Φάκελος: Άρης Βελουχιώτης

240 17-18 | 6 | 2017 Κ Υ Κ Λ Ο Φ Ο Ρ Ε Ι Μ Α Ζ Ι Μ Ε Τ Η Ν « Ε Φ Η Μ Ε Ρ Ι Δ Α Τ Ω Ν Σ Υ Ν ΤΑ Κ Τ Ω Ν » Τ Ο Υ Σ Α Β Β Α Τ Ο Κ Υ Ρ Ι Α Κ Ο Υ

ΓΙΑ ΠΡΏΤΗ ΦΟΡΆ ΣΤΗ ΔΗΜΟΣΙΌΤΗΤΑ ΤΑ ΈΓΓΡΑΦΑ-ΝΤΟΚΟΥΜΈΝΤΑ

Απόρρητος φάκελος Αρης Βελουχιώτης Γράφουν οι: Γιώργος Πετρόπουλος, Νίκος Χατζηδημητράκος, Νικόλας Ζηργάνος

2

50

17-18 Ιουνίου 2017

|

ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΛΑΡΑΣ- ΑΡΗΣ ΒΕΛΟΥΧΙΩΤΗΣ

Ο κομμουνιστής, ο διωκόμενος, το σύμβολο ΣΗΜΕΙΩΜΑ Οι κάτωθι 54 κομμουνισταί συνελήφθησαν την 1-5-1929 εις τη πλατείαν Ελευθερίας εις ην συνεκεντρώθησαν επ’ ευκαιρία του εορτασμού της εργατικής πρωτομαγιάς και απεστάλησαν εις φυλακάς Συγγρού όπου και ενεκλείσθησαν ούτοι. Ητοι Δημητριάδης Δημήτριος του Ιωάννου, ετών 17, Συνοικ. Ασυρμάτου, εργάτης. (Το τμήμα Γενικής Ασφαλείας Αθηνών)

Τ

ο παραπάνω σημείωμα είναι το πρώτο χρονολογικά έγγραφο που βρέθηκε στον φάκελο του Θανάση Κλάρα (εδώ με το ψευδώνυμο Δημήτρης Δημητριάδης), του μετέπειτα πρωτοκαπετάνιου του ΕΛΑΣ Αρη Βελουχιώτη. Δεν αποτελεί όμως τεκμήριο για την πρώτη ενασχόληση της Ασφάλειας με τον νεαρό τότε κομμουνιστή. Εκτός από τα διάφορα βιογραφικά στοιχεία που κατά καιρούς έχουν δημοσιευτεί για τον Κλάρα, υπάρχουν και στον ίδιο τον φάκελο μια σειρά από ατομικά δελτία δράσης που αποδεικνύουν ότι το πάρε-δώσε του Κλάρα με την Ασφάλεια είχε ξεκινήσει πέντε χρόνια πριν από το επεισόδιο που περιγράφει το πιο πάνω σημείωμα. Η παράλειψη τεκμηρίων της προηγούμενης δράσης του Θανάση Κλάρα από τον φάκελό του θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι είναι αποτέλεσμα του ποινικού της μέχρι τότε χαρακτήρα (όπως είχε χαρακτηριστεί). Δεν συμβαίνει όμως αυτό. Τόσο η πολιτική εκμετάλλευση της μέχρι τότε δράσης του από τα κρατικά όργανα Ασφαλείας όσο και η επαναλαμβανόμενη μετέπειτα (όπως διαπιστώσαμε από τη μελέτη του φακέλου) παράλειψη τεκμηρίων μας οδηγούν σε ένα ασφαλές συμπέρασμα:

Ο φάκελος του Θανάση Κλάρα έχει λεηλατηθεί σε μεγάλη έκταση. Δεν ξέρουμε ούτε μπορούμε να προσδιορίσουμε τον ακριβή χρόνο και τους κάθε φορά λόγους, ούτε τους εκάστοτε δράστες αυτής της λεηλασίας. Υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε. Κι είναι βέβαιο ότι λίγο πριν από την Κατοχή και όταν η χώρα βρισκόταν στα πρόθυρα της κατάρρευσης, οι άνθρωποι του Μανιαδάκη στην Ασφάλεια λεηλάτησαν υλικό από τους φακέλους των κομμουνιστών του Μεσοπολέμου, μέρος του οποίου αργότερα, επεξεργασμένο κατάλληλα, είδε το φως της δημοσιότητας με διάφορους τρόπους. Δεν θα διακινδυνεύσουμε όμως να πούμε ότι υπεξαιρέσεις υλικού δεν έγιναν και αργότερα. Κάτι τέτοιο θα ήταν ανεύθυνο και έξω από κάθε λογική. Περιοριζόμενοι στην περιγραφή και παρουσίαση όσων τεκμηρίων διασώθηκαν στον φάκελο του Θανάση Κλάρα - Αρη Βελουχιώτη -σε συνδυασμό με την αναφορά σε ιστορικά γεγονότα της δράσης του- πιστεύουμε ότι όλα αυτά θα αποτελέσουν για τον αναγνώστη κατάλληλο γνωστικό υλικό για να υποψιαστεί τουλάχιστον τους λόγους αυτής της λεηλασίας. Χωρίσαμε την παρουσίαση του φακέλου σε τρεις περιόδους: την προπολεμική μέχρι το 1939 που ο Θανάσης Κλάρας κάνει τις γνωστές δηλώσεις μετανοίας. Την περίοδο μετά τη δήλωση και έως τον θάνατό του και την μετά θάνατον περίοδο όπου ο Αρης - θρύλος και ο Αρης - σύμβολο συνεχίζει να απασχολεί τις διωκτικές αρχές του κράτους σαν να βρίσκεται ακόμα στη ζωή. Το υλικό των εγγράφων παρατίθεται αναλυτικά και με όλες τις απαραίτητες πληροφορίες ώστε ο αναγνώστης να μπορεί να το κατανοήσει εύκολα, αναλυτικά και με λεπτομέρειες.

Το πρώτο έγγραφο που μπήκε στον φάκελο του Βελουχιώτη

Το δελτίο ταυτότητας και παρακολούθησης του Αρη

Ο

ι περιπέτειες του Θανάση Κλάρα με τις αρχές ασφαλείας ξεκίνησαν τον Ιανουάριο του 1925 με έναν ανορθόδοξο τρόπο. Οπως φαίνεται από τα Ατομικά Δελτία ταυτότητος και παρακολουθήσεως, που υπάρχουν στον φάκελό του, ο Κλάρας συνελήφθη στη Θεσσαλονίκη στις 10 Ιανουαρίου 1925 ως μέλος συμμορίας διαρρηκτών, κατηγορούμενος για σωρεία κλοπών. Στον φάκελό του δεν υπάρχουν άλλα έγγραφα που να αφορούν τη συγκεκριμένη υπόθεση, αλλά είναι γνωστό ότι όντως ο Θανάσης Κλάρας ήταν ένοχος για την πιο πάνω κατηγορία. Πιο συγκεκριμένα, συνελήφθη στις 8 Ιανουαρίου στη Λαμία (στις 10 μεταφέρθηκε στη Θεσσαλονίκη) ως μέλος σπείρας διαρρηκτών. Το γεγονός είχε γίνει πρωτοσέλιδο στις εφημερίδες της Θεσσαλονίκης εξαιτίας του ότι η πλειονότητα των μελών της σπείρας ήταν φοιτητές και μάλιστα παιδιά εύπορων οικογενειών. Η υπόθεση πήρε μετά τις συλλήψεις και πολιτική διάσταση. Ο αστικός Τύπος και η Ασφάλεια παρουσίασαν τη σπείρα σαν ομάδα κομμουνιστών που σχετιζόταν με κλοπές, πλαστογραφίες, εμπόριο όπλων κ.λπ. Ο Θανάσης Κλάρας είχε πράγματι σχέση με αριστερές οργανώσεις. Σχετίστηκε στην αρχή με τους αρχειομαρξιστές της γενέτειράς του, αλλά σύντομα μπήκε στους κύκλους

της ΟΚΝΕ. Το γεγονός αυτό (και κατ’ επέκταση η πολεμική που δεχόταν) θα τον συνόδευε για την υπόλοιπη ζωή του. Για τις κλοπές αυτές ο Κλάρας δικάστηκε σε δύο χρόνων φυλάκιση (αργότερα στο Εφετείο η ποινή μετριάστηκε σε ενάμιση χρόνο). Ακολούθησε η στράτευσή του στον ουλαμό Ανεπιθύμητων Καλπακίου. Μετά το τέλος της θητείας του, ο Θανάσης Κλάρας εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και γρήγορα αναδείχτηκε σε στέλεχος της ΟΚΝΕ. Στις 25-9-1929, με βάση το Ατομικό Δελτίο του φακέλου του, κατηγορήθηκε πάλι για κλοπή και δικάστηκε σε εικοσαήμερη φυλάκιση. Αυτή τη δεύτερη κατηγορία για κλοπή ο Κλάρας, αργότερα, θα την αμφισβητήσει. Ανάμεσα σ’ αυτές τις ποινικές υποθέσεις, που είναι περασμένες στα Ατομικά Δελτία του Κλάρα, συναντάμε το πρώτο σημείωμα της Ασφάλειας που παρουσιάσαμε στον πρόλογο. Ο Κλάρας, λοιπόν, συλλαμβάνεται ως Δημητριάδης Δημήτριος (με το ίδιο ψευδώνυμο αναφέρεται και στον «Ριζοσπάστη» στις 13-5-1929). Η ημερομηνία που αναγράφεται στο σημείωμα (1-5-1929) είναι λάθος. Ο Δημητριάδης και οι υπόλοιποι συνελήφθησαν όντως σε εορτασμό της Εργατικής Πρωτομαγιάς, που εκείνη όμως τη χρονιά είχε μετατεθεί για τις 12-5. Κρατήθηκαν στις φυλακές Συγγρού, αλλά δεν τους απαγγέλθηκε κατηγορία και απελευθερώθηκαν λίγες μέρες μετά.

|

Απόρρητος φάκελος: Αρης Βελουχιώτης

17-18 Ιουνίου 2017

39 51

3

ΘΑΝΆΣΗΣ ΚΛΆΡΑΣ 1925-1939

Εζησε τον κατήφορο και διάλεξε τον ανήφορο της επανάστασης Δύο μήνες μετά ψηφίστηκε ο νόμος 4229 (το περίφημο «ιδιώνυμο»). Η κυβέρνηση Βενιζέλου νομιμοποιούσε πλέον τη δίωξη των κομμουνιστικών ιδεών και θα ξεκινούσε μια πολυδιάστατη και μακροχρόνια δίωξη των μελών και στελεχών του ΚΚΕ. Ο Θανάσης Κλάρας ήταν από τα πρώτα θύματα του «ιδιωνύμου». Από τα Ατομικά Δελτία πληροφορούμαστε ότι στις 23-11-1929 δικάστηκε σε 45 ημερών φυλάκιση για παράβαση του Ν. 4229. Ούτε και γι' αυτή την καταδίκη βρέθηκαν υλικά στον φάκελό του. Πληροφορούμαστε, όμως, από τον «Ριζοσπάστη» της επόμενης μέρας ότι «Εις το ενταύθα Πλημμελειοδικείον εδικάζοντο χθες οι συλληφθέντες κατά την προχθεσινήν διαδήλωσιν της Κομμουνιστικής Νεολαίας Αθηνών διά την 10η επέτειον της Κομμουνιστικής Διεθνούς των Νέων, κατηγορούμενοι επί παραβάσει του ιδιωνύμου εργάται νέοι». Η επόμενη σύλληψη του Κλάρα έγινε στις 16 Φεβρουαρίου του 1930 στην Εργατική Λέσχη του Εργατικού Κέντρου Αθηνών. Αυτό το διάστημα φαίνεται ότι ο Θανάσης Κλάρας κατοικούσε στη Λέσχη και διεκπεραίωνε πρακτικές δουλειές των συνδικάτων. Ουσιαστικός λόγος για τη σύλληψη δεν υπήρχε. Από τον Τύπο της εποχής όμως πληροφορούμαστε ότι τις προηγούμενες ημέρες είχαν γίνει συλλήψεις αντιπροσώπων της Κομμουνιστικής Διεθνούς (ανάμεσά τους και ο βουλευτής του Κ.Κ. Γερμανίας Κράιμπε) και η Ασφάλεια είχε επιδοθεί σε άνευ προηγουμένου εισβολές σε γραφεία εργατικών οργανώσεων, όπου προέβαινε σε συλλήψεις για ψύλλου πήδημα, με απώτερο σκοπό την ένταση της τρομοκρατίας. Τη σύλληψη του Κλάρα την έκανε ο ειδικός τότε στην καταδίωξη του ΚΚΕ, υπαστυνόμος Λαμπρινόπουλος, έκθεση του οποίου υπάρχει στον φάκελο. Η έκθεση είναι η παρακάτω: «ΕΚΘΕΣΙΣ ΔΙΑΠΡΑΧΘΕΝΤΟΣ ΑΔΙΚΗΜΑΤΟΣ

Εν Αθήναις σήμερον την 16ην Φεβρουαρίου 1930 ημέραν Κυριακήν και ώραν 8ην μ.μ. ο υπογεγραμμένος υπαστυνόμος του Τμήματος Ασφαλείας Λαμπρινόπουλος Κωνστ. εκτίθημι τα εξής. Επειδή ο εκ των συλληφθέντων σήμερον ως μεταφερόντων κατασχεθείσας κομμουνιστικάς προκηρύξεις εις Μακεδονίαν και Θράκην Μαρκινός Νικόλαος κατέθεσεν ότι ταύτας παρέλεβεν εκ της επί της οδού Σωκράτους 49 Εργατικής Λέσχης, παρέλαβον δύναμιν υπαλλήλων μεταξύ των οποίων οι αρχιφ. Κροντήρης Ι. και αστυφ. Φωτόπουλος Αν. και μετέβην εις την Λέσχην ταύτην ίνα εξακριβώσω το βάσιμον των ισχυρισμών του Μαρκινού. Εκεί αντελήφθημεν ενώ εισερχόμεθα τον Κλάραν Αθανάσιον του Δημητρίου, γνωστόν κομμουνιστήν, άνευ γνωστής κατοικίας, ετών 25, εκ Λαμίας, να ρίπτη εις μίαν γωνίαν έγγραφα. Αναλαβόντες ταύτα αντελήφθημεν ότι ήσαν 1) Εκθεσις δράσεως της Περιφερειακής Οργανώσεως Αθηνών της Ο.Κ.Ν.Ε. περιέχουσα πάσαν την εγκληματικήν δράσιν της οργανώσεως ταύτης εις

Αθήνας και την προπαγάνδαν εν τω στρατώ και τω στόλω και 2) τα καθήκοντα των μελών της Κομμ. Νεολαίας. Προέβημαν εις την σύλληψίν του και το αποστέλλομεν προς τον Κον Κον Εισαγγελέα των Πλημμελειοδικών διά τα περαιτέρω. Εφ’ ω συνετάγη η παρούσα ήτις και υπογράφεται. Ο Βεβαιών» Την ίδια μέρα φυσικά ο έτερος της Ομάδος Κομμουνισμού Ασφαλείας Αθηνών, αρχ. Νίκος Χαραλαμπίδης, θα συνέτασσε το παρακάτω παραπεμπτικό αποστολής του Θανάση Κλάρα στον Εισαγγελέα Πλημμελειοδικών για παράβαση του «ιδιωνύμου». «Σύλληψις παραβάτου Νόμου 4229 Συνελήφθη σήμερον 16.2.30 και ώραν 7.30 μ.μ. εντός της Εργατικής Λέσχης επί της οδού Σωκράτους Νο 49 υπό του υπαστ. α' Λαμπρινοπούλου Κωνσταντίνου ο ΚΛΑΡΑΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ του ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ετών 25 εκ Λαμίας κάτοικος Αθηνών οδός Σωκράτους 49 ελαιοχρωματιστής, διότι αντι ληφθείς ότι επρόκειτο να γίνη ε π ’ αυ τ ο ύ σωματική έρευνα υπό του ανωτέρου υπαστυνόμου, έρριψεν εις το δά-

πεδον έγγραφα κομμουνιστικού περιεχομένου μεγάλης σπουδαιότητος. Ούτος εκρατήθη ίνα αύριον αποσταλή τω κ. Εισαγγελεί Πλημ-κών, επί παραβάσει του Νόμου 4229. Ν. Χαραλαμπίδης Αρχ.» Η σύλληψη αυτή δεν είχε τα αποτελέσματα που θα ήθελε η Ασφάλεια

Αθηνών. Πολύ γρήγορα, όμως, σε διάστημα περίπου ενός μήνα η μία από την άλλη, ακολούθησαν άλλες τρεις συλλήψεις. Από αυτό το διάστημα και μετά φαίνεται ότι η Ασφάλεια ήθελε πάση θυσία να βάλει στο χέρι τον Θανάση Κλάρα. Με βάση λοιπόν τα Ατομικά Δελτία που υπάρχουν στον φάκελό του, φαίνεται ότι τον συνέλαβαν στις 4 Μαρτίου 1930, στις 6 Απριλίου 1930 και στις 28 Απριλίου 1930. Και στις τρεις περιπτώσεις φαίνεται ότι δεν μπόρεσε να στοιχειοθετηθεί η παραπομπή του με βάση τον Ν. 4229 και η όλη υπόθεση κατέληγε στην επαναλαμβανόμενη σήμανσή του από το αρμόδιο γραφείο της Ασφάλειας. Δεν άργησε, όμως, να βρεθεί η ευκαιρία για να «δέσουν» μια κατηγορία εις βάρος του και να καταλήξει πάλι στη φυλακή.

4

52

17-18 Ιουνίου 2017

|

Στη φυλακή με βάση το «ιδιώνυμο»

Σ

τις 22 Μαΐου 1930, σε μία από τις συνηθισμένες πλέον επεμβάσεις της σε εργατικές συγκεντρώσεις, η Ασφάλεια Αθηνών θα προκαλέσει επεισόδια, μετά από τα οποία θα συλληφθούν 16 άτομα, ανάμεσά τους και ο Κλάρας. Τη σύλληψη θα ακολουθήσει αυτόφωρη διαδικασία στην οποία θα δικαστεί σε 2 μηνών φυλάκιση. Το σημείωμα που συνέταξε ο αρμόδιος ασφαλίτης λέει: «ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Από τον φάκελο απουσιάζουν τα έγγραφα για την υπόθεση Αβραάμ που έγινε αιτία να κλείσει ο «Ριζοσπάστης»

Την 10 μ.μ. ώραν της 22-5-1930 εις το επί της οδού Σωκράτους 49 κομμουνιστικό κέντρον συνεκεντρώθησαν περί τους 100 κομμουνισταί ίνα λάβουν αποφάσεις περί της εμπράκτου εφαρμογής των ιδεών των και αποστολής αντιπροσωπείας εις την Ρωσσίαν. Η καταφθάσασα εκεί αστυνομική δύναμις, άμα τη εισόδω της, υπέστη επίθεσιν διά ξύλων, σιδηρών ράβδων και ποδών τραπεζών και καθεκλών. Εκ των συγκεντρωμένων συνελήφθησαν 16, μεταξύ των οποίων και ο κάτωθι, οίτινες και απεστάλησαν εις το αυτόφωρον Πλημ/δικείον. Κατά την επακολουθήσασαν έρευναν κατεσχέθησαν άπαντα τα υπ’ αυτών χρησιμοποιηθέντα προς επίθεσιν αντικείμενα, ερυθραί σημαίαι, κομμουνιστικαί εικόνες, έγγραφα, γκλομπ κ.λπ. ΚΛΑΡΑΣ Αθανάσιος του Δημητρίου,

συντάκτης της εφημερίδος Ριζοσπάστης, κάτοικος Αγίων Θεοδώρων 9. Κατεδικάσθη διά την αιτίαν ταύτην εις φυλάκισιν δύο μηνών». Κατά τη διάρκεια του 1930 ακολούθησαν άλλες δύο συλλήψεις του Κλάρα. Μία στις 31 Ιουλίου 1930, πάλι για παράβαση του «ιδιωνύμου». Η επόμενη ήταν στις 12 Οκτωβρίου 1930, στο Νέο Φάληρο, κατά τη διάρκεια επίσκεψης που έκαναν μέλη του ΚΚΕ σε σοβιετικό πλοίο που είχε δέσει στο λιμάνι. Οι συνεχείς συλλήψεις και η πληθώρα των αδικημάτων, πάντα με βάση τον Ν. 4229, που φόρτωνε η Ασφάλεια στον Κλάρα θα τον οδηγήσουν σε δίκη στο Πλημμελειοδικείο Αθηνών, στις 24 Νοεμβρίου 1930, στην οποία θα καταδικαστεί σε φυλάκιση ενάμισι έτους. Η ποινή θα μετριαστεί στο Εφετείο, τον Ιανουάριο του 1931, σε εξάμηνη φυλάκιση. Αυτό το διάστημα ο Θανάσης Κλάρας είναι μόνιμο δημοσιογραφικό στέλεχος του «Ριζοσπάστη», και στα διάφορα σημειώματα που μπαίνουν στον φάκελό του έτσι αναφέρεται. Αυτή του η ιδιότητα φαίνεται ότι του προσφέρει για κάποιο διάστημα μια σχετική ασυλία από τις αρχές ασφαλείας σε ό,τι αφορά τουλάχιστον τις συνεχείς προσαγωγές. Δεν θα αργούσε, όμως, αυτή του η δημοσιογραφική ιδιότητα να γίνει η αιτία για νέες διώξεις. Εδώ προκύπτει, βέβαια, πάλι το ζήτημα

της λεηλασίας του φακέλου του Κλάρα. Πρόκειται για την περίφημη δίκη του «Ριζοσπάστη» για την υπόθεση του υπουργού Αβραάμ. Το ερώτημα είναι γιατί για μια τέτοια υπόθεση, που πήρε πρωτοσέλιδες διαστάσεις και στον αστικό Τύπο της εποχής, δεν υπάρχει ούτε ένα έγγραφο στον φάκελο του Κλάρα. Το μόνο που μπορούμε να υποθέσουμε είναι ότι κάποιοι θέλησαν, για λόγους υστεροφημίας του εν λόγω υπουργού, να αφαιρέσουν όσα τεκμήρια υπήρχαν για την υπόθεση. Ο λόγος; Πολλά μπορούμε να υποθέσουμε. Ή θέλανε να προστατέψουν τα «χρηστά ήθη» της τάξης τους ή πολύ απλά να τον έχουν στο χέρι. Τι είχε συμβεί όμως; Η υπόθεση Αβραάμ Την εποχή εκείνη, ένα από τα πιο συνηθισμένα ιδεολογικά επιχειρήματα του αντικομμουνισμού ήταν το ζήτημα περί ηθικής των κομμουνιστών. Χοντροκομμένα ιδεολογήματα περί κοινοκτημοσύνης των γυναικών, ανεξέλεγκτης σεξουαλικής συμπεριφοράς της νεολαίας κ.λπ. ήταν καθημερινό φαινόμενο στον αστικό Τύπο, στα δικαστήρια και στην εκπαίδευση. Προβάλλοντας η αστική τάξη της εποχής το δικό της ιδεολογικό τρίπτυχο «Πατρίς-Θρησκεία-Οικογένεια», προσπαθούσε να στρέψει τα αμόρφωτα -κυρίως- λαϊκά στρώματα σε μια αντιμετώπιση των

κομμουνιστών ως ανθρώπων που θα κατέλυαν τα πάντα. Τα ζητήματα ηθικής ήταν τα πιο ευαίσθητα για την πλειονότητα των ανθρώπων της εποχής και γι’ αυτό δινόταν ιδιαίτερο βάρος. Την υποκρισία που εμπεριείχε όλη αυτή η τακτική την καυτηρίαζε συχνά ο «Ριζοσπάστης». Σε μία από αυτές τις περιπτώσεις ο Θανάσης Κλάρας πήρε πληροφορίες για τις ομοφυλοφιλικές σχέσεις του υπουργού Αβραάμ και του βουλευτή Χατζή και τις δημοσίευσε, καυτηριάζοντας γενικά την υποκρισία των μεγαλόσχημων αστών. Το δημοσίευμα αυτό, παρά τις διαστάσεις που πήρε και στον αστικό Τύπο, έγινε η αιτία να κλείσουν τον «Ριζοσπάστη» (που εκδόθηκε με το όνομα «Νέος Ριζοσπάστης») και να οδηγηθούν ο διευθυντής του και ο συντάκτης σε δίκη. Στη δίκη έγινε προσπάθεια να απαξιωθεί η μαρτυρία του Θανάση Κλάρα. Ανασύρθηκαν οι παλιές του καταδίκες για κλοπές και θεωρήθηκε αναξιόπιστος. Ο Κλάρας δεν αρνήθηκε την ποινική εκτροπή της νεότητάς του, αλλά απάντησε με ένα κείμενο στον «Ριζοσπάστη» της 9ης Σεπτεμβρίου. Αν και τα υλικά από αυτή την πολύκροτη υπόθεση έχουν εξαφανιστεί από τον φάκελο, αξίζει να αναδημοσιεύσουμε το κείμενο αυτό, αφού αποτελεί τεκμήριο για την αρχική εμπλοκή του Κλάρα με τις αρχές ασφαλείας.

|

17-18 Ιουνίου 2017

Απόρρητος φάκελος: Αρης Βελουχιώτης

«ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΛΩΠΟΔΥΤΩΝ ΕΙΣΤΕ ΕΣΕΙΣ. ΤΟ ΚΚΕ ΕΙΝΑΙ ΚΟΜΜΑ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ ΤΟΥ ΠΡΟΛΕΤΑΡΙΑΤΟΥ» «ΕΝΑ ΡΑΠΙΣΜΑ ΠΟΥ ΔΙΝΕΙ Ο ΣΥΝΤΑΚΤΗΣ ΜΑΣ σ. ΚΛΑΡΑΣ» «ΑΠΕΊΛΗΣΑΝ, ΤΡΟΜΟΚΡΆΤΗΣΑΝ, πλήρωσαν, όλα τα μέσα μεταχειρίστηκαν για να σκεπάσουν τη βρομερότητα του ληστρικού αστικού καθεστώτος. Μάρτυρες αποκλείστηκαν από τη δίκη, οι αστικές εφημερίδες συνέργησαν στη συγκάλυψη της υπόθεσης. Ο Αβραάμ ο ίδιος αυτός παρέμεινε στη θέση του υπουργού σκοπίμως, ενώ δεν δέχτηκε ιατροδικαστική εξέταση. Ομως τίποτα δεν εμπόδισε να έρθει στο φως όλο το αίσχος και ο βόρβορος που αποτελούν το καθεστώς των πλουσίων. Οταν δε εγώ εκθέτω με νούμερα, με ντοκουμέντα αδιάψευστα τα όργια που οι Ν. Ναρτάκος και Ζωγράφος απεκάλυψαν, ελύσαξαν κυριολεκτικά. Τα πράγματα ετίθεντο και τίθενται ωμά, ωμότατα εναντίον τους. Επρεπε οπωσδήποτε κάτι να κάνουν για να διασκεδάσουν την εντύπωση που προκάλεσαν οι αποκαλύψεις του Ριζοσπάστη. Και με παρουσίασαν ως καταδικασθέντα για κλοπή το 1924. Στους ληστές και δολοφόνους του εργαζόμενου λαού, σ’ αυτούς που βρωμάν ανηθικότητα, σ’ αυτούς που χτες ακόμα σεμνόνονταν γιατί είχαν μάρτυρες υπεράσπισης διευθυντές μπορντέλων όπως οι ίδιοι το ομολόγησαν, δεν οφείλω καμιάν εξήγηση. Μιαν εξήγηση όμως ντόμπρη, σταράτη οφείλω στις εργαζόμενες μάζες της Ελλάδας. Καταδικάστηκα για κλοπή το 1924; Εκανα κλοπή το 1924; Ναι! Και έκανα την κλοπή και καταδικάστηκα! Γιατί έκλεψα; Γεννημένος μέσα στο καθεστώς αυτό της ληστείας, της διαφθοράς, του πνευματικού σκότους και της διαστρέβλωσης της πνευματικής, έχοντας για σύμβουλο τον διεφθαρμένο αστικό πολιτισμό, έφτασα στο σημείο να κλέψω. Οχι αυτό μόνο. Ρωτήστε τον τόπο της καταγωγής μου: Θα μάθετε πως στα μικρά μου χρόνια χαρτόπαιζα, μεθούσα, πιστόλιζα για το τίποτε και τον τυχόντα μέσα στα καφενεία. Αυτά ως το 1924, ακόμα και το ’25 σχεδόν, όταν επί τέλους άρχισα με τη βοήθεια κομμουνιστών εργατών και διανοουμένων να βλέπω όχι θολά, μα με κάποια καθαρότητα. Εφτασε λίγος καιρός να απαλλαγώ απ’ την επίδραση του διεφθαρμένου αστικού πολιτισμού. Ημουνα πια στους κόλπους του Κομμουνιστικού κόμματος. Αν στη ζωή μου υπάρχει ένα σημείο που με συγκίνηση και με υπερηφάνεια αφάνταστη από καιρού σε καιρό γυρίζω και βλέπω, είναι ακριβώς η εποχή που μπήκα στο Κομμουνιστικό Κόμμα. Διαπαιδαγωγήθηκα ταξικά, έμαθα το συμφέρο μου, πέταξα τον κεφαλαιοκρατικό πολιτισμό στα μούτρα της λωποδύτριας μπουρζουαζίας και ρίχτηκα με πίστη, με θέληση, με ηρωισμό στον αγώνα για τις εργαζόμενες μάζες. Εκτοτε δεν έχω στο ενεργητικό μου παρά φυλακίσεις για πάλη επαναστατική. Μιλάν τα γεγονότα, μιλάει αυτή η αλήθεια. ΟΥΤΕ ΜΙΑ ΚΗΛΙΔΑ. Είναι αυτό σε βάρος μου; Είναι αυτό στοιχείο ενάντια στο Κομμουνιστικό Κόμμα; ΤΙΜΗ ΜΟΥ ΜΕΓΑΛΗ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΤΙΜΗ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΣΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΚΟΜΜΑ ότι γλίτωσα απ’ τη διαφθορά της συνείδησης, στην οποία με οδηγούσε το ληστρικό αστικό καθεστώς και κόσμησα τον Κλάρα που φερόντανε τροχάδην στον γκρεμό με ΑΓΝΑ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΑ στοιχεία και μόνο με τέτοια. Αλλά δεν πρόκειται περί αυτού. Δεν πειράζει την κεφαλαιοκρατία το ότι υπάρχουν “κλέφτες” κ.λπ., άνθρωποι ασυνείδητοι, ταξικά εκμεταλλευόμενοι. Ισα - ίσα που το επιδιώκει αυτό. Θέλει να 'χει σε μια τέτοια κατάσταση τις εργαζόμενες μάζες για να τις εκμεταλλεύεται αισχρά χωρίς κανένα εμπόδιο. Και τρέμει ακριβώς όταν αυτοί οι παραστρατημένοι ταξικά βρουν το δρόμο τους και διεκδικήσουν το ψωμί τους, τις ελευθερίες τους επαναστατικά με πρόγραμμα και αρχές κομμουνιστικές. Γ’ αυτό και συνεχώς ρίχνει τις πιο αισχρές συκοφαντίες κατά των κομμουνιστών η κεφαλαιοκρατία. Γ’ αυτό κάθε φορά που περνώ από δίκη κατά θεατρικό τρόπο επιδικνύουν την καταδικαστική αυτή απόφαση, γ’ αυτό και το 1929 ακόμα αναίσχυντα τελείως χωρίς στοιχείο κανένα και μόνο γιατί ήμουν κομμουνιστής έριξαν μια νέα αισχρή συκοφαντική κατηγορία σε βάρος

μου που πέφτει μόνη της όμως. Εσείς λοιπόν, εσείς, το καθεστώς που γεννά τη διαφθορά και τη ληστεία, εσείς που είστε υπεύθυνοι για όλα τα εγκλήματα, τα κοινωνικά, εσείς που έχετε επικεφαλής Καραπαναγιώτηδες κλέφτες, Αβράμηδες και Αλεξανδρήδες, εσείς μιλάτε για λωποδύτες; Οχι! Είστε, εσείς, το καθεστώς που διαφθείρει, ενώ το Κομμουνιστικό Κόμμα συγκεντρώνει ότι πιο τίμιο, ηθικό, προλεταριακό στοιχείο. Το Κομμουνιστικό Κόμμα εξαγνίζει και δημιουργεί αγωνιστές αφοσιωμένους στη μεγάλη υπόθεση του προλεταριάτου. Και στο κόμμα αυτό έδωσα όλη μου τη ζωή μου και θα συνεχίσω να δίνω όσες δυνάμεις μου απέμειναν, για τον αγώνα για το ψωμί των εργαζομένων κατά των φόρων και των πολέμων, για την επανάσταση. ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΛΑΡΑΣ»

Φωτογραφία της Ασφάλειας, μετά τη σύλληψή του (1930)

39 53

Γεννημένος μέσα στο καθεστώς αυτό της ληστείας, της διαφθοράς, του πνευματικού σκότους και της διαστρέβλωσης της πνευματικής, έχοντας για σύμβουλο τον διεφθαρμένο αστικό πολιτισμό, έφτασα στο σημείο να κλέψω.Εκτοτε δεν έχω στο ενεργητικό μου παρά φυλακίσεις για πάλη επαναστατική. Μιλάν τα γεγονότα, μιλάει αυτή η αλήθεια

5

6

54

17-18 Ιουνίου 2017

|

Εκτοπισμός στη Γαύδο

Η

όλη δράση του Κλάρα, με αποκορύφωμα την υπόθεση Αβραάμ, ήταν φυσικό να τον θέσει στο στόχαστρο του κατεστημένου της εποχής. Ετσι, η Επιτροπή Δημοσίας Ασφαλείας (ΕΔΑ) Αττικοβοιωτίας, ένα μήνα μετά τη δίκη του «Ριζοσπάστη», αποφάσισε την εκτόπισή του στη Γαύδο για 10 μήνες. Να σημειώσουμε εδώ ότι η Γαύδος (λόγω γεωγραφικής θέσης) ήταν η χειρότερη εξορία. Η απόφαση όμως αυτή δεν εκτελέστηκε αμέσως, αφού ο Κλάρας με εντολή του Κόμματος έφυγε για Θεσσαλονίκη και ουσιαστικά πέρασε στην παρανομία. Η απόφαση της ΕΔΑ, για εκτόπιση στη Γαύδο, διασώθηκε στον φάκελο του Κλάρα από διεκπεραίωσή της που έγινε από τις αρμόδιες αστυνομικές αρχές τον Ιουνίου του 1932. Την παραθέτουμε όπως έχει: ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ ΠΟΛΕΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΙΣ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ Εμπιστευτικόν Αριθ. Πρωτ. 2518 Φ 26/307 Εν Αθήναις τη 19 Ιουνίου 1932

21722 και εν περιπτώσει ανευρέσεώς των να κοινοποιηθή αυτοίς αντίγραφον της αποφάσεως και να εκτελεσθή μετά την άσκησιν των παρεχομένων αυτοίς δικαιωμάτων ή την παρέλευσιν των προθεσμιών.

ΠΡΟΣ ΤΟ ΤΜΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ

Ο Αρχηγός Ρ.Α. ΡΕΜΑΝΔΑΣ

ΕΝΤΑΥΘΑ Κοινοποιώ κατωτέρω την υπ’ αριθ.

855, 868 Φ. 16/178/12 από 13/6/32 εμπιστ. διαταγήν του Αρχηγείου Αστυνομίας Πόλεων ως εν αντιγράφω την υπ’ αριθ. 2/1931 απόφασιν της Επιτροπής Ασφαλείας Νομού Αττικοβοιωτίας διά την εκτέλεσιν και αναφοράν ημίν εν καιρώ. Ο Αστυνομικός Διευθυντής (Σφραγίδα και υπογραφή) ΑΡΧΗΓΕΙΟΝ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ ΠΟΛΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΜΠΙΣΤΕΥΤΙΚΟΝ ΑΡΙΘ. ΠΡΩΤ. 855, 868 Φ. 16/178/12 Αθήναι τη 13η Ιουνίου 1932 ΠΡΟΣ ΑΠΑΣΑΣ ΤΑΣ ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΑΣ Δ/ΣΕΙΣ «Περί αναζητήσεων κομμουνιστών» Κοινοποιούντες κατωτέρω εν αντιγράφω την υπ’ αριθ. 2/1931 απόφασιν της Επιτροπής Ασφαλείας του Νομού Αττικοβοιωτίας παρακαλούμεν, όπως διατάξητε την αναζήτησιν των εξαφανισθέντων κομουνιστών 1) Νικολ. Κουτσούρη αναστήματος 1.65 χροιάς σίτου, κόμης μαύρης οφθαλμών καστανών έτος γεννήσεως 1907 ή 1909 πρόσφυγος φοιτητού Νομικής και 2) Αθανασίου Κλάρα του Δημητρίου γεννηθέντος εν Λαμία τω 1905 αναστήματος 1.60 χροιάς σίτου, κόμης μαύρης οφθαλμών καστανών αριθμ. σημάνσεως

ΑΡΙΘ. ΑΠΟΦ. 2/1931 Εν Αθήναις και εν τω Νομαρχιακώ Καταστήματι σήμερον την 16ην Οκτωβρίου 1931 ημέραν Παρασκευήν και ώραν 6 μ.μ. συνελθούσα η Επιτροπή Δημοσίας Ασφαλείας του Νομού Αττικοβοιωτίας προκειμένου ν’ αποφασίση επί υποβληθεισών υπό της Δ/ σεως Ειδικής Ασφαλείας προτάσεων περί εκτοπίσεως δρώντων κομμουνιστών της περιφερείας Αθηνών κρινομένων επικινδύνων εις την Δημοσίαν Ασφάλειαν και απαρτισθείσα εκ των κ.κ. Αντιεισαγγελέως Πλημ/κών Αθηνών και Ιωάννου Παπαγρηγοράκη Δ/ του Ειδικής Ασφαλείας λαβούσα υπ’ όψει την εισήγησιν του εκ των μελών αυτής Ι. Παπαγρηγοράκη μελετήσασα επισταμένως το δι’ έκαστον των προτεινομένων καταρτισθέν αρχείον ιδούσα και το άρθρον μόνον του Νόμου 5174 Αποφασίζει Την εκτόπισιν των κάτωθι δρώντων κομμουνιστών της περιφερείας Αθηνών 1) Δημητρίου Χρ. Φίτσιου επί 10 μήνας εις Νήσον Γαύδον.

2) Διονυσίου Γεωργίου Σιτοκωνσταντίνου επί 10 μήνας εις Αγ. Ευστράτιον.

3) Ιωάνννου Δημ. Σιδερίδου εκ Χίου επί 12 μήνας εις Γαύδον.

4) Αύρας Νικολάου Βλάσση επί 8 μήνας εις Αγ. Ευστράτιον. Νήσον.

5) Περσεφόνης Νικολ. Βλάσση ή Πέρσας επί 8 μήνας εις Νήσον Αγ. Ευστράτιον.

6) Κων/νου Θεοδ. Σιδερή φοιτητού Νομικής εκ Κερασσούντος επί 8 μήνας εις Αγιον Ευστράτιον.

7) Αθανασίου Δημ. Κλάρα επί 10 μήνας εις Νήσον Γαύδον.

8) Χαραλ. Δημ. Κλάρα επί 10 μήνας εις Νήσον Αγ. Ευστράτιον.

9) Νικόλ. Γεωργ. Κουτσούρη πρόσφυγος φοιτητού Νομικής επί 6 μήνας εις Νήσον Αγιον Ευστράτιον.

10) Βασιλείου Δημ. Αμαξοπούλου εργάτου εκ Κων/πόλεως επί 12 μήνας εις Γαύδον.

11) Στυλ. Γεωργ. Σκλάβαινα τυπογράφου επί 10 μήνας εις Νήσον Γαύδον.

12) Δημητρ. Νικολ. Μεταξά τυπογράφου επί 8 μήνας εις Γαύδον.

13) Γερασιμ. Σπυρ. Λουκάτου εργάτου οικοδομών επί 10 μήνας εις Νήσον Αγιον Ευστράτιον. Η παρούσα κοινοποιηθήτω εις τους ενδιαφερόμενους μερίμνη της Δ/σεως Ειδικής Ασφαλείας Αθηνών επί αποδείξει και εκτελεσθήτω μερίμνη ταύτης. Αντίγραφον της παρούσης υποβληθήτω προς το Υπουργείον Εσωτερικών και όμοιν τοιούτον διαβιβασθήτω προς τον Εισαγγελέα Πλημμελειοδικών Αθηνών.

Η Αστυνομία τον αναζητά

του προκύπτει ότι ο Κλάρας είχε περάσει και από τη Λέσβο (αφού τον αναζητούσε και το εκεί τμήμα της Χωροφυλακής). Η παράδοση του Κλάρα στην Ασφάλεια Αθηνών φαίνεται ότι έγινε τις πρώτες ημέρες του Ιανουαρίου 1933 και πολύ γρήγορα παραδόθηκε στο τμήμα Μεταγωγών για να σταλεί στη Γαύδο. Το διαβιβαστικό έγγραφο της Ασφάλειας προς το τμήμα Μεταγωγών έλεγε: «Περί του Αθανασίου Κλάρα του Δημητρίου»

Η Επιτροπή Ν. ΠΑΡΙΤΣΗΣ Γ. ΠΟΦΑΝΤΗΣ Ι. ΠΑΠΑΓΡΗΓΟΡΑΚΗΣ

Διαβιβάζω υμίν αντίγραφον της υπ’ αριθ. 2/1931 αποφάσεως της Επιτροπής Ασφαλείας του Νομού Αττικοβοιωτίας και παρακαλώ όπως μεταγάγητε τον εν περιλήψει εις την νήσον Γαύδον προς έκτισιν δεκαμήνου εκτοπίσεως.

Η απόφαση για εξορία θα εκτελεστεί μετά τη σύλληψη του Κλάρα στη Θεσσαλονίκη, τον Δεκέμβριο του 1932. Από την αλληλογραφία, μεταξύ των τμημάτων Ασφαλείας Θεσσαλονίκης-Αθηνών, που διασώθηκε στον φάκελό

Προσηρτημένως διαβιβάζω έκθεσιν συλλήψεως και αντίγραφον της υπ’ αριθ. 177/3-1-1933 παραγγελίας του ενταύθα κ. Εισαγγελέως εξ ης εμφαίνηται ότι η εν λόγω απόφασις κατέστη τελεσίδικος και παρακαλώ όπως ταύτα διαβιβασθώσιν εις την αρ-

χήν του τόπου εκτοπίσεώς του. Ο Διοικητής Α. Δικαίος Ταγ/ρχης Από το σημείο αυτό και μετά, στον φάκελο του Κλάρα υπάρχει ένα κενό τριάμισι χρόνων! Κανένα απολύτως έγγραφο από τις υπηρεσίες της Γαύδου, ούτε και μετά την επιστροφή του. Μόνο στα Ατομικά Δελτία του Κλάρα υπάρχουν καταγεγραμμένες δύο αποφάσεις δικαστηρίων, η καθεμιά για φυλάκιση τεσσάρων μηνών, με την κατηγορία της πλαστογραφίας. Μία τουλάχιστον σύλληψη του Κλάρα, που έχουμε υπόψη μας, το 1934, δεν είναι καταγεγραμμένη στον φάκελό του, ούτε καν στα Ατομικά Δελτία. Η σύλληψη αυτή προκύπτει από δημοσίευμα του «Ριζοσπάστη» στις 29-6-1934 που πολύ σύντομα λέει: ΣΥΛΛΗΨΗ ΕΡΓΑΤΗ Συνελήφθη και κρατείται από τρεις μέρες στα μπουντρούμια της ασφάλειας ο εργάτης Θανάσης Κλάρας.

|

Απόρρητος φάκελος: Αρης Βελουχιώτης

17-18 Ιουνίου 2017

Σ

τον φάκελο Κλάρα, μετά από αυτό το κενό (3/2/1933 - 5/6/1936) αρχίζουν να υπάρχουν τεκμήρια της Ασφάλειας μετά την κήρυξη της δικτατορίας του Μεταξά. Η πρώτη αναφορά αυτής της περιόδου είναι η ημερομηνία σύλληψης του Κλάρα (27-11-1936) στο Ατομικό του Δελτίο. Εκθεση για τη σύλληψή του δεν βρέθηκε μέσα στον φάκελο. Υπάρχει όμως αναφορά σ’ αυτή σε μεταγενέστερο απόσπασμα έκθεσης που είναι επικολλημένο σε φύλλο τετραδίου και σχολιασμένο. Το εν λόγω έγγραφο αναφέρει:

την αποστολή της απόφασης που είχε καταδικαστεί ο Κλάρας. Ο Κλάρας θα έμενε για μικρό διάστημα στις φυλακές Δράμας (είχε δικαστεί από το τοπικό δικαστήριο σε τρίμηνη φυλάκιση) και μετά θα στελνόταν πάλι στις φυλακές Αίγινας. Η έκθεση του αρμόδιου ασφαλίτη από τη Δράμα ανέφερε χαρακτηριστικά: Δράμα τη 4 Ν/βρίου 1937 Προς τον κ. Εισαγγελέα Πλημ/κών

Μέλος της Κεντρικής Επιτροπής υπ’ αριθ. 3 συλληφθείς βάσει κατασχεθέντος σημειώματος εις την οδόν Πάρνηθος όπου επρόκειτο να συναντηθή με τον υπ’ αριθ. 9 (Σκαφίδαν) όστις θα τον συνέδεε με άλλον στέλεχος. Εκ του αρχείου αναφέρεται το όνομά του πλειστάκις και συλληφθείς εις Λάρισαν είχεν αποδράσει καταζητούμενος ήδη.

Από το παραπάνω έγγραφο προκύπτει ότι ο Κλάρας είχε συλληφθεί στη Λάρισα και απέδρασε, αλλά και μια πληροφορία που είναι προφανώς λάθος της Ασφάλειας (ότι ήταν μέλος της Κ.Ε. του ΚΚΕ). Η σύλληψή του πάντως στη Λάρισα προκύπτει και από το επόμενο έγγραφο που υπάρχει στον φάκελό του. Πρόκειται για έγγραφο της Αστυνομίας Αθηνών, που προφανώς δεν έχει ενημερωθεί για τη σύλληψή του από την Ασφάλεια, με το οποίο ενημερώνει για την απόφαση της ΕΔΑ Λάρισας να εκτοπίσει τον Κλάρα για ένα χρόνο στον Αη Στράτη. Το έγγραφο παραγγέλνει: Προς τα Αστυνομικά Τμήματα και Τμήμα Γεν. Ασφαλείας Παρακαλώ όπως προέλθητε εις αναζητήσεις διά την σύλληψιν του καταδιωκομένου δυνάμει της υπ’ αριθ. 65/2-9-36 αποφάσεως της Επιτροπής Δημ. Ασφαλείας Νομού Λαρίσσης (υπ’ αριθ. 589/17/20 έ.έ. έγγραφον Α.Β.Χ.) κομμουνιστού Κλάρα ή Αναστασιάδου ή Δημητριάδου Αθανασίου του Δημητρίου και αποστολήν τούτου εις Αγιον Ευστράτιον προς έκτισιν ποινής εκτοπίσεως ενός έτους αναφέροντες ημίν εν καιρώ αποτέλεσμα. Χαρακτηριστικά: Ανάστημα 1.66. χροιά προσώπου σιτόχρους, οφθαλμοί καστανοί, κόμη καστανή, ετών 31, επάγγελμα εργολάβος ή γεωπόνος-τυπογράφος. Αθήναι τη 7 Δεκεμβρίου 1936 ο Διευθυντής της Αστυνομίας Ι. Βαβούρης Δύο ημέρες μετά, η Ασφάλεια Αθηνών ενημέρωσε με σημείωμά της την Αστυνομία για τη σύλληψη του Κλάρα, αλλά ξεκαθάρισε κιόλας ότι η τύχη του είναι υπόθεση υψηλών κλιμακίων. Να τι έλεγε το εν λόγω σημείωμα: Αθήναι 9/12/36 προς την Αστυνομικήν Διεύθυνσιν Ενταύθα Περί του διωκομένου κομμ. Κλάρα Αθανασίου του Δημητρίου Λαμβάνομεν την τιμήν εις εκτέλεσιν της υπ’ αριθ. 6802/26/305 ε.έ. υμετέρας διαταγής περί του εν περιλήψει αναγραφομένου ν’ αναφέρωμεν ότι ούτος συνελήφθη και κρατείται παρ’ ημίν μετά 4 ετέρων κομμουνιστών εν απομονώσει από 28/11/36 περί της τύχης

7

Διώξεις επί Μεταξά

7) Κλάρας Αθανάσιος

Τ’ ανωτέρω στοιχεία εξάγονται εκ της υπ’ αριθ. από 30.12.36 αναφοράς του Τμήματος Γενικής Ασφαλείας και προκύπτουσιν εκ της μελέτης του κατασχεθέντος αρχείου του Π.Γ. Κ.Κ.Ε. εν συνδυασμώ προς την υποβληθείσαν εις το Υπουργείον έκθεσιν της υπηρεσίας μας.

39 55

Σημείωμα για την απόδρασή του από το Πρωτοδικείο μετά τη σύλληψή του στη Λάρισα

των οποίων θέλει διατάξη ο κ. Υφυπουργός Δημοσίας Ασφαλείας Η τύχη του Κλάρα και των υπολοίπων συντρόφων του που είχαν συλληφθεί κρίθηκε από τον Μανιαδάκη, που τους παρέπεμψε να δικαστούν με το νέο νομοθετικό πλαίσιο που είχε θεσπίσει η δικτατορία του Μεταξά «περί πάταξης του κομμουνισμού». Ο Κλάρας κρατήθηκε για σύντομο διάστημα στις φυλακές Συγγρού και μεταφέρθηκε μετά στις φυλακές Αιγίνης. Η δίκη του ορίστηκε για τις 5 Ιουνίου 1937. Εκεί, μια καινούργια έκπληξη περίμενε την Ασφάλεια. Ο Κλάρας και οι σύντροφοί του είχαν οργανώσει απόδραση, η οποία πέτυχε. Την άλλη μέρα κιόλας όλα τα παραρτήματα ασφαλείας πήραν την παρακάτω διαταγή: Προς Απαντα τα Παραρτήματα αι υφ’ ημάς Υπηρεσίας Κοινοποιώ κατωτέρω ως έχει την υπ’ αριθ.

4925/26/231 διαταγήν της Αστυν. Δ/νσεως περί αποδράσεως επικινδύνων κομμουνιστών και παρακαλώ όπως καταβάλητε ενεργείας διά την σύλληψίν των. Ο ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ Ν. ΚΑΡΑΜΠΑΣΑΣ Αριθ. 4925/26/231 Απαντα Τμήματα και Ασφάλειαν Σήμερον 5-8-37 και ώραν 10.30' αιθούσης του Πρωτοδικείου απέδρασαν οι κάτωθι μεταχθέντες εκ των Φυλακών Αιγίνης επικίνδυνοι κομμουνισταί.

1) Σκαφίδας Γρηγόριος, 2) Κλάρας Αθανάσιος, 3) Μιχαλέας Ρένος, 4) Βασάλος Κων/νος, 5) Παγώνης Αθανάσιος, 6) Μάγγος Νικόλαος, ως επίσης και ο κλέπτης Βουρδέρης. Ενεργήσατε συντόμως διά την σύλληψίν των. Αθήναι τη 5 Ιουνίου 1937 Ο Διευθυντής της Αστυνομίας Ι. ΒΑΒΟΥΡΗΣ Το δικαστήριο Πλημμελειοδικών φυσικά δεν έχασε την ευκαιρία να καταδικάσει τους

εκ της

παραπάνω δραπέτες κομμουνιστές σε 4 χρόνια φυλακή και 2 χρόνια εκτόπιση στην Ακροναυπλία. Ολοι τους φυσικά καταχωρίστηκαν στο Δελτίο Αναζητήσεων της Ασφάλειας. Το απόκομμα του εν λόγω Δελτίου υπάρχει στον φάκελο του Κλάρα και αναφέρει: Αριθ. 21834.- ΚΛΑΡΑΣ ή Αναστασιάδης ή Δημητριάδης Αθανάσιος ή Ευθύμιος του Δημητρίου ή Νικολάου ή Μιχαήλ και της Αγλαΐας ή Ελένης, ετών 32, εκ Λαμίας, εργάτης ή Γεωπόνος ή Δημοσιογράφος. Διώκεται διότι κρατούμενος εν ταις φυλακαίς Αιγίνης ως υπόδικος επί παραβ. Νόμου 117/36 και μεταχθείς εις Αθήνας, ίνα δικασθή απέδρασεν την 5-6-37 εκ της αιθούσης του Α' Τριμελούς Πλημ/κείου διαλαθών της προσοχής των συνοδών του. Χαρακτηριστικά: Ανάστημα 1.66, χροιά σίτου, κόμη καστανή, οφθαλμοί καστανοί. Πληροφορίαι. Είναι επικίνδυνος κομμουνιστής. Διέμενεν εν Αθήναις, οδός Κλεισόβης 8, ή Σωκράτους 49, Συνοικισμός Περιστερίου ή και εις Λαμίαν. Είναι το αυτό πρόσωπον με τον καταχωρημένον εις το υπ’ αριθ. 60, έκτακτον Παράρτημα Δελ. Εγκλ. Αναζ. 5. Οι αναζητήσεις της Ασφάλειας στέφθηκαν από επιτυχία στη Δράμα (εκεί είχε αποσταλεί από το Κόμμα ο Κλάρας για παράνομη δουλειά) στα τέλη Σεπτεμβρίου του 1937. Στον φάκελό του υπάρχει το τηλεγράφημα του παραρτήματος Ασφαλείας Δράμας προς τον Εισαγγελέα Πλημ/ κών που πολύ σύντομα αναφέρει: Τηλ/σατε αν εκκρεμή απόφ ασ ι ς κ α τ ά κομμουνιστού Κλάρα Αθανασίου του Δημητρίου αποστέλλοντες αντίγραφον κρατείται = Ασφάλεια Ράπτης Η απάντηση φυσικά ήταν άμεση, με

ΕΝΤΑΥΘΑ Λαμβάνω την τιμήν να υποβάλω προσηρτημένως έκθεσιν συλλήψεως του εν ταις ενταύθα Φυλακαίς κρατουμένου Κομμουνιστού Αθανασίου Κλάρα μετά της υπ’ αρ. 14319 της 5-6-1937 αποφάσεως του Δικαστηρίου των εν Αθήναις Πλημ)κών, να αναφέρω ότι από της συλλήψεώς του 2-10-1937, αφ’ ης αφέθη ελεύθερος παρά του ενταύθα Ανακριτού μέχρι της 3-11-1937 ο εν λόγω εκρατείτο εις τα κρατητήριά μας την δε 3-11-1937 παρεδόθη εις τας ενταύθα Φυλακάς προς έκτισιν 3μήνου φυλακίσεως επιβληθείσης αυτώ διά της υπ’ αρ-1835 της 3-11-1937 αποφάσεως του ενταύθα Μονομελούς Πλημ)κείου και να παρακαλέσω όπως μετά την έκτισιν της ποινής του ταύτης παραγγείλλητε την εκτέλεσιν της ως είρηται αποφάσεως δι' ής έχει καταδικασθή εις φυλάκισιν 4 ετών και εις εκτόπισιν 2 ετών επί παραβάσει του Α.Ν. 117/1936. Ομοίως υποβάλλω την υπ’ αρ. 65 της 2-9-1936 απόφασιν της Επιτροπής Δημοσίας Ασφαλείας Λαρίσσης δι’ ης εξετοπίσθη επί εν εισέτι έτος εις νήσον Αγιον Ευστράτιον προς εκτέλεσιν Ο Διοικητής του Τμήματος ΗΡ. ΡΑΠΤΗΣ ΜΟΙΡΑΡΧΟΣ Πότε έγινε η μεταγωγή του Κλάρα από τη Δράμα στην Αίγινα δεν προκύπτει από τον φάκελό του. Το σίγουρο είναι πάντως ότι η κοινοποίηση της απόφασης του υπουργείου Δικαιοσύνης για τη μεταγωγή του στην Κέρκυρα πάρθηκε τον Φεβρουάριο του 1939. Η απόφαση αυτή δεν υπάρχει στον φάκελο του Κλάρα. Την εντοπίσαμε στον φάκελο του Τυρίμου και την παραθέτουμε: Εν Αθήναις τη 10 Φεβρουαρίου 1939 ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ ΕΜΠΙΣΤΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣ Τον κ. Εισαγγελέα Εφετών ΑΘΗΝΩΝ Λαβόντες υπ’ όψει την υπ’ αριθ. 8094/30-111938 αναφοράν του Διευθυντού των Εγκληματικών Φυλακών Αιγίνης και το υπ’ αριθ.

18/122/1 ε.έ. έγγραφον του Υφυπουργείου Δημοσίας Ασφαλείας, παραγγέλομεν την μεταγωγήν των κάτωθι καταδίκων κομμουνιστών εκ των Εγκληματικών Φυλακών Αιγίνης εις τας Εγκληματικάς Φυλακάς Κερκύρας.

1) Τυρίμου Μιχαήλ 2) Μόσχου Στεφάνου 3) Ασίκη Βασιλείου 4) Σινάκου Μιχαήλ 5) Κλάρα Αθανασίου 6) Παπαρήγα Δημ. Παρακαλούμεν όθεν όπως εν συνεννοήσει μετά του Υφυπουργείου Δημοσίας Ασφαλείας μεριμνήσητε διά την υπ’ ασφαλεστάτην συνοδείαν εκτέλεσιν της μεταγωγής ταύτης, λαμβανομένου υπ’ όψει ότι πρόκειται περί επικινδύνων κομμουνιστών Ο Υπουργός Α. ΤΑΜΠΑΚΟΠΟΥΛΟΣ

8

56

17-18 Ιουνίου 2017

Σ

τον φάκελο του Θανάση Κλάρα δεν υπάρχουν στοιχεία για το πότε ακριβώς έγινε η μεταγωγή του στις Φυλακές της Κέρκυρας. Παρ' όλο που στο βιβλίο των Φυλακών της Αίγινας αναφέρεται ότι παραδόθηκε για μεταγωγή στην Κέρκυρα στις 21 Φεβρουαρίου του 1939 δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι η μεταγωγή έγινε αμέσως. Στον φάκελό του από τις 25-11-1938 έως τις 7-6-1939 δεν υπάρχει κανένα έγγραφο για τον Κλάρα. Λες και ο ίδιος έχει εξαφανιστεί και δεν υπάρχει. Αυτό και μόνο το στοιχείο μάς υποχρεώνει να καταλήξουμε στο συμπέρασμα πως είτε δεν συγκεντρώθηκαν αυτά τα έγγραφα όταν ο φάκελος συμπληρωνόταν την περίοδο της μεταξικής δικτατορίας είτε ότι τα έγγραφα αυτού του χρονικού διαστήματος που τον αφορούσαν αφαιρέθηκαν αργότερα (κατά την περίοδο της κατοχής και μετά) από τον φάκελό του για λόγους που μας είναι άγνωστοι. Οι ιστορικές πληροφορίες, πάντως, αναφέρουν ότι ελάχιστος χρόνος μεσολάβησε από τη στιγμή που έφτασε στην Κέρκυρα ώς την υπογραφή δήλωσης μετανοίας. Αν αυτό ισχύει κι αν όντως ο Κλάρας έφυγε από την Αίγινα στις 21 Φεβρουαρίου 1939, αυτό σημαίνει πως δεν μεταφέρθηκε αμέσως στην Κέρκυρα, αλλά κρατήθηκε προσωρινά, για κάποιο διάστημα, σε άλλο ενδιάμεσο σταθμό κράτησης. Εν πάση περιπτώσει, ο Κλάρας, στην Κέρκυρα, υπέγραψε δύο δηλώσεις μετανοίας. Μία αρχική στις 8-61939 και μία συμπληρωματική, στις 27 Ιουνίου του ιδίου έτους, καθώς η πρώτη δεν κρίθηκε, από τις αρχές, ικανοποιητική για την αποφυλάκισή του. Μετά την υπογραφή της συμπληρωματικής δήλωσης εκδόθηκε η απόφαση αποφυλάκισής του με ημερομηνία 23-8-1939, καθώς στις 25 Ιουλίου του 1939 είχε συμπληρώσει την έκτιση του 1/3 της ποινής του που όριζε ο Α.Ν. 1075/1938 ως προϋπόθεση για την αποφυλάκιση κάποιου που είχε υπογράψει δήλωση. Παραθέτουμε όλα τα βασικά έγγραφα αυτής της υπόθεσης ώστε ο αναγνώστης να έχει μια πλήρη και ακριβή εικόνα Οι δηλώσεις μετανοίας «ΔΗΛΩΣΙΣ

Στην Κέρκυρα υπέγραψε δύο δηλώσεις μετανοίας, μία αρχική και μία συμπληρωματική, και έτσι έχοντας εκτίσει το 1/3 της ποινής του αποφυλακίστηκε

Μετάνοιας του κομμουνιστού Κλάρα Αθανασίου του Δημητρίου, γεννηθέντος και κατοικούντος εν Λαμία, ετών 34, επάγγελμα Δημοσιογράφος, και ήδη κρατουμένου εν ταις Εγκληματικαίς Φυλακαίς Κέρκυρας προς έκτισιν διαφόρων ποινών φυλακίσεως επί παραβάσει του Αναγκ. Νόμου 1075/1938 κ.λπ. Διά την επικράτησιν των κομμουνιστικών αρχών ειργάσθην συνεχώς και μετά δραστηριότητος από τας αρχάς του 1926. Αρχικώς ως απλούν μέλος της κομμουνιστικής νεολαίας της γενετείρας μου πόλεως Λαμίας και κατόπιν ως καθοδηγητής της. Τον Δεκέμβριον τον 1927 ενεγράφην και εις το κομμουνιστικόν κόμμα και

|

Από την Κέρκυρα ειργαζόμην εις αμφοτέρους τους οργανισμούς. Τον Απρίλιον τον 1928 κατήλθα εις Αθήνας, ένθα και ειργάσθην, υπό την αυτήν ως ανωτέρω ιδιότητα, μέχρι του τέλους του 1929. Τον Ιανουάριον του 1930 προσελήφθην εις την υπηρεσίαν της συντάξεως του Ριζοσπάστου, εις ην υπηρεσίαν και παρέμεινα, ως απλούν μέλος του κόμματος, - διότι είχον αποσπασθή οριστικώς από τον τομέα των νέων- μέχρι και του Νοεμβρίου του 1931. Εκτοτε καταζητούμενος διαρκώς από τα καταδιωκτικάς αρχάς, εχρησιμοποιούμην ως Γραμματεύς ή βοηθητικόν στέλεχος διαφόρων περιφερειακών κομματικών οργανώσεων. Ηδη, αναγνωρίζων ότι καθ’ όλον αυτό το, οπωσδήποτε, σοβαρόν χρονικόν διάστημα, ευρισκόμην επί εσφαλμένης οδού, μετανοώ ειλικρινώς, αποβάλλω τας μέχρι της χθες αντιλήψεις μου και δηλώ ότι, εις το εξής παραμένω μακράν πάσης, είτε ανατρεπτικής, είτε άλλης, πολιτικής κινήσεως, θα εργασθώ, ως φιλήσυχος και νομοταγής πολίτης, υπέρ των αποκλειστικώς ατομικών και της πατρικής μου οικογένειας συμφερόντων. Η παρούσα συνετάγη εν τω καταστήματι των Εγκληματικών Φυλακών Κερκύρας και ενώπιον του Διευθυντού τούτων κ. Ευαγγέλου Κρίτσα και αρχιφύλακος αυτών Ευαγγέλου Βασιλάτου, σήμερον την 8ην του μηνός Ιουνίου του έτους 1939».

Η αρχική δήλωση που κρίθηκε ανεπαρκής

Την επομένη της υπογραφής της δήλωσης, δηλαδή στις 9-6, ο διευθυντής των Φυλακών Κέρκυρας με έγγραφό του ενημερώνει το υφυπουργείο Δημοσίας Ασφαλείας (Μανιαδάκης) και αναφέρει: «Λαμβάνω την τιμήν να υποβάλω συνημμένην δήλωσιν μετανοίας του κομμουνιστού καταδίκου Κλάρα Αθανασίου του Δημητρίου συνταχθείσαν ενώπιον ημών και του αρχ/ κα των φυλακών Βασιλάτου Ευαγ. και ν’ αναφέρω υμίν ότι ο εν λόγω κατάδικος κρατείται δυνάμει της υπ’ αριθ. 19970/38 αποφάσεως πλημ/ κων Αθηνών δι’ ης συνεχωνεύθησαν αι ποιναί των υπ’ αριθ. 1/6501/38 αποφάσεως του αυτού δικαστηρίου φυλακίσεως 2 μηνών επί αποδράσει και 2/14319/37 ερήμην ιδίου δικαστηρίου φυλακίσεως 4 ετών επί παραβάσει Αναγκ. Νόμου 117/1936 με σύνολον ποινής φυλακίσεως 4 ετών και 15 ημερών: μετά δε την λήξιν της ποινής ταύτης υπέχει και ποινή εκτοπισμού 2 ετών εις Ακροναυπλίαν. Παρακαλώ όθεν υμάς διά την περαιτέρω ενέργειαν καθ’ όσον το 1/3 της ποινής του συμπληρούται την 25 Ιουλίου ε.ε. Ευπειθέστατος Ο Διευθυντής».

Η συμπληρωματική δήλωση δακτυλογραφημένη. Σε σχέση με τη χειρόγραφη διαφέρει μόνο στη δεύτερη παράγραφο

|

Απόρρητος φάκελος: Αρης Βελουχιώτης

17-18 Ιουνίου 2017

ώς τη Μεσούντα νως, μακράν πάσης ανατρεπτικής κινήσεως οπωσδήποτε στρεφομένης κατά τον εθνικού ημών Κράτους. Η παρούσα συνετάγη παρ’ εμού του ίδιου. Εν Κερκύρα τη 27η Ιουλίου 1939 Ο Δηλών » Στο δακτυλογραφημένο έγγραφο της συμπληρωματικής δήλωσης η τελευταία φράση έχει διατυπωθεί και συμπληρωθεί ως εξής: «Η παρούσα συνετάγη παρ’ εμού του ιδίου ενώπιον του Διευθυντού των Φυλακών Κερκύρας κ. Ευαγγέλου Κρίτσα και του Αρχιφύλακος των ιδίων φυλακών κ. Ευαγγέλου Βασιλάτου. Εν Κερκύρα τη 27 Ιουνίου 1939 »

Η συμπληρωματική χειρόγραφη δήλωση

Το έγγραφο αυτό έφτασε στο υφυπουργείο Ασφαλείας -σύμφωνα με την σφραγίδα εισερχομένου εγγράφου που υπάρχει πάνω σ’ αυτό- στις 16-6-1939. Φέρει μάλιστα εγγραφή -από τον αρμόδιο υπηρεσιακό παράγοντα που τον παρέλαβε και είχε δικαιοδοσία πρότασηςη οποία έχει ως εξής: «Νομίζω ότι δέον να αποκηρύξει ρητώς το Κομ. Κόμμα» Οντως η τελική απόφαση του Μανιαδάκη ήταν απορριπτική για την πρώτη δήλωση μετανοίας του Κλάρα. Γι’ αυτό και αποστέλλεται το παρακάτω έγγραφο προς τη διεύθυνση των Φυλακών Κέρκυρας με το οποίο συστήνεται να του ζητηθεί συμπληρωματική δήλωση μετανοίας στην οποία θα αποκηρύσσεται ρητώς ο κομμουνισμός. «Εν Αθήναις τη 21η Ιουνίου 1939 ΥΦΥΠΟΥΡΓΕΙΟΝ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ Διεύθυνσις Εθνικής Ασφαλείας Γραφείον Ε’ Προς την Διεύθυνσιν Εγκληματικών Φυλακών ΚΕΡΚΥΡΑΝ ‘‘Δήλωσις μετανοίας κομμουνιστού Κλάρα Αθανασίου του Δημητρίου’’ Κατόπιν της υπ’ αριθ. 4690/9-6-

1936 υμετέρας αναφοράς δι’ ης μας υπεβλήθη δήλωσις μετανοίας του κομμουνιστού Κλάρα Αθανασίου, ανακοινούμεν υμίν, ότι το Υφυπουργείον δεν κρίνει ικανοποιητικήν την απλήν δήλωσιν μετανοίας του στελέχους τούτου, απαιτεί δε παρά τούτου, ίνα συμπληρωματικώς αποκηρύξη τον κομμουνισμόν ως καταστρεπτικόν και ολέθριον Πολιτικόν σύστημα, δια την Ελληνικήν πραγματικότητα. Την συμπληρωματικήν ταύτην δήλωσιν θέλετω υποβάλλειν ημίν δια την ενέργειαν των ενδεδειγμένων διατυπώσεων προς απόλυσίν του.Ο Υφυπουργός Κ. Μανιαδάκης» Η συμπληρωματική δήλωση μετανοίας που ζητάει ο Μανιαδάκης υπογράφηκε στις 27 Ιουνίου και έχει ως εξής: «Συμπληρωματική δήλωση του καταδίκου Κλάρα Αθανασίου του Δημητρίου Συμπληρώνων την υποβληθείσαν δήλωσιν μετανοίας μου, δηλώ ότι αποκηρύσσω τον κομμουνισμόν ως σύστημα ολέθριον διά την Ελληνικήν πραγματικότητα και διαλυτικόν των μεγάλων ηθικών εννοιών, Πατρίδος, Θρησκείας και Οικογένειας, υπόσχομαι δε ότι θέλω ζήσει του λοιπού νομιμοφρό-

Η αποφυλάκιση Την επομένη, 28 Ιουνίου, ο διευθυντής των Φυλακών Κέρκυρας στέλνει αναφορά προς το υφυπουργείο Δημοσίας Ασφαλείας όπου επισυνάπτει τη συμπληρωματική δήλωση του Κλάρα και ζητάει την έγκρισή της: «να παρακαλέσω υμάς, όπως ευαρεστούμενοι διατάξητε ότι εγκρίνεται», γράφει συγκεκριμένα. Οντως, ο Μανιαδάκης εγκρίνει τη συμπληρωματική δήλωση και στις 8 Ιουλίου συντάσσεται σχετικό έγγραφο προς τη διεύθυνση των Φυλακών της Κέρκυρας ώστε να υποβληθούν στο υπουργείο Δικαιοσύνης τα έγγραφα που όριζε ο Α.Ν. 1075 για να εκδοθεί απόφαση αναστολής του υπολοίπου της ποινής φυλακίσεως και εκτοπίσεως του Θ. Κλάρα. Στις 25 Ιουλίου θα δημοσιευτεί στις εφημερίδες ότι ο Κλάρας υπέβαλε δήλωση μετανοίας και στις 23 Αυγούστου θα εκδοθεί η απόφαση αποφυλάκισής του. Το σχετικό έγγραφο που κοινοποιήθηκε στη διεύθυνση των Φυλακών Κέρκυρας από το υφυπουργείο του Μανιαδάκη φέρει ημερομηνία 3/9/1939 και της απόφασης προηγούνται τα παρακάτω: «Προς τον κ. Δ/την των Εγκληματικών φυλακών Κερκύρας Εις Κέρκυραν Κοινοποιούμεν υμίν την κατωτέρω απόφασιν του κ. Υπουργού της Δ/ σύνης και Δημοσίας Ασφαλείας και παραγγέλλομεν όπως μεριμνήσητε ταχέως περί της εκτελέσεως ταύτης, ειδοποιήσητε δε περί τούτου την Αστυνομικήν Αρχήν του τόπου της κατοικίας του εν τη αποφάσει μνημονευομένου καταδίκου διά την παρακολούθησίν του και αναφέρητε ημίν το ταχύτερον το ανασταλέν υπόλοιπον της ποινής αυτού» Η απόφαση αποφυλάκισης που ακολουθούσε του παραπάνω κειμένου έχει ως εξής:

39 57

9

«Αριθ. απόφ. 697 ΑΠΟΦΑΣΙΣ ΟΙ ΥΠΟΥΡΓΟΙ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣ. ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ Εχοντες υπ’ όψιν τον διά της υπ’ αριθ. 5779 της 18/7/1939 αναφοράς του Δ/του των εγκληματικών φυλακών Κερκύρας υποβληθέντα υμίν φάκελλον, εξ ου προκύπτει: Οτι ο εν ταις φυλακαίς κρατούμενος κατάδικος Κλάρας Αθανάσιος γεννηθείς και κατοικών εν Λαμία, ετών 34 όταν διέπραξε το αδίκημα, επαγγέλματος κτηματίας, κρατούμενος δυνάμει της υπ’ αριθ. 14319 της 5-6-1939 (σ.σ. Πρόκειται για λάθος. Η απόφαση είναι του 1937 και όχι του 1939) ερήμην αποφάσεως των εν Αθήναις Πλημμελειοδικών δι’ ης κατεδικάσθη επί παραβάσει του υπ’ αριθ.

117/36 Αναγκ. Νόμου εις φυλάκισιν 4 ετών και εκτόπισιν 2 ετών εις Ακροναυπλίαν επιταθείσης της ποινής κατά 15 ημέρας διά της υπ’ αριθ. 19970/38 συγχων. Αποφάσεως ιδίου δικαστηρίου τη συγχωνεύσει ποινής φυλακίσεως 2 μηνών επί αποδράσει, εκτίσας ήδη το 1/3 της ποινής της φυλάκισής του και αιτούμενος την αναστολήν τον υπολοίπου της ποινής ταύτης και ολοκλήρου της ποινής εκτοπίσεως υποβαλών προς τούτο αίτησιν μετά δηλώσεως ότι αποκηρύσσει τας αρχάς του κομμουνισμού. Η απόφαση Οτι ούτος κατά την αποφυλάκισης διάρκεια της εν ταις φυλακαίς κρατήσεώς του επεδείξατο διαγωγής μεν εν γένει καλής, πειθαρχίαν δε ομοίαν. Οτι εν συνδυασμώ και προς το εκ τον ποινικού μητρώου αυτού βεβαρυμένο του παρελθόντος του τυγχάνει άξιος όπως τύχη του ως άνω ευεργετήματος λόγω της εκδηλωθείσης μετάνοιας του εκδηλωμένης ειλικρινώς κι ότι συνεπλήρωσε το κατά το άρθρον 5 του Νόμου 1075/38 ως άνω χρονικόν διάστημα το 1/3 το υ σ υ ν ό λ ο υ της ποινής του, πληρούνται δ’ άπαντες οι όροι του Νόμου 811 ως ούτος ετροποποιήθη υπό του νόμου 579 και παρέχεται βασίμως η προσδοκία ότι και η μετέπειτα διαγωγή του έσται ανεπίληπτος. Λαβόντες δ’ άμα υπ’ όψιν την υπ’ αριθ. 1/2235/4 καταφατικήν γνωμοδότησιν του Υφυπουργείου Δημοσίας Ασφαλείας και την εν τω υπ’ αριθ. 37 της 23 Αυγούστου 1939 συνεδρία 697 γνωμοδότησιν της κατά τον νόμον 811 ως ετροποποιήθη υπό του νόμου 5793 Επιτροπής προτεινάσης την αναστολήν εκτελέσεως του, υπολοίπου της ποινής φυλακίσεως και ολοκλήρου της ποινής εκτοπίσεως του ειρημένου καταδίκου και της προσωρινής εκ των φυλακών απολύσεως αυτού του κατά τους όρους και περιορισμούς των ανωτέρω Νόμων. Αποφασίζομεν Οπως ανασταλή η εκτέλεσις του υπολοίπου της ποινής φυλακίσεως και ολοκλήρου της ποινής εκτοπίσεως τον ανώτερω καταδίκου Κλάρα Αθανασίου του Δημητρίου απολυθή δε ούτος προσωρινώς εκ των φυλακών υπό τους όρους και περιορισμούς του Νόμου 811 υπό του Νόμου 5793 συντρεχόντων και των όρων του άρθρου 5 του υπ’ αριθ. 1075/38 Αναγκαστ. Νομού και διατάσσομεν την κατά τον νόμον εκτέλεσιν της παρούσης παραγγέλοντες τον Διευθυντή των φυλακών Κερκύρας εν αις κρατείται ο ειρημένος κατάδικος όπως συμορφωθή προς τα εν αυτή, εγχειρήση δε αντίγραφου εις τον απολυόμενον. Εν Αθήναις τη 23 Αυγούστου 1939 Ο Υφυπουργός Δημοσίας Ασφαλείας Κ. Μανιαδάκης Ο Υπουργός της Δικαιοσύνης Α. Ταμπακόπουλος».

10

58

17-18 Ιουνίου 2017

|

Ο Θανάσης Κλάρας γίνεται

Ο

Το σχέδιο της Ασφάλειας με το ελεγχόμενο από τις αρχές ΚΚΕ και η νέα σύλληψή του

Κ λάρας αποφυλακίστηκε από την Κέρκυρα στις 5 Σεπτεμβρίου του 1939 και μέχρι τέλη Αυγούστου του 1940 δεν φαίνεται να απασχόλησε τις Αρχές. Τα έγγραφα που υπάρχουν στον φάκελό του και αφορούν σε αυτό το διάστημα είναι κυρίως στρατολογικού περιεχομένου και αναφέρονται στην αναζήτηση πληροφοριών για την ειδικότητα που είχε στον στρατό και τη μονάδα στην οποία έπρεπε να καταταγεί σε περίπτωση επιστράτευσης. Στις 30 Αυγούστου του 1940, όμως, συλλαμβάνεται και δίνει ανωμοτί κατάθεση στην Ασφάλεια ως κατηγορούμενος. Τι ακριβώς είχε συμβεί; Από τις αρχές Ιανουαρίου του 1940 ο Μανιαδάκης και η Ασφάλεια είχαν στήσει ένα ελεγχόμενο από αυτούς ΚΚΕ, καθοδηγητικό όργανο του οποίου ήταν η περιβόητη Προσωρινή Διοίκηση την οποία και ήλεγχαν. Στη σύνθεση της Προσωρινής Διοίκησης ήταν πρώην στελέχη του ΚΚΕ που είχαν περάσει στην υπηρεσία των αρχών αλλά και τίμιοι κομμουνιστές οι οποίοι δεν είχαν αντιληφθεί ότι η Ασφάλεια τους είχε στο χέρι και δούλευαν για λογαριασμό της. Ιθύνων νους αυτής της σκευωρίας ήταν ο Μιχάλης Τυρίμος - πρώην βουλευτής και πρώην μέλος του Π.Γ. και της τριμελούς Γραμματείας της Κ.Ε. του ΚΚΕ- ο οποίος είχε υπογράψει δήλωση μετανοίας στα τέλη Ιουνίου του 1939 και μετά την αποφυλάκισή του πέρασε στην υπηρεσία των Αρχών Ασφαλείας. Μετά τη συγκρότηση της Προσωρινής Διοίκησης, με πρόταση του Τυρίμου, η Ασφάλεια έφερε από την Κέρκυρα στην Αθήνα τον Νίκο Ζαχαριάδη, ελπίζοντας ότι θα μπορούσε να τον χρησιμοποιήσει εν αγνοία του για τους δικούς της σκοπούς. Με την Ασφάλεια και την Προσωρινή Διοίκηση συνεργαζόταν τότε και ο Γιάννης Μιχαηλίδης -μέλος του Π.Γ. της ΚΕ του ΚΚΕ- ο οποίος το καλοκαίρι του ’39 είχε υπογράψει, στην Κέρκυρα, δήλωση μετανοίας με εντολή του Ζαχαριάδη. Αποστολή του ήταν να ξεκαθαρίσει τον παράνομο μηχανισμό του ΚΚΕ από τους χαφιέδες. Ο Μιχαηλίδης έφυγε από την Κέρκυρα με πιστοποιητικό του Ζαχαριάδη, στο οποίο βεβαιωνόταν η ψευδής δήλωση μετανοίας του κι ότι ήταν εντάξει ώστε να μπορούν να τον εμπιστεύονται οι παράνομοι κομμουνιστές. Οταν όμως συνελήφθη από την Ασφάλεια πρόλαβε να «φάει» αυτό το πιστοποιητικό και συνεπώς να το καταστρέψει. Για να εξασφαλιστεί δεύτερο πιστοποιητικό από τον Ζαχαριάδη η Ασφάλεια προχώρησε το καλοκαίρι του ’40 σε συλλήψεις δηλωσιών (Μιχαηλίδης, Κλάρας, Σιτοκωνσταντίνου

και άλλοι). Συνελήφθησαν τίμιοι δηλωσίες που δεν είχαν συνεργασία με την Ασφάλεια αλ λά και συνειδητοί συνεργάτες των Αρχών. Ο σ τόχος ήταν διπλός: Καταρχήν θα καθαγιάζονταν στα μάτια των τίμιων δηλωσιών κι εκείνοι που συνελήφθησαν από τις τάξεις τους, αλλά δούλευαν μυστικά για την Ασφάλεια. Ο δεύτερος στόχος ήταν να έρθει ο Μιχαηλίδης σε επαφή με τον Ζαχαριάδη και να του αποσπάσει δεύτερο πιστοποιητικό. Αν το σχέδιο πετύχαινε η Ασφάλεια θα μπορούσε να εντάξει στην Προσωρινή Διοίκηση - και συνεπώς να θέσει υπό τον έλεγχό της- το σύνολο των παράνομων κομμουνιστών και των οργανώσεων του κόμματος που δεν είχα εξαρθρωθεί. Ετσι η άλωση του ΚΚΕ θα ολοκληρωνόταν. Φυσικά αυτό το σχέδιο δεν στέφθηκε ποτέ με επιτυχία, καθώς ο Ζαχαριάδης αντιλήφθηκε πως κάτι δεν πήγαινε καλά με τον Μιχαηλίδη και ο τελευταίος δεν απέκτησε ποτέ το πολυπόθητο πιστοποιητικό. Στη βάση όλων αυτών, η κατάθεση του Θ. Κλάρα στην Ασφάλεια, στις 30 Αυγούστου του 1940, αποκτάει ξεχωριστή ιστορική αξία. Ο ίδιος μιλάει ελεύθερα για τα πρόσωπα που συνάντησε στην Αθήνα μετά την αποφυλάκισή του. Προφανώς ήξερε ότι βρισκόταν υπό παρακολούθηση και οι συναντήσεις του ήταν σε γνώση της Ασφάλειας. Δίνει όμως έναν εντελώς αθώο χαρακτήρα σε όλες αυτές τις συναντήσεις και δεν αποκαλύπτει το περιεχόμενό τους. Η όλη εικόνα της αφήγησής του μας αποκαλύπτει μια σημαντική πλευρά των κινήσεων των δηλωσιών στο χρονικό διάστημα από το φθινόπωρο του 1939 ώς και το καλοκαίρι του 1940, οι οποίες περιπλέκονται με τη δραστηριοποίηση της Ασφάλειας και των συνεργατών της για τη συγκρότηση της Προσωρινής Διοίκησης κι ενός απόλυτα ελεγχόμενου από τις αρχές ΚΚΕ. Παραθέτουμε ολόκληρη την κατάθεση Κλάρα ώστε ο αναγνώστης να έχει σαφή εικόνα των πραγμάτων που καταγράφονται σ’ αυτήν. Εκθεσις εξετάσεως μάρτυρος (Ανωμοτί) Εν Αθήναις τη 30ή Αυγούστου 1940 Ερ.: πώς ονομάζεσαι κ.λπ.

Απ.: Κλάρας Αθανάσιος του Δημητρίου Εγεννήθην εν Λαμία Και κατοικώ ενταύθα, οδός Χαρ. Τρικούπη 44- Ελαιοχρωματιστής Ετών 35 και χριστιανός ορθόδοξος (Υπεσχέθη διά χειραψίας) Ερώτηση: Ηρωτήθη δεόντως Αποκρ.: Την 5η Σ/βρίου του έτους 1939 απελύθην των φυλακών Κερκύρας και ήλθα εδώ όπου και διαμένω μέχρι σήμερον. Κατά το χρονικόν αυτό διάστημα ειργάσθην ως ελαιοχρωματιστής εις διαφόρους οικοδομάς. Καθ’ όλον το χρονικόν διάστημα της ενταύθα παραμονής μου, συνήντησα κατά διάφορα χρονικά διαστήματα, πολλούς πρώην κομμουνιστάς δηλωσίας, λόγω του ότι είχα μαζί τους φιλικάς σχέσεις και παλαιόν κομματικόν σύνδεσμον. Με τον Σκλάβαιναν Στυλ. συνηντήθην τυχαίως τον μήνα Νοέμβριον παρά την πλατείαν Λαυρίου, έκτοτε συνήντησα τούτον κατ’ επανάληψιν εις την οικίαν του, εις τα διάφορα τυπογραφεία που ειργάζετο και πολλές φορές τυχαίως εις τον δρόμον. Επίσης πολλές φορές συνηντήθην και με τον Μιχαηλίδην Ιωαν. εις το σπίτι του και τυχαίως εις τον δρόμον. Τον Τυρίμον Μιχ. συνήντησα εις το παρά του Σταθμού Λαυρίου καφφενείον Ευρυτανία, δύο φορές και άλλη μια φορά τυχαίως εις τον δρόμον. Επίσης, τον Σιτοκωνσταντίνου Διον. συνήντησα πολλές φορές εις το επί της οδού Ιωαννίνων 64 υποδηματοποιείον του καθώς και εις την οικίαν

του, μάλιστα δε μου έκανε και τραπέζι. Τον Οικονομίδην Ορφ. συναντούσα εις το επί της οδού Πανεπιστημίου 30 βιβλιοπωλείον του εις το οποίον μετέβαινα πολλές φορές. Τον Δημητρ. Δρακούλην ή Πάγκαλον, ράπτην έβλεπα πολλές φορές εις το επί της οδού Μπενάκη 13 ραφείον του. Τον Τζινιέρην Παναγ. συνήντησα πολλές φορές τυχαίως εις τον δρόμον καθώς και εις την επί της οδού Ερεσσού- Χαρ. Τρικούπη ταβέρναν του Μιχαλάκου. Επίσης συνήντησα κατ’ επανάληψιν τον Φλωκίδην Νικ. Εις τον δρόμον τυχαίως, εις το τυπογραφείον που εργάζετο και εις την ταβέρναν του Μιχαλάκου. Ωσαύτως συνήντησα κατ’ επανάληψιν τυχαίως εις τον δρόμον τους Ακριβόπουλον Κων. και Γεννάδην Μενέλαον καθώς και τους Τσουρτσούλην Αριστ. και Σουλιώτην Παντελήν. Ο Τσουρτσούλης Αριστ. ήλθεν εις το σπίτι μου μια φορά για να με δη, επειδή είχε να με δη πολλές ημέρες. Τον Σοτρήν Αναστ. έβλεπα τακτικά λόγω του ότι εργαζόμεθα μαζί ως ελαιοχρωματισταί. Επίσης είδα δύο ή τρεις φορές τον αρχειομαρξιστήν Δέδεν όλως τυχαίως εις τον δρόμον και πολλούς άλλους τους οποίους δεν ενθυμούμαι. Αι αναφερθείσαι συναντήσεις

|

17-18 Ιουνίου 2017

Απόρρητος φάκελος: Αρης Βελουχιώτης

39 59

11

Αρης Βελουχιώτης πολυκατοικίαν ένθα διαμένει η Μακρίδου και έχει σχηματισθή η πεποίθησις ότι ο ιερεύς ούτος δεν ήτο άλλος από τον Αθανάσιον Κλάραν. Την εποχήν εκείνη υπό των οργάνων της Ειδικής Ασφαλείας συνελήφθη ενταύθα μία γυνή φερόμενη ως ερωμένη του Κλάρα και γραμματεύς αυτού και ως συνοδός του, γεγονός όπερ επιβεβαιώνει την ανωτέρω πληροφορίαν περί αφίξεως ενταύθα του Κλάρα. Την σύλληψιν της εν λόγω γυναικός, ως πληροφορούμεθα, η Ειδική Ασφάλεια τηρεί μυστικήν, καίτοι εξακολουθεί να την κρατή». Οι πληροφορίες που περιέχει το περίεργο αυτό σημείωμα ασφαλώς δεν ανταποκρίνονται σε πραγματικό γεγονός. Τον Ιούλιο του 1944 ο Αρης Βελουχιώτης βρισκόταν στην Πελοπόννησο και κανένα στοιχείο δεν υπάρχει ότι απουσίασε έστω και για ελάχιστο χρονικό διάστημα. Επιπλέον, αν ερχόταν στην Αθήνα αυτό θα αφορούσε κομματική δουλειά. Η καθοδήγηση όμως του ΚΚΕ- με την οποία ο Αρης συνομιλούσεήδη είχε ανεβεί στο βουνό από τις αρχές του 1944. Εν τούτοις ο δημοσιογράφος Ζαφειρόπουλος, που αναφέρεται στο έγγραφο, απασχόλησε για αρκετό διάστημα τις Αρχές, καθώς τον υποψιάζονταν ότι εκτελούσε παράνομη κομματική δουλειά, ενώ η σύζυγός του εμφανίζεται στα αστυνομικά έγγραφα ως συγγενής του Αρη. Ετσι στις 16 Ιανουαρίου του 1945 δίνεται εντολή από τη Στρατιωτική Διοίκηση Αττικής και την Ασφάλεια να συλληφθεί το εν λόγω

Ο φάκελος εμπλουτίζεται με φωτογραφίες

μου με τους πρώην κομμουνιστάς εγένοντο λόγω των γνωριμιών που είχα με όλους αυτούς. Συζήτησις κομματική ουδέποτε εγένετο ούτε είχαμε τέτοια πρόθεσι. Εγώ έπαυσα πλέον ν’ ασχολούμαι με την κομμουνιστικήν ιδεολογίαν. Αλλο τι δεν έχω να προσθέσω και γράμματα γνωρίζω. Τω ανεγνώσθη ως βεβαιωθείσα υπογράφεται». Κατοχή - Απελευθέρωση Για την περίοδο της Κατοχής υπάρχουν πάρα πολύ λίγα έγγραφα στον φάκελο του Θανάση Κλάρα, ο οποίος πλέον έχει γίνει Αρης Βελουχιώτης. Το πρώτο έγγραφο αυτής της περιόδου φέρει ημερομηνία 17 Μαρτίου 1943. Υπογράφεται από την Υποδιεύθυνση Γενικής Ασφαλείας, η οποία ζητά από τη Διεύθυνση Εγκληματολογικών Υπηρεσιών δύο αντίτυπα φωτογραφιών του «σεσημασμένου Κλάρα ή Αναστασιάδου ή Δημητριάδου Αθανασίου ή Ευθυμίου του Δημητρίου προς χρήσιν της υπηρεσίας μας». Αναλυτικότερες πληροφορίες, για τη χρήση που θα γινόταν σε αυτές τις φωτογραφίες, δεν αναφέρονται. Υποψιαζόμαστε πως οι Αρχές μάλλον ήθελαν να ταυτοποιήσουν τον Θανάση Κλάρα με τον Αρη Βελουχιώτη. Το δεύτερο έγγραφο στον φάκελο είναι του Ιουνίου του 1944 όπου μέσω δημοσιεύματος της Εφημερίδας του ΕΑΜ «Νέα Ελλάδα», πιστοποιείται ότι ο Αρης Βελουχιώτης

ήταν εθνοσύμβουλος στη σύνοδο του Εθνικού Συμβουλίου στις Κορυσχάδες. Τον έβλεπαν μπροστά τους Παρά τον μικρό αριθμό των εγγράφων που υπάρχουν στον φάκελο του Αρη την περίοδο της Κατοχής είναι εμφανές ότι οι διωκτικές Αρχές τον έχουν διαρκώς στο στόχαστρο και αναζητούν πληροφορίες γι’ αυτόνιδιαίτερα το 1944 όπου το αντάρτικο έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις και η απελευθέρωση της χώρας είναι προ των πυλών. Τα στοιχεία που θα παραθέσουμε στη συνέχεια επιβεβαιώνουν του λόγου το αληθές. Αναλυτικότερα: Στις 3 Αυγούστου του 1944 η Υποδιεύθυνση Γενικής Ασφαλείας Αθηνών εκδίδει ένα Δελτίο Πληροφοριών, στο οποίο γράφονταν τα εξής περίεργα: «Κατ’ εξακριβωμένας πληροφορίας από 15-20 Ιουλίου 1944 αφίχθη ενταύθα ο κομμουνιστής αρχηγός του ΕΛΑΣ Αρης Βελουχιώτης (Αθανάσιος Κλάρας). Ούτος είναι συγγενής και έχει σχέσεις με τον αρχισυντάκτην της εφημερίδος ‘‘ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ’’ Ζαφειρόπουλον Γεώργιον εμφορούμενον από κομ-

Ηταν στην Πελοπόννησο, τον έβλεπαν στην Αθήνα

μουνιστικάς αρχάς και διαμένοντα εις την συνοικίαν της Πλάκας. Τούτον επεσκέφθη ο Κλάρας, κατά το διάστημα της ενταύθα παραμονής του, κάπου εις την συνοικίαν Πλάκας, ως ανεκοίνωσε γραία συγγενής του Κλάρα. Εις μιαν εμφάνισίν του εν Αθήναις έφερε στολήν ιερέως. Επίσης επί της οδού Σόλωνος αριθ. 140 διαμένει η οδοντογιατρός Μακρίδου Αδριανή, το γένος Ζαφειροπούλου, αδελφή του αρχισυντάκτου της ‘‘Καθημερινής’’. Κατά το προμνημονευθέν χρονικόν διάστημα πράγματι εθεάτο ιερεύς τις άγνωστος να εισέρχηται εις την

Εντολή: Να συλληφθεί ο Βελουχιώτης επί εσχάτη προδοσία (Δεκέμβρης 1944)

ζευγάρι για να διακοπεί η δράση του κι ενδεχομένως μέσα από την ανάκριση να προκύψουν «στοιχεία σοβαρά». Στο ίδιο έγγραφο οι Αρχές θεωρούν πως η σύζυγός του δημοσιογράφου γνώριζε «πού κρύπτεται η μνηστή (ή ερωμένη) του Αρη» την οποία αναζητούσαν. Ποια ήταν αυτή το έγγραφο δεν αναφέρει. Εντέλει, όπως αποδεικνύεται από άλλο έγγραφο- αναφορά προς την Υποδιεύθυνση Γενικής Ασφαλείας με ημερομηνία 23-2-1945 ο δημοσιογράφος (πολιτικός συντάκτης) της Καθημερινής Ζαφειρόπουλος Κωνσταντίνος του Γεωργίου (και όχι Γεώργιος) δεν ήταν γνωστός του Αρη, αλλά συνάδελφος και γνωστός του αδελφού του Μπάμπη Κλάρα και είχε φιλοξενήσει τη σύζυγο του τελευταίου δυο- τρεις φορές κατά το διάστημα του 1944, όταν ο Μπάμπης Κλάρας κρυβόταν για να αποφύγει τη σύλληψη από τις γερμανικές αρχές κατοχής. Επιπλέον, στην ίδια αναφορά σημειώνεται πως η σύζυγος του Ζαφειρόπουλου ήταν κρητικιά στην καταγωγή. Συνεπώς δεν ήταν συγγενής του Βελουχιώτη. Ολη όμως αυτή η ιστορία εκείνο που αποδεικνύει είναι ότι η Ασφάλεια της εποχής βίωνε με εφιαλτικό τρόπο την προσωπικότητα του Βελουχιώτη και γι’ αυτό τον έβλεπε συνεχώς μπροστά της. Δεκέμβρης 1944: Να συλληφθεί ο Αρης για εσχάτη προδοσία Ο Αρης Βελουχιώτης δεν έλαβε μέρος στις μάχες της Αθήνας του Δεκεμβρίου 1944. Εντούτοις, στις 19-12-1944 η Στρατιωτική Διοίκηση Αττικής διέταξε τη σύλληψή του επί εσχάτη προδοσία. Το σχετικό έγγραφο της Υποδιεύθυνσης Γενικής Ασφαλείας με ημερομηνία 22-121944 αναφέρει: «Λαμβάνομεν την τιμήν να αναφέρομεν υμίν ότι υπό της Στρατ. Διοικήσεως εκδόθησαν και μας απεστάλησαν τα κάτωθι εντάλματα συλλήψεως: 75. 19/12/44 εσχ. προδ. ΚΛΑΡΑΣ

12

60

17-18 Ιουνίου 2017

|

Ο

Μετά τη Βάρκιζα

Ή ΒΕΛΟΥΧΙΩΤΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ». Πιο αναλυτικό, γι’ αυτό το ζήτημα, είναι ένα δεύτερο έγγραφο της Υποδιεύθυνσης Γενικής Ασφαλείας με ημερομηνία 5-2-1945, το οποίο αναφέρει: «Διά του υπ’ αριθ. 75 από 19-12-44 εντάλματος συλλήψεως του Στρ. Διοικητού Αττικής διώκεται ο ΚΛΑΡΑΣ ή ΒΕΛΟΥΧΙΩΤΗΣ Αθανάσιος, Αρχηγός Διεθνούς Ταξιαρχίας κατηγορούμενος επί εσχάτη προδοσία κ.λπ. πραχθείση την 3-12-44 και επέκεινα χρονικόν διάστημα εν Αθήναις και αλλαχού». Μπορεί να μοιάζει φαιδρό να κατηγορείται ο Αρης ως αρχηγός Διεθνούς Ταξιαρχίας, ενώ ήταν πρωτοκαπετάνιος του ΕΛΑΣ, αλλά αυτή η αναφορά αποκαλύπτει τον τρόπο με τον οποίο η αντίθετη προς το ΕΑΜ πλευρά αντιμετώπισε το ελληνικό ζήτημα μετά την απελευθέρωση θεωρώντας τους αντιπάλους της μη Ελληνες. Επιπλέον πρέπει να προσεχθεί το γεγονός ότι ως έναρξη της «εσχάτης προδοσίας» θεωρείται η ματωμένη Κυριακή του Δεκεμβρίου 1944, όταν χτυπήθηκε η ειρηνική πορεία του ΕΑΜ στην Αθήνα και δεν είχαν αρχίσει ακόμα οι δεκεμβριανές πολεμικές συγκρούσεις. Μπορεί αυτό να ήταν ένα τυπικό ζήτημα για τις αρχές. Φανέρωνε όμως τις πραγματικές τους διαθέσεις απέναντι στο ΕΑΜικό κίνημα.

ΓΙΑ ΤΗ ΔΡΆΣΗ του Αρη μετά τη Βάρκιζα στον φάκελο του δεν υπάρχουν παρά μόνο τρία έγγραφα, με ημερομηνία 1 και 2 Απριλίου 1945, του ιδίου περίπου περιεχομένου που αναφέρουν για την εμφάνιση ομάδας ενόπλων με επικεφαλής τον Βελουχιώτη στα χωριά της περιφέρειας Μουζακίου (Μαυρομμάτη, Σκλάτινα, Βοντανιά). Το επόμενο έγγραφο φέρει ημερομηνία 19-6-1945 και είναι αναπαραγωγή της είδησης του Ριζοσπάστη για τον θάνατο του Αρη. Με ίδια ημερομηνία (19-61945) υπάρχει χειρόγραφο αντίγραφο τηλεγραφήματος του Νομάρχη Ηπείρου στο οποίο διαβάζουμε: «Κατ’ αναφοράν 206 Τάγματος Εθνοφυλακής 15ην τρέχοντος μηνός Τμήματα 206 και 118 ταγμάτων Εθνοφυλακής βοηθουμένων και από εντοπίων εθνικιστών συνεπλάκησαν χωρίον Μεσούντα - Αρτης μετά ληστοσυμμορίας Αρη Βελουχιώτη. Αποτέλεσμα συμπλοκής υπήρξε φόνος Αρη Βελουχιώτη, Τζαβέλλα και τεσσάρων άλλων αγνοουμένων μέχρι στιγμής ονομάτων των και σύλληψις εγκληματίου Σωτηρίου Δράκου. Κεφαλαί Αρη Βελουχιώτη και Τζαβέλλα αποκοπείσαι μετεφέρθησαν Τρίκκαλα. Λαός υπαίθρου πανηγυρίζει γεγονός. Νεώτεραι πληροφορίαι μόλις ληφθώσιν αναφέρομεν τηλ/κως Νομάρχης Πέρρης».

φάκελος του Αρη Βελουχιώτη στην Ασφάλεια ενημερωνόταν τακτικά για 35 ολόκληρα χρόνια μετά τον θάνατό του. Τον πρώτο καιρό οι Αρχές Ασφαλείας έστελναν ή ελάμβαναν έγγραφα -αντίγραφα των οποίων έμπαιναν στον φάκελο- που αφορούσαν την καταδίωξη των συντρόφων του Αρη, την επιβεβαίωση του θανάτου του ή πληροφορίες γύρω από τα συγγενικά του πρόσωπα. Κάνει εντύπωση ότι, τουλάχιστον, μέχρι το 1950 σε επίσημα έγγραφα της Ασφάλειας αναφέρεται ως τόπος θανάτου του η περιφέρεια Πετρωτού - Ανθηρού Καρδίτσας, ενώ από την αρχή ήταν γνωστό ότι αυτός έδωσε τέλος στη ζωή του στη Μεσούντα Αρτας. Στα υλικά που συγκέντρωναν οι Αρχές Ασφαλείας περιλαμβάνονται επίσης οι κομματικές αποφάσεις και αναφορές για τον Αρη, αναφορές που υπάρχουν γι’ αυτόν σε βιβλία, υλικό από εκπομπές ξένων ραδιοφωνικών σταθμών κ.ά. Το πιο «αγαπημένο» έγγραφο που αναπαράγεται συχνά και αποστέλλεται σε διάφορες υπηρεσίες είναι το «Δελτίο Εγκληματικότητας» του Θανάση Κλάρα (Αρη Βελουχιώτη) στο οποίο καταγράφονται οι ποινικές διώξεις και καταδίκες του για την επαναστατική του δράση. Η τακτική των Αρχών να ταυτίζουν την επαναστατική δράση των κομμουνιστών με πράξεις του κοινού ποινικού δικαίου ήταν γενικευμένη στο πλαίσιο της δίωξης του κομμουνισμού. Το «Δελτίο Εγκληματικότητας», όμως, του Αρη έχει μια ξεχωριστή ιστορία καθώς πρώτη φορά αξιοποιήθηκε στη διάρκεια της Κατοχής από τον δωσιλογικό ΕΔΕΣ Αθήνας, ο οποίος το κυκλοφόρησε σε προκήρυξη ευελπιστώντας ότι έτσι θα έπληττε στα μάτια και στη συνείδηση του ελληνικού λαού τον πρωτοκαπετάνιο του ΕΛΑΣ. Αναπαραγωγές αυτού του δελτίου, σε έγγραφά της, η Ασφάλεια έκανε για τελευταία φορά στη διάρκεια της χούντας. Αναμφίβολα υπάρχει εξήγηση για το γεγονός ότι ο Αρης απασχολούσε την Ασφάλεια τόσα χρόνια μετά τον θάνατό του. Κι αυτή είναι μία και μοναδική. Ο Βελουχιώτης μετά θάνατον πήρε τον χαρακτήρα του θρύλου και του συμβόλου που επηρέαζε ευρύτατα λαϊκά στρώματα. Συνεπώς οι Αρχές Ασφαλείας κινήθηκαν αντιστρόφως σε μια προσπάθεια να τον αντιμετωπίσουν ως σύμβολο στις λαϊκές συνειδήσεις. Το τελευταίο έγγραφο που εισέρχεται από τις Αρχές στον φάκελο του Αρη είναι η ανακοίνωση, τον Ιούνιο του 1980, της Κ.Ο. Λαμίας του ΚΚΕ Εσωτερικού για τα 35 χρόνια από τον θάνατό του. Το σύμβολο «Αρης» και το σύμβολο «Γοργοπόταμος» Μια ξεχωριστή στιγμή αναφορικά με τη σημασία της μνήμης του Αρη Βελουχιώτη, η οποία δεν διαφεύγει την προσοχή των Αρχών Ασφαλείας, αφορά το 1962, όταν το ΚΚΕ προβαίνει σε μια πολύ τιμητική -την πρώτη μετεμφυλιακά- για τη δράση του ανακοίνωση, ενώ λίγο αργότερα, τον Νοέμβριο του ιδίου έτους, οι ΕΑΜικές οργανώσεις Αντίστασης γιορτάζουν για πρώτη φορά στον Γοργοπόταμο την ανατίναξη της ομώνυμης γέφυρας. Η ανακοίνωση του ΚΚΕ, που πέρασε αμέσως στις αθηναϊκές εφημερίδες κι από 'κει στον φάκελο του Αρη, αφορούσε το περιεχόμενο εκπομπής του ραδιοσταθμού του κόμματος που έγινε στις 19-6-1962 κι έλεγε:

«Ο Βελουχιώτης ήταν και παραμένει ώς το θάνατό του αδιάλλακτος εχθρός των ξένων κατακτητών και των μόνιμων συνεργατών τους και κτύπησε αμείλικτα την εθνοπροδοσία, γι’

Το τελευταίο στοιχείο που μπαίνει στον φάκελο Βελουχιώτη είναι η ανακοίνωση της Κ.Ο. Λαμίας του ΚΚΕ Εσωτερικού τον Ιούνιο του 1980

αυτό αγαπήθηκε τόσο πολύ από το λαό και μισήθηκε άγρια από τους προδότες. Πέρασαν 17 ολόκληρα χρόνια από το χαμό του Αρη, οι αγωνιστές της αντίστασης όμως, όλοι οι Ελληνες πατριώτες θυμούνται και θα θυμούνται πάντα τον θρυλικό πολέμαρχο που συνέδεσε αδιάρρηκτα το όνομά του σε μια από τις ενδοξότερες σελίδες της νεώτερης ιστορίας μας την εποποιΐα της εθνικής μας αντίστασης. Και δεν θα αργήσει να 'ρθει ο καιρός που οι δυνάμεις της εθνικής αναγέννησης ανοίγοντας το δρόμο προς τη δημοκρατική αλλαγή, θα στήσουν στο βάθρο που πρέπει τη δοξασμένη εποποιία του έθνους και τότε στα σχολειά της αναγεννημένης Ελλάδας, δίπλα στους άθλους των ηρώων του 1821, του Κολοκοτρώνη, του Καραϊσκάκη, του Μπότσαρη και του Κανάρη θα διδάσκονται στα Ελληνόπουλα τα κατορθώματα του Αρη Βελουχιώτη, του Σαράφη και άλλων ηρώων της εποποιίας της αθάνατης εθνικής μας αντίστασης». Την εκδήλωση στον Γοργοπόταμο, στις 25-111962, οι Αρχές Ασφαλείας της περιοχής την παρακολούθησαν με εντολή των ανωτέρων τους και κατέγραψαν τα όσα συνέβησαν. Η σχετική αναφορά της Διοίκησης Χωροφυλακής Λαμίας προς τη Γενική Διεύθυνση Εθνικής Ασφάλειας (υπουργείο Εσωτερικών) φέρει ημερομηνία 27-11-1962. Την παραθέτουμε ολόκληρη από το αντίγραφό της που υπάρχει στον φάκελο του Αρη, με την επισήμανση, βεβαίως, ότι δεν αποδίδονται πάντοτε ορθά και σε πληρότητα τα όσα είπε στην εκδήλωση ο καπετάν Νικηφόρος. Αποδίδονται μόνο όσα με τον δικό του τρόπο αντιλήφθηκε και κατέγραψε το αστυνομικό όργανο που είχε επιφορτιστεί με το καθήκον της καταγραφής: «‘‘Πανελλήνιος Ενωσις Αναπήρων και Τραυματιών Εθνικής αντιστάσεως 1941- 1945’’ Λαμβάνω την τιμήν, εις εκτέλεσιν προφορικής Δ/γης υμών, να αναφέρω υμίν τα κάτωθι, εν σχέσει προς τας εκδηλώσεις της εν περιλήψει κομ/κής Οργανώσεως εις την περιφέρειά μου: «Την 25-11-62 και περί ώραν 13.00 αφίχθησαν εις το χωρίον Γοργοπόταμος τα υπ’ αριθμόν: α) Β 147884 Δ.Χ., β) Α 43605, γ) Α 102168, δ) Β 147230, ε) Β 147415, στ) Α 41034 και ζ) Α 93119 Δ.Χ. Λεωφορεία, προερχόμενα εξ Αθηνών.

|

Απόρρητος φάκελος: Αρης Βελουχιώτης

17-18 Ιουνίου 2017

39 61

13

Η καταγραφή από την Ασφάλεια της εκδήλωσης για τον Γοργοπόταμο που έγινε στις 25/11/62

«Ζωντανός» μετά τον θάνατο Τούτων επέβαινον περί τα 250 άτομα, ανήκοντα εις την εν περιλήψει Οργάνωσιν και κατοικούντα εις Αθήνας και Πειραιά. Τα λεωφορεία ταύτα κατά την εξ Αθηνών και μέχρι Γοργοποτάμου κίνησίν των εχρησιμοποίησαν το δρομολόγιον της παλαιάς εθν. οδού (μέσω Μπράλλου) και από Μπράλλου ηκολούθησαν το δρομολόγιο Νέον Κρίκελλον- Αλπόσπιτα- Γοργοπόταμος παρά το ακατάλληλον της οδού. Επί κεφαλής των ως άνω ατόμων εφέρετο ο κομ/στής Δημητρίου Δημήτριος του Νικολάου και της Μάρθας, γεν. το 1921 εις Επτάλοφον - Παρνασσίδος και κατοικών εις Αθήνας (Νέα Σμύρνη - Τσακίρογλου 4), ε.α. Αξ/κος, δράσας κατά την κατοχήν εις τον ΕΛΑΣ υπό το ψευδώνυμον Καπετάν Νικηφόρος, με βοηθούς τον πατέρα του κομ/στήν Δημητρίου Νικόλαον του Ιωάννου και της Αικατερίνης, γεν. το 1886 εις Επτάλοφον - Παρνασσίδος, κάτοικον Αθηνών (Μπουκουβάλα 51) συν/ χον δημοδιδάσκαλον και τέως υποψήφιον Βουλευτήν της ΕΔΑ Φθ/δος και τον κομ/ στήν Βλαχάκην Βασίλειον του Ιωάννου και της Ελένης, ετών 45 εκ Καρδίτσης ή Παλαιοφαρσάλων, μικροπωλητήν και ήδη κάτοικον Αθηνών ή Πειραιώς, όστις κατά την κατοχήν έδρασεν εις τον ΕΛΑΣ υπό το ψευδώνυμον Καπετάν Πάρις. Τα ως άνω άτομα ως επί το πλείστον ήσαν άνδρες (ηλικίας 35-60 ετών) και μεταξύ τούτων υπήρχον ολίγαι γυναίκες και παιδία. Μετά την κάθοδόν των εκ των αυτοκινήτων, ούτοι κατευθύνθησαν πεζή μέχρι της Γέφυρας του ποταμού Γοργοποτάμου και συγκεκριμένως εις την θέσιν, εις την οποία την 25-11-42 ανετινάχθη η παλαιά γέφυρα του ποταμού τούτου υπό Τμημάτων του ΕΔΕΣ και του ΕΛΑΣ, τη συμπράξει και Αγγλων στρατιωτών κομάντος, και σκοπός τούτων ήτο η έκδηλος και εμφανής "απότισις φόρου τιμής" εις τους λαβόντας μέρος εις την ως άνω επιχείρησιν αγωνιστάς επί τη συμπληρώσει 20ετίας απ’ αυτής. Ομιλητής της εκδηλώσεως ταύτης ήτο ο προαναφερόμενος Καπετάν Νικηφόρος

όστις και ο ίδιος συμμετέσχεν εις την ως άνω επιχείρησιν. Κατά την ομιλίαν του ούτος ανέφερε τα εξής: ‘‘Η επιχείρησις της ανατινάξεως της γέφυρας του ως άνω ποταμού εγένετο τη εντολή του τότε Συμμαχικού Στρατηγείου της Μέσης Ανατολής, το οποίον απέστειλε τότε εις την ορεινήν Ελλάδα δ’ αεροπλάνου δύναμιν Αγγλων αλεξιπτωτιστών-κομάντος. Οι Αγγλοι, συνδεθέντες μετά του τότε διαβόητου Καπετάν Αρη Βελουχιώτη του ΕΛΑΣ, απεφάσισαν την ανατίναξιν της ως άνω γέφυρας. Μετά ταύτα εζητήθη και η ενίσχυσις των Τμημάτων του ΕΔΕΣ εις την επιχείρησιν ταύτην και προς τούτο αφίχθη δύναμις της Οργανώσεως ταύτης εις το όρος Οίτη υπό την αρχηγίαν του Ζέρβα και Πυρομάγλου, πληροφορηθέντες, κατά τον ομιλητήν, ούτω τότε διά πρώτην φοράν οι Αγγλοι, ότι εις την Ηπειρον υφίσταντο ανταρτικά τμήματα και ετέρας Οργανώσεως Αντιστάσεως. Την όλην επιχείρησιν κατά τον ομιλητήν εσχεδίασεν ο Καπετάν Αρης και ότι εις ταύτην έλαβον μέρος 150 Ελασίτες και 60 Εδεσίτες. Το Τμήμα του ΕΔΕΣ υπό του Αξ/κού Πετροπουλάκην και Παπαχρήστον ανέλαβε κατά την επιχείρησιν την εξουδετέρωσιν της Ιταλικής φρουράς της γέφυρας της μιας πλευράς αύτης και το τμήμα του ΕΛΑΣ την εξουδετέρωσιν της λοιπής Ιταλικής φρουράς της ετέρας πλευράς της γέφυρας. Το τμήμα του ΕΔΕΣ, κατά τον ομιλητήν, δεν έφερεν εις πέρας την αποστολήν του "λόγω δειλίας", δι’ ο και ηναγκάσθησαν να το ενισχύσωσιν οι Ελασίτες με εφεδρικόν τους τμήμα υπό τον ομιλητήν (καπετάν Νικηφόρον), ενώ αντιθέτως το τμήμα του ΕΛΑΣ υπό τους καπετάν Διαμαντήν και Καραλίβανον επέτυχε του σκοπού του αμέσως και εντός της τακτής προθεσμίας των 15' της ώρας. Τελικώς ανέφερεν ότι την ανατίναξιν επραγματοποίησαν Αγγλοι σαμποτέρ τη βοηθεία 8 Ελασιτών και 4 Εδεσιτών. Μετά την ανατίναξιν τελευταία απεχώρη-

σαν της γέφυρας τα τμήματα του ΕΛΑΣ ενώ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ. τα τμήματα του ΕΔΕΣ και οι Αγγλοι είχον αποΤρίτος στέφανος ανηρτήθη επί της γέφυχωρήσει ενωρίτερον. ρας υπό του Καπετάν Νικηφόρου. Κατά την επιχείρησιν, ανέφερεν, ετραυΤους δύο στεφάνους εις το βάθρον της γέματίσθησαν δύο μόνο Εδεσίτες, ήτοι ο Αξ/ φυρας κατέθεσαν δύο γυναίκες μαυροφόραι κος Παπαχρήστου "από έκρηξιν ιδικής του μεγάλης ηλικίας, αίτινες κατά την κατάθεσιν χειροβομβίδος" και έτερος "από τεμάχιον της μεταξύ των άλλων ειπόν: "Να σταματήσουν ανατιναχθείσης γέφυρας". πλέον οι πόλεμοι, εμείς οι μητέρες θέλουμε Συνεχίζον, ούτος, είπεν, ότι προσέτι "οι ειρήνη". Ελασίτες συνέλαβον τότε και έναν ΙταΜετά το πέρας της καταθέσεως των λόν στρατιώτην αιχμάλωτον" στεφάνων, εψάλη υπό του ακροαΤελικώς ο ως άνω είπεν, τηρίου ο Εθνικός Υμνος, αφού ότι, αν και η ανατίναξις προηγουμένως ετηρήθη υπ’ της γέφυρας επετεύχθη αυτού ενός λεπτού σιγή. Η Ασφάλεια τη συνεργασία ΕΛΑΣΚατόπιν τούτων, άπα«είδε» στην εκδήλωση ΕΔΕΣ, εν τούτοις αι ντες επιβιβάσθησαν των εμφύλιοι διενέξεις με προσπάθεια να λεωφορείων και περί τις ενεργόν ανάμιξιν των 15.00 αφίχθησαν ενταύμειώσει ο ομιλητής την "ξένων", είχον ως αποθα και εγευμάτισαν. προσφορά του ΕΔΕΣ τέλεσμα πολλοί των Οι περισσότεροι των πρωταγωνιστών αυτής στην επιχείρηση του ως άνω ατόμων φέρονται να μην ευρίσκωνται σήκαταγόμενοι εκ των Νομών Γοργοπόταμου μερον εις την ζωήν". Φθ/δος και Φωκίδος και διΤο τέλος του λόγου αμένοντες εις Αθήνας και Πειτούτου εκάλυψαν χειραιά, άπαντες δε, κατά πληροφοροκροτήματα των ρίας, ήσαν κομ/σταί, χρηματίσαντες ακροατών του και δι’ κατά το παρελθόν εις φυλακάς και στρατόαυτού ο ανωτέρω κομ/στής προσεπάθησε πεδα. να μειώση την προσφοράν των Εθνικών ΤμηΕνταύθα τους ως άνω υπεδέχθησαν οι κομ/ μάτων του ΕΔΕΣ εις την ως άνω επιχείρησιν, σταί: παρουσιάσας την συμβολήν τούτων εις ταύ1. Μυρεσιώτης Δημήτριος του Χρήστου την "ως απλώς επικουρικήν".

2. Καΐλας Βασίλειος του Κων/νου Μετά την ομιλίαν κατήλθε το ακροατή3. Μούσας Ανδρέας του Αλεξάνδρου ριο εις το εν βάθρον της Γέφυρας, όπου την 4. Κατσούρης Ευθύμιος του Αθανασίου επομένην της ανατινάξεως αυτής (26-11-42) 5. Αλεξίου Αθανάσιος του Αλεξάνδρου οι Ιταλοί εξετέλεσαν 7 Ελληνας ομήρους εξ 6. Καφούσης Κων/νος του Χρήστου Υπάτης και εγένετο κατάθεσις στεφάνων 7. Καλύβας Χρήστος του Θεοχάρους και (ενός εκ δάφνης κι ενός εκ τριανταφύλλων 8. Σιδηροπούλου Ουρανία του Ιωάννου. ερυθρών) εφ’ ων υπήρχον ταινίαι γαλανόλευΕτέρας επαφάς ή εκδηλώσεις οι ως άνω δεν κοι με τας ενδείξεις: Η ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΕΝΩεσημείωσαν και περί ώραν 17.45 ανεχώρησαν ΣΙΣ ΑΝΑΠΗΡΩΝ ΚΑΙ ΤΡΑΥΜΑΤΙΩΝ ΕΘΝΙΚΗΣ δι’ Αθήνας διά των λεωφορείων των και διά ΑΝΤΙΣΤΑΣΕΩΣ 1941- 1944 ΣΤΟΥΣ ΗΡΩΙΚΟΥΣ της νέας εθνικής οδού.ΝΕΚΡΟΥΣ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ- Ο ΑΘΗΝΑΪΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΞΟΡΙΣΤΩΝ ΚΑΙ ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΩΝ ΣΤΟΥΣ ΗΡΩΪΚΟΥΣ ΝΕΚΡΟΥΣ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ

Ο Διοικητής της Διοικήσεως Χουλιαράς Σπυρίδων Αντ/ρχης».