Tłumaczenia pisemne i ustne
Języki w działaniu
Komisja Europejska
Komisja Europejska Tłumaczenia pisemne i ustne – Języki w działaniu Luksemburg: Urząd Publikacji Unii Europejskiej, 2010 2010 — 16 str. — 17,6 x 25 cm ISBN 978-92-79-14578-0 doi:10.2782/2255
Jak otrzymać publikacje UE Publikacje płatne: •
w EU Bookshop (internetowa księgarnia UE) – http://bookshop.europa.eu
•
w księgarniach (podając tytuł, wydawcę lub numer ISBN)
•
bezpośrednio u naszych przedstawicieli handlowych Dane kontaktowe przedstawicieli handlowych można uzyskać na stronie http://bookshop.europa.eu lub wysyłając faks pod numer +352 2929-42758.
Publikacje bezpłatne: •
w EU Bookshop (internetowa księgarnia UE) – http://bookshop.europa.eu
•
w przedstawicielstwach lub delegaturach Komisji Europejskiej Dane kontaktowe przedstawicielstw i delegatur można uzyskać na stronie http://ec.europa.eu lub wysyłając faks pod numer +352 2929-42758.
DG ds . TŁUMACZEŃ USTNYCH
Tłumaczenia pisemne i ustne
Języki w działaniu Komisja Europejska
jeden [PL/SK]
1
„Słowa są bez wątpienia najsilniejszym narkotykiem znanym ludzkości”. Rudyard Kipling
„Słowa uskrzydlają myśli”. Arystofanes
2
втора [BG]
Tłumaczenia pisemne i ustne – języki w działaniu
O
becnie – bardziej niż kiedykolwiek – wszyscy potrzebujemy znajomości języków, aby móc podróżować, studiować za granicą, pracować i prowadzić interesy. Istnieją więc przekonujące
argumenty zachęcające wszystkich do jak najwcześniejszego rozpoczynania nauki języków obcych i kontynuowania jej przez całe życie. Czasami jednak zdarza się, że nawet największym poliglotom w Europie brakuje potrzebnych im umiejętności językowych – nie znają danego języka lub stawka jest zbyt wysoka, aby móc polegać tylko na swoich własnych umiejętnościach. Właśnie wtedy potrzebują pomocy specjalistów w zakresie wielojęzycznej komunikacji – tłumaczy pisemnych i ustnych. Na czym polega różnica pomiędzy tłumaczeniem ustnym a pisemnym? Czy jesteś zainteresowany zawodem tłumacza? Czy potrzebujesz profesjonalnego tłumacza? Czytaj dalej...
tre [DA/IT/SV]
3
Prawda czy fa
O tłumaczeniach pisemnych… „Aby wykonywać tłumaczenia pisemne, wystarczy mieć dobry słownik”.
FAŁSZ
„Dobrzy tłumacze nie potrzebują słowników ani materiałów referencyjnych. Oni po prostu tłumaczą”.
FAŁSZ
„Moja sekretarka, która zna trzy języki, może wykonywać dla mnie wszystkie tłumaczenia”.
FAŁSZ
„Jeżeli dobrze znam dwa języki, mogę przetłumaczyć dowolny tekst z jednego z tych języków na drugi”.
FAŁSZ
„Tłumacze zostaną wkrótce zastąpieni przez komputery”.
FAŁSZ
4
neli [ET]
Tłumaczenie pisemne jest zawodem. Gdyby do pracy wystarczył dobry słownik, kiepskie tłumaczenia nie byłyby tak rozpowszechnione. (Pomyśl o tych wszystkich niezrozumiałych instrukcjach obsługi lub zabawnych informacjach w hotelach!)
Wyszukiwanie informacji to istotny element procesu tłumaczenia. Tłumacze muszą umieć analizować i krytycznie oceniać dostępne źródła informacji oraz terminy znajdujące się w glosariuszach.
To, że dana osoba umie mówić lub pisać w języku obcym, niekoniecznie znaczy, że może ona wykonać dobre tłumaczenie.
Mimo że niektórzy ludzie mogą tłumaczyć na więcej niż jeden język docelowy, tłumacze z zasady specjalizują się w tłumaczeniach na jeden język. Istnieje różnica pomiędzy pasywną i aktywną znajomością języka. Ponadto tłumacz specjalizujący się w tłumaczeniach literackich niekonieczne będzie w stanie przetłumaczyć umowę prawną, a tłumacz podręczników z zarządzania nie byłby pierwszą osobą, którą wybralibyśmy do wykonania tłumaczenia z dziedziny medycyny. Niektóre tłumaczenia maszynowe są bardzo dobre, ale komputery nigdy nie będą mogły tłumaczyć tak dobrze jak ludzie, ponieważ niuanse i subtelności języka ludzkiego nadal pozostają poza zasięgiem sztucznej inteligencji. Jednak coraz doskonalsze aplikacje komputerowe, które są obecnie dostępne na rynku, stanowią dużą pomoc dla tłumaczy.
ałsz? i o tłumaczeniach ustnych… „Nie ma różnicy pomiędzy tłumaczeniami pisemnymi i ustnymi”.
FAŁSZ
„Aby być tłumaczem ustnym, potrzebna jest tylko znajomość języków”.
FAŁSZ
„Mówię po portugalsku i fińsku, więc mogę tłumaczyć ustnie na te języki”.
FAŁSZ
„Wystarczy dowolny tłumacz ustny. Nie potrzebuję tłumacza konferencyjnego”.
FAŁSZ
Mimo że tłumaczenia pisemne i ustne mają ze sobą wiele wspólnego, są one oddzielnymi zawodami, które wymagają innych umiejętności i innego rodzaju szkolenia. Można być dobrym tłumaczem ustnym i kiepskim tłumaczem pisemnym, i odwrotnie.
Tłumaczenie ustne jest zawodem. Jeżeli chcesz tłumaczyć ustnie coś bardziej wymagającego niż zwykła rozmowa, musisz poznać specjalne techniki, których nie da się zaimprowizować.
Ustnie można tłumaczyć tylko na język, który zna się perfekcyjnie. Najlepiej, jeśli jest to język ojczysty. Tłumacze ustni muszą szybko reagować, przetwarzać informacje i przekazywać je jasno i elokwentnie, unikając zbędnych „hmm…” i „eee…”.
Tłumacz konferencyjny to tłumacz, którzy posiada dyplom uniwersytecki i jest wysoce wyszkolony. Nie tłumaczą oni jedynie na konferencjach. Nie wszyscy tłumacze ustni przeszli takie szkolenie.
cinco [ES/PT]
5
Na czym polega różnica pomiędzy
tłumaczeniem pisemnym i ustnym? Tłumaczenia pisemne i ustne są często mylone, a są to różne zawody.
Tłumacze pisemni piszą teksty, które precyzyjnie przekazują treścią oryginalnego dokumentu, są zgodne z zasadami gramatyki i zrozumiałe w języku docelowym. Dobre tłumaczenie powinno brzmieć jak samodzielny dokument. W przypadku wielu tekstów, na przykład legislacyjnych, tłumaczenia są „autentyczne”, co oznacza że mają one taką moc prawną jak wersja oryginalna. Wierne tłumaczenie pisemne i ustne oddają intencję autora tekstu lub osoby przemawiającej, jego styl i rejestr językowy. Tłumacze ustni tworzą mówioną wersję komunikatu, w których przekazują w innym języku informacje i zamierzenia osoby przemawiającej.
6
six [EN/FR]
≠
Tłumacze pisemni pracują ze słowem pisanym, a tłumacze ustni – ze słowem mówionym.
W przeciwieństwie do tłumaczy pisemnych, klienci widzą tłumaczy ustnych, z których usług korzystają. Tłumacze ci sprawiają, że komunikacja bezpośrednia staje się możliwa. Tłumacze ustni mówią w pierwszej osobie, stając się w ten sposób głosem mówiącego. Przekazują myśli i przekonania mówiącego z tym samym nasileniem i oddają wszystkie niuanse znaczeniowe, nigdy nie dodając własnych opinii lub komentarzy. Zarówno tłumacze ustni, jak i pisemni muszą rozumieć wszystkie niuanse znaczeniowe w języku źródłowym, aby móc oddać je w jak najbardziej wierny i naturalny sposób w języku docelowym. Wymaga to również doskonałych umiejętności redakcyjnych i szybkiego reagowania.
Umiejętności przydatne
profesjonalnym tłumaczom pisemnym i tłumaczom konferencyjnym Umiejętność rozumienia tekstu jest podstawą zarówno w tłumaczeniach pisemnych, jak i ustnych. Nie można jasno przełożyć treści tekstu mówionego lub pisanego, jeżeli się go dobrze nie zrozumiało. Dlatego też tłumacze pisemni i ustni muszą biegle znać język źródłowy, mieć rozwinięte zdolności analityczne i pewną wiedzę na temat dziedziny, której dane tłumaczenie dotyczy. Ale samo zrozumienie nie wystarczy. Tłumacze ustni i pisemni muszą umieć dokładnie i elokwentnie przełożyć te informacje, aby mogły one być użyte przez słuchaczy. Zarówno w przypadku tekstu pisanego (tłumacze pisemni), jak i mówionego (tłumacze ustni) muszą oni umieć wybrać odpowiadający danej sytuacji rejestr językowy.
Umiejętności potrzebne tłumaczom pisemnym Znakomite umiejętności redakcyjne, aby pisać teksty, które „nie brzmią jak tłumaczenia”. Dokładność i wierność przekładu, który oddaje wymowę oryginału i przekazuje wszystkie informacje. Wykonywanie specjalistycznych tłumaczeń jest niemożliwe bez dostępu do terminologii, wyszukiwania dokumentów i kontaktowania się ze specjalistami w danej dziedzinie. Tłumacze pisemni muszą być dociekliwi, otwarci na poznawanie nowych rzeczy i umieć przejmować inicjatywę. Tłumacze pisemni muszą często pracować pod presją (ze względu na krótkie terminy), dlatego
też muszą być elastyczni, umieć określić swoje priorytety i organizować swoją pracę. Osoby pracujące jako wolni strzelcy muszą również posiadać umiejętność promowania i zarządzania własną działalnością. Coraz częściej tłumacze pisemni muszą znać obsługę komputera i korzystać z różnych aplikacji komputerowych służących optymalizacji pracy.
Umiejętności potrzebne tłumaczom ustnym Tłumacze konferencyjni muszą posiadać zdolności komunikacyjne co najmniej na takim poziomie jak osoba przemawiająca. Tłumacze konferencyjni muszą być na bieżąco z wydarzeniami na świecie oraz w zakresie dziedzin, w których pracują. Coraz częściej tłumacze ustni muszą znać obsługę komputera i umieć obsługiwać szeroki zakres narzędzi służących do wyszukiwania informacji. W momencie włączenia mikrofonu nie ma już czasu na wyszukiwanie informacji w słownikach i encyklopediach: tłumacz ustny musi posiadać umiejętność szybkiego kojarzenia faktów. Tłumacze ustni pracują bez zabezpieczenia i muszą mieć dar intuicji i elastyczności, połączone z dobrym refleksem, co umożliwi im zajęcie się każdym tematem, niezależnie od prezentującej go osoby. Aby poprawnie przekazać intencje mówiącego, tłumacze ustni muszą posiadać zdolności dyplomatyczne i być uwrażliwieni na kontekst i sytuację, w której wykonują tłumaczenie.
seitsemän [FI]
7
Jak zostać tłumaczem ustnym lub pisemnym? Istnieje wiele sposobów na to, aby znaleźć pracę w branży tłumaczeń pisemnych lub ustnych. W wielu krajach nie ma standardowej ścieżki kształcenia dla tłumacza pisemnego lub ustnego, jednak w niektórych z nich wymaga się pewnych kwalifikacji uniwersyteckich lub certyfikatu państwowego. Mimo to oba zawody wymagają konkretnych umiejętności. Podstawowym wymogiem jest perfekcyjna znajomość języka, na który tłumaczymy, oraz biegła znajomość co najmniej jednego języka obcego. Specjalistyczna wiedza w danej dziedzinie naukowej, technicznej, w zakresie prawa lub ekonomii może być również przydatna, w zależności od dziedziny, w której chcemy pracować. Większość pracodawców wymaga od tłumaczy pisemnych i ustnych dyplomu uniwersyteckiego oraz zdania testu sprawdzającego ich umiejętności (wiele stowarzyszeń tłumaczy pisemnych i ustnych też nakłada takie wymagania). Studia w zakresie tłumaczeń pisemnych i ustnych można podjąć na poziomie magisterskim i podyplomowym, a wiele uniwersytetów
8
acht [DE/NL]
prowadzi zajęcia z tłumaczeń ustnych lub pisemnych pozwalającym na wykonywanie zawodu tłumacza. Wielu tłumaczy pisemnych i ustnych uzyskało pierwszy dyplom w zakresie języków i ukończyło studia podyplomowe z tłumaczeń pisemnych lub ustnych. Studia European Master’s in Conference Interpreting (EMCI) opierają się na wspólnym programie kształcenia tłumaczy ustnych na poziomie podyplomowym i znajdują się w ofercie wszystkich uniwersytetów partnerskich. Od 2001 r. uczelnie te stosują wspólne zasady dotyczące rekrutacji i oceny studentów i dbają o zapewnienie wysokiej jakości nauczania, a także przeprowadzają uaktualniają swoje programy, aby przystosować się do zmieniających się potrzeb. Program kształcenia powstał w 1997 r. w konsultacji z instytucjami europejskimi, a dalsza współpraca z nimi stanowi integralną część programu. Dyrekcja Generalna ds. Tłumaczeń Pisemnych Komisji Europejskiej stworzyła wzorzec jakości dotyczący szkolenia tłumaczy pisemnych w postaci zestawu kompetencji, które należy zdobyć w celu uzyskania dyplomu magistra w dziedzinie tłumaczeń pisemnych.
Wzorzec ten, czyli European Master’s in Translation (EMT) ma na celu wyszkolenie studentów na wysoko kwalifikowanych tłumaczy, aby mogli oni z powodzeniem konkurować na rynku tłumaczeń pisemnych, wliczając w to pracę w instytucjach europejskich. Planuje się utworzenie sieci programów uniwersyteckich spełniających warunki EMT w celu ułatwienia wymiany dobrych praktyk i rozwoju standardów jakości. Ostatecznym celem jest wyszkolenie profesjonalnych tłumaczy pisemnych, którzy potrafią pracować w dynamicznie rozwijającej się dziedzinie komunikacji wielojęzycznej i multimedialnej, łącząc kompetencje językowe, rzeczowe i międzykulturowe z umiejętnością zdobywania informacji, korzystania ze skomplikowanych narzędzi technologicznych i zarządzania projektami. Dyplomy z innych dziedzin − ekonomii, prawa i dziedzin technicznych − mogą być atutem w pracy tłumacza ustnego lub pisemnego przy założeniu, że ma on również wymagane umiejętności językowe. Eksperci z dziedzin technicznych, którzy posiadają umiejętności językowe, również mogą być dobrymi tłumaczami pisemnymi lub ustnymi, ponieważ są ekspertami w swojej dziedzinie i znają związaną z nią terminologię. Zaleca się jednak
odbycie specjalistycznego szkolenia w zakresie metod i technik tłumaczeń pisemnych i ustnych. Na przykład naukowcy lub inżynierowie, którzy pracowali kilka lat za granicą, mogliby podjąć się tłumaczenia tekstu technicznego, jeżeli tylko posiadają wymagane umiejętności językowe i umiejętność redagowania tekstów. Okres studiów lub pracy poza krajem ojczystym jest atutem dla tłumaczy pisemnych i koniecznością dla tłumaczy ustnych. Zawody tłumacza ustnego i pisemnego mogą być wykonywane przez osoby niepełnosprawne. Wiele organizacji międzynarodowych, w tym instytucje Unii Europejskiej, zatrudniają na przykład niewidomych tłumaczy ustnych i tłumaczy pisemnych z zaburzeniami wzroku lub słuchu. Aby uzyskać dalsze informacje na tematy omówione w tym informatorze, skontaktuj się z jednym z biur terenowych Dyrekcji Generalnej ds. Tłumaczeń Pisemnych, które znajduje się w najbliższym przedstawicielstwie Komisji Europejskiej1. 1
Informacje na temat biur terenowych znajdują się na stronie internetowej DGT: http://ec.europa.eu/dgs/translation/index_en.htm
kilenc [HU]
9
Gdzie pracują tłumacze pisemni i ustni? Tłumacze pisemni i ustni mogą pracować w sektorze publicznym (jako urzędnicy służby cywilnej w urzędach krajowych, europejskich i międzynarodowych), w sektorze prywatnym (jako osoby zatrudnione w przedsiębiorstwach, agencjach tłumaczeń itp.) oraz w lokalnych wspólnotach i organizacjach wolontariackich. Tłumacze pisemni i ustni mogą być zatrudnieni w firmach lub pracować jako osoby prowadzące działalność jako wolni strzelcy. Można również pracować jednocześnie jako tłumacz pisemny i ustny. Istnieje wiele rodzajów tłumaczeń: • ogólne, • finansowe, • prawne, • techniczne (medyczne, naukowe, informatyczne itp.), • literackie, • materiałów marketingowych, • tekstów prasowych.
10
deset [CS/SL]
Tłumaczenie pisemne nie zawsze polega na redagowaniu całego tekstu. Tłumaczom pisemnym często zleca się przygotowanie pisemnych streszczeń długich dokumentów lub przedstawienie krótkiego tłumaczenia ustnego, aby klient mógł zadecydować, które części długiego dokumentu wymagają dokładnego tłumaczenia, albo aby mógł on zrozumieć ogólny sens tekstu. Tłumaczenie stron internetowych nabiera znaczenia we współczesnym społeczeństwie multimedialnym. Teksty zamieszczane na stronach internetowych muszą być krótkie, łatwe i sporządzone w formie pozwalającej na umieszczenie ich na stronie internetowej. Tłumaczenie stron internetowych często polega na przeredagowaniu tekstu oryginalnego.
Nie wspominając o… • napisach do filmów, • ogłoszeniach, • patentach, • programach i grach komputerowych, • komiksach. Praca tłumacza pisemnego często wymaga również innych umiejętności, jak wykonywanie korekt, redagowanie tekstów, zarządzanie projektami, znajdowanie możliwości biznesowych oraz umiejętność sprawnego zarządzania przedsiębiorstwem. Tłumacze konferencyjni2 są wyszkoleni do wykonywania trzech głównych rodzajów pracy: Tłumaczenie konsekutywne: tłumacz siedzi razem z delegatami, słucha przemówienia i na końcu przekłada je na inny język, przeważnie posługując się notatkami. Mimo że obecnie tłumaczenie konsekutywne zostało w dużej części zastąpione przez tłumaczenie symultaniczne, nadal przydaje się na niektórych rodzajach spotkań (obiady służbowe, wyjazdy w teren itp.). Tłumaczenie symultaniczne: tłumacz pracuje w dźwiękoszczelnej kabinie na zmianę z co najmniej jednym innym tłumaczem. Przemawiający, który znajduje się w sali konferencyjnej, mówi do mikrofonu, tłumacz słucha przemówienia przez słuchawki i prawie równocześnie tłumaczy usłyszany tekst do mikrofonu. Delegaci znajdujący się w sali konferencyjnej wybierają kanał, przez który można usłyszeć przekład z danego języka.
„Tłumacz konferencyjny” jest tytułem zawodowym wskazującym na wysokie kwalifikacje. Tłumacze konferencyjni nie pracują wyłącznie podczas konferencji − są oni wyszkoleni do pracy w różnych sytuacjach.
Tłumaczenie szeptane: jest to rodzaj tłumaczenia symultanicznego, w którym tłumacz siedzi (lub stoi) pomiędzy delegatami i tłumaczy bezpośrednio do ucha słuchającego, w większości przypadków bez wykorzystania żadnych urządzeń wspomagających tłumaczenie. Tłumacze konferencyjni muszą pracować w różnych sytuacjach: • na spotkaniach komitetów i konferencjach, • podczas rozmów szefów państw, premierów itp., • na spotkaniach biznesowych i podczas negocjacji handlowych. Tłumaczy ustnych często wzywa się do sądów, szpitali, na posterunki policji, do urzędów imigracyjnych itp. Są to tłumaczenia dla instytucji publicznych. W wielu krajach praca ta wymaga specjalnych kwalifikacji ze względu na jej wysoce poufny charakter. Dyrekcja Generalna ds. Tłumaczeń Ustnych bada obecnie potrzeby szkoleniowe tłumaczy prawnych. Tłumaczenie na język migowy: Tłumaczenie z języków mówionych na języki migowe i odwrotnie jest wykorzystywane przez osoby niesłyszące i niedosłyszące na konferencjach i spotkaniach na całym świecie i jest ono przeważnie wykonywane w formie tłumaczenia symultanicznego. Nie wspominając o… • wywiadach telewizyjnych i radiowych, • czatach internetowych, • wideokonferencjach.
2
vienuolika [LT]
11
Tłumaczenia pisemne i ustne – przewodnik dla klientów Jak znaleźć profesjonalnego tłumacza pisemnego Aby skontaktować się z profesjonalnym tłumaczem, najlepiej skorzystać z pośrednictwa krajowych lub międzynarodowych stowarzyszeń tłumaczy. Będą one w stanie przedstawić listę akredytowanych, profesjonalnych tłumaczy o wymaganych umiejętnościach językowych i posiadających specjalistyczną wiedzą w danej dziedzinie. Stowarzyszenia te dysponują również często listą godnych polecenia agencji. Informacje o wielu agencjach tłumaczeń znajdują się również w książkowej lub internetowej wersji branżowego katalogu firm. W ostatnich latach poczyniono kroki w celu stworzenia międzynarodowych standardów jakości tłumaczeń. W maju 2006 r. Europejski Komitet Normalizacyjny (CEN), we współpracy z Europejskim Stowarzyszeniem Biur Tłumaczeń (EUATC), opublikował normę EN 15038, która poświadcza wysoką jakość usług tłumaczeniowych. Norma ta zyskuje uznanie na całym świecie, a kryteria stosowane do przetargów w Komisji Europejskiej są jej odzwierciedleniem. Reguluje ona nie tylko proces tłumaczenia, ale również wszystkie inne etapy – od początkowej specyfikacji do momentu dostarczenia gotowego produktu.
12
divpadsmit [LV]
Jak uzyskać jak najlepsze usługi tłumaczeniowe •
•
•
•
•
Znajdź osobę, która specjalizuje się w tłumaczeniach danego rodzaju tekstów z wybranego języka źródłowego na język docelowy. Umiejętności tłumaczeniowe nie mogą zostać „odwrócone” z jednego języka na drugi, ani nie mogą być automatycznie przeniesione z jednej dziedziny na inną. Pomocne będzie przekazanie tłumaczowi wszystkich dokumentów referencyjnych, których może on potrzebować (jak np. podobne dokumenty, które zostały wcześniej przetłumaczone, dokumentację techniczną, glosariusze). Pozwoli to na uzyskanie lepszych rezultatów pracy tłumacza i zapewni spójność tłumaczenia. Zawsze określ cel i odbiorców tłumaczenia. (Czy jest to tylko tekst informacyjny, czy dokument, który ma zostać opublikowany? Czy będzie on wykorzystywany w reklamie?) Jeżeli tłumaczenie ma zostać opublikowane, wymagania dotyczące jego jakości będą oczywiście wyższe, a tłumacz będzie musiał dokładniej sprawdzić tekst tłumaczenia. Jeżeli otrzymałeś prowizoryczne tłumaczenie dla własnej informacji, zawsze skonsultuj się z tłumaczem przed jego wykorzystaniem do jakichkolwiek innych celów. Daj tłumaczowi wystarczająco dużo czasu na wykonanie tłumaczenia. Pamiętaj, że dobrzy tłumacze mają wielu klientów – nie jesteś ich jedynym zleceniodawcą. Jeżeli zależy ci na czasie, nie oczekuj, że tłumaczenie będzie tanie: pilne tłumaczenia są droższe. Ilość specjalistycznych terminów w dokumencie i jego stopień trudności w języku oryginalnym wpłyną na ilość czasu potrzebną do jego przetłumaczenia. Przedstaw swoją opinię o otrzymanym tłumaczeniu. Dzięki temu następne tłumaczenie, które dany tłumacz dla Ciebie wykona, będzie jeszcze lepsze.
Jak znaleźć profesjonalnego tłumacza ustnego Najlepiej jest zacząć szukać na stronach internetowych krajowych i międzynarodowych stowarzyszeń tłumaczy konferencyjnych. Mają one często wykazy profesjonalnych tłumaczy posiadających wymagane przez ciebie kwalifikacje. Możesz również skontaktować się z agencją tłumaczeń ustnych. Informacje o nich często znajdują się w branżowych katalogach firm. Warunki należy negocjować bezpośrednio z tłumaczem.
Jak uzyskać jak najlepsze usługi tłumaczeniowe • •
•
•
•
•
Jak najdokładniej opisz swoje potrzeby. Wcześniej przekaż dokumenty referencyjne oraz wszelkie istotne informacje dotyczące tematu, który będzie omawiany. W szczególności warto przesłać program i protokół z poprzedniego spotkania. Źle poinformowani tłumacze nie są w stanie zapewnić dobrej jakości tłumaczenia. Organizatorzy spotkań powinni zdawać sobie sprawę z ograniczeń związanych z tłumaczeniami ustnymi, bez względu na wybrany rodzaj tłumaczenia. Podstawowe wymogi to dobra akustyka i widoczność w sali konferencyjnej oraz sprzęt zgodny z normami ISO 2603 i 4043. Doświadczenie pokazuje, że umiejętności komunikacyjne uczestników spotkania mają ogromne znaczenie podczas pracy na spotkaniach wielojęzycznych. Im więcej języków używa się podczas spotkania i im bardziej skomplikowane są ustalenia dotyczące tłumaczeń, tym umiejętności te są ważniejsze. Jeżeli przewodniczysz lub przemawiasz na spotkaniu wielojęzycznym, warto jest pomyśleć o tym, jak przekazać komunikat za pomocą tłumaczenia ustnego. Rolą tłumaczy ustnych jest pomoc w przeprowadzeniu spotkania w taki sposób, aby przebiegało tak, jakby wszyscy mówili w tym samym języku. Wskazówki pozwalające na uzyskanie możliwie najlepszej jakości komunikacji podczas spotkania oraz szczegółowe porady dotyczące jego organizacji, przemawiania oraz korzystania z nowych obiektów konferencyjnych znajdują się na stronie internetowej: http://scic.ec.europa.eu/europa/jcms/j_9/working-withinterpreters. Wskazówki dla osób przemawiających na spotkaniach, które są transmitowane w internecie, znajdują się na stronie: http://scic.ec.europa.eu/europa/jcms/c_6287/guidelines-forspeakers-in-a-webcast-event.
Korzystaj z usług profesjonalistów – Twój wizerunek zależy od wysokiej jakości tłumaczeń pisemnych i ustnych.
tlettax [MT]
13
Tłumacz pisemny − zawód z przyszłością Obecnie prawie wszyscy tłumacze pisemni korzystają z komputerów. Dzięki rozwojowi nowych technologii powstały różne rodzaje nieocenionych pomocy tłumaczeniowych. Aplikacje komputerowe, jak na przykład pamięci tłumaczeniowe i programy służące do rozpoznawania głosu, sprawiły, że tłumacze pracują efektywniej, szybciej, a jakość tłumaczeń jest lepsza. Komputery ułatwiły również pracę w zespole, jej koordynację i wymianę informacji, które są istotnymi elementami dzisiejszej pracy tłumacza.
14
paisprezece [RO]
Twierdzono nawet, że komputery i tłumaczenia maszynowe zastąpią tłumaczenia wykonywane przez człowieka. Jest to jednak nierealistyczne. Język jest tak skomplikowanym i pełnym subtelności działaniem człowieka, że jest mało prawdopodobne, by komputery były w stanie zastąpić ludzi.
Podstawowe narzędzia tłumaczeniowe
Technologia w tłumaczeniach ustnych
Internet: mimo że nie został on stworzony jako pomoc tłumaczeniowa, internet daje niezrównane możliwości wyszukiwania dokumentów i terminologii.
Podobnie jak tłumacze pisemni, w celu przygotowania się do spotkań tłumacze ustni nieustannie korzystają z internetu i baz danych służących do wyszukiwania informacji, a także dokumentów referencyjnych. Są na bieżąco z nowymi technologiami, aby móc je wykorzystywać w jak największym stopniu do swojej pracy.
Pamięci tłumaczeniowe: systemy automatycznie wyszukujące segmenty tekstu, które zostały uprzednio przetłumaczone i są przechowywane w pamięci komputera. Te przetłumaczone segmenty są wstawiane do nowego tłumaczenia, a tłumacz może podjąć decyzję, czy należy je zachować, zmienić, czy odrzucić. Jest to szczególnie przydatna metoda przy tłumaczeniach powtarzalnych lub wysoce ustandaryzowanych dokumentach. Banki terminologiczne: IATE (Interaktywna Terminologia dla Europy) jest przykładem internetowej, terminologicznej bazy danych. Zawiera ona około 9 milionów wpisów i została stworzona przez terminologów pracujących we wszystkich instytucjach europejskich. Od 2007 r. jest ona ogólnodostępna w internecie (http://iate.europa.eu).
Komisja Europejska wykorzystuje najnowsze technologie konferencyjne zawierające rozwiązania dotyczące wideokonferencji z tłumaczeniem ustnym i internetowych transmisji spotkań z interaktywnymi czatami. Informacje na temat projektowania obiektów konferencyjnych są dostępne na stronie: http://scic.ec.europa.eu/europa/jcms/c_5413/ conference-facility-design.
Tłumaczenie maszynowe: zapewnia „surowe” tłumaczenia dokumentów dla niektórych par językowych dzięki systemowi dwujęzycznych słowników i analizy językowej. Może ono pomóc zaoszczędzić czas, ale wymaga dużej ostrożności; otrzymane tłumaczenie musi zostać poprawione („post-edycja”) i zawsze powinno być dokładnie sprawdzone. A co ze słownikami? Słowniki są nadal używane przez tłumaczy, jako pomoce językowe i terminologiczne. Coraz częściej ich drukowane wydania są zastępowane przez płyty CD i słowniki internetowe.
δεκαπέντε [EL]
15
Przydatne linki EUR-Lex (internetowa baza danych prawa wspólnotowego): http://eur-lex.europa.eu Terminologiczna baza danych IATE: http://iate.europa.eu Dyrekcja Generalna ds. Tłumaczeń Pisemnych, Komisja Europejska: http://ec.europa.eu/dgs/translation European Master’s in Translation (EMT): http://ec.europa.eu/dgs/translation/ programmes/emt/index_en.htm
Localization Industry Standards Association (LISA) www.lisa.org UNESCO Clearing House for Literary Translation www.unesco.org/culture/lit Europejskie
Dyrekcja Generalna ds. Tłumaczeń Ustnych, Komisja Europejska: http://ec.europa.eu/dgs/scic
European Association for Machine Translation (EAMT) www.eamt.org/index.php
European Master’s in Conference Interpreting (EMCI): http://www.emcinterpreting.org
European Council of Literary Translators’ Associations (CEATL) www.ceatl.org
Stowarzyszenia tłumaczy, terminologów i biur tłumaczeń
European Society for Translation Studies (EST) www.est-translationstudies.org
Międzynarodowe
European Union of Associations of Translation Companies www.euatc.org
Globalization and Localization Association (GALA) www.gala-global.org International Association of Conference Translators www.aitc.ch International Association for Translation and Intercultural Studies www.iatis.org International Federation of Translators (FIT) www.fit-ift.org
16
International Permanent Conference of University Institutes of Translators and Interpreters (CIUTI) www.uni-leipzig.de/~isuew/ciuti/en/ frame_en.html
a sé déag [GA]
Europe Direct to serwis, który pomoże Państwu znaleźć odpowiedzi na pytania dotyczące Unii Europejskiej. Numer bezpłatnej infolinii*:
00 800 6 7 8 9 10 11
* Niektórzy operatorzy telefonii komórkowej nie udostępniają połączeń z numerami 00 800 lub pobierają za nie opłaty.
Wiele informacji o Unii Europejskiej można znaleźć w portalu Europa (http://europa.eu). Dane katalogowe znajdują się na końcu niniejszej publikacji. Luksemburg: Urząd Publikacji Unii Europejskiej, 2010 ISBN 978-92-79-14578-0 doi:10.2782/2255 © Unia Europejska, 2010 Powielanie materiałów dozwolone pod warunkiem podania źródła. Printed in Belgium WYDRUKOWANO NA PAPIERZE BIAŁYM BEZCHLOROWYM
HC-78-09-719-PL-C ISBN 978-92-79-14578-0