Coruña A avoa indiscreta 2021 by editorialmic

A AVOA INDISCRETA Antonio M. Fraga

A AVOA INDISCRETA • An ton i o M. F r aga

Ilustracións: Antonio Seijas

A AVOA INDISCRETA Antonio M. Fraga Ilustracións: Antonio Seijas

EDITA: OMIC CONCELLO DA CORUÑA Texto: Antonio M. Fraga Ilustracións: Antonio Seijas Maquetación e impresión: Editorial MIC D.L.: C 597-2021

A AVOA INDISCRETA Antonio M. Fraga Ilustracións: Antonio Seijas

Un esvaron inoportuno (coma todos os esvarons)

Normalmente, Tití e mais súa nai visitaban a avoa en Nadal e en Defuntos, cando viaxaban até a aldeíña do Lugar do Sapo. Pola contra, que Tití lembrase, a avoa xamais visitara a cidade. «Nin tola poño un pé nesa selva de cemento!», prometía cada vez que a nai de Tití a convidaba á súa casa. Teimuda como era, durante moitos anos non pisou a cidade, até que un esvarón inoportuno (coma todos os esvaróns) a obrigou a incumprir a súa promesa. Lembrades aquel verán tan solleiro que pasou Tití na casa da súa avoa, no Lugar do Sapo? Si, ho! Remexede os miolos e seguro que vos lembrades. A nai de Tití, que era camioneira, tivera aquel verán moito traballo levando xeados a Noruega co seu camión, polo que decidiu que Tití iría pasar as vacacións coa súa avoa. Xa vos vai soando? Lembraredes entón a broma que a avoa lle gastou, facéndolle crer que o cadelo do seu veciño o Repinaldo era un ser máxico chamado Oxalante-Oxaleiro que cumpría os desexos que lle pediras. Lémbrovos isto para que entendades que Tití aínda non lle perdoara a súa avoa aquel calote. Tíñalla gardada! E só 11

esperaba a oportunidade para lla devolver. Multiplicada por cen, a ser posible. Mais volvamos ao asuntiño do esvarón inoportuno (como todos os esvaróns). A nosa historia aconteceu en decembro, pouco antes do Nadal. Unha noite, despois de cear, a avoa saíu da casa para encher unha xerra de auga na fonte do Lugar do Sapo. Era noite pecha, polo que non se vía un burro a catro patas. A muller ía distraída e non reparou no mantiño de carriza que cubría as pedras arredor da pía. Esvarou inoportunamente (coma sempre que se esvara) e escordou un nocello, que non tardou en lle inchar até acadar o tamaño dunha pelota de tenis. Que contratempo! A doutora ordenoulle repouso absoluto. Non sei se coñecedes a avoa de Tití, mais asegúrovos que non é unha desas anciás que pasan o día diante do televisor. Vaia que non! É a persoa máis fervellasverzas que poidades imaxinar. Non para quieta! Cando soubo da escordadura, a nai de Tití tentou convencela para que pasase a convalecencia na cidade. Mais a avoa, teimuda como era, negábase en redondo a abandonar o Lugar do Sapo. Con todo, a nai de Tití non se deu por vencida. Subiuse no camión e atravesou estradas e camiños até se plantar na aldeíña. –Non sexas cacholana! –dicíalle á avoa –Como vas facer as cousas da casa se tes que gardar repouso? Ademais, así pasarás o Nadal con nós. Vés para a cidade, non se fale máis! A vella mirou a súa filla coa boca apertada. Aínda que lle custase recoñecelo, sabía que tiña razón. 12

–Xantaches? –preguntou finalmente a avoa, aceptando a súa derrota. –Comín un sándwich no camión. Tes café? –dixo a nai de Tití mentres acendía un cigarro. –Nesta casa non se fuma. Sábelo de sobra –dixo a avoa, moi seria –. Sae á aira. E ollo onde tiras a cabicha!

A chegada da avoa (pesadelo antes do Nadal)

Así foi como a avoa foi pasar o Nadal á cidade. Fiel ao seu carácter, a súa chegada supuxo unha revolución na casa de Tití. Malia camiñar con muletas e ter o nocello vendado coma unha momia, a muller seguía sendo un furacán. Ademais, Tití tería que cederlle o seu cuarto e ir durmir con súa nai (co que roncaba a camioneira...). A avoa puxera tres condicións para viaxar á cidade: -A primeira: sería ela quen elixise o que xantaba a familia. Adeus a cear un bocadillo de luras vendo a tele e almorzar bolos de chocolate. Detrás da avoa chegaba desfilando un exército de verduras, froitas e legumes. Tití lembraba aínda o mal que o pasara o anterior verán no Lugar do Sapo e, aínda que agora comía mellor, unha pizziña conxelada de cando en vez tampouco lle facía mal a ninguén... -A segunda: ficaba terminantemente prohibido fumar na casa. Esta norma si que lle gustaba a Tití, que estaba até o curuto de que a casa cheirase a cinceiro. Súa nai, pola contra, íao pasar moi mal. A camioneira fumaba coma unha cheminea. 17

-E por último (aínda que non menos importante): ás nove e media da noite debíanse apagar todas as pantallas da casa. Esta foi a condición que tanto a Tití como a súa nai máis lles custou aceptar. Tití adoitaba xogar un bo anaco coa videoconsola mentres súa nai vía algunha serie na televisión. Que ían facer agora antes de se deitar? “Un pouco de lectura e a durmir”, respondera a avoa cando lle fixeran esa mesma pregunta. “Así espertaredes cedo e poderedes facer exercicio matutino”. Exercicio matutino! Só con pensalo dábanlles arrepíos. Erguerse cedo nas vacacións para iren pasear? A quen se lle pode ocorrer algo así? Á avoa, claro! A primeira noite da avoa na cidade, Tití apertouse na cama a súa nai para sentir a caloriña do seu corpo. A camioneira respondeu bicándolle a fronte. –Mamá... –bisbou Tití. –Que? –respondeu a nai. –Cres que foi boa idea convidar a avoa a pasar o Nadal con nós? A nai suspirou profundamente. Esa foi a súa única resposta.

O mercado da praza

(Operacion Coliflor) 19

Na súa primeira mañá na cidade, a avoa espertou cedo a toda a casa. –Bulide! Vide ver isto! –berrou desde o dormitorio de Tití. –E agora que becho lle picou? –murmurou a camioneira, morta de sono. Tití e mais súa nai entraron no dormitorio cos ollos pegados e arrastrando os pés. A avoa descorrera a cortina e mesmo abrira unha folla da xanela. –Que acontece? –preguntou Tití con voz rouca. –Están montando un mercado na praza –contestou a avoa, entusiasmada. Tití achegouse á xanela do seu cuarto para descubrir a causa de tanta ledicia, mais só viu a mesma imaxe aburrida de todas as semanas. Cada venres, ben cedo, labregos e labregas da contorna montaban os postos na praza para venderen os seus produtos. Os edificios da veciñanza conformaban un C maiúsculo, en cuxo interior se abría unha praza que contaba con banquiños, 21

zonas de herba e un parque infantil. Na praza había varios tipos de árbores. A que máis lle gustaba a Tití era un vello e enorme umeiro plantado no centro mesmo do recinto. Lembráballe a un pai coidando das outras arboriñas, máis pequenas ca el. Uns días antes do Nadal lucía espido, sen folla ningunha, coas pólas dividíndose en mil carabullos. Na primavera volvería cubrise de follas, marcando así o paso das estacións. Era coma ter un enorme calendario natural diante da xanela. –Dicídeme: que venden neses postiños? –preguntou a avoa. –Froita, verdura, legumes... –contestou a nai de Tití. –Xenial! –celebrou a avoa –. Teño que ir a ese mercado. A súa filla tusiu para aclarar a gorxa. –Mamá... Non quero ser estragafestas. Mais lembra que a doutora dixo que tiñas que manter repouso absoluto, polo que non podes andar brincando polo mercado. A avoa revirou o bico, contrariada. –Daquela vouvos facer unha lista e comprádesme vós o que necesito –dixo. –E non che vale que o compre no hipermercado das aforas? – retrucou a súa filla –Podo deixar o camión no aparcadoiro e alí teño todo xunto. A verdade é que nunca compro no mercado. Non me remexo. A avoa abriu tanto os ollos que case lle saen das súas órbitas. –Non o podo crer –dixo –. Tes diante da casa ese marabilloso mercado e cruzas media cidade para comprar nun hipermercado? 22

A nai de Tití meteu as mans nos petos. Sabía que lle viña enriba un discursiño e, instintivamente, procurou o paquete de tabaco para acender un cigarro. Mais axiña lembrou que non podía fumar dentro da casa. Tal e coma lle dixera Tití, talvez non fora boa idea convidala a pasar o Nadal. –Vouvos explicar por que é mellor consumir sempre produtos de proximidade como os que venden neste mercado –anunciou a avoa. –Como non... –bisbou Tití. –Que rosmas, criatura? –Nada, nada... –Pois escoita: as primeiras razóns son a calidade e a saúde. Ao reducir o tempo entre a recolección e o consumo, as propiedades dos alimentos mantéñense intactas. Así podemos comelos frescos e no seu punto perfecto de maduración. Isto entendédelo? Tití e mais súa nai asentiron coa cabeza. –Ben! As outras razóns, igual de importantes, son as económicas e as medioambientais. Se consumimos alimentos producidos preto de nós, aforramos custos no transporte e consumimos menos recursos naturais e combustibles. Así que xa o sabedes. Mentres eu estea nesta casa, aproveitaremos toda esa froita e verdura do país que nos ofrece o mercado. E se sodes intelixentes, seguirédelo facendo cando eu marche. Carafio! Que mágoa me dá non poder baixar eu mesma a percorrer os postos. Unha lámpada acendeuse no cerebro de Tití ao escoitar aquelas palabras. 23

–Teño unha idea boísima! –anunciou sorrindo. E, dito isto, abriu a portiña da mesa de noite e púxose a remexer no seu interior. –Que buscas? –preguntou a nai. –Un momentiño –respondeu Tití –. Aquí están! Tití amosou con fachenda uns prismáticos e dous walkie-talkies. –A túa “idea boísima” é poñerte a xogar con eses trebellos? – protestou a avoa. –Non, escoita –dixo Tití –. Vouche deixar os meus prismáticos e un dos walkie-talkies. Eu levarei o outro ao mercado. Cos prismáticos poderás escoller desde a xanela os produtos que necesites. Despois dirasmos polo walkie-talkie e eu ireinos comprando. Chamarémoslle “Operación Coliflor”! Que che parece? A avoa cavilou un anaco na resposta. Víase ás claras que estaba decepcionada, mais talvez poderían amañar con aquela solución de emerxencia. –Está ben –aceptou finalmente –. Mais abre ben os ollos e as orellas, que es capaz de confundir unha berenxena cun dente de allo! Meu dito, meu feito! Despois de almorzar, Tití baixou ao mercado cun walkie-talkie na man. A avoa, desde a xanela, analizaba minuciosamente os postiños da praza. Cando vía algo que lle interesaba, dáballe a Tití as instrucións precisas para escoller os produtos no seu mellor punto. Dese xeito, Tití foi enchendo o carro de coliflor, laranxas e outras froitas e verduras de tempada. 24

Tití estaba a piques de terminar as encomendas cando se encontrou co seu amigo Morcego, que paseaba cos seus pais polo mercado. Morcego en realidade chamábase Mircea e era romanés. Chegara ese mesmo curso á cidade e vivía no edificio en fronte da casa de Tití, xusto ao outro lado da praciña. Vivindo tan preto e estando na mesma clase, as dúas crianzas non tardaran en se facer inseparables. Morcego tiña a pel branca coma a cera dunha candea, co cabelo escuro peiteado cara atrás con brillantina. Adoitaba vestir camisa branca, pantalón negro e lentes de sol. –Que facer, Tití? –preguntou Morcego, que aínda non dominaba ben o idioma e falaba coma os indios das películas. Tití explicoulle os pormenores da “Operación Coliflor”. –Parecer aburrido –dixo Morcego. –mmm... Xa veremos –contestou Tití, cavilando –. Talvez poida aproveitar a situación ao meu favor.

Morcego entra no plan

(ainda que non entende nada) 27

Ding-dong! Esa tarde, despois do xantar, soou o timbre da porta. Era Morcego. O neno traía na man un tarro de cristal cheo de algo vermello e viscoso. –Ola, Morcego! –berrou Tití para que a avoa escoitase o saúdo –. Vexo que trouxeches a túa merenda. Tití colleu da man o seu amigo e arrastrouno até a sala, desde onde a avoa observaba a veciñanza sentada nunha randeeira de vimbio. Semellaba que lle collera gusto a espreitar polos prismáticos. –Avoíña: este é o meu amigo Morcego –dixo Tití, facendo as presentacións. –Morcego? Que raio de nome é ese? –contestou a avoa, coa vista fixa na substancia vermella que levaba no tarro. –Chamarme en realidade Mircea –respondeu Morcego –. Eu ser romanés. –Chámolle Morcego porque lle gusta moito a noite –aclarou Tití. 29

–A noite mola! –engadiu Morcego, rindo. –Iso é o primeiro que lle aprendín a dicir no noso idioma –sorriu tamén Tití. Tití e mais Morcego sentaron diante do televisor para xogar coa videoconsola. A avoa, cansa de mirar polos prismáticos, pousounos no antepeito da xanela e púxose a calcetar unhas luvas. –Por que ti mandar traer marmelada de amorodos? –bisboulle Morcego a Tití, en voz moi baixiña. –Ti cala e ségueme a corrente –bisbou tamén Tití. Morcego asentiu coa cabeza, un pouco confuso. –Avoíña! –chamou Tití, erguendo a voz –Pódeslle explicar a Morcego a importancia de consumir produtos de proximidade? Tratei de contarllo eu antes, mais esquecín algúns detalles. A avoa pousou as agullas de calcetar e recolocouse na randeeira. Estaba feliz por ter alguén que quixese escoitar os seus consellos. Ela dáballe moita importancia a estes asuntos. Vaia que si! A muller repetiu punto por punto o discurso que aquela mesma mañá lles botara a súa filla e mais a Tití. Mesmo se esforzou en procurar novos exemplos. Morcego asentía a cada palabra con cara de pampo. Non entendía nada do que estaba acontecendo. Por que lle falaba aquela muller de coliflores e laranxas? Cando a avoa terminou o sermón, Tití arrodeou co brazo os ombreiros do seu amigo. 30

–Ves o que che dicía? –preguntoulle a Morcego –. Non podes comer toda a vida ese “alimento” conxelado que trouxeches de Transilvania. Necesitas “produto” fresco, de proximidade. Morcego asentiu de novo coa cabeza, cada vez máis desconcertado por toda aquela leria. A avoa, pola súa parte, abriu ben as orellas. Esas últimas palabras de Tití picáranlle a curiosidade. –Ti non te preocupes, Morcego –dixo Tití –. Prométoche que en Noiteboa paparás unha cea ben fresquiña!

( 32

Exercicio

(e unha boa conversa) 33

Á mañá seguinte, a camioneira espertou cunha ganas terribles de fumar un cigarriño. Estaba soa na cama. Desde a cociña chegaban as voces de Tití e mais da avoa, que estaban preparando o almorzo. Ergueuse da cama e arrastrou os pés até o recibidor, onde abriu un caixón do aparador á procura dun paquete de tabaco. Remexeu e remexeu, mais non atopou nada. –Que raro –dixo coa lingua pequena –. Xuraría que onte deixei aquí tres paquetes. Dirixiuse entón cara á terraza da vivenda. Alí sempre agochaba un paquetiño detrás dun testo, por se lle entraban as ganas de fumar mentres regaba as plantas. Nada. O seu paquete secreto tamén desaparecera. A camioneira, xa coa mosca tras da orella, comezaba a sospeitar o que acontecera. Con todo, quixo facer unha derradeira comprobación. Volveu de novo ao recibidor e, no colgadoiro, revisou o seu abrigo. Sempre levaba un ou dous paquetes de tabaco nos petos, mais tampouco atopou nada. 35

–Isto é cousa de miña nai... –rosmou amolada. Entrou na cociña con cara de poucas amigas e, sen saudar sequera, abriu a lacena de enriba da neveira. Xa que non podía fumar, polo menos podería almorzar un café ben negro acompañado das súas galletas de chocolate favoritas. Ou iso cría ela, porque as galletas tamén desapareceran misteriosamente. –Onde están as miñas galletas de chocolate? –preguntou mirando a súa nai que, sentada nun tallo, espremía laranxas cun sorriso burlón debuxado na boca. –Esquece as galletas –respondeu a avoa –. Veña, bebe este zumiño e a pasear. Á volta agárdache o resto do almorzo. Preparei macedonia de froitas e torradas con aceite e tomate. Xa verás que ben che senta! Tití, nun curruncho, trataba de disimular a risa tapando a boca coa man. –Benvida ao meu verán no Lugar do Sapo, mamá –chanceouse feliz. –Non te rías tanto, badanas! –retrucoulle a avoa –Ti tamén vas ir pasear. Quero ver esa roupa ben suada á volta. Tití ergueuse da cadeira e baixou a cabeza con fastío. –Que grande idea convidala... –rosmou ao pasar a carón de súa nai. A camioneira suspirou resignada. –Nai, lembra o que che dixo a doutora –díxolle á convidada –. Repouso absoluto! Así que deixa de cazolear e senta na randeeira. 36

Tal e como lles propuxera a avoa, Tití e mais súa nai saíron dar un paseo. Camiñaron arredor da praza, saudando a veciñanza que tamén facía exercicio matutino. Unha das persoas que encontraron foi a nai de Morcego, que realizaba flexións nun banco. Morcego contáralle a Tití que, hai anos, súa nai fora campioa de ximnasia en Romanía. Á muller encantáballe o exercicio! Mesmo tiña unha barra de ximnasia chantada no medio da sala. Cando acabou as súas flexións, a ex-campioa deulle sebo aos pés e correu coma un foguete arredor da praza. Conseguiu dar tres voltas mentres o resto de camiñantes daban tan só unha. De volta na casa,unha estraña euforia apoderárase de Tití e mais súa nai. Sentíanse ben! O exercicio levantáralles o ánimo e abríralles o apetito. Así que axudaron a avoa a poñer a mesa e sentaron para gozar dun gorentoso almorzo. E que bo estaba! Finalmente, non lles quedou máis remedio que recoñecer que a macedonia e as torradiñas estaban suculentas. Aproveitando o bo humor que reinaba na casa, Tití decidiu interrogar a avoa. –Avoíña... –dixo con voz melindrosa –, ti que sabes tanto disto da alimentación: todos os seres humanos temos dereito a nos alimentar correctamente, verdade? A avoa regalou os ollos, sorprendida pola pregunta. A camioneira, pola súa banda, rillaba unha torrada con voracidade, allea á conversa. –Claro. É un dereito universal –contestou a vella –. Ti non o cres así? 37

–Creo, si. Mais eu aínda son unha crianza. –Está ben que a rapazada se preocupe por esas cousas –dixo a avoa, moi rufa –. Por que o preguntas, se se pode saber? –Oh! É que esta noite estiven reflexionando sobre o asunto. –Vaites! Reflexionando, nin máis nin menos –dixo a avoa, cada vez máis abraiada pola estraña sensatez de Tití –. E a que conclusión chegaches, pódese saber? –Pois creo que todas as persoas deberían ter comida ao seu dispor. E tamén os medios necesarios para conseguir esa comida. Por exemplo, onte déchesme cartos e comprei no mercado o necesario para nos alimentar. Pero, e se no mercado non vendesen o “tipo de alimento” que nós necesitamos? –Non te entendo –dixo a avoa, un chisco confusa –. Pódesme poñer un exemplo? –Podo, si. Mais prometinlle a alguén que lle gardaría o segredo. A avoa engurrou a fronte ao escoitar aquela resposta. –Tití –dixo moi seria –, tes algún amigo ou algunha amiga con problemas de alimentación? –Digamos que coñezo alguén con problemas para conseguir alimentos que non lle senten mal e que sexan nutritivos para o seu corpo. A avoa rañou a cabeza. –Se nolo contas a túa nai e mais a min talvez poderiamos axudarlle. –Oh! Non te preocupes –retrucou Tití –. Teño un plan! 38

O walkietalkie

(pero de que esta a falar???) 39

Esa mesma tarde, a nai de Tití debía facer a súa última viaxe no camión antes das vacacións de Nadal. Levaría un cargamento de ameixas a Sotrondio. Tití non sabía onde estaba Sotrondio, mais supoñía que, con ese nome, debía de quedar ben lonxe. –Tití, bótalle un ollo á avoa, vale? –pediulle súa nai –. Axúdalle no que che pida e, sobre todo, non deixes que ande rebulindo pola casa. –E como fago iso? –preguntou Tití. –Eu que sei! Ponlle unha película. Ou átaa á randeeira. Seguro que algo se che ocorrerá –dixo a camioneira mentres bicaba a Tití na meixela como despedida. Tití achegouse á sala na punta dos pés e, desde a porta, observou en silencio a súa avoa, que calcetaba distraída na randeeira de vimbio. Porén, a avoa debía de ter ollos na caluga, pois sen afastar a vista das agullas dixo: –Non irás poñerte toda a tarde diante da videoconsola, non? 41

Tití achegouse a ela. Fóra chovía a mares e o ballón bouraba con forza nos cristais da xanela. –Tiña pensado visitar a Morcego –dixo Tití –, pero... –Pero tes que coidar a túa avoíña, claro –dixo a vella, chiscándolle un ollo –. Coido que, aos meus anos, non preciso que ninguén me vixíe. Vai xunta o teu amigo se queres. –Mamá mataríame se te deixo soa. –Bah! Túa nai non mataría nin unha mosca. –Teño unha idea! –celebrou Tití –Que tal se levo un dos walkie-talkies e, se me necesitas, chámasme polo outro. Agora xa sabes como funcionan. Mesmo podes verme cos prismáticos. Aquela xanela de alí é a do cuarto de Morcego. Espreitar polos prismáticos convertérase na afección favorita da avoa. –Fagamos así, logo –dixo a muller, encantada por poder librarse da vixilancia. Meu dito, meu feito! Tití puxo o anorak e marchou á casa de Morcego. Desde a xanela, a avoa viu como cruzaba a praciña, dando saltos por riba das pozas que a chuvia formara. Por algunha razón, Tití deixara o walkie-talkie aceso e a avoa podía escoitar os seus pasos sobre o chan mollado. Ao chegar ao edificio onde vivía Morcego, Tití timbrou no porteiro automático e, pouco despois, entrou no portal. A avoa puxo os prismáticos diante dos ollos e enfocou a vivenda de Morcego. A través dunha das xanelas viu unha imaxe desacougante: unha muller penduraba boca 42

abaixo do teito, coma se fose un morcego. Cando soou o timbre, a muller descolgouse axilmente e buliu abrir a porta. –Voulle dicir a Tití que leva o seu chintófano aceso –dixo a avoa, achegando o walkie-talkie á boca. Mais cando estaba a piques de falar, escoitou unha frase que picou de novo a súa curiosidade. –Falei xa coa miña avoa –soou a voz de Tití no walkie-talkie –. Díxome que era importante alimentarse ben e que hai sempre que axudar os amigos. –Dixen eu tal? –cavilou a muller. –Así que non se fale máis! –continuou Tití –Xa falei coa rapazada da clase e están de acordo. Faremos quendas para che servir de alimento. –Será barallocas! –dixo para si a avoa –Servir de alimento? De que demo fala? –Eu irei na primeira quenda –dixo Tití no walkie-talkie –. O 24 de decembro será o día D!

Titi toleou!

(e unha mochila) 45

As palabras a través do walkie-talkie craváranselle no maxín á avoa igual cá espiña dun peixe no padal. Desde aquela, non lle quitaba un ollo de enriba a Tití, tentando descubrir que tramaba. “Faremos quendas para che servir de alimento”. De verdade dixera aquilo? Significaría que... Non! Era totalmente imposible. Só pensalo semellaba unha tolemia! Mais a avoa éravos moi teimuda, e propuxérase descubrir o significado oculto detrás daquela frase. Esa mesma noite, durante a cea, Tití estivo misteriosamente alegre. Mesmo axudou a recoller a mesa sen que ninguén llo pedise. Como dicía sempre a avoa cando tiña a mosca detrás da orella: “Galiñas serán, pero chéiranme a can”. Mais o estraño comportamento de Tití acadou o seu cumio á mañá seguinte. Ben cedo, cando aínda non estaban nin postas as rúas, espertou a casa toda berrando: –Veña, lacazanas! Que xa son as sete da mañá! “Toleou de vez”, pensou a avoa cando Tití entrou no dormitorio batendo un cazo cunha culler. 47

Toda a familia se dirixiu á cociña, onde Tití espremera máis dunha ducia de laranxas. Sobre o mesado amoreábanse as froitas utilizadas, partidas á metade e baleiradas por dentro. No vertedoiro había vasos, coitelos, unha táboa de cortar... Semellaba que un furacán pasara pola cociña aquela mañá! –Fixen zume –anunciou Tití. –Xa vexo –respondeu a nai –. Pensas convidar a toda a veciñanza? –Veña! Tomádeo axiña –dixo Tití, ignorando a pregunta –. Hai que ir camiñar. Hoxe temos que lle gañar á nai de Morcego. –Será mellor fixarmos un obxectivo máis realista –respondeu a camioneira –. Esa muller corre coma unha gacela. Tití e mais súa nai saíron pasear pola praza. A avoa, pola súa parte, sentou de novo na randeeira, sen saber ben que facer. Estaba farta de calcetar e xa se aburría de ver sempre as mesmas cousas a través dos prismáticos. Aínda cavilaba que facer cando reparou na mochila de Tití, que quedara esquecida enriba dunha butaca. Tití sempre deixaba as súas cousas estradas por calquera parte. Unha idea alumeoulle a cabeza coma un lóstrego na noite. –Non, non! Iso non se fai –reflexionou –. Está mal remexer nas cousas doutras persoas. Mais a mochila chamaba por ela igual que unha serea a tripulación dun barco. A avoa non era quen de sacar da cabeza as palabras de Tití no walkie-talkie. Estaba preocupa48

da. Moi preocupada! Se revisaba aquela mochila podería, talvez, atopar algunha pistiña sobre o asunto do alimento... Finalmente, a avoa non puido resistir máis a tentación. Achegouse coxeando até a butaca e abriu a cremalleira da mochila para osmar no seu interior. –Está moi feo facer isto, mais o comportamento de Tití é moi inquietante –desculpouse a si mesma. No interior da mochila atopou unhas gasas, vendas e mais un bote de auga osixenada. –Será camándula! A que andará? –exclamou a avoa, cada vez máis alarmada. Ese mediodía, á hora do xantar, Tití comeu todo canto lle puxeron no prato. Mesmo repetiu do caldo de nabizas que cociñara con súa nai, seguindo –por suposto! –as instrucións da avoa. –Carafio, Tití! Como cambiou o conto. Lembro cando só comías luras á romana e bolos de chocolate –dixo a camioneira, abraiada. –Oh! Iso foi antes de pasar o verán no Lugar do Sapo. A que si, avoíña? –Así foi, si –contestou a avoa coa súa lingua pequena, ollando a Tití con desconfianza. –Agora como de todo –presumiu Tití –. Ademais, teño que alimentarme ben. Mañá vai ser un día moi esixente e teño que estar forte.

Noiteboa (o dia D)

E chegamos por fin ao vinte e catro de decembro. Aquel era o día D, tal e como Tití o definira na xa famosa conversa con Morcego. Á hora do xantar, a nai de Tití fixo un anuncio importante: Levaba cinco días sen fumar! –Coido que desta vez deixo o hábito para sempre –dixo con fachenda –. Agora que fago exercicio e non fumo, síntome moito mellor. Tití ergueuse da cadeira e abrazou a súa nai. –Canto me alegro, mamá –dixo Tití –. A min tamén me están sentando ben os paseos e pasar menos horas diante da videoconsola. –Se cadra non foi tan mala cousa ese esvarón inoportuno... –bromeou a camioneira. –Ademais, aprendo moitísimo cociñando coa avoa! –proseguiu Tití –. E usando só alimentos producidos preto de aquí. Tití non finxía o seu entusiasmo. Estaba realmente feliz coa estadía da avoa e, malia que ás veces era un pouco pesada, ensináralle unha chea de cousas. 53

Pola contra, a avoa non se amosaba tan entusiasta. Sentada na cabeceira da mesa, pelaba unha mazá en silencio, ignorando a animada conversa. Seguía intentando descubrir que traían entre mans Tití e mais Morcego. Cada hora que pasaba estaba máis intranquila Esa tarde, á hora da merenda, soou o timbre e Tití buliu a abrir a porta. Era Morcego. O neno traía, coma sempre, o pelo peiteado con brillantina e os ollos ocultos polas súas lentes de sol. Sentada na randeeira, a avoa retomara o seu labor de calceta, mais tiña as orellas ben abertas para captar calquera cousa estraña que saíse da boca das dúas crianzas. –Avoíña –díxolle Tití asomándose á porta da sala –. Hoxe en lugar de xogar aquí coa videoconsola iremos ler unhas bandas deseñadas ao meu cuarto. Así non te desconcentraremos coas agullas. Cando escoitou isto, a avoa ergueuse da randeeira coma impulsada por un resorte, esquecendo o nocello mancado. Mais foi apoiar o pé no chan e sentir unha lostregada de dor que lle fixo ver as estrelas todas do firmamento. –Estás ben, avoíña? –preguntou Tití. –Raio! Como doe... –laiouse a avoa –Estaba pensando... Non fai falta que vaiades para o cuarto. Non me molestades. Quedade aquí na sala e facédeme compañía. Tití e Morcego deitaron dous coxíns no chan, diante do televisor, e sentaron sobre eles, de costas á avoa. Tras debatelo durante un bo anaco, elixiron un xogo no que un macaco vestido con saia escocesa tiña que salvar dun incendio os habitantes dun edificio. 54

–Oíches, Morceguiño –dixo a avoa como quen non quere a cousa –, non vas quitar as lentes de sol? Con este día escuro non debes de ver un burro a catro patas. Morcego mirou para Tití, sen saber que dicir. –Oh! É que por pouca luz que haxa, a el moléstalle moito –explicou Tití. –A noite mola! –engadiu Morcego, riseiro. A avoa deu por boa aquela explicación e volveu ás agullas. Xa case acabara o par de luvas que estaba calcetando. –Que, Morcego, tes os dentes preparados? –preguntou de súpeto Tití, en voz alta. Morcego asentiu coa cabeza, debuxando un sorriso forzado na boca. –Eu levo toda a semana vitaminándome coa comida da avoa. Estou forte coma unha candorca! Xa verás que farta vas apañar. –De que falades? –preguntou a avoa. –Da cea de Noiteboa –respondeu Tití –. É hora de apostar polo produto de proximidade, como ti nos explicaches. Non si, Morcego? Morcego, de novo sen saber que dicir, repetiu mecanicamente o seu retrouso: –A noite mola!

Preparando a cea (e un sucedido)

Morcego marchou para a súa casa e a familia de Tití dispúxose a preparar a cea de Noiteboa. A avoa dirixía as operacións na cociña. Sentada nunha cadeira, coa perna apoiada sobre un tallo, dáballes as instrucións precisas a Tití e mais súa nai. Axudábase dun bastón, que movía coma unha directora de orquestra, con tanta vehemencia que a piques estivo de lles dar unha bastonada en máis dunha ocasión. Así, entre as tres, cociñaron unha gorentosa crema de lentellas e cenoria para o primeiro prato e unha boa pota de bacallau con coliflor para o segundo. –Coido que ha sobrar comida para mañá –reflexionou a camioneira ao ver as potas. Á hora da cea apagaron o televisor. Non había nada interesante e, ademais, desexaban aproveitar ese tempo conversando. Riron a cachón coas arroutadas de Tití, que contou as súas aventuras na escola. Tamén se esmendrellaron coas anécdotas da última viaxe da camioneira a Noruega, na que meteu mal o destino no GPS e a piques estivo de acabar co camión no fondo dun fiorde. Pero co que máis riron foi cun sucedido sobre o Repinaldo. Contaba a avoa que o seu veciño, cando ía polo serán á taberna 59

do Lugar da Viña, deixaba sempre encerrado no alboio o seu can Napoleón. Ao can gustáballe tanto a troula coma ao seu dono e, se non o deixaba pechado, fuxía da casa e tardaba varios días en regresar. Un serán, antes de marchar á taberna, o Repinaldo percorreu todo o Lugar do Sapo á procura do Napoleón. Non había casa que o dera! Mirou onde a fonte, nas hortas, na eira... Nada! O can desaparecera. Convencido de que o animal fuxira para ir de troula, decidiu abandonar a busca e marchar á taberna. Cando entrou no alboio para coller o seu ciclomotor, descubriu o Napoleón subido no asento, agardándoo coa lingua de fóra. O Repinaldo, conmovido polas ganas de troula do animal, levouno canda el á taberna do Lugar da Viña.

Visita a Morcego (o ataque da avoa ninja!)

Despois da cea e das sobremesas, a avoa sentou na súa randeeira para ler un anaco. Quería deixar un tempiño para facer a dixestión antes de se deitar. Coa conversa e as risas da cea, a muller esquecera por completo a leria esa de Tití e os dentes de Morcego. A través da xanela contemplou a cidade. Unha fermosa noite estrelada cubría os tellados. A lúa, redonda e branca coma un queixo, brillaba fachendosa no alto do ceo. A avoa abriu un chisco a ventá e deixou que o frío de decembro se colase na estancia. Aquel bico xeado espeliuna do sopor da dixestión. –Mamá, podo achegarme á de Morcego para lle desexar feliz Noiteboa? –escoitou preguntar a Tití no recibidor. –Podes ir un anaquiño –concedeu a camioneira –. Deséxalles boas festas aos seus pais da miña parte. Aquela excursión nocturna fixo saltar de novo as alarmas da avoa. Cando Tití saíu pola porta, a avoa chamou a súa filla, disposta a interrogala. 63

–Que sabes dese rapaz, Morcego? –preguntoulle –Semella un pouco raro, sempre con roupa escura e lentes de sol... –Xa sabes como son os rapaces –contestou a nai de Tití, sen lle dar importancia –. Seguro que quere imitar algunha estrela do rock. Lembra que eu, á súa idade, quería ser coma Whitney Houston. –Lembro, si... –contestou a avoa –. E vaia ouveos soltabas tentando cantar coma ela. Semellabas un cocho cando lle tiran do rabo. –Non te preocupes por Mircea –dixo a camioneira –. É bo rapaz e Tití divírtese moito con el. Alégrome de que a súa familia viñese vivir tan preto. Con todo, aquelas palabras non conseguiron tranquilizar a avoa, que colleu os prismáticos no peitoril da xanela e agochounos con disimulo debaixo do mandilón. –Vou dar un paseíño para baixar a cea –anunciou a camioneira desde o recibidor mentres vestía o abrigo. –Moi ben. Pero nada de fumar un cigarriño ás agachadas, eh? –advertiu a avoa. –Non, ho! O tabaco é historia para min. Prométocho. Xa soa na casa, a avoa sacou os prismáticos de debaixo do mandilón e abesourou a praciña. Viu a Tití chantado diante do edificio de Morcego, agardando a que lle abrisen a porta. Levaba nas costas a súa mochila, aquela que a avoa revisara e que contiña gasas, vendas e mais un bote de auga osixenada. –Demo de cativada! Que tramarán? –cavilou intrigada. 64

Desde a xanela, a avoa viu tamén a súa filla, que cruzaba a praciña en dirección á estación do ferrocarril. Fixou daquela os prismáticos nas ventás da casa de Morcego. A nai do rapaz estaba outra vez pendurada coma un xamón do teito da sala. Só baixou ao chan cando Tití entrou na estancia. Tití saudou educadamente a cada un dos membros da familia. A continuación, saíu da sala na compaña de Morcego. Os amigos reapareceron pouco despois nun dos dormitorios, onde parecían conversar animadamente. Nunha destas, Tití asomouse á xanela e ollou na dirección da avoa, polo que esta apagou a luz para se ocultar. A avoa mirou de novo polos prismáticos e viu como Tití sacaba a bufanda para lle ofrecer o pescozo ao seu amigo. Morcego colleu a Tití polo queixo e analizou, moi concentrado, as distintas posibilidades que lle ofrecía aquel gorentoso pescozo. Ao ver aquela imaxe, un calafrío percorreu o espiñazo da avoa, que sacou un pano do peto do mandilón para secar a suor que comezara a lle enchoupar a fronte. Cando apuntou de novo cos prismáticos, descubriu que a Morcego lle medraran uns longos e afiados cairos que, devagar, achegaba ao pescozo exposto de Tití. –Recoiro! –berrou a avoa –É un vampiro! A muller guindou os prismáticos e, esquecendo as súas muletas, saíu da casa a fume de carozo. Baixou as escaleiras escorregando sobre o pasamáns e cruzou veloz a praza até o portal do edificio de Morcego. Cando parou de correr, decatouse de que o nocello lle palpitaba coma un corazón debaixo da venda. 65

–Carafio, como doe! –laiouse –Mais non teño tempo que perder. A avoa mirou os botóns dos timbres. Non tiña idea de cal era o da casa de Morcego, así que premeu un ao chou. Segundos despois, escoitou polo interfono a voz dunha nena. –Quen é? –preguntou a crianza. –Ho, ho, ho! Son Papá Noel –mentiu a avoa con voz rouca. –Ola Papá Noel. Tráesme a escavadora de xoguete que che pedín? –quixo saber a nena. –Claro, amoriño –respondeu a avoa –. Aquí mesmo a teño no meu saco. –E tráesme tamén o cabalo que se randea só? –insistiu a pequena. –Por suposto! O máis grande que atopei –dixo a avoa. –Mais se é moi grande non poderei subir nel! –laiouse a nena. –Oes, mincha! Se non queres os agasallos dareillos a outra nena que non sexa tan pedichona –ameazou a avoa. –Oh! Que maleducado, Papá Noel –contestou a cativa que, malia todo, terminou por abrir o portal. Case á pata coxa, a avoa subiu até o primeiro andar e aporreou a que creu que era a porta de Morcego. Uns segundos máis tarde abriu un vello engurrado coma unha uva pasa. –Que acontece? –preguntou o velliño cun fío de voz. Estaba realmente asustado. –Vive aquí Morcego? –preguntou a avoa. 66

–Aquí non vive Morcego ningún –retrucou o vello –. Vivo eu só. E chámome Manolo. A avoa decatouse entón de que se equivocara de porta. Polo oco das escaleiras chegaban voces procedentes doutros andares. Eran veciños e veciñas que saíran das súas casas por mor do balbordo. –Quen anda aporreando as portas a esta hora da noite? –escoitouse preguntar a unha muller con voz de pito. –Seguramente é Papá Noel –dixo a meniña do interfono, que tamén se unira á festa –. É un auténtico maleducado! Abriuse entón a porta de enfronte á do velliño e apareceu o pai de Morcego. Viña refregando os ollos, coma se acabase de espertar dun sono profundo. –Aí estás! –exclamou a avoa ao velo –Déixame pasar. Tití está en perigo! A vella abalanzouse cara á porta e o home non tivo máis remedio que se apartar para evitar ser atropelado. Desde o recibidor da casa a avoa albiscou á nai de Morcego. A muller penduraba boca abaixo dunha barra de ximnasia instalada no salón. –Onde están? –preguntoulle moi seria a avoa. A ximnasta, branca coma unha candea, sinalou co dedo unha porta situada ao final do corredor. A avoa dirixiuse cara a aló ás alancadas. Cando entrou no cuarto de Morcego, brandiu ameazante un allo macho que levaba no peto do mandilón. –Atrás, criatura da noite! –berroulle a Morcego, que tiña a boca cuberta de sangue. Morcego, axilmente, subiu dun chimpo a encima da cama. 67

A avoa viu entón a Tití nun recuncho do cuarto. Estaba no chan, tremendo, co corpo encollido coma unha eiruga. –Tití, meu amoriño, estás ben? –preguntou anicándose ao seu lado. Mais ao se achegar a avoa decatouse de que Tití non estaba tremendo, senón esmendrellándose da risa. –HAHAHAHA! –riu Tití en voz alta –Queres ti tamén un pouco de ketchup, avoíña? A avoa estartelou os ollos, desconcertada ante aquela reacción. –Non me digas que... que o sangue é... e ti... –tatexou a avoa, que viu como Morcego sacaba da boca uns cairos de plástico cos que se disfrazara de vampiro no Samaín. Tití, pola súa banda, suxeitaba na man un bote de ketchup. –Foi todo unha broma! –celebrou Tití –A miña vinganza pola leria do Oxalante, lembras? A avoa sentou no chan e, inesperadamente, escachou tamén a rir. –Supoño que o teño ben merecido –acertou a dicir no medio de tanta risa. Na porta, cos ollos estartelados polo abraio, os pais de Morcego agardaban unha explicación polo inesperado ataque da avoa ninja. Pouco despois, cando lles narraron a brincadeira, tamén eles riron a cachón coa historia da vinganza de Tití.

Danos colaterais

(a avoa prolonga as vacacions) 69

Tití paseaba dun posto a outro do mercado coa lingua de fóra. Pasara xa unha semana desde o incidente na casa de Morcego. A broma saíra tal e como planificara, mais a avoa ninja forzara tanto o pé que agora tiña o nocello inchado coma unha sandía. –Tití, cómprame un par de porros nese posto de aí –indicoulle a avoa polo walkie-talkie. –Tamén? –laiouse Tití –Ti sabes o que pesa o carro? –Che, che, che! Non protestes –retrucou a avoa –Se non fose pola túa bromiña do vampiro xa tería o pé ben e estaría tranquilamente no Lugar do Sapo. Agora apandas! Tití rosmou unha ladaíña entre os dentes. Achegouse ao posto sinalado e comprou as hortalizas que a avoa lle indicara. –Xa comprei os porros. Algo máis? –preguntou polo walkie-talkie. –Oh, si! Aquela señora do curruncho semella que ten unhas laranxas ben xeitosas –dixo a avoa mirando polos prismáticos –. Compra unha ducia. 71

–Tin inhis lirixis bin xiitisis... –repetiu Tití, facendo burla das palabras da avoa. Malia o éxito da súa broma, comezaba a se preguntar se a vinganza merecera a pena. Ter á avoa na casa unhas semanas máis era algo co que non contaba. Iso supuña que tería que seguir durmindo con súa nai; e que tería que facer a compra seguindo as ordes da avoa; e que tería que comer só o que ela cociñase; e que non podería xogar á videoconsola antes de se deitar; e que... En fin, tantos inconvenientes que se os pensaba todos xuntos a cabeza estaba a piques de lle estoupar! Con todo, Tití tiña que recoñecer que a estadía da avoa na cidade trouxera tamén cousas boas. Por exemplo, súa nai deixara de fumar. E semellaba que a cousa era definitiva, aínda que – como ela dicía –non había que baixar a garda. Tamén descubrira unha chea de cousas sobre a seguridade alimentaria. É iso non era cousa de risa! Aprendera que a seguridade alimentaria se dá cando as persoas teñen acceso a alimentos seguros, nutritivos e en cantidade suficiente para poder levar unha vida saudable. Por desgraza, hai persoas que non poden conseguir todos os alimentos que necesitan. A avoa ensináralle que tentar evitar esa inxustiza era algo polo que pagaba a pena loitar. Talvez por iso Tití comezou a valorar na súa xusta medida o mercadiño semanal da praza. Alí podía comprar produtos cultivados preto, dándolle ás froitas e verduras de tempada a importancia que merecen na dieta diaria. E, por último, tanto Tití coma súa nai melloraran os seus hábitos, e iso era tamén unha boa cousa. Comían de xeito máis sau-

dable, reduciran as horas diante das pantallas, facían exercicio diario e mesmo durmían as horas necesarias. *** En todo isto cavilaba Tití cando chegou ao posto das laranxas, arrastrando o carro da compra. Alí, fronte á froita, unha meniña choraba desconsolada cunha escavadora de xoguete na man. –Ai, Amalia. Pódese saber por que choras? –preguntoulle a nai mentres compraba mazás no posto –Non che gusta a escavadora que che trouxo Papá Noel? –É que me dixo polo interfono que me traía tamén un cabalo enorme que se randeaba só! –laiouse a nena entre impos e choros –Papá Noel é un mentireiro! Tití rañou o curuto e cavilou no estraño feito de que Papá Noel timbrase nunha casa en lugar de entrar pola cheminea.

Fin

A AVOA INDISCRETA Antonio M. Fraga

A AVOA INDISCRETA • An ton i o M. F r aga

Ilustracións: Antonio Seijas