Prentsa dossierra (50urte)

NAFARROAKO IKASTOLEN 50.URTEURRENA

Prentsa dossierra 2015 AZAROA

1

AURKEZPENA. Nafarroako ikastolek 50 urte betetzen dituzte eta hori ospatu egin nahi dugu. Mende erdi bat IruĂąeko Uxue ikastolak bidea urratu zuenetik. Hiriburuko ekimenari jarraituz, lurraldeko beste hainbat tokitan ere ikastolak sortzen hasi ziren. Horren ondorioa da gaur egungo ikastolen sarea: 15 ikastetxe, 6.400 ikasle, 4.200 familia eta 600 profesional baino gehiago.

Gure historia –eta istorioak- gogoratu nahi ditugu, aberasgarria baita atzera begiratzea, nondik gatozen ikusteko eta nora joan nahi dugun hausnartzeko.

Nafarroako Ikastolen Elkartetik guztiok elkarrekin 50.urteurren hau ospatzera animatzen zaituztegu. Horretarako pedagogia, kultura eta kirol munduko hainbat ekintza antolatu ditugu.

Jarduera hauek azaroaren7tik 24ra bitarte izango dira.

2015 AZAROA

2

AGENDA.  Azaroak 5. 50.urteurreneko ekitaldien aurkezpena  Azaroak 7. Ziklo Martxa eta Oskorriren Agurra Nafarroan  Azaroak 11. Ametsa egia liburuaren aurkezpena. Egilea: Fermin Erbiti.  Azaroak 15. Igeriketa txapelketa Euskal Herri mailan  Azaroak 18. Jardunaldi pedagogikoak.  Azaroak 19. Ikastolak 50 urte. Gala.  Azaroak 21. Ikaspilota eguna  Azaroak 24. Islandia 1615: Gartziaren istorioa liburuaren aurkezpena.

Egilea: Tapio Koivukari AZAROA 2

3

4

5 50.urteurreneko ekitaldien aurkezpen prentsaurrekoa

6

7 Ziklo martxa + OSKORRI Kontzertua

8

9

10

11 Ametsa egia liburuaren aurkezpena

12

13

14

15 Igeriketa txapelketa

16

17

18 Jardunaldi pedagogikoak

19 GALA

20

21 Ikaspilota eguna

22

23

24 Euskal arrantzaleak Islandian

25

26

27

28

29

2015 AZAROA

3

AMETSA EGIA Liburuaren izena: Ametsa egia Argitaletxea: Elkar Orri kopurua: 216 Gaztelaniaz ere argitaratua “La realidad de un sueño” izenburupean.

Nafarroako ikastolen 50. urteurrena gogoratzeko eginiko liburua. Ikastolen sorrera eta orain arteko ibilbidea kontatzea du helburu: Iruñeko Uxue Ikastola sortu zenetik orain artekoa.

Dena den, egileak atzerago egin du, ikastolen mugimendua ulertzeko beharrezkoa zelakoan.

Horregatik, XIX. mendeko Euskara Elkargoko euskaltzaleen lana eta kezkak aipatzen dira (Arturo Campionenak, bereziki) baita gerra aurreko hiru euskal eskolen sorrera ere, oraingo ikastolen aurrekari argia direlako: Iruñea, Lizarra eta Elizondokoa.

Frankismoaren gau luzean ere badira aipatu beharreko argiizpi batzuk: Diputazioak bultzaturiko Euskal Akademia (1950) eta Vianako Printzea erakundean sorturiko euskararen aldeko saila (1954), hori ere Diputazioaren babespean. Biak, bereziki azkena, funtsezkoak izan ziren ikastolen sorreran eta, horregatik, horren berri ere ematen da.

Historiaurrearekin amaitzeko, Irantzu Ikastola aipatzen da.

Zabaldu behar zuten egunean gobernadoreak itxiarazi bazuen ere, 1963ko hura izan zen gerra ondorengo lehena.

Liburuaren bigarren zatian Uxue Ikastolaren sorrera eta ibilbidea kontatzen dira, hura izan baitzen lehena, bidea urratu zuena. Gaur egungo 15 ikastolek kapitulu bana dute.

Bertan bakoitzaren datu nagusiak eta ibilbidea gogoratzen dira, argazkiz ongi hornituriko erreportajean. Kapituluen amaieran, ikastola bakoitzari loturiko lagun baten testigantza ere jasotzen da (sortzaile, irakasle, guraso eta ikasle ohiak dira testu horiek idatzi dituztenak, beti ere ikuspegi pertsonaletik).

2015 AZAROA

4 Eta, azkenik, liburuaren hirugarren zatian Nafarroako Ikastolen Elkartearen berri ematen da, eta ikastolen etika-balioak azpimarratzen dira, testu eta argazki sorta baten bidez.

Konklusio batzuk: Ikastolen sorrera apustu ausarta bezain zaila izan zen: ez ziren legezkoak, irakasle tituludunik ez, material falta, diru arazoak, garaiko giro politikoa… den-dena kontra. Eta, hala ere, aitzina egin zuten, ilusio ikaragarria zegoelako.

Ikastolen sorrera funtsezkoa izan zen Nafarroan galbidean zegoen euskara berpizteko. Eskola zen herriak erdalduntzeko tresna eraginkorrenetakoa, hori Campionek-eta XIX. mendean salatua zuten. Bada, ikastolen sortzaileek argi ikusi zuten eskolan jokatzen zela euskararen hil ahala biziko apustua. Eta horretan bete-betean asmatu zuten.

Horretaz gain, aipatzekoa da ikastolek pedagogia berria ekarri zutela, nabarmen modernizatu zutela garaiko irakaskuntza. Gogoratu garai hartan neskak eta mutikoak gela berean sartzea iraultza bat izan zela, gainerako ikastetxetan segregazioa baitzen araua. Hori pedagogia berriaren zantzu bat besterik ez da. Beste batzuk: hiru urtetan hasi, eskolaz kanpoko ekitaldiak, ikasle eta irakasleen arteko harremanak, materiala, berritzeko gogoa… Eta, noski, ikastolen kudeaketa sistema ere, kooperatibak izanik gurasoek parte hartzen baitzuten ikastetxearen eguneroko martxan, beste inon ikusi gabeko protagonismoa hartuz. (Izan ere, beste ikastetxeak erlijiosoek kudeatzen zituzten, edo estatuak izendaturikoek). Beraz, irakaskuntzan zokoraturik zeuden euskara eta euskal kultura ereduaren ardatz bihurtzeaz gain, eskola-eskaintza aberasteko eta hobetzeko funtsezkoak izan ziren. Azkenik, 80ko hamarkadan hedatzen hasi zen irakaskuntza publikoa ikastolen ereduan oinarritu zen.

Azken 50 urteotan ikastolen alde aritu diren guztiei dago dedikatua liburua. Egia da izen eta izan asko aipatzen direla testuan. Jende askorekin hitz egin eta testigantza asko bildu dira. Horiek guztiak ikastolen historia eta istorioen protagonistak izan dira. Izenak aipatzen hasteak, ordea, badu arrisku bat: beste izen eta izan asko kanpoan gelditzen direla. Hemen ere halaxe gertatu delakoan gaude, ezinezkoa baita auzolanean oinarrituriko ikastoletan ibilitako guztiak aipatzea.

Liburuan idatziriko eskaintzak balioko ahal du hainbeste euskaltzalerekin harturiko zorra kitatzeko!

Egilearen datu batzuk: Fermin Erbiti Zabaltza (Iruñea, 1964) Kazetaria ogibidez, prentsan, irratian eta telebistan aritutakoa, Nafarroako Kontuen Ganberako komunikazioa arduraduna da 1993tik. Ikastolen mugimenduan ibilia San Fermin Ikastolako lehendakaria izan zen 2007tik 2011ra.

Iruñeari buruzko liburu batzuk argitaratu ditu: “Encierros en blanco y negro”, 2015 AZAROA

5 “Sanferminak/Sanfermines”, “Pamplona: historias, lugares y gentes”, “Kontuen Ganbera: Iruñeko etxe zaharrenaren eta ingurukoen istorioak” Gaztelaniaz ere argitaratua “La Cámara de Comptos: historias de la casa más antigua de Pamplona y sus alrededores). 2010ean Juan Zelaia saiakera saria irabazi zuen “Hiru koaderno txiki” liburuarekin.

LIBURUAREN AURKEZPENA Azaroaren 11ean liburuan parte hartu duten guztiei liburuaren aurkezpena egingo zaie Jaso Ikastolan, beraien lana eta borondatea eskertuz.

Eguna: Azaroak 11 Lekua: Jaso Ikastola Ordua: 19:30

2015 AZAROA

6

KIROL EKINTZAK. LURRA, URA ETA HAIZEA. Haurren heziketaren parte da kirola ere, hori dela eta kirolak ere izango du bere tartea 50.urteurrenaren jai honetan. LURRA Ziklo martxa (azaroak 7), URA igeriketa txapelketa (azaroak 15) eta HAIZEA Ikaspilota jardunaldi ez konpetitiboa (azaroak 21) eguna antolatu ditugu.

LURRA. Ziklo-martxa herrikoia.

Eguna: Azaroaren 7a, larunbata Lekua: Zizur Txiki, Atarrabia eta Iruña.

Ordua: 09:30etatik 13:30etara Paz de Ziganda eta San Fermin Ikastoletatik ziklo martxa bana abiatuko dira goizeko 09:30etan.

Iruñeko Konsistorial plazan elkartuko dira bi Ikastoletako ziklo-zutabeak 10:15ean. Bertan, Maider Beloki Unzu, Kultura, Politika Linguistikoa, Hezkuntza eta Kirol Zinegotziak harrera egingo die.

Ondoren, mi martxak elkarrekin Jaso Ikastolaraino joango dira. Zain izango dituzte lagunak jai giroan, goizeko 11:00etatik 13:30etara bitarte ekitaldi ugari antolatu bait ditugu bertan. Ekitaldi herrikoia izango da, edonork parte hartu lezake bai Jasoko jardueretan eta baita bi ziklo martxetan ere.

Jaso Ikastolan izango diren jarduerak: -

Cañamares familiarekin herri kirolak.

Birjinia eta Maitane trikitilariak.

Txikienentzat puzgailuak.

Birziklapenaren eta uraren kontsumo egokiaren inguruko informazioa.

Txistorra pintxoak, ura eta sagardo kupela (helduentzat).

13:30etan txirrindulariak Paz de Ziganda eta San Fermin Ikastoletara itzuliko dira.

Ziklo martxen ibilbideak: Paz de Ziganda Ikastolatik - Udaletxera: 4.400m PAZ DE ZIGANDA IKASTOLA / MARIA AZKARATE ETORBIDEA / ARGA PASEOA (ATARRABIA) / ARGA PASEOA (BURLATAKO IGERILEKUAK) / ARGA PASEOA (IRUÑEA-AMAYA IGERILEKUA) / ARGA PASEOA (GOÑI-CLUB NATACIÓN) / CAMINO MOLINO DE CAPARROSO / MAGDALENA ZUBIA / VERGEL KALEA (ZEHARKATU) / FRANTZIA PORTALA / CARMEN KALEA / NAVARRERÍA PLAZA / MERCADERES KALEA / KONSISTORIAL PLAZA. San Fermin Ikastolatik - Udaletxera: 5.500m SAN FERMIN IKASTOLA / NA-6000 ZIZUR TXIKIRAKO KARRETERA / NA-7027 ZIZUR TXIKIRAKO KARRETERA / SADAR KALEA / UNIBERTSITATEA KALEA / NAFARROA ETORBIDEAREN AZPITIK IGARO/ ABEJERAS KALEA / FORUEN PLAZA (AZPITIK) / YANGUAS ETA MIRANDA KALEA / BAKEAREN

2015 AZAROA

7 PLAZA / YANGUASETA MIRANDA KALEA/ SARASATE PASEOA / GAZTELU PLAZA / CHAPITELA KALEA / MERCADERES KALEA / KONSISTORIAL PLAZA.

Udaletxetik – Jaso Ikastolara: 3.500m (Bi martxak elkarrekin) KONSISTORIAL PLAZA. / SAN SATURNINO KALEA / KALE NAGUSIA / TAKONERA KALEA (GURUTZATU) / BOSQUECILLO KALEA / ANTONIUTI PARKEA / CUESTA DE LA REINA KALEA (IGAROJUAN XXIII PLAZA) / BAYONA ETORBIDEA / ARCADIO Mª LARRAONA KALEA (GURUTZATU) / BARAÑAIN ETORBIDEA (GOLEM) / ERMITAGA ÑA KALEA(SAN ALBERTO TANATORIOA) / ERMITAGAÑA OINEZKOEN KALEA (NAFARROA ETORBIDEAREN AZPITIK GURUTZATU) / IRUNLARREA KALEA (GURUTZATU) / ARCADIO Mª LARRAONA KALEA / BENJAMÍN DE TUDELA KALEA (GURUTZATU) / BOULEVARD EN MENDEBALDEA (NAFARROAKO LIBURUTEGIAREN ONDOAN ETA KONTSERBATORIO GORENA) / ERMITAGAÑA KALEA (GURUTZATU) / JASO IKASTOLA.

Ziklo martxen itzulerako ibilbideak: Jaso Ikastola- San Fermin Ikastola. 3.100m JASO IKASTOLA / ARCADIO ALONSO KALEA (GURUTZATU) / BENJAMÍN DE TUDELA KALEA / BARAÑAIN ETORBIDEA (IGARO ETA GURUTZATU) / CONCEPCIÓN BENITEZ KALEA (IGARO ETA GURUTZATU) / AROSTEGI ETORBIDEA (GURUTZATU) / UNIBERTSITATE KALEA / SADAR KALEA / NA-7027 ZIZUR TXIKIRAKO KARRETERA / NA-6000 ZIZUR TXIKIRAKO KARRETERA / SAN FERMÍN IKASTOLA. Jaso Ikastola- Paz de Ziganda. 9.700m JASO IKASTOLA / BOULEVARD MENDEBALDEA / ERMITAGAÑA KALEA (IGARO ETA GURUTZATU) / A KALEA (LANDABENERAKO KALEA) / CAMINO MILUCE-CARR. DEL CEMENTERIO / MILUCERAKO ZUBIA / ARGAKO PASEOA (SAN JORGE) / ARGAKO PASEOA (NAFARROAKO ETORBIDE AZPITIK IGARO) / ARGAREN PASEOA (SAN JORGE) / PUENTE DE LOS TUBOS (ARGA IBAIAREN PASOA) / ARGAREN PASOA (BIURDANA) / GIPUZKOA ETORBIDEA (CRUZAR) / SAN PEDRO ZUBIA (ARGA IBAIAREN PASOA) / ARGAREN PASEOA (RÍO ARGA KALEA) / ARGAREN PASEOA (OBLATEN ZUBIAREN AZPITIK IGARO) / ARGAREN PASEOA (CORRALILLOS) / ARGAREN PASEOA ( VERGEL KALEAREN AZPITIK IGARO) / ROTXAREN ZUBIA (ARANZADI IGERILEKUAK) / ARANZADI IGERILEKUEN ONDOKO APARKALEKUA / VERGEL KALEA (IGARO ETA GURUTZATU) /MAGDALENAREN ZUBIA / MOLINO DE CAPARROSO BIDEA / ARGAREN PASEOA (GOÑI-IGERIKETA KLUBA) / ARGAREN PASEOA (IRUÑA AMAYA IGERILEKUAK) / ARGAREN PASEOA (BURLADAREN IGERILEKUAK) / ARGAREN PASEOA (ATARRABIA) / MARIA AZCARATE ETORBIDEA / PAZ DE ZIGANDA IKASTOLA.

2015 AZAROA

8

URA. Euskal Herriko Ikastolen igeriketa-txapelketa Eguna: Azaroaren 15a, igandea.

Lekua: Iru単ako Guelbenzu igerilekuan.

Ordua: 10etatik 13:00era Iru単eko Guelbenzu igerilekuan izango da goizeko 10:00etan Euskal Herriko Ikastola guztiei zuzendurik.

Bi topaketa mota antolatu ditugu: -Lehen modalitatean Nafarroa, Gipuzkoa, Bizkaia Araba eta Iparraldeko ikastoletako ikasleek hartuko dute parte eta hiru kategoriatan banatuko dira: lehen hezkuntza, bigarren hezkuntza eta batxilerra.

2015 AZAROA

9 Honako probak izango dituzte: 50m tximeleta, 50m bizkar, 50m bular, 50m estilo librea eta 100200m estiloetan. Guztiak, Nafarroako Igeriketa Federazioak arauturik.

-Bigarren modalitatea berriz, errelebo txapelketa izango da eta guraso, irakasle, ikastolako langile eta ikasle ohiek hartuko dute parte lauko taldeetan.

Igerilari guztiek 50.urteurreneko igeriketa txano berarekin hartuko dute parte. Bestalde, txapelketaren amaieran Nafarroako Igeriketa Federazioko Zuzendariak, Alfredo Ruiz Ameztoy, partaide bakoitzari diploma banatuko dio. Honetaz gain, sorpresa izango den opari eder bat zozketatuko da.

HAIZEA. Ikaspilota eguna.

Eguna: Azaroaren 21a, larunbata Lekua: Etxarri Aranatz, Lesaka eta Tafallako frontoietan.

Ordua: 10etatik 13:30etara Nafarroako hiru herritako frontoietan pilota topaketak antolatu ditugu. Ikastolen Ikaspilota modeloa eredu duten topaketak izango dira (erabat partehartzaileak) Nafarroako ikastoletako lehen hezkuntzako bigarren eta hirugarren zikloko ikasleei zuzendurik.

Egoitza / (Pilotalekua) Etxarri Aranatz (Herrikoa) Tafalla (Herrikoa) Lesaka (Herrikoa)

Maila / Adin tartea LHko 3. eta 4. mailako neska eta mutilentzat) LHko 5. mailako neska eta mutilentzat LHko 6. mailako neska eta mutilentzat

Jokoak / Erramintak Esku pilota (pilota goxoak), paletak, zesta poteak eta abar.

Esku pilota (pilota goxoak), paletak, zesta poteak eta abar.

Esku pilota (pilota goxoak), paletak, zesta poteak eta abar.

Jokatze Sistema.

Egoitza bakoitzean, adin tarte berdineko ikasleek jokatuko dute. Bakoitzean txoko ezberdinak antolatuko ditugu, pilota joko ezberdin batekin eta goizean zehar, ikasle bakoitza (taldeetan banaturik) txoko batetik bestera igaroko da guztietatik pasatuz. Azpimarratu behar da, eduki ludikoa eta sistema partehartzailea izango dutela joko guztiek. Amaieran, diploma, kamiseta eta beste hainbat sorpresa banatuko dira. Pilotari profesionalen presentzia ere izango da.

2015 AZAROA

10

AZAROAK 7. OSKORRIREN KONTZERTUA. 44 urteko ibilbidearen ondoren, Natxo de Felipe, Bixente Martínez, Anton Latxa eta enparauek agur esango digute. 3.000 kontzertutik gora eta ia 500 kanta grabatu dituen talde bizkaitarrak inoiz ez zigula agurrik esango uste genuen, baina ezer ez da betiko.

Baiona, Gasteiz, Donostia eta Bartzelonan emanaldiak eman ondoren, hainbeste arrakasta izaten ari den Hauxe da despedidia bira Iruñera dator. Nafarroako Ikastolen Elkartearen eskutik, 50.urteurreneko ekitaldien barnean, Iruñeko Baluarte Jauregian eskainiko dute Nafarroako azken kontzertua. Hainbeste abestuak ditugun Furra Furra, Gora ta gora beti eta Aita semeak bezalako euskal kanta klasikoez gozatzeko aukera izango da bertan.

Nafarroako Ikastolen Elkartetik ahal dugun guztia egiten ari gara ekitaldi ahaztezina izan dadin. Horretarako gure ikastoletako hainbat artisten partehartzea ere izango dugu bertan: dantzari, abeslari, txistulari…

Eguna: Azaroaren 7a, larunbata Lekua: Baluarte, Batzar Jauregia eta Nafarroako Auditorioa.

Ordua: 19:45 PROGRAMA-MENUA Aperitiboa (Hallean) Jota Vieja de la Era. Paz de Ziganda Ikastolako ikasleak. Irakaslea: Maite Txurruka. Lizarrako gaiteroak.

San Fermin Ikastolako abesbatza. Zuzendaria: Fermin Iriarte. Abestiak: Kantuz eta Baratze bat.

Paz de Ziganda eta San Fermin Ikastolako txistulariak. Zuzendaria: Mikel San Roman Entremesak (Areto Nagusian) Bertsolaria: Lina Andueza Bertsoak: Kike Diez de Ultzurrun Paz de Ziganda Ikastolako abesbatza. Pianoa: Luis Notario Zuzendaria: Ainhoa Sarriguren Abestia. Xalbadorren heriotzean.

Berako makil-dantza. San Fermin Ikastolako ikasleak. Irakaslea: Xabier Zabaltza.

Paz de Ziganda eta San Fermin Ikastolako txistulariak. Zuzendaria: Mikel San Roman.

2015 AZAROA

11 Plater nagusia: Oskorri Natxo de Felipe: ahotsa, gitarra eta perkusioa.

Anton Latxa: gitarra, tronpeta eta ahotsa.

Bixente Martinez: gitarra elektrikoa, mandolina eta elektro-mandolina.

Xabier Zeberio: biolina, nickel harpa eta ahotsa.

Jose Urrejola: flautak eta ewi.

I単igo Egia: perkusioak.

Gorka Escuariza: baxua Iker Goenaga: trikitixa

2015 AZAROA

12

JARDUNALDI PEDAGOGIKOAK. Proiektu pedagogiko honetarako Nafarroako 15 Ikastoletako DBH 1 mailako ikasleek beren herri edo bailarako bost eraikuntza edo elementu arkitektoniko berezi aukeratu dituzte eta hauen deskribapen idatzia eta ahozkoa prestatu dituzte. Ondoren, QR formatura bihurtu eta eraikuntzetan ipiniko dira. Horretaz gain, web orrialde bat sortuko da eduki guztiarekin eta Wikipedia eta Youtube kanalean ere izango da edozeinen eskura.

Nafarroako ikastolak proiektu kolektiboak izan dira; partaide eta instituzio askoren laguntza jaso dute gizartearen sektore ezberdinetatik. 50.urteurreneko jardueren barruan, proiektu pedagogiko honen bitartez, ikastolek gizarteari zerbitzu kultural hau eskaini nahi izan diote.

Aurkezpen eguna Eguna: Azaroaren 18a, asteazkena.

Lekua: Iruñeko Condestable Jauregian Ordua: 19:00etan Proiektua Vianako Printzea Erakundeak berrikusia eta babestua izan da eta azaroaren 18an aurkeztuko dugu Iruñeko Condestable Jauregian.

Bi ikastolak hartuko dute parte bertan. Alde batetik Lizarra Ikastolako DBH3ko lau ikasleren aurkezpena eta bestetik Vianako Ikastolako 6.mailako ikasle batzuen bideoaren proiekzioa.

Ondoren, mahai inguru batean, J. Mari Goñi, J.Iñaki Etxezarreta, Josu Reparaz eta Maite Goñi, pedagogian adituen partehartzea izango da.

2015 AZAROA

13

50 URTE GALA. Mende erdi bat ez da egunero ospatzen eta nafar gizarte osoari helarazi nahi diogu gure poztasuna. Azaroaren 19an Iruñeko Zentralean egingo dugun ekitaldia eskertze omenaldi eta etorkizunerako ditugun ilusioen islada izango da.

Eguna: Azaroak 19 Lekua: Iruñeko zentralean Ordua: 19:00etan Gala honetan, Iruñeko Uxue lehen Ikastolaren eta hurrengo 14en jaiotza eta gaur arte egin duten ibilbidea ospatuko dugu eta omenduko ditugu.

1965ean, guraso batzuen ilusio eta ausardiari esker sortu zen Uxue Ikastola 12 ikaslerekin, ondoren Paz de Ziganda eta San Fermin Ikastolei bizia emango ziena. Uxue eredu harturik, pixkanaka-pixkanaka Nafarroako herri ezberdinetan Ikastolak sortuz joan ziren, Baztan, Bera, Lizarra…Garai zailak ziren eta milaka zailtasun eta oztopo gainditu behar izan zituzten, baina auzolan eta kooperatibismoari esker aurrera ateratzea lortu zuten.

50 urte hauetako lanari esker, egun 15 ikastola, 6.500 ikasle, 4.200 kooperatibista eta 610 profesional izatera iritsi gara Nafarroan.

2015 AZAROA

14 EKITALDIAREN EGITARAUA Ikastolen ibilbidean ezinbestekoak izan diren eta diren jendeari eskertza ekitaldia izango da eta kultura munduko nafar ugari izango dira bertan.

Pertsona jakin batzuen narrazioek gidatuko dute gala, tartean ikasle, irakasle eta gurasoen adierazpenak, istorioak eta esperientziak izango ditugularik. Guztia, musika eta umoreaz giroturik.

Musika, umorea eta omenaldiez gain, nola ez, pintxoak eta baso bat ardo ezin falta bixigarri moduan.

2015 AZAROA

15

1615 ISLANDIA: GARTZIAREN ISTORIOA. Duela 400 urte euskal bale arrantzaleak Islandian akabatuak izan zireneko ezbeharra du oinarri Tapio Koivukari idazle finlandiarraren liburu honek. Grafismoz osatutako liburu hau finlandieraz idatzia eta ondoren islandierara itzulia da eta orain euskaraz eta ingelesez argitaratuko da Nafarroako Ikastolen Elkartearen eskutik. Helburua gure ikasleei euskal historiako parte den liburu bat eskaintzea da; ikastola bezala munduarekin konektatzen gaituen liburua eta nafar itsas bizitzari aipamen egiten diona.

Idazlea: Tapio Koivukari Marrazkilaria: Fidel Azkoaga Igartza Argitaletxea: Euskal Erria (Montevideo, Uruguai) Nori zuzendua: Lehen hezkuntzako 6.mailako eta DBHko 1.mailako ikasleei Argitaratze data: Azaroaren 24tik aurrera Liburuaren laburpena.

Gartzia Aranburu duela 400 urteko euskal kostaldeko mutil-gazte bat da. Bere bizitzak aldaketa handia izaten du baleontzi batean upelgile aprendiz moduan kontratatua izatean. Agustin upelgilearekin batera itsasoratzen da eta IĂąaki arropa garbitzailea eta Stobal arpoilaria egiten ditu lagun bertan. Euskal arrantzalez beteriko baleontzia Islandiara doa arrantzara. Tripulazioak eta beraien familiek balea ugari arrantzatuko dituzten eta onura ugari ekarriko dizkien bidaia espero dute, baina guztiek ez dute konfiantzarik Martin de Villafranca kapitan gazte eta handinahiarengan. Arrantzaleak baleak harrapatzen eta islandiarrekin salerosketak egiten okupatuta dabiltzan bitartean, Gartziak eta Agustinek gogor lan egin dute hainbeste baloratua den balea olioarentzat kupelak eraikitzen. Gainera, Gartziak Islandiako jende asko ezagutzeko aprobetxatzen du, aipagarriena KristrĂşn, Gartziaren adin bereko neskatila bat. Balea arrantza denboraldi oparoaren ondoren prest daude etxerantz abiatzeko, baina bapateko ekaitzak baleontziak ondoratu dizkie eta harrapaturik geratu dira lur horietan. Euskal balea arrantzaleak berehala ohartu dira bertako bizilagunek mehatxutzat dituztela orain eta beraien beldur direla... Gartziaren ipuin hau leialtasun eta adiskidetasunez beteriko istorioa da batetik eta 17.mendeko Islandian bizirik irauteaz eta abenturaz beteriko kontaketa bestetik. Gertaera errealetan oinarritua dago eta Euskal Historiaren parte da.

2015 AZAROA

16 Tapio Koivukari – Biografia.

Tapio Koivukari idazle finlandiarra da baina Islandiako literaturan ere egina du bere tokia. 1959an jaio zen Finlandia mendebaldeko kostaldeko Rauma hirian eta Helsinki Unibertsitatean Teologiako ikasketak egin zituen. 1989 eta 1993 bitartean Islandian bizitu zen eta bertan lan eginez islandiera ikasi zuen. Bere herrialdera bueltatzean, islandiar literaturaren itzultzaile egin zuen lan 2000ra arte. Nobelak, kontakizun motzak, irrati eta antzerkirako istorio eta poesiak idatzi zituen besteak beste, bai islandieraz eta baita bere eskualdeko dialektoan ere. 1615ean euskal bale arrantzaleak Islandian izandako masakrearen inguruko nobela idazterakoan asko ikasi du Euskal Herria eta euskararen inguruan eta 2010ean Euskal Herria bisitatzen izan zen. Finlandia mendebaldeko kostaldeko nobelagile historikorik ezagunena da bera, arrantzale familia baten inguruan eginiko trilogiagatik edo Finlandiako mendebaldeko kostan Bigarren Mundu Gerraren eraginen inguruko liburu sortarengatik esaterako. Idazle finlandiarrak gizartean ahaztuak izan diren gaiak jorratu ohi ditu bere nobeletan, Bigarren Mundu Gerraren ondoren Sobietar Batasuneko errefuxiatuekin Suedian izan zen kontrabandoa esaterako.

Fidel Azkoaga Igartza, marrazkien egilea.

Fidel Azkoagak liburua ilustratzeko 25-28 marrazki egin ditu.

Fidel Azkoaga Igartza, Elorrion (Bizkaia) jaioa 1952ko abenduaren 20an. Arte Ederretan Lizentziatua EHU-UPVn. 1979-1982 tartean, Derioko Azkue Ikastetxean, Magisteritzako Goi Eskolan, Lauro Ikastolan eta Mungiako Ikastolan Adierazpen Artistikoan Irakasle.

Oposaketak gainditu ondoren, Zarauzko Batxilergoko Institutuan irakasle, Geometria eta Irudigintzan, 1988 urtera arte. Gero, Leioako Arte Ederretako Fakultatean Pintura Irakasle, orain arte.

Egin ditu zenbait liburuetako ilustrazioak, Kultura eta Jaia arloko kartelak, Industria eta Merkataritzarako Logotipoak, beste lan batzuen artean. Hala nola, antzerki taldeetarako eszenografiak, figurinak eta kartelak.

Zenbait pintura lehiaketatan irabazle, Elorrion, Durangon Barakaldon, Bergaran, Zornotzan, Arrasaten, Izurtzan, Lakuntzan,Orkoienen eta Ezkabarten.

2015 AZAROA

17 Testuingurua.

400 urte igaro dira, 1615ean 32 euskal bale arrantzaleak Islandiara joan eta akabatuak izan zirenetik. Orain arte oso gutxik zekiten pasarte honen berri baina aurten oihartzun handia izan du hedabideetan. Izan ere, ehundaka urteren ondoren, Islandiako Gobernuak euskaldunak hiltzea baimentzen zuen legea indargabetu du. Horren harira, Etxepare Institutuak eta Islandiako-Euskal Herriko Lagunen elkarteak kongresua antolatu zuten Reykjavic-en. Jardunaldien artean, apirilaren 22an, berradiskidetze ekitaldia egin zuten eta besteak beste, parte hartu zuten Xabier Irujo historialariak, euskal bale arrantzaleen ondorengoak eta Magnus Rafnsson hilketa burutu zuten Islandiarren ondorengoak.

Bale arrantzale hauek ere izan dute Euskal Herrian omenaldia, uztailean Donostiako Aquariumen eta Mutrikun ospatu diren ekitaldietan.

Dudarik gabe, oroimen tristea bi herrialdeentzat, euren arbasoak zein egoera latzean bizi ziren plazaratzen baitu istorioak. Orokorrean, esan behar da euskaldunek eta islandiarrek harreman baketsu eta luzea zutela euskaldunak Ipar Atlantikoko uretan nagusi ziren garai hartan, horren froga dugu 4 glosarioz osatutako garaiko euskara-islandiera pidgina.

Bitxikeriaz beteriko gertakaria.

Garai zailak ziren eta beharraren ondorioz, eta tekniken hobekuntzei esker, Bizkaiko Golkotik itsaso berri bila abiatu ziren Islandiara eta ondoren Kanadako Ternuara eta Labradorreko kostaldeetara. 1615ean Islandia Danimarkako monarkiaren menpe zegoen eta erregeak monopolioa ezarria zuen, hau da, kanpoko arrantzale orok debekatua zuen Islandiako uretan arrantzatzea eta herritarrak mehatxatuak sentitu ezkero erasotzeko baimena zuten. Islandiako buruak ordea, ezkutuan, legez kanpoko lizentziak saltzen zizkien arrantzaleei Danimarkako erregeak honen berririk izan gabe.

1615eko irailean, ekaitz gogor baten ondorioz, Euskal Herritik abiatutako 3 baleontzi Islandiako kosta jo eta ontzia hondaturik geratu ziren. Bi tripulaziok lortu zuten etxera itzultzea baina hirugarrenak ez zuen zorte bera izan, Ísafjarðardjúp fiordoan geratu ziren etxera itzuli ezinik. Garai gogorrak ziren islandiarrentzat eta euskaldunak bertan negua pasatzen geratzen baziren guztientzat adina janari ez zutenaren beldurra sartu zitzaien bertako herritarrei. Bestalde, Ari Magnússon mendebaldeko fiordoetako sheriffak, ez zuen Danimarkako erregea euskaldunak bertan arrantzan zebiltzala ohartzerik nahi. Bi arrazoi hauek medio, “euskaldunak hiltzeko” baimena jarri zuen indarrean. 32 euskal bale arrantzaleak Islandiako herritarrek akabatuak izan ziren eta gorpuak zatikatu eta itsasora bota zituzten.

Agintariak, egindako sarraskia justifikatu nahian olerki batzuk idatziarazi zituen euskaldunak piratak zirela esanez. Hau ikusirik, Jó Guodmusson, Jon Jakintsua ezizenekoak, benetako kontaketa idatzi zuen, euskal arrantzaleak errugabeak zirela esanez.

2015 AZAROA

18 BABESLEAK.

Informazio gehiago: www.nafarikastolak.tk https://twitter.com/nafarikastolak https://www.facebook.com/nafarikastolak NIEko lehendakari edo zuzendari, liburuen idazle edo ekitaldien antolatzaile eta partehartzaileekin harremanetan jartzeko kontaktua: Amaia Zabala Tolosa Komunikazio Arduraduna nie.50urte@ikastola.eus 688604502

2015 AZAROA