54 χρόνια μετά τον φόνο του Γρηγόρη Λαμπράκη, η «Εφημερίδα των Συντακτών» ανοίγει τον φάκελό του
Γράφουν: Γιώργος Πετρόπουλος - Νικόλας Ζηργάνος - Νίκος Χατζηδημητράκος Επιμέλεια ύλης: Κώστας Μανιμανάκης
Κρυμμένα τα μυστικά της δολοφονίας του Ο Γρηγόρης Λαμπράκης αποτελεί το διαχρονικό σύμβολο στον αγώνα για την ειρήνη και τη δημοκρατία. Αν και πέρασαν 54 χρόνια από τη δολοφονία του, τα ιδανικά για τα οποία αγωνίστηκε παραμένουν ολοζώντανα και το αίτημα για έναν
πιο δίκαιο, πιο δημοκρατικό και πιο ανθρώπινο κόσμο, δίχως πολέμους, δίχως πυρηνικά όπλα και στρατιωτικές επεμβάσεις στα εσωτερικά των χωρών, έχει αποκτήσει τα τελευταία χρόνια μια πρωτόγνωρη επικαιρότητα παγκοσμίως
34 2
ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ
Στον φάκελο της Ασφάλειας δεν περιέχεται κανένα έγγραφο που να αφορά τη δολοφονία. Τα έγγραφα αυτά προφανώς διαχωρίστηκαν μετά από αυτήν και δημιουργήθηκε από την Ασφάλεια και την ΚΥΠ ένας άλλος ξεχωριστός, άκρως απόρρητος φάκελος, στον οποίο θα υπάρχει υλικό το οποίο ουδέποτε «πέρασε» στη δικογραφία. Υποχρέωση της πολιτείας είναι η ανεύρεση και δημοσιοποίηση αυτού του φακέλου
Ο ΛΑΜΠΡΑΚΗΣ ∆ΟΛΟΦΟΝΗΘΗΚΕ από παρακρατικούς, με τη φανερή ανοχή και προφανώς με την παρασκηνιακή συμμετοχή των εντεταλμένων για τη δίωξη του κομμουνισμού και της Αριστεράς κρατικών οργάνων. Η δολοφονία του έγινε στη Θεσσαλονίκη, στις 22 Μαΐου του 1963, ημέρα Τετάρτη, περί τις 10 μ.μ. Είναι ίσως η μόνη πολιτική δολοφονία- πέραν των εκτελέσεων- που συντελέστηκε με τόσο επίσημο τρόπο. Ο συνεργαζόμενος με την ΕΔΑ βουλευτής, υφηγητής της Ιατρικής, παλιός βαλκανιονίκης και κορυφαίος ειρηνιστής (αντιπρόεδρος της ΕΕΔΥΕ και ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Επιτροπής για τη Βαλκανική Συνεννόηση) έχασε τη ζωή του σε έναν χώρο όπου υπήρχε παρουσία 180 αντρών της Χωροφυλακής και αξιωματικών εν στολή (πόσοι άλλοι άραγε ήταν παρόντες με πολιτικά;), του υποστράτηγου Κωνσταντίνου Μήτσου, επιθεωρητή Χωροφυλακής Βορείου Ελλάδος, του συνταγματάρχη Ευθυμίου Καμουτσή, διευθυντή της Αστυνομίας Θεσσαλονίκης, του αντισυνταγματάρχη Μιχαήλ Διαμαντόπουλου, υποδιευθυντή της Αστυνομίας, του ταγματάρχη Κωνσταντίνου Δόλκα, διοικητή Εθνικής Ασφαλείας Θεσσαλονίκης, των υπομοίραρχων Εμμ. Καπελώνη και Δ. Κατσούλη και εκατοντάδων παρακρατικών που πραγματοποιούσαν αντισυγκέντρωση. Το επίσημο κράτος, που βρισκόταν εκεί, όχι μόνο δεν απέτρεψε τη δολοφονία, αλλά δεν έπραξε το παραμικρό για την καταδίωξη και σύλληψη των δύο δολοφόνων, των επιβαινόντων στο μοιραίο τρίκυκλο, Σπ. Γκοτζαμάνη και Εμμ. Εμμανουηλίδη, οι οποίοι στη συνέχεια συνελήφθησαν από πολίτες! Η «Εφ.Συν.», φέρνοντας σήμερα στη δημοσιότητα τον ατομικό φάκελο του Γρ. Λαμπράκη που διατηρούσε η Ασφάλεια, οφείλει να υπογραμμίσει πως σε αυτόν δεν περιέχεται κανένα έγγραφο που να αφορά την υπόθεση της δολοφονίας. Παρόλο που ο βουλευτής της ΕΔΑ παρακολουθούνταν στενά και καταγραφόταν ακόμα και η παραμικρή του κίνηση, στον φάκελό του δεν υπάρχει ούτε ένα έγγραφο που να αναφέρεται στην επίσκεψή του στη Θεσσαλονίκη και στα όσα επακολούθησαν μέχρι την κηδεία του. Είναι προφανές ότι τα έγγραφα αυτά διαχωρίστηκαν από τον ατομικό φάκελο φρονημάτων του Λαμπράκη. Υπό αυτό το πρίσμα πιστεύουμε ότι το πλέ-
ον πιθανό είναι, αμέσως μετά τη δολοφονία, να δημιουργήθηκε από την Ασφάλεια και την ΚΥΠ ξεχωριστός, άκρως απόρρητος φάκελος για την υπόθεση στον οποίο συγκεντρώθηκε όλο το σχετικό υλικό. Εκφράζουμε δε τη βεβαιότητα ότι εφόσον συνέβη κάτι τέτοιο, σε αυτόν τον άκρως απόρρητο φάκελο υπάρχει υλικό το οποίο ουδέποτε «πέρασε» στη δικογραφία της δολοφονίας. Θεωρούμε αδιανόητο το επίσημο κράτος να μη διερεύνησε την υπόθεση, να μη συντάχθηκαν αναφορές και εκθέσεις από τους άμεσα και έμμεσα εμπλεκόμενους κρατικούς φορείς και τα αρμόδια όργανα ασφαλείας, να μην έγιναν έρευνες και να μη συνελέγησαν πληροφορίες από τις διάφορες κρατικές υπηρεσίες και να μην υπήρξαν τα σχετικά πορίσματα. Υπό αυτό το πρίσμα θεωρούμε υποχρέωση της πολιτείας και των κομμάτων να απαιτήσουν την ανεύρεση και τη δημοσιοποίηση αυτού του φακέλου. Παρά το κεφαλαιώδες αυτό κενό, ο ατομικός φάκελος του Γρ. Λαμπράκη στην Ασφάλεια παρουσιάζει εξαιρετικό ιστορικό ενδιαφέρον καθώς αποτυπώνει την πολυσήμαντη δράση του και την ισχυρή του προσωπικότητα. Η ζωή του ήταν ταυτισμένη με την Αριστερά -κάτι που στον φάκελό του αποδεικνύεται με ακράδαντα στοιχεία. Το έργο και η θυσία του τον κατέστησαν σύμβολο για ολόκληρο τον ελληνικό λαό.
Σύμβολο για όλο τον λαό
ΑΠΌ ΤΌ ΕΑΜ ΣΤΗΝ ΕΔΑ
Λίαν
Ο
Γρηγόρης Λαμπράκης πριν από τον πόλεμο ήταν προσκείμενος στο κόμμα των Φιλελευθέρων. Από το 1939 ώς τον Μάρτιο του 1945 εργάστηκε ως γιατρός μαιευτήρας στο μαιευτήριο «Μαρίκα Ηλιάδη». Με την Αριστερά συνδέθηκε στα χρόνια της Κατοχής, αναπτύσσοντας αντιστασιακή δράση από τις γραμμές του ΕΑΜ. Η Ασφάλεια μάλιστα ισχυρίζεται στα έγγραφά της ότι υπήρξε δραστήριο μέλος και του ΚΚΕ -κάτι που δεν γνωρίζουμε να επιβεβαιώνεται από άλλη πηγή- ενώ σε ορισμένες αναφορές αστυνομικών εμφανίζεται και επικεφαλής της ΟΠΛΑ στον τομέα του -ισχυρισμός που δεν αποδείχτηκε ποτέ και που σταδιακά οι αρχές απέσυραν ως στοιχείο επιβαρυντικό γι’ αυτόν. Λόγω του χαρακτήρα του -άνθρωπος δραστήριος, δυναμικός και μαχητικόςδεν χωράει αμφιβολία πως στο ΕΑΜ ανέπτυξε έντονη δράση και για τον λόγο αυτό μπήκε στο στόχαστρο συναδέλφων και προϊσταμένων του που διακατέχονταν από αντίθετα φρονήματα. Οι κατηγορίες που διατυπώνονται σε βάρος του στη μετα-βαρκιζιανή περίοδο και αναφέρονται στην περίοδο της Κατοχής αφορούν αποκλειστικά την παρουσία και τη δράση του σ’ αυτόν τον χώρο. Στο στόχαστρο του μετα-βαρκιζιανού καθεστώτος Καταγραφές της Ασφάλειας για τον Λαμπράκη εμφανίζονται στον ατομικό του φάκελο μετά τη Βάρκιζα, όταν αρχίζει η Λευκή Τρομοκρατία και το κυνήγι σε βάρος των ΕΑΜιτών. Από τα αστυνομικά έγγραφα όμως προκύπτει πως απασχολούσε τις αρχές τουλάχιστον από τον Δεκέμβριο του ’44. Συγκεκριμένα, ύστερα από καταγγελία και βαρύτατες κατηγορίες συναδέλφου του, συνελήφθη στις 20 Δεκεμβρίου του 1944 και κρατήθηκε στο Γουδί ώς τις 15-2-1945 οπότε και απελευθερώθηκε, καθώς οι κατηγορίες σε βάρος του δεν επιβεβαιώθηκαν. Εντούτοις οι αρχές -αν και αναγκάστηκαν να τον απελευθερώσουν- συνέχισαν να τον θεωρούν επικίνδυνο κομμουνιστή, τον παρακολουθούσαν και προσπαθούσαν να συλλέγουν στοιχεία σε βάρος του. Σε ενημερωτικό σημείωμα προερχόμενο από την Ανωτέρα Στρατιωτική Διοίκηση Αττικής, το οποίο προωθούσε στα αστυνομικά όργανα η Αστυνομική Διεύθυνση Αθηνών τον Μάρτιο του 1945, αναφέρεται για παράδειγμα: «Η Αστυνομική Δ/νσις Αθηνών διά της υπ’ αριθ. 442 από 21.3.45 εμπιστευτικής διαταγής της διαβιβάζει το 29946 από 10.3.45 Δελτίον πληροφορίων της Α.Σ. Δ/σεως αφορών τον κάτωθι αναρχικόν καταταγέντα εις εθνοφυλακήν. ΛΑΜΠΡΑΚΗΝ ΓΡΗΓΟΡΙΟΝ. Ιατρός, μαιευτήρ του Μαιευτηρίου Ελενα Βενιζέλου, πιθανόν έφεδρος ανθ/γός (σ.σ. ανθυπολοχαγός). Λίαν επικίνδυνος κομμουνιστής διατελέσας αρχηγός της ΟΠΛΑ. Επί δ/γή του έγιναν τέσσαρις εκτελέσεις εθνικιστών εκ
ΑΠΟΡΡΗΤΟΣ ΦΑΚΕΛΟΣ ΓΡΗΓΟΡΗ ΛΑΜΠΡΑΚΗ
3 35
επικίνδυνος κομμουνιστής του ως άνω Νοσοκομείου». Το έγγραφο αυτό της Στρατιωτικής Διοικήσεως έφτασε, προφανώς, σε πολλές υπηρεσίες και η Διεύθυνση Ασφαλείας του υπουργείου Εσωτερικών (το οποίο είχε τότε στην ευθύνη του τη Δημόσια Τάξη), στις 5/8/1945, με απόρρητη διαταγή προς την Υποδιεύθυνση Ασφαλείας Αθηνών (ΥΓΑ) ζήτησε να γίνει διαπίστωση των όσων αναφέρονταν σε βάρος του Γρ. Λαμπράκη και «ενεργήσαντες εναντίον του τα νόμιμα αναφέροντες και ημίν σχετικώς προς ενημέρωσιν του ατομικού του φακέλου». Η αντίδραση της ΥΓΑ ήταν άμεση. Με έγγραφό της προς το Δ' Παράρτημα Ασφαλείας, στις 22/8/1945 παράγγελνε τα παρακάτω για τον Γρ. Λαμπράκη: «Παρακαλούμε όπως ερευνηθή η όλη διαγωγή και δράσις τούτου και ιδία μη τυχόν ούτος ενέχεται και εις εγκληματικάς πράξεις μη αμνηστευθείσας, οπότε να ενεργήσητε τα νόμιμα, αναφέροντες και ημίν με πλήρη στοιχεία ταυτότητος και δράσεώς του προκειμένου να ενημερώσωμεν το Υπουργείον». Η έρευνα φυσικά έγινε -κι όπως εύκολα μπορεί να αντιληφθεί κανείς υπήρξε εξονυχιστική. Εντούτοις οι κατηγορίες περί συμμετοχής του Λαμπράκη στην ΟΠΛΑ, περί εκτελέσεων εθνικιστών ή περί διάπραξης αδικημάτων που δεν είχαν αμνηστευθεί με τη συμφωνία της Βάρκιζας κατέρρευσαν. Για το λόγο αυτό η ΥΓΑ στις 19-9-1945 σε απαντητικό έγγραφό της, το οποίο υπογράφει ο διοικητής της Θ. Ρακιτζής, προς το υπουργείο Εσωτερικών, που κοινοποιήθηκε στην Υποδιεύθυνση Γενικής Ασφαλείας Πειραία, αναφέρει: «Εις εκτέλσιν της θ’ αριθ. 15/24257/2 από 5.8.45 διαταγής υμών περί του εν περιλήψει μνημονευομένου λαμβάνομεν την τιμήν ν’ αναφέρομεν ότι ως εξακριβώθη παρά της υπηρεσίας ημών πρόκειται περί του ΛΑΜΠΡΑΚΗ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ του Γεωργίου, ιατρού του Μαιευτηρίου ‘‘ΜΑΡΙΚΑ ΗΛΙΑΔΗ’’. Ούτος ήτο οργανωμενος εις το ΚΚΕ του οποίου ετύγχανε φανατικός οπαδός, προΐστατο των συγκεντρώσεων και διαδηλώσεων των ομοϊδεατών του υπαλλήλων του ιδρύματος, υπεκίνει τούτους εις απεργίας και εν γένει εσημειωσεν εξαιρετικήν κομμουνιστικήν δράσιν καταστάς το φόβητρον των εθνικοφρόνων υπαλλήλων του ιδρύματος τους οποίους ετρομοκράτει παντοιοτρόπως. Εναντίον του ειρημένου είχεν υποβάλλει μήνυσιν ο τέως Δ/ντής του Μαιευτηρίου ιατρός Βασιλείου και κατήγγειλε τούτον δι’ ηθικήν αυτουργίαν αποπείρας συλλήψεώς του υπό αγνώστων στασιαστών κατά την διάρκειαν του κινήματος πλην όμως εξ’ ενεργηθείσης ανακρίσεως ουδέν στοιχείον εις βάρος του προέκυψεν. Ηδη κατά πληροφορίας μας ούτος υπηρετεί εις το εν Πειραιεί Ζάνειον Νοσοκομείον». Στην ίδια αναφορά ο Ρακιτζής ζητούσε από την Υποδιεύθυνση Γενικής Ασφάλειας Πειραιά να θέσει τον Λαμπράκη υπό παρακολούθηση «προς διαπίστωσιν τυχόν συνεχίσεως της δράσεώς του». Από τα στοιχεία που συνέλεξαν οι αστυνομικές αρχές Πειραιά προκύπτουν δύο
πληροφορίες. Η πρώτη ότι το αρμόδιο υπουργείο δεν ενέκρινε τον διορισμό του Λαμπράκη στο Τζάνειο και η δεύτερη ότι εκείνος συνέχισε τη δράση του καθώς φέρεται να «έλαβε μέρος εις κομμουνιστικήν συγκέντρωσιν την 23-9-45 εις τον ενταύθα κινηματογράφον ‘‘Παλλάς’’». Ο Γρηγόρης Λαμπράκης στα χρόνια του εμφυλίου πολέμου Τα αστυνομικά έγγραφα που υπάρχουν στον φάκελο του Γρ. Λαμπράκη και αφορούν τα έτη 1946-1947 δεν είναι πολλά, γεγονός που μάλλον αποδεικνύει πως η πολιτική του δράση ατονεί καθώς η χώρα οδεύει ολοταχώς προς την εμφύλια σύγκρουση και η νόμιμη πολιτική δραστηριότητα του ΕΑΜ και του ΚΚΕ διαρκώς περιορίζεται κάτω από το καθεστώς των διώξεων. Οπου όμως του δίνεται η δυνατότητα να εκφραστεί πολιτικά το πράττει. Για παράδειγμα απείχε από τις εκλογές της 31/3/1946, γεγονός που στη συνέχεια καταγράφηκε από τις διωκτικές αρχές ως στοιχείο επιβαρυντικό γι’ αυτόν και χαρακτηριστικό των πολιτικών του πεποιθήσεων. Ετσι συνεχίζει να θεωρείται «φανατικός και επικίνδυνος κομμουνιστής», όπως, για παράδειγμα, αναφέρεται σε έγγραφο της Αστυνομικής Διεύθυνσης Αθηνών με ημερομηνία 22-8-1947. Περί τα τέλη Νοεμβρίου του 1947 ο Γρ. Λαμπράκης προσελήφθη ως άμισθος επιμελητής ιατρός στο Δημόσιο Μαιευτήριο Αθηνών. Αμέσως η διεύθυνση του ιδρύματος -υποχρεωμένη προφανώς από τον νόμο- απευθύνθηκε στην Ασφάλεια ζητώντας πληροφορίες για τα κοινωνικά του φρονήματα. Οι διωκτικές αρχές κινη-
είχαν ως επακόλουθο -όχι αδίκως- τη μέγιστη απαξίωση του προσώπου που προέβαινε σε αυτή την πράξη. Εντούτοις υπάρχει πλήθος παραδειγμάτων που βεβαιώνει ότι και στο ΚΚΕ και στην Αριστερά δεν έλειψε ποτέ η κατανόηση αυτών των καταστάσεων και των ανθρώπων που είχαν περιέλθει στη δίνη τους. Δηλώσεις μετανοίας υποχρεώθηκαν πολλοί να κάνουν είτε γιατί είχαν αποκοπεί από το κίνημα, είτε γιατί είχαν κάποια στιγμή απογοητευτεί, είτε γιατί πιέστηκαν από προσωπικά ζητήματα, από το οικογενειακό και κοινωνικό Αριστερά: 1949. Αίτηση περιβάλλον τους. Δηλωσίας όμως με την του Γρ. Λαμπάκη για χορήγηση πιστοποιητικού κυριολεξία του όρου θεωρούνταν εκείνος ότι δεν διώκεται ώστε που πέρασε από την άλλη πλευρά. Από εκεί να το υποβάλει στο και κάτω υπήρχαν πολλές διαβαθμίσεις και Πανεπιστήμιο Αθηνών. η δήλωση δεν ζύγιζε το ίδιο για όλους. ΑντίΠάνω: 22-8-1947. στοιχα κριτήρια είχε και το επίσημο κράτος. Φανατικός και επικίνδυνος κομμουνιστής Δεν ξεμπέρδευε κανείς εύκολα μαζί του επειδή υπέγραψε μια δήλωση μετανοίας, ακόμη κι αν κατάφερνε στη συνέχεια να τοποιούνται και ξεκινάει ένας νέος γύρος αποχαρακτηριστεί (δήλωση και αποχαρασυλλογής στοιχείων για τον Λαμπράκη. κτηρισμός ήταν δύο εντελώς διαφορετικές Στις 11 Ιουνίου του 1948 ο ίδιος προσάγεπράξεις) ται στην Ασφάλεια με την κατηγορία της Ο Γρ. Λαμπράκης τυπικά υπέγραψε δήκομμουνιστικής δράσης και ως κατηγορούλωση. Ουσιαστικά όμως είναι σαν να μην μενος δίνει ανωμοτί κατάθεση με την οποία την υπέγραψε ποτέ. Στον φάκελό του δεν διαχωρίζει τη θέση του από το ΚΚΕ και καυπάρχει το παραμικρό στοιχείο ότι προέβη ταδικάζει την, κατά τον εμφύλιο πόλεμο, στην παραμικρή υποχώρηση άρνησης και πολιτική του. Επίσης δηλώνει ότι δεν υπήρσύγκρουσης με το πολιτικό παρελθόν του. ξε ποτέ κομμουνιστής, ενώ παραδέχεται Για ένα διάστημα θεωπως είχε οργανωθεί στο ΕΑΜ ρείται νομιμόφρων και στα χρόνια της Κατοχής. καταφέρνει να ασκήσει Πρέπει να σημειωθεί ότι οι το ιατρικό του λειτούργηκαταθέσεις αυτού του τύπου μα και το επιστημονικό στα χρόνια του Εμφυλίου, του έργο. Δεν προβαίνει εφόσον περιείχαν καταδίκη σε καμία πολιτική ενέρτης πολιτικής του ΚΚΕ από γεια, αλλά δεν φαίνεται τον κατηγορούμενο, θεωνα πείθει και τις διωκτιρούνταν από τις αρχές ως κές αρχές ότι έχει αλλάδηλώσεις μετανοίας. Ηταν ξει πολιτικές πεποιθήδηλαδή για το επίσημο κράσεις. Γι’ αυτό κι εκείνες τος ένας από τους πολλούς ουδέποτε τον εμπιτύπους δηλώσεων μετανοί- Μάρτιος 1945. Στο στόχαστρο στεύτηκαν. Χαρακτηας και αποκήρυξης του κομ- του μεταβαρκιζιανού καθεστώτος ριστικό παράδειγμα μουνισμού. είναι το γεγονός ότι ενώ τον Ιούλιο του 1954 Μετά τα προαναφερθέντα ο Λαμπράκης του χορήγησαν, ύστερα από αίτησή του, συνέχισε να εργάζεται στο δημόσιο μαιευάδεια οπλοφορίας για έναν χρόνο, λίγες τήριο και το 1949, με τη βοήθεια διαφόρων ημέρες μετά, τον Αύγουστο του ίδιου έτους, πολιτικών παραγόντων της εποχής, κατάδόθηκε διαταγή η σχετική άδεια να του φερε να αποχαρακτηριστεί και να ξεκινήσει αφαιρεθεί -πράγμα που έγινε- «λόγω της επιστημονική εργασία στο Πανεπιστήμιο κατά το παρελθόν αναπτυχθείσης πλουσίας Αθηνών. Η απόφαση αποχαρακτηρισμού αντεθνικής δράσεως υπό τούτου». του εκδόθηκε από το υπουργείο Δημόσιας Η κατάσταση αυτή -ο Λαμπράκης δηΤάξης στις 19 Μαΐου του 1949. λαδή να «διαβιοί ησύχως» και η Ασφάλεια Μετά τον Εμφύλιο να τον παρακολουθεί συνεχώς και να μην τον εμπιστεύεται- θα τελειώσει οριστικά Είναι γεγονός ότι οι δηλώσεις μετανοίας, το 1958, όταν αυτός θα επανέλθει και πάλι σε όποια μορφή κι αν έγιναν, τόσο από το στην ανοιχτή πολιτική δράση. ΚΚΕ όσο και ευρύτερα από την Αριστερά,
36 4
ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ
ΣΤΗΝ ΕΝΕΡΓΌ ΠΌΛΙΤΙΚΗ ΔΡΆΣΗ ΚΆΙ ΣΤΗΝ ΕΔΆ
«Πονηρός και επικίνδυνος»
Ο
Γρηγόρης Λαμπράκης, μετά τις όμασι την παράβασιν ταύτην δικαιολογηθείς περιπέτειες που είχε με τις αρότι τυγχάνει υφηγητής Πανεπιστημίου και χές ασφαλείας τη δεκαετία του ότι άγνωστοι του αφήρεσαν το αυτοκίνητόν '40, έμεινε πολιτικά αδρανής για του έξωθι του εκλογικού Κέντρου Ε.Δ.Α. και πάνω από δέκα χρόνια. Ο αποέκανον την διανομήν των κομμουνιστικών χαρακτηρισμός του, όπως φαίνεται από τον εντύπων. φάκελό του, κρατάει μέχρι τον Μάη του 1958. Ο εν λόγω συλληφθείς απεστάλη τω κ. ΕιΓια την ακρίβεια, στα τέλη του σαγγελεί Τριπόλεως επί παραβά1957, υπάρχει μια κινητικότητα σει του άρθρου 191 του Ποινικού στον φάκελό του με έγγραφα Κώδικος και του Ν. 87/45 (περί των αρχών ασφαλείας του ταυτοτήτων) καθ’ όσον δεν έφερε στρατού που απλά ζητούν μεθ’ εαυτού δελτίον ταυτότητος. πληροφορίες για το αν «εσηΠροσηρτημένως υποβάλλω μειώθη διαφοροποίησις των υμίν ανά εν αντίτυπον εκ των διφρονημάτων του αναφεροανεμιθέντων εντύπων. μένου εφέδρου». Δεν υπάρχει Ο Διοικητής της Διοικήσεως πάντως απάντηση, στον φάκεΑναστάσιος Καρυώτης λο τουλάχιστον, από την οποία Ταγ/ρχης» να προκύπτει αν το ενδιαφέρον αυτό των στρατιωτικών Από τα έγγραφα που υπάρχουν αρχών είχε να κάνει με τυχόν στον φάκελο Λαμπράκη είναι πληροφορίες πολιτικής δραφανερό ότι οι αρχές ασφαλείστηριοποίησης του Λαμπράκη 19-5-1949. Απόφαση ας έδειξαν ιδιαίτερη ανησυχία ή αν πρόκειται για έναν τυπικό αποχαρακτηρισμού για μια απλή ανάμειξη σε μοίτου Γρ. Λαμπράκη έλεγχο. Σε κάθε περίπτωση ρασμα προκηρύξεων. Φυσικά όμως, αβίαστο είναι το συμπέσε αυτό συνετέλεσε το αναρασμα ότι οι αρχές ασφαλείας δεν έπαυαν να πάντεχο, για το κατεστημένο της εποχής, θεωρούν οποιονδήποτε είχε εμπλακεί στο γεγονός της ανάδειξης της ΕΔΑ σε αξιωμαπαρελθόν με το ΚΚΕ και το ΕΑΜ επικίνδυνο τική αντιπολίτευση αλλά και το βάρος της και ύποπτο για την ασφάλεια του καθεστώτος. προσωπικότητας του Λαμπράκη (υφηγητής Πανεπιστημίου, πρώην βαλκανιονίκης). Οι Στο τμήμα γιατί πετούσε πληροφορίες εντάσσονται στον φάκελό του προκηρύξεις της ΕΔΑ πλέον με γρήγορους ρυθμούς και η συστημαΗ πολιτική δραστηριοποίηση τική παρακολούθησή του είναι γεγοτου Γρηγόρη Λαμπράκη στον νός. Στο Δελτίο Δράσεως, λοιπόν, χώρο της Αριστεράς αρχίτου Λαμπράκη που εκπονεί η Κόκκινο πανί ζει να φαίνεται λίγο πριν Ασφάλεια Αθηνών, στις 16-5από τις εκλογές του 1958 1958, εκτός από την επανάγια τους ασφαλίτες ο και μάλιστα όχι στην ληψη του επεισοδίου στην Γρηγόρης Λαμπράκης Αθήνα αλλά στον τόΤρίπολη υπάρχουν και οι πο καταγωγής του. ο οποίος αντιδρούσε παρακάτω ενδιαφέρουΜία μέρα πριν από τις σες συμπληρωματικές σε κάθε προσπάθεια εκλογές (στις 10 Μαΐπληροφορίες γι’ αυτόν: παρεμπόδισης ου) η Διεύθυνση Χωρο«Εις στενόν κύκλον είφυλακής Αρκαδίας ενητης πολιτικής πεν μεταξύ άλλων ότι διμερώνει με έγγραφό της έπραξεν σφάλμα διότι δεν του δράσης τη Διεύθυνση Ασφαλείκατήλθεν εις τας εκλογάς ως ας Αθηνών για τα εξής: υποψήφιος Βουλευτής της ΕΔΑ «Περί του Λαμπράεπίσης είπεν ότι εις τας προσεχείς κη Γρηγορίου του ΓεΔημοτικάς εκλογάς σκέπτεται να εκθέση ωργίου και της Παναγιώτας γεννηθέντος υποψηφιότητα υπό την σημαίαν της ΕΔΑ. εις Κερασίτσα-Τεγέας και κατοικούντος εις Αστυφύλαξ της Υποδ/νσεως Γεν. ΑσφαλείΑθήνας Πατησίων 50, ετών 41, ας Πειραιώς ο οποίος μετέβη εις ιατρού, αγάμου. την κλινικήν του διά να εξετάση Λαμβάνω την τιμήν να ανατην σύζυγόν του εζήτησεν ως ιαφέρω ότι σήμερον και ώραν τρικήν αμοιβή υπέρογκον ποσόν. 11.40΄ ο εν περιλήψει επιβαίΕν συνεχεία είπεν εις τον Αστυφύνουν του υπ’ αριθ. 29391 Ι.Χ. λακα εάν δεν έχετε να καταβάλεεπιβατικού αυτοκινήτου του ται την αμοιβήν αυτήν λόγω των περιήρχετο την ενταύθα πόλιν οικονομικών σας δυνατοτήτων να και διένειμε εις μη επιτρεπόμεπαραιτηθήτε του επαγγέλματος να μέρη διαφημιστικόν υλικόν αυτού. Οταν ο αστυφύλαξ ανεΕ.Δ.Α. δυνάμενον να προκαχώρησεν εκ του γραφείου του εις λέση φόβον εις τους πολίτας κύκλον φιλικών του προσώπων και διατάραξιν της δημοσίας είπεν “είδατε ο μπάτσος τι απαιπίστεως. τήσεις είχεν”. Ούτος συλληφθείς ηρνήΕις την κλινικήν του τόσον θη την ενοχήν του καίτοι όρεν Αθήναις όσον και εν ΠειραιΔεν εγκρίθηκε ο διορισμός γανα του ενταύθα Τμήματος του στο Τζάνειο - Συνεχίζει εί, τον επισκέπτονται σοβαρά Ασφαλείας διεπίστωσαν ιδίοις τη δράση του πρόσωπα του ΚΚΕ».
Ιδιαίτερη εμπάθεια και μίσος στο πρόσωπό του Η ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ πληροφοριών της Ασφάλειας σχετικά με τον Λαμπράκη από δω και πέρα φανερώνει μια ιδιαίτερη εμπάθεια και μίσος για το πρόσωπό του. Δεν είναι μόνο η φανερή πλέον στράτευση του Λαμπράκη στις τάξεις της Αριστεράς που ενοχλεί τα όργανα ασφαλείας αλλά και ο τρόπος που ο ίδιος διαχειρίζεται το πάρε-δώσε μαζί τους. Πρόκειται για μια πλευρά του χαρακτήρα του Λαμπράκη που όπως θα δούμε στάθηκε κόκκινο πανί για τους ασφαλίτες της εποχής. Η προσπάθεια απαξίωσης του χαρακτήρα του Λαμπράκη από τις αρχές ασφαλείας είχε ως απάντηση από τον ίδιο τον ιδιαίτερο εμπαιγμό τους και στην πορεία την έντονη αντίδρασή του σε κάθε προσπάθεια παρεμπόδισης της πολιτικής του δράσης. Η βίαιη μορφή που έπαιρνε πολλές φορές αυτή η αντίδραση φαίνεται ότι δημιουργούσε και μια προσωπική βεντέτα για τους αστυνομικούς, που θεωρούσαν την άσκηση σωματικής και λεκτικής βίας αποκλειστικά δικό τους προνόμιο. Δεν μπορούσαν να ανεχθούν τα «όργανα της τάξεως» ανάλογη συμπεριφορά από κάποιον που ο χαρακτήρας και η σωματική του διάπλαση του επέτρεπε ανάλογη αντίδραση, όταν μάλιστα αυτός δεν ήταν κάποιος σεσημασμένος κακοποιός αλλά ένα μέλος της ακαδημαϊκής κοινότητας. Οι πρώτες «διαπιστώσεις» λοιπόν της Ασφάλειας για τον Λαμπράκη και την επαναδραστηριοποίησή του είναι τελείως απαξιωτικές. Ετσι, μεταξύ άλλων ο υπαστυνόμος Παπασπύρου (του συνδικαλιστικού της Ασφάλειας), στις 30-6-58, πληροφορεί με σημείωμά του, μεταξύ άλλων, ότι: «… Κατά πληροφορίας μας ούτος εις τον κύκλον του Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών ουδεμίαν συνδικαλιστικήν ή εντατικήν ανάμιξιν έχει και εθεωρείτο ως οπαδός της ΕΠΕΚ. Κατά τας αυτάς πληροφορίας κατά την προεκλογικήν περίοδον της 11/5/58 εζήτησεν όπως συμμετάσχη εις Συνδιασμόν της ΕΠΕΚ ως υποψήφιος βουλευτής ταύτης, πλην όμως δεν εγένητο δεκτός. Ακολούθως ούτως μετέβη εις Τρίπολιν προς υποστήριξιν συγγενούς του υποψηφίου της ΕΔΑ». Η απαξίωση του Λαμπράκη αλλά συγχρόνως η προειδοποίηση για τους κινδύνους που η δραστηριοποίησή του ενέχει τονίστηκαν από
σημείωμα του προϊσταμένου του Δ' παραρτήματος της Γενικής Ασφαλείας Αθηνών που τόνιζε: «…Ο ειρημένος απεδείχθη εκ της γενομένης παρακολουθήσεως ότι ουδέποτε έπαυσε να εμφορείται υπό κομμουνιστικών φρονημάτων αλλά λόγω του ότι κατά το παρελθόν επεδίωκε την κατάληψιν θέσεως παρά τω πανεπιστημίω Αθηνών διήγε φιλησύχως και ως εκ τούτου απεχαρακτηρίσθη. Πρόκειται περί πονηρού χαρακτήρος και επικινδύνου κομμουνιστού…». Σε αυτές τις πρώτες εμπλοκές του με την Ασφάλεια, ο Λαμπράκης, όταν κλήθηκε να απολογηθεί, απάντησε με μια αναφορά στην οποία είναι εμφανής η προσπάθειά του να περιπαίξει τις αρχές ασφαλείας αρνούμενος ότι αυτός μοίρασε τις προκηρύξεις στην Τρίπολη και επικαλούμενος την επιστημονική του ιδιότητα. Τονίζοντας ότι όλα συνέβησαν όταν πήγε για καφέ με τον εξάδελφό του Οδυσσέα Τσουκόπουλο, υποψήφιο της ΕΔΑ, καταλήγει στα εξής πολύ απλοϊκά και συγχρόνως περιπαικτικά σε σχέση με την αναφορά της τοπικής χωροφυλακής: «…όταν εισήλθον εις το καφενείον, νεαροί, ασφαλώς γνωστοί μου, έλαβον το θάρρος και απήγαγον το αυτοκίνητόν μου εις μίαν διαδρομήν 500-800 μέτρων, πετώντες προκηρύξεις διά τας εκλογάς. Το αυτοκίνητόν μου είναι καινουργές χρώματος κιτρίνου, ευκόλως εντυπωσιάζοντος. Οι αστυνομικοί βλέποντες εμέ να το ετοιμάζω προς εκκίνησιν, εσκέφθησαν ότι εγώ θα ήμουν ο δράστης. Λυπούμαι όμως, διότι εσκέφθησαν, χωρίς να ίδουν. Αυτή είναι η όλη ιστορία μιας γκαγκστερικής απαγωγής του αυτοκινήτου μου, διά την οποίαν ουδόλως ευθύνομαι και ουδέποτε διενοήθην να κατέλθω έως την θέσιν διανομέως φέιγ-βολάν». Φυσικά οι ειρωνικοί υπαινιγμοί του Λαμπράκη δεν έγιναν πιστευτοί από την Ασφάλεια. Λίγες μέρες μετά λοιπόν, στις 30-8-1958, έγγραφη διαταγή της αστυνομίας πόλεως εντάσσει τον Λαμπράκη στην παλιότερη γνώριμή του κατηγορία πολιτών, ως εξής: «…Ακυρούμεν την υπ’ αριθ. Φ.3728/11-4-58 δ/γήν ημών περί αποχαρακτηρισμού του και παραγγέλλομεν την επανεγγραφήν του εις τα κομ/κά βιβλία υμών».
ΑΠΟΡΡΗΤΟΣ ΦΑΚΕΛΟΣ ΓΡΗΓΟΡΗ ΛΑΜΠΡΑΚΗ
5 61
2-8-1958. Πρόκειται περί πονηρού χαρακτήρος και επικινδύνου κομμουνιστού
10-5-1958. Το βάπτισμα του πυρός: ο Λαμπράκης συλλαμβάνεται για μοίρασμα προκηρύξεων
1958: Το υπουργείο Εσωτερικών επαναχαρακτηρίζει τον Λαμπράκη επικίνδυνο κομμουνιστή
«Διάκειται εχθρικώς προς την Αστυνομίαν και γενικώς εις τους Στρατιωτικούς» Η ΕΠΙΣΗΜΗ επανεγγραφή του Γρηγόρη Λαμπράκη στα κομμουνιστικά βιβλία της Ασφάλειας δεν ήταν, όπως αποδείχτηκε, μια απλή πράξη υπαλληλικής νοοτροπίας. Ο Λαμπράκης μετά το 1958 άρχισε να έχει έντονη πολιτική και κοινωνική δραστηριότητα η οποία δεν άφησε αδιάφορη την Ασφάλεια. Η κορύφωση αυτής της δραστηριότητας ήταν η συμμετοχή του στα ψηφοδέλτια του ΠΑΜΕ Α' Περιφέρειας Πειραιώς και η ανάδειξή του σε βουλευτή στις εκλογές στις 29-10-1961. Το ότι παρουσιαζόταν ως συνεργαζόμενος με την ΕΔΑ δεν αποτελούσε κριτήριο επιείκειας για τον χαρακτηρισμό του (όπως συνέβαινε με άλλους που συνεργάστηκαν με την ΕΔΑ). Για την Ασφάλεια, ο Λαμπράκης, ήταν πλέον στην κατηγορία των πιο επικίνδυνων στελεχών της Αριστεράς. Χωρίς περισπασμούς, στο Δελτίο Δράσης του Λαμπράκη που εκπονήθηκε μετά την εκλογή του, στις 3-11-1961, αναφέρονται και τα εξής: «Διάκειται εχθρικώς προς την Αστυνομίαν και γενικώς εις τους Στρατιωτικούς. Η Υποδ/νσις Γεν. Ασφαλείας Πειραιώς, φέρει τούτον ως κομμουνιστήν. Η Δ.Χ. Αρκαδίας ως αμετανόητον κομμουνιστήν. Το έτος 1958 επανεχαρακτηρίσθη ως κομμουνιστής. Εις το Ιατρείον του τον επισκέπτονται ως επί το πλείστον κομ/σταί. Τυγχάνει αναγνώστης της εφημερίδος ΑΥΓΗ και έχει επαφάς με τα στελέχη της ΕΔΑ τα οποία τον συνοδεύουν εκάστοτε εις το χωρίον του. Πρόκειται περί φανατικού κομμουνιστού. Εις τας εκλογάς της 29/10/61 ήτο υποψήφιος βουλευτής του ΠΑΜΕ Α' περιφερείας Πειραιώς, καθ’ ας και εξελέγη βουλευτής. Πρόκειται περί δεινού κομμουνιστού, δυναμένου να πράξη το παν». Είναι γνωστό ότι η παρακολούθηση στελεχών και βουλευτών της Αριστεράς αυτή την περίοδο ήταν η κύρια ενασχόληση των
αρχών ασφαλείας. Ενας στρατός από αστυνομικούς και χαφιέδες είχε αποδυθεί στην καθημερινή καταγραφή των πολιτικών δραστηριοτήτων τους, των κοινωνικών επαφών, ακόμα και της προσωπικής τους ζωής. Ο Λαμπράκης όχι μόνο δεν αποτέλεσε εξαίρεση αλλά από τις πολύ συχνές αναφορές που υπάρχουν στον φάκελό του, με σημειώματα παρακολούθησης, φαίνεται ότι αποτελούσε ένα από εκείνα τα στελέχη που η δραστηριότητά τους ενδιέφερε ιδιαίτερα τις αρχές ασφαλείας και το πολιτικό κατεστημένο της εποχής. Αυτό δεν ήταν τυχαίο. Ο Γρηγόρης Λαμπράκης, στη σύντομη κοινοβουλευτική του θητεία, ανέπτυξε πολυσχιδή δραστηριότητα. Μαζί με συντρόφους του, βουλευτές και στελέχη της ΕΔΑ, επισκεπτόταν λαϊκές συνοικίες για την ανάδειξη τοπικών προβλημάτων και συμμετείχε ανελλιπώς στις συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας των συγγενών φυλακισμένων κομμουνιστών. Ανέπτυξε επίσης ιδιαίτερη δραστηριότητα σε τομείς της υγείας και του αθλητισμού (εξαιτίας και των ιδιοτήτων του φυσικά). Βοήθησε ακόμα, ως επιστημονικός συνεργάτης, στην έκδοση του έργου «Εκλαϊκευμένη Ιατρική Εγκυκλοπαίδεια», που εξαιτίας του ότι αποτελούσε σοβιετική έκδοση απασχόλησε τους φωστήρες της Ασφάλειας οι οποίοι υπέδειξαν στο υπουργείο Παιδείας, στις 25-11-1961, ότι η έλλειψη ανάλογης «εθνικής» έκδοσης» «θα καταστήσουν ταύτην ευρέως αναγνώσιμον, και τούτων ένεκεν, είναι λίαν ενδεχόμενος ο επηρεασμός του με το προβαλλόμενον φιλοσοβιετικόν και φιλοκομμουνιστικόν πνεύμα. Κατόπιν τούτων παρακαλούμεν, όπως ληφθώσι τα κατάλληλα μέτρα, ώστε το έντυπον τούτο να αντιμετωπισθή ως κομμουνιστικόν και διαβρωτικόν της εθνικής ιδεολογίας». Στο Κίνημα Ειρήνης Ολα τα παραπάνω ετέθησαν στο στόχαστρο και τη συστηματική παρακολούθηση της Ασφάλειας. Εκείνο όμως στο οποίο επι-
δόθηκε με ιδιαίτερο ζήλο ήταν η ιδιαίτερη ενασχόληση του Λαμπράκη με το Κίνημα Ειρήνης, που εκείνη την εποχή, συσπειρώνοντας πολύ κόσμο και έξω από τα πολιτικά όρια της Αριστεράς, το καθιστούσε ιδιαίτερα επικίνδυνο για την καθεστηκυία τάξη πραγμάτων. Τα πολύ συχνά ταξίδια του Λαμπράκη στο εξωτερικό για συμμετοχή σε διεθνείς συναντήσεις του Κινήματος Ειρήνης ήταν για τους ασφαλίτες απόδειξη ότι ο Λαμπράκης «λαμβάνει εντολές εκ του έξωθεν». Δεν ήταν ψέμα φυσικά ότι ο ρόλος του Λαμπράκη στον διεθνή συντονισμό του Κινήματος Ειρήνης ήταν σημαντικός. Αυτός ήταν ο εκπρόσωπος της Ελλάδας στη Βιέννη, όπου με πρωτοβουλία του Παγκόσμιου Συμβουλίου Ειρήνης αποφασίστηκε το διεθνές συνέδριο της Μόσχας για τις 9-14 Ιουλίου του 1962. Από την πολυπληθή ελληνική αντιπροσωπεία που πήγε στη Μόσχα, όπως ήταν φυσικό, δεν μπορούσε να λείπει ο Λαμπράκης. Σύντομο, αλλά πολύ χαρακτηριστικό, το ασφαλίτικο σημείωμα που εντάχθηκε στον φάκελό του μετά την επιστροφή του από τη Μόσχα μας πληροφορεί: «Κατ’ απολύτως ασφαλείς πληροφορίας ο ιατρός ΛΑΜΠΡΑΚΗΣ Γρηγόριος του Γεωργίου μετέβη εις τας ανατολικάς χώρας, ένθα ωμίλησεν περί απυραύλου ζώνης. Εις συνομιλίας του μετά κομμ/στού την 16/7/62 ανέφερεν ότι μόλις έφθασε από την πρωτεύουσα του κόσμου». Η ανάπτυξη του Κινήματος Ειρήνης ανησυχούσε τις μυστικές υπηρεσίες τόσο εξαιτίας του μετωπικού χαρακτήρα που είχε όσο και λόγω του ιδιαίτερου γεωστρατηγικού χαρακτήρα της χώρας μας στα Βαλκάνια εκείνης της εποχής. Δεν θα ήταν καθόλου υπερβολή να υποθέσουμε ότι αυτή η πλευρά του λαϊκού κινήματος ανησυχούσε ιδιαίτερα και υπηρεσίες πέραν του Ατλαντικού. Ο καταλυτικός ρόλος του Γρηγόρη Λαμπράκη ήταν φυσικό, λοιπόν, να κινητοποιεί τις αρχές ασφαλείας, όπου οι εκδηλώσεις για την ειρήνη συνοδεύονταν
με τη δική του παρουσία. Το ενδιαφέρον τους αυτό φαίνεται και από το τελευταίο έγγραφο που μπήκε στον φάκελό του μία μέρα πριν από τη δολοφονία του:
ΑΠΟΡΡΗΤΟΣ Εν Θες/νίκη τη 21η Μαΐου 1963 ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΙΝ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ ΘΕΣ/ΝΙΚΗΣ Γραφείον Εθνικής Ασφαλείας ΕΝΤΑΥΘΑ Ελληνική Επιτροπή Διεθνούς Υφέσεως Ειρήνης. Λαμβάνω την τιμήν, ν’ αναφέρω Υμίν, προς ενημέρωσίν σας, ότι υπό της εν θέματι επιτροπής (τμήμα Θεσ/νίκης) ωργανώθη την 22.5.1963 ημέραν Τετάρτην και ώραν 19.30 δημοσία εκδήλωσις εις την αίθουσαν «ΠΙΚΑΝΤΗΛΙ» επί της οδού Αριστοτέλους, αριθ. 11, εις ην θα ομιλήσουν, αφικνούμενοι εξ’ Αθηνών οι: 1) ΛΑΜΠΡΑΚΗΣ Γρηγόριος, Υφηγητής Πανεπιστημίου, Βουλευτής και 2) ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ Μάρκος, Ιατρός. Εις την ως άνω εκδήλωσιν προσεκλήθησαν όπως παραστούν διά της εν φωτοτυπία συνυποβαλλομένης προσκλήσεως, τα εν τη προσηρτημένη ονομαστική καταστάσει αναγραφόμενα άτομα. Ο ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΛΗΡΑΣ ΚΩΝ/ΝΤΙΝΟΣ Η δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη ήρθε ως επιστέγασμα των διώξεων που δέχονταν αυτός και οι σύντροφοί του για την πολιτική τους δράση. Οι λεπτομέρειες αυτής της δολοφονίας δεν χωρούσαν φυσικά στον φάκελό του. Επρεπε να προστατευτούν οι μηχανισμοί που γεννούσαν και καθοδηγούσαν τα παρακρατικά παρακλάδια τους, τους Γκοτζαμάνηδες και τους Εμαννουηλίδηδες. Η συνέχεια στον φάκελό του δόθηκε μετά την κηδεία του. Ο λόγος; Απλά! Επρεπε να φακελωθούν και αυτοί που συμμετείχαν στην κηδεία.
62 6
ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ
ΤΟ ΔΕΛΤΊΟ ΚΑΕΑ
Η Ασφάλεια για τη δράση του τον φάκελο του Γρ. Λαμπράκη υπάρχουν πολλά έγγραφα (δελτία) που αναφέρονται στη δράση του, τα οποία κατά καιρούς συντάχθηκαν από αστυνομικά όργανα και υπηρεσίες. Από τις αρχές της δεκαετίας του ’60, για τους «επικίνδυνους κομμουνιστές κατηγορίας Γ’», δημιουργήθηκε ένα ειδικό αρχείο το οποίο πήρε την ονομασία ΚΑΕΑ (Κωδικός Αριθμός Ειδικού Αρχείου). Για όσους υπάγονταν σε αυτό το αρχείο δημιουργήθηκε κι ένα αναλυτικό δελτίο δράσης (Δελτίο ΚΑΕΑ), το οποίο συμπληρωνόταν συνεχώς. Ο Λαμπράκης υπαγόταν σε αυτό το αρχείο καθώς είχε χαρακτηριστεί «επικίνδυνος κομμουνιστής Γ’ κατηγορίας» και ως εκ τούτου συντάχθηκε και γ’ αυτόν Δελτίο ΚΑΕΑ το οποίο φτάνει ώς τον θάνατό του. Το παραθέτουμε ολόκληρο.
Σ
ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΝ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΙΣ Β' ΤΜΗΜΑ ΚΑΕΑ ΑΡΙΘ.Φ. 31581 ΑΤΟΜΙΚΟΝ ΔΕΛΤΙΟΝ ΚΑΕΑ ΑΠΟΡΡΗΤΟΝ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Γ Α' ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΑΥΤΟΤΗΤΟΣ Επώνυμον ΛΑΜΠΡΑΚΗΣ Ονομα Γρηγόριος του Γεωργίου και της Παναγιώτας Γεννηθείς εις Κερασίτσα Μανινείας το έτος 1912 Κάτοικος Αθηνών οδός Πατησίων 50 (εν έτει 1961) (τυχόν νεωτέρα Δ/νσιν κατοικίας όρα εις Κεφ. Ε) Επάγγελμα Ιατρός, υφυγητής του Πανεπιστημίου Υπηκοότης κ.λ.π. Ελλην-Ελληνική-Χριστ. Ορθόδοξος Αστυν. Ταυτότης 40478/1956 Δ Παρ/τος Αθηνών Προηγούμεναι δ/νσεις: Πριν της διαμονής του εις Αθήνας Πατησίων 50 διέμεινεν εις Πειραιά και δεν είναι γνωσταί οι προηγούμεναι δ/νσεις εις ας διέμενε. Β' ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΙΣ Σύζυγος Τέκνα Διαμένει Γ' ΜΟΡΦΩΣΙΣ - ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ - ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΙΣ Γραμ. γνώσεις Πτυχιούχος Πανεπιστημίου Οικονομική κατάστασις Πλουσία Δ' ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ Δεν υπηρέτησεν απηλλάγη διά λόγους υγείας. Ε' ΜΕΤΑΒΟΛΑΣ ΚΑΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΔΡΑΣΕΩΣ 1. Εξ αναφοράς Υ.Γ.Α. Αθηνών Φ 30755/2611-61 και εκ του περιεχομένου των παρά τω Υφυπουργείω Εσωτερικών υπ. αριθ. 1/37968 και 3728 ατομικών φακέλλων προκύπτει ότι: Κατά την κατοχήν υπηρετών ως Ιατρός εις το μαιευτήριον της «Μ. Ηλιάδη» Αθηνών
ωργανώθη εις το ΕΑΜ και ειργάσθη δραστηρίως διά την επικράτησιν του κομ/σμού διά την ώς άνω δράσιν του συλληφθείς την 20-12-44 εκρατήθη κατ' αρχήν εις το στρατόπεδον «Γουδί» και είτα εις το Νοσοκομείον Συγγρού μέχρι της 15-2-45. Μετά ταύτα εξηκολούθησε την αντεθνικήν του δράσιν. Απέσχε των εκλογών του 1946. Συλληφθείς το έτος 1948 αφέθη ελεύθερος κατόπιν υποβολής δηλώσεως αποκηρύξεως του ΚΚΕ. Διά της υπ. αριθ. 1/37968/6/19-5-49 δ/ γής του τέως Υπουργείου Δημ. Τάξεως απεχαρακτηρίσθη. Παρά τον αποχαρακτηρισμόν του εξηκολούθει να εμμένει εις τας κομ/στικάς ιδέας. Εις το Ιατρείον του τον επεσκέπτοντο ώς επί το πλείστον κομ/σταί. Κατά τάς Βουλευτικάς εκλογάς του 1958, μεταβάς είς την ιδιαιτέραν του Πατρίδα ειργάσθη υπέρ της ΕΔΑ, διανέμων ψηφοδέ λτια ταύτης. Δυνάμει της υπ. αριθ. 5618/3728/30-8-58 δ/γής του Υπουργ. Εσωτερικών επαχαρακτηρίσθη. Εις τας Βουλευτικάς εκλογάς του 1961 εξελέγη βουλευτής του ΠΑΜΕ, θέσας υποψηφιότητα εις την εκλογικήν περιφέρειαν Πειραιώς. Εμμένει εις την κομ/στικήν του ιδεολογίας. Αναγιγνώσκει φιλοκομ/στικόν τύπον. Μεταβάς τον Νοέμβριον 1961 εις την συνοικίαν Καμινίων Πειραιώς, περιοχή πληγείσα εκ της πλημμύρας κατεφέρθη δημοσίως κατά του Κράτους, ότι δήθεν είναι άστοργον κ.λ.π., προσέτι δε εδημιούργησεν επεισόδια εις βάρος των Αστυνομικών οργάνων, όταν τω συνεστήθει να απομακρυνθεί εκ της πληγείσης περιοχής. Δεν εκλήθη παρά της οικείας Αστυν. Αρχής προς τακτοποίησίν του. 2. Εξ αναφοράς Αστυν. Δ/νσεως Αθηνών υπ. αριθ. (15021 Φ.35/4-1-62) προκύπτει ότι: Την 25-12-61 υπέβαλε μηνύσεις κατ' Αστυνομικών οργάνων, άτινα ώς ισχυρίζεται τον εξύβρισαν και εκακοποίησαν την 21-12-61 και ώραν 12ην παρά την ισόγειον είσοδον του Υπουργείου Δικαιοσύνης, προτείνων μάρτυρας διάφορους κομμουνιστάς και βουλευτάς του Π.Α.Μ.Ε. 3. Εκ δημοσιεύματος της εφημερίδος "ΑΥΓΗ"
Το Δελτίο ΚΑΕΑ του Γρ. Λαμπράκη
τ η ς 30-1-1962 προκύπτει ότι: Ωμίλησε κατά την κηδείαν του αποβιώσαντος καθηγητού Κόκκαλη Πέτρου ώς και άλλοι κομμουνισταί. 4. Εξ αναφοράς της Υ.Γ.Α. Πειραιώς υπ. αριθμ. 59Φ.2267/Κ/1 από 13-1-62 (37211/5553/1962) προκύπτει ότι: Παρέστη εις εορταστικήν εκδήλωσιν, της Νεολαίας της «Ε.Δ.Α.» Πειραιώς και εις τα εν Πειραιεί Γραφεία του κόμματος διά το κόψιμο της πρωτοχρονιάτικης πίττας (1962). 5. Εξ αναφοράς Ανωτ. Δ. Πελ/σου 40/28/58η/2-4-62 (Γ.Α3732-387/47336/6-4-62) προκύπτει ότι: Εναντίον του υπεβλήθη μήνυσις επί παραβάσει του Β.Δ. 531/61 και του άρθρου 167 εν συνδυασμώ προς το άρθρον 188 του εκλογικού Νόμου υπό του Ενωμοτάρχου Καράμπελα Αθανασίου του Α.Α.Τ. Τριπόλεως την 22-10-6(;;;) 6. Εξ αντιγράφου του ποινικού του μητρώου προκύπτει ότι: Διά της υπ. αριθ. 34834/18-7-57 αποφάσεως του Μον. Πλημ/κείου Αθηνών κατεδικάσθη είς φυλάκισιν 15 ημερών διά σωματικάς βλάβας εξ αμελείας. 7. Υ.Γ.Α. Πειραιώς 1931/513/Κ/16-11-61
Υπέγραψε την διακήρυξιν προσωπικοτήτων διά την αναγνώρισιιν του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ ως Εθνικής αντιστάσεως. (Γ.Α.469/89182/18-11-61). 8. Εφημερίς ΑΥΓΗ 2494-1962 Εις την εφημερίδαν ΑΥΓΗ της 22-4-62 εδημοσιεύθη έκκλησις 80 προσωπικοτήτων υπέρ της χορηγήσεως γενικής αμνηστείας κ.λ.π. ην υπέγραψεν και ούτος. 9. Υ.Γ.Α. Αθηνών 72672/127/Α1/14-6-62 Την 13-6-62 ανεχώρησεν διά την Ζυρίχην, επιστρέψας την 16-7-62. (Γ.Α.3742/90644/97-62) 10. Υ.Γ.Α. Αθηνών 83016/127/Α1/9-7-62 Την 8-7-62 μετέβη διά Ρωσσίαν, επιστρέψας την 16-7-62 (Γ.Α.3742/90644/9-7-62) 11. Δ.Χ.Μεσσηνίας 105/24/324α/20-8-62 Την 19-8-62 μετέβη μετά του βουλευτού της ΕΔΑ Κουλαμπά Αναστασίου εις Καλάμα και την επομένην μετέβησαν εις τα εκεί Γραφεία της ΕΔΑ, ένθα τούς ανέμενον οι κομμουνισταί Ζούζουλας Γεώργιος της Ν.Ε. και Λεάκος Ιωάννης (Γ.Α.3741/111797/27-8-62). 12. Δ/νσις Αλλοδαπών 407/19/19-9-62 Την 18-9-62 μετέβη εις Κων/ πολιν 13. Υ.Γ.Α. Αθηνών 111234/125/Α1/15-9-62 Την 14-9-62 ανεχώρησεν διά Ρώμην, επιστρέψας την 17-9-62. (Γ.Α.3742/120171/17-9-62) 14. Δ/νσις Αλλοδαπών 418/25-9-62 Επεσκέφθη τα γραφεία του Ελληνοσοβιετικού Συνδέσμου (Λ. Βασ.Σοφίας 18) από 18.15 έως 18.25 ώρας της 13-9-62 (Γ.Α.9315/124783/62 Γ.Δ.Ε.Α.) 15. Υ.Γ.Α. Αθηνών 1480/127/Α/1/5-1-63 Την 13ην ώραν της 3-1-63 ανεχώρησεν διά Λονδίνον 16. Εφημερίς ΑΥΓΗ 11-12-1962 Κατά την ενακτήριον συνεδρίασιν του Β΄ συνεδρίου της ΕΔΑ εις Θέατρον-ΑΚΡΟΠΟΛ ανήλθεν επί του βήματος και εχαιρέτησεν τους προσκεκλημένους. 17. Δ/νσις Αλλοδαπών 13/10/1/1963 Την 18ην ώραν της 9-1-1963 αφίχθη έκ Λονδίνου 18. Εφημερίς ΑΥΓΗ 18-1-1963 Εις την εφημερίδαν «ΑΥΓΗ», της 18-1-1963, υπό τον τίτλον «Φάκελλοι με πρακτικά της Βουλής που εστάλησαν από βουλευτήν δεν έφτασαν στον προορισμόν των» εδημοσιεύθη σχόλιον, ενώ διατυπούται ότι ούτος δι'
ΑΠΟΡΡΗΤΟΣ ΦΑΚΕΛΟΣ ΓΡΗΓΟΡΗ ΛΑΜΠΡΑΚΗ ερωτήσεώς του προς την Βουλήν κατήγγειλεν ότι 10 φάκελλοι με επίσημα πρακτικά της Βουλής τα οποία απέστειλεν εις ισαρίθμους ιατρούς τον Ν/βριον του 1962 δεν έφτασαν στον προορισμόν των, λόγω της ασκούμενης λογοκρισίας και ότι αι διαμαρτυρίαι του προς τον Διευθυντήν του Ταχυδρομείου δεν ελήφθησαν υπ' όψιν. 19. Δ.Χ Αρκαδίας 1/53/20/12.9.62 Την 7-10-62 μετέβη εις Καλτεζάς (Καφενείον Σωτηροπούλου) και παρουσιασθείς ως ανεξάρτητος Βουλευτής είπεν εις τους θαμώνας «Διά την 29-10-62 εζητήσαμεν άδειαν συγκεντρώσεως δι' Αθήνας, ασφαλώς δε δεν θα μας δοθή και τότε θα μεταχειρισθώμεν βίαν και θα πέσουν πολλοί νεκροί. Εσείς τι κάθεσθε δεν ίδατε τι έγινε στο Ηράκλειον και στο Ξηρόμερον. Η πίστης και η θρησκεία στη Ρωσσία είναι ελεύθερη, ενώ εδώ είναι εμπόριον». (Γ.Α. 3441/133872) 20. Δ/νσις Αλλοδαπών 11/42/28/23-11-62 Ανήκει εις την Επιτροπήν διά την Διεθνή ύφεση και ειρήνη (Γ.Α. 9141-462/156235/2711-62) 21. Δ.Χ. Αρκαδίας 29/4/21/28-11-62 Την 25-11-62 μετέβη είς Μανιάτι-Μαντινείας δι' αυτοκινήτου ΙΧ, μετά του επ' αδελφή γαμβρού του Παναγιώτου Δρακοπούλου, όπου διένειμον έντυπα φυλλάδια υπό τον τίτλον «Για τον αφοπλισμόν και την Ειρήνην». 22. Α.Δ.Χ. Πρωτευούσης 132/31/674/5-2-63 Την 23-1-63 παρέστη εις την εν Δροσιά Αττικής κηδείαν του αποβιώσαντος κομ/στού Ερυθριάδη Γεωργίου του Αθανασίου 23. Δ/νσις Αλλοδαπών 81/6-3-1963 Την 19.15 ώραν της 5-3-1963 αφίχθη εκ Ρώμης. Εις Ρώμην είχεν αναχωρήσει την 13.30 ώραν της 3-3-63 (Υ.Γ.Α. Αθηνών 27238Φ127/Α/1/63) 24. Υ.Γ.Α. Αθηνών 7856/11/253/19-1-63 Την 13-1-63 παρευρέθη εις συγκέντρωσιν της Εργατικής κινήσεως διά τον αφοπλισμόν και την Ειρήνην, ήτις έλαβε χώραν εις τα επί της οδού Πατησίων 21 Γραφεία ταύτης, επ' ευκαιρία του νέου έτους, όπου εκόπη και η πίττα (Γ.Α 466/9570/19-1-63) 25. Υ.Γ.Α. Αθηνών 41514/127/Α/1/9-4-63 Την 18.30 ώραν της 7-4-63 αφίκετο εις Αθήνας προερχόμενος εκ Λονδίνου 26. Δ/νσις Αλλοδαπών 144/17-4-63 και 141/13-4-63 Την 13.10 ώραν της 11-4-63 ανεχώρησε διά το Λονδίνον, μέσω Ρώμης, επανελθών την 17ην ώραν της 16-4-1963 27. Δ/νσις Αλλοδαπών 169 ειδ. δελτίον, 27-4-1963 Ανεχώρησε διά Ρώμην την 16.45 ώραν της 25-4-63, κάτοχος ων του υπ. αριθμ. 23899/63 διαβατηρίου Υπουργείου Εσωτερικών. Φέρεται ως κάτοικος οδού Ηπείρου 1 Αθηνών (Σχετ. 48920Φ.127/Α/1/63 Υ.Γ.Α. Αθηνών). 28. Υ.Γ.Α. Αθηνών. 62988Φ.30755/63. Απεβίωσεν τον Μάιον 1963 (συνεπεία τραυμάτων προκληθέντων διά τρικύκλου οδηγουμένου υπό του Κουτζαμάνη, εν Θεσ/νίκη, κατά τα δημιουργηθέντα επεισόδια της 22-5-63 ότε εν Θεσ/νίκη επραγματοποιήθη συγκέντρωσις υπέρ της ειρήνης και του αφοπλισμού, εις ην εμίλησεν).
7 63
Η ΑΝΕΠΙΣΗΜΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ
Πώς είδαν την κηδεία δολοφονία του Γρ. Λαμπράκη συγκλόνισε ολόκληρη την Ελλάδα και η κηδεία του αποτέλεσε ένα κορυφαίο πολιτικό γεγονός, μια τεράστια λαϊκή διαδήλωση και πορεία για την ειρήνη και τη δημοκρατία. Η παρουσία της αστυνομίας ήταν ασφυκτική σε όλες τις φάσεις και σε όλη τη διάρκεια από τη στιγμή που η σορός του έφτασε στην Αθήνα και έως την ώρα που την «αγκάλιασε» η αττική γη. Τα όσα διαδραματίστηκαν προφανώς καταγράφηκαν στις αστυνομικές αναφορές σημείο προς σημείο, αλλά το μόνο αναλυτικό σχετικό έγγραφο που υπάρχει στον φάκελο Λαμπράκη είναι μια τετρασέλιδη αναφορά, προς την Αστυνομική Διεύθυνση Αθηνών της Υποδιεύθυνσης Γενικής Ασφαλείας την οποία υπογράφει ο τότε διοικητής της, αστυνομικός διευθυντής Α’, Ιωάννης Καραχάλιος. Οπως μας πληροφορεί μια εγγραφή, με μπλε στιλό, στην πρώτη σελίδα της αναφοράς, «η αναφορά δεν υπεβλήθη». Στην τελευταία επίσης σελίδα, με τον ίδιο τρόπο έχει γραφεί «… (δυσανάγνωστος λέξη) δεν συμφωνεί προς τους αριθμούς». Είναι πιθανό ότι η αναφορά δεν υποβλήθηκε στην Αστυνομική Διεύθυνση Αθηνών γιατί μάλλον υπήρξαν διαφωνίες μεταξύ των στελεχών της Υποδιεύθυνσης Γενικής Ασφάλειας. Είναι επίσης βέβαιο ότι κάποια άλλη σχετική αναφορά συντάχθηκε και υποβλήθηκε καθώς αποκλείεται να μην υποβλήθηκε καμία αναφορά. Πού βρίσκεται αυτή η δεύτερη, επισήμως υποβληθείσα αναφορά δεν γνωρίζουμε. Στον φάκελο Λαμπράκη «πέρασε» και υπάρχει μόνο η ανεπίσημη αναφορά Καραχάλιου. Για να τοποθετηθεί εκεί, προφανώς θεωρήθηκε ότι περιέχει σημαντική πληροφόρηση χρήσιμη προς τις αρχές. Υπό αυτή την έννοια αποτελεί ιστορικό ντοκουμέντο. Την παραθέτουμε ολόκληρη.
Η μη υποβληθείσα αναφορά Καραχάλιου για την Κηδεία του Γρ. Λαμπράκη
Η
ΥΠΟΔ/ΝΣΙΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΑΡΙΘ. ΠΡΩΤ. Φ.1/223 Εν Αθήναις τη 29 Μαΐου 1963 ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΗΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΙΝ ΑΘΗΝΩΝ Τμήμα Εμπιστευτικόν Γραφείον ΕΝΤΑΥΘΑ Μεταφορά ενταύθα και κηδεία του αποβιώσαντος εις Θεσσαλονίκην βουλευτού ΛΑΜΠΡΑΚΗ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ Λαμβάνομεν την τιμήν ν' αναφέρουμεν ότι την 23.53 ώραν της 27-5-63 διεκομίσθη ενταύθα, δι’ εκτάκτου αμαξοστοιχίας των ΣΕΚ, η σορός του αποβιώσαντος την 1.20' ώραν της αυτής εις Θεσσαλονίκην βουλευτού ΛΑΜΠΡΑΚΗ Γρηγορίου. Από της 19ης ώρας της 27-5-63 ήρξατο συγκεντρούμενοι παρά τον σταθμόν των ΣΕΚ, βουλευταί, στελέχη και οπαδοί της ΕΔΑ, μέλη του συλλόγου «ΜΠΕΡΤΡΑΝΤ ΡΑΣΣΕΛ», ως και διάφορα άτομα συγγενείς
και φίλοι του αποβιώσαντος. Ο αριθμός των συγκεντρωθέντων ανήλθεν εις 1.500 περίπου άτομα προς τα οποία ο βουλευτής της ΕΔΑ ΗΛΙΟΥ Ηλίας, ολίγον προ της αφίξεως της αμαξοστοιχίας, από μικροφώνου συνέστησεν, όπως εις ουδεμίας προβώσι εκδήλωσιν τόσον κατά την άφιξην της αμαξοστοιχίας όσον και κατά την μεταφορά της σορού εκ του Σταθμού εις το παρεκκλήσιον του Μητροπολιτικού Ναού «Αγιος Ελευθέριος». Κατά την άφιξην της αμαξοστοιχίας και την εν συνεχεία εναποθέτηση της σορού επί της νεκροφόρου, οι εντός και εκτός του σταθμού συγκεντρωθέντες, ως από συνθήματος, ήρχισαν ψάλλοντες τον Εθνικόν Υμνον, ακολούθως δε τούτων επιβιβάσθησαν αυτοκινήτων ταξί και μετέβησαν εις την Πλατείαν Μητροπόλεως, άλλοι δε ηκολούθησαν πεζή την νεκροφόρον μέχρι του επι της οδού Θ. Δεληγιάννη Ξενοδοχείον «ΑΣΤΡΟΝ» αναφωνούντες διάφορα συνθήματα ως «όχι άλλο αίμα» κ.λ.π. όπου τη συστάσει εκεί ευρισκομένης Αστυνομικής Δυνάμεως, προς αποτροπήν συγκροτήσεως διαδηλώσεως, έπαυσαν ακολουθούντες την νεκροφόρον, κατευθυνθέντες προς τας πέριξ της οδού Θ. Δεληγιάννη Παρόδους. Εις την Πλατείαν Μητροπόλεως, κατά την άφιξην της σορού, είχον συγκεντρωθεί περί τα 500 άτομα, άτινα έψαλλον και αύθις τον Εθνικόν Υμνον. Την σορόν παρέλαβον βουλευταί της ΕΔΑ, μετέφερον αυτήν εντός του παρεκκλησίου και αφού την τοποθέτησαν επί υποβάθρου, απετέλεσαν εν συνεχεία τιμητικήν φρουράν αυτής επ’ ολίγον, παραχωρήσαντες ακολούθως την θέσιν των εις νέους, εκπροσώπους του συνδέσμου «ΜΠΕΡΤΡΑΝΤ ΡΑΣΣΕΛ», οίτινες
εναλλασσόμενοι απετέλεσαν την τιμητικήν φρουράν της σορού μέχρι της μεσημβρίας της χθες ότε η σορός μετεφέρθη εις τον Μητροπολιτικόν Ναόν. Πολλοί εκ των έμπροσθεν του Παρεκκλησίου συγκεντρωθέντων εξεδήλωσαν την διάθεσιν να παραμείνουν εκείσε μέχρι της πρωίας, πλην τούτο απηγορεύθη παρά της αστυνομίας και τελικώς παρέμειναν τα αποτελέσαντα την ως είρηται τιμητικήν φρουράν άτομα ανερχόμενα εις 20 περίπου και όσοι εκ των στενών συγγενών του νεκρού επεθύμουν. Η σορός από των πρωινών ωρών και μέχρι της μεταφοράς της εις Μητροπολιτικόν Ναόν, περί ώραν 14ην εξετέθη εις λαϊκόν προσκύνημα. Από της 14ης περίπου ώρας ήρχισαν προσερχόμενα διάφορα άτομα, το πλείστον των οποίων ήσαν οπαδοί της ΕΔΑ, καταλαμβάνοντα τα πέριξ της Πλατείας Μητροπόλεως πεζοδρόμια καθώς και τα τοιαύτα των οδών, δι' ων θα διήρχετο η πομπή από της Πλατείας Μητροπόλεως μέχρι του Α' Νεκροταφείου, μέχρι δε της 16ης ώρας, ότε ήρξατο η νεκρώσιμος ακολουθία, τα εγγύς του Μητροπολιτικού Ναού πεζοδρόμια είχον καταληφθή από πυκνόν πλήθος. Μεταξύ των κατά τα ανωτέρω συγκεντρωθέντων συγκαταλέγοντο άτομα τινά, κυρίως νέοι, φέροντα μέλανα περιβραχιόνια επί των οποίων ήτο επικεκολλημένον το σήμα της «Ειρήνης», το οποίον μάλιστα επί πολλών ατόμων εφέρετο επί του «πέτου» των σακκακίων των. Περί ώραν 15.30' εκτός των βουλευτών της ΕΔΑ, οίτινες προσήλθον λίαν ενωρίς, εις τον Μητροπολιτικόν Ναόν, προσήλθον ίνα παραστώσιν εις την νεκρώσιμον ακολουθίαν, ο πρόεδρος της Βουλής κ. Ροδόπουλος, ο Αρχηγός της Ε.Κ. κ. Παπανδρέου, ο κ. Σ. Βενιζέλος, οι κ.κ. Παπαπολίτης, Κατσώτας, Στεφανόπουλος, Τουρκοβασίλης, Βουλευταί της Ε.Κ., αντιπροσωπεία εκ Βουλευτών του κόμματος των Προοδευτικών, οι Δήμαρχοι Αθηναίων και Πειραιώς μετά των μελών των Δημοτικών Συμβουλίων των καθώς και οι υπό της ΕΔΑ επηρεαζόμενοι Δήμαρχοι και Πρόεδροι Κοινοτήτων Αττικής μετά μελών των Δημοτικών και Κοινοτικών συμβουλίων των. Κατά την προσέλευσιν των κ.κ. Παπανδρέου και Βενιζέλου οι συγκεντρωθέντες υπεδέχοντο αυτούς διά του συνθήματος
64 8
ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ
Ο τρόμος της χούντας μπρος στον τάφο του Λαμπράκη Ο ΓΡ. ΛΑΜΠΡΑΚΗΣ συνέχιζε να ζει μετά τον θάνατό του και να αποτελεί έναν ζωντανό θρύλο και μια πηγή αμείωτης έμπνευσης αναφορικά με τις αρχές, τις αξίες και τα ιδανικά για τα οποία αγωνίστηκε και έδωσε τη ζωή του. Το γεγονός αυτό προκαλούσε φόβο και ενίοτε τρόμο στους αντιπάλους του, γεγονός που αποτυπώνεται καθαρά σε μια αναφορά της Υποδιεύθυνσης Ασφαλείας Αθηνών, με ημερομηνία 30 Ιουνίου 1967, προς την Αστυνομική Διεύθυνση Αθηνών. Την παραθέτουμε ολόκληρη: «Περί του εις το Α’ Νεκροταφείον τάφου του Γρηγορίου Λαμπράκη» Λαμβάνομεν την τιμήν να αναφέρομεν ότι, επί του τάφου του
«Δημοκρατία». Κατά την προσέλευσιν του προέδρου της Βουλής κ. Ροδόπουλου, μερίς εκ των συγκεντρωθέντων περί την Πλατείαν Μητροπόλεως προέβη εις αποδοκιμασίαν τούτου διά των συνθημάτων «αίσχος στον Ροδόπουλο», «προδότες», συνθήματα άτινα επαναλήφθησαν και κατά την αποχώρισην του ειρημένου μετά την λήξιν της νεκρωσίμου ακολουθίας. Εκ μέρους των κ.κ. Παπανδρέου, Βενιζέλου, Στεφανοπούλου και βουλευτών της Ε.Κ. εξεδηλώθη δυσφορία διά τα ριπτόμενα ώς άνω συνθήματα. Ιδιαιτέρως επεδοκιμάσθησαν ο πρόεδρος της ΕΔΑ ΠΑΣΣΑΛΙΔΗΣ Ιωάννης και οι βουλευταί αυτής, διά των συνθημάτων «όχι άλλο αίμα», «ειρήνη», «Δημοκρατία», «Αθάνατος ο Λαμπράκης», «ο Λαμπράκης μίλησε», «κάτω οι προδότες», «κάτω οι παράνομοι», «Δεν περνάει ο φασισμός» κ.ά. Εις τον Μητροπολιτικόν Ναόν παρέστησαν επίσης οι κ.κ. Μακ Μίλλαν Βουλευτής του Εργατικού Κόμματος Αγγλίας, Πιέτρο Σέκια Αντιπρόεδρος της Ιταλικής Γερουσίας, Σαρτίνι και Λαουτσάτο Ιταλοί βουλευταί της Αριστεράς, Κρις Φέρλι εκπρόσωπος του Λόρδου Ράσσελ, Μπόλτον εκπρόσωπος του Βρεττανού Πρωθιερέως Κόλλινς ηγέτου του Αγγλικού κινήματος υπέρ του Πυρηνικού αφοπλισμού, Ζιαρτίδης Ανδρέας Βουλευτής του ΑΚΕΛ Κύπρου, Βίλχεμ Στάινερ Καθηγητής Αντιπρόεδρος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Αντιστάσεως, μετωπικής οργανώσεως του Διεθνούς κομ/σμού κ.ά. Επικηδείους εις τον Μητροπολιτικόν Ναόν εξεφώνησαν κατά σειράν οι: α) ΤΟΥΡΚΟΒΑΣΙΛΗΣ Θεόδωρος εκ μέρους των Αρκάδων, β) ΗΛΙΟΥ Ηλίας εκ μέρους της εκτελεστικής επιτροπής της ΕΔΑ, γ) ΖΑΚΚΑΣ Ανδρέας εκ μέρους της Ελληνικής Επιτροπής διά την Διεθνή Υφεσιν και Ειρήνην, δ) ΣΤΡΑΤΗΣ Δημήτριος εκ μέρους του Δημοκρατικού Συνδικαλιστικού Κινήματος (Δ. Σ.Κ.), ε) ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ Θεόδωρος εκ μέρους του Ε.Α.Κ. και των Ελλήνων Αγροτών, στ) ΚΥΡΙΑΚΑΚΟΣ Ι. πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Πειραιώς, ζ) ΜΠΑΚΟΥΡΗΣ Πρόεδρος του Ιατρικού Συλλόγου Πειραιώς και η) ΘΑΝΟΣ Γ., εκ μέρους των συναθλητών του αποβιώσαντος.
ενταφιασθέντος εις Α΄ Νεκροταφείον Αθηνών , τ. Βουλευτού της ΕΔΑ ΛΑΜΠΡΑΚΗ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ, εξόδοις και επιμελεία της ΕΔΑ έχει ανεγερθή από του έτους 1963 πλαξ εκ τσιμέντου ορθία, επί της οποίας έχει φιλοτεχνηθή το σύμβολον του «Συνδέσμου Μ. ΡΑΣΣΕΛ» ήτοι ο αντεστραμμένος πύραυλος. Η εν λόγω πλαξ πέραν του ότι αντικαθιστά το σύμβολον του Σταυρού, πράγμα όπερ αντίκειται εις τα θρησκευτικά δεδομένα της ελληνικής πραγματικότητος, έλκει την περιέργειαν των επισκεπτών του Νεκροταφείου και το μεν γίνεται αντικείμενον προπαγάνδας και προβολή των, υφ’ ων ενεφορείτο ο αποθανών, κομμου-
νιστικών ιδεών το δε σχολιάζεται δυσμενώς παρά των εθνικοφρόνων. Εξ ετέρου τελευταίως έχουν σημειωθή ένιοι εκδηλώσεις ατόμων όπως ρίψις άνθεων κλπ επί του τάφου, πράγμα όπερ επιτείνει την υπέρ του κομμουνισμού προπαγάνδαν. Κατόπιν τούτου παρακαλούμεν όπως, ευαρεστούμενοι, λάβητε γνώσιν και ενεργήσητε ό,τι δει αρμοδίως διά την αφαίρεσιν της ενδεικτικής των πολιτικών πεποιθήσεων του θανόντος πλάκας και προς αποκατάστασιν της τετρωσκομένης θρησκευτικής συνειδήσεως. Ο ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ Βασίλειος Σακελλαρίου ΑΣΤΥΝ Δ/ΝΤΗΣ Α'
1967, Ο τάφος του Λαμπράκη τρομάζει τη χούντα
Η Ασφάλεια καταγράφει τους ξένους επισήμους που ήρθαν στην Αθήνα για την κηδεία του Γρ. Λαμπράκη
Το φύλλο της «Αυγής» για την κηδεία του Λαμπράκη όπως υπάρχει στον φάκελό του
Απαντες οι ομιληταί περιέγραψαν την προσωπικότητα του αποβιώσαντος, ως ατόμου, επιστήμονος, αθλητού, πολιτικού και οικογενειάρχου. Εκ των ομιλητών ο ΗΛΙΟΥ Ηλίας μεταξύ των άλλων ετόνισεν, ότι ο ανθρωπισμός του τον ωδήγησεν εις ευρυτέραν δράσιν, με συνέπειαν να συνειδητοποιήσει το υπέρτατον χρέος του και να αγωνισθή διά την αποτροπήν των μεγάλων κινδύνων της ανθρωπότητος «του πυρηνικού ολέθρου», καταστάς «ο σταυροφόρος της Ιερής υποθέσεως της ειρήνης». Συνεχίζων εζήτησε να ευρεθώσι και τιμωρηθώσιν όλοι «οι γνωστοί και άγνωστοι δολοφόνοι», κατέκρινε τας «συνεχιζομένας τρομοκρατικάς ενεργείας» εις βάρος των μαρτύρων της Θεσσαλονίκης, εζήτησεν την απομάκρυνσιν της Κυβερνήσεως, την αποκατάστασιν και την προάσπισιν «της Δημοκρατικής ομαλότητος», την διάλυσιν των «παρακρατικών-φασιστικών οργανώσεων» και γενικώς η ομιλία τούτου είχε πολιτικόν χαρακτήρα και εστρέφετο κατά της Κυβερνήσεως. Εις την σορόν κατετέθησαν περί τους 300 στεφάνους εκ μέρους της Ε.Ε. της ΕΔΑ και των Επιτροπών αυτής, όλων των Πρωτευουσών των Νομών και συνοικιών Αθηνών και Πειραιώς, της Σοβιετικής Επιτροπής Ειρήνης, υφ' όλων των υπό της ΕΔΑ επηρεαζομέ-
νων εργατο - υπαλληλικών - Επιστημονικών - Αθλητικών - Σπουδαστικών οργανώσεων και Δημοτικών και Κοινοτικών Συμβουλίων κ.λπ. Περί ώραν 17.15' εσχηματίσθη η πομπή ως ακολούθως: Προηγούντο οπαδοί της ΕΔΑ κρατούντες τους στεφάνους, ηκολούθησαν αι Φιλαρμονικαί των Δήμων Αθηνών και Πειραιώς, οπαδοί του συνδέσμου «ΜΠΕΡΤΡΑΝΤ ΡΑΣΣΕΛ» κρατούντες τεμάχιον υφάσματος χρώματος κυανού, εφ’ ού το σήμα «της ειρήνης», συναθληταί του αποβιώσαντος φέροντες τα αθλητικά έπαθλα τούτου, η νεκροφόρος ήτις επλαισιούτο υπό Βουλευτών και Στελεχών της ΕΔΑ καθώς και οπαδών της ειρήνης, τινές των οποίων εκράτουν τας ταινίας του φερέτρου, η σύζυγος και οι στενοί συγγενείς επ’ αυτοκινήτων και μετ' αυτούς συμπαγής μάζα αποτελουμένη εξ οπαδών κυρίως της ΕΔΑ. Κατά την διέλευσιν της πομπής εκ των οδών Μητροπόλεως, Φιλελλήνων, Αμαλίας, όσον και εκ των επί των πεζοδρομίων των ως άνω οδών ισταμένων, έρριπτον επί της σορού φύλλα ανθέων και ιδία κόκκινα τριαντάφυλλα. Ωσαύτως υπό του μεγαλυτέρου μέρους της ακολουθήσης την πομπήν μάζης και των ισταμένων εις τα προρρηθέντα πεζοδρόμια ατόμων εψάλλετο κατά καιρούς ο «Εθνικός
Υμνος» και ερρίπτοντο συνθήματα όμοια εκείνων άτινα ερρίπτοντο κατά την προσέλευσιν των Βουλευτών της ΕΔΑ εις τον Μητροπολιτικόν Ναόν. Την πομπήν δεν ηκολούθησαν εις Νεκροταφείον οι κ.κ. Ροδόπουλος, Παπανδρέου, Βενιζέλος, ως και βουλεταί της Ε.Κ. εκ των παρευρεθέντων εις τον Μητροπολιτικόν Ναόν κατά την νεκρώσιμον ακολουθίαν. Κατά την ταφήν του νεκρού εις Α' Νεκροταφείον εψάλλη ο Εθνικός Υμνος, μεθ' ο υπό των παρισταμένων Βουλευτών και στελεχών της ΕΔΑ συνεστήθη εις τους ακολουθήσαντας την πομπήν όπως αποχωρήσωσιν ησύχως. Τα ακολουθήσαντα την πομπήν άτομα ανήρχοντο εις 50.000 περίπου, εις τον αυτόν δε περίπου αριθμόν ανήρχοντο και τα ιστάμενα επί των πεζοδρομίων των οδών της διαδρομής τοιούτης, τα πλείστα των οποίων παρευρέθησαν και παρηκολούθησαν την πομπήν είτε εκ περιεργείας είτε εκ του γεγονότος ότι δεν θα ηδύναντο να κινηθώσι λόγω διακοπής της συγκοινωνίας. Η πλειονότης του πλήθους όπερ ακολούθησε την πομπήν απετελείτο εκ νεαρών την ηλικίαν ατόμων. Η αποχώρησις του πλήθους, μετά την ταφήν του νεκρού, εκ του Α' Νεκροταφείου εγένετο ησύχως και ουδέν επεισόδιον εσημειώθη τόσον κατά την μεταφοράν της σορού εκ του σιδηροδρομικού Σταθμού εις το παρεκκλήσιον του Μητροπολιτικού Ναού και το λαϊκόν προσκύνημα όσον και κατά την εκφορά και ταφήν του νεκρού. Παρακαλούμεν, όπως ευαρεστηθείτε και λάβητε γνώσιν. Ο ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ ΙΩΑΝ. ΚΑΡΑΧΑΛΙΟΣ ΑΣΤΥΝ. Δ/ΝΤΗΣ Α'