Aneksja Krymu i jej skutki dla mediów krymskich

WARSZAWA 2015

Aneksia Krymu skutki dla krymskich medi贸w i dziennikarzy RAPORT ANALITYCZNY

Stowarzyszenie Wschodnioeuropejskie Centrum Demokratyczne

SPIS TREŚCI WSTĘP.................................................................................................2 1. OD PRZEJĘCIA WŁADZY PRZEZ SEPARATYSTÓW DO REFERENDUM: CHRONOLOGIA ANEKSJI KRYMU PRZEZ ROSJĘ....4 1.1 NIELEGALNE PRZEPROWADZENIE REFERENDUM.....................................5 1.2. REAKCJA WSPÓLNOTY MIĘDZYNARODOWEJ NA PRZEPROWADZENIE REFERENDUM KRYMSKIEGO................................................................................8 2. SYSTEM PRAWNY NA KRYMIE PO REFERENDUM 16.03.2014.....10 2.1 ZMIANY KADROWE W SYSTEMIE PRAWNYM REPUBLIKI PO REFERENDUM .......................................................................................................12 3. SYTUACJA KRYMSKICH MEDIÓW PO OKUPACJI .......................13 MARZEC 2014 .........................................................................................................13 KWIECIEŃ 2014......................................................................................................16 MAJ 2014 .................................................................................................................17 CZERWIEC 2014 .....................................................................................................18 LIPIEC 2014............................................................................................................20 SIERPIEŃ 2014........................................................................................................21 WRZESIEŃ 2014.....................................................................................................21 PAŹDZIERNIK 2014...............................................................................................23 LISTOPAD 2014......................................................................................................24 GRUDZIEŃ 2014.....................................................................................................24 STYCZEŃ 2015........................................................................................................25 LUTY 2015...............................................................................................................26 MARZEC 2015 ........................................................................................................28 KWIECIEŃ 2015......................................................................................................29 MAJ 2015.................................................................................................................32 CZERWIEC 2015.....................................................................................................33 SIERPIEŃ 2015.......................................................................................................34 WRZESIEŃ 2015.....................................................................................................34 PAŹDZIERNIK 2015................................................................................................35 4. KRYMSKIE REDAKCJE, KTÓRE UCIERPIAŁY WSKUTEK ANEKSJI KRYMU..............................................................................................37 ŹRÓDŁA...................................................................................................................38 MATERIAŁY ANALITYCZNE..................................................................................38 ARTYKUŁY O KRYMSKICH DZIENNIKARZACH.................................................38

WSTĘP

W lutym 2014 r. rozpoczęła się okupacja wojskowa Republiki Autonomicznej Krymu (RAK) przez Rosję. W marcu 2014 r. zostało przeprowadzone referendum dotyczące statusu Krymu, uznane za bezprawne zarówno przez Ukrainę, jak i przez międzynarodową wspólnotę demokratyczną (kraje Unii Europejskiej, Stany Zjednoczone Ameryki, Kanadę, Australię, Japonię, Zgromadzenie Ogólne ONZ, OBWE, UNESCO i Komisję Wenecką). W efekcie praktycznie żaden kraj świata nie uznał zmiany granic Ukrainy. W trakcie sporów międzynarodowych dotyczących działań Rosji na terytorium Ukrainy niejednokrotnie wspominane było “Memorandum o gwarancjach bezpieczeństwa w związku z przystąpieniem Ukrainy do Układu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej” podpisane w dn. 05.12.1994 r. przez przywódców Ukrainy, USA, Rosji i Wielkiej Brytanii. Państwa-sygnatariusze Memorandum zobowiązały się szanować suwerenność i integralność terytorialną Ukrainy, jednak gwarancje bezpieczeństwa zostały złamane. 04.03.2014 Prezydent Rosji Władimir Putin oświadczył: „Jeśli uwzględnimy ten fakt, że na Ukrainie wydarzyła się rewolucja, należy uważać, że na jej terytorium powstało nowe państwo, a względem tego nowego państwa Rosja żadnych wiążących dokumentów nie podpisywała”. Po jakimś czasie ambasador USA na Ukrainie Geoffrey Pyatt też oświadczył, że „Memorandum Budapesztańskie nie było umową o udzieleniu Ukrainie gwarancji bezpieczeństwa”.

Dwa dni później, 17.03.2014 r., po przeprowadzeniu tzw. „referendum”, odbyła się faktyczna aneksja Krymu przez Rosję – między samozwańczą Republiką Krymu a Federacją Rosyjską (FR) został podpisany traktat o przyłączeniu półwyspu do Rosji.

Chociaż z prawnego punktu widzenia Krym był i pozostaje ukraińskim terytorium, mieszkańcom na siłę narzucono rosyjskie prawo, które de facto weszło w życie.

Miejscowa władza wymusza na mieszkańcach Krymu wyrobienie rosyjskich dowodów osobistych. Ci, którzy tego odmawiają, muszą ubiegać się o kartę pobytu.

Ukraińskie organy państwowe na półwyspie zaprzestały działania. Na Krymie nie można prowadzić działalności gospodarczej w oparciu o ustawodawstwo ukraińskie.

Przestał tam działać ukraiński system bankowy, zamiast tego pojawiają się rosyjskie banki. Karty wydawane przez banki, w tym te, za pomocą których wypłacane były świadczenia socjalne, zostały zablokowane. Wraz z wprowadzeniem do obiegu rosyjskiego rubla, jako waluty podstawowej, i wstrzymaniem wwozu towarów z kontynentalnej Ukrainy na półwyspie rozpoczął się kryzys spożywczy, wzrosły ceny.

Całkowicie zostały zniszczone ukraińskie instytucje i struktury organów ścigania, a także urzędy, które udzielają usług prawnych i doradczych w zakresie nieruchomości i prowadzenia działalności gospodarczej.

4

Szereg organizacji społeczno-politycznych znalazły się pod presją FSB Rosji, a niektóre z nich zostały uznane za terrorystyczne i ekstremistyczne. Działacze są prześladowani, jak na przykład liderzy krymskich Tatarów: Mustafa Dżemilew i Refat Czubarow, których nazwano „ekstremistami” i zakazano im wjazdu na terytorium półwyspu. Reżyser Ołeh Sencow i jeszcze trzech działaczy Euromajdanu Ołeksij Czyrnij, Ołeksandr Kolczenko i Hennadij Afanasjew zostali porwani przez rosyjskie służby specjalne z okupowanego terytorium Ukrainy i toczy się przeciwko nim śledztwo, gdzie są określani mianem „terrorystów”.

Działacze, którzy byli prześladowani albo się tego obawiają, a także zwykli nastawieni patriotycznie obywatele Ukrainy, którzy nie chcą żyć w Rosji, zmuszeni zostali całymi rodzinami wyjeżdżać z terytorium półwyspu, zostawiając tam swój majątek, mieszkania i domy. Doszło do wielu rodzinnych tragedii, gdy ludzie musieli żegnać się ze swoimi bliskimi i z różnych przyczyn szukać schronienia.

Część mieszkańców półwyspu przeprowadziła się na terytorium kontynentalnej Ukrainy. Zostali przesiedleńcami, niektórzy poprosili o status uchodźcy w innych krajach. Wbrew obietnicom ukraińskiej władzy centralnej i miejscowej, przesiedleńcom nie zapewniono odpowiednich warunków mieszkaniowych na terytorium kontynentalnej Ukrainy. Szczególnie ważnymi są dla nich kwestie otrzymania mieszkania na stałe zamiast straconej na Krymie nieruchomości, znalezienie pracy, otrzymanie świadczeń socjalnych. Część mieszkańców Krymu, którzy wyjechali, to krymscy Tatarzy, którzy muszą zachować swoją tożsamość etniczną i kulturową. Zmuszeni byli opuścić półwysep także i wojskowi, którzy zostali wierni przysiędze Ukrainie (prawie połowa wojskowych na Krymu przysięgła na wierność Rosji). Oni zostali przeniesieni na terytorium kontynentalnej Ukrainy, jednak nie wszystkim zapewniono odpowiednie warunki zamieszkania.

A zatem, aneksja Krymu spowodowała wiele prawnych, gospodarczych i społecznych problemów, dla rozwiązania których potrzebne są natychmiastowe działania ze strony ukraińskich władz, a także pomoc i wsparcie światowej wspólnoty.

5

1. OD PRZEJĘCIA WŁADZY PRZEZ SEPARATYSTÓW DO REFERENDUM: CHRONOLOGIA ANEKSJI KRYMU PRZEZ ROSJĘ

Wydarzenia, do których doszło na Krymie od momentu pojawienia się pierwszych uzbrojonych osób na półwyspie, które zajęły 27.02.2014 budynek Rady Najwyższej i Rady Ministrów RAK, to dobrze zaplanowana operacja okupacji części ukraińskiego terytorium. Jak widać z dalszego rozwoju zdarzeń, aneksja Krymu była zaplanowana przez Rosję i zrealizowana z wykorzystaniem rosyjskich sił zbrojnych, a także przy wsparciu prorosyjsko nastawionych działaczy politycznych na Krymie, jak Serhij Aksionow, lider partii Rosyjska Jedność, i Wołodymyr Konstantynow, szef Krymskiej Organizacji Partii Regionów.

Siłami tak zwanych “zielonych uprzejmych ludzików” (żołnierzy Sił Zbrojnych FR) і prorosyjsko nastawionych obywateli blokowano i przejmowano jednostki wojskowe i obiekty strategiczne (lotniska, jednostki straży granicznej), blokowano wjazdy na półwysep. Wiele mediów stwierdzało, że „zielone ludziki” to „miejscowi powstańcy”.

Ale ci ludzie byli ubrani w mundury polowe bez znaków rozpoznawczych i byli o wiele lepiej wyposażeni i uzbrojeni niż regularna armia ukraińska. Sami wojskowi decydowali się na kontakty z ludnością i nie ukrywali, że są rosyjskimi wojskowymi i że otrzymali nakaz zdjęcia z mundurów wszystkich znaków rozpoznawczych, które mogą identyfikować ich jako Rosjan. Dopiero 17.04.2014 р. rosyjski prezydent Władimir Putin w programie na żywo przyznał, że „zielone ludziki” na Półwyspie Krymskim to rosyjscy wojskowi, choć wcześniej sam sprostował tę informację odwołując się do tego, że rosyjski mundur można bez problemów kupić w sklepie i mówił, że „zielone ludziki” to „siły miejscowej samoobrony”.

6

1.1 NIELEGALNE PRZEPROWADZENIE REFERENDUM

27.02.2014 w Symferopolu na posiedzeniu krymskiego parlamentu Serhij Aksionow, lider partii Rosyjska Jedność, został przewodniczącym rządu Autonomii, choć jego nominacja była niezgodna z prawem z kilku przyczyn: ● Na posiedzeniu parlamentu obecnych było tylko 35-37 deputowanych ze stu, czyli nie było quorum dla procedury ponownego wybrania krymskiego rządu.

Posiedzenie odbywało się za zamkniętymi drzwiami. O tym, że nie było quorum, można się było dowiedzieć z medialnego oświadczenia deputowanego krymskiego parlamentu Mykoły Sumulidi. ● Według Konstytucji Ukrainy, premier Krymu jest powoływany przez Radę Najwyższą RAK po uzgodnieniu z Prezydentem Ukrainy. Aby uzasadnić swoje bezprawne działania Serhij Aksionow i przewodniczący Rady Najwyższej Krymu Wołodymyr Konstantynow oświadczyli, że tak jak wcześniej uważają, że to Wiktor Janukowycz, który opuścił terytorium Ukrainy, jest zgodnie z prawem prezydentem Ukrainy.

Podczas posiedzenia 27.02.2014 w Symferopolu deputowani Rady Najwyższej RAK oświadczyli, że „biorą na siebie pełną odpowiedzialność za los Krymu” i wyznaczyli na dzień 25.05.2014 krymskie referendum „na temat udoskonalenia statusu i uprawnień” regionu. Decyzja o przeprowadzeniu refendum też jest bezprawna, ponieważ zgodnie z ukraińskim ustawodawstwem, referendum dotyczące zmian terytorium Ukrainy może odbywać się wyłącznie na terytorium całego kraju.

W sytuacji powstałej kolizji prawnej 01.03.2014 Serhij Aksionow oświadczył, że podporządkowuje sobie wszystkie struktury siłowe republiki i оficjalnie zwrócił się do rosyjskiego prezydenta Władimira Putina z prośbą „o pomoc w zapewnieniu ładu i spokoju na terytorium RAK”. Tego samego dnia Władimir Putin wniósł do Rady FR prośbę o zgodę na wykorzystanie rosyjskich sił zbrojnych na terytorium Ukrainy, «w celu normalizacji sytuacji społeczno-politycznej w tym kraju”. Rada FR daje swoją zgodę na wejście wojsk na Ukrainę. W tym dniu wyższa izba Rady FR otrzymała także list Wiktora Janukowycza nie będącego już legalnym prezydentem (w chwili obecnej ukrywa się na terytorium Rosji), w którym podkreślono, że popiera on apel samozwańczych władz Krymu.

01.03.2014 władze Krymu przeniosły referendum z 25.05.2014 na wcześniejszą datę 30.03.2014.

04.03.2014 Władimir Putin oświadczył, że Rosja nie rozpatruje możliwości przyłączenia Krymu do Rosji. Później, 10.04.2014, prezydent FR przyznał, że na początku marca na Krymie dla wyjaśnienia nastrojów społeczeństwa, 7

przeprowadzono „tajne badania socjologiczne, w wyniku których ustalono, że większość mieszkańców opowiada się za przyłączeniem się do Rosji”. Po otrzymaniu wyników „tajnych” badań Putin podjął ostateczną decyzję co do secesji Krymu.

06.03.2014 Rada Najwyższa RAK podjęła uchwałę o wejściu Krymu do składu Federacji Rosyjskiej, jako podmiotu Federacji Rosyjskiej. Także podjęto uchwałę o przeniesieniu referendum na jeszcze wcześniejszą datę 16.03.2014. Na referendum były 2 pytania: “Czy jest Pan/Pani za zjednoczeniem Krymu z Rosją na prawach podmiotu Federacji Rosyjskiej?” i “Czy jest Pan/Pani za przywróceniem obowiązywania Konstytucji Republiki Krymu z 1992 roku і za statusem Krymu jako części Ukrainy?”. Odpowiedź na pierwsze pytanie oznaczała „zgodę na przyłączenie Krymu do Federacji Rosyjskiej”, odpowiedź na drugie - „zgodę na przywrócenie Konstytucji Krymu z 1992 roku, która znacznie rozszerza autonomię krymską”.

Nie przewidziano możliwości odpowiedzi „nie” na obydwa pytania. W ten sposób, jeszcze przed przeprowadzeniem referendum Rada Najwyższa RAK podjęła decyzję o wejściu Krymu do składu Federacji Rosyjskiej, a na samym referendum nie stawiano pytań dotyczących zachowania istniejącego status quo Krymu.

11.03.2014 Rada Najwyższa RAK i Rada Miejska Sewastopola przyjęły „Deklarację niepodległości Autonomicznej Republiki Krymu i Sewastopola”.

11.03.2014 MSZ Federacji Rosyjskiej oświadczyło o uchwaleniu “Deklaracji niepodległości Autonomicznej Republiki Krymu i miasta Sewastopola”.

14.03.2014 Trybunał Konstytucyjny Ukrainy oświadczył, że referendum jest niezgodne z Konstytucją. Tego samego dnia uchwały Rady Najwyższej RAK i Rady Miejskiej Sewastopola o przeprowadzeniu referendum, według ukraińskiego prawa, straciły moc obowiązującą.

16.03.2014 odbywa się referendum o statusie Krymu.

Zgodnie z oficjalnymi danymi referendum, frekwencja na Krymie (bez Sewastopola, gdzie przeprowadzane było oddzielne referendum) wyniosła 83,1%, z których 96,77% opowiedziało się za zjednoczeniem Krymu z Rosją. W Sewastopolu, zgodnie z oficjalnymi danymi, frekwencja wyniosła 89%. “Za” przyłączeniem do Rosji opowiedziało się 95,6% głosujących.

21.04.2014 na stronie Rady przy Prezydencie FR ds. Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego i Praw Człowieka umieszczono oficjalny artykuł o tym, że zagłosowało tylko 30% mieszkańców Krymu, z których jedynie połowa opowiedziała się za przyłączeniem do Rosji. Później informacja została przeredagowana, aby większość mediów już zdążyła rozpowszechnić tę wiadomość. Faktycznie o losie Krymu zadecydowała prorosyjska mniejszość.

Podobną informację przedstawił lider krymskich Tatarów Mustafa Dżemilew na antenie Ukraińskiego Radia 25.03.2014 і na posiedzeniu Rady Bezpieczeństwa ONZ w Nowym Jorku 30.03.2014. Według niego, w referendum wzięło udział nie 8

82% mieszkańców Krymu, jak informuje rosyjska władza, a jedynie 32,4%. Po odpowiednich oświadczeniach przywódcy krymskich Tatarów, władze rosyjskie zakazały Dżemilewowi wjazdu na terytorium półwyspu do 2019 roku.

Oznacza to, że oficjalnie ogłoszone wyniki „referendum”, które prezydent FR Władimir Putin wielokrotnie powtarzał, zostały sfałszowane. Z kolei decyzja Rady Federacji FR, Dumy Państwowej FR i Prezydenta FR o przyłączeniu RAK do Federacji Rosyjskiej opiera się nie tylko na poważnych naruszeniach Konstytucji Ukrainy i międzynarodowego prawa, ale jest też sprzeczna z publicznie wyrażoną wolą większości mieszkańców Autonomicznej Republiki Krymu.

Warto zaznaczyć, że odpowiedzialność za sytuację na Krymie spoczywa też na ukraińskiej władzy, która dopuściła się wielu błędów, które pomogły w rozpoczęciu okupacji i doprowadziły do zwiększenia antyukraińskich nastrojów na Krymie i na południowym wschodzie Ukrainy, ponieważ nie były efektywne, w pierwszej kolejności, ze względu na działania dowództwa wojskowego.

Od początku zbrojnego zajęcia budynków na Krymie, ukraińska władza zajęła stanowisko nie dopuszczania do eskalacji konfliktu, w związku z czym na półwyspie nie wprowadzono stanu wojennego, a ukraińskim wojskowym nie pozwolono na stosowanie broni palnej. Doprowadziło to do represji wobec osób służących w jednostkach wojskowych i do całkowitej utraty marynarki wojennej, sprzętu i broni.

9

1.2. REAKCJA WSPÓLNOTY MIĘDZYNARODOWEJ NA PRZEPROWADZENIE REFERENDUM KRYMSKIEGO

21.03.2014 Komisja Wenecka uznała referendum na Krymie za nielegalne, tłumacząc to tym, że możliwość organizacji takiego referendum nie jest przewidziana ani w ukraińskiej, ani w krymskiej konstytucji, a także tym, że warunki jego przeprowadzenia nie odpowiadają standardom demokratycznym. Komisja Wenecka podkreśliła, iż prawo do samookreślenia należy rozumieć przede wszystkim jako wewnętrzne samookreślenie w ramach istniejących granic, a nie jako zewnętrzne samookreślenie poprzez oddzielenie się. Poza tym, każde referendum dotyczące statusu terytorium wymaga poważnych poprzedzających negocjacji ze wszystkimi zainteresowanymi stronami, a takich negocjacji zabrakło.

27.03.2014 Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło rezolucję popierającą integralność terytorialną Ukrainy i uznało referendum na Krymie za nieważne.

09.04.2014 Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy przyjęło rezolucję, w której podkreśla się, że wyniki referendum nie mają mocy prawnej i nie są uznawane przez Radę Europy. W dokumencie zaznacza się, że Zgromadzenie w pełni respektuje prawowitość nowych władz w Kijowie i legalność podejmowanych przez nie decyzji.

“Zgromadzenie uważa, że secesja Krymu i jego włączenie do FR zostało zainicjowane i sprowokowane przez władze rosyjskie pod osłoną ingerencji wojskowej” – głosi dokument.

W kwietniu 2014 r. w biuletynie NATO przeprowadzono ocenę sytuacji i podkreślono, że referendum krymskie było niezgodne z prawem, ponieważ uchybiało Konstytucji Ukrainy i było zorganizowane w ciągu kilku tygodni przez samozwańcze kierownictwo Krymu ustanowione przez rosyjskich wojskowych z bronią w ręku po zajęciu budynków rządowych.

10.04.2014 Rada Wykonawcza UNESCO przeważającą większością głosów przyjęła zaproponowaną przez Ukrainę rezolucję “Monitoring UNESCO nt. sytuacji w Autonomicznej Republice Krym (Ukraina)”. W dokumencie wyrażone zostało zaniepokojenie rosnącą obecnością wojskową Rosji na półwyspie, co stanowi zagrożenie dla procesu nauczania, wolności słowa i położonych na Krymie obiektów dziedzictwa kulturowego.

16.04.2014 do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka złożono pierwszy pakiet dokumentów o łamaniu praw obywateli na Krymie w ramach sporów między Ukrainą a Rosją.

27.06.2014 w wywiadzie udzielonym CNN, Prezydent Ukrainy Petro Poroszenko nazwał sytuację etnicznych Ukraińców i Tatarów krymskich na zaanektowanym Krymie katastrofą humanitarną. “Na Krymie teraz jest katastrofa humanitarna 10

ze względu na pochodzenie narodowe, gdyż etniczni Ukraińcy i Tatarzy krymscy maja problemy z pracą, problemy z własnością, problemy z bezpieczeństwem, problemy z nauką w ojczystym języku. Jestem przekonany, że będziemy korzystać ze wszystkich możliwości, aby odzyskać Krym” – powiedział prezydent Ukrainy.

Pełnomocnik Rządu Ukrainy ds. Integracji Europejskiej Wałerij Piatnycki oświadczył, że Ukraina, potępiając aneksję Krymu przez Rosję, rozpatruje możliwość skorzystania z narzędzi Światowej Organizacji Handlu. WTO posiada regulacje pozwalające skutecznie działać w obecnej sytuacji na Krymie.

Jednocześnie referendum zostało uznane przez satelitów Rosji – sojuszników FR w Euroazjatyckiej Unii Celnej (Białoruś, Kazachstan), a także terrorystyczną organizację Hamas.

27.03.2014 Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło rezolucję uznającą referendum o oddzieleniu się Krymu od Ukrainy i przyłączeniu półwyspu do FR za niezgodne z prawem.

Rezolucję poparło 100 krajów, 58 wstrzymało się od głosu. Rosję poparło 11 krajów, a mianowicie Armenia, Białoruś, Boliwia, Kuba, Korea Północna, Nikaragua, Sudan, Syria, Wenezuela, Zimbabwe i sama Rosja.

17.07.2014 Parlament Europejski przyjął rezolucję o sytuacji na Ukrainie, w której zaznacza się, że okupacja rosyjska i aneksja Krymu naruszają prawo międzynarodowe i zobowiązania międzynarodowe Rosji wynikające z Karty Narodów Zjednoczonych, Aktu końcowego KBWE z Helsinek, Statutu Rady Europy i Memorandum Budapesztańskiego z 1994 roku o gwarancjach bezpieczeństwa, a także dwustronne zobowiązania wynikające z Umowy o przyjaźni, współpracy i partnerstwie z 1997 roku.

11

2. SYSTEM PRAWNY NA KRYMIE PO REFERENDUM 16.03.2014

17.03.2014 Rada Najwyższa Autonomicznej Republiki Krymu przyjęła uchwałę „O niepodległości Krymu” i ogłosiła Krym “niezależnym, suwerennym państwem” – Republiką Krymu, w której Sewastopol ma specjalny status. Zgodnie z przyjętą uchwałą, „terytorium Republiki Krymu wyznaczone jest przez granice Autonomicznej Republiki Krymu i miasta Sewastopola istniejące w dniu proklamowania powstania Republiki Krymu jako niezależnego, suwerennego państwa”. W chwili przyjęcia tej uchwały Rada Najwyższa Autonomicznej Republiki Krymu już działała bezprawnie: kilka dni wcześniej, 15.03.2014, Rada Najwyższa Ukrainy przedterminowo zawiesiła jej pełnomocnictwa.

Nielegalny krymski parlament otrzymał nazwę „Rada Państwowa” i status „najwyższego organu władzy republiki” i podjął decyzję o zachowaniu istniejącego składu parlamentu do września 2015 roku. W drodze uchwały „zaakceptował” częściowe uchylenie ustawodawstwa Ukrainy, „przekazał” mienie i środki ukraińskich organów państwowych i mienie państwowe Ukrainy do dyspozycji Republiki Krymu.

Na następny dzień po przeprowadzeniu pseudoreferendum, 17.03.2014, Władimir Putin podpisał dekret o uznaniu Republiki Krymu za „suwerenne i niezależne” państwo. Prezydent Rosji zwrócił się do Zgromadzenia Federalnego FR o przyjęcie Krymu w skład FR і 18.03.2014 odbyło się podpisanie Traktatu o przyjęciu Krymu do Federacji Rosyjskiej i utworzeniu nowych podmiotów w składzie FR. Samozwańcza Republika Krymu przekształcona została w dwa podmioty Rosji: Republikę Krymu i miasto federalnego znaczenia Sewastopol. Od 21.03.2014 zaczęło się dostosowanie Krymu do ustawodawstwa Rosji o symbolicznej nazwie „okres przejściowy”, okres ten ma trwać do 01.01.2015.

W pilnym trybie zaczęło się uchwalanie pakietu ustawodawstwa związanego z aneksją Krymu : ● 20.03.2014 uchwalono przez Dumę Państwową i następnie zatwierdzono 21.03.2014 Ustawę Federalną „O ratyfikacji Traktatu między Federacją Rosyjską a Republiką Krymu o przyjęciu w skład Federacji Rosyjskiej Republiki Krymu i utworzeniu w składzie Federacji Rosyjskiej nowych podmiotów”. ● 21.03.2014 przyjęto Federalną Ustawę Konstytucyjną „O przyjęciu do Federacji Rosyjskiej Republiki Krymu i utworzeniu w składzie Federacji Rosyjskiej nowych podmiotów – Republiki Krymu i miasta federalnego znaczenia Sewastopol”.

12

● 21.03.2014 wydano Dekret Prezydenta FR „O utworzeniu Krymskiego Okręgu Federalmnego”. ● 21.03.2014 wydano Dekret Prezydenta FR „O pełnomocnym przedstawicielu Prezydenta Federacji Rosyjskiej w Krymskim Okręgu Federalnym”. ● 31.03.2014 wydano Dekret Prezydenta FR «O Ministerstwie Federacji Rosyjskiej ds. Krymu”, a 10.05.2014 w drodze Uchwały Rządu FR zatwierdzono ”Regulamin Ministerstwa Federacji Rosyjskiej ds. Krymu” z 10 maja 2014 nr 427 (Moskwa). ● 02.04.2014 przyjęto Ustawę Federalną FR „O funkcjonowaniu systemu finansowego Republiki Krymu i miasta federalnego znaczenia Sewastopol w okresie przejściowym”. ● 11.04.2014 krymska Rada Państwowa zatwierdziła Konstytucję Republiki Krymu. Jej najważniejsze przepisy są podobne do przepisów ustawy zasadniczej FR. Zgodnie z nową konstytucją, samozwańcza Republika Krymu jest „państwem prawa w składzie Federacji Rosyjskiej i równoprawnym podmiotem FR”. ● 15.04 2014 p. o. Prezydenta Ukrainy Ołeksandr Turczynow podpisał ustawę „O ochronie praw i wolności obywateli oraz porządku prawnym na tymczasowo okupowanym terytorium Ukrainy”. Ustawa głosi, że Krym jest tymczasowo okupowanym terytorium, a Rosja jest uznana za okupanta i ponosi odpowiedzialność za łamanie praw i wolności obywateli ukraińskich na terytorium półwyspu. W związku z oświadczeniami Rosji o tym, że Ukraińcy, którzy nie odmówili przyjęcia obywatelstwa rosyjskiego, staną się obywatelami Rosji, do Ustawy została wprowadzona zmiana, zgodnie z którą Ukraina nie uznaje przymusowego nadania obywatelstwa Rosji.

W rezultacie przez trzy miesiące okupacji na terytorium Półwyspu Krymskiego kształtowała się sytuacja niepewności prawnej. Jako skutek, mieszkańcy Krymu spotkali się z problemami związanymi z przestrzeganiem prawa ukraińskiego, jednocześnie ustawodawstwo FR na Krymie jeszcze nie działało. Powyższe czynniki doprowadziły do pogorszenia sytuacji z przestrzeganiem praw człowieka na Krymie.

13

2.1 ZMIANY KADROWE W SYSTEMIE PRAWNYM REPUBLIKI PO REFERENDUM 25.03.2015 – po podpisaniu traktatu o aneksji Krymu, Prezydent Rosji Władimir Putin mianuje rosyjskiego wiceadmirała marynarki wojennej, Olega Bieławiencewa, swoim oficjalnym przedstawicielem w nowo utworzonym Krymskim Okręgu Federalnym.

16.04.2015 – na stanowisko nowego prokuratora miasta-portu Teodozji powołano prokuratora z Kraju Krasnojarskiego w Rosji .

22.04.2015 – 150 pracowników z różnych regionów Rosji zostało mianowanych na stanowiska w organach śledczych Krymu i Sewastopola.

25.04.2015 – prokurator z miasta Orsk w rosyjskim obwodzie orenburskim został powołany na stanowisko prokuratora w krymskim mieście Ałuszta.

16.05.2015 – nowym kierownikiem krymskiego przedsiębiorstwa z branży wydobycia gazu “Czornomornaftohaz”, należącego wcześniej do państwowej spółki NAK „Naftohaz Ukrainy”, staje się osoba pochodząca z Kraju Krasnojarskiego.

18.05.2015 – prokuratorem Eupatorii na zachodzie Krymu staje się osoba pochodząca z rosyjskiego Swierdłowska.

31.05.2015 – na czele Krymskiej i Sewastopolskiej Państwowej Inspekcji Samochodowej staje kierownictwo z Federacji Rosyjskiej.

28.07.2015 – w trzech regionach Krymu na prokuratorów powołano osoby z Federacji Rosyjskiej.

25.08.2015 – 73 pracowników z 13 zarządów terytorialnych Federalnej Służby ds.

Wykonywania Kar Federacji Rosyjskiej przybywają na Krym, aby przystąpić do wykonywania obowiązków. Kreml zmusza mieszkańców półwyspu do przyjmowania obywatelstwa rosyjskiego, zapewniając sobie w ten sposób zaplecze wśród miejscowej ludności i, z drugiej strony, zmuszając osoby o odmiennych poglądach do opuszczenia półwyspu. Obywatele, którzy odmawiają przyjęcia obywatelstwa rosyjskiego, tracą miejsca pracy, majątek i prawo do zamieszkania na Krymie.

14

3. SYTUACJA KRYMSKICH MEDIÓW PO OKUPACJI

Według informacji przedstawicieli Instytutu Informacji Masowej i „Reporterów bez granic”, tylko w ciągu pierwszych 3 tygodniu okupacji ucierpiało 90 dziennikarzy.

Dochodziło do nacisków na właściciela krymskotatarskiej telewizji ATR Lenura Islamowa.

Na forach krymskich miast, na portalach społecznościowych różne osoby publikowały informacje z imionami i nazwiskami ukraińskich działaczy, którzy mieszkają na Krymie, ich adresy zamieszkania lub adresy zamieszkania ich rodzin.

Publikowano apele o zastosowanie siły w stosunku do ukraińskich działaczy.

Większość osób publicznych i aktywistów wyjeżdża z Krymu na kontynentalną część Ukrainy, a ci którzy pozostali, poddawani są naciskom.

MARZEC 2014 W marcu masowo łamano prawa dziennikarzy na Krymie. ● 01.03. 2014 nieznani sprawcy zajęli studio wynajmowane przez Sawika Szustera. ● 01.03. 2014 Sewastopol opuścił Tymur Barotow, dziennikarz wojskowy.

Służył on w Przedsiębiorstwie Radiowo-Telewizyjnym „Bryz” Ministerstwa Obrony Ukrainy w Sewastopolu. Ostatnie stanowisko — redaktor redakcji radiowej TRK MO „Bryz”. ● 02.03.2014 podczas wejścia na żywo w miejscowości Perewalne (Symferopol) człowiek z rurą rzucił się na ekipę zdjęciową TSN («1 +1»), gdy usłyszał, że reporter Rusłan Jarmoluk mówi po ukraińsku. ● 03.03.2014 w Sewastopolu koło Sztabu Sił Marynarki Wojennej Ukrainy, który był zablokowany przez „nieznanych uzbrojonych ludzi”, uderzyli w głowę redaktor naczelną strony internetowej „Grażdanskaja oborona” Tetianę Richtun i zabrali kamerę. ● 04.03.2014 reporterowi programu „Podrobyci” telewizji Inter Mychajłowi Kolesnykowi i operatorowi Andrijowi Kostiukowi nieznani sprawcy przeszkadzali w nagraniach koło siedziby Sztabu Obrony Przybrzeżnej w Symferopolu na ulicy Karola Marksa 62. Protestujący próbowali zabrać dziennikarzom sprzęt wideo. ● 04.03.2014 dwie grupy zdjęciowe telewizji Al-Dżazira i „1+1” zostały zablokowane koło jednostki wojskowej pod Eupatorią. Tłum otoczył samochód i 15

zażądał pokazania nagranego materiału. Gdy dziennikarze pokazali wideo, ludzie i tak przeszkadzali w pracy dziennikarzom. Wypuszczono ich po kilku godzinach. ● 04.03.2014 w centrum Symferopola, na placu przed Radą Ministrów Krymu, tak zwana „miejscowa samoobrona” zaatakowała fotoreportera Andrija Kaniszczewa. ● 05.03.2014 koło Eupatorii dziennikarzowi “Hazety po-ukrainsky” Antonowi Hołoborodce przecięto koła w samochodach. Doszło do tego po tym, jak wraz z kolegami postanowił dogonić rosyjskich żołnierzy, którzy wyruszyli z wcześniej zablokowanego terenu w miejscowości Nowoozerne. ● 05.03.2014 przy próbie szturmu jednostki wojskowej w Eupatorii doszło do napadu na specjalnego wysłannika TSN Оłeksija Bobrownykowa. ● 05.03.2014 w Symferopolu koło sztabu Wojsk Obrony Przybrzeżnej Marynarki Wojennej Ukrainy przedstawiciele „krymskiej samoobrony” napadli na dziennikarza portalu „Arhumenty tyżnia – Krym” Stanisława Jurczenkę. ● 06.03.2014 w Symferopolu na brytyjską grupę zdjęciową „Associated Press Television News” napadli „kozacy”, zabrali kamerę i telefon, a także zabrali cały sprzęt. ● 06.03.2014 w Symferopolu grupa młodych ludzi zaatakowała dwóch dziennikarzy niemieckiej gazety „Bild” krzycząc: “Okupanci, precz z Krymu”.

Dziennikarzom udało się wyrwać komputer z rąk napastnika i uciec samochodem. ● 07.03.2014 napadnięto na dwie grupy zdjęciowe programu „Podrobyci” telewizji Inter i innych dziennikarzy, którzy wykonywali swoje obowiązki służbowe w Sewastopolu. Nieznani uzbrojeni sprawcy porwali i dotkliwie pobili dziennikarzy i operatorów, zabrali sprzęt i dokumenty, otwarcie grozili dziennikarzom i ich rodzinom. ● 08.03.2014 w Sewastopolu ciężko pobito dziennikarzy telewizji Inter Olenę Mechanik, Andrija Caplijenkę i dwóch operatorów oraz dziennikarza portalu „Rossijskaja płanieta” Pawła Nikulina. Opisywali oni szturm na jednostkę wojskową № 2355 przeprowadzany przez rosyjskich wojskowych. ● 08.03.2014 na Krymie na dziennikarzy estońskiej telewizji TV3 Allana Muuka i operatora Wajka Varese napadli nieznani sprawcy і zabrali sprzęt. ● 09.03.2014 na wjeździe na Krym ze strony obwodu chersońskiego nieznani sprawcy w wojskowych mundurach zatrzymali dwie grupy ukraińskich dziennikarzy „Gławkomu”, fotoreportera Ołesia Kromplesa, dziennikarza tygodnika „Tyżdeń” Ołenę Maksymenko i ich kierowcę Jewhena Rachno. Razem z nimi znikły też dwie działaczki „Automajdanu” Kateryna Butko i Ołeksandra Riazancewa, które wiozły listy dla żołnierzy, produkty spożywcze i ukraińską symbolikę. Działaczki „Automajdanu” i dziennikarkę Ołenę Maksymenko wypuszczono dopiero 16

wieczorem 11.03.2014. ● 11.03.2014 uzbrojeni ludzie i funkcjonariusze w mundurach „Berkutu” okradli grupę zdjęciową włoskiej telewizji SKY TG 24, która próbowała nakręcić posterunki na wjeździe na Krym. ● 11.03.2014 grupie zdjęciowej norweskiej korporacji medialnej NRK na granicy między Krymem a Ukrainą nieznani sprawcy w maskach zabrali sprzęt. ● 11.03.2014 rano w Eupatorii do budynku redakcji gazety „Jewpatorijskaja zdrawnica” przybyła grupa zdecydowanych obywateli na czele z liderem miejscowej organizacji „Rosyjska jedność”. Przyszli, aby zwolnić niewygodnego dla nich redaktora Dmytra Oniszczuka. ● 12.03.2014 według informacji kierownika zarządu Centrum Praw Człowieka „Postup” Kostiantyna Reuckiego, na posterunku w Armiańsku „Berkut” i ochotnicy pobili i zatrzymali operatora i dziennikarza francuskiej telewizji „France TV1”. ● 13.03.2014 w Jałcie osoby z rosyjskimi flagami wpadły na proukraińską demonstrację i zaatakowały pokojowych demonstrantów z ukraińską symboliką.

Ucierpieli od napastników dziennikarze z Niemiec i Francji. ● 13.03.2014 w Symferopolu “miejscowa samoobrona” porwała dziennikarza Davida Geoffriona z francuskiej telewizji Canal +. ● 15.03.2014 w Symferopolu uzbrojeni ludzie zabrali sprzęt dziennikarzom portalu „Ukraińska prawda”. ● 15.03.2014 w Sewastopolu grupa uzbrojonych ludzi zatrzymała operatora UkrStreamTV Ołeha Bałabana. ● 16.03.2014 zniknęli operatorzy zjednoczenia kinematografistów „Wawilon 13” Jarosław Piłunski i Jurij Hruzniw. ● 16.03.2014 w Ałuszcie ucierpiała grupa zdjęciowa telewizji Al-Dżazira: uderzono kamerę, zniszczono mikrofon i zabroniono filmowania w okręgu wyborczym podczas referendum. ● 17.03.2014 w Jałcie nieznani sprawcy pobili specjalnego wysłannika gazety „Siegodnia” Dmytra Buneckiego i fotografa Serhija Nikołajewa. Mieli poważne uszkodzenia ciała, rozbite twarze i wybite zęby. Oprócz tego, nieznani sprawcy zabrali dziennikarzom telefony, dokumenty tożsamości i pieniądze. ● 18.03.2014 w Symferopolu dziennikarzowi Ibrajimowi Umerowowi i operatorowi telewizji “ATR” w czasie filmowania zabrano kamerę. ● 19.03.2014 w Bachczysaraju nieznani sprawcy porwali dziennikarza “Radia Swoboda” Lewkę Steka, wywieźli w pole i poprosili „aby w najbliższym czasie do nich nie przyjeżdżał”. Dziennikarzowi zabrano karty SIM i karty od kamery telewizyjnej. ● 17

20.03.2014 W Sewastopolu rosyjscy wojskowi zajęli przedsiębiorstwo ТRK

„Bryz”, które należało do Ministerstwa Obrony Ukrainy. Wojskowym i personelowi cywilnemu zaproponowano podjąć decyzję, czy chcą kontynuować służbę w centrum medialnym Floty Czarnomorskiej Federacji Rosyjskiej, które będzie utworzone na bazie TRK. Napastnicy równocześnie rozpoczęli inwentaryzację mienia TRK „Bryz”. ● W marcu 2014 roku na podstawie polecenia Aksionowa, władze w Symferopolu wstrzymały retranslację dwóch niezależnych ukraińskich telewizji Kanał Piąty i 1+1.

KWIECIEŃ 2014 ● Zamknęło się kilka portali internetowych i gazet o różnych charakterze „ANKrym”, „Podiji Krymu”, „Krymskyj Czas”, „Respublika”. ● Niektórzy dziennikarze, którzy pracowali w krymskich mediach, obawiając się prześladowań, gróźb i różnego rodzaju nacisków zmuszeni byli opuścić Krym – większość z nich wyjechała jeszcze w marcu. Część dziennikarzy, mediów i redakcji (na przykład portal Blackseanews) przeprowadziła się na kontynentalną część Ukrainy i tam kontynuują swoją działalność. Część niezależnych mediów i platform komunikacyjnych istniało na zasadzie organizacji społecznych albo aktywnie z nimi współpracowała. Dlatego, bojąc się norm rosyjskiego prawa mówiącego o „agentach zagranicznych”, były one zmuszone do wstrzymania swojej działalności i wyjazdu z Krymu. ● W kwietniu zanotowano pojedyncze przypadki cenzury i nacisków na miejscowe media, które pracowały na Krymie. Wśród nich, krymskotatarskiej redakcji TRK Krym zabroniono pokazywania na antenie liderów Medżlisu Mustafę Dżemilewa i Refata Czubarowa. ● Także, według przedstawicieli mediów, rosyjskie prawo stwarza masę ograniczeń, w związku z czym jakość pracy dziennikarzy z pewnością się obniży.

Dziennikarze obawiają się tego, że na terytorium Krymu będą wszczynane postępowania karne na podstawie następujących artykułów Kodeksu Karnego FR: - Art. 280 Publiczne zachęcanie do prowadzenia działalności ekstremistycznej; - Art. 282 Zorganizowanie działalności organizacji ekstremistycznej; - Art. 319 Obraza przedstawiciela władzy. ● 22.04.2014 przewodniczący Państwowej Rady samozwańczej Republiki Krymu Wołodymyr Konstantynow spotkał się z rosyjskim dziennikarzem, prezenterem i dyrektorem generalnym międzynarodowej agencji informacyjnej „Rossija siegodnia” („Russia Today”) Dmitrijem Kisielowem. Głównym tematem były perspektywy rozwoju krymskich mediów i możliwości otwarcia w republice multimedialnego centrum prasowego, a także kanału radiowego sieci WGTRK. 18

● 22.04.2014 na dworcu kolejowym w Symferopolu zanotowano przypadki przeszkadzania w pracy fotoreporterom i dziennikarzom kilku mediów przez przedstawicieli samoobrony.

MAJ 2014 Największa liczba przypadków naruszenia wolności słowa i wolności wyrażania poglądów w maju związana była z organizacją publicznych imprez 18 maja, poświęconych pamięci deportacji Tatarów krymskich w 1944 roku. Przedstawiciele „krymskiej samoobrony” wielokrotnie przeszkadzali dziennikarzom w wykonywaniu czynności służbowych: niezgodnie z prawem zatrzymywali i psuli mienie dziennikarzy. ● Do dyrektora agencji informacyjnej QHA skierowano decyzję Prokuratury Generalnej FR z żądaniem usunięcia z serwisu informacji o tym, że 18 maja w Rosji odbędą się antyrządowe demonstracje. ● 07.05.2014 dziennikarzy z Eupatorii Wiktora Szelesta i Dmytra Onyszczuka miejscowi koledzy dziennikarze oskarżyli o to, że „przed przeprowadzeniem ogólnoukraińskiego referendum 16 marca prowadzili w mediach aktywną działalność przeciwko zjednoczeniu Krymu z Rosją”. Wskazywano na to, że W. Szelest głosował przeciwko zjednoczeniu Krymu i Rosji, i był pracownikiem eupatoryjskiego Informacyjnego Centrum Prasowego finansowanego przez USA. ● 15.05.2014 w Symferopolu został zatrzymany przez przedstawicieli „samoobrony Krymu” fotoreporter gazety „Krymskij Tielegraf”. ● 15.05.2014 w Symferopolu siły samoobrony napadły na operatora telewizji FM. Popsuto mikrofon na kamerze. Gdy operator wyjął telefon, aby zrobić zdjęcie napastnikom, zabrano mu siłą telefon. ● 15.05.2014 ponownie zarejestrowano Państwowe Przedsiębiorstwo Radiowe i Telewizyjne (PPRT) „Krym”, które wcześniej było podporządkowane Państwowemu Komitetowi Radia i Telewizji Ukrainy. Przekształcono je w Autonomiczną Niekomercyjną Organizację „Tieleradiokompanija „Krym”. 31.05.2014 kanał „Krym” zmienił nazwę na „Pierwszy Krymski”. ● 17.05.2014 FSB FR pod wymyślonym pretekstem zatrzymała na kilka godzin grupę dziennikarzy: moskiewskiego korespondenta „Gazety Wyborczej” Wacława Radziwinowicza, krymskiego korespondenta gazety „Den’” Mykołę Semena, fotoreportera Lenarę Abibulajewą.. Dziennikarzy zawieziono do siedziby FSB, długo nie dawano zadzwonić, bez wyjaśnienia przyczyn swoich działań przesłuchiwano wszystkich zatrzymanych i wypuszczono dopiero po 6 godzinach. ● 19

18.05.2014

operatora

projektu

dokumentalnego

„Realnist’”

Artura

Moriakowa podczas filmowania przejścia kolumny krymskich Tatarów do miejsca przeprowadzenia żałobnego mityngu zatrzymali funkcjonariusze OMON, w związku z tym, że odmówił pokazania legitymacji dziennikarskiej. ● 18.05.2014 siły tak zwanej „krymskiej samoobrony” zatrzymały krymskotatarskiego dziennikarza Osmana Paszajewa, tureckiego operatora Cengiza Kyzyhyna i kilku innych pracowników mediów (3 osoby). Kilka godzin byli przetrzymywani w pomieszczeniu krymskiej samoobrony, gdzie grożono im użyciem siły, dochodziło do presji fizycznej i psychologicznej. Część sprzętu i rzeczy została ukradziona. Potem wszystkich zatrzymanych przekazano przedstawicielom policji, którzy przez dłuższy czas przesłuchiwali zatrzymanych. W końcu zostali oni wypuszczeni. ● 18.05.2014 w Symferopolu dziennikarzowi „Krymskiej Prawdy” Ołeksijowi Łochwyckiemu przedstawiciele krymskiej samoobrony zabronili robienia zdjęć wideo tłumacząc to tym, że ma nieprofesjonalny aparat. ● 19.05.2014 w Symferopolu przedstawiciele „samoobrony” na krótko zatrzymali dziennikarza kanału „Dożd’” Piotra Ruzawina, używając w stosunku do niego siły i niszcząc mu akumulator kamery wideo. ●

20.05.2014 krymskotatarski dziennikarz Osman Paszajew opuścił Krym .

Aby wywierać presję na dziennikarzy і redaktorów krymskich mediów i ograniczać wolność słowa, krymska władza wykorzystuje dowolną interpretację przepisów rosyjskiego prawa, a dokładnie Ustawy FR nr 114-F3 z dn. 25.07.2002 “O przeciwdziałaniu działalności ekstremistycznej” i art. 280/1 Ustawy FR nr 433-FZ z 28.12.2013 “O wprowadzeniu zmian do Kodeksu Karnego Federacji Rosyjskiej”, które weszły w życie 9 maja. I tak do redaktora naczelnego krymskotatarskiej gazety „Awdet” Szekbeta Kajbułłajewa przyszło wezwanie do prokuratury Symferopola w ramach kontroli faktu naruszenia przepisów Ustawy RF nr 114-F3 z dn. 25.07.2002 “O przeciwdziałaniu działalności ekstremistycznej”. Zgodnie z Ustawą FR nr 433FZ z dn. 28.12.2013 “O wprowadzeniu zmian do Kodeksu Karnego Federacji Rosyjskiej”, takie hasła jak na przykład „Krym – Ukraina”, dyskusje i apele, także na portalach społecznościowych w internecie, co do nietykalności terytorialnej Ukrainy mogą stać się przedmiotem postępowania karnego wobec osób, które takie hasła wyrażają bądź publikują.

CZERWIEC 2014 ● 02.06.2014 przedstawiciele „krymskiej samoobrony” niezgodnie z prawem zatrzymali dziennikarzy “Centrum Śledztw Dziennikarskich” Serhija Mokruszyna i reżysera Władlena Melnykowa za niecenzuralne wyrażenia pod adresem pierwszych osób Federacji Rosyjskiej. W tych działaniach członkowie nielegalnej formacji 20

zauważyli oznaki naruszenia porządku publicznego. Zatrzymanych zaprowadzono do tak zwanego sztabu „krymskiej samoobrony”, gdzie założono im kajdanki, przejrzano rzeczy osobiste, w tym też telefony i korespondencję na portalach społecznościowych, dochodziło do presji fizycznej. Później wypuszczono. ● 02.06.2014 do siedziby redakcji „ Centrum Śledztw Dziennikarskich” niezgodnie z prawem weszli przedstawiciele „krymskiej samoobrony” і zażądali okazania dokumentów rejestracyjnych i umowy wynajmu pomieszczenia. ● 03.06.2014 redaktor naczelny krymskotatarskiej gazety „Awdet” Szewket Kajbułłajew został wezwany do prokuratury Symferopola. W wezwaniu, którą otrzymała redakcja, napisano: „Prokuratura Symferopola przeprowadza kontrolę na podstawie faktu naruszenia Ustawy Federacji Rosyjskiej „O przeciwdziałaniu działalności ekstremistycznej” ze strony kierownictwa medium drukowanego”.

Kajbułłajew został pouczony o niedopuszczalności naruszenia ustawy o przeciwdziałaniu ekstremizmowi. ● 05.06.2014 jeden z założycieli portalu „Podiji Krymu” Rusłan Juhosz oświadczył, że dochodzi do prób nacisków na niego, jako na dziennikarza, ze strony krymskiej policji. Naciski zaczęły się od wzywania na przesłuchania jego 73-letniej matki. Według informacji R. Juhosza, funkcjonariusze policji przyszli do jego miejsca zameldowania i zaprosili na komisariat jego matkę, aby złożyła zeznania.

Przy czym nie wręczono jej wezwania. Miała miejsce próba psychologicznej presji względem matki dziennikarza. ● 22.06.2014 przed 18:00 w Sewastopolu funkcjonariusze policji zatrzymali dziennikarza niezależnego ukraińskiego kanału telewizyjnego „Hromadske TB” Tetianę Kozyriewą i kamerzystę Karena Arzumaniana, którzy transmitowali demonstrację na placu Nachimowa. Według zatrzymanych, ich przesłuchali pracownicy lenińskiego wydziału MSW i oddziału do walki z ekstremizmem.

Po dwóch godzinach po zatrzymaniu dziennikarzy wypuszczono, zarzutów nie przedstawiono i protokołu zatrzymania nie przedstawiono. ● 29.06.2014 w Symferopolu zanotowano fakt rozklejania ulotek w budynkach mieszkalnych z apelem o informowanie Krymskiego Oddziału FSB o osobach, które były przeciwne „powrotowi Krymu do składu Federacji Rosyjskiej albo brały udział w miejscowym Majdanie”. ● 29.06.2014 w Symferopolu operatorzy telewizji kablowych wstrzymali emisję „Czornomorskiej TRK” i kilku innych największych ukraińskich kanałów: Inter, «1 + 1», «2 + 2», «Kanał Piąty», «ICTV», «Nowyj Kanał», «NEWS 24», «NTN», «RADA». Zamiast nich zostały włączone rosyjskie kanały. W sieciach kablowych Symferopola nadal można oglądać ukraińskie kanały rozrywkowe, muzyczne i dziecięce. ● 21

Znacznym ograniczeniem wolności słowa na Krymie jest Ustawa FR nr

433-FZ z dn. 28.12.2013 “O wprowadzeniu zmian do Kodeksu Karnego Federacji Rosyjskiej”. Dopuszcza on odpowiedzialność karną za publiczne wezwania do przeprowadzenia działań mających na celu naruszenie integralności terytorialnej Federacji Rosyjskiej, w tym też za pomocą mediów. Brak wyraźnego określenia definicji przestępstwa, które znalazło się w art. 280.1 КК FR, stwarza ryzyko nieuzasadnionego ścigania karnego pracowników mediów za wykorzystanie ogólnie znanych pojęć w kontekście wydarzeń ukraińsko- rosyjskich, na przykład „okupacja”, „agresja Federacji Rosyjskiej”, „aneksja” itp. ● 30.06.2014 do Dumy Państwowej został skierowany projekt Ustawy nr 527285-6 “O wprowadzeniu zmian do art. 280-1 Kodeksu Karnego Federacji Rosyjskiej” (w części zaostrzenia odpowiedzialności za przypadki publicznego nawoływania czy podżegania), który przewiduje zwiększenie kar. Zgodnie z projektem ustawy, minimalna kara za nawoływanie do naruszenia integralności terytorialnej FR (cz. 1 art. 280.1 КК FR) wyniesie 100 tysięcy rubli, a maksymalna 300 tysięcy. Proponuje się też karę robót przymusowych na okres do 3 lat albo areszt od 4 do 6 miesięcy, zamiast obowiązujących 300 godzin robót społecznych.

Maksymalny termin pozbawienia wolności wyniesie 4 lata, a w obecnej redakcji – 3. Kara za zachęcanie do separatyzmu z wykorzystaniem mediów lub internetu (cz.

2 art. 280.1 КК RF) pozostaje taka, jak wcześniej, czyli do 480 godzin robót społecznych lub pozbawienie wolności do lat 5. Wprowadza się dodatkową karę polegającej na zakazie obejmowania pewnych stanowisk i zajmowania się pewnymi rodzajami działalności.

LIPIEC 2014 ● 25.07.2014 zwolniono ze stanowisk dwóch pracowników programów krymskotatarskich DTRK „Krym”, dyrektora Kiszwejewa i redaktora Hanijewa.

Według dyrektora, uzasadnienie opierało się na braku tłumaczenia programów z języka krymskotatarskiego na rosyjski. ● 25.07.2014 redaktora naczelnego krymskotatarskiej gazety „Awdet” Szewketa Kajbułłajewa wezwano do FSB. Tam poinformowano, że otrzymano podanie Rinata Szajmardanowa, który oskarżył gazetę o publikację materiałów ekstremistycznych – do nich zaliczył on decyzję Medżlisu o bojkocie wyborów do parlamentu krymskiego. ● 30.07.2014 na dziennikarza programu “Snidanok z 1+1” Romana Szyszkina w Kerczu napadnięto z powodu t-shirtu z ukraińską symboliką.

22

SIERPIEŃ 2014 ● 01.08.2014 na Krymie aresztowano majątek „Czornomorskiej TRK” (CzTRK). Z pozwem wystąpiło Radiotelewizyjne Centrum Przekaźnikowe na Krymie (RTPC). Dług CzTRK wobec RTPC pojawił się jeszcze przed aneksją Krymu.

Na terytorium przedsiębiorstwa przez pewien czas przebywali przedstawiciele “krymskiej samoobrony”, którzy nie wpuszczali tam dziennikarzy «Centrum Śledztw Dziennikarskich», które wynajmuje na terytorium CzTRK część pomieszczeń. Następnie dostęp został umożliwiony, ale część sprzętu Centrum Śledztw Dziennikarskich do tego czasu zniknęła, nie wykluczone, że razem z majątkiem telewizji, który został wywieziony przez komorników. Koniec końców CzTRK przekazała RTPC sumę, która znalazła się w pozwie jako kwota długu za udzielone usługi. Już w dn. 11.08.2014 Sąd Gospodarczy Krymu odmówił RTPC w rozpatrzenia pozwu przeciwko CzTRK w związku z „dobrowolną spłatą długu” przez CzTRK. Także sąd podjął decyzję o uchyleniu zabezpieczenia pozwu RTPC, czyli aresztu mienia. CzTRK oświadczyła, że chce zwrotu sprzętu i skierowała skargę do Federalnej Służby Komorników z powodu ich niezgodnych z prawem działań. ● 09.08.2014 koordynator agencji informacyjnej „Krymski nowyny” (QHA), doradca szefa Medżlisu Narodu Krymskotatarskiego, członek Stowarzyszenia Dziennikarzy Krajów Tureckojęzycznych Ismet Juksel otrzymał zakaz wjazdu na Krym na 5 lat. Informację o tym otrzymał na granicy krymskiej, gdy wracał na półwysep z rodziną po urlopie. ● 11.08.2014 Stała komisja ds. Tworzenia Prawa, Organizacji Pracy i Kontaktów z Obywatelami Rady Państwowej Republiki Krymu anulowała akredytację dziennikarza telewizji ATR Szewketa Nemattulaewa, ponieważ nie wstawał on przy wykonaniu hymnów Rosji i Krymu.

WRZESIEŃ 2014 ● 08.09.2014 policja Symferopola przeprowadziła przeszukanie w budynku Lizy Bohuckiej, która jest dziennikarką Radia Wolna Europa / Swoboda i portalu informacyjnego „Krym. Realiji”, który jest redakcją krymską finansowaną przez amerykański rząd. Występowała z krytycznymi komentarzami dotyczącymi aneksji Krymu przez Rosję. W związku z zatrzymaniem L. Bohuckiej, Rzecznik Praw Obywatelskich Ukrainy zwróciła się do Rzecznika Praw Obywatelskich Rosji z prośbą o przeprowadzenie kontroli dotyczącej zatrzymania i zapewnienie ochrony praw i wolności. Po przesłuchaniu L. Bohucka, obawiając się presji i prześladowań ze strony FSB, wyjechała z Krymu. ● 12.09.2014 kierownictwo „Czornomorska TRK” (CzTRK) poinformowało, że zdjęto areszt z majątku, jednak pracownicy telewizji spotykają się z odmową jego 23

wydania. ● 14.09.2014 w dniu lokalnych wyborów odbywających się na podstawie rosyjskiego prawa, wyborów do Dumy Państwowej Krymu i Zgromadzenia Ustawodawczego Sewastopola wielu dziennikarzy nie było dopuszczonych do lokali wyborczych. Od dziennikarzy żądano dokumentów tożsamości i „zadania redakcyjnego” w formie pisemnej i z pieczątką. Bez nich wejście do lokalu wyborczego było dla dziennikarzy zabronione. ● 16.09.2014 w czasie przeszukania w biurze Medżlisu Narodu Krymskotatarskiego i organizacji charytatywnej „Fond Krym”, odbyło się także przeszukanie redakcji gazety „Awdet”, która znajdowała się w tym samym budynku. Następnego dnia na podstawie decyzji sądu, zażądano aby z budynku wyprowadziły się nie tylko Medżlis i Fond Krym, ale też redakcja gazety „Awdet”.

FSB poinformowała redaktora naczelnego gazety „Awdet” Szewketa Kajbułłajewa o skutkach nieprzestrzegania prawa. ● 22.09.2014 W odpowiedzi na wyrażone przez przedstawiciela OBWE ds. wolności mediów zaniepokojenie losem gazety „Awdet”, Departament Informacji i Druku MSZ Rosji oświadczył, że Medżlis i kontrolowana przez niego gazeta „Awdet” nie chcą działać w ramach prawa i oskarżył przedstawiciela OBWE, że jest uprzedzony co do sytuacji mediów rosyjskich. ●

24.09.2014 główny dyrektor krymskotatarskiej telewizji ATR

E. Islamowa otrzymała list od Centrum Przeciwdziałania Ekstremizmowi MSW Rosji ds. Republiki Krymu z prośbą o pzrekazanie dokumentów dla kontroli. W liście zaznaczono, że kontrola jest prowadzona na podstawie pisma Zarządu Roskomnadzoru (Federalnej Służby Nadzoru w dziedzinie Łączności, Technologii Informacyjnych i Komunikacji Masowych) o tym, że telewizja ATR regularnie sugeruje, iż możliwe są represje ze względu na przynależność narodową i religijną, sprzyja kształtowaniu antyrosyjskich poglądów i celowo tworzy wśród krymskich Tatarów atmosferę braku zaufania do władz i ich działań, co pośrednio jest zagrożeniem działalności ekstremistycznej”. ● 26.09.2014 z powodu likwidacji DTRK „Krym” i utworzenia Autonomicznej Niekomercyjnej Organizacji „Tieleradiokompanija „Krym” zostały przeprowadzone zwolnienia. Według byłego głównego redaktora Arzy Selimowa, zwolniono prawie 150 osób. Dziennikarze і pracownicy programów krymskotatarskich uważają zwolnienia za niezgodne z prawem i w związku z tym złożyli pozew do sądu przeciwko telewizji.

24

PAŹDZIERNIK 2014 ● Media i dziennikarze na Krymie informują o formalnym przeszkadzaniu w ich działalności. Wiceminister ds. Polityki Wewnętrznej, Informacji i Łączności na Krymie Julia Martynowa oświadczyła, że „na terytorium Republiki Krymu będą do końca roku działać te media, które były zarejestrowane na podstawie ukraińskiego prawa, ponieważ otrzymały one odpowiednie licencje”. ● Procedura akredytacji dziennikarzy jest coraz trudniejsza. Komitet Rady Państwowej Republiki Krym ds. Polityki Informacyjnej, Łączności i Komunikacji opracował projekt nowych Zasad akredytacji dziennikarzy w parlamencie.

Projekt dokumentu przewiduje rozszerzenie liczby dokumentów niezbędnych dla otrzymania akredytacji, oprócz danych redakcji, trzeba także przedłożyć informację o wykształceniu, zawodzie i stażu pracy dziennikarza, a także o pseudonimie twórczym. ● Liczba pracowników Centrum Śledztw Dziennikarskich zmniejszyła się z 10 do 4 osób. ● Krymskie władze і “krymska samoobrona” prowadzą aktywną politykę mającą na celu likwidację niezależnych mediów, regularnie apelują do mieszkańców Krymu, aby „byli ostrożni” i nie udzielali żadnych komentarzy proukraińskim dziennikarzom. ● „Czornomorska TRK” (CzTRK) nie ma możliwości prowadzenia pełnowartościowej działalności dziennikarskiej. Pracownicy CzTRK nadal nie mają dostępu do swojego sprzętu, w tym także biurowego. Część pracowników była zmuszona wyjechać z Krymu i kontynuować swoją pracę w kontynentalnej części Ukrainy. ● Po przymusowej wyprowadzce CzTRK i Centrum Śledztw Dziennikarskich z wynajmowanych pomieszczeń na ich miejscu utworzono agencję „Krym-Inform”, która jest kontrolowana przez rosyjskie władze. ● Wolność słowa jest ograniczana na portalach społecznościowych. W dn. 09.10.2014 oficjalnie poinformowano, że jałtański śledczy z Głównego Zarządu Śledczego Komitetu Śledczego Federacji Rosyjskiej w Republice Krym wszczął postępowanie karne przeciwko 30-letniemu mieszkańcowi Jałty. Jest on podejrzewany o popełnienie przestępstwa z cz. 1. art. 282 КК FR, co oznacza: wzniecanie nienawiści lub wrogości, a także poniżanie godności ludzkiej.

Według śledczych, w dn. 05.08.2014 mężczyzna umieścił na swojej stronie na portalu społecznościowym informację o charakerze ekstremistycznym. Oficjalny przedstawiciel Komitetu Śledczego Rosji ds. Krymu Jewhenija Bielikowa oświadczyła, że mieszkaniec Jałty umieścił na Facebooku informację, która - według funkcjonariuszy - wzniecała nienawiść „w stosunku do Rosjan i rosyjskojęzycznych mieszkańców”.

25

LISTOPAD 2014 ● 11.11.2014 Sewastopolski Sąd Apelacyjny odrzucił skargę Radiotelewizyjnego Centrum Przekaźnikowego (RTPC) Krymu na decyzję Sądu Gospodarczego, który 11.08.2014 odmówił RTPC w przyjęciu pozwu i postanowił zdjąć areszt z mienia „Czornomorskiej TRK”. Przy tym, zabrane mienie nie zostało zwrócone i nie ma możliwości kontynuowania nadawania. ● 17.11.2014 Dziennikarze programów krymskotatarskich mają zamiar złożyć skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka na zwolnienie z telewizji „Krym”. Dziennikarze uważają, że zostali zwolnieni niezgodnie z prawem i chcą, aby ich przywrócono do pracy. ● 19.11.2014 Duma Państwowa FR w drugim czytaniu przyjęła ustawę o działalności mediów na Krymie i w Sewastopolu. Przewiduje ona, że rejestracja miejscowych mediów, a także wydanie im licencji na emisję programów radiowych i telewizyjnych będą odbywały się do 01.04.2015 bezpłatnie. W dokumencie też znalazł się przepis, zgodnie z którym „rozpowszechnianie mediów, w tym nadawanie programów telewizyjnych i radiowych, na wskazanych terytoriach, na podstawie dokumentów wydanych przez ukraińskie organy” jest dopuszczalne do kwietnia 2015 roku. ● Pracownicy krymskotatarskiej grupy twórczej DTRK „Krym”, którzy byli zwolnieni we wrześniu, zwrócili się do sądu w celu obrony swoich praw. Zgodnie ze słowami redaktora grupy twórczej Zure Pinka, wszystkie pozwy zostały oddalone.

Według byłych pracowników krymskotatarskiej grupy twórczej DTRK „Krym”, nowo utworzone przedsiębiorstwo dotąd nie ma licencji na nadawanie. Z tego powodu likwidacja starego przedsiębiorstwa została przełożona co najmniej do kwietnia 2015 roku. Oznacza to, że zwolnienie pracowników z powodu likwidacji należy uznać za przedwczesne. ● 26.11.2014 gazeta „Awdet”, która jest oficjalnym organem drukowanym Medżlisu Narodu Krymskotatarskiego, złożyła dokumenty do Roskomnadzoru z podaniem o rejestrację zgodnie z ustawodawstwem rosyjskim. ● W ramach przygotowań spotkania Ministra ds. Krymu Igora Sawieliewa z dziennikarzami akredytowanych mediów, uprzedzono, że robienie zdjęć jest zakazane, a operatorzy mogą nagrać jedynie pierwsze pięć minut spotkania.

GRUDZIEŃ 2014 ● W grudniu zaczęło obowiązywać Rozporządzenie nr 222-1/14 Prezydium Rady Państwowej Krymu z dn. 25.11.2014, które zatwierdziło „Zasady akredytacji dziennikarzy, pracowników mediów, agencji informacyjnych w Radzie Państwowej 26

Republiki Krymu”. Zasady te wprowadzają ograniczenia dla mediów, które chcą informować o działalności Rady Państwowej Krymu, co jest naruszeniem wolności słowa i prawa do informacji. ● 03.12.2014 przedstawiciele „Czornomorskiej TRK” oświadczyli, że komornicy świadomie opóźniają zwrot skonfiskowanego na podstawie decyzji sądu sprzętu należącego do kanału. Decyzja sądu o zdjęciu aresztu z całego zabranego sprzętu weszła w życie w dn. 18.11.2014. ● 15.12.2014 roku na stronie internetowej Roskomnadzoru umieszczono informację o organizacji w Moskwie 25.02.2015 konkursów na otrzymanie praw do naziemnego nadawania z wykorzystaniem konkretnych częstotliwości radiowych na terytorium Krymu i Sewastopola. Ale żaden krymski nadawca radiowy nie ma możliwości, aby zostać uczestnikiem konkursu ze względu na warunku konkursu. ● 22.12.2014 pracownicy „Czornomorskiej TRK” sаmodzielnie wywieźli skonfiskowany sprzęt. Także zabrano sprzęt Centrum Śledztw Dziennikarskich, który był wcześniej skonfiskowany. Ze zwróconego sprzętu nie można jednak korzystać zgodnie z przeznaczeniem ze względu na uszkodzenia, brak niektórych elementów, a jego remont wymaga bardzo wysokich kosztów. ● 23.12.2014 Media, które pracują na Krymie, ale nie uznają aneksji półwyspu, należy uznać za wrogie, і nie powinny one działać na tym terytorium. Takie oświadczenie złożył na konferencji w Symferopolu Serhij Aksionow. ● 26.12.2014 Narodowa Rada Telewizji i Radia Ukrainy pozbawiła licencji na nadawanie krymskie Przedsiębiorstwo Radiowe i Telewizyjne „Czornomorska TRK”. Swoją decyzję uzasadniła zadłużeniem telewizji związanym z opłatami licencyjnymi.

STYCZEŃ 2015 ● Od 01.01.2015 Roskomnadzor otrzymał prawo do stosowania odpowiednich sankcji wobec mediów, które - według władz Krymu - prowadzą „prowokacyjną” politykę. Do takich mediów Rada Państwowa Krymu zaliczyła stronę internetową „Podiji Krymu” i holding medialny „Skif-media”. Mediom, które są oddziałami ukraińskich mediów, jest bardzo trudno zarejestrować się ponownie. Niezależne media są praktycznie pozbawione dostępu do organów władzy Krymu. Odmawia się im akredytacji na oficjalne imprezy, a urzędnicy nie mogą udzielać im komentarzy, zabrania się robienia zdjęć i nagrywania na wideo. ● 22.01.2015 poinformowano, że Roskomnadzor odmówił rejestracji agencji informacyjnej QHA. Roskomnadzor powołał się na art. 13 Ustawy „O mediach”, w której jedynie zapisano prawo odpowiednich organów do odmowy rejestracji 27

z w pewnych przypadkach. Później w pisemnej kopii odpowiedzi zaznaczono, że przyczyną jest przedłożenie niewystarczającej informacji dotyczącej założyciela tego środka masowego przekazu. ● 26.01.2015 w telewizji ATR odbyło się przeszukanie, w którym wzięła udział wyjątkowo duża liczba uzbrojonych funkcjonariuszy OMONu. Spowodowało ono krótkie wstrzymanie nadawania analogowego i sparaliżowało na jeden dzień pracę informacyjnej służby wiadomości ATR. W czasie przeprowadzania działań śledczych zanotowano przypadki przeszkadzania w działalności dziennikarskiej pracowników kanału. Przedstawicielka OBWE ds. wolności mediów Dunja Mijatović skrytykowała najazd przedstawicieli struktur siłowych Krymu na telewizję „ATR” w Symferopolu, uznając to za ingerencję w działalność wolnych i niezależnych mediów. ● 28.01.2015 przed posiedzeniem sądu związanym z obywatelstwem Ołeksandra Kolczenki, operatora telewizji „Czornomorska” nie wpuszczono do budynku Kijowskiego Sądu Rejonowego miasta Symferopola. Ochrona uzasadniła to brakiem decyzji sędziego o udzieleniu zgody na nagrywanie wideo. ● 29.01.2015 zakończył się termin składania dokumentów dla udziału w konkursie na „naziemną emisję z wykorzystaniem konkretnych częstotliwości radiowych na terytorium nowych podmiotów Federacji Rosyjskiej - Republiki Krymu i miasta federalnego znaczenia Sewastopola”, który był zaplanowany w ramach posiedzenia Federalnej komisji konkursowej ds. radia i telewizji na 25.02.2015. ● 30.01.2015 przywódca Krymu Aksionow wydał Dekret “O zatwierdzeniu Kompleksowego planu przeciwdziałaniu ideologii terroryzmu w Republice Krymu na lata 2015-2018”, który jest otwartym zagrożeniem wolności słowa i wyrażania poglądów. Największe obawy związane są z działaniami mającymi na celu ochronę przestrzeni internetowej na Krymie і blokadą stron internetowych, które według miejscowych organów władzy „umieszczają terrorystyczne i ekstremistyczne materiały”. ● Na rosyjskim portalu społecznościowym „Odnoklassniki” administracja zablokowała, a następnie usunęła jedną z najbardziej licznych grup o nazwie „Krym i Tatarzy krymscy”. Poinformował o tym przewodniczący Związku Tatarów krymskich w Moskwie Mustafa Muchteremow. Według niego, liczba uczestników grupy wynosiła 14500, działała ona od maja 2008 roku.

LUTY 2015 ● 03.02.2015 podczas przedsięwzięć poświęconych pamięci ukraińskiego piosenkarza Kuźmy Skriabina (Andrija Kuźmenki), w Symferopolu przedstawiciele paramilitarnych grup w obecności policji starali się przeszkodzić w prowadzeniu 28

działalności zawodowej dziennikarzom, którzy obsługiwali to wydarzenie. Od przedstawicieli co najmniej 3 mediów żądali wstrzymania wykonywania zdjęć i kręcenia wideo. ● 13.02.2015 Serhij Aksionow oświadczył, że Krym znajduje się w „półwojennym stanie” i w związku z tym na półwyspie nie ma miejsca dla „wrogich mediów”. ● 13.02.2015 dwie nieznane osoby, na polecenie przewodniczącej Ałusztyńskiej Rady Miejskiej Hałyny Ohniewej, siłą zmusiły pracowników gazety “Krymskij Telegraf”, aby opuścili salę, gdzie odbywało się posiedzenie rady miejskiej. ● 17.02.2015 w Armiańsku dostawców internetu zobowiązano do zamknięcia dostępu abonentów do stron internetowych, na których są materiały o charakterze ekstremistycznym. Poinformowała o tym służba prasowa krymskiej prokuratury.

Wcześniej z podobnym żądaniem do dostawców wystąpiła prokuratura w Krasnoperekopsku. ● 25.02.2015 оdbył się konkurs dotyczący podziału częstotliwości. Wyniki konkursu pokazały, że prawa do częstotliwości, które należą do krymskich firm, oddane zostały dużym rosyjskim holdingom. W ten sposób, w lutym, wszystkim działającym na Krymie prywatnym stacjom radiowym zabrano częstotliwości. Co więcej, nie dopuszczono ich nawet do konkursu. ● Sześć krymskich przedsiębiorstw radiowych skierowały pisma do organów krymskiej i rosyjskiej władzy z prośbą o przeniesienie terminu złożenia dokumentów i przeprowadzenia konkursu. Odpowiedzi od urzędników z federalnych instytucji nie było. Potem Roskomnadzor uznał, że krymscy nadawcy radiowi mogą działać w oparciu o poprzednie licencje do 01.04.2015, ale w żaden sposób nie wyjaśnił sytuacji, w której odbył się podział częstotliwości. ● W Kerczu miejscowa władza odmówiła przedłużenia umowy wynajmu TRK „Kercz”, która w związku z tym była zmuszona wstrzymać nadawanie, gdyż nie miała pieniędzy na wynajem innego pomieszczenia, demontaż i transport sprzętu.

W administracji Kerczu wyjaśniono, że zgodnie z prawem, nie można zawrzeć umowy z przedsiębiorstwem, które ma długi za wynajem, które w przypadku TRK „Kercz” wynoszą, według administracji, 98000 rubli. ● W miastach Krymu zauważalna jest praktyka, kiedy przedsiębiorstwa celowo nie otrzymują informacji o danych potrzebnych do zapłacenia długów, aby w przyszłości na tej podstawie nie przedłużać z nimi umów wynajmu. ● W organach sądowych Krymu pojawiła się praktyka niewpuszczania dziennikarzy z kamerami wideo do budynku sądu. ● Kijowskie wydawnictwo ignoruje pisma redaktora naczelnego jedynej gazety ukraińskojęzycznej „Krymska switłycia” o wznowieniu wydawania wersji drukowanej, choć nie informowało ono redakcji o wstrzymaniu współpracy. W lutym gazeta ukazywała się tylko w wersji elektronicznej.

29

MARZEC 2015 Jednym z głównych zagrożeń dla wolności słowa na Krymie w marcu 2015 roku były żądania rejestracji na podstawie rosyjskiego prawa do 01.04.2015. Duża liczba mediów nie była w stanie przejść procesu rejestracji w wyznaczonych terminach.

Można zauważyć wybiórczość w rejestrowaniu mediów, w zależności od ich polityki informacyjnej i wybiórczość w zakazywaniu działalności informacyjnej mediom, które nie zostały zarejestrowane. ● 12.03.2015 dziennikarzy nie wpuszczono do budynku sądu rejonowego dzielnicy Zaliznyczna w Symferopolu, gdzie odbywały się posiedzenia sądów zajmujących się sprawami organizatora i uczestników akcji 9 marca (Welder Szurdżiew, Leonid Kuzmin, Ołeksandr Krawczenko). ● Wszczęto pierwsze postępowanie karne przeciwko mediom na podstawie artykułu mówiącego o separatyzmie. Pretekstem było umieszczenie na stronie internetowej Centrum Śledztw Dziennikarskich wywiadu z dowódcą batalionu „Krym”. Stało się to podstawą do przeprowadzenia przeszukiwań w domach rodziców autora materiału Hanny Andrijewskiej i byłego redaktora strony internetowej CŚDz Natalii Kokorinej. CŚDz jest ukraińskim medium zarejestrowanym w Kijowie. ● 13.03.2015 w budynku rodziców pracownicy Centrum Śledztw Dziennikarskich Hanny Andrijewskiej przeprowadzono przeszukanie, zarekwirowano sprzęt komputerowy, który nie należy do Andrijewskiej. Sama Hanna mieszka obecnie w Kijowie. Rodzice dziennikarki pokazali decyzję sądu w Symferopolu, gdzie napisano, że wobec Andrijewskiej wszczęto postępowanie karne w związku z materiałem, w którym jakoby znajdują się nawoływania do obalenia władzy na Krymie. ● 13.03.2015 przeprowadzono przeszukanie w domu rodziców byłej rеdaktor strony internetowej Centrum Śledztw Dziennikarskich Natalii Kokorinej. Adwokat nie został dopuszczony do przeprowadzenia działań śledczych. Po przeszukaniu Kokorina została zawieziona do FSB, gdzie została przesłuchana w charakterze świadka w sprawie karnej wszczętej na podstawie artykułu 280.1, który przewiduje odpowiedzialność za publiczne nawoływanie do działań mających na celu naruszenie integralności terytorialnej Rosji. Została wypuszczona po 6-godzinnym przesłuchaniu. ● 13.03.2015 grupie zdjęciowej „Czornomorskiej TRK” funkcjonariusze FSB zabronili kręcić wideo niedaleko budynków, gdzie przeprowadzano przeszukanie pracowników Centrum Śledztw Dziennikarskich. Dziennikarz próbował wezwać policję, ale numer telefonu nie odpowiadał. ● 13.03.2015 podczas przesłuchania byłego redaktora Centrum Śledztw Dziennikarskich Natalii Kokorinej do grupy dziennikarzy podeszli funkcjonariusze policji. Spisali dane wszystkich dziennikarzy i numery rejestracyjne samochodów, którymi przyjechali. Radiowóz dyżurował do zakończenia przesłuchania.

30

● 14.03.2015 podczas nagrania wywiadu z proukraińskimi działaczami polscy dziennikarze Polsat News spotkali się z agresywnym zachowaniem przedstawicieli „krymskiej samoobrony”. Przedstawiciele mediów byli zmuszeni wezwać policję, która zabrała na komisariat samych dziennikarzy i uczestników wywiadu dla złożenia zeznań. ● 14.03.2015 w Symferopolu podczas wywiadu z polskim dziennikarzem przedstawiciele „krymskiej samoobrony” zatrzymali działaczy Leonida Kuzmina i Ołeksandra Krawczenkę. Powodem było to, że Krawczenko miał żółto-niebieskie wstążki. Dziennikarze wezwali policję, ale policjanci zawieźli działaczy oraz dziennikarza telewizji Polsat News Tomasza Kułakowskiego do centralnego wydziału.

Potem Kuzmin i Krawczenko zostali skierowani do Centrum Przeciwdziałania Ekstremizmowi. ● 24.03.2014 Serhij Aksionow oświadczył, że informacja o wznowieniu nadawania ukraińskich mediów na półwyspie jest niezgodna z prawdą. ● 27.03.2015 Roskomnadzor po raz kolejny poinformował o odmowie ponownej rejestracji agencji informacyjnej QHA w związku z tym, że „nie podano dokładnie informacji o założycielu w części danych dokumentów tożsamości”, a dokładnie nie podano, kto i kiedy wydał dokument. ● 30.03.2015 w Symferopolu funkcjonariusze policji zatrzymali 8 osób za organizację „niezgodnie z prawem imprezy masowej”. Jak wyjaśnił działacz Jefremow, obecni planowali zrobić wideooświadczenie z poparciem dla telewizji ATR. Zatrzymani twierdzą, że czyniono wobec na nich presję psychologiczną i zastraszano. ● 30.03.2015 Ministerstwo Polityki Wewnętrznej, Informacji i Łączności Republiki Krymu oświadczyło, że osiągnięto porozumienie z Federalną Agencją ds. Druku i Komunikacji Masowych o otrzymaniu państwowej pomocy w 2015 dla drukowanych mediów na Krymie. ● Do końca marca 2015 roku jedna krymskotatarska gazeta o neutralnej treści „Hołos Krymu” przeszła procedurę rejestracji w wyznaczonych terminach, dwie gazety „Kyrym” i „Jany Dunya” znajdują się na etapie rejestracji, a gazeta „Awdet” i agencja informacyjna QHA, których polityka redakcyjna zawiera krytykę krymskich władz, nie otrzymały zgody na rejestrację.

KWIECIEŃ 2015 ● W kwietniu przeprowadzono wiele przeszukiwań, przesłuchań i zatrzymań dziennikarzy i pracowników mediów. Wszystkie te przypadki były związane właśnie z zawodową działalnością dziennikarzy lub pracowników mediów, a także z 31

wolnością wyrażania poglądów w internecie. ● Stanem na 01.04.2015 Roskomnadzor zarejestrował 232 środki masowego przekazu, z których 163 to media drukowane i agencje informacyjne, 8 to wydawnictwa sieciowe, 19 to telewizje, 42 to stacje radiowe. Na początku zeszłego roku na Krymie zarejestrowano 1840 środków masowego przekazu. W rezultacie ponownej rejestracji wiele mediów zmuszone zostały do wstrzymania nadawania. ● 01.04.2015 Kierownictwo agencji „Krymski nowyny” (QHA) podjęło decyzję o przeniesieniu głównego biura przedsiębiorstwa do Kijowa ze względu na odmowę rejestracji. Roskomnzdor odmówił rejestracji agencji w lutym 2015. ● 01.04.2015 Krymskotatarska telewizja ATR wstrzymała nadawanie. Razem z ATR, z anteny znikną dziecięcy krymskotatarski kanał «Lale», stacje nadające na UKF „Mejdan”, „Lider”, a także portal internetowy „15 chwyłyn”, które wchodziły w skład jednego holdingu. ● 01.04.2015 Krymskotatarski ruch społeczny „Kyrym” inicjował utworzenie na Krymie krymskotatarskiej publicznej spółki telewizyjno-radiowej. ● 03.04.2015 Krymscy dostawcy internetu zablokowali ukraińską stronę „Nowego Regionu”. Mieszkańcy Krymu, którzy próbowali odwiedzić stronę, widzą ostrzeżenie, że „została ona zablokowana na podstawie prawa federalnego”. Agencja Informacyjna „Nowyj Region” podzieliła się w końcu na rosyjską i ukraińską redakcję. ● 08.04.2015 w Symferopolu funkcjonariusze FSB wezwali na przesłuchanie dziennikarkę Centrum Śledztw Dziennikarskich Аnnę Szajdurowę. Podczas zaproszenia na przesłuchanie, nie wręczono jej wezwania, co jest naruszeniem przepisów karnoprocesowych. Przesłuchanie odbywało się w ramach sprawy karnej dotyczącej nawoływania do naruszenie integralności terytorialnej (art. 280.1 КК FR), wszczętej przeciwko dziennikarce Annie Andrijewskiej w związku z opublikowaniem jej materiału o batalionie „Krym” w strefie operacji antyterrorystycznej. Adwokat i dziennikarka pisemnie zobowiązali się do nie informowania o jego przebiegu. ● 09.04.2015 w Jałcie funkcjonariusze FSB przeprowadzili przeszukanie w budynku byłej wicenaczelnej agencji informacyjnej BlackSeaNews Теtiany Huczakowej. Huczakowa już od ponad roku nie pracuje w agencji ponieważ redakcja przeprowadziła się do Kijowa. Według pracowników medium, przeszukanie trwało, zabrano sprzęt komputerowy. Po przeszukaniu T. Huczakowa została przesłuchana i wypuszczona późnym wieczorem. Podstawy przeszukania i przesłuchania są ustalane. ● 09.04.2015 doszło do napadu na redaktora portalu „Informer” Іrynę Ostaszczenko w Sewastopolu około 11:00 rano na klatce schodowej, gdzie mieszka dziennikarka. Główną wersją śledztwa było to, że Ostaszczenko spadła ze schodów, stąd ma obrażenia głowy. Sferą profesjonalnych zainteresowań dziennikarki były 32

korupcyjne śledztwa w dziedzinie nieruchomości. Iryna zmarła 31.08.2015. ● 11.04.2015 w Symferopolu funkcjonariusze Centrum Przeciwdziałania Ekstremizmowi przeprowadzili przeszukanie w budynku operatora Ameta Umerowa i wezwali na rozmowę do Centrum Przeciwdziałania Ekstremizmowi. Według A. Umerowa, pretekstem dla przeszukania była przyjaźń na portalu społecznościowym z osobą, która popełniła samobójstwo. Jednak, sam Umerow, nie pamięta tej osoby, a jego bliscy wiążą działania funkcjonariuszy z krytycznymi wypowiedziami Umerowa na portalach społecznościowych pod adresem przedstawicieli władzy. ● 21.04.2015 w Symferopolu funkcjonariusze Komitetu Śledczego przeprowadzili przeszukanie w budynku operatora krymskotatarskiej telewizji ATR Eskenedera Nebijewa. Е. Nebijew był zatrzymany, a 22.04.2015 został aresztowany na podstawie podejrzeń o udział w masowych zamieszkach w ramach tak zwanej sprawy 26.02.2014. Е. Nebijew stwierdza, że był tam jako operator i wykonywał obowiązki służbowe informując o wydarzeniu. Śledczy twierdzą, że E. Nebijew był jednym z organizatorów wydarzenia i tego dnia nie wykonywał obowiązków zawodowych. Nebijew został wypuszczony z aresztu śledczego 18.06.2015. ● 21.04.2015 bloger Marlen Mużdabajew poinformował na Facebooku, że do budynku jego rodziców w Symferopolu przyszła policja (sam Mużdabajew na Krymie nie mieszka). Mużdabajew uważa, że funkcjonariusze policji szukają jego i zaznacza, że w ciągu trzech miesięcy to już czwarta wizyta funkcjonariuszy u jego rodziców. ● 22.04.2015 ukazał się dekret Aksionowa «O Publicznej Krymskotatarskiej Spółce Radiowo-Telewizyjnej». Przewiduje on utworzenie Publicznej Krymskotatarskiej Spółki Radiowo-Telewizyjnej i stworzenie odpowiedniej Rady.

Skład Rady zatwierdza osobiście przywódca Krymu na podstawie kandydatur, które zostaną mu przedstawione przez Państwowy Komitet ds. stosunków między narodami i osób deportowanych. ● 22.04.2015 dyrektor krymskotatarskiej agencji informacyjnej QHA Hajana Juksel została wezwana do Centrum Przeciwdziałania Ekstremizmowi. Podstawą do wezwania było umieszczenie informacji o OUN i UPA. Co do Juksel, napisano protokół o występku administracyjnym przewidzianym w pkt. 2 art. 13.15 Kodeksu Naruszeń Administracyjnych FR „Nadużywanie wolności informacji masowej”. ● 27.04.2015 w Symferopolu z oficjalną wizytą przebywał premier FR Dmitrij Miedwiediew. Część krymskich dziennikarzy nie otrzymała akredytacji z przyczyn „nielojalności”. Między innymi, na profilu jednej z dziennikarek na portalu społecznościowym znaleziono zdjęcia wydarzeń na Majdanie, zrobione podczas wykonywania obowiązków służbowych. Stało się to podstawą do odmówienia akredytacji.

33

● W Symferopolu otwarto centrum prasowe Międzynarodowej Agencji Informacyjnej „Russia Today”, administracja którego oświadcza, że pozostawia sobie prawo do odmawiania akredytacji bez wyjaśnienia przyczyn. Związek zawodowy pracowników niezależnych mediów uważa, że za pomocą takich centrów prasowych tworzy się możliwość „filtracji” mediów i dodatkowe narzędzia ograniczające wolność słowa.

MAJ 2015 ● 14.05.2015 operatora telewizji ATR nie wpuszczono do budynku sądu, gdzie odbywało się posiedzenie o przedłużeniu środków zapobiegawczych wobec Achmeta Czyjhoza i wydawano wyrok w sprawie aktywisty Majdanu Ołeksandra Kostenki.

Przedstawiciele rosyjskich kanałów (NTW, Rosija-1) przeszli bez przeszkód. ● 18.05.2015 w Symferopolu policja zatrzymała i zawiozła na komisariat pracowników medium „Za prawa człowieka”. Dziennikarze rozmawiali z jednym z krymskotatarskich działaczy. Na komisariacie pobrano ich odciski palców. Po trzech godzinach dziennikarzy wypuszczono, nie postawiono zarzutów, a protokołu zatrzymania nie udostępniono. ● 21.05.2015 na trasie Symferopol – Armiańsk funkcjonariusze policji drogowej zatrzymali samochód ukraińskiej telewizji Inter, skontrolowali samochód, sprawdzili dokumenty. Zawieziono ich na komisariat policji w Armiańsku „dla ustalenia tożsamości”. Pobrano odciski palców. Po 4 godzinach dziennikarzy wypuszczono i wręczono protokół. ● Sędzia Sądu Najwyższego na Krymie odrzucił zażalenie grupy zdjęciowej telewizji ATR dotyczące robienia zdjęć w czasie posiedzenia, gdzie rozpatrywano skargę apelacyjną o środku zapobiegawczym dla pracownika telewizji ATR Еskendera Nebijewa. Sędzia motywował swoją odmowę tym, że sprzęt nagrywający, według niego, przeszkadza w pomieszczeniu, a sprawa nie jest interesująca dla społeczeństwa. ● 26.05.2015 w Jałcie funkcjonariusze FSB przeprowadzali kontrolę aut. Te działania nagrywał miejscowy blogger. Funkcjonariusz FSB poprosił go o udanie się na komisariat, gdzie zabrano mu kamerę pod pretekstem dołączenia nagrań do materiałów kontroli. Gdy po 40 minutach kamerę zwrócono, wszystkie pliki były popsute. ● Jednym z zagrożeń wolności słowa na Krymie jest stosowanie norm rosyjskiego prawa, а dokładnie, art. 280.1. КК RF «Publiczne nawoływania do przeprowadzania działań mających na celu naruszenie integralności terytorialnej FR» (maksymalna kara — pozbawienie wolności do lat 5). Sprawy karne na podstawie tego artykułu są wszczynane nawet wobec osób, które nie mieszkają już 34

na terytorium Krymu. ● W maju prokurator Krymu Natalia Pokłońska poinformowała, że oddział śledczy FSB na Krymie wszczął postępowanie karne przeciwko kierownikowi Medżlisu Narodu Krymskotatarskiego, ukraińskiemu posłowi Refatowi Czubarowowi, na podstawie art. 280.1. КК FR «Publiczne nawoływania do przeprowadzania działań mających na celu naruszenie integralności terytorialnej FR». Oprócz tego, prokurator dodała, że Refat Czubarow jest poszukiwany listem gończym. ● Naczelny portalu BlackSeaNews Andrij Kłymenko poinformował, że w stosunku do niego na Krymie wszczęto postępowanie karne na podstawie art. 280.1 КК FR. Redakcja portalu BlackSeaNews wyprowadziła się z Krymu wiosną 2014 roku i prowadzi swoją działalność w Kijowie.

CZERWIEC 2015 ● 18.05.2015 kierownictwo telewizji ATR wystąpiło z oświadczeniem na konferencji prasowej w Kijowie i zapowiedziało wznowienie nadawania z terytorium kontynentalnej Ukrainy. Właściciel telewizji Lenur Islamow podkreślił, że pracownicy, którzy pozostali na Krymie, nie biorą udziału w tym procesie. ● Na kontynentalnej części Ukrainy wstrzymano druk „Krymskiej switlyci” jedynej ukraińskojęzycznej gazety Krymu. Jej naczelny Wiktor Kaczuła powiedział, że odpowiada za to zleceniodawca – Ministerstwo Kultury Ukrainy.

LIPIEC 2015 ● 02.07.2015 w Sewastopolu resztowano bloggera Jurija Ilczenkę za krytykę na portalu społecznościowym „Vkontaktie” okupacji Krymu. Jak powiedział jego ojciec Hennadij Ilczenko: „przyjaciółkę Jurija zmuszono, aby podpisała oświadczenie, że molestował jej córkę – to metody KGB i za to grozi mu teraz od 12 do 20 lat więzienia. Jurij jest teraz katowany w areszcie śledczym, jego biją, ma złamany kręgosłup, odbite nerki, i możliwe jest, że nie dożyje do sądu”. ● 24.07.2015 Doradca Ministra Polityki Informacyjnej oświadczył, że państwowe media informują o Krymie za pomocą krymskich kanałów. Ich transmisję zapewnia telewizja «Ukraine Tomorrow», która jest tworzona przez Ministerstwo Polityki Informacyjnej i Państwową Spółkę Telewizyjno-Radiową „Krym”, działalność której jest wznawiana.

35

SIERPIEŃ 2015 ● 02.08.2015 nieznani sprawcy zniszczyli pomieszczenia krymskotatarskiej gazety «Jani Dunya» w Symferopolu.

redakcji

● 20.08.2015 zmarł dziennikarz «Krymskiej Prawdy» Ołeksij Jermolin. Miał uszkodzenie czaszki, z powodu którego zmarł nie odzyskując przytomności . ● 31.08.2015 zmarła z powodu uszkodzenia czaszki Іryna Ostaszczenko, na którą napadnięto w kwietniu. Ostaszczenko była redaktorem portalu «Informer» w Sewastopolu, prowadziła śledztwa antykorupcyjne w dziedzinie nieruchomości.

WRZESIEŃ 2015 ● Na Krymie rozpoczął nadawanie krymskotatarski społeczny kanał telewizyjny «Millet». Wszystkie programy są prowadzone w dwóch językach — po rosyjsku i krymskotatarsku. Oprócz telewizji w najbliższym czasie zostanie uruchomione radio. ● 16.09.2015 media na Krymie znalazły się nie w próżni prawnej, a w sytuacji pseudoprawa, gdy wolę polityczną maskuje się normą prawną. Taką myśl wyraził w czasie konferencji międzynarodowej «Forum 2000» w Pradze rosyjski prawnik w dziedzinie mediów Fedir Krawczenko. ● 16.09.2015 Zgodnie z nowymi zasadami, na Krym mogą przyjeżdżać zagraniczni dziennikarze. Rada Ministrów Ukrainy zmieniła „Zasady wjazdu na tymczasowo okupowane terytorium Ukrainy”. Zmiany do rozporządzenia rządowego nr 367 z dn. 04.06.2015 roku wprowadzono w drodze rozporządzenia nr 722 z dn. 16.09.2015 ● 22.09.2015 «Krymska Misja Terenowa ds. Praw Człowieka» (KMP) otrzymała od rosyjskich władz informację o wpisaniu jej na listę „organizacji niechcianych” - de facto została ogłoszona poza prawem. W związku z tym KMP przekazała część swoich funkcji nowym strukturom: Krymskiej Grupie ds. Praw Człowieka i Terenowemu Centrum Praw Człowieka. ● 22.09.2015 Ministerstwo Polityki Informacyjnej Ukrainy i ukraińska redakcja «Radia Swoboda» zaprezentowały projekt «Radio Krym. Realiji» z udziałem krymskich dziennikarzy Wołodymyra Prytuły – kierownika krymskiego projektu Radia Swoboda «Krym. Realiji» i Ołeksandra Jankowskiego – kierownika programu «Krym. Realiji». ● 23.09.2015 Prokurator Krymu Natalia Pokłonska i Ministerstwo Informacji Krymu zalecili dziennikarzom nieużywania w publikacjach nazwy «Medżlis Narodu Krymskotatarskiego». Odpowiedni list otrzymały redakcje krymskich i 36

sewastopolskich mediów. ● 23.09.2015 Za krytykę na antenie oficjalnej linii Kremla zwolniono ze stanowiska redaktora naczelnego radia internetowego Ogólnorosyjskiego Towarzystwa Niewidomych Оłeha Szewkuna. Dziennikarz nazwał aneksję Krymu niezgodną z prawem. ● 27.09.2015 dyrektor Centrum Pogotowia Ratunkowego Symferopola Hеnnadij Antoniuk oświadczył, że wiele miejscowych mediów tworzy „obraz rzeźnika” osoby podejrzewanej w zabójstwie dwóch pracowników pogotowia ratunkowego. ● 28.09.2015 Przedstawiciele drukowanych mediów zażądali od «Poczty Krymu», aby zorganizowała sprawną dostawę zaprenumerowanej prasy do regionów Krymu i wsi, leżących daleko od miast. Jej obecny stan uznali za niezadowalający.

PAŹDZIERNIK 2015 ● 02.10.2015 Inicjator akcji «obywatelska blokada Krymu», biznesmen, właściciel krymskotatarskiego holdingu medialnego ATR Lenur Islamow oświadczył, że nieznani sprawcy zaczęli grozić mu pobiciem i żądali odblokowania linii kolejowej prowadzącej do fabryki Ukrainian Chemical Products, wcześniej znanej jako „Krymski Tytan”. ● 03.10.2015 Organizacja pozarządowa «Internews-Ukraina», Instytut Polityki Europejskiej «Europeum» (Praga, Czechy) i program «Transition» MSZ Czech stworzyły niezależny portal porad prawnych PRAVOSMI.NET dla pomocy ukraińskim dziennikarzom, którzy pracują na Krymie. ● 03.10.2015 Roskomnadzor poinformował redаkcje АI «CŻR» і «Podiji Krymu» o ograniczeniu dostępu do nich z terytorium Rosji na podstawie polecenia Prokuratury Generalnej Rosji. Natychmiastowe polityczne blokowanie stron internetowych za „zachęcanie do masowych zamieszek” i udziału w niezgodnych z prawem akcjach zostało w Rosji zalegalizowane od lutego 2014. Ustawa, która została przygotowana przez deputowanego Dumy z partii LDPR Andrieja Ługowoja, pozwala prokuratorowi generalnemu i jego zastępcom na zablokowanie stron internetowych na tej podstawie bez decyzji sądu. ● 05.10.2015 Przygotowanie reportażu wideo o remoncie dróg w Аrmiańsku zakończyło się zastosowaniem przemocy fizycznej wobec pracownika miejscowych mediów. ● 10.10.2015 Rosyjski dziennikarz Jewhen Tytow oświadczył, że śledzili go nieznani sprawcy w czasie jego wyjazdu na miejsce budownictwa mostu przez Cieśninę Kerczeńską, który ma połączyć zaanektowany Krym z kontynentalną 37

częścią Rosji. ● 12-14.10.2015 Nа forum regionalnych mediów w Ałuszcie rozmawiano o zastępowaniu importu miejscowymi towarami w sferze mediów. Organizatorem było Ministerstwo Polityki Wewnętrznej, Informacji i Łączności Krymu. ● 12.10.2015 byłego operatora telewizji ATR 29-letniego Eskendera Nebijewa sąd Symferopola skazał na 2 lata i 6 miesięcy więzienia w zawieszeniu na 2 lata w sprawie „organizacji masowych zamieszek pod ścianami krymskiego parlamentu 26.02.2014». ● 13.10.2015 Niezależny Związek Zawodowy Pracowników Mediów Ukrainy żąda od ukraińskiej władzy reakcji na działania okupacyjnych urzędników i sędziów wobec do operatora telewizji ATR Еskendera Nebijewa. ● 13-18.10.2015 w Jałcie odbyła się konferencja młodych dziennikarzy, w której wzięli udział fachowcy z niektórych państw europejskich. ● 13.10.2015 w służbie prasowej rosyjskiego Ministerstwa Polityki Wewnętrznej, Informacji i Łączności ogłoszono o rozpoczęciu konkursu «Dziennikarz roku 2015», który jest przeprowadzany wśród pracowników miejskich, republikańskich i federalnych mediów na terytorium republiki Krym. Nagroda zostanie przyznana w grudniu. ● 15.10.2015 Komitet Niezależnego Związku Zawodowego Pracowników Mediów Ukrainy (NMPU) przygotowuje oficjalne pismo do państwowych organów Ukrainy dotyczące uproszczenia procesu przekraczania granicy administracyjnej z Krymem przez dziennikarzy zagranicznych. Także NMPU przygotowuje listy do organizacji dziennikarskich z różnych krajów, które wchodzą do Międzynarodowej Federacji Dziennikarzy i Europejskiej Federacji Dziennikarzy, z wyjaśnieniem zasad wjazdu na tymczasowo okupowany Krym. ● 16.10.2015 Na remont budynku ТRK „Krym”, kupno nowych kamer, wyposażenia studia i nowych samochodów z budżetu republiki wydano 300 000 000 rubli. W TRK jako pierwsi w Rosji postanowili zastąpić kupowany za granicą sprzęt wideo, produkowanym w Rosji. ● 20.10.2015 w Sewastopolu grupa zdjęciowa projektu telewizyjnego „Nawihator zdorowja. Krymskyj rehion” otrzymała od miejskiego departamentu ochrony zdrowia decyzję o tym, że „nieznane osoby z kamerami nie mogą wchodzić na terytorium placówek medycznych bez wcześniejszego uzgodnienia”. ● 23-24.10.2015 w Symferopolu odbędzie się Festiwal Rosyjskiej Prasy w Republice Krym. Organizacją i przeprowadzeniem imprezy zajmuje się Niekomercyjna «Narodowa Sieć Rozpowszechniania Prasy „Sojuzpieczat’” wspólnie ze Stowarzyszeniem Rozpowszechniania Produkcji Drukowanej przy wsparciu Federalnej Agencji ds. Druku i Komunikacji Masowych, przy udziale Grupy „Kardos”.

38

4. KRYMSKIE REDAKCJE, KTÓRE UCIERPIAŁY WSKUTEK ANEKSJI KRYMU ● Ucierpiały takie periodyki jak „Krymska switłycia” («Кримська Світлиця»), “Dumka («Думка»), “Krymske słowo” («Кримське слово»), “Słowo Sewastopola” («Слово Севастополя»), “Dzwin Sewastopola” («Дзвін Севастополя»). ● Przenieśli się na kontynentalną cześć Ukrainy dziennikarze mediów internetowych: “Ukrajinske żyttia w Sewastopoli” («Українське життя в Севастополі»), BlackSeaNews, “Sobytija Kryma” («События Крыма»), “Grażdanskaja oborona” («Гражданская оборона»), centrum medialne «IPC Sewastopol». ● Przeniosły się do Odessy z Sewastopola: redakcja TRK „Briz” («Бріз») i redakcja gazety marynarki wojennej Ukrainy „Fłot Ukrainy” («Флот України»). ● Przeniosły się do Kijowa: Centrum Śledztw Dziennikarskich («Центр журналістських розслідувань»), agencja informacyjna Qırım Haber Agentliği (QHA), Czornomors’ka TRK («Чорноморська ТРК»), Radio Assol (Радіо «Ассоль»). ●

39

Przeniósł się do Warszawy: kanał Ukraine Social Community.

ŹRÓDŁA

MATERIAŁY ANALITYCZNE 1. Інформаційно-аналітичий центр «СОВА» Analityczne „SOWA”).

2.

(Centrum Informacyjno-

Комітет по захисту журналістів (Komitet Ochrony Dziennikarzy).

3. Кримська польова місія по правам людини (Krymska Misja Terenowa ds. Praw Człowieka).

4.

Телекритика (Telekrytyka).

5.

Крим. Реалії (Krym. Realia).

6.

Громадське радіо (Radio Publiczne).

7.

Інститут Масової Інформації (Instytut Informacji Masowej).

8.

Free Crimea.

9. Звіт Правозахисної організації Freedom House (Raport Freedom House, organizacji działającej w dziedzinie praw człowieka).

10. Звіт Amnesty International «Один рік потому: Порушення прав на свободу вираження думок, зібрань та обєднань в Криму» (Raport Amnesty International „Rok później: naruszenia praw do wolności wypowiedzi, zgromadzeń i zrzeszania się na Krymie”).

11.

Committee to Protect Journalists «Свобода слова стрімко погіршується» („Wolność słowa gwałtownie się pogarsza”) 12. Андрій Клименко: «Порушення прав людини в окупованому Росією Криму» (Andrij Kłymenko: „O łamaniu praw człowieka na okupowanym przez Rosję Krymie”).

ARTYKUŁY O KRYMSKICH DZIENNIKARZACH 13.

«Крим: тиск на журналістів» („Krym: dziennikarze pod presją”) 17.03.2014

14. «И «нелегалы», и предатели... Крымская журналистика в условиях оккупации» („I „nielegalni”, i „zdrajcy”… Dziennikarstwo krymskie w warunkach okupacji”) 20.03.2014 40

15. Ірина Прокопюк: «Из «Кафы» реклама практически исчезла, потому что бизнес в Крыму замер» (Iryna Prokopiuk: „Z „Kafy” reklama praktycznie zniknęła, dlatego że biznes na Krymie prawie zamarł”) 25.03.2014 16. Заір Акадиров: «Большая часть коллег переориентирована сейчас на крымскую власть, на официальную Москву» (Zair Akadyrow: „Większa część kolegów patrzy teraz w kierunku władz krymskich, w kierunku oficjalnej Moskwy”) 26.03.2014 17. Осман Пашаєв: «Ми вже працюємо в умовах окупації, і все нормально» (Osman Paszajew: „Już pracujemy w warunkach okupacji, i wszystko jest w porządku”) 28.03.2014 18. Лєнур Юнусов: «Я не вижу причины украинским СМИ и журналистам бросать все и уезжать из Крыма» (Lenur Junusow: „Nie widzę powodu, dla którego ukraińskie media i dziennikarze mieliby wszystko porzucić i wyjeżdżać z Krymu”) 01.04.2014 19. Юлія Шестакова: «Когда люди видели фотоаппарат и диктофон, они летели на меня с кулаками» (Julia Szestakowa: „Gdy ludzie widzieli aparat fotograficzny i dyktafon, lecieli do mnie z pięściami”) 05.06.2014 20. Сергій Мокрушин: «В Крыму невозможно работать журналистом» (Serhij Mokruszyn: „Na Krymie praca dziennikarzy stała się niemożliwa”) 03.07.2014 21. «Как уничтожаются неугодные оккупационной «власти» медиа в Крыму» („Jak są niszczone niewygodne dla „władzy” okupacyjnej media na Krymie”) 23.10.2014 22.

«Кто уехал из Крыма...» („Kto wyjechał z Krymu...”) 06.02.2015

23. Тетяна Ріхтун: «Оккупация изгнала из Крыма СМИ и затормозила рабочие предприятия» (Tetiana Richtun: „Okupacja wypędziła z Krymu media i zahamowała działalność przedsiębiorstw”) 03.03.2015 24. Андрій Клименко: «Порушення прав людини в окупованому Росією Криму» (Andrij Kłymenko: „O łamaniu praw człowieka na okupowanym przez Rosję Krymie”).

25. «Рік окупації для кримських ЗМІ. Частина друга» („Rok okupacji dla krymskich mediów. Część druga”) 06.05.2015 26. «СМЕНА ВОРОТ Как живется украинским журналистам-переселенцам» („Zmiana bramy. Jak żyje się ukraińskim dziennikarzom-przesiedleńcom”) 11.05.2015 27. «Виступ Андрія Щекуна у Страсбурзі щодо ситуації з прав людини в Криму» („Wystąpienie Andrija Szczekuna w Strasburgu na temat stanu

41

przestrzegania praw człowieka na Krymie”) 27.05.2015 28. «Идейно-политическая борьба, или журналисты-«россияне» против журналистов-«бандеровцев» („Walka ideowo-polityczna lub dziennikarze”Rosjanie” przeciwko dziennikarzom-”banderowcom”) 28.05.2015 29. Півострів Крим — без права на ліцензію та Ефект Андрушка (Półwysep Krym – bez prawa do licencji i efekt Andruszki) 01.06.2015 30. «Бежать или выживать? В Крыму подвергают репрессиям неугодных журналистов» („Uciekać czy egzystować? Na Krymie niewygodni dziennikarze są poddawani represjom”) 20.06.2015 31. «Медиа в Крыму: как выжить и куда бежать» („Media na Krymie: jak pozostać przy życiu i gdzie uciekać” 22.06.2015 32. «Что случилось с крымскими СМИ» („Co się stało z krymskimi mediami”) 29.06.2015 33. «Что случилось с крымскими СМИ» („Co się stało z krymskimi mediami”) 30.06.2015 34. Музаффар Сулєйманов: «Выбор журналистов Крыма: эмиграция или российская цензура» (Muzaffar Sulejmanow: „Wybór dziennikarzy Krymu: emigracja czy prorosyjska cenzura”) 14.07.2015 35. Радник Міністра інформаційної політики: Державні ЗМІ висвітлюватимуть тему Криму за допомоги кримських телеканалів, що перебувають «в екзилі» (Radca Ministra Polityki Informacyjnej: Państwowe media będą informować o wydarzeniach na Krymie przy pomocy krymskich kanałów telewizyjnych działających na uchodźstwie”) 24.07.2015

42

Stowarzyszenie Wschodnioeuropejskie Centrum Demokratyczne 2015 Okładka fot. Volodymyr Petrov

43