Biuletyn Centrum Edukacji Nauczycieli w Gdańsku
Prowa oświatowe
prawo oświatowe Ewaluacja wewnętrzna krok po kroku: konceptualizacja, czyli jak przygotować ewaluację wewnętrzną? Cz. I Jolanta Kijakowska, nauczyciel konsultant CEN ds. kadry kierowniczej oświaty
Ewaluacja wewnętrzna jest jedną z form nadzoru pedagogicznego. Mogłoby się wydawać, że wszystko już zostało powiedziane na jej temat, a jednak wśród kadry kierowniczej oraz nauczycieli obserwuje się ciągłą potrzebę dookreślania istoty ewaluacji. Wszystkie szkoły i placówki oświatowe mają obowiązek przeprowadzania ewaluacji wewnętrznej w odniesieniu do zagadnień uznanych w szkole/placówce za istotne w jej działalności.
E
waluacja wewnętrzna, zwana również autoewaluacją, to jeden z filarów systemu nadzoru pedagogicznego polskich szkół i placówek oświatowych. Celem nadrzędnym tego systemu jest wsparcie szkół w rozwoju oraz podnoszenie jakości edukacji. Do osiągnięcia ww. celu niezbędna jest autorefleksja i analiza własnych działań, dokonywana przez nauczycieli oraz dyrektorów szkół. W tym właśnie ma pomóc autoewaluacja, która – odpowiednio przeprowadzona – daje odpowiedź na dwa zasadnicze pytania: gdzie jesteśmy oraz w jakim kierunku iść, aby się dalej rozwijać. Ewaluacja wewnętrzna w szkole / placówce oświatowej to element codziennej praktyki szkolnej. Powinna ona dostarczać informacji, które pomogą dyrektorowi i nauczycielom podejmować słuszne oraz uzasadnione decyzje odnośnie swojej pracy oraz działalności całej szkoły/placówki, a także stanowić jeden z elementów planowania strategicznego. W założeniach nadzoru pedagogicznego znajdujemy szczegółowe wytyczne dotyczące realizacji procesu ewaluacji zewnętrznej, zaś koncepcję jej przeprowadzania pozostawiono do decyzji zespołów ewaluacyjnych w poszczególnych placówkach. Warto ewaluację wewnętrzną w szkole prowadzić w sposób, który umożliwi pozyskanie informacji użytecznych do doskonalenia pracy placówki w obszarach rzeczywiście wymagających takiej poprawy. Zaproponowane podejście, oparte na dużej autonomii ewaluacji wewnętrznej, nadaje jej rangę równoważną do ewaluacji zewnętrznej, czyni drugim filarem prowadzenia nadzoru i dbania o jakość edukacji (B. Ciężka, 2012). W tej część artykułu spróbuję usystematyzować wiedzę na temat ewaluacji i odpowiedzieć na dwa zasadnicze pytania: Czym jest ewaluacja? Jakie argumenty przemawiają za podejmowaniem ewaluacji w szkole/placówce? Natomiast w artykule Ewaluacja wewnętrzna krok po kroku: konceptualizacja, czyli jak przygotować ewaluację wewnętrzną? Cz. II, który ukaże się w kolejnym
numerze biuletynu „Edukacja Pomorska”, nakreślę m.in. następujące kwestie: W jak sposób zaplanować i zaprojektować ewaluację wewnętrzną? Jaką strukturę powinien mieć raport ewaluacyjny? Czym jest ewaluacja? Literatura definiuje pojęcie ewaluacji na różne sposoby, m.in. jako systematyczne badanie wartości lub zalet jakiegoś obiektu (J. Committee, 1981). Inne definicje: Ewaluacja to proces zbierania danych i ich interpretacja w celu podejmowania decyzji (H. Komorowska, 1995). Ewaluacja to systematyczny proces obejmujący zbieranie informacji oraz zdawanie relacji (w postaci raportu) z tego, jak się rzeczy mają, z intencją dostarczenie danych ułatwiających podejmowanie decyzji (H. Mizerek). Ewaluacja w edukacji – proces zmierzający do stwierdzenia, w jakim stopniu założone cele edukacyjne są rzeczywiście realizowane (Tyler, 1950). Ewaluacja w dydaktyce nastawiona być powinna na systematyczne zbieranie informacji o warunkach, przebiegu i wynikach dydaktycznych w celu ulepszenia tych działań lub podjęcia decyzji o ich prowadzeniu (B. Niemierko). Według rozporządzenia MEN z dnia 25 sierpnia 2017 r. ze zm. z 2019 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego ewaluacja to proces gromadzenia, analizowania i komunikowania informacji na temat wartości działań podejmowanych przez szkołę lub placówkę, a nie jak definiowano od roku 2009, praktyczne badanie oceniające, przeprowadzane w szkole lub placówce (czego obawiają się dyrektorzy i nauczyciele).. Powyższe definicje (i wiele, wiele innych) różnią się między sobą stopniem ogólności. Wszystkie jednak mają cechy wspólne i opisują pewien proces, na który składają się: • zbieranie danych, • analiza zebranych informacji,
26
