la disvolvo de novaj teknikoj kaj produktoj. Komence, la man-artistinoj enkondukis nova¼ojn, brodante laý temoj aludaj al turismaj punktoj de la federacia æefurbo, Braziljo... Iom pli malfrue, post renkontiøo kun dezajnisto Renato Imbroisi, ili difinis la nunan orientiøon de tiu ofico tiom unika: la brodado pri floroj kaj fruktoj de la brazila savano (en la Centra Regiono de la lando).

La tekniko nomata "avina brodado", kun siaj variaj tipoj de kruderoj, ekde tiam kreis kusenojn, tablo-tukojn, parfum-saketojn, inter aliaj belegaj kaj senegalaj produktoj.

Kie trovi brodaÂźon pri karesm-floroj, kiuj aspektas tiel realaj, ke ili Ăžajnas eligi parfumon?

Kapti la naturon estas arto. Estas necese malfermi la okulojn kaj la koron por ke neniu detalo eskapu, nek la floro kaj la emocio, kiujn øi elvokas. Kaj estas necese kunigi æion æi tion en broda¼on, por ke la aliaj partoprenu en tiaj mirinda¼oj, faritaj per la manoj de tiuj popol-artistinoj el Taguatinga.

Teksto kaj fotoj el Interreto – www.bordadeirasdetaguatinga.com.br Tradukis esperanten Jair Salles.

Délio kaj amikoj ce la 66ª WMG, en Brazilo

INTERVJUO KUN ROY MCCOY Kiu estas Roy McCoy? Kie vi naskiøis, profesio... Rilate mian naskiøon, la familia rakonto estis ke mia patrino konsolis mian patron pro la morto de lia patro, mia avo, kaj ke mi rezultis el tio. Nun mi konstatas ke mia avo ne estus mortinta tiel juna, de pulmokancero, se li ne estus tiom fuminta tra sia plenkreskula vivo. Oni do povas vivi ke mi estas rezulto de tio, ke mia avo estis tro avida cigaredfumanto. Æiuokaze mi naskiøis en Ohio, meze de Usono. Ni estis bela familio: la infanoj estis sinsekve knabo, knabino, knabo (mi) kaj knabino. La patro estis farmisto kaj ni do loøis en la kamparo. La familio faris muzikon kune, estis bele. Æiuj ni infanoj faris tre bone en la lernejo kaj mi fine sukcesis ricevi plenan

stipendion por studi æe la universitato Harvard, kie mi diplomitiøis kun kvalifiko por sociala laboro. Mi poste trovis min sen emo sekvi tian karieron, tamen, kaj do iris en pli literaturan direkton kaj fariøis kompostisto, unue de øeneralaj presa¼oj kaj poste de libroj. Mi havis propran librokompostejon apud la universitato dum 13 jaroj, kaj UEA dungis min æar ili bezonis iun kun tia sperto. Mi akceptis ilian laborproponon senhezite kaj tre volonte, æar mi estis tiam provanta iøi profesia Esperanto-instruisto sed tiaj postenoj mankis. Estis grandioza þanco do tamen povi labori pri Esperanto profesie. Kiam, kie kaj kial vi esperantistiøis? Tio estis en la aýtuno de 1982, kiam mi estis reveninta al mia loøloko en Usono post turneo en Japanio kaj Æinio kun studenta koruso de la universitato. Konata aktoro faris prelegon en Bostono pri la tiutempa konduto de Usono en Centra Ameriko, mi iris aýskulti lin kaj trovis Esperantan faldfolion sur enireja tablo. Mi tuj estis tre allogita al la afero, estinte forte impresita de la malfacilego spertata de la azianoj pri la angla lingvo, kiun eæ tiuj kiuj estis studinta øin dum multaj jaroj parolis malbone, aý eæ preskaý neniel. Krom Esperanto, æu vi studis aliajn lingvojn? Iome latinon kaj la francan en la mezlernejo, sed ne serioze. La lingva afero tamen ja iøis tute serioza jarojn poste, kiam amata meksikanino diris al mi, ke mi devus lerni þian lingvon por ke ni pli bone komprenu unu la alian. Mi tuj forlasis la komputilajn studojn kiujn mi estis tiam faranta, kaj ekmetis min al postdiploma universitata studego de la hispana. Estis tial ke mi estis en tiu studenta koruso kiu iris al Azio, kaj do ke mi poste interesiøis pri interlingvistiko kaj lernis Esperanton.

Ekde kiam vi okupiøis pri Jarlibro de UEA?

Mi dungiøis en 1988, kiam la Jarlibro ankoraý kompostiøis en Belgio æe Grafika Centro Antverpeno. Mi unue kompostis la Jarlibron en 1991 kaj ekde tiam prespretigis æiun eldonon øis nun. UEA igis min øia redaktoro en 2004, kaj laý antaývido mi faros du pliajn eldonojn antaý mia emeritiøo en 2013. Æu ia kurioza¼o pri UEA Jarlibro, kiun vi volas rakonti al niaj legantoj? Eblas ridi pri kelkaj katastrofoj okazintaj antaý mia periodo, kiel ekzemple kiam tuta lando iam elfalis, sed feliæe neniu tia okazis poste dum mia tempo – kvankam ja kelkaj pres-koboldetoj fojfoje enþteliøis, øenerale nerimarkataj. Eble la plej kurioza afero pri la Jarlibro por mi estis la daýraj anoncoj pri la spiritisma Martinus-afero en Danio, filozofia kredaro kiun la konata Esperanta eldonisto Torben Kehlet iam rekomendis al mi. Post jaroj da tiaj anoncoj (vidu paøon 141 en Jarlibron 2011 por

ekzemplo), mi fine havis bonan okazon iri al unu el la reklamataj aranøoj, en la nordo de Danio dum la semajno post la æi-jara UK en Kopenhago. Tie la afero iøis por mi ne simple kurioza sed efektive interesa, eæ bela. Montriøis ke la dana mistikulo Martinus kaj liaj sekvantoj estas multe pli gravaj por la Esperanto-movado en Danio ol mi iam povus esti diveninta. Iu diris al mi ke pli ol duono de la esperantistoj en la lando estas anoj de tiu movado, kaj ke la Kopenhaga klubo ne ekzistus se ne estus pro ili. Mi nun provas aperigi æefartikolon en la revuo Esperanto pri la fenomeno, kun Martinus-“simbolo” (http://www.martinus. dk/eo/la-simboloj) kiel kovrila bildo de la koncerna numero, sed ankoraý ne sukcesis verkigi artikolon. Æu ia kurioza¼o pri Roy en la Esperantista Movado? Plej elstara en tiu rilato certe estis “Novo”. En 1988, kiam UEA planis dungi min sed ankoraý ne estis farinta tion, mi skribis artikolon en kiu mi diskutis la demandon, æu eblas plibonigi Esperanton. Pri la demando, æu indas aý ne tion fari, mi ne diskutis, kvankam mi rapide indikis ke laý mi ja indus se eblus kaj se oni daýre pensus pri lingvo uzota de miliardoj da homoj dum centoj da estontaj jaroj. Mi raportis la opinion – interkonsentita de æiuj kun kiuj mi diskutis la demandon, kiuj inkluzivis eæ kelkajn anojn de la Akademio de Esperanto – ke por ke plibonigoj estu eblaj, devus unue esti interkonsento pri la dezirataj inter tiuj kiuj ial favoras al þanøo(j). Fine mi do proponis starigon de fak-asocio por konsideri reformproponojn kaj esplori pri tio, æu interkonsento pri reformoj estas aý ne atingebla. Se jes, la reformistoj povus prezenti sian proponon al la movado por konsidero kaj eventuala akcepto. Top estis la enhavo de la artikolo kiun mi tiam sendis al Mark Fettes, la tiama redaktoro de la UEA-revuo. Li malakceptis øin, øuste en la tempo kiam UEA estis dungonta min. Amuze!

Ili dungis min malgraý mia konata reformemo, kaj nelonge poste mi efektive fondis la imagatan asocion, nomis øin “Novo”, varbis dekojn da membroj, kaj komencis eldoni presatan organon Nova Provo, en kiu la diversaj proponoj de la reformistoj estis prezentataj, diskutataj, kaj eæ kelkfoje voædonataj. Tiu æi agado daýris kelkajn jarojn øis 1993, kiam la UEA-Estraro malpermesis pluan aperigon en la revuo de la anoncetoj per kiuj Novo estis akirantaj siajn adeptojn. Ni povus esti pluirintaj kun la jamaj membroj kaj ja faris tion dum ioma tempo, sed mi estis jam perdinta mian entuziasmon pri la afero æiuokaze. Mi ne plu kredis ke la postulata interkonsento eblas, kaj eæ se øi eblus, ne þajnis al mi ke la interkonsentota formo sufiæe

plaæos al mi, æar iuj el miaj preferoj estis kontraýaj al tiuj de la plimulto. Kiu estis unua kaj ankaý via neforgesebla Kongreso de Esperanto? Mi ne æeestis multajn, sed ili æiuj havis neforgeseblajn momentojn. Mia unua UK estis la Budapeþta de 1983, kie mi estis ege impresita dum la Interkona Vespero, kiam mi kaj la tiama UEA-prezidanto Grégoire Maertens spektis centojn da esperantistoj kune farantajn la “anasido-dancon” tiam furoran en Eýropo, sed kiun mi neniel antaýe konis en Usono. En la sekva mateno, dum la inaýguro, la æino Dai Song’en salutis la Kongreson por Æinio en la plej belega Esperanto kiun mi iam aýdis antaýe aý poste. Kaj poste en la semajno, grupo gvidata de Kunæo Vâlev afablege proponis al mi malmultekostan trisemajnan kurson en Bulgario post la UK, kiun inviton mi ne devis longe konsideri antaý ol akcepti øin. Estis aliaj neforgesotaj momentoj en tiu Kongreso kaj aliaj, sed tiuj æi plej elstaras kiam mi pensas pri Budapeþto. Kion vi opinias pri la nuntempa esperantista Movado? Pri tio mi havas miksitajn sentojn. Unuflanke, kiel multaj aliaj mi timas pri øi, æar øi kutime þajnas esti febliøanta, maljuniøanta kun malpli da novaj movadanoj ol la formortantaj malnovaj. Same zorgiga estas øia þajna forlaso de øia baza kaj esenca ideo pri unu planlingvo anstataý pluraj naciaj por uzado en la internaciaj sferoj. Tio estis la koncepto de Ludoviko Zamenhof, ne de mi, kaj mi neniam æesas konsterniøi pri la nekompreneblaj transiroj al diversaj variantoj de multlingvismo fare de eæ plej konataj E-movadaj gvidantoj. La plej kredebla pravigo – ke tia farado estas bona por la propagandado

– estas laý mi dubinda æiuokaze; øi cetere elmontras ian nehonestecon kiun mi trovas ofenda, æu øi estas efika (kion mi dubas) aý ne. Kion reprezentas Esperanto por via vivo? Øi estis serioza hobio kiu iøis profesio. Øi estis, iel hazarde, la rimedo per kiu mi elmigris de Usono al Eýropo, kion mi ne povas tre bedaýri nuntempe. Øi donis al mi mian brazilan edzinon (nun mortintan), Izabel Santiago. Øi longe estis por mi kvazaý religio kaj ankoraý formas grandan parton de mia øenerala kredaro kaj de mia espero pri la estonteco. Kion vi faras por amuziøi? Mi eliras æiun vesperon kaj sportumas. Merkrede kaj vendrede estas æe volanluda klubo, aliajn labortagojn mi korpekzercas æe maþinaj aparatoj kaj naøas, semajnfine mi biciklas ekster la urbo. Krom tio mi kutime havas ian projekton (kaj nur unu, por teni la vivon simpla), kiu varias inter diversaj tipoj. Mi estas nun prilaboranta muzika¼on, ekzemple, sed venontsemajne eble temos pri legado de libro au pri ia komputila¼o.

Kiajn muzikojn vi plej þatas? Mi havas de preskaý du jardekoj plej þatatan nederlandan radioprezentiston, kaj mi æiam plej þatas la tipojn de muziko kiujn li aýdigas. Li regule eldonas podkastojn æe http://paulvangelder.com/indextwee.html, kaj mi senhezite rekomendas ilin al iu ajn kiu þatas usonecajn muzik-stilojn. Tio estas mia regula “dieto”, sed mi ankaý multe þatas malnovajn popmukiza¼ojn æe YouTube. Konstantan intereson mi ankaý havas pri kantoj kiujn mi mem verkis kaj foje kantas, kaj mi esperas havi pli da tempo por okupiøi pri eldonado de kelkaj el ili post mia emeritiøo. Viaj planoj kaj revoj por la futuro. Mi ¼us menciis unu. Tiurilate mi volas, ekzemple, persvadi la “pop”-orkestron de la koncerna urbo en Usono prezenti mian kanton “Cincinnati Angel”, kiu espereble fariøu la øis nun mankinta oficiala urbokanto tie. Pli øenerale, la granda demando estas æu mi restos en Nederlando aý iros aliloken post la emeritiøo. Tio restas decidota. Kiun Esperantan libron vi rekomendus al niaj legantoj? Certe tre rekomendinda estas la Originala Verkaro de Zamenhof, kiu estas havebla en tre bela represita eldono (http://katalogo.uea.org/index.php?inf=747).

RAPIDAJ PENSOJ: INTERNA IDEO DE ESPERANTO: Mi memoras la iaman komenton de iu, ke æiu ideo estas interna kaj ke do ne havas multan sencon paroli pri aparte “interna” ideo. Konsente pri tio mi trovas ke “la ideo” fakte sufiæas, kvankam ankaý “interna ideo” estas akceptebla. Espereble oni daýre komprenu pri kio tiu ideo temas, kiel ajn oni nomas øin. Æu aý ne la nuntempaj homoj komprenas tiun ideon, mi taksas min ano de øi. ESPERANTISTA MOVADO: Øi kresku, estu pli sukcesa kaj meritu tiun sukceson. UNIVERSAJ KONGRESOJ DE ESPERANTO: Ili kresku, estu pli sukcesaj kaj meritu tiun sukceson.

FAMILIO: La homaj familioj eble tamen ne kresku. Mi ne fondis propran kaj ne bedaýras tion, precipe pro la danøera stato en kiu la mondo nun sin trovas.

UNIVERSO: Øi faru laý sia plaæo. Enormega afero, preter koncepto aý kompreno. Mi plejparte þatas øin, laý mia sperto de øi. VIVO: Same. Mi firme kredas øin eterna, kion ajn diras iuj fizikistoj. NATURO: Feliæe ankaý eterna, kaj eterne aminda. AMO AL LA PROKSIMULO: Absolute. Se ne precize amo, almenaý io tre simila al øi, inkluzivanta konsideron, respekton kaj simile. Æiam tre indis, kaj la vivo tre baldaý maleblos alie. ZAMENHOF: Ni daýre benu lin. Mesaøo de Roy al la legantoj de Almanako kaj ankaý al la esperantistaro: MALGRAÝ ÆIO, NE PERDU LA ESPERON!

Studado pri la Evangelio ce Lorenz

D-RO ADOLPHO BEZERRA DE MENEZES "

KURACISTO DE LA MALRIÆULOJ 29.08.1831 – 11.04.1900 Délio Pereira de Souza"*Brazilo)

Naskita en la vilaøo Riacho do Sangue (riaþo do sange), en la komunumo Krato, en tiama provinco Cearao (nun þtato), li elkarniøis en Rio-de-¬anejro. La elementan kurson li sekvis en sia naskiøloko, kun distingo; post du jaroj li jam povis anstataýi la instruiston de latina lingvo. La familio translokiøis al la provinca æefurbo Fortaleza, kaj de 1846 øis 1850 li frekventis Liceon de Klasikaj Studoj. En la 5-a de Februaro de la sekvinta jaro, li transiris en kortegon Rio-de-¬anejro kaj enskribiøis en la Fakultato de Medicino. En 1852 li eniris en Hospitalon de Mizerikordo, kie li akiris la estimon kaj konfidon de la maljuna kaj klera profesoro de kirurgia kliniko, Konsilanto D-ro Manuel Feliciano Pereira de Carvalho, kiu transdonis al li la kuracadon de la malsanuloj. Antaý la imperiestro Petro la Dua, en la 10-a de Decembro 1856, li defendis tezon kaj doktoriøis pri Medicino. En malgranda konsultejo li iøis fame konata pro sia rimarkinda kuracarto. Tie li ricevis øustan honorarion de riæaj klientoj, kaj helpis la malriæajn. Leýtenantokirurgo kun tre bona reputacio, li fariøis membro de Imperia Medicina Akademio en la 1-a de Junio 1857. Poste li fariøis politkisto, kiel urba konsilanto de 1861 øis 1867; øenerala deputito de la Kortega Distrikto de 1867

øis 1871, kaj øenerala deputito de la Kortego kaj Provinco Rio-de-¬anejro de 1876 øis 1880, kiam li estis prezidanto de la Deputitaro. En 1863 li vidviøis kaj denove edziøis en 1865. Li ankaý estis redaktoro de “Reforma” (Reformo), liberala gazeto de la Kortego. La portugala kolonio deziris omaøi lin, kaj en 1879 komisiis la faman pentriston Augusto Rodrigues Duarte por fari lian portreton, kiu nun troviøas en la þtata deputita æambro en Rio-de-¼anejro. Elektita prezidanto de la Kompanio de Urbaj Tramoj kaj de la Fervojo Macaé-Campos (la plej grava fervojo de la tiama Provinco Rio-de-¼aneiro), kiun li fondis, kaj pro tio lia riæa¼o estis foroferita. Li povus havigi alian riæa¼on dum 30 jaroj de kliniko, sed tion li ne volis. De tiam li sin dediæis nur al la medicino, lia sankta misio, kaj al la praktikado de karitato al la malfeliæuloj. La dua parto de lia vivo, la plej grava, komenciøis en la 16-a de Aýgusto 1886, memorinda por la Historio de Spiritismo en Brazilo, per okaza¼o, kiu bruege e¶is, kaýzanta surprizon kaj elreviøon æe multaj, precipe en la medicina klaso. En Amika Kunveno, kiun li partoprenis, kun æirkaý du miloj da personoj, li petis la parolon kaj solene proklamis sian aliøon al Spiritismo. Tiu aliøo al nova religio efikis kvazaý sanga transfluigo en la Doktrinon. Multajn librojn pri Medicino kaj pri Spiritismo li verkis. Kiel kuracisto kaj spiritisto liaj faroj estis multegaj kaj signifoplenaj, kaj lia famo kiel porkaritata batalanto – pro tio liaj alnomoj “Kuracisto de la Malriæuloj” kaj “Brazila Allan-Kardec” – trapasis la landlimojn. Ekzemple, en la n-ro 613 de la revuo “Fraternidad” (Frateco) oni publikigis artikolon pri la Spiritisma Doktrino, deklarante, ke øi logis homojn el æiuj partoj de la mondo, kaj la revuo citas kaj laýdas nian respektindan D-ron Bezerra de Menezes.

En 1884 oni fondis Brazilan Spiritisman Federacion, kaj D-ro Bezerra de Menezes estis elektita prezidanto en 1889 kaj vicprezidanto en 1890 kaj 1891. En la 3-a de Aýgusto 1895 D-ro Bezerra de Menezes estis reelektita prezidanto, por pacigi la spiritistan familion, kun vastaj arbitraj povoj. Dum tiu periodo li laboris diligente kaj ameme. Æiujare li estis reelektita prezidanto øis Decembro 1899, kiam li ricevis el la Spirita Mondo averton pri tio, ke lia misio sur la Tero estis finita, kaj li baldaý revenos al la etera plano, kaj li tuj poste malsaniøis. La asembleo de membroj de la 5-a de Januaro 1900 estis prokrastita, kaj li elkarniøis la 11-an de Aprilo 1900. Altestimata de æiuj kaj respektata, lia spirito fariøis standardo por Spiritismo en Brazilo, kaj li æiam estas ameme rememorigata de la brazilanoj. Kaj kial vi zorgas pri vesta¼o? Pripensu la lilojn de la kampo, kiel ili kreskas; ili ne laboras, nek þpinas; tamen mi diras al vi, ke eæ Salomono en sia tuta gloro ne estis ornamita, kiel unu el æi tiuj. Sed se Dio vestas la kampan herba¼on, kiu ekzistas hodiaý, kaj morgaý estos ¼etata en fornon, kiom pli certe li vestos vin, ho malgrandfiduloj? Ev. laý Mateo – 6: 28/30 Tial ne zorgu, dirante: Kion ni manøos? aý: Kion ni trinkos? aý: Kion ni surmetos? æar pri æio tio seræas la nacianoj; æar via Patro æiela scias, ke vi bezonas æion tion. Sed celu unue Lian regnon kaj Lian justecon, kaj æio tio estos aldonita al vi. Ev. laý Mateo – 6: 31/33

DĂŠlio P. de Souza, fondinto de Eldonejo Lorenz

KIA ESPERANTO EN LA 3-A JARMILO? FACILA, REGULA KAJ TUTMONDA!1 Renato Corsetti (Italio) Oni aýdas de tempo al tempo tiun demandon. Laý mi ne temas pri demando, kiu meritas respondon, æar la Esperanto de la tria jarmilo devos estis same facila kaj same regula, kia øi estis en Fundamento kaj kia øi esence restis malgraý la provoj tiri øin al unu flanko aý al la alia. Poste, laýgrade øi devos iøi vere tutmonda. Se vi volas kunlabori kun la esperantistoj, kiuj okupiøas pri tio, simple sendu mesaøon al la-bona-lingvo@gmail.com. * * * Multaj el la problemoj en la pasinta kaj en la nuna mondo venas el laývorta interpretado de sanktaj libroj. Ankaý la Fundamento estas iusence la sankta libro de la parolantoj de Esperanto. Øi estas en tiu senco sankta, æar kiel Zamenhof diris en la Antaýparolo: “Neniu persono kaj neniu societo devas havi la rajton arbitre fari en nia Fundamento eæ la plej malgrandan þanøon!” Øi, do, 1

Alia versio de æi tiu teksto aperis alicele en la libro “Esperanto estas regula”, eldonita de la labor-grupo “La Bona Lingvo”.

estas la normodona lingva libro por la komunumo de la esperantistoj. Do, se iu volas scii kiel teorie devus funkcii Esperanto, oni ne povas fari ion alian ol legi kaj relegadi la Fundamenton kaj klopodi eltiri la regulojn. Tio estas esence la sama laboro, kiun faras lingvistoj, kiam ili devas kompreni la regulojn de iu ajn lingvo en la mondo, nur ke ilia tasko estas iom pli malfacila. Ne disponante pri skribita teksto same aýtoritata, ili devas aýskulti la parolantojn de ekzemple aýstralia praloøanta tribo, registri ilin kaj poste analizi la lingvon. Ni provu vidi, kion la Fundamento legata sen antaýjuøoj povas instrui al ni en la kampo de vortoj kaj vortaroj. Nia æefa mesaøo volas esti: legu la Fundamenton kaj interpretu øin per komuna prudento. 1. En Esperanto, principe, ne ekzistas duoblaj vokaloj aý duoblaj konsonantoj. En multaj lingvoj oni havas duoblajn vokalojn/konsontantojn aý longajn vokalojn/konsonantojn. Laý la simboloj de la Internacia Fonetika Alfabeto oni indikas ilin per dupunkto post la litero: “a:” = “longa a”, “k:” = “duobla K”. Se oni legas la Fundamenton oni unue trovas la øeneralan regulon 9-an, kiu asertas, ke “Æiu vorto estas elparolata absolute kiel øi estas skribita.” Poste oni trovas en la 2-a Ekzerco de legado la vortojn “Ré-e”, “Heró-o”, “Konscí-i”, kiuj klare montras, ke du vokaloj skribitaj sinsekve estas elparolindaj aparte. Ankoraý poste oni vidas, ke vortoj, kiuj en la fontlingvoj havis duoblajn konsonantoj, estas normale prezentataj en Esperanto per radikoj kun simplaj konsonantoj, ekzemple “pomme” en la franca iøas “pomo”, “allumette” iøas “alumeto”, kaj tiel multe pli. Tio estas la normala

kaj øenerala regulo en Esperanto. Se iu povas trovi kontraýekzemplon en la Fudamento, bonvolu diri. Sed jen du “esceptoj”! En la Gramatiko, regulo 16-a, ni trovas “La fina¼oj de la substantivoj kaj de la artikolo povas esti forigataj kaj esti anstataýataj de apostrofo. Ekzemple: Þiller’ anstataý Þiller’o. En la 36-a Ekzerco oni havas la frazon: Petro, Anno kaj Elizabeto estas miaj gefratoj. Temas evidente pri personaj nomoj, pri kiuj Zamenhof hezitis, kion fari. Æu skribi ilin komplete asimilitaj Þilero kaj Ano, æu lasi ilin nur duone asimilitaj?. Æu tio sufiæas por aserti, ke en Esperanto povas ekzisti duoblaj konsonantoj en radiko, kaj skribi trankvile “finno”, “gallo”, “villo”, kaj tiel plu? La leganto juøu mem, sed komuna prudento kaj ankaý seriozaj sciencaj kialoj, indikas, laý mi, ke oni ne rajtas enkonduki en Esperanton regulon, kiun øi ne havas. Cetere la kapablo distingi en la elparolo inter simpla kaj longa konsonanto, ne ekzistas en multegaj lingvoj. Kial þarøi la lernantojn de Esperanto per plia malfacila¼o. En la sama rubriko oni devas ekzameni ankaý la provojn forigi la 9-an regulon: “Æiu vorto estas elparolata absolute kiel øi estas skribita.” kaj la klarajn indikojn de la 2-a Ekzerco de legado: “Ré-e”, “Heró-o”, “Konscí-i”. Æiam en Esperanto oni skribas du samajn konsonantojn, kiam tiuj troviøas apude en vort-kunmetoj: lit-tuko, for-rapidi, ktp. Æiam oni legis laý la indikoj de la Ekzerco de legado: lit-tuko, for-rapidi, alivorte klare aýdigante la du konsonantojn. Nun oni provas pravigi la legadon lit:uko kaj for:apidi, pro tio ke oni emas fari tion por pli facila kaj senøena elparolado.

Jen okazo en kiu, oni ne rajtas þanøi la principojn de la lingvo, kiujn montras la Fundamento. Oni estas provanta krei novan lingvon. 2. Vortkunmetado estas normala maniero formi novajn vortojn Nia hipoteza marsa lingvisto, kiu provus lerni Esperanton el la Fundamento, ne havus dubojn: vortkunmetado estas la normala maniero formi novajn vortojn en Esperanto. Li unue trovus la regulon 11-an: La kunmetitaj vortoj rezultas el la simpla kuniøo de la formantaj elementoj, kunskribitaj sed dividitaj de malgrandaj streketoj. La æefa vorto devas æiam esti en la fino. La gramatikaj fina¼oj estas konsiderataj vortoj. Ekzemple: vapor’þip’o (þipo funkcianta per vaporo) konsistas el vapor – vaporo, þip – þipo, o – fina¼o tipa por la substantivo. Tra la tuta ekzercaro li trovus øangalon da kunmetitaj vortoj de æiuj specoj. • Mia frato ne estas granda, sed li ne estas ankaý malgranda: li estas de meza kresko. • Li estas tiel dika, ke li ne povas trairi tra nia mallarøa pordo. • Haro estas tre maldika. • La nokto estis tiel malluma, ke ni nenion povis vidi eæ antaý nia nazo. • Tiu æi malfreþa pano estas malmola, kiel þtono.

Kaj fine li trovus la amuziøon de Zamenhof en la lasta ekzerco de la Ekzercaro: • Sano, sana, sane, sani, sanu, saniga, saneco, sanilo, sanigi, saniøi, sanejo, sanisto, sanulo, malsano, malsana, malsane, malsani, malsanulo, malsaniga, malsaniøi, malsaneta, malsanema, malsanulejo, malsanulisto, malsanero, malsaneraro, sanigebla, sanigisto, sanigilo, resanigi, resaniøanto, sanigilejo, sanigejo, malsanemulo, sanilaro, malsanaro, malsanulido, nesana, malsanado, sanula¼o, malsaneco, malsanemeco, saniginda, sanilujo, sanigilujo, remalsano, remalsaniøo, malsanulino, sanigista, sanigilista, sanilista, malsanulista k. t. p. Estante racia, kiel æiuj loøantoj de Marso, li konkludus ke vortkunmetado estas la normala maniero formi novajn bezonatajn vortojn en Esperanto. Kaj la samon li trovus, se li aýskultus la normalajn parolantojn, kiuj diras, ekzemple, “glaso-sub-ten-ringo”. Kvankam tiu regulo, almenaý en la kapo de la simpluloj, daýre funkcias, oni insistus, ke oni ne devas diri “malsanulejo” sed “hospitalo”, kaj ve al tiu, kiu kuraøus diri “biologiisto” (biologi’ist’o) anstataý “biologo”. 3. Æu vi parolas klere kaj greke aý kompreneble kaj azie? En multaj regionoj de la mondo ekzistas disniveligo de la lingvoj (fenomeno, kiun lingvistoj normale nomas ‘diglosio’). Esence temas pri la fakto, ke la sama lingvokomunumo uzas unu lingvon (aý varia¼on de lingvo) por uzo en la familia kaj neformala rilatado kaj unu alian lingvon (aý lingvovaria¼on) por funkcioj pli solenaj, pli prestiøaj. Ekzemple oni uzas la parolatan araban por enfamiliaj konversacioj sed la modernan norman araban

por intervjuo en la televido kaj fine la tute klasikan araban por religiaj ceremonioj. En Esperanto ankaý ensteliøas la eýropaj ideoj pri la beleco de tiu situacio. Dum jarmilo en Eýropo oni parolis iun ajn el la modernaj eýropaj lingvoj kaj skribis en la latina. Post la fino de la latina, tamen oni plukreis æiujn sciencajn nomoj el grekaj kaj latinaj elementoj. Vere kleraj homoj povis longe poste la renesanco ankoraý skribi en la latina, kaj en la modernaj tempoj ankaý kompreni la latinan kaj parte la grekan. Pro tio se vi estis klera kaj volis paroli per supera lingvo, vi ne diris “koro” sed “kardjo”, ne “instruisto” sed “pedagogo” ktp. en malsamaj miksoj en malsamaj landoj de Eýropo. La supereco de kuracistoj konsistis dum jarcentoj el tio, ke ili parolis nekompreneble por la pacientoj. Tio okazis ankaý pri la literaturo. Ju pli la lingvo estis nekoprenebla por la normala popolo, des pli øi estis taksata poezia. Tiuj ideoj laýgrade malaperadas el eýropaj lingvoj en la lastaj du jarcentoj sed je malsamaj ritmoj en malsamaj landoj. Kaj nun oni vidas la saman emon per uzado de anglaj esprimoj, kiujn la popolo ne komprenas. Kion faris Zamenhof? Estante geniulo, li kaptis la evolutendencojn jam klarajn en la dua duono de la dek-naýa jarcento, kaj produktis lingvon kun nur unu lingvonivelo. Vi povas legi la Fundamenton 100 fojojn kaj tamen vi ne trovas la parojn: geografo-geografio, biologo-biologio, nek kardiografo-kardiografio, ktp. Sed post Zamenhof venis la Lingva Komitato, kiu en la epoko de la Ido-skismo, pensis bone, ke oni povas batali kontraý la naturismaj ideoj de øiaj parolantoj,

enmetante amason da radikoj eltiritaj el okcidentaj lingvoj, kaj la tutan superan nivelon grekan kaj latinan. En la unua grupo estas vortoj, kiuj rekte kontraýstaras la vorto-faradon de Esperanto laý la Fundamentaj reguloj. Æu vi memoras pri la dismeto de la ideoj, kiun havis en la menso Zamenhof? antipatio: malsimpatio aý malinklino anonima: sennoma tragikomedio: tragedio, kies finiøo estas feliæa Ni ne komentu pri la enkonduko de la radiko “tragi-”, kiu þajne validas nur en æi tiu okazo. Eble ankaý antipodo: loko de la tero, kuþanta sub niaj piedoj sur la alia duonglobo – estas parto de la enkonduko de la radiko “anti-” tre vivanta ankaý nuntempe en, ekzemple, “antisemit-“, kiun mi nomus “kontraý-þem-id-“. La dua grupo rilatas al la fifama sistemo geografiogeografo, kiu firmigas sian æeeston, kaj donas eblecojn al postaj generacioj fari multe pli da stranga¼oj. filozofio: scienco pri la esencaj plej øeneralaj principoj kaj kaýzoj de la estado. filozofo: scienculo, kiu esploras kaj pritraktas la filozofion. mito: tradicia fabela rakonto pri antikvaj dioj kaj praaj tempoj. mitologio: tradiciaj fabelaj rakontoj de la antikvuloj pri la dioj kaj duondiaj herooj.

Abundas krome la kvazaýgreka¼oj: apologo: fablo. epigrafo: mallonga surskribo, metita sur konstrua¼o por indiki øian destinon, daton k.t.p. epigramo: mallonga versareto esprimanta satiran kritikon. prologo: parto de teatra¼o, kiu anoncas kaj preparas la agon. epilogo: fina parto de verko, kiel malo de prologo. kaj øenerale la okcidenta¼oj: manuskripto: manskriba¼o, skriba¼o destinita por presiøo. beletristiko: literaturo laý la artisma vidpunkto. depeþo: urøa sciigo, sendita per rapida vojo, precipe per telegrafo. kavalerio: parto de armeo konsistanta el rajdsoldatoj. spado: glavo konsistanta el longa, rekta, mallarøa, pinta kaj unutranæa aý dutranæa klingo kun tenilo La premion inter la oficiale aldonitaj vortoj povas ricevi la radiko “kanon-“, al kiu oni donas tre malsamajn signifojn. kanono: 1. pafilego. 2. eklezia regulo, koncernanta la kredon kaj obeendajn devojn. 3. ekleziaj katalogoj de la sanktuloj aý de la sanktaj libroj Per æi tio la lingva komitato þajnas diri: ankaý en Esperanto ekzistu vortoj kun pli ol unu signifo tute inter si nerilataj.

La verkon de la tiama Lingva Komitato daýrigis kun elano la postaj genracioj, en kiuj oni konstante plu provis forigi la radikojn germanajn aý rusajn enkondukitajn de Zamenhof. Se li mem ne estus protektinta per la Fundamento vortojn kiel “fingro” kaj “tago” kaj “prava”, nun ni certe dirus “deto”, “¼urneo” kaj “rajta”. Preter la þerca tono, efektive statistikaj kalkuloj pri la morfemaro de Esperanto de la Universala Vortaro tra Plena Vortaro øis Plena Ilustrita Vortaro, montras ke la procenta¼o de enkondukitaj morfemoj nek francaj nek anglaj prakitke emas reduktiøi al nulo en la lastaj tempoj. 4. La dekkvina regulo: æu labor-azeno aý troja æevalo? Æiuj konas preskaý parkere la 15-an regulon de la komenca Esperanto-gramatiko: La tiel nomataj vortoj fremdaj, t.e. tiuj, kiujn la plimulto de la lingvoj prenis el unu fonto, estas uzataj en la lingvo Esperanto sen þanøo, ricevante nur la ortografion kaj la gramatikajn fina¼ojn de tiu æi lingvo. Sed kiam en unu kategorio pluraj vortoj malsamaj derivas de unu sama radiko, estas pli bone uzi senþanøe nur la vorton fundamentan kaj la ceterajn formi el tiu æi lasta laý la reguloj de la lingvo Esperanto. Ekzemple: tragédie – tragedi’o, tragique – tragedi’a“. Æi tiu regulo estas tre grava, æar øi permesis al la lingvo evolui per natura metodo. Kiam la tuta mondo parolas pri “modem” oni rajtas preni tiun radikon kaj krei la novan vorton “modem-o”. Estas kompreneble necese, atenti pri la dua parto de la regulo, tio estas preni nur la bazan radikon. Tio estas iom malfacila, æar la rezulto estas vortoj ne plu internaciaj. Oni atendus en Esperanto la serion: redakt-i, redaktist-o, redakt-ej-o, redakt-ist-ar-o, sed Zamenhof mem

ne sukcesi rigore sekvi tiun regulon kaj en la Universala Vortaro ni trovas redakci- kaj redaktor-. Kaj jen ree la bezono pri komuna prudento. La fakto ke Zamenhof mem ne sukcesis æiam sekvi la regulon, ne povas esti preteksto por krei novan escepto-regulon: La dua parto de la 15-a regulo ne aplikiøas!” Krome en la tempoj de Zamenhof, li povis pensi nur pri Eýropaj lingvoj. Io komuna al la latinidaj, germanaj kaj slavaj lingvoj estis komplete internacia kaj rajtis eniri la lingvon. Nun ni ne plu povas sekvi tiun regulon. La komunikaj eblecoj nuntempaj devigas nin pensi ankaý pri la lingvoj æina, indonezia, japana, persa, araba ktp. Nur tio, kio estas komuna al lingvoj de æiuj mondopartoj povas esti konsiderata prenita de la “plimulto de la lingvoj”. La konscio pri tio malrapide progresas. Unuan proponon klaran al tiu direkto faris Andreas Kueck2. Oni povas diskuti pri la propono de Andreas Kueck, kaj oni rajtas havi malsamajn ideojn pri la apliko de tiu regulo, sed restas la fakto, ke Andreas Kueck havas la meriton diri klare tion, kion multaj, inkluzive de mi, pensis sed ne kuraøis diri. Verdire en antaýaj jardekoj kelkaj japanoj komencis proponi la neceson maleýropigi Esperanton, sed ili estis kutime konsiderataj “stranguloj”. Ankaý en æi tiu kampo, eble la komuna prudento devas helpi. Verþajne ne oportunas þanøi vortojn bazajn de Esperanto, ekzemple “maljuna” per “olda”, sed oni povas krei multajn novajn vortojn per kunmetado laý modeloj de la æina, de la japana, de la araba ktp. Ankaý tio estas apliko de la 15-a regulo. Esence, laý mi, la 15-a regulo devas resti “laborazeno”, kiu permesas al Esperanto evolui senprobleme, 2

Propono en http://www.ipernity.com/blog/55667/106431

æiutage per aldono de novaj bezonataj radikoj, sed øi ne rajtas iøi “troja æevalo3”, alivorte ilo por igi Esperanton tre simila al Interlingua, alivorte al lingvo plena je okcidenta¼oj kaj servanta nur al disportado tra la mondo de la sola, grava, granda kaj vera kulturo, la nia. 4. Konklude La Fundamento restas nia modelo. Oni devas interpreti øin per komuna prudento, kaj provi vivigi øiajn principojn, ne la unuopajn esceptojn. Tio, kio gravas estas la granda bildo, estas la klaraj principoj de facila, senescepta, aglutina lingvo. Ankaý la tutmondigo de la vortara materialo povas esti rigardata kiel principo venanta el la Fundamento, kiu provis esti kiel eble plej internacia en sia tempo.

“Troja æevalo” estas ilo por ruze enirigi nevolatajn a¼ojn. Øi aludas al la milito de Trojo, kiam la grekoj igis la trojanojn enporti en la urbon lignan grandan æevalon, en kies interno estis kaþitaj grekaj soldatoj.

Affonso, Estevina, DĂŠlio kaj Manoelo

JUSTECO DE LA ENKARNIØO Allan Kardec Sur kio sin bazas la dogmo de reenkarniøo? “Sur la justeco de Dio kaj sur la revelacio, æar, kiel ni diris, bona patro æiam lasas al siaj idoj pordon malfermitan al la pento. Æu la prudento ne diras al vi, ke estus nejuste rifuzi por æiam la eternan feliæon al tiuj, de kiuj ne dependis ilia pliboniøo mem? Æu æiuj homoj ne estas idoj de Dio? Nur æe la egoistoj sin trovas la maljusteco, la necedema malamo kaj la nepardoneblaj krimoj.” 1* Æiuj spiritoj inklinas al perfekteco, kaj Dio liveras al ili la rimedojn øin atingi per la provoj de la enkorpa vivo; per Sia justeco, Li donas al ili la eblon fari, en novaj ekzistadoj, tion, kion li ne povas fari aý elplenumi æe unua provo. Ne harmonius kun la justeco, nek kun la boneco de Dio, forpuþi por æiam tiujn, kies pliboniøo eble renkontis barojn, nedependajn de ilia volo kaj devenantajn de la medio mem, en kiu ili troviøas. Se la 1

La tekstoparto inter krampetoj, post la demandoj, estas la respondoj mem, donitaj de Spiritoj. Diferencas per alia preslitero la rimarkoj kaj klarigoj, aldonitaj de la aýtoro, kiam æi tiuj povus esti konfuzitaj kun la respondoj.

sorto de la homo estus neþanøeble fiksita post la morto, Dio do ne taksus æies agojn per sama pesilo kaj ne traktus æiujn senpartie. La doktrino pri la reenkarniøo, tio estas, tiu, laý kiu estas konsentataj pluraj sinsekvaj ekzistadoj al la homo; estas la sola konforma al la ideo, kiun ni faras pri la justeco de Dio rilate al la homoj starantaj sur malsupera morala nivelo; la sola, kiu povas klarigi al ni la estontecon kaj firmigi niajn esperojn, æar øi havigas al ni la rimedon por elpago de niaj eraroj per novaj provoj. Tion la prudento montras kaj la Spiritoj instruas al ni. La homo, konscianta pri sia nesupereco, trovas en la doktrino pri reenkarniøo konsolantan esperon. Se li kredas la justecon de Dio, li do ne devas esperi, ke Dio donos al li pozicion egalan al tiu nesupereco ne por æiam malebligas al li ricevi la superegan bonon, kiun li povos ricevi per novaj klopodoj, subtenas lin kaj revigligas lian kuraøon. Kiu, æe la fino de sia vojo, ne bedaýras, ke li tro malfrue akiris sperton, el kiu li jam ne povas profiti? Tiu tro malfrua sperto ne estas perdita: li øin profitos en nova vivo.

Libro de la Spiritoj Dua parto – Æapitro IV.

Prelego de Nestor Masotti ce Brazila Spiritisma Federacio pri Esperanto. Danilo, Masotti, Affonso kaj Robinson

VJETNAMIO, PROMESITA TERO Vu Duc Tan La flirtantaj baskoj de ao dai (roboj), la konusaj æapeloj, la simpatiaj ridetoj akceptemaj de la vjetnamaj junaj fraýlinoj kaj la lando, kie konverøas multaj diversaj etnaj kulturoj, vojkruciøo de multaj civilizacioj, devas altiri la eksterlandajn turistojn. Vjetnamio posedas grandajn turismajn potencialecojn, ankoraý ne ekspluatatajn.

Hanojo havas en si sole pli ol unu milo da historiaj vestiøoj klasifikitaj, kiuj rilatas al la kulturo kaj la historio

de la lando. Unu tago de vizito ne sufiæas por bone ekkoni øiajn kulturon kaj historion tra antikvaj temploj kaj pagodoj, la novajn arkeologiajn prifosa¼ojn de la antikva Citadelo, la originalan arkitekturon de øia malnova kvartalo, øian kuirarton, øiajn homojn. En Nordo, la turisto vizitos la Templon de Literaturo de Hanojo, la unuan universitaton de Vjetnamio. Direktiøante nord-orienten, li malkovros maron dissemitan de milo da insuloj kaj insuletoj þirmantaj multegon da grotoj kun elvokivaj nomoj: groto de Mirinda¼oj, groto de Surprizoj, groto de la Virgulino. Tio estas la Golfo Halong, monda hereda¼o.

Veturante laýlonge de la vojo de hereda¼oj de la Centro, li haltos en la groto Phong Nha, unu el la plej longaj de la mondo situanta en antaýgardita naturo, kontemplos la Cham-ajn turojn, vestiøon de foriøinta civilizacio, aýskultos la kortegan muzikon en la antikva imperia urbo de Hue, vizitos antikvan urbon Hoi An, faros sunbanon sur la strando de Nha Trang.

En la Sudo, li povos veturi al la flora urbo de Da Lat trapasante la eksa-Sajgonon (la nunan Ho Chi Minh-urbon), viziti la fruktoøardenojn de Dong Thap, la birdologiajn parkojn priloøatajn de gruoj kun ruøa kapo aý sin malstreæigi en la insulo de Phu Quoc kaj æi-tie gustumi marajn fruktojn.

Vizitante Vjetnamion, multe da eksterlandaj turistoj trafis en la æarmon de tiu lando, dezirante æi-tien reveni por pli bone ekkoni øian landon kaj øiajn homojn.

Fotoj: Arkivo de la Revuo El “ Revuo Vietnam Ilustrita – 2005/09 Esperantigis: Verda Petalo

Omago de Eldonejo Lorenz al nia kara frato kaj amiko Paulo Roberto Viola, unu el la verkistoj de nia Eldonejo, elkarniginta en 2011

HANOJO, MILJARA URBO Trung Kien Ne ekzistas en la mondo multaj æefurboj tiel antikvaj kiel Hanojo, kie æiu angulo da stratoj, æiu vestiøo rememorigas øian miljaran historion. Situanta en koro de la delto de la Ruøa Riverego, Hanojo kun sia favora geografio kaj siaj inteligentaj urbanoj jam trapasigis siajn 995 elpasintajn jarojn (1010-

2005). Tri dinastioj (Ly, Tran kaj Le) æi-tie jam reøis dum pli ol ok jarcentoj, kiel tion pruvas la lastaj prifoþa¼oj de la antikva Citadelo. La malnovaj pagodoj en orienta

arkitekturo, la grandaj æefverkoj de konstruado kaj la vilaoj nov-klasikaj de la kolonia periodo kun la novaj kaj luksegaj konstrua¼oj, kiuj stariøas unu æe al alia, faras Hanojon urbo kaj malnova kaj moderna. Kiel vera arkitektura Babelo! Hanojo allogas per siaj ombritaj stratoj kaj multoblaj lagoj. Æiu sezono havas sian æarmon. En printempo, la dekliva irejo de Ngoc Ha sin kovras de blankaj floroj el sua (laktaj) arboj. En somero, la flamarboj ruøiøas en la bulvardo Ly Thuong Kiet. En aýtuno, la flavaj folioj de la xa-cu-arboj tapiþas la straton Hoang Dieu. En vintro, la senfoliigitaj bang-arboj de la antikva kvartalo estas tre romantikaj. Oni plezuras vagi sur la promenejo surborde de la Lago Hoan Kiem (Lago de la Redonita Glavo), kie la kliniøantaj branæoj de la plorsalikoj sin respegulas en akvon. La ponto The Huc, kiel giganta ruøa kombilo, vin kondukas al la Templo Ngoc Son (Templo de la Jada Monto) konstruita sur insuleto.

La antikva kvartalo de Hanojo estis tre aktive komerca kaj metia centro ekde la 2a duono de la XIa jarcento. Øiaj loøantoj laboris en korporacio kaj dispartiiøis

disde en stratoj portantajn la nomon de la koncerna metio: strato de Forøistoj, strato de Ladistoj, strato de Korboj, strato de Silko, strato de Sukero... Unu kvarono da horo de veturado sufiæas al vi iri al la ceramika vilaøo Bat Trang, kie vi havus nur embarason æe elektado de komerca¼oj. Sude de la antikva Citadelo, æirkaýita de muroj malpli altaj, troviøas Van Mieu (Templo de la Literaturo) konsekrita al Konfuceo ekde preskaý unu jarmilo, kiu estis la unua universitato de la Vjetnamio kaj ankaý centro de formado de kleruloj. La vizitanto veturas ankaý al la Pagodo kun Unika Kolono, kies formo rememorigas la floron de lotuso. Tiu-æi originala arkitekturo inspiriøis de sonøo de la reøo Ly Thai Tong (1020-1084), kiu sin trovis kondukita per la Diino Kyan Yin sur sian tronon. Aý tiam, la turisto iras vidi la vestiøojn de la antikva Citadelo de reøoj Ly, Tran kaj Le.

Pagodo kun Unika Kolono, Defilado en la inaýgura ceremonio Hanoja juvelo de la Internacia turisma festivalo 2004

Thang Long – Hanojo al si disponis antaýe 24 enirejajn pordojn, kies granda nombro jam malaperis kun la tempo. Hodiaý pluekzistas nur la pordoj Cau Den sude de la urbo, Dong Mac situanta tre apude, Quan Chuong oriente, Yen Phu norde, Cho Dua sud-okcidente, Cau Giay okcidente. Tio estas tra tiuj pordoj, ke la antikvaj

kleruloj reeniris en la æefurbon por trapasigi la æiuntrijarajn konkursojn. Tio estas ankaý tra tiuj pordoj, ke ekde 51 jaroj, niaj venkintaj trupoj perforte ekokupis la æefurbon por øin liberigi. Tra tiuj pordoj estas enportitaj en Hanojon la antaýurbaj produktoj: floroj de la vilaøo Nhat Tan, frumatura¼oj de Lang, aromplena rizo de Me Tri, porkaj buljonoj de Thanh Tri kaj mil aliaj lokaj speciala¼oj. Æio-æi faras la æarmon de la miljara urbo Thang Long – Hanojo.

Fotoj: Minh Hieu, Thanh Đat, Cong Hoan & TL El “Revuo Vietnam Ilustrita” – 2005/10 Esperantigis: Verda Petalo

Pagodo kun Unika Kolono.

Ponto Long bIen.

Strato Trรกng Tin.

Triradaj bicikloj.

Emblemo de la 97-a UK.

Ismael, Passini kaj DĂŠlio: 20-a datreveno de Lorenz

BONA ESPERO – IDEALO KAJ REALO Giuseppe (Italio) kaj Ursula Grattapaglia (Germanio) Persono, kiu uzas en sia vivo la Internacian Lingvon Esperanto, estas øenerale homo kiu interesiøas pri lingvoj, legas multajn librojn, havas amikojn tutmonde, veturas al kongresoj kaj ne suferas malsaton. Oni ne imagas kamparanon la teron pene plugante, kiu fasciniøas pri gramatikaj eroj aý etimologiaj studoj. Tamen, tamen – æiam ekzistas esceptoj al reguloj… En 1957 ses brazilaj intelektuloj en Recife, Pernambuco, decidis plani iun tute alian vivstilon rilate la uzon de Esperanto. Tiuj donki¶otoj decidis fondi agrikulturan-sociedukan esperantistan komunumon

je publika utileco, en loko kun ideala klimato, kun abundo de akvo, en grandega tereno, meze de Brazilo kie estas æio krom homoj. Ili volis serioze labori “por pli bona mondo kaj pli feliæa homaro,” kiel oni legas en la statuto de la Institucio. Por trovi tiun “paradizon” ili vendis siajn domojn kaj aliajn propra¼ojn kaj kuraøe flugis al la centro de la lando, kie la þtatprezidento Juscelino Kubitscheck ¼us komencigis la konstruadon de la nova æefurbo Brasília. Dum monatoj la ses herooj traveturis per ¼ipo la centran regionon, seræante en pli ol 15 municipoj la «promesitan teron» por finfine atingi la plej altan valon de la Centra Altebena¼o, Chapada dos Veadeiros. La paradiza tereno tie atendis ¼us ilin en la municipo de Veadeiros. Kelkajn jarojn poste la urbo þanøis sian nomon al “Alto Paraíso”. Lacaj, sed feliæaj kaj “plenaj je bona espero” ili komencis konstrui la unuan pajlan domon apud belega akvofalo, poste jam brikan domon iom pli malproksime, kie la bruo de la akvo ne plu øenas la konversacion. Tuj alvenadis el proksime kaj malproksime familioj petante alfabetigon, absoluta rara¼o en tiu fora regiono. Tuj oni komencis planti fruktoarbojn, maniokon, bananojn kaj kafon por vivteni, almenaý parte, la komunumon, kiu kreskis iom post iom. La monrezervoj elæerpiøis kaj tiam ili decidis peti helpon al la tutmonda esperanto gazetaro. Giuseppe Grattapaglia tiam estis la redaktoro de la itala esperanto revuo kaj ricevis en 1968 peton pri subteno al la socia laboro de tiuj brazilaj esperantistoj. “Kiel interese! Iam ni vizitos ilin en nia vintro, kiam tie estos somero en Sudameriko”. Kiel “normalaj esperantistoj” ni sisteme vojaøis al æiuj UK-oj, kien ajn UEA vokis nin – al Azio kaj Nordameriko,

Familio Grattapaglia volontulas.

al Nordio kaj Oriento. Nur mankis Sudameriko – jen bona okazo konatiøi kun esperantistoj en tiu mondregiono. Estis la jaro 1973. Kristnasko. Kun niaj du filoj (11 kaj 14 jaraøaj) ni flugis al Brasília, urbo kiu apenaý ekzistis de dek-tri jaroj, interesega fakto kiam oni venas de urbo, kiun fondis romiaj soldatoj antaý du mil jaroj. Simpatiaj esperantistoj akceptis nin kaj kondukis nin norden, 250 km, al la urbeto Alto Paraíso, kie situas la bieno-lernejo Bona Espero je distanco de 20 km. Estis la rava nokto de la 24ª de decembro 1973, viglaj knaboj grandkvante kaj pluraj plenkreskuloj atendis nin noktomeze ekzakte. En plena savano, somera varmo, stelplena nokto. Iom ne-racia situacio. Tamen fascina por ni eýropanoj. Ni sentis nin tuj hejme kaj babilis senøene kun æiuj. Dum du semajnoj ni konatiøis, kiel banalaj

Trevor, Giuseppe, Veloso konstruas ponton.

turistoj, kun akvofaloj kaj riveretoj, kun abundo da fruktoj ne konataj, kiel mangoj kaj avokadoj, gujavoj kaj manioko, ruøaj citronoj kaj palaj oranøoj, ni rajdis sur æevaloj kaj vizitis la apudan parkon, æiam uzante esperanton nature. La vilaøo tiam posedis ne eæ unu vendejon, æiuj varoj devis esti transportitaj de Brasília. Ne ekzistis elektra energio, nek televido, nek telefono, nek aýtomobilo – nur iu “bona espero” pri pli bonaj tagoj. En la vilaøo ne ekzistis eæ unu domo kun vitraj fenestroj, nur kun lignaj. Ni estis la unuaj kuraøaj eksterlandanoj, kiuj trovis, post pena 15-hora vojaøo, la vojon al Bona Espero! Do imageble, kiel la fondintoj insistis, ke ni revenu por kunlabori kaj pligrandigi la sociajn servojn al la ekstreme mizera popolo de la regiono, kiu konsistis el filoj de filoj de eksaj sklavoj liberigitaj kaj forlasitaj meze de nenia socia strukturo. Tamen ili plantis sian maniokon kaj maizon,

Rikolti ligna¼on en la savano.

fazeolojn kaj mangojn. Sed civitanecon oni nur povas lerni en lernejo, kaj Bona Espero tuj ek de la komenco ofertis tiun rara¼on. Nur multe pli poste ni eksciis, ke jam en 1910 la fama esperantisto Paýl Berthelot, el Svisio, fondinto de la UEA revuo ESPERANTO en 1905, subite forlasis Eýropon kaj fondis agrikulturan komunumon en la sama þtato Goiás, kie li estas enterigita, sen tamen lasi þpurojn de la komunumo. Kaj eæ pli interesa, kiam ni hazarde legis en UEArevuo de 1939, ke grupo de 25 esperantistoj el ses landoj de Eýropo, decidis elmigri al Brazilo, antaývide al la dua mondmilito, por fondi agrikulturan komunumon sur tereno donacita en Catalão, þtato Goiás, de belga samideano Gert Decker, kies þpurojn ni en la okdekaj jaroj postsekvis. Malfeliæe la militkomenco malebligis la alvenon de la grupo.

Tamen, kiel oni diras, “kio devas esti – ESTOS!” Jen la tria klopodo krei esperantistan agrikulturan komunumon finfine aktive funkcias en Alto Paraíso, Goiás, ekde 1957. Estis malfacilaj jaroj, pioniraj heroaj tagoj, tamen neniam mankis apogo de esperantistaj volontuloj, kiujn la bonesperanoj ne vokis, æar ja ne konis. Temis æiam pri homoj, kiuj sentis iel intime la vokon helpi solidare kaj mem sin elektis al volontula kunlaboro en æiuj situacioj, æu kun la edukado kaj prizorgado de la infanoj, æu kun la terkultivado por la memsufiæo, æu dum la konstruado de pluraj domoj. Ni reflugis al Italio, sed ne kapablis forgesi la infanojn kaj decidis reiri al Bona Espero post kelkaj monatoj, por

kelkaj jaroj. Jam pasis 37... Bona Espero, kun siaj mil hektaroj, sep grandaj domoj, pli ol du mil fruktoarboj de la savano kaj grandega legomejo, lago, akvofalo kaj riveretoj, apartenas al tiuj, kiuj tie vivas kaj laboras volontule kaj al ĂŚiuj tiuj, kiuj dum la pli ol 50 jaroj donis sian altvaloran kontribuon de laboro kaj financan subtenon, ambaĂ˝ senescepte necesaj nuntempe kaj estontece. Kio estas la fina produkto, tamen, de tiu grandega investo? Nekalkulebla valoro!

Pli ol 600 infanoj estis dum la jaroj akceptitaj, protektitaj de perfortoj en la propra familio aĂ˝ sur la stratoj, edukitaj, instruitaj, preparitaj por esti fortaj, dignaj civitanoj, kiuj per sia propra personeco povos sekure alfronti la vivon en la homa socio. Ili ne bezonas sociajn Ăžtatajn

servojn, kiel ankoraý bedaýrindege okazas en Brazilo, kie milionoj kaj milionoj da analfabetoj bezonas subtenon financan de la þtato por ne mortmalsati aý vivi surstrate.

Tiuj infanoj, kiujn komence alportis la kamparanaj familioj suræevale, sed kiuj de pli ol dek jaroj alvenas prezentitaj al ni de la konsilioj de infanrajtoj kaj de la justico pro suferado en siaj senstrukturaj familioj pro drogoj kaj alkoholismo. Zorgi stratjunularon statistike preskaý ne havas rezulton, kaj pro tio nia laboro en Bona Espero estas des pli socie valora, æar ni akceptas la viktimojn antaý ol ke tiuj estu devigataj vivi surstrate marøene. La prestiøo de Bona Espero en la regiono estas alta kiel serioza, respondeca centro de protekto kaj edukado de infanoj. Certe la leganto komprenas, ke ne estas la celo de la institucio Bona Espero produkti malgrandajn esperantistojn – sed la celo estas, ke tie esperantistoj aktive

kunlaboras en la solvo de la bazaj problemoj de la homaro – batalo kontraý malsato, malsano kaj analfabeteco. Jes, esperanto-parolantoj solidarece zorgas forlasitajn infanojn, donas la sekurecon de granda familio, evidente parolante inter si æiam en la Internacia Lingvo, kiam temas pri diversnaciaj volontuloj, kaj tiel, preskaý per simbiozo, la infanoj kunparolas kaj post kelka tempo flue konversacias, akirante pens-sintenon de mondcivitanoj, æar ili ja vivas, lernas kaj manøas æiutage kun homoj diversnaciaj. Tamen prioritato estas la kapablo legi kaj skribi en la nacia lingvo, æar la lernejo en nia bieno estas filio de la publika þtata lernejo kaj kelkaj instruistoj estas niaj eksaj asistitoj, nun pagataj de la þtato.

Signifa nombro de niaj lernantoj sukcesis studi en specialaj universitataj kursoj helpe de la publikaj instancoj kaj nun estas instruistoj, oficistoj, policistoj, laboras en televidstacioj, en urbodomoj, en hoteloj ktp. Multegaj finstudis en la duagrada lernejo, kvin estas urbaj konsilistoj kaj æiuj reprezentas por la bonesperanoj la certecon ke doni þancon al kiu naskiøis senþance, havas multobligan valoron. Ni havas kontaktojn kun multaj ekslernantoj dum la jaro, æefe kristnaske kiam la domoj pleniøas kun tutaj familioj kaj grandaj festoj estas la regulo.

Esperanto estas jes, ilo, por pli demokratia internacia komunikado, por persona interkompreniøo, por la solvo de la lingvaj problemoj ktp., sed en Bona Espero esperanto iøis socia fenomeno de tre individua homa solidareco, kie

aperas homoj ne vokitaj æar ne konataj, kiuj sin elektas aý por æiam aý por ioma tempo, por helpi al infanoj en granda neceso kaj socie riska situacio, ofte kun profunde vunditaj animoj. Esperanto ligita al socia laboro kiel la nia estas kompreneble granda atrakcio por ¼urnalistoj, TV-stacioj, radioj, revuoj ktp. kaj sennombraj estas la publikitaj intervjuoj. Tutmonde ni konstatas ke esperanto per si mem ne multe interesas la informmondon, sed la ligo al io socie konkreta donas grandan emfazon al la Internacia Lingvo. Almenaý en Brazilo. Esperantistoj kelkfoje demandis la bonesperanojn, kion la institucio bezonas pleje, al kiu ni povas nur citi la lastan paøon de la libro de Roman Dobrzysńki BONA ESPERO IDEALO KAJ REALO.

Por vivi en Bona Espero oni devas: 1. Ami la naturon laý æiuj siaj formoj, inkluzive alies infanojn; 2. Posedi ian financan sendependecon por eviti la frustraciojn de mona¶eja vivo; 3. Ne havi kutimojn kiel fumo, alkoholo, drogoj, pigreco, klaæemo, envio ktp; 4. Praktike koni kelkajn fakojn kiel instruado, infana psikologio, administrado, agrikulturo, elektro-mekaniko, hidraýliko, masonado, kuirado, bakado, teatro, muziko ktp; 5. Konante tiujn fakojn, kapabli kaj voli praktike fari æion, laýeble... per nenio; 6. Ne esperi kaj ne fidi je la registaro, æar en regionoj kun malmultaj voædonantoj, æiuj registaroj estas forlasemaj; 7. Ne plendi se la labortago estas 24-hora, la semajno 7-taga kaj la salajro “æeko en la Banko Dio-Pagu vin”; 8. Esti esperantisto, kio ne necese signifas flue paroli esperanton (la lingvon oni lernas en tri monatoj), sed havi sintenon tutmondan kaj ekumenan; 9. Doni daýre bonan ekzemplon! Inter la diversaj recenzoj de la citita libro, Zbignew Galor en la revuo “La ondo de esperanto” asertis: “Pro sia kona valoro la verko devas esti deviga legado por æiuj, kiuj interesiøas ankaý pri sociologio de esperanta lingvo kaj movado. La libro atingas, en la socia literaturo de esperanto, signifon kompareblan kun la signifo en antropologio de la klasika verko de Oskar Lewis “The

Children of Sanchez (1961)”. Oskar Lewis iøis konata pro la difino de “kulturo de malriæeco”. Kulturoj de malriæeco estas multobligitaj dum vivo de sekvaj generacioj de malriæuloj. Motivo, kiun enkondukas la libro pri Bona Espero kaj sin prezentas jene: esperanto estas ankaý perilo kontraý marøeniøo de homoj vivantaj de generacioj en kulturo de malriæeco”. En Bona Espero oni sukcese klopodadas rompi la cirklon de generacia mizero. Cetere en tre riæa lando (tero, suno, akvo, mineraloj ktp.) sed kun malriæa popolo...

Infanoj ludas en la rivereto.

Eksgelernantoj vizitas Bonan Esperon.

Donaco al ĂŚiuj infanoj.

Gravaj kunlaborantoj kaj amikoj de Lorenz

FELIÆAJ TIUJ, KIUJ HAVAS PURAN KORON SIMPLANIMECO KAJ KORPURECO Allan Kardec Feliæaj estas la kore puraj, æar ili vidos Dion. (Mateo, 5:8.)

Kaj oni venigis al li infanojn, por ke li tuþu ilin; kaj la disæiploj admonis ilin. Sed Jesuo, vidinte tion, indignis, kaj diris al ili: Lasu la infanojn veni al mi; ne malhelpu ilin, æar el tiaj estas la regno de Dio. Vere mi diras al vi: Kiu ne akceptas la regnon de Dio kiel infano, tiu neniel eniros en øin. Kaj li prenis ilin en siajn brakojn, kaj benis ilin, metante la manojn sur ilin. (Marko, 10:13-16) La pureco de la koro estas nedisigebla de simplanimeco kaj humileco; øi forigas æian ideon pri egoismo kaj fiero; tial

100

Jesuo prenas la infanecon kiel emblemon de tiu pureco, kiel li øin prenis kiel emblemon de humileco. Tiu komparo povas ne þajni øusta, se oni konsideras, ke la Spirito de infano povas esti tre maljuna, kaj, renaskiøante, li alportas al la enkorpa vivo la malperfekta¼ojn, je kiuj li ankoraý ne seniøis en siaj antaýaj ekzistadoj; nu, iu Spirito, veninta al la perfekteco, povus doni al ni la tipon de vera pureco. Sed la komparo estas øusta el la vidpunkto de la nuna vivo; æar, ankoraý ne povinte manifesti ian malvirteman inklinon, la infano reprezentas por ni senkulpecon kaj senmalicecon; tial Jesuo ne diris, ke la regno de Dio estas el ili, sed el tiaj; øi konsistas el esta¼oj tiaj, kiaj estas la infanoj. Se la Spirito de infano jam vivadis, kial do li ne montriøas, ekde ties naskiøo, tia, kia li estas? Æio estas þaøa en la verkoj de Dio. La infano bezonas specialajn zorgojn, kiajn nur la patrina amo povas doni al øi, kaj tiu amo grandiøas pro la malfortecon kaj naiveco de l’ infano. Por patrino, þia infano estas æiam anøelo kaj estas necese, ke tiel estu, por ke øi kaptu þian sindonemon; þi ne povus havi por øi la saman inklinon, se, anstataý la naivan æarmon, þi trovus en øi, sub la trajtoj de infano, plenkreskulan karakteron kaj ideojn de matura homo, kaj des malpli, se þi konus øian pasintecon. Cetere estas necese, ke la aktiveco de l’ inteligenta principo estu proporcia al la malforteco de la korpo, kiu ne povus elteni tro grandan aktivecon de la Spirito, kiel oni konstatas æe la individuoj tro frumaturaj. Jen kial æe l’ alproksimiøo de sia enkarniøo la Spirito, konfuziøas kaj iom post iom perdas la konscion pri si mem; dum kelka tempo li estas en kvazaýa dormo, dum kiu æiuj liaj kapabloj troviøas en latenta stato. Tiu transiøa stato estas necesa, por ke la Spirito havu novan deirpunkton kaj forgesu, en sia nova ekzistado, æion, kio povus malhelpi lin. Tamen lia pasinteco reagas sur lin; li renaskiøas pli granda, morale kaj intelekte

101

pli forta, subtenata kaj helpata de l’ intuicio, kiun li konservas pri l’ akirita sperto. Ekde la naskiøo liaj ideoj iom post iom reprenas sian impulson, laýgrade kiel disvolviøas la organoj, kaj pro tio oni povas diri, ke dum siaj unuaj jaroj la Spirito vere estas infana, æar ankoraý dormetas la ideoj formantaj la fundon de lia karaktero. Dum la tempo kiam liaj instinktoj somnolas, li estas pli fleksebla, kaj øuste pro tio, pli sentema por impresoj povantaj þanøi lian naturon kaj lin progresigi, kio plifaciligas al la gepatroj la plenumon de la ilin koncernanta tasko La Spirito do dumtempe surmetas la veston de senkulpeco, kaj Jesuo asertas la Veron, kiam malgraý la antaýekzisto de la animo, li prenas infanon kiel simbolon de pureco kaj simpleco.

La Evangelio laý Spiritismo Æapitro VIII FEB

Andréa, Cesar, Gothardo, Délio kaj Xavier

Raymundo Souza (Brazilo) Kiom da personoj paŝas apud ni kaj ne vidas nin. Same, ni paŝas apud ili, kaj ni al ili ne dediĉas almenaŭ rigardeton. Ĉu vi havas problemojn? Ankaŭ ili havas iliajn, kiaj esti malĝoja, senti sin sola ĉe la homamaso. Ne estas nur la maljunuloj kiuj sentas la doloron de izoleco. Ankaŭ la gejunuloj, multfoje, sentas sin kiel fremduloj en sia propra familio. La geedzoj ankaŭ sentas izolecon. Ĉu estas pro la indiferenteco de sia kunulo aŭ pro la foresto de siaj geﬁloj, kiuj serĉas distraĵojn aŭ amik(in)ojn, kaj nur revenas hejmen proksimume je noktomezo aŭ dum la frumateno. Kiam tio okazos al la geedzoj, temas pri duopa izoleco. Kaj tio estas la plej granda kaj trista izoleco.

106

K\QNGEQ"GP"NC"JQOCOCUQ Mi ne estas marmoro! Mi estas granito! Mi ne plibeligas templojn aŭ palacojn. Mi estas pavimo de stratoj Sur kiuj ĉiuj piediras. Neniu aǔdas mian kanton nek mian krion de angoro, malĝojo aǔ ĉagreno transformitajn en krudajn aǔ glatajn ŝtonojn. Malgraǔ ke mi restas meze de la homamaso, mi estas en plena izoleco.

Al Luíza Raymundo Souza

20-a datreveno de Lorenz

LA VIVO PLENA DE MUZIKO Jarmila Rýznarová (Æe¶a Respubliko) Eta lando de meza Eýropo nomiøas Æe¶a Respubliko (pli frue Æe¶oslovakio). La lando havas montojn, riverojn kaj lagojn, rikoltajn kampojn, bonajn homojn, belan arkitekturon, kiun admiras multaj turistoj, kaj æarmajn teatrajn konstrua¼ojn. La plej konata teatro – Nacia teatro – popole dirita “ora kapeleto troviøas en la æefurbo Prago. Cent kilometrojn oriente de Prago troviøas industria urbo Pardubice. Mi rakontos al Vi vivepizodon de iu artista familio, en sia tempo tre admirinda, sed nuntempe jam bedaýrinde tute forgesita. En la jaro 1914 naskiøis en la urbo Pardubice knabineto Vlasta Urbanová kaj kiam þia patro levis þin en alton, li ekkriis: “Mia amata raneto, Vi devas esti kantistino! Eble li tiel volis plenumi sian nerealigeblan sonøon. Þia patro Inø. Bohumil Urban estis financa komisaro de la loka

110

sukerfabriko, mem li estis tre bona kantisto kaj kunfondinto de kant-okteto en Pardubice. Post la maturit-ekzameno transloøiøis Vlasta en Pragon por studadi Pedagogian fakultaton de KaroloUniversitato, kien alveturis post nelonge ankaý þiaj gepatroj. Sed en la j. 1935 la patro de Vlasta tragike mortis kaj tiel lia filino devis fariøi instruistino. Tamen þia plej granda intereso estis nur muziko. Þi studis kantadon æe la plej bonaj pedagogoj kaj komencis koncerti, ankaý en radio-elsendoj. Dum la dua mondmilito þi volis vizitadi sian arestitan fraton Jan, (arestita pro politikaj kontraý-faþistaj flugfolioj) en germana malliberejo Dresden; þi aliøis al studado de kant-arto æe voæ-konsilantino de la Þtata Operejo en Dresden Helga Petri. Per sia belega voæo kaj æarma aspekto Vlasta tiel impresis la æefestron de la þtata operejo s-ron Kurt Striegler, ke nur ruiniøo de la urbo per amerikaj bomb-aviadiloj malebligis þian komencantan karieron.

111

Do Vlasta akceptis proponon kanti en la operejo de la urbo Ostrava, kie þia granda sukceso de Gilda en la opero Rigoleto (kun fama hispana baritono Celestino Sarobe) instigis la æefon de la operejo, profesoron Václav Talich (de Nacia teatro en Prago) por inviti þin al gastado en la opero Soræa Fluto kaj por aktorado en kanta filmo Orfeo kun orkestro de Nacia teatro, sub gvido de la æefo Talich. Lia asistanto estis tiam juna dirigento Jiří Jirouš. Sed la faþistoj malpermesis prezenti la filmon. Nacian teatron ili fermis kaj tiel jam fama artistino koncertis en diversaj lokoj de Prago kaj en pluaj æe¶aj urboj. Kiam post la revolucio æe fino de la milito en la j. 1945 estis malfermita la dua operscenejo (hodiaý Þtata Operejo), akceptis tie Vlasta firman engaøon kaj kantis tuj en ambaý du unuaj premieroj: Ludiþe el la æe¶a opero La Brandeborgoj en Bohemio kaj la æefrolon de Violeta en opero La Traviata. Tie Vlasta konatiøis kun dirigento Jiří (Georgo) Jirouš kaj baldaý okazis geedziøo. Sed øi estis sekreta, entute partoprenis nur kvar personoj vespere la 14.3.1946 je la 21:30 h. en la preøejo de Sankta Ludmila en Prago. La duan tagon ambaý artistoj forflugis per soldata æasaviadilo de amerika armeo – danke al Jan Masaryk, la filo de þtatprezidento kaj danke al amerika ambasadoro d-ro Staihardt por origine planata 14-taga turneo en Belgion, Nederlandon kaj Svisujon, sed kiu pro grandiozaj sukcesoj prokrastiøis je preskaý du jaroj.

112

Vlasta akceptis inviton kanti premieron en Rigoleto en Þtata Operejo dum novembro 1947, sed tio ne estis feliæa ideo. En februaro 1948 realiøis þanøo en la politika sistemo kaj baldaý estis klare, ke reveni en okcidentajn landojn jam ne eblos. Ambaý artistoj do akceptis engaøon en Nacia teatro de Prago. Æar la vojaøpasportoj estis de ili forprenitaj, estis tre komplike defendi sin kontraý akuzo, ke ili forlasis la respublikon sen permeso (1946), kvankam tio estis grava eraro, kaj tiel komenciøis persekutado. La edzo de Vlasta estis arestita de þtata polico; ili perforte postulis de li subskribi konfidencan kunlaboron kun STB (þtata sekreta polico). Æar li rifuzis, ili diris al li: Ni likvidos vin! Kaj ili tion komencis fari. La dirigento Jirouš fariøis pro diktatoreca reøimo persono “non grata (evitinda), ¼urnaloj ne rajtis skribi pri li, li ne rajtis direkti orkestrojn (nur instrui muzikistojn dum la lecionoj), ktp. Bedaýrinde tio ekrilatis ankaý lian edzinon Vlasta. Sed þi estis por elektitaj roloj nean-stataýigebla. Pro sia voæo kaj bela aspekto þi estis tipa reprezentantino de reøidinoj aý damoj de granda mondo, kiuj kutime tragike finiøas. La gvidantoj de la teatro bone sciis tion, ke eksterlanda artisto estas pli bona, pli kvalita partnero, ol la pli malbona, sed meritplena konfidenculino aý nacia artistino, ano de KSÆ (Komunista Partio de Æe¶oslovakio). Do Vlasta kantis en multaj belaj operoj de famaj komponistoj Verdi, Puccini, Bizet, Gounod kaj Mozart.

113

Kiam la ministerio de internaj aferoj malpermesis al Vlasta akcepti grandiozan kontraktitan laboron en New York – (laýdire tio ne estis konforma al la interesoj de la þtato), þi akceptis proponojn unue el Orienta, poste el Okcidenta Germanio, sed æefe el Italio por televid-kaj radio-elsendoj. La plej belajn rememorojn þi havis pri la plej fama eýropa festivalo en Florenco, kie þi kantis la premieron de la opero Patrino. Tie rolis nur la plej perfektaj mondartistoj. Vlasta estis ankaý konstanta gasto en la æe¶a radio en Prago, kie þi kantis en dekoj da signifaj verkoj kun æiuj æe¶aj simfoniaj kaj teatraj orkestroj kun famaj dirigentoj kaj rolis en multaj kantvesperoj æe¶aj, italaj, francaj ktp. Sed en okdekaj jaroj de la pasinta jarcento ia sinjoro X Y ordonis æion nuligi pro konkurenca envio. Vlasta Urbanová estis ankaý æe la komencoj de æe¶oslovaka televizio, kie krom aliaj þi elkreis personon de Violeta en la opero La Traviata kaj Desdemonon en opero Othelo. Tiam ne ekzistis en nia lando ankoraý sonregistra tekniko, æio estis kreita artisme, eæ ne restis multaj gramofonaj diskoj. Multaj tamen restis ne nur hejme, sed ekzemple en Norvegio kaj Meksikio. Sed por hodiaýa tempo de kompaktaj diskoj ili jam ne estas uzeblaj. Kiam mi skribas pri ilia artista geedzeco, eble la legantoj volus pli multe scii pri junul-tempo de þia edzo Jiří (Georgo).

114

Jiří Jirouš naskiøis 4.8.1923 en Prago. En infana¼o li estis nomata “mirakla infano . Li komencis piankaj violonludi kiam trijara. Li finstudis Þtatan Muzik-Konservatorion, realan gimnazion kun matur-ekzameno, Karolan universitaton kaj Akademion de muzikaj artoj (piano, violono, kompozicio, dirigentado). Ekde sepjaraøa li estis konsiderata piankaj violon-virtuozo, en la j. 1946 – en siaj 22 jaroj li unuan fojon gvidis la plej bonan eýropan orkestron – belgan filharmonion en Palais Beax-Avdd en Bruselo æe la solena koncerto – la unua komuna kun sia edzino Vlasta. Post la reveno el fremdaj landoj en Nacian teatron de Prago, Jiří estis longe sub kontrolo de STB – (þtata sekreta polico), tamen li eltenis ekzisti øis la jaro 1988. Kvankam li eksterlande æefe propagandis la æe¶an muzikon, hejme li estis konsiderata specialisto por itala monda opera muziko. Li eæ registris en sia taglibro, ke li ne havas konkuranton en nia lando. Li instruis centon da eksterlandaj artistoj, de Filipinoj øis Kubo, de Usono øis Rusio, de Svedio øis Italio, de Turkio øis Hispanio. Bedaýrinde multego da liaj radio-elsendaj kaj gramofondiskaj kompona¼oj estis ruinigitaj kaj originaloj neniam estis trovitaj. Preskaý æe la fino de lia sukcesa kariero pritaksis lin estraro de Nacia Teatro per honortitolo “Meritplena membro de NT . Post longaj, sukcesaj kaj eæ dornoplenaj jaroj, pleniøis iliaj þrankoj per miloj da afiþoj, programoj, kritikoj kaj fotoj kaj per pluaj skribaj rememoroj de ilia preskaý sesdekjara geedziøo; teatraj kolegoj skribis al Vlasta æe

115

foriro al pensio: Vi estas ora floro, kiu elkreskis en tiu æi malpura teatra øangalo. Jen fragmento de unu liaj leteroj: Nia vivo ne estis facila promeno. Unue laborego en la teatro, poste persekutado de bolþevikaj strukturoj, poste envio pro arto kaj sukcesoj, pro artista geedzeco, kaj fine restis financa subpremo.

Antaý ilia emerita tempo Jiří konstruis lignan kabanon en vilaøo de trankvila regiono proksime de Prago, kie ili poste vivis øis sia morto. Vlasta forpasis en la j. 2004 kaj Jiří en la jaro 2005. Ili ne havis infanojn. Ambaý estis kolektantoj de biblioj el multaj landoj, pro tio dum la komunista epoko ili ne estis preferataj. La kabanon post ilia morto utiligas familio de Vlastanevino kaj kelkfoje tie jam okazis lingvaj seminarioj por 1217 esperantistaj membroj.

Affonso, Eloy, Robinson kaj Danilo

SPIRITISMA INFORMA SERVO (SEI) Flávio Olive (Brazilo) La historio de simpla bulteno, kiu atingis la mondon La “Spiritisma Informa Servo” æiam ankoraý kunhelpas por la disvastigo de Spiritismo en Brazilo kaj en la tuta mondo, konservante, kiel unu el siaj æefaj ecoj, la simplecon, kiu øin karakterizas de kiam øi komencis cirkuladi antaý 40 jaroj. Nuntempe øi aperas nur en virtuala formo, sed antaý la ekesto de internet, kiam malpli facilis alireblo al informado, precipe pri Spiritismo, la bulteno SEI, en sia papera formo, superis la nombron, nur en Brazilo, de 18.000 adresitaj ekzempleroj, dum øia esperantlingva versio portis konsolon kaj instruojn al pli ol cent landoj. Ne multaj scias, ke SEI naskiøis pro sugesto de la Spirito Emmanuel, transsendita en 1953 per la mediumo Francisko Kandido Xavier al membroj de “Hejmo Fabiano de Kristo”, el kiuj unu estis kolonelo Jaime Rolemberg de Lima, unu el la fondintoj de tiu konata filantropia institucio. Franæjo Xavier informis al la grupo pri la deziro de sia spirita mentoro, ke estu kreita iu informa komunikilo

120

kun la celo apogi la malgrandajn spiritismajn gazetojn kaj radiostaciojn de la brazila internlando, kies agado, kvankam diskreta, estis tamen plej grava por la plifirmigo de la scioj pri la Tria Revelacio. Emmanuel eæ sugestis rubrikojn por la perioda¼o, kiel ekzemple la tiel nomatan “Noticoj el la Granda Gazetaro”, kiu komentas, æe la lumo de Spiritismo, faktojn disvastigitajn de la gazetaro. Sed ankoraý pli: unu rubrikon por nova¼oj kaj alian por pridoktrinaj artikoloj, æefe de malpli konataj aýtoroj, al kiu li donis la titolon “Opinio de la Kunfratoj”, kaj kiu nun estas nomata “El la Kunfratoj”. Jen la kialo de la kareso, kiun SEI dediæas al la Spirito Emmanuel, al kiu øi æiam faras, kiam nur eble, simplan omaøon en siaj paøoj per publikigo de tekstoj el la mesaøoj diktitaj de tiu tre konata spirita bonfaranto.

121

Ankoraý koncerne la fondon de SEI, estis la karmemora kolego Carlos Juliano Torres Pastorino, ankaý fondinto de Hejmo Fabiano de Kristo kaj ties subtenanta organizo, Capemi, kiu verkis la unuajn numerojn de SEI, komence en la lingvoj esperanto kaj portugala. Poste SEI ricevis la kunlaboron de kolonelo Rolemberg mem, de Alberto Nogueira da Gama, Iaponam Albuquerque da Silva, Manoel Fernandes da Silva Sobrinho, Yvon Luz kaj Cesar Soares dos Reis. La nunan teamon direktas la fratoj Danilo Kaj Eloy Carvalho Villela, kiuj ankaý laboras en Hejmo Fabiano. SEI seninterrompe cirkulas portugallingve ekde majo 1965; en esperanto, la lingvo de la frateco, ekde julio/ aýgusto 1981; hispanlingve ekde aprilo/majo 1990; kaj en la angla ekde marto/aprilo 1994. Nuntempe øi aperas monate en la portugala kaj dumonate en la ceteraj lingvoj.

122

Eldona kriterio Ekde sia fondo SEI klopodas disvastigi Spiritismon tia, kia øin prezentis Allan Kardec kaj kun la riæigoj alportitaj de aliaj ideal-kunuloj kiel la karmemoraj mediumoj Franæjo Xavier kaj Yvonne Pereira. Øi ankaý zorge klopodas ne opinii pri temoj, kiuj povus eksciti malkonkordon, respektante vidpunktojn kaj koncentriøante sur tio, kio povas kunhelpi por la unuiøo de la spiritistaro. Æiam ankoraý sub la orientado de Emmanuel, øi daýre apogas la spiritismajn perioda¼ojn de æiuj partoj de la lando kaj de la eksterlando, valorigante iniciatojn inkluzive sur la kampo de la literaturo. Øia rubriko “Libro estas Nova¼o” ebligas, ke verkoj de bona doktrina kvalito estu pli vaste konataj pere de komentoj pri ilia enhavo.

123

Ekde oktobro 2009, SEI estas eldonata de la Internacia Spiritisma Konsilio (ISK), organizo en kiu membras spiritismaj institucioj de la tuta mondo kaj kiu eldonas spiritismajn librojn en pluraj idiomoj. Tiu unuiøo ekestis pro iu nova reala¼o, nome ke en Brazilo signife kreskis la nombro de spiritismaj perioda¼oj, elsendoj radistaciaj, televidaj kaj interretaj, kio igis ne plu necesa la eldonadon de la papera SEI kun la øistiama semajna periodeco. Tiam montriøis nova celo: aliøi al la klopodoj de ISK kaj de eksterlandaj spiritistoj por la disvastigo de Spiritismo inter aliaj popoloj. Konsekvence, SEI ekdonis pli da atento al siaj internaciaj eldonoj. Kiel ricevi la bultenon SEI Por fariøi adresato de SEI-portugallingva, sufiæas aliri www.lfc.org.br/sei, klaki sur “Desejo receber o boletim SEI por email” (Mi deziras retadrese ricevi la bultenon SEI) kaj plenigi la koncernan formularon. Por øin ricevi en alia idiomo, sufiæas mesaøi al boletimsei@lfc.org.br. La sendo estas senpaga. Kiu deziros finance helpi la bultenon, bonvolu øiri sian kontribuon kredite al Conselho Espírita Internacional (CNPJ 02.469.711/0001-35): konto n-ro 6238-3, bankbranæo 3603-X, en Banco do Brasil; aý kredite al Lar Fabiano de Cristo (CNPJ 33.948.381/0001-94): konto n-ro 15.139-1, bankbranæo 0313, en Banco Itaú. La redakcio de SEI funkcias en Avenida Passos, 30 – 2º andar – Centro – CEP 20051-040 Rio de Janeiro, RJ – telefon-numero (21) 2242-8872, e-mail boletimsei@lfc.org.br kaj Twitter@boletimsei.

124

Omaøo de Eldonejo Lorenz al la karaj karmemoraj laborantoj de “SEI”: Sylvio Xavier, Yvon Luz kaj Manoel Fernandes.

Tradukis esperanten: Affonso Soares.

DĂŠlio, Machado, Xavier

LA ANØELOJ LAÝ SPIRITISMO Allan Kardec Ne estas ia dubo, ke ekzistas estuloj dotitaj per æiaj kvalitoj atribuitaj al la anøeloj. La spiritisma revelacio pri tiu punkto konfirmas la kredon de æiuj popoloj, samtempe konigante al ni la originon kaj naturon de tiaj estuloj. La animoj aý Spiritoj estas kreitaj simplaj kaj sensciaj, t.e. sen konoj kaj konscio pri bono kaj malbono, sed kapablaj akiri tion, kio mankas al ili. La laboro estas rimedo por akiro, kaj la celo – kiu estas la perfekteco – estas la sama por æiuj. Ili øin atingas pli-malpli rapide, pro sia libera volo kaj proporcie al siaj klopodoj; æiuj havas la samajn þtupojn trapasotajn, la saman laboron plenumotan. Dio ne pli favoras unujn ol aliajn, æar Li estas justa, kaj,

128

æar æiuj estas Liaj filoj, tial Li ne havas preferojn. Li diras al ili: Jen la leøo, kiu devas esti via kondutnormo; øi nur povas konduki vin al la celo; æio, kio estos konforma al øi, estas bono; æio, kio estas kontraýa al øi, estas malbono. Vi havas plenan liberecon obei aý malobei tiun leøon, kaj tiel vi estos juøantoj de via propra sorto. Sekve, Dio ne kreis malbonon; æiuj liaj leøoj sin destinas por bono, sed la homo kreis la malbonon, malobeante tiujn leøojn; se la homo ilin skrupule observus, li neniam sin deturnus de la bona vojo. Malgraý tio, la animo, simile al infano, estas sensperta en la unuaj fazoj de sia ekzistado, kaj tial øi estas erarema. Dio ne donas al øi la sperton, sed donas al øi rimedojn por øin akiri. Falsa paþo do sur la vojeto de malbono estas malprogreso por la animo, kiu suferante ties sekvon, lernas mem tion, kion øi devas eviti. Tiamaniere, iom post iom øi disvolviøas, perfektiøas kaj progresas en la spirita hierarkio, øis la stato de pura Spirito aý anøelo. Anøeloj estas do animoj de homoj atingintaj la maksimuman gradon de perfekteco, kiun la estulo kapablas atingi, øuante la plenan promesitan feliæon. Sed antaý ol atingi la superegan gradon, ili øuas ian feliæon relativan al sia progreso, feliæon konsistantan ne el nenionfarado, sed el funkcioj, kiujn plaæas al Dio konfidi al ili, kaj pro kies plenumo ili sentas sin feliæaj, ankoraý vidante en tio ian rimedon por progreso. La homaro ne estas limigita al la Tero; per spiritaj animoj Dio loøatigas sennombrajn mondojn turniøantajn en la Spaco; per øi Dio jam loøatigis mondojn malaperintajn, kaj loøatigos tiujn, kiuj formiøos. Dio kreis øin jam de la tuta eterneco, Li neniam æesos øin kreadi. Longe antaý ol ekzistis la Tero, kaj kiom ajn antikva ni supozas, ke øi estas, ekzistis aliaj mondoj, kie enkarniøintaj Spiritoj, atinginte sian celon eæ antaý ni eliris

129

el la manoj de la kreinto, trapasis la samajn fazojn, kiujn nun trapasas tiuj pli nune formitaj. Nu, de la tuta eterneco ekzistas puraj Spiritoj aý anøeloj; sed, æar iliaj homaj ekzistadoj okazis en senlima pasinteco, ni supozas, ke ili æiam estis anøeloj. Tiamaniere efektiviøas la granda leøo de unueco de la kreado; Dio neniam estis neaktiva kaj æiam havis plurajn Spiritojn, spertajn kaj instruitajn, destinitajn por la transsendo de siaj ordonoj kaj por la direktado de la Universo, ekde la regado de la mondoj øis plej etaj detaloj. Dio ankaý ne bezonis krei privilegiitajn estulojn, liberajn de devoj; æiuj, antikvaj kaj novaj, akiris siajn poziciojn en la lukto per propra merito; æiuj fine estas filoj de siaj faroj. Kaj tiel egale kompletiøas la superega justeco de la Kreinto.

El la libro: La Æielo kaj la Infero FEB

Prega momento de la 30-a datreveno de Lorenz. Nia homago al Sylla Chaves

PREØO DE LA ARBO Anonima Vi, kiu preterpaþante levas vian brakon kontraý mi, antaý ol kaýzi ian difekton, observu min bone. Mi estas varmo en via hejmo dum la longaj kaj malvarmaj noktoj de la vintro. Mi estas amika ombro, kiu protektas vin kontraý la ardantaj sunradioj de la somero. Miaj fruktoj satigas vian malsaton kaj kvietigas vian soifon. Mi estas la trabo kiu subtenas vian domtegmenton, tabulo por via tablo, lito sur kiu vi ripozas kaj dormas. Mi estas tenilo por viaj laboriloj, kaj la pordo de via domo. Kiam vi nakiøis, mi liveris lignon por via lulilo; kiam vi mortos, ankoraý mi, kiel æerko, akompanos vin en la sinon de la tero. Mi estas fonto de boneco kaj floro de beleco. Se vi amas min kiel mi meritas, defendu min kontraý malprudentuloj. Respektigu min: Mi estas la arbo.

DĂŠlio, Cesar, Affonso, Passini

VICTOR HUGO KAJ LA PAROLANTAJ TABLOJ Alamiro Galvão (Brazilo) Ekzilite de Napoleono la Tria, la 2-an de Decembro 1851, Victor Hugo kaj familio elþipiøis sur la anglan insulon ¬erzejo la 5-an de Aýgusto 1852, kie, kune kun aliaj francaj intelektuloj, ili pasigos preskaý 10 jarojn. En Septembro 1853 alteriøis sur tiun insulon iu, kiu tute þanøos la interesojn de la familio Hugo: S-ino Émile de Girardin, mediumo kaj entuziasma pri la “parolantaj tabloj”, nekutima fenomeno vastiøinta tra tuta Parizo. Amikino de Victor Hugo, þi ankaý estis fama poetino, æar þi estis Delphine Gay, þia fraýlina nomo, kiu en la junaøo ricevis la titolon “muzo de la patrujo.” Sur la insulo, gasto de le familia Hugo, troviøis Aýgusto Vacquerie, kiu, kun S-ino Girardin, komencis la unuajn eksperimentojn kun la “parolantaj tabloj.”

138

Nur en la oka tago de provoj, la “tableto” transdonis signon pri la æeesto de spiritoj. Kaj precize animo amata kaj adorata de æiuj sin manifestis: Leopoldina, filino de Victor Hugo, elkarniøinta en 1843, dronita en Rivero Seno, kune kun sia edzo Karlo. La emocio estis tre granda kaj la ploro kaptis æiujn. Þia æeesto portis respekton kaj obeon al la fenomenoj de la “tablo”. De tiam Victor Hugo mem ekpartoprenis en la kunsidoj, kaj, surprize li frontis la gloran senmortecon, æar per tiu “tableto” singulara Spiritoj altmoralaj, altintelektaj, manifestiøis abunde, rivelante la arkanojn de la nevidebla mondo kaj la daýrigo de la vivo en la Transtombo. Super la regio de la spiritoj komunikiøantaj en la hejmo de la poeto, predikis “La Ombro el Tombo”, esprimo plej alta de moralo, intelekteco kaj saøeco. Tiu altgranda Ento, kiu nin memorigas, pro la stilo kaj moraleco, la “Spirito de Vero”, portos al la grava poeto franca la profundajn instruojn pri la vivo, laý la revelacio de la Senmortuloj. Molière, Eskilo, Þakespiro, Galileo, Camões, Dante estis kelkaj el tiuj, kiuj faris el la seancoj en “Marine Terrace”, loøejo de Victor Hugo, epopeon de transcenda beleco.

139

Aliaj Spiritoj preferis sin nomi “Dramo”, “Romano”, “Morto”, “Poemo”, “Ideo” por, sin kaþante en la anonimeco, lasi mesaøojn de humileco kaj simpleco. Ankaý brilaj figuroj el la Sanktaj Skriboj alkuris al tiuj vesperkunvenoj, kiuj ofte estis belegaj interbataloj de beleco kaj poezieco, kie la surteraj geniuloj estis ombrigitaj de la lumo venanta el la Alto. “La Ombro de la Tombo” portis per Siaj vortoj la kosman forton de amo kaj saøeco. Kiam S-ino Girardin revenis Parizon, Victor Hugo kaj lia familio daýre kunsidis, øis la fino de la jaro 1855. La abunda materialo ricevita estis zorge gardita kaj, laý la opinio de la poeto, se publikigita, kompletigus pli ol du volumojn, entenante tutan revelacion, kapablan origini novan religion sur la Tero, bazitan sur Kristanismo. El la familio, la plej bona mediumo estis Karlo, filo de Victor Hugo, tamen, ankaý la poeto kelkfoje havis sian spiritan percepton ampleksigita. En 1854 li registris per la vidiveco la Spiriton nomatan “Blanka Damo.” Aliokaze, en 1843, kiam li revenis Parizon, post vojaøo al Hispanlando, li sentis sin profunde deprimita kaj melankolia. En tiu nokto li ne povis ekdormi. En la sekvinta tago, legante la matenajn ¼urnalojn, li eksciis pri la morto de sia filino Leopoldino kaj sia bofilo Karlo. Kio insulo Patmo estis, por Johano Evangeliisto – la tabernaklo de la revelacio – respektitaj la koncernaj proporcioj, la insulo ¬erzejo estis por Victor Hugo. Sur øi la Poeto trovis la revelacion pri la senmorteco kaj pri la vivo. La Spiritoj forprenis la vindon de liaj okuloj kaj montris al li la Realon senvualan…

140

Ili influis sur lian vivon kaj lian verkon. Konsidere al la konsiloj de la. Nemortemuloj, li metis sian brilan plumon kaj sian geniecon al la servo de la afero de senheredaj, de subpremitaj, batalanta por la “filoj de kalvario.” Lia verkaro, tuþita de la blovo de la Spiritoj, fariøis tiel penetrita de lumo, ke øis nun, forpasinta pli ol unu jarcento, estas fonto de esploro kaj estudado, kaj ricevas el la mondo la plej fortajn laýdojn. Deklaris Victor Hugo al siaj intimaj amikoj, ke de antaý 25 jaroj li meditadis pri tiuj demandoj prezentitaj al la Spiritoj, tamen nur post la revelacio de la Nemortemuloj li trovis la þlosilon de la enigmoj lin tortutantaj. Kiam li fine revenis Parizon, æirkaý la jaro 1870, Allan Kardec jam elkarniøis kaj la Kodigado estis preta kaj forma sur la Tero. Eble Victor Hugo estis unu el tiuj Spiritoj preparitaj de la Supera Spirita Mondo por plenumi la taskon de la Tria Revelacio, se Allan Kardec fiaskus… Sed tio ne okazis, la grava poeto sciis utiligi la instruojn de la Spiritoj en “Marine Terrace.” Tuj post elkarniøo li revenis el la Spirita Mondo, kaj per la brazila mediumo Zilda Gama li komencis dikti romanojn, donacante al la homaro, kaj æefe al la popolo de Brazilo – lando, kiun li ankaý amis, kiam enkarna – versaron, kies titoloj parolas per si mem pri la doktrinecaj beleco kaj pureco de la enhavo. Pro la linioj de simpatio ekzistantaj inter la poeto kaj la brazila popolo, æar li estis amiko de nia Imperiestro Petro la Dua, øis tia punkto, ke li verkis belajn versojn pri “Patrujo de la Kruco”,

141

troviøas la facileco per kiu li povis, pere de la mediumo Zilda Gama, dikti tiel mirindajn verkojn. Post la elkarniøo de la sindona mediumo jen Victor Hugo, en la situacio de libera kaj senmorta Spirito, denove seræas iun por akcepti lian penson, kaj trovas en la mediuma sensiveco de Divaldo Pereira Franco, la obeeman instrumenton, kapablan transmeti en la beletron lian fekundan penson. En 1971, kiam la bahiana mediumo Divaldo Pereira Franco, reveninta el vojaøo por predikado tra la sudo de la lando, troviøis en domo de amikoj, survoje al lia amata þtato Bahia, Victor Hugo, aperis al li per la vidivo, kun tiu sama leoneca kaj sentima fizionomio, lin invitante al psikografio. Sed Divaldo, gripita kaj febra, tiam sugestis: “Mia frato, mi ne bonfartas, æu ne eblas lasi por alia tago?”. Respondis Victor Hugo: “Leviøu, prenu paperon kaj krajonon, ek al la laboro!” En tiu momento liaj gastigantoj estis komencontaj la “Kulton de la Evangelio en la Hejmo”, kaj tien iris Divaldo, eæ malsaneta, kaj antaý æiuj li psikografiis la unuan æapitron de la libro “Párias em Redenção” (Elaæetantaj Parioj). Kiam finiøis la psikografio, li estis tute resaginita kaj sen febro.

142

Uzante la mediumon Divaldo Pereira Franco, Victor Hugo jam verkis plurajn librojn, æiuj plenaj de la distinga stilo, karakterizanta la brilan poeton: 1) Párias em Redenção (Elaæetantaj Parioj) 2) Do Abismo às Estrelas (De la Abismoj al la Steloj) 3) Sublime Expiação (Superbela Kulporepago) 4) Calvario de Libertação (Liberiga Kalvario).

143

La respektinda dissemanto de la Bono, enmetita en la luman legion de Iþmael, decidis en Spirito efektivigi la gravan verkon, kiu certe estis al li destinita. Se sur la Tero li sin donis nur al literaturo, kvankam sub la influo de la instruoj de la Alto, elkarniøinta li sin montris valora batalanto por la Kristo, evangelizante kaj doktrinante la konsciencojn per mirindaj paøoj. Saluton, do, Víctor Hugo, distingiøa spirito, kiu ilustras kaj riæigas la bibliografion de la Tria Revelacio! En kesto el kano flosis sur la akvoj de Rivero Nilo tiu, kiu transdonos la Unuan Revelacion. Sur pajloj de staltrogo naskiøis infano, kiu þanøos la mondon. Kaj per la turniøantaj kaj parolantaj tabloj alvenis æe la homaron la bazo de la Tria Revelacio. La Patro, potenca kaj sentema, kreinte multegon da astroj kaj steloj, montras sian grandiozecon kaj forton per la teraj esprimoj de la Naturo, se Li pli multe montriøas, kiam floro disradias parfumon aý infano ridas sentime. Ni meditu por pli bone asimili la lecionojn de la senmorta vivo kaj eksenti la dolæan æeeston de la Transmondo, sur la vojo de nia ekzisto, en tiuj tagoj de doloro.

Gravaj geamikoj de Lorenz

ESPERANTO KIEL ILO DE INTERKULTURA EDUKADO Przemys aw Pawe Grzybowski (Pollando) Interkultura edukado estas specifa modelo de sociala, kultura kaj kleriga agadoj. Øi celas reciprokan konatiøon, kompreniøon kaj enriæigon de kulturoj kaj de unuopaj personoj, kiuj kunkreadas tiujn æi kulturojn. La æefa trajto de tiu æi edukado estas malfermo je homaj diferencoj. La preferata efiko de tiuspeca agado estas integriøo kaj socikultura dinamikigo de diferencaj kulturaj sferoj, pere de reciproka alproksimiøo de iliaj partoprenantoj. Por malkovri valorojn de Esperanto kiel la lingvo de interkultura edukado, necesas mencii ideologiajn elementojn en øia historio, ligitajn kun personaj spertoj de la kreinto. Laý Ludwik Lejzer Zamenhof, la kreita de li lingvo devintus servi kiel ilo por konstitui novajn formojn de internaciaj rilatoj, bazitaj sur strebo de homaro al paca kunvivado en unu granda familio, ligata kun lingva, kultura kaj religia pluralismo. Unu el originoj de tiu æi idealo estis la juda nacieco de L.L.Zamenhof kaj liaj malbonaj spertoj pro antisemitismo. Dum pogromoj de judoj en Rusio, en

148

la periodo de 1881-1882 jaroj, L. L. Zamenhof studadis en Moskva Universitato kaj laboris kiel korespondanto de peterburga ¼urnalo Tagiøo. Li priskribadis i.a. kontraýjudajn tumultojn en varsovia kvartalo Nalewki. En letero el 1905-a jaro, L. L. Zamenhof substrekis: “(...) se mi ne estus «hebreo el getto», «la ideo pri la unuigo de la homaro» ne okupus min tiel obstine kaj ke neniu tiel forte kiel judo povas senti la neceson de «lingvo sennacia, neýtrale homa».” Tiu æi aserto estas alegoria, æar L. L. Zamenhof neniam loøis en getto, sed estante viktimo de antisemitismo li rigardis øin kiel esprimon de simbola apartigo. Interesiøante pri la ideo de sionismo (kvankam li mem neniam aliøis al la movado kaj ne kunlaboradis kun øi), en la periodo de tagiøo de koncepto de la internacia lingvo li esperis, ke kreo de lingva rimedo de kompreno inter kontraýuloj, povas gvidi al reciproka konatiøo kaj proksimiøo – eæ se ne politika aý kultura, ja almenaý en homa perspektivo. Li esperis pri unuiøo de hebrea diasporo, malaperigo de malamikaj sintenoj kaj pri kreo de

149

lingva rimedo de komunikado de judoj kun aliaj popoloj. Kiam Esperanto iøis pli kaj pli populara, kaj øiaj þatantoj komencis kreadi unikan socian movadon, la ideologia koncepto de L. L. Zamenhof pri komuna lingvo evoluis kaj iøis pli universaleca. Li volis, ke la lingvo fariøu propra¼o ne nur de minoritatoj, sed ankaý de la plimulto. Li opiniis necesa lingvon, kiu de unu flanko ne estus ekskluziva propra¼o de iu aparta nacio kaj de dua flanko povus esti libere uzata de popoloj senlingvaj kaj subpremataj. Tio signifas, ke lia koncepto de la internacia lingvo tuþis ne nur neýtralecon, sed ankaý planon de evoluiga moralo. Temis pri kreo de iu subtila ponto, per kiu diversigitaj laý rasoj, religioj, naciecoj kaj ekonomipolitikaj sistemoj homoj povus unuiøi en frata kunvivado. En marto 1906 L. L. Zamenhof aperigis la broþuron „Homaranismo”, en kiu li detale priskribis sian koncepton de la ideo, laý kiu æiuj popoloj kaj religioj, ne rezignante pri siaj specifaj trajtoj, renkontiøu sur neýtrale homa fundamento, laý principoj de reciproka frateco, egaleco kaj justeco. Øi tamen ne plaæis al tutmonda esperantistaro, æar gvidis al danøero, ke la Esperanto-movado povus akiri trajtojn de iu religia (kvankam teorie neýtrala) mistikismo. Tiun penson L. L. Zamenhof anstataýis per koncepto de la interna ideo postulante, ke esperantistoj uzadu la lingvon ne nur surbaze de la penso pri øia praktika utileco, sed la penso pri frateco kaj justeco inter æiuj popoloj. Dum la unua Universala Kongreso de Esperanto en Bulonjo æe Maro, la kreinto de Esperanto diris: “Ofte kunvenas personoj de malsamaj nacioj kaj komprenas unu la alian; sed kia grandega diferenco estas inter ilia reciproka kompreniøado kaj la nia!... Tie la membro de unu nacio humiliøas antaý la membro de alia

150

nacio, parolas lian lingvon, hontigante la sian, balbutas kaj ruøiøas, kaj sentas sin øenata antaý sia kunparolanto, dum tiu æi lasta sentas sin forta kaj fiera; en nia kunveno ne ekzistas nacioj fortaj kaj malfortaj, privilegiitaj kaj senprivilegiitaj, neniu humiliøas, neniu sin øenas; ni æiuj estas plene egalrajtaj; ni æiuj sentas nin kiel membroj de unu nacio, kiel membroj de unu familio; kaj la unuan fojon en la homa historio ni, membroj de la plej malsamaj popoloj, staras unu apud alia ne kiel fremduloj, ne kiel konkurantoj, sed kiel fratoj, kiuj, ne altrudante unu al alia sian lingvon, komprenas sin reciproke, ne suspektas unu alian pro mallumo ilin dividanta, amas sin reciproke kaj premas al si reciproke la manojn, ne hipokrite kiel alinaciano al alinaciano, sed sincere, kiel homo al homo. Ni konsciu bone la tutan gravecon de la hodiaýa tago, æar hodiaý, inter la gastamaj muroj de Bolonjo-sur-Maro, kunvenis ne Francoj kun Angloj, ne Rusoj kun Poloj, sed homoj kun homoj...”

151

La æi supraj ideoj daýre estas aktualaj kaj sonas kiel fragmento de programo de interkultura edukado. Interkulturecan karakteron de Esperanto kaj de nuntempa Esperanto-movado substrekis partoprenantoj de la 95-a Universala Kongreso de Esperanto, kiu okazis en Havano en julio 2010. Kompreneble tio ne signifas, ke baldaý Esperanto iøos fremdlingvo mondvaste instruata en lernejoj, aý uzata por komunikado ekz. inter sciencistoj el diversaj landoj. Por tion atingi, necesus rompi negativajn stereotipojn pri universalaj lingvoj; necesus profundaj þanøoj en edukpolitikoj de sinsekvaj landoj – æefe en sistemo de klerigado de instruistoj kaj edukistoj; necesus konvinki pri tiu æi ideo gepatrojn, gelernantojn kaj aliajn eblajn uzantojn de la lingvo. Øis nun subtenado de instruado de naturaj lingvoj estas forte ligita kun interna aý eksterlanda politiko de kultura superado de certaj landoj kaj rezigni pri tio simple ne eblas. Plej verþajne tamen øi restados longtempe grava elemento de memedukado kaj meminstruado, kaj en la sistemo de publika klerigado øi funkcios æefe danke al entuziasmo de esperantistoj, kiuj scias konvinki pri la valoro de ilia lingvo – kiel ekzemple en Æinio. Sed jam la ligita kun ilia uzo fakto de kontaktoj kun fremda kulturo, kunestado, kuna travivado kaj empatia ekkunlaboro kun membroj de tiu æi kulturo dum diversflanka arta kreado, estas aloga perspektivo – precipe por la medioj, kies kulturoj grave diferencas kaj bezonas reciprokan klarigon. Simbola komunikado per bildo, sono kaj movo, ne plu vekas grandajn kontraýstarojn – precipe en la globala vilaøo, kies limoj senæese plilarøiøas, danke al progresanta tekniko. Tiuj æi rimedoj estas nur la unua paþo al vera dialogo kaj interkompreniøo, kiujn povus antaýenpuþi nur klasike

152

internacia, aý universala lingvo, ebliganta plenan komunikadon. – Kial ne uzi tiucele Esperanton? Øi jam estas preta, sufiæe disvolviøinta kaj øia pli ol centjara ekzisto pruvis øian utilecon.

Ismael kaj Robinson prelegas ce UKE

INTERVUJO KUN BRAZILA SAMIDEANO ALBERTO FLORES Kiu estas Alberto Flores? • Esperantisto (jam de 64 jaroj, 56 kiel instruanto de Esperanto) • Spiritisto (parolanto æe spiritismaj societoj) • Emerita Inøeniero pri Metalurgio (dum 35 jaroj, laboris æe CSN Siderurgia Brazila Kompanio – V. Redonda – R¬) • Eks Universitata Profesoro pri Mineralogio, Geologio, Plibonigado de Ercoj – æe Metalurgia Inøeniera Altlernejo – UFF – Volta Redonda (Rio de Janeiro – BR) • Eks Universitata Profesoro pri Paleontologio – æe Filozofia Fakultato (FERP) – Volta Redonda.

156

Kiam, kie kaj kial vi esperantistiøis? Kiam: En la jaro 1947. Kie: æe Esperantista Societo de Porto Alegre – RS. Kial: Pro la bela idealo de frateco, amikeco kaj paco de Esperanto. Ili kaptis min. Kion signifas Esperanto en via vivo? Esperanto estas parto de mia æiutaga vivo; øi estas mia amata okupo; æiutage mi legas, skribas, relernas kaj praktikas la lingvon.

157

Kiom da Universalaj Kongresoj de Esperanto vi partoprenis kaj kiu estis la plej memorinda? Mia unua UKE estis la 43ª, kiu okazis en 1958 – Mainz (Mogúncia) – Germanio. Tiam mi loøadis (dum 1 jaro) en Germanio. Dum la UKE mi konis Ivo Lapenna, Edmond Privat, Ludoviko C. Zaleski Zamenhof (nepo de D-ro L.L. Zamenhof) kaj aliaj gravuloj de la Esperantista Movado. La tagoj de la Kongreso estis tre agrablaj, feliæegaj kaj neforgeseblaj por mi. Mi partoprenis ankaý en la 66ª UKE – 1961 – Brazilja.

Æu vi multe instruis la lingvon internacian? Jes. Mi jam okazigis diversajn E-Kursojn æe spiritismaj societoj, lernejoj kaj de 14 jaroj mi instruas E-n por maljunuloj æe “Centro por Plibonigi la Sanon de Maljunuloj”, de la Asocio de Emeritoj kaj Pensiuloj” de la urbo Volta Redonda – R¬.

158

Kia estas via sperto pri instruo de Esperanto por maljunuloj? Kiun metodon vi uzis? La geaøuloj æiam sindone lernas E-n, æar ili sentas ke Esperanto estas tre valora okupa kultura terapio, kun nobla kaj bela idealo. En la kurso la gelernantoj kunfratiøas, amikiøas kaj vivas tre agrablaj horoj. La metodo kiun mi uzas kiel apogilo estas “Curso Básico de Esperanto” de Sylla Chaves; sed mi ankaý aldonas al la gelernantoj multajn aliajn informojn kaj klarigojn. Æu vi gardas saýdadon pri la esperantista movado de via juneco? Mi estas nun 88-jarulo; kompreneble mi sentas saýdadon de mia feliæa juneco kaj de la kunvivado kun multaj tre estimataj amikoj kaj samideanoj, idealistoj kaj revemaj kiel mi.

159

Krom Zamenhof, diru tri nomojn de esperantistoj, kiujn vi gardas en la fundo de via koro. En Porto Alegre – RS: S-ro Ary Zamora (UEA/SAT delegito. Mia bopatro); Pastro Jozefo N. Machado S.J. – kiu varbis min por Esperanto; Generalo Wanderly F. Gonçalves – Poligloto, idealisto, profesoro æe Militista Lernejo. Tre klera esperantisto. En Rio-de-¬anejro: Iþmael G. Braga – spiritisto, verkisto, vortaristo, gramatikisto, oratoro; D-ro Braz Cosenza (eldonisto, kooperativisto); Délio Pereira de Souza (eldonisto, verkisto, fondinto de Lorenz).

160

Æu vi havas ian kurioza¼on okazinta kun vi en la Esperantista Movado? Kiam mi unuafoje vizitis la UEA delegito Ary Zamora, en Porto Alegre – RS por peti informojn pri Esperanto, mi konis lian simpatian filinon, fraýlino Clecy Zamora; þi tiam jam konis tre bone Esperanton. Mi æiam revizitadis la patron, sed mia æefa intenco estis revidi la filinon! Je la 8ª de julio, 1949, þi fariøis mia edzino! Øis nun, post 62 jaroj de nia feliæa geedziøo, þi ankoraý estas mia amatino, mia garda anøelo kaj mia øemela animo. Kiam kaj kial Spiritismo eniris en vian vivon? Mi estas preskaý denaska spiritisto, æar tia estis mia kara patrino. En nia hejmo estis multe da spiritismaj libroj kaj revuoj. Do, de longe mi komencis legi, kaj ankoraý legas, verkojn pri la Spiritisma Doktrino kaj pri la historio de Kristanismo. Kiun spiritisman libron vi rekomendas al niaj legantoj? Tre malfacila afero! Estas tiu libreto “Kristana Agendo” (Spirita aýtoro: André Luiz). Al mi tre plaæas la verkoj de Léon Denis. Por ne spiritistoj kaj komencantoj mi rekomendas legi “Kio estas Spiritismo”, de Allan Kardec – traduko el la franca lingvo de L.C. Porto Carreiro Neto kaj Ismael Gomes Braga (FEB). Kion Spiritismo signifas en via vivo? Spiritismo kaj esperanto estas nun miaj æefaj okupoj. Mi ne eblas imagi mian vivon sen ili. La ideo kaj la idealoj de ambaý kompletiøas kaj plenigas mian vivon.

161

Kial vi longe apogas la agadon de Eldonejo Lorenz? Eldonejo Lorenz estas la konkretigo de la revo de multaj esperantistoj-spiritistoj: disvastigi Evangelion kaj Spiritismon tra la mondo pere de Esperanto. Sankta kaj utila afero. Bona por Spiritismo, kaj bona por Esperanto, øi øojigas nian koron kaj øi estas nia orgojlo. Mi apogis, apogas, kaj æiam apogos la agadon de la Eldonejo Lorenz. (Mi konis persone F.V. Lorenz, afabla homo, simpla, modesta, erudicia genia poligloto, spiritisto, mediumo, poeto, verkisto, praktika kuracisto, instruisto en elementa lernejo. Viaj lastaj vortoj por æiuj fratoj en humaneco. Ni havu esperon kaj estu kuraøaj. La bonaj ideoj æiam venkas. Nia spiritisma-esperantista laboro helpas la progreson de la homaro. La estonta pli bona mondo dependas de nia nuna agado. Dio fidas je ni kaj ni devas fari nian parton. Pacon al vi!

RAPIDAJ PENSOJ: JESUO: Estas preskaý nekredeble ke li æion faris dum tiom mallonga tempo! Nur supera Spirito tion kapablas. FRANCISCO CÂNDIDO XAVIER: Sanktulo. Vera transhoma animo. Vera bonfarinto al la Homaro. ESPERANTISTA MOVADO: Konkretiøo de antikva paca kaj frateca revo de la Homaro. FAMILIO: Nepre necesa institucio por altigi la homojn el la barbareco.

162

ALLAN KARDEC: Vera altruisto, inspirita granda koro, bonfarinto al la Homaro. HOMO: KeitaÂźo de Dio destinata al konstanta evoluo Ă¸is la ebla perfekteco. LA LIBRO DE LA SPIRITOJ: Donaco de la Spiritisma Mondo por helpi la spiritan progreson de la Homaro.

163

Alberto Flores, edzino Clecy kaj la filino Maria Carmem.

Flores ricevas omaĂ¸on.

164

Flores gastiĂ¸as ĂŚe germanaj gesamideanoj.

165

Flores ricevas orhorloĂ¸on kiel donaco de la gelernantoj ĂŚe Asocio de Emeritoj kaj Pensiuloj.

SUBLIMADO Neide Barros Rêgo (Brazilo) Pli facile por mi estas etendi la manojn øisæiele kaj pluki stelon ol tuþi vin karese kaj senti la brilon de viaj okuloj en miaj. Pli facile por vi estas plonøi en la maran malhelon kaj el ostro forpreni nigran perlon ol meti en mian bruston esperon kaj en mian fingron ringon. Ne plu interesas al mi astroj aý ringoj aý perloj aý vi. Mi elfosis perditajn revojn, kolektis maltrankvilojn, kunigis dissekcitajn erojn de memoro muta kaj æion þanøis en versojn. Mi kantos øis la fino. El la libro: Brazila Esperanta Parnaso

TAØIKIO – LANDO MONTARA EN MEZA AZIO Firdaýs Þukurov (Taøikio / Duþanbe)

Taøikio troviøas en la centro de Meza Azio. La 9-an de septembro 1991, post la disfalo de Sovetio, øi fariøis sendependa kaj eniris la Unuecon de sendependaj þtatoj (USÞ). Øi havas æ. 7 mln da loøantoj. Taøikio situas inter 36 grad 40’ kaj 41 grad 05’ de norda latitudo kaj inter 67 grad 31’ kaj 75 grad 14’ de orienta longitudo. Tio estas la latitudoj de Grekio kaj Hispanio. La teritorio etendiøas de okcidento al oriento je 700 km kaj de nordo al sudo je

170

350 km. La tuta limo estas 3000 km longa. Taøikio limas kun jenaj landoj: de la suda flanko kun Afganio (1030 km), de la orienta flanko kun Æinio (430km), de la norda flanko – kun Kirgizio, kaj de la okcidenta – kun Uzbekio. Nur mallarøa teritorio de Afganio apartigas øin de Pakistano. La tuta teritorio de Taøikio egalas al 143100 kv. km. kaj plejparte konsistas el tre altaj montaroj kun eternaj neøo kaj glacio sur iliaj pintoj. Æi tie troviøas kvar pintoj kies alteco estas pli ol 7000 m super la mara nivelo. La plej alta (7495m) dum 30 jaroj havis nomon de diktatoro Stalin kaj poste nomumita “Pinto de komunismo”. Nun øi havas nomon de la fondinto de la unua taøika þtato antaý 1100 jaroj, tiu de Ismoil Somoni. La montaroj okupas 93% de la tuta teritorio, la restintaj estas altebena¼oj. Duono de la teritorio havas altitudon pli ol 3000 m smn. En Taøikio ne ekzistas vulkanoj, sed øi troviøas en regiono de tre intensivaj sismologiaj procezoj. Pro tio tre ofte okazas tertremoj. La montoj estas tre riæaj je ercoj kaj mineraloj. Estas trovitaj æi tie: þtona karbo (æirkaý 4 miliardoj da tunoj), bruna karbo, skistoj, nafto, gazo, fero, volframo, hidrargo, stano, kupro, molibdeno, oro, aluminiaj kaj aliaj ercoj. Taøikio estas lando de pitoreskaj valoj kaj grandega regiono de glaciiøo. Proksimume 9000 kv. km. de la tuta

171

teritorio estas kovrita per glacio. Sep glaciriveroj estas pli ol 20 km longa. La plej longa glacirivero havas nomon de naturesploristo Fedæenko A.P. kaj estas 75 km longa. La tuta areo de glaciejoj egalas al 1500 kv. km. La tuta kapacito de æiuj glacioj egalas proksimume al 90 kub. km. En Taøikio komenciøas kaj plejparte fluas preskaý æiuj mezaziaj riveroj. La lando estas distranæita per bluaj fadenoj de riveroj kun purega akvo. La plej grandaj el ili estas Sirdarja (2684 km), Amudarja (2315 km), Vahþo (643 km) kaj Zeravþano (640 km). La tuta Meza Azio uzas akvon kiu estas akumulita en la montaroj de Taøikio. En Taøikio troviøas multe da pitoreskaj lagoj. Ilia tuta surfaco egalas al 1000 kv. km., kio prezentas æirkaý 1% de la tuta teritorio. Multaj el ili havas altitudon pli ol 3500 m.: Æapdara (4530 m), Turumtajkul (4210 m), Zorkul (4120 m), Karakul (3910m).

172

Lago Iskanderkul.

Tro diversgrada reliefo kaj pejzaøo, multspecaj klimataj zonoj ebligas tre riæan faýnon sur la relative eta teritorio. Taøikio, havanta altajn montojn, profundajn montfendejojn kaj fekundajn valojn, æiam estis rifuøejo por multe da relikvaj specioj de faýno kaj flaýro. En Taøikio troviøas 81 specioj de mamuloj, 365 specioj de birdoj, 49 specioj de rampuloj (reptilioj) kaj pli ol 10000 specioj de senvertebruloj. La faýno de montaro estas pli riæa ol tiu de valoj. Bona klimato, riæaj herbejoj kaj arbaroj, eblecoj bone kaþi sin inter þtonoj kaj arbustoj, donas bonajn kondiæojn por bestoj kaj birdoj. El mamuloj troviøas æi tie: arbara muso, turkestana rato, þtona mustelo, melo, neømustelo, ermeno, urso, lupo, vulpo, porko kaj aliaj. El birdoj æi tie troviøas þtona perdriko, pigo, oriolo, gufo, vulturo, fazano, korvo, korniko kaj aliaj. Sur altaj montoj loøas neøa pantero, monta kapro, kapreolo, muflono, korna kapro. Pro la diversaj klimataj kondiæoj ankaý la flaýro de Taøikio estas tre riæa. Oni povas trovi æi tie pli ol 5 mil da plantoj. El grandfoliaj arboj æi tie kreskas turkestanaj platano kaj acero, juglando, betulo, diversaj specoj de poplo. En øangaloj kreskas sovaøaj specoj de pom-, pir, æeriz- kaj pistakarboj. En øardenoj multas persimono kaj granatarboj. Æie volviøas vitoj de multspecaj vinberoj. Pli alte en montaro oni povas trafi arbarojn el sabinoj kaj

173

juniperoj. Æi arboj kreskas en alteco øis 3000 m. smn. La aero en la arbaroj estas tre saniga, æar estas plena de fitoncidoj, kiujn donas etera oleo de la pingloj. Æi tie, en arbaroj, stepoj kaj dezertoj multas diversspecaj arbustoj: eglanterio, hipofeo, etedro, migdalo, barbariso, tamarisko, purpurujo, diversaj specoj de ribujoj kaj aliaj.

Oni komencis pristudi la geografion kaj naturajn riæaøojn de la regiono meze de la 19-a jarcento. La unua ekspedicio de 1841 estis nomata Buha- raa, kies anoj s-roj Leman kaj Bogoslovskij la unuan fojon vizitis Zeravþanan valon, atinginte lagon Iskanderkul. Æi ekspedicion sekvis aliaj pli grandaj: en 1871, gvidita de geografiisto-esploristo A.P. Fedæenko, en 1877-78, de Severcov. En 1903 esploristo N.A.Kor¼enevskij komencis pristudi Pamiron. En 1916 mondfama sciencisto-genetikisto N.I.Vavilov vizitis Pamiron por trovi kaj studi diversajn originajn specojn de greno. En la tridekaj jaroj Akademio de sciencoj de

174

Sovetio organizis grandan Taøikian ekspedicion, sur kies bazo estis fondita Taøikia filio de la Tutunia Akademio de Sciencoj, kaj en 1951 øi estis reorganizita al la Akademio de Sciencoj de Taøikio. La Akademio nun havas dudekon da institutoj kiuj faras esplorojn en diversaj branæoj de la scienco.

Montoj kaj valoj de Taøikio estis menciitaj jam en antikvaj kompilfontoj. En la griza pasinteco la teritorio de nuntempa Taøikio nomiøis Sogdio. Pri øi estas informoj en la Sankta Libro de Zoroastrismo – Avesto (la 1-a duono de la 1-a jarmilo a.K.). Pri Sogdio rakontas al ni verkoj de antikvaj historiistoj – Herodoto, Eratosfeno, Plinio, Ptolomeo, æinaj vojaøintoj Æ¼an-Cjan kaj Suan-Czjan, komercisto el Venecio, Marko Polo, kiu vojaøis tra Pamiro en 1273. Ankaý multon oni povas trovi en la verkoj de rusaj, anglaj kaj italaj aýtoroj de la 17-18 jarcentoj.

175

En la 4-a jarcento a.K. la teritorion invadis soldatoj de mondfama konkerinto Aleksandro la Granda. Konkerinte æefajn urbojn de la lando, li, tamen, ne sukcesis subigi kaj sklavigi la tutan popolon, kiu arde batalis kontraý fremda armeo. Kelkajn signojn de la iamaj vizitintoj oni povas trovi eæ hodiaý: unu el la plej belaj lagoj – perlo de la Fanaj Montoj – havas nomon Iskanderkul (Lago de Aleksandro). Nuntempe la loøantoj de nur kelkaj malgrandaj vilaøoj parolas la sogdan lingvon kaj apartenas al la antaýislama religio – la religio de fajradorantoj. La nuna taøikia lingvo estas persdevena kaj antaý kelkaj jarcentoj estis identa kun la persa kaj dariafgana.

En la oka jarcento p.K. la araboj, post plensukcesa konkero de Irano (tiam Persio), venis al Meza Azio alportante novan islaman religion. La araboj faris tion tute facile, æar la tuta teritorio konsistis el diversaj malgrandaj þtatoj-urboj, kiuj, pro diversaj kialoj, plej ofte pro la

176

interesoj de la riæaj bienuloj, militadis unu kontraý la alia. La araboj æie enradikigis la islaman religion kaj tio helpis regi malriæan popolon. La plej grava dogmo asertas, ke la vivo sur la tero estas nur momenta. La æefa vivo estos post la morto en la paradizo. Tio daýris dum 4 jarcentoj øis kiam la teritorion inter du grandaj riveroj Amudarja kaj Sirdarja invadis la mongoloj kaj tataroj. Ili estis gvidataj de fama sovaøulo Æingishano kaj estis interesitaj nur pri la riæa¼oj de la regiono kaj ne altrudis siajn lingvon kaj religion, kvankam apud la urbo Kurgon-tepa arkeologoj elfosis 10 metran figuron de Budao. La mongoloj konkeris tre grandan areon kaj estis tute kontentaj pri la impostoj, kiujn ili rikoltis de la loøantaro. Tio daýris dum æirkaý 2 jarcentoj øis kiam la filoj kaj nepoj de Æingishano ne plu kapablis regi tiun grandegan imperion. En la fino de la 15-a jarcento øi disfalis. Denove aperis multe da malgrandaj þtatoj-urboj regataj de emiroj kaj hanoj. Aperis novaj dinastioj de lokaj regintoj – filoj, nepoj kaj parencoj de fama konkerinto Timurlamulo. Tio daýris øis la fino de la 19-a jarcento, kiam du grandaj kapitalismaj þtatoj Rusio kaj Britio komencis interesiøi pri la regiono. Britio regis en Hindio kaj volis regi ankaý en Afganio. Rusio, timante tion, komencis okupi teritorion sude de okcidenta Siberio. Dum mallonga periodo la tuta teritorio de la nuntempa Kazahio, Kirgizio, Uzbekio kaj Turkmenio estis konkerita de la ruslanda armeo kaj estis fonditaj novaj gubernioj, kie regis generaloj de la cara reøimo. En la 70 jaroj de la 19-a jarcento la tuta teritorio de Meza Azio, krom la teritorio de tiel nomata Orienta Buharao, estis konektita al Rusio. Orienta Buharao konsistis el Buharaa distrikto kaj nuntempa Taøikio sen Huøanta distrikto kaj Samarkando.

177

En la komenco de la 20-a jarcento por bona evoluo de kapitalismo en Rusio multon helpis landoj de Meza Azio per agrikulturaj produktoj plejparte per malmultekosta kotono kaj aliaj krudmaterialoj. Meza Azio komencis þanøi la feýdalismajn ekonomiajn rilatojn al la novaj kapitalismaj. Por transporti varojn estis rapide konstruitaj la unuaj fervojoj, kiuj funkcias øis hodiaý. En tiu evoluo

178

Orienta Buharao malfruis je 60 jaroj. En 1920 øi estis konkerita de Sovetia Ruøa armeo. Tiam estis fondita Buharaa aýtonoma respubliko kun administra centro en Duþanbe. Taøikio kiel þtato en sia nuna formo estis fondita en 1924, kiel aýtonoma respubliko, surbaze de la duona parto de Buharaa respubliko. La restinta parto estis aldonita al Turkestana respubliko. En 1929, la 16an de oktobro estis fondita Taøikia soveta socialisma respubliko. La tiama sovetia registaro dividis la teritorion tute fuþe. Parto de la taøikia popolo øis nun malkontentas pri tio. Dum la soveta periodo Taøikio multe progresis. Estis realigitaj ankaý sociaj bonaj þanøoj, nekredeblaj laý sia skalo. Tio tute þanøis la spiriton de la popolo, kiu estis eliranta el malklereco. Antaý la revolucio, el 200 taøikoj nur unu scipovis legi kaj skribi. La virinoj ne havis rajton lerni. Hodiaý Taøikio estas lando sen analfabetuloj. Estis funkciigitaj dekoj da institutoj kaj

179

universitatoj por studado. Duono el la studentoj estas knabinoj. Fama taøika verkisto A. Dehoti iam bone respondis al fremdlanda gasto, kiu demandis pri klerigado en la respubliko. Antaý revolucio, en la vilaøo, kie loøis Dehoti, nur la islama pastro (mulao) povis legi. Sed nun, kiam li denove vizitis sian naskiølokon, li vidis, ke la mulao estis la plej malklera homo. Indas mencii, ke en æi kampanjo gravegan rolon plenumis la rusa lingvo – lingvo de amikeco inter la sovetiaj popoloj, kiu malfermis la vojon al spiritaj riæa¼oj de aliaj popoloj. La tuta viva ordo estis saturita per internaciisma spirito. Miloj da homoj el Taøikio estis oficvojaøigita al Rusio kaj aliaj respublikoj por ricevi sperton, scion kaj majstrecon. Jam en 1921 Rusio ekspedis al Orienta Buharao ligna¼ojn, vitrojn, karbonon, nafton, teksa¼ojn, diversajn maþinojn ktp. En la sama jaro pli ol 500 infanoj el malsatanta Baþkirio trovis orfejon kaj bonan prizorgadon en Taøikio.

180

Dum la soveta periodo la lando tute ne havis industrion. Post la disfalo de Sovetio, Taøikio havis pli ol 400 industriajn entreprenojn, kiuj produktis neferajn metalojn, mineralajn sterkojn, agrikulturajn maþinojn, fridujojn, porcelanon kaj centojn da aliaj valora¼oj. Oni rajtas diri, ke en la industrio æio estis komencita de nulo. Sen elektropovo ne eblis konstrui kion ajn. Taøikio, pro tute speciala monteca karaktero havas grandegan rezervon de energio, kion oni povas havigi al si konstruante akvoelektrostaciojn. La unua stacio estis konstruita dum la tridekaj jaroj apud Duþanbe. Uzante la povon de tiu stacio oni komencis konstrui fabrikojn kaj uzinojn. En la jaro 1978 estis finkonstruita

181

la plej granda elektrostacio en tuta Meza Azio sur la rivero Vahþo, apud la urbo Norak. La digo de la stacio estas pli ol 300m alta. Pere de speciala reto da kanaloj kaj tuneloj oni sukcesis konduki akvon al artefaritaj lagoj kaj sekaj kampoj. En Taøikio oni havas neordinaran senton al akvo. Popola proverbo diras: “Kie estas akvo – tie estas vivo”. Nun la iama dezerto – Vahþa valo, fariøis perlero de la lando. Tie oni nun plantas citrusajn fruktojn kaj la plej bonan specon de kotono. Preskaý æio estis nova por la popolo kaj por la respubliko. En tiu periodo multe da rusoj kaj rusparolantoj venis al Taøikio, parte por organizi

182

ekonomian infrastrukturon, parte por plenumi ideologiajn taskojn. Æiuj aýtovojoj estis konstruitaj inter 30-60 jaroj. Por la montara lando tio signifas neimageble multe. La atinga¼oj en diversaj sferoj de la ekonomia kaj socia vivo okulfrape pruvas, ke dum kelkaj jardekoj pasis tuta epoko. Tio estas avantaøo de la socialisma sistemo. Tamen malfacilas diri kion oni estus atinginta se oni estus havinta kapitalisman sistemon de disvolviøo. Oni ja ne povas ripeti la eksperimenton. En la 70-aj jaroj klariøis, ke la komunisma sistemo kaj ideologio bremsas pluan evoluon kaj progreson. La regado el la centro kaj la centrala distribuado, þtatproprigo de æio malpermesis fari øustatempajn þanøojn en la ekonomio. Tiamaniere la tuta Sovetio falis en stagnado. La disfalo de Sovetio metis la lastan punkton. Dum la civitana milito 1992-1997 la popolo ege suferis, falinte en mizeron. Estis detruitaj kelkaj urboj en la suda regiono de la lando, masakritaj æ. 100 miloj da homoj tute senkulpaj. Æefrolantoj de diversaj movadoj tiel venøis unu la alian. Timante esti mortigitaj, homoj fuøis al la najbaraj landoj plejparte al Ruslando kaj Afganio. Post kiam la situacio stabiliøis multaj el ili revenis, sed ne æiuj. Ankoraý miloj vagadas en Rusio, Uzbekio, Afganio, ne havante rajtojn, loølokon, laboron. La nuna registaro faras æion eblan por helpi al revenantaj fuøintoj. Post la disfalo de Sovetio pasis jam 20 jaroj. Dum tiu periodo Taøikio havis sendependecon kaj la registaro rajtis mem progresigi ekonomion de la lando. Nuntempe Taøikio havas bonajn ekonomiajn rilatojn kun najbaraj lan-

183

doj (Æinio, Irano, Rusio, Kirgizio). Dum la lastaj jaroj estis rekonstruitaj kaj novkonstruitaj centoj da lernejoj, universitatoj, fabrikoj kaj uzinoj. Estis konstruitaj kaj riparitaj miloj da kilometroj da novaj aýtovojoj. En la Hissara kaj Turkestana montæenoj estis traboritaj longegaj tuneloj. Nun ankaý vintre eblas atingi diversajn regionojn de la lando per aýtoj. La æefurbo Duþanbe tago post tago aspektas pli bele kaj allogas eksterlandajn turistojn. Taøikio estas agnoskita en la mondo kiel demokratia monduma respubliko.

Postamento de la blazono.

Etaøa domo.

Palaco de la nacio.

Ismoil Somoni.

Parlamentejo.

PIEDOJ KAJ PACO Chico Xavier (Brazilo) Esprimoplena estis la decido de Jesuo, lavi la piedojn al la disæiploj. Ni rememoru, ke la Sinjoro ne lavis la kapon, kiu pensas, vidas kaj aýdas, tradukante la senton per la diaj donacoj de la pripensado kaj per la superaj fakultoj de la parolo, nek purigis al ili la manojn, kiuj havas en si la bonecon de la tuþaj rimedoj por la glorigo de la laboro, kaj la senvortan parolon de la gestoj, kiuj esprimas afablecon kaj konsolon. Li simple lavis al ili la piedojn, bazojn de la subteno de la korpo. kaj instrumentojn de la fizika estulo, kiuj kontaktas la koton kaj la polvon de la tero, suferantajn je dornoj kaj maræoj. Kaj Li purigis al ili tiajn korpopartojn, necesajn al la homa vivo, sen riproæo kaj sen plendo.

186

Ni rememorigu do la subliman instruon kaj ni lavu la piedojn, unuj al aliaj, kun la beno de humileco, en la silento de pura amo, kiu æion komprenas, æion eltenas, æion sanktigas kaj æion kredas; æar nur tolerante kaj komprenante la polvon kaj la þlimon, kiuj ankoraý postrestas el aliulaj vojoj, ni elaæetas la niajn, kaj atingos la veran pacon.

El la libro “Encontro de Paz”, (Paca Renkontiøo), de F. C. Xavier, eldono I.D.E., Araras (SP).

DESTINO DE LA TERO KAÝZOJ DE LA HOMAJ AFLIKTOJ Allan Kardec Oni miras trovante sur la tero tiom da malico kaj da maldelikataj pasioj, tiom da afliktoj kaj da malsanoj de æiuj specoj, kaj el tio oni konkludas, ke la homa genro estas kompatinda. Tiu juøo devenas de la malvasta vidpunkto, en kiun oni sin metas, kaj kiu donas falsan ideon pri la tuta¼o. Estas necese konsideri, ke sur la tero oni ne vidas la tutan homaron, sed nur tre malgrandan parton de øi. Efektive, la homa genro ampleksas æiujn estulojn dotitajn per racio, kiuj loøatigas la sennombrajn mondojn de l’ universo; nu, kio estas la loøantaro de la tero kompare kun la tuta loøantaro de tiuj mondoj? Multe malpli ol la loøantaro de vilaøeto kompare kun la loøantaro de tuta granda imperio. La materia kaj morala situacio de la surtera homaro jam nenion havas mirigan, se oni konsideras la destinon de la tero kaj la naturon de ties loøantoj.

188

Oni havus tre falsan ideon pri la loøantaro de granda urbo, se oni øin juøus laý la loøantaro de mizeraj kaj malpuraj kvartaloj. En malsanulejo oni vidas nur malsanulojn kaj kripulojn; en punlaborejo oni vidas æiajn hontinda¼ojn kaj æiajn malvirtojn kunigitajn; en nesalubraj regionoj, la plimulto el la loøantoj estas palaj, malsanemaj, suferantaj. Nu, oni imagu la teron kvazaý antaýurbon, malsanulejon, malliberejon, nesalubran regionon, æar øi estas samtempe æio tio, kaj oni komprenos, kial la afliktoj estas pli multaj ol la øuoj, æar oni ne sendas en hospitalon la bonfarantojn, nek en malliberejon tiujn, kiuj ne agis malbone; kaj la malsanulejoj kaj la karceroj ne estas lokoj por plezuro. Nu, same kiel en urbo la tuta loøantaro ne troviøas en hospitaloj aý en malliberejoj, tiel la tuta homaro ne vivas sur la tero; kiel oni eliras el la hospitalo, kiam oni estas kuracita, kaj el la malliberejo, kiam oni finas sian puntempon, tiel la homo þanøas la teron je mondoj pli feliæaj, kiam li estas kuracita de siaj moralaj malsanoj.

La Evangelio laý Spiritismo Estas multe da loøejoj en la domo de mia Patro FEB

NOVA INTERPRETO Ismael Miranda e Silva (Brazilo) Por montri malfacilecon sufiæas ke oni uzu la adekvatan adjetivon: malfacila. Por montri altan gradon de malfacileco, oni devas uzi la sufikson ´´eg’’ kiu indikas la plej altan gradon de grandeco aý intenseco, aý oni povas fari komparon kun afero tre evidenta, por reliefigi la diferencon. Kiam Jesuo parolis pri riæeco li diris: “Estas pli facile por kamelo iri tra trueton de kudrilo ol por riæulo eniri en la regno de Dio” (Luko: 18:18-25). La instruo de Jesuo direktiøis ne nur al la tiama sed ankaý aý la nuna kaj estonta tempo. Pro tio la Majstro uzadis, preskaý æiam, parabolojn kiuj multfoje nur estis komprenataj post jarcentoj. Tio okazis kun la parabolo pri kamelo kaj kudrilo. Eæ se oni konsideros gigantan kudrilon, la truo daýros trueto malpermesanta la pason de tiu remaæanta mamulo. Tiam la ekzegezistoj elpensis alian klarigon. En la idiomo uzata de Luko, la vorto kiu signifas kamelo, signifas ankaý dika kaj forta þnuro uzata por senmovigi, en havenoj, þipojn. Kvankam tro dika la snuro, øi estis malpli volumeca ol la samnomula besto kaj pli akceptebla la kompreno de la parabolo. Meze de pasinta jarcento, konversaciante kun saøa homo – Generalo Milton Uchoa – en la sidejo

190

Renato kaj Ismael: lanæo de la libro “Nova Aýroro”.

de ICEB (Brazila Instituto de Spiritisma Kulturo), li rakontis al mi modernan interpreton de tiu alegorio. Jen øi: la tiutempaj urboj estis æirkaýitaj de altaj muroj por þirmo kontraý malamikaj barbaroj. Ekzitis nur unu pordego malfermita matene kaj fermita nokte. Tra øi pasis la popolo, komercaj karavanoj, politikaj reprezentantoj, noblaj vizitantoj kaj kompreneble ankaý la sklavoj kun pezaj vazoj plenaj je feka¼oj akumulitaj la tutan nokton. Tio estis situacio konsterna. Praktika administranto konstruigis trairejon taýgan nur por individua homo. Øi utilis al la sklavoj kun vazoj kun feka¼oj kaj estis malpermesate al ili la uzadon de la æefa pordo. Tamen, por ke, la trairejo ne estu uzata de negocistoj kun kameloj, por eviti tiumaniere la pagon de limimposto postulita en la pordego, la administranto metis, meze de la pordeto, solidan stangon nomitan kudrilo. Por ke la æefa enirejo restu libera de la malbonodoro, tiu loko estis zorgeme starigita la plej malproksime de la æefa urboparto. Øi estis en la fondo

191

de la teritorio kaj restis konata kiel trueto de kudrilo. Tiu interpreto farita laý la spirito, ne laý la litero, estigas, ke la riæeco ne devas esti baro al la savo de homoj kiuj øin posedas. La aligiteco al la surtera bona¼oj estas malhelpo al la savo, escepte se la homo scias bone øin uzi. La misuzo de riæeco estas danøera, sed se øi estos fonto de bonaj agoj, øi fariøos utila al la savo de homo, æar ricêco estas konsiderinda elemento de progreso. Tiu moderna interpreto lasas vidi la tutan atingeblecon kaj saøecon de la Majstro, kiu edukadis por la posteularo per elementoj facilaj komprenataj kaj konataj de la loøanto de ties tempo kaj loko. Estas pli facile por kamelo iri tra trueton de kudrilo ol por riculo eniri en la regnon de Dio.

LA FESTO DE EPE-EKPE Adjé Adjévi (Togolando)

Vehiklita kaj misformita, la historio pri afrikaj popoloj rekonstruiøis danke al parolaj esprimoj, interalie rakontoj, fabeloj, legendoj kaj kantoj. En Togolando – malgranda þtato (kun 6.000.000 da loøantoj konsistanta el kvardeko da etnaj grupoj) troviøanta en okcidenta Afriko, inter Benino oriente, Ganao okcidente, Atlanktika Oceano sude kaj Burkina Faso norde – tradicia festo nomita Epe Ekpe (nova jaro) celebriøas æiun lunan jaron en Ge lando. La etna grupo Ge okupas

194

la togolandan marbordon de antaý pli ol tri jarcentoj. Tiu æi festo ebligas kompreni kaj klarigi en la spaco kaj en la daýro la pensmanierojn kaj la kondutojn sociajn de tiu popolo, kiu venis el Gengbo (aktuala Ganao). Deveno Niaj prapatroj, ganao-devenaj, elpensis tiun sistemon de festo dum ilia formigrado al Togolando honore al ilia reøo, por marki samtempe la finon de la jarciklo. Depost la elmigrado de Ge-anoj en la dua duono de la 17-a jarcento, precize en septembro 1662, sub gvidoj de princoj Tugban: Foli Bebe, Foli-Hemazro, Ama Kpassam kaj Ashiongbon kaj post la fondiøo de ilia æefurbo en Glidji [gliøi], tiun feston oni celebras æiujare en æiuj Ge-landoj. Estas en Gliøi, la sankta praloko kie tiu festo ekas æiun jaron, en la dek-tria kuranta luna monato. Øi prenis la gravecon, kiun oni konas hodiaý, nur en 1680 kiam dua grupo de refuøintoj atingis Gliøi kunportante kun si reøajn simbolojn, kiuj venis kompletigi tiujn, kiujn jam enmanigis la princoj Tugban en la nome de “Vodu“ kaj Sankta Þtoneto. Evoluo La pastroj de Ata Sakuma, de Kole kaj de Lakpa kiujn oni nomas Wulon [Hulon] kunvenas en Gliøi dum la monato julio, pordferme por fari ceremonion kun la nomo “Nma dumo” (semantino de maizo). Tiu æi ceremonio okazas tuj kiam oni ekvidas la novan lunon unuafoje en julio. Post tiu æi ceremonio, la pastroj trudas al si la abstinadon de tamtamo, de funebra¼oj, abstinenco tre rigora

195

kiun la membroj de la klanoj Sakuma, Kole, Lakpa, Djobu, Nyigblen, Mama Chawoe, Mama Nyagan (Yadoudou), Kpessou… plenumas. Hulon de Lakpa havas la respondecon anonci al aliaj Hunoj kaj iliaj adeptoj pri la abstinado de tamtamo, de funebra¼oj. (Tiu æi abstinado ankoraý ne estas publika, nur la Hunoj kaj la adeptoj de Sakuma, Kole, Lakpa ktp estas informitaj). Post du aý tri semajnoj, la reøo de Gliøi anoncas la samajn rekomendojn, ne nur al enloøantoj de Gliøi, sed al la tuta Ge-lando. Post la anonco, la funebraj ceremonioj ne plu okazas, tamtambatado kaj pafoj ne devas plu audiøi, la familioj afliktitaj pro funebro devas nek plori, nek montri sin tristaj. Se iu mortas en la familioj de adeptoj de dioj æi supre menciitaj, oni diras: “eyi wlome”, kio signifas li foriris en la misteran mondon aý en la kosmon. La prohibicio bati tamtamon daýras øis la lasta kvarono de la 13-a lunmonato en septembro. La pastroj de Sakuma, de Kole kaj de Lakpa kunvenas en Aneho (apuda urbo de Gliøi) tuj en la unua ¼aýdo de la nova luno de la 12-a monato (kelkfoje en aýgusto aý septembro) por fiksi la daton de la ceremonio Epe Ekpe. Ritaj ceremonioj La ceremonio øuste nomita disvolviøas dum lastaj tagoj de la 13-a luno en la arbaro Gbatso. Tiu æi sankta

196

arbaro, laý la inicitoj estas la loøloko de la dia¼o Ata Sakuma, posedanto de la þtoneto. La ritoj komenciøas ¼audon tre frue matene per preparado de vojoj al la sankta rezidejo aý ankoraý konsultiøo kun orakloj. Poste la puriga akvo estas preparata por ebligi al adeptoj lavi æiujn malpura¼ojn antaý ol eniri la novan jaron. Ge-anoj iras amase en la loølokojn de dioj “GE-VODU”: Gbugblen, Kpessou, Agbami, Klan, Chawoe, Kole… kaj precipe de Sakuma el kiu oni ricevas, øin alpreøante, la profeta¼on pri kia la tuj komenciøanta jaro estos. La konsultadoj decidigas la koloron de la þtoneto kiu servos al la celebrado kaj post la alpreøado, la grandaj pastroj Vodu kaj la altranguloj prezentas al la homamaso la þtoneton (ne ordinaran) kies koloro klarigas la aýguron. Ties mesaøon kaj øiajn ordonojn publikigas la inicitoj. La blanka þtoneto aýguras feliæan jaron, la nigra þtoneto male estas signo de funebro. La ruøa kaj la blua þtoneto avertas pri danøero, kiu povos okazi æu al homoj, æu al iliaj aktivecoj (rikoltoj, fiþkaptadoj…). La verda estas la koloro de la espero kaj la flava þtoneto anoncas jaron de bonfarto por la maljunuloj. Oni batas tamtamon, oni dancas la unuan fojon depost la prohibicio en julio. La festojn markas ankaý ceremonioj de buæofero al prapatraj manesoj kaj al 41 dia¼oj de Geanoj. Ekde tiam, kiam mortas iu, oni ploras sed sen pafi aý kanoni. La malpermeso rilate al pafado finiøas la unuan lunon de decembro nur dum la unua mardo. En æi tiu jaro, je la 349-a fojo, la þtoneto estas blankkolora.

BEZERRA DE MENEZES SAVAS VERKISTON Gerson Simões Monteiro (Brazilo) Rakontas Almerindo Martins de Castro (Almerindo Martins’ de Kastro), ke unu el la plej brilaj verkistoj, membro de la Brazila Beletra Akademio, estis iam en malespera situacio kum malfacila¼oj sufiæaj por konduki lin al memmortigo. Irinte al la sidejo de Brazilia Spiritisma Federacio, li petis de Manoel Quintão (Manoel’ Kintaýn) ke li, kiel mediumo, estu peranto por petego al la Spirito Bezerra de Menezes (Bezeha de Menezes), ke æi tiu donu al li patran konsilon pri la terura situacio, en kiu li estas. La verkisto mem komentis publike, ke li tiam atendis en unu el la kabinetoj, en la unua etaøo de la federacio. Post iom da tempo, Quintão revenis trankvile, havante en la manoj mediuman komunika¼on, de tiu, kiu surtere estis nomita “La Kuracisto de la Malriæuloj”. Øi komenciøis per riproæo: “Mi devus esti mezurinta pli bone miajn fortojn”. Sed konkludis la bonkora Spirito: – “Ne æio estas perdita. Estas pordo sur kiun vi ankoraý ne

198

frapis”. Kaj diris Bezerra en tiu komunika¼o: – “Iru, rakontu æion, diru la veron, kaj la pordo malfermiøos kun la helpo de Dio.” “Kurioze… – diris la klera Akademiano en sia rakonto. – Øis tiu momento, mi pensis, ke ne plu estas plia sava pordo, sur kiun mi povus frapi. Tuj post la legado de la teksto de Bezerra de Menezes, mi perceptis per iu fulmobrilo, kvazaý iu inspirus min frapi la pordon, kiun mi forgesis. Kaj mi iris kien la spirita inspiro kondukis min. Mi iris trankvile, fideme, sekure ke okazos la realigo de mia deziro. Mi trovis, fakte, la pordojn plene malfermitaj. Æio solviøis, dank’al Dio.” Finas Almerindo Martins de Castro la rakonton de tiu okaza¼o en la libro “La Turmentego de Memmortigintoj”, informante ke la verkisto prosperis kaj kreskis en la beletra prestiøo. La Brazila Beletra Akademio rekonis lian intelektan valoron. Petu, kaj estos donite al vi; seræu, kaj vi trovos, frapu, kaj estos malfermite al vi, æar æiu petanto ricevas, kaj la seræanto trovas, kaj al la frapanto estos malfermite. Jesuo

Libro: "Memmortigo kaj Øiaj Konsenkvencoj" Esperantigis: Givanildo R. Costa

LA KANTO DE LA BLANKA KOKO1 Augusto Frederico Schmidt (Brazilo) Mia vekiøo en la spirita mondo estis io simila al veko de la koko, kiu en la matenruøo anoncas la aýroron, kiam la steloj, ankoraý palaj, anemiaj, pro la alveno de la lumo, treniøas kiel spongoj en la profundon de la nokto; la koko kantas kaj atendas respondon, kiu venas, perdita kiel e¶o, tra æiuj kortoj, anoncanta, ke la vivo leviøas, sen brilo, en malrapidaj tranformiøoj, kiel la magia scenejo de spektaklo plena de mistero. Vagadis mi sur la stratanguloj dum tiu matenruøo, nervoze kaj maltrankvile en profunda atendo por vidi aperi, antaý miaj okuloj, la nuancajn kolorojn de la matenruøo, aýdante la kanton, ene de mi, kiel melodion de espero, de la Blanka Koko de miaj iluzioj. Fine, mi æiam kredis, ke en la transtomba vivo la morto senmaskiøos por ne plu timigi min, kiel okazas al 1

Augusto Frederico Schmidt (1906-1965) estis verkisto, politikisto kaj eldonisto. Lia poezio estis alloga kaj romantika, en kiu regis la temoj pri religio, filozofio kaj meditado. Li naskiøis kaj forpasis en la urbo Rio-de¬anejro, kie li kunlaboris kun la Tut-Amerika Operacio kaj estis prezidanto de la 21ª Konferencio, en Bogoto (1960).

200

knabo, kiu kredas je luphomoj, aý vidas fantomojn, kiam sia propra ombro, en profunda nokto, ¼etiøas en la ombrojn de la foliaroj sub la lunlumo. Mi æiam kredis je la vivo postmorta, kvankam en la morto, kiu estis la vivo mem, multfoje aý, preskaý æiam, mi forgesis, ke mi bezonos pravigi miajn agojn kaj mian personon. Tamen, Dio eble vidos kaj sentos, ke mi ne æiam agis malice, sed instigite de mia homnaturo, kiu, fine, estis Lia krea¼o. Kaj, tiel, mi absolvis min mem, en miaj cerbumadoj, arestita de oportunisma filozofio dum la Blanka Koko kantadis ene de mi, en miaj internaj matenruøoj, kiel la suno, kiu aperas por forpeli la fantomojn de miaj noktoj. Æiam mi kredis, ke kiam la morto alvenos, mi estos kondukita, mi ne diras al la Dia Regno, æar sanktulo mi ne estis, sed, por mallonga provtempo, al la purgatorio, el kie, post malmulte da punoj, mi eliros rekte al la mildeco de la Elizeo (1) kiam la preøoj kaj mesoj (favore al mia animo) alvenos al la Supera Patro, kiel sanktaj melodioj. La preøoj kaj kortuþaj ofertorioj eble tuþos la koron de Dio, kiel longaj poemoj faritaj el lumo kaj amo, el espero kaj iluzio, kiuj eliøis el mia inspiro, naskitaj en mi, laý la dia graco. Malgraý, ke ofte mi þirmiøis en la ombroj de la feliæa materia vivo, kaj sentis min fiera pro miaj poemoj, pri mia lirikismo kaj vervo riæa je lumeco – kiel æiam emfazis la recenzistoj – mi sentis min, intime, religiema, arestita en panteismo preskaý abstrakta, en kiu mi vidis Dion en æiuj manifestiøoj, sed Dio, kiu ne atendas esti omaøata per homaj agoj; Dio, kiu æion pardonus kun rideto sur la la lipoj kaj brilo en la okuloj, kun la sereneco de patro, kiu vidas kaj kunþovas la brovojn antaý la misfaroj kaj petola¼oj de siaj buboj.

201

Pro tio, kiam mi mortis, mi sentis min serena kaj kuraøa, absolvita de mi mem pri miaj pekoj, aýdante interne de mia animo, kiu liberiøis, la kanton de la Blanka Koko, kiu anoncis mian alvenon en la Nevideblan Mondon, æio kvazaý estus la malrapida vekiøo de la frumateno. Kaj, tiel, mi restis senmove en tiu mateniøo, dum kiom da tempo mi ne scias, kvazaý sfinkso, kiu volas deæifri sin men, perdita en la propra enigmo, kiel la maljunaj kaj nedecidemaj vojirantoj, kiuj, sen direkto, sin apogas sur bastono, seræante firmiøon. Fine mi renkontis iun, kiu al mi donis la manon, kaj kondukis min, kiel somnambulon, tra longega þoseo, æar la frumateno ne venis kaj la nokto, sen steloj nek luno, detruis mian poezian senton. Mi estis, vere, kiel nokta birdo, kiu baraktas inter nevideblaj branæoj en angoro kaj agonio, aýdante nur la maløojan agitiøon de flugiloj rompitaj. Ene de mi nenio restis el la belaj aferoj, kiujn mi kantadis, æar la versoj foriøis de la memoro kaj nur reaperis scenoj de stranga vivo, en stranga mondo, kiu aperis en mia konscio. Kaj, kiam finiøis mia vojirado, la manoj, kiuj kondukis min, igis min genuiøi kaj levi la okulojn al la Alto. Tiam mi aýdis, je unua fojo, la kanton de la Blanka Koko en la ekheliøo de la matenruøo, en tiu lumo ankoraý malforta, kiu lumigas miajn paþojn kaj gvidas min, kiel la stelo el la Oriento, al novaj direktoj de la senmorta vivo.

El la libro Luma Elvekiøo Esperantigis: Djalma Santos

REMEMOROJ PRI LA EVENTOJ DE ELDONEJO LORENZ EN 2011 BRAZILA KONGRESO DE ESPERANTO EN SAN-PAÝLO

Budo de Lorenz.

Bela teamo

204

Kunsido de Lorenz. Plenplena ĂŚambro!

Kunsido de Lorenz: Prelego de Passini.

205

AĂ˝tografa Momento: Osvaldo kaj Passini.

Belulinoj kunvenas... sekrete.

206

La Prezidanto vigle deÂźoras.

207

208

209

UNIVERSALA KONGRESO – DANIO

Renato ricevas Almanakon Lorenz.

Ankaý Roy MacCoy ricevas Almanakon.

210

Kunsido de Lorenz: Passini prelegas.

Kunsido de Lorenz: plenplena ĂŚambro.

211

Budo de Lorenz.

Johano malfermas la kunvenon.

212

Joana preĂ¸as.

Post la kunveno, ĂŚiuj ricevis, senpage, spiritismajn librojn.

213

214

DUJARA INTERNACIA LIBRO-FOIRO DE RIO-DE-¬ANEJRO