AB Auk e r a Be r d i nt a s una
HAUTESKUNDEPROGRAMA2012
AB Aukera Berdintasuna
HA
AB
ERAKUNDE PUBLIKOEN KUDEAKETARAKO POLITIKA
Aukera Berdintasuna
EO ING IND EB HN HKK OS JS KH KH
7
Euskal Herria Bildutik, pairatzen ari garen krisia, krisi ekonomikoa, soziala, politikoa, baita erakunde krisia ere, alegia, eredu krisia, aukera gisa aprobetxatu nahi dugu. Azken finean krisia aukera ere badelako, bizi dugun aldaketa une historiko honetan, krisiaren erroan dagoen eredu jasangaitzari buelta emateko. Bere osotasunean buelta emateko, era integral batean. Azkenean, ikuspegi integraletik, diziplina anitzetik soilik etor daitekeelako pertsona guztion eskubideak eta ongizatea bermatzea. Horrela, bere xede eta oinarri eskubide guztiak pertsona guztientzat izango dituen Euskal Herri kohesionatu, solidario eta askea lortzeko. Euskal Herria bi estatutan banaturiko estaturik gabeko herria dugu. Alde batetik, Hego Euskal Herria, bi autonomiatan banatua eta bestetik Ipar Euskal Herria erakunde propiorik gabe. Beraz, agerikoa da Herri eta Estatu gisa izan eta jokatu nahi badugu, gaur egungo marko juridiko agortutik, jauzi nabarmena egin beharrean aurkitzen garela, Euskal Herriak dituen errealitate eta erabakitze esparru desberdinetako abiadurak kontutan izaki. Zentzu horretan, Euskal Autonomi Erkidegoan daukagun abiapuntu juridiko-politikotik abiatuta, urratsak egiteari ekingo diogu, herri ikuspegitik eta pertsona guztien arteko berdintasuna oinarri izanda, gure erakundeak garai berrietara egokituz, berrantolatuz, herritarrei irekiz, betiere marko juridiko-politiko berria begi bistan izanda. Hori dela eta, berebiziko garrantzia eman nahi diogu euskal erakundeen saretze eta antolaketari, eta bide horretan, zehatzagoak izateko Eusko Jaurlaritzaren izaera, ezaugarri eta egituratze integralari. Horregatik, Eusko Jaurlaritzaren egituraketa berria proposatu dugu, ondorengo lan arloetan banatua: Ekonomia eta Ogasuna; Herritarren Askatasunak; Justizia Soziala; Osasungintza; Elikadura Burujabetza; Hizkuntza Normalkuntza; Hezkuntza, Kultura eta Kirola; Ingurumena; Industria; eta Kanpo Harremanak. Eta pisu berezia eman nahi izan diogu, pertsonen arteko berdintasuna lortu eta eskubideak bermatzeko, Lehendakaritzaren barruan kokatzen den Lehendakaritzaordetzari, Aukera Berdintasuna izendatu duguna. Honetan pertsona guztien arteko aukera berdintasuna garatu ahal izateko ondorengo lan arloak batu ditugu: Herritarren parte-hartzea, Aniztasuna, Parekidetasuna eta Gazteria. Eusko Jaurlaritzaren egituraketa berri honekin batera, funtsezkoa da gure aburuz erakundeen izaera taxutzen duten printzipio nagusiak aurkeztea.
Erakunde publikoen kudeaketarako politika
AB Aukera Berdintasuna
ERAKUNDE PUBLIKOEN PRINTZIPIO NAGUSIAK
Laikotasuna
Laikotasuna ezinbestekoa da edozein gizarte guztiz demokratikoa izateko. Laikotasunak sinesmen guztien arteko elkarbizitza hobea izatea ziurtatzen du, eta gizarte zibilaren interes orokorrak pertsona sinestunen interes partikularren gainetik jartzen ditu. Laikotasunak erakunde publikoak eta erlijioak bereizten ditu, eta erlijioa pertsonen esparru pribatura, partikularrera edo kolektibora, mugatzen du. Horregatik guztiagatik, hauek proposatzen ditugu: Erlijioetarako eta haiei lotutako elkarteetarako finantzaketa publikoa kentzea, bai zuzenekoa, bai zeharkakoa. Erlijio-jarduna ez da hartu behar herritar guztientzat onuragarria den zerbitzu publiko moduan. Horregatik, kasuan kasuko fededunek lagundu behar dute kultua, apaizak eta erlijio-jarduerak finantzatzen. Era berean, ez da lurzoru publikorik emango kultua egiteko lekuak izateko, ez eta hezkuntzarako edo beste xede batzuetarako erlijio-zentroak egiteko ere. Funts publikoak erabiliz zaharberritzen den kultura, historia edo arte-intereseko erlijio-ondarea erabilera publikoari lotu beharko zaio, egindako interbentzioaren egokitasunarekin bat etorriz. Mota guztietako erlijio-sinboloak kentzea ekitaldi ofizialetan eta titulartasun publikoko guneetan. Inongo espazio publikotan (ikastetxeetan, unibertsitatean, osasun-zentroetan, kartzeletan, epaitegietan, etab.) ez da egongo edozein erlijiori dagokion kulturako gunerik. Botere publikoen ardura izango da laikotasuna bermatzea ikasketa ofizialetan, titulartasun publikoko hezkuntza-zentroetan eta funts publikoekin finantzatutako titulartasun pribatukoetan ematen diren irakaskuntzetan, erlijio, filosofia eta ideologia-usteek nahasketarik eragin ez dezaten hezkuntza helburuetan. Ez dira diruz lagunduko berezko ideologia duten hezkuntza-zentroak, ideologia hori erlijioari lotuta egonda edo bestelakoa izanda ere, batez ere generoagatik diskriminatzea badakarte berekin. Edozein erlijio-doktrinaren irakaskuntza eskola publikotik eta funts publikoekin finantzatutako eskola pribatutik kanpo geratuko da, bai eta unibertsi-
8
AB Aukera Berdintasuna
tate-irakaskuntzetatik kanpo ere. Kaperak eta kultua egiteko beste edozein leku kenduko dira, bai eta erlijio-ikurrak ere, ikastetxe publiko guztietan, unibertsitatekoak izan zein ez. Erlijioa ez da eskola-orduetan irakatsiko.
HA EO
Kudeaketa eredua
ING IND EB HN HKK OS JS KH KH
9
Erakunde publiko garden, bizi eta dinamikoak herritarrentzat herritik eraikiak. Euskal Herria Bildurentzat herritarren ongizatea helburu izanda, sistema publiko indartsu bat izateko, ezinbestean kudeaketa garden, zorrotz eta “iruzurrarekiko zero tolerantzia� oinarrietan eraikia eta egunerokoan kudeatua izan behar da. Erakunde publiko bizi eta garai berrietara egokituak, herritarren parte-hartzea bermatuko dutenak eta herritarren begietara irekiak. Administrazioen arteko eta barneko eskumenen bikoizketa ekidinez, optimizazioaren aldeko hautua egingo dugu, eraginkortasunean irabaziz, baita optimizazio ekonomikoan ere, beti azken xedea pertsonen eta, bereziki, sektore ahulenen ongizatea bilatzeko sistema publikoaren indartzea izanik. Bide horretan, arreta berezia eskainiko diogu, administraziotik bideratutako edota sustaturiko kontratazio, salerosketetan, eta oro har harreman ekonomiko komertzialetan, irizpide sozial, anbiental eta ekonomia sozialak barneratzeari. Horregatik ondorengo neurriak sustatu eta indartuko ditugu: - Klausulak jasotzea EAEko herri-administrazioek zerbitzuak kontratatzeko araudian, haien esleipena lortu nahi duten enpresentzat derrigorrezkoa izan dadin enpresa-batzordeko gehiengoak izenpetutako dokumentua aurkeztea, kasu bakoitzean aplikatzekoa den hitzarmenaren edo enpresa-akordioaren arabera. - Obra publikorako lizitazio-kasuetan, aurkezten diren enpresei baldintza moduan eskatzea, alde batetik, klausula sozialak jasotzeko, besteak beste, gizonen eta emakumeen arteko berdintasuna susta dezaten eta, bestetik, txosten bat aurkezteko, argi gera dadin ez dagoela haien aurkako salaketa-prozesurik laneko arriskuei aurrea hartzeko neurriei lotutako faltengatik, faltak irtenbidea eman gabeko oso larriak edo larriak izanda. - Genero-klausulak jasotzea administrazio-kontratuetako baldintzaorrietan. - Salerosketarako harremanetan irizpide berde eta sozialak dituzten entitate eta enpresak lehenetsi. Halaber, gure helburua izango da administrazio eta instituzio publikoak sinplifikatzea, burokraziatik parte hartzera iraganez, herritarrengana hurbilduz
Erakunde publikoen kudeaketarako politika
eta funtzionamendua erraztuz gizarte osoari. Zentzu horretan, Euskal Herria Bilduren helburua da prozedura administratiboak zentzuzkoago bihurtzea:
AB Aukera Berdintasuna
- Interneten bidez administrazioaren informazioa eskuratzeko sarbidea ematea jende guztiari. - Tramiteak erraztea eta azkartzea. Horretarako, afera arruntak erabakitzeko epeak gehienez ere 3 hilabetekoa izan behar luke. - Leihatila bakarreko sistema ezartzea, baita espedienteen jarraipen programa zorrotza ere. - Isiltasun administratiboa espedienteak erabakitzeko metodo gisa baztertzea. Sistema hori ez erabiltzeko konpromisoa. - Langile talde organiko osoari prestakuntza etengabea emateko programa. - Kontu-ikuskaritza publikoen bitartez, kudeaketan finkatutako helburuen jarraipena eta kontrola egitea urtero. - Departamentuen arteko lankidetzarako lotura zeharkakoak eta horizontalak sortzea, zeregin administratiboa programatutako xedeak betetzeko bideratu dadin. Enpresa Publiko eta Sozietate Publikoak: arrazionalizazioa eta gardentasuna. Administrazio Publikoaren ohiko jarduera da %100ean kapital publikoz osatutako enpresa pribatuak sortzea Funtzio Publikoak duen berezko zurruntasunari ihes egiteko eta malgutasun gehiagoz jokatu ahal izateko. Ondo baino hobeto aztertu behar da jokabide hori justifikagarria den ala ez eta ea batzuetan beharrezkoa den malgutasuna funtzio publikoarekin uztartzeko biderik ote dagoen. Kasu guztietan ere, kapital publikoz osatuta juridikoki enpresa pribatu izaera duten elkarte publikoak sortzeak ez du esan nahi administrazio publikoari berezkoa zaion gardentasunari uko egin behar zaionik. Aitzitik, elkarte horiek segimendu berezia behar dute, opakutasunerako tarte handiago eskaintzen dutelako eta hori ekidin egin behar da aldez edo moldez. Zentzu horretan, eta gardentasuna bermatze aldera, Euskal Herria Bilduk eskatuko du enpresa publiko horien arrazionalizazioa eta beharra aztertzea kontrol publikoari ihes ez egiteko eta bikoizketak eta pribatizazioa ekiditeko. Halaber, elkarte horietan 30/2007 Sektore Publikoko Kontratuaren Legea zorrotz betetzen dela eta elkarte publiko horientzako obretan lanean aritzen diren enpresetako langileek Lan Hitzarmenaren araberako lan baldintzak dituztela arduratuko da.
10
AB Aukera Berdintasuna
HA
AB
Herritarrak Boteretzeko Parte Hartzea
Aukera Berdintasuna
EO ING IND EB HN HKK OS JS KH KH
11
Gobernua eta administrazioa parte hartzeko filosofian eta modu demokratikoan berreraiki nahi dugu. Zentzu horretan, EH Bilduk bat egiten du Euskal Herrian herritarren parte hartzearen inguruan lan egiten duten pertsona, eragile eta entitate ugarik egungo demokrazia ordezkatzailearen gainean egiten duen diagnostiko kritikoarekin. Egun dauden demokraziak – demokrazia ordezkatzaileak- legitimitate galera bizi dute. Ikuspegi kuantitatibo batetik begiratuz gero, azpimarratu genezake, erakundeak gero eta sarriago hartzen dituztela, jendearen nahi eta beharrekin zerikusirik ez duten erabakiak. Ikuspegi kualitatibo batetik berriz, jendea gero eta desinformatuago dagoela esan genezake. Ordezkatuen eta ordezkarien artean gertatu den urruntze gero eta handiago honek, sistemaren legitimitatea kaltetu du. Demokrazia honekiko apatia eta mespretxua areagotzen ari direla esan genezake. Demokraziako eragile nagusien, -alderdi politikoak- eta ordezkatuen interes eta beharren artean dagoen lubakia gero eta handiagoa da. Klase politikoak profesionalizatu egin du botere politikoaren egikaritza eta burutzen duen politika gehiago lotzen zaio alderdi politiko beraren edo presio indarren interesei (kapital finantzarioak, banketxeak, multinazionalak, eraikuntza enpresa handiak), herritar xumeen behar eta interesei baino. Eta aurrekoaren ondorio moduan, gero eta boto emaile gehiago bihurtu dira subjektu pasibo eta espektakulu politikaren begirale hutsak edo okerrago oraindik, abstentziogile soilak dira. Politika egiteko modua ezer gutxi aldatu da urteetan, egoera honen aurrean beharrezkoa da egun erantzun alternatiboak eskaintzea, guk parte hartzea eraldaketarako tresna gisa ulertzen dugu. Ezinbestekoa iruditzen zaigu gaur egungo demokrazia zabaltzea, demokrazia zuzenaren eta partaidetzazko demokraziaren mekanismoak ezarriz: delegazioa eta ordezkaritza kulturatik norberaren ardura eta parte-hartzea oinarri duen kulturara pasatzeko. Demokrazia zentzua errekuperatzeko unea da; herriaren gobernua deitu izan dena. Eta partaidetzazko demokrazia kontzeptua dator aipatu berri dugun hutsunea osatzera. Gure ustez, herritarren parte-hartze proposamenak, interes orokorrak norbanakoaren edo alderdien interesen gainetik jartzea bermatu behar du.
Herritarrak Boteretzeko Parte Hartzea
Parte-hartze zuzeneko proposamen batek soilik izango du babesa, interes orokorrari edo herritarren gehiengo kualifikatu bati erantzuten badio . Finean beraz, jendarte boteretsuago eta ekintzaileago bat lortzeko bidean lan egiteko tresna moduan ulertzen dugu herritarren partaidetza. Elkartegintzaren, herri mugimenduen zein herritar antolatu eta ez antolatuen praktika eraldatzaileak indartu nahi ditugu, begirada kritikoa elikatuz. Partaidetza ezin da izan aurrez hartutako erabaki politiko baten legitimatzeko tresna, edota gatazkak ekiditeko azken orduko prozedura, ezta marketin politikorako lanabesa ere. Ez dugu legitimaziorako parte-hartzerik nahi, gizarte eraldaketaren alde lan egingo duen herritarren parte-hartzea baizik.
AB Aukera Berdintasuna
Hiru dira herritarren partaidetzaren bidez lortu nahi diren erronka nagusiak: • Gizarte zibilaren, herri mugimenduen eta elkarteen dinamika eta espazio autonomoak indartzea. •Politikan aritzeko bide irekiak, horizontalak eta komunitarioak ezartzea. • Herritarren parte hartze zuzena bermatu politika publikoak eraiki, zehaztu, erabaki eta ikuskaritza soziala egiteko orduan. Euskal Herrian partaidetzazko demokraziarantz jauzia eman nahi badugu, ezin dugu ahaztu gizarteko hainbat sektorek ez dutela gainerakoen parean parte-hartzeko aukerarik. Egoera honetan daude emakumeak, gazteak eta gure herrira etorri berriak, esaterako. Egoera hau kontutan hartu ezean arriskua dago, tradizionalki hegemonikoak izan diren taldeen iritzia soilik kontutan hartzeko. EHBildu horretaz jabetzen da eta apustu egiten du partaidetzazko prozesuetan kanpoan geratu izan diren taldeen parte-hartzea bermatzeko.
Honela, planteatzen dugun neurri izarra honako hau da:
· Lehentasunezko proiektu estrategikoen aurrean Eusko Jaurlaritzak izango duen jarrera, herritarrekin batera erabakitzea izango da. Horretarako herritarren parte hartzeko mekanismoak ezarriko ditu: adibidez AHTaren gaian. Informatzea, eztabaida sustatzea, adostasunerako ahalegina egitea eta azkenik, erreferenduma egitea izango da prozedura
Honekin batera, beste 5 neurri nagusi zehaztu ditugu:
· Herritarrengandik gertuen dagoen instituzioa izanik. Herritarren parte hartzeko alorrean EAEko udalen lana artikulatzea eta sustatzea, Udal eta Diputazioen sarea sortuz. Jaurlaritzak sare hau behetik gora antolatu eta elikatzeko (formazioa eta diru-laguntzak) konpromisoa hartzen du.
12
AB Aukera Berdintasuna
HA EO ING IND EB HN
· Euskal herriko herri erakunde eta mugimenduekin zubiak eta elkarrizketarako guneak eraiki eta beraien dinamikak indartzen lagundu. · “Herritarren Partaidetzarako Eskola”sortu, bertan erakundeetako arduradun teknikoak, politikoak eta herritarrak trebatzeko etengabe trebakuntza metodologikoa eskuratzeko. Herrialde desberdinetako esperientziak partekatzeko eta horietatik elkarrekin ikasteko aukera eskainiko du, modu deszentralizatuan. Eskola bera parte hartze prozesu baten ondorioz diseinatuko da. · Lege-egitasmoak. Erakundeetan Herritarren parte hartzea bermatzeko hiru lege lantzeko konpromisoa hartzen dugu: “Herritarren Parte-hartzerako legea”, “Gardentasun legea” eta “Herri galdeketen legea”. Lege horiek parte hartze prozesuen bidez landuko ditugu herritarrekin. · Herritarrei politikan parte hartzeko eskubidea bermatzeko neurri nagusietakoa herri ekimen legegileak aurkezteko eskubidea da. Maizegi herritarren ahalegin hauek instituzioen topeekin talka egin eta bertan behera gelditzen dira. Indarrean dagoen prozedura berrikusi eta behar diren aldaketak egingo ditugu, Herri Ekimen legegileak bere zentzua berreskuratzeko eta loteslea izan dadin.
HKK OS
Eta horiei erantsi behar zaizkie beste neurri hauek ere bai:
JS KH KH
13
· Herritarren Partaidetzarako egitura sortzea Eusko Jaurlaritzan herritarren partaidetza zeharkako moduan lantzeko eta ondorioz herritarren parte hartzea sail guztietatik bideratzeko. Era berean Diputazio eta udaletan gauza bera egiteko baliabideak eskainiko ditu. · Eusko Jaurlaritzaren eta herritarren artean elkarrizketa zuzena izateko, parte hartzeko mekanismoak ezartzea, komunikazio iraunkorra eta herritarrek erakundearen lanaren feedback-a lortzeko. · Bide berriak jorratuko ditugu, esperimentatuz, berrituz. Tresna, mekanismo, egitura, diseinu, modu askotarikoak martxan jarriz. · Urtez urte egindako esperientziak elkartrukatu eta sistematizatuko ditugu, prozesuak elkarrekin hobetzeko. Herritarrek eta erakundeek parte hartzearen inguruan duten gaitasuna indartzeko. · Demokrazia-ereduaren inguruko eztabaida publiko bat abiatzea, ereduaren hankak/zutabeak zehaztea eta martxan jartzea, besteak beste, parte hartzeko prozesuak eta parte hartzeko kultura sustatzea, eztabaida publikoak eta erreferendumak… · Parte-hartzea zeharkako gaia den heinean, bere programa edukitzeaz gain
Herritarrak Boteretzeko Parte Hartzea
beste arloetako programetan txertatuko dugu Jaurlaritzaren eguneroko funtzionamenduan ardatz bilakatuz.Arlo arlo egitasmoak aztertu, egungo prozedura eta araudiak aztertu, eta horietan herritarren partaidetza txertatzeko egokitzapenak egingo ditugu.
AB Aukera Berdintasuna
路 Parte hartzearen bidez hartutako erabakien exekuzio faseari jarraipena egiteko mekanismo egokiak jarriko dira. 路 Gardentasunaren bidean, komunikazio teknologien erabileraren bidez herritarrak ongi informatzeko neurriak hartuko dira. 路 Baztertuak diren sektoreei, parte hartze prozesuetan aukera berdintasunean jardun dezaten hitza eta boterea emango zaie. Hala nola, emakumeei, gazteei eta etorri berriei.
14
AB Aukera Berdintasuna
HA
AB Aniztasuna
Aukera Berdintasuna
EO ING IND EB
Arrazoi ekonomikoak, politikoak, kulturalak eta sozialak tarteko, migrazio fluxuek euskaldun ugari barreiatu dituzte mundu zabalean, eta orobat, jatorri askoko pertsonak eta taldeak Euskal Herriratu zaizkigu haren bidez.
HN HKK OS JS KH KH
15
Horren ondorioz, Euskal Herria benetan anitza da bere herritarren jatorriari dagokionez. EH Bilduk horrela ulertzen du. Gure helburu nagusia, beraz, aniztasun horretatik ere gure herria eraikitzea da, euskal herritar guztion artean, edozein dela gure jatorria. Horrekin batera, jendarte eraldaketa ere sustatu nahi dugu, jendarte justuago bat sortuz; eta arlo honetan ere, gure erabaki propioak herri gisa hartzeko eskubidearen alde lan eginez. Azken urteotako globalizazio neoliberalak, munduko bazter guztietan eta bizitza sozialaren eremu guztietan (ekonomikoan, politikoan, sinbolikoan, kulturalean, pertsonarteko harremanenetan, aisialdian…) merkatu librearen baloreetan oinarritutako eredu bakarra ezarri nahi du, eredu politiko bakarra inposatuz (demokrazia liberala; liberala, demokratikoa baino) eta eredu soziokultural bakarra ezarriz (mendebaldeko modernitate anglozentrikoa, “the american way of life” delakoa). Prozesu horrek markatutako gaur egungo zikloak, herrialde garatuak deitutakoen eta ustez garapen-bidean dauden herrialdeen arteko haustura handitu du, baina Europako eta Euskal Herriko herritarron arteko desberdintasunak ere areagotu ditu. Gainera, gudan, kontrolean eta segurtasun irizpideetan oinarritzen den globalizazio honek, pertsona aberatsen mugikortasun eskubidearen alde egiten du, txirotasun egoeran dauden pertsonen mugikortasuna murrizten duelarik. Halaber, uniformizazio komunikatibo eta kulturala sustatzen du, herri eta pertsonen nortasun eta kultur eskubideak urratuz. Logika neoli¬beralak ongizate estatuan murrizketak etenga¬be egitea agintzen du. Joera hori, gaur egun, tamalez, estatu espainiarreko gobernuaren jokabidearekin egiaztatzen ari gara. Gainera, mendebaldeko ekonomien atzeraldiak langabezia eta prekarietatea area-gotu ditu. Hala, ekonomia ondo samar zegoen garaian, gehiengoaren diskurtsoa etorkinei buruzko ikuspegi utilitaristara
Aniztasuna
lerratzen zen. Gaur egun, ordea, dagoen enplegu apurra lortzeko eta Eus¬kal Herrian bizi diren pertsona guztientzat urriak diren prestazio sozialak jasotzeko lehian jende askok aurkaritzat hartzen ditu etorkinak. Horrek aurreiritzi faltsu eta funsgabeak indartzen ditu herritarren artean, eta jarrera arrazista eta xenofoboak azaleratzeko baldint¬zak sortzen ditu.
AB Aukera Berdintasuna
Egoera horren aurrean, EH Bilduk aldaketa ematen hasteko bitartekoak jartzeko konpromisoa hartzen du. Dena den, lehenik eta behin, azpimarratu beharra dago, gaur egun, ez Euskal Herriak eta ezta EAEko administrazioak ere, ez dituela eskura beharko lituzkeen eskuduntzak jatorri-aniztasunaren afera horri hasieratik bukaeraraino erantzuteko. Halaber, egungo markoan, Euskal Herriak burujabetzarik ez duen marko honetan, ezin ditu migrazio politika propioak garatu, migrazioari buruzko eskumenak gure independentzia oztopatzen duten estatuenak baitira, eta haien burujabetzan oinarrizkoak. Horregatik, hain zuzen, EH Bildurentzat arlo hau lehentasunezkoa eta estrategikoa da. Beraz, ezinbestekoa eta atzeraezina da aniztasunari herri gisa nola heldu eta nola kudeatu erabakitzea. Horretarako, gai honen inguruan eztabaida bat bultzatuko dugu, denon artean eta bazterketarik gabe, ahalik eta adostasun zabalenetara irits gaitezen zutabeak jarriz, elkarbizitza sustatzeko eta Euskal Herrian bizi garen pertsona guztion eskubide guztiak bermatu ahal izateko. Gure praktika politikoak arlo honetan hiru oinarrizko xede izango ditu: · Euskal Herritik herritartasun unibertsalari loturiko eskubideen defentsa aktiboa egin eta sakonduko dugu, ikuspuntu propioa emanez. Pertsona guztiek berez dituzte eskubideak eta erantzukizunak, gizakiak direlako. Horren ondorioz, ezin zaie inolako eskubiderik ukatu jatorriagatik, arrazagatik, sexuagatik, sinesmenarengatik, etniagatik edo nazionalitateagatik eta gure ardura da pertsona guztien eskubideak bermatzea. Alegia, Euskal Herrian lan egin edota bizi garen guztiok izan behar ditugu eskubide, betebehar eta aukera berberak eta horren bermearen ardura administrazio publikoena da. “Eskubide guztiak pertsona guztientzat” · Mekanismoak jarri behar dira gure herrian dagoen aniztasuna herria kohesionatzeko elementu estrategiko bilaka dadin: “Jatorri anitz, Herri bat”. · Mekanismoak jarri behar dira Euskal Herriratzen diren pertsonen eskubideak Euskal Herriak, herri den aldetik, dituen eskubideekin uztartzeko: “Migratzaileen eskubideak, Euskal Herriaren eskubideak”. Gure lanaren bidez, bitartekoak jarri nahi ditugu herritar guztiei aukera berdintasuna zein ezberdintasun eskubidea bermatzeko. Horrekin batera, beste bi lehentasun estrategiko planteatu nahi ditugu: a) Paradigma aldaketa: Migrazio eta aniztasun politika propio eta nazionalak, Euskal Herria erreferentea eta bere errealitatea abiapuntua: · Gure esku-hartzearen bidez, arlo honetara paradigma aldaketa bat ekarri
16
AB Aukera Berdintasuna
HA EO ING IND EB HN HKK
nahi dugu. Horretarako, migrazio eta aniztasun politikak ikuspegi propio, nazional, zeharkako eta integral batetik bultzatu eta kudeatuko ditugu. Euskal Herriko herritar guztiak barne hartzen dituen politikak sustatuko ditugu, Euskal Herria erreferente bilakatuz. Horrek, bertako errealitatea eta politikoki eta kulturalki gutxiagotua den nazio izaera, aintzat hartzea eskatzen du. · Paradigma aldaketa honanzko bidean lehenengo urratsa jaiotza kategorizazio irizpide bezala hartzeari uko egitea da. EH Bildurentzat herri honetan bizi garen guztiok, edonon jaio garela ere, euskal herritarrak gara. Horrela, bada, jatorri ezberdinetako euskal herritarrei buruz hitz egin nahiago du. · Bide horretan ere, argi dago asimilazio eskemak albo batera utzi behar ditugula eta elkarren aitortzan oinarritutako politika zein dinamika berriak martxan jarri behar ditugula. Elkarren aitortza honek bi noranzko ahaleginak eskatzen dizkigu kanpotik etorrikotakoei zein, orokorki, euskal jendarte osoari. Euskal herritar bakar batek ere ez lioke uko egin beharko bere nortasunari, kulturari, hizkuntzari, gure herrian eskubide osoko herritar izateko. b) Demokrazia parte-hartzailearen ikuspegia: aniztasuna eta elkarbizitzari buruzko politika partekatuak eta parte-hartzaileak sustatzeko bide bat ireki nahi dugu, Euskal Herria jatorri aniztasunetik herri gisa nola eraiki definitu eta erabakitzeko.
OS
Gure politikaren printzipio orokorrak: JS KH KH
Gure praktika eta esku-hartze politikoek arlo honi dagokionez 4 printzipio orokor hauek izango dituzte zutabe: • Euskara sustatzea, jendarte kohesiorako eta eraketarako elementu komuna den aldetik.
17
• Kultura aniztasuna elkarrizketarako, kultura desberdintasunaren errespeturako eta elkarren aitortzarako estrategia gisa bermatzea eta sustatzea. • Eskubide eta aukera berdintasuna bermatzea. • Subjektuen protagonismoari eta zuzenean parte hartzeko duten eskubideari errespetua izatea, jabekuntza guneak eta dinamikak sortuz.
Aniztasuna
AB
Aukera Berdintasuna
Gure konpromisoak:
1. Migrazio eta aniztasun politika nazionala, erabatekoa, parte-hartzailea bultzatuko dugu Euskal Herrian, elkarren aitortzan oinarritua. Hartara, EH Bilduk konpromisoa hartzen du Euskal Herrian bizi eta lan egiten dugun pertsona guztien eskubide guztiak bermatuko dituen marko propio berri baten sorrera bultzatzeko. Horretarako, maila politiko, instituzional zen sozialean eztabaida dinamika bat abiatuko dugu, denon artean, adostasunez eta adostasunetik, kontsensuak eraikiz herri gisa arlo honetarako posiblea den nazio akordio zabalenera iristeko bidean. 2. Arlo hau zehar lerro gisa jorratzea, gure herritar guztien honako eskubideak bermatze aldera: eskubide politikoak eta zibilak; eskubide sozial eta ekonomikoak; nortasun, kultura eta hizkuntza eskubideak; asilo eta babes eskubideak. Eskubide hauek guztiak bermatzeko politikak abiatzerakoan bereziki hartuko dira kontuan genero ikuspegia eta gazte zein adin txikikoen egoera. 3. Euskal Herria osatzen dugun pertsonon jatorri aniztasunaren argazkia eta diagnosia egin eta jakitera emango dugu, nazio ikuspegitik eta begirunez, zurikeriazko paternalismotik urrun, tutoretza paternalistetatik urrun, oinarriak jarriz Euskal Herrian bizi eta lan egiten dugun guztion benetako egoera eta errealitatea ezagutzeko eta gure eskubideak errespeta daitezen. 4. Elkar ezagutzeko eta aitortzeko abaguneak ahalbidetuko dituzten aliantzak, guneak eta ekintzak abiaraziko ditugu.
a. Bai beste herrialde eta kultura batzuetatik datozenek hemengoa ezagutzeko eta aitortzeko aukera izan dezaten, Euskal Herriaren errealitatearen berri emanez, eta haien egoera, ikuspuntuak eta eskaerak testatuz. b. Bai euskal jatorria duten herritarrek ere, gure herrira edo lurraldera bizitzera Euskal herritik kanpo etorri direnen jatorrizko herrialdeak eta kulturak ezagutzeko eta aitortzeko aukera izan dezaten. c. Orobat, puntu honetan beharrezkotzat jotzen dugu ijitoak esplizituki aipatzea, bai jaioterria Euskal Herrian dutenak, bai Euskal Herritik kanpokoak, aspaldi Euskal Herriaren parte den herri ijitoaren errealitateak, kultura eta ezaugarriak, gainerako euskal herritarrei ezagutzera emanez eta ijito kulturak ere osatzen duen euskal kultura eta euskara hizkuntza pertsona ijitoengana hurbilduz. 5. Arlo honetan, nazioarteko harremanen garapen lan bat sustatuko dugu, joan-etorrikoa eta elkarrekikotasunean oinarrituta. Irizpidea izango da, besteak beste, gure herri edo herrialdean bizi direnen jatorrizko herrialdeekiko
18
AB Aukera Berdintasuna
harremanei lehentasuna ematea, herrialde horiekin, kooperazio eta adiskidetze politikak egin eta abiarazterakoan pertsona hauek zuzenean parte har dezaten ahalbidetuz.
HA EO
PROPOSAMEN ESTRATEGIKOAK:
ING IND EB HN HKK OS JS KH KH
19
1. Dinamika parte-hartzaile bat abiatzea, aniztasuna eta elkarbizitzaren inguruan, Euskal Herriko eragile politiko, sozial eta instituzionalekin eta, oro har, euskal herritarrekin batera, arlo honi begira akordio nazional bat adosteko eta bultzatzeko. 2. EH Bilduk, Eusko Jaurlaritzaren kudeaketaren bidez, formulak bilatuko ditu eta politika zehatzak bultzatu eta sustatuko ditu euskal herritar guztien eskubide politiko eta zibilak bermatze aldera, bereziki estatu espainiarraren legeriaren aplikazioaren ondorioz urratzen diren eskubideen kasuan eta, zehazki, Europan zein munduko gainerako herri eta nazioetan jatorria duten euskal herritarren bozkatzeko, elkartzeko eta parte-hartze politikoaren eskubideei dagokienean. 3. “Ezagutzatik Aitortzara� izeneko programa bat diseinatu eta martxan jarriko dugu, elkarren ezagutza ahalbidetuko duten dinamikak eta jarduerak sustatzea eta sortzeko, aniztasuna eta diferentziarako eskubidea balio positibo moduan sustatuz, hori guztia elkarren aitortzarako aurretiko urrats gisa izanik. Horren helburua litzateke: batetik, kanpotik datozenei edo bestelako jatorri bat dutenei Euskal Herria nazio moduan ezagutaraztea; bestetik, beren jatorrizko komunitate, herri eta nazioen errealitatea, hizkuntzak eta kultura, egoera politikoa eta abarren berri emateko gainerako euskal herritarrei gerturatzea. 4. Aipatutako logika horren barruan, jatorrizko herri eta nazioekiko elkartruke politika bat sustatuko dugu maila ezberdinetan, esaterako: politika mailan, hezkuntza mailan, kultura mailan, jendarte mailan, kirol mailan, etab. 5. Euskal Herriko erakundeen eta elkarteen arteko lankidetza eta koordinazioa bultzatu eta artikulatuko dugu. Horren helburua izango da, aniztasun eta migrazio arloko politikei dagokienez erabakiak hartzeko, elkarlanerako eta elkarri lankidetza, laguntza, babesa eta aholkularitza emateko marko bat sortu eta eraikitzea. 6. Estatuen atzerritartasun politiken ondorioz pobrezia eta bazterketa egoeran dauden migratzaile kolektiboen beharrei erantzuteko, egoera berdinean dauden gainerako herritarrekin egiten den moduan, Eusko Jaurlaritzaren politika publikoetan hartu beharreko neurriak txertatuko ditugu, bereziki, osasun eta gizarte zerbitzuetara sarrera unibertsala bermatuz eta hezkuntza inklusiboa sustatuz.
Aniztasuna
7. Harrera legea sustatu eta garatuko dugu, ikuspegi integral eta zeharkakoa duena, bertatik aholkularitza zerbitzu diziplinartekoa bideratzeko asmoz, egungo ikuspegi asistentzialista hutsa apurtuz. Foru aldundi eta udalekiko elkarlanean oinarrituta, lege horrek gurera etorri berriak diren herritarren zerbitzu publikoetara sarrera erraztea izango du helburu, bi arlotan batez ere: itzulpen zerbitzuak sustatuz (bereziki euskara eta jatorrizko hizkuntzenak) eta aholkularitza eta arreta zerbitzua abian jarriz, egoera administratibo araugabean dauden migratzaileekiko arreta lehenetsiz.
AB Aukera Berdintasuna
8. Hizkuntza Normalizazio Sailarekin batera, herritar guztiek euskara jakin eta ezagutu dezaten bermatzea, jatorria gorabehera; izan ere, immigrazioa hartzen duen jendarte batean, hizkuntza harrera prozesuko elementurik nagusienetako bat da. Hori dela eta, gobernu honek lan egingo du kanpotik Euskal Herrira etorri diren pertsonak euskara ikasteko aukera izan dezaten. 9. Euskal Herrian kultura eta jatorri aniztasunaren gaia jendarte berrikuntzaren esparruan zein esparru akademikoan txertatuko dugu, jakintza arloan ildo propio bat definituz. Euskal Herrian aniztasunaren eta nortasunaren kudeaketaren alderdiei dagokienez ikerketa lerro zehatzak irekitzea, mundu mailan arlo honetan Euskal Herriaren ibilbidearen ekarpena konpartituz eta zabalduz, batez ere estaturik gabeko beste nazioekin. 10. Beharrezkotzat har daitezkeen diagnostikoak gauzatuko ditugu, jatorriaren araberako Euskal Herriko benetako argazkia osatu, aztertu eta ezagutzera eman ahal izateko, eta arlo honetako hausnarketa estrategikorako tresna eraginkor bat izateko. 11. Migratzaileak diren familietako ikasleak euskarazko murgiltze ereduan matrikula daitezen sustatzeko neurriak hartzea bultzatuko dugu, gure ikasleria osoaren aukera berdintasuna bermatzeko. Horrekin batera, zentroetan sentsibilizazio eta prestakuntza dinamikak abiatzea familia horien jatorrizko hizkuntzak gure hezkuntza sisteman behar duten tokia eta aitortza izan ditzaten. 12. Lankidetza eta elkartasun politikak abiarazteko unean, egon daitezkeen beste irizpide batzuen artean, kanpoan jaio diren euskal herritarren jatorrizko herrialde eta herriak kontutan izango dugu. 13. Xenofobia eta arrazakeriaren kontrako estrategia bat diseinatuko du EH Bilduk eta jarrera xenofobo eta arrazistak prebenitzeko eta salatzeko dinamikak abiatuko, bai orokorki bai, eta bereziki, estatu espainiarrak zein frantsesak inposatutako atzerritarren lege diskriminatzaile eta baztertzaileen aplikazioaren ondorioz ematen diren eskubideen urraketak aintzat hartuz. 14. Integraltasun ikuspegia galdu gabe, emakume migratzailearen aldeko aitortza egingo dugu, euskal jendartearen subjektu aktibo eta autonomoa den aldetik, eta ikusgai bilakatzea eta jabekuntza helburu dituzten jarduerak eta ekintzak bultzatzea izango dugu helburu, aldi berean, emakume hauekiko jarrera biktimizatzaileak saihestuz eta emakumeoi, oro har, zuzendutako berariazko programetan emakume migranteek sarbide normalizatua izan dezaten ziurtatuz.
20
AB Aukera Berdintasuna
HA EO ING
15. Aspaldi Euskal Herriaren parte den herri ijitoaren errealitateak, kultura eta ezaugarriak ikusgai bilakatzeko, gainerako euskal herritarrei ezagutzera emateko eta ijito kulturak ere osatzen duen euskal kultura eta euskara ijitoengana hurbiltzeko, dinamikak eta ekintza zehatzak abiatuko ditugu, elkarren ezagutza eta aitortza ahalbidetuz. 16. Administrazioaren jardunbidean laikotasuna ziurtatuko dugu, pertsona guztiek, euren kredoa dena delakoa izanik, aukera berdintasuna bermatzeko politiken garapenean trataera bera izan dezaten. 17. Asilo eta babes politika propioak erabakitzeko eta inplementatzeko mekanismoak eta tresnak sortzeko baldintzak jartzeko lan egingo dugu.
IND EB HN
18. Eusko Jaurlaritzak sustatzen dituen arau, ekimen, ekintza eta politika publiko guztiek elkarbizitza bultzatzen eta aniztasuna errespetatzen dituztela bermatzea izango dugu helburu. Horretarako, legez ezarriko da edozein legeproiektu onartua izateko aniztasun ebaluazio txostenaren derrigortasuna, aniztasunaren zeharkakotasuna ziurtatzeko. Halaber, Eusko Jaurlaritzak bere pertsonalari beharrezkoa den prestakuntza emango dio herritarrekiko hartuemanetan jatorriaren araberako inongo diskriminaziorik eman ez dadin.
HKK OS JS KH KH
21
19. Euskal Herrian aitortuak ez diren prestakuntza agirien kasuan titulazio homologazioa erraztuko duen zerbitzu edota programa bat bultzatuko dugu. 20. Gainerako herritarrekin egiten den bezala, migratzaileen asoziazionismoa ere bultzatzea izango dugu helburu, beren parte-hartze publikoa indartzeko eta sustatzeko.
Aniztasuna
AB Aukera Berdintasuna
22
AB Aukera Berdintasuna
HA
AB
PAREKIDETASUNA: Politika feminista
Aukera Berdintasuna
EO ING IND EB HN HKK OS JS KH KH
23
Atal hau hasteko, abiatzeko oinarri bat dugula aitortu behar dugu: emakumeek urtetan eta urtetan egindako borroka feministari esker lortutako eskubideen oinarria. Hala ere, horrekin batera abiatzeko aintzat hartu behar dugu emakumeak oraindik ere ez direla eskubide osoko herritarrak. Hori mugimendu feministak adierazitako errealitatea da, eta Euskal Herriko Emakumeon Eskubideen Kartan (2008) jaso eta zehazten da, bai eta Emakumeen Mundu Martxak egiten dituen aldarrikapenen eta ekintzen esparruan ere. Euskal Herriko Karta horren abiapuntua borroka feministaren ekintza globalaren esparruan egindako lana da; izan ere, errealitate globalizatu bat adierazten baitu: emakumeen mendekotasuna egungo sistemaren funtzionamenduarekiko. Gaur egun, emakumeen ekintza antolatuak eta internazionalistak zentzu are handiagoa du, gaizki deituriko krisi ekonomiko delako honen aurrean. Emakumeentzat, aurre egin behar diogun egungo krisi sistemikoa ez da gaurko kontua, ezta atzokoa ere; sistema kapitalistak eragindako zapalkuntzaegoera da. Sistema patriarkalak sendotutako sistema kapitalistak eragindakoa, alegia. Sistema patriarkalaren sostengu izan dira, historian, gizonek eskubide eta pribilegio gehiago izatea; eta gizonen eta emakumeen artean hierarkiaharremanak egotea, espazio, baliabide eta botere-banaketan desorekak eragiten dituztenak. Gaur egun, egiturazko desoreka horrek eragindako errealitatea adierazten da emakumeek nozitzen dituzten indarkeria-forma askotan, beraien gorputzei buruz erabakitzeko eskubidearen etengabeko urraketetan, lan-merkatuan eta bizitza publikoan aritzeko aukera desberdintasunean, zaintze-lanen prekarietatean‌ Horregatik, uste dugu aldarrikapenen antolaketa beharrezkoa dela gaur egungo eredua gainditzeko, eta aldarrikapen feministak gainerako aldarrikapenen elementu egituratzailea izan behar duela. Euskal Herria ez da geratu kapitalismoaren eta patriarkatuaren arteko elkartze banaezinean oinarritutako mundu-sistema horren eraginetik kanpo. Aldarrikapen feministei eman zaizkien erantzun partzialen bidez, pentsarazi nahi izan digute hemen ere legezko berdintasuna berdintasun erreala zela emakume gehienentzat; deskribatutako arazo eta egoerak gutako batzuen arazo espezifikoak zirela (baliabide gutxiago dituzten emakumeenak, emakume migratzaileenak‌.), edota alor desberdinak balira bezala jorratu beharreko gaiak zirela. Hori dela-eta, erakundeetan, politika partzialak eta egituratu gabeak erabili dira gai horietarako.
PAREKIDETASUNA: Politika feminista
Berdintasunerako Legeari dagokionez, EH Bildun pentsatzen dugu legeak baliagarriak direla, ez soilik idatzizko edukiagatik eta haien publizitateagatik, baizik eta legean ezartzen diren artikuluak garatzeko ahalmenagatik eta legeok egungo sistema eraldatzeko izan behar duten eragin-ahalmenagatik ere. Sistemaren eragina, gainera, ez dute emakume guztiek neurri berean nozitzen. Gaur egun, ez dirudi Legebiltzarrean onetsitako legeak aurrerapen esanguratsurik ekarri dienik euskal jendarteko emakume gehienen egoera eta posizioari.
AB Aukera Berdintasuna
Bestalde, gauzak hobetu beharrean, okertu egin dira PP alderdi ultra-kontserbadoreak babestutako PSEren gobernuarekin. Azken aldi honetan, esan daiteke Emakundek Eusko Jaurlaritzan eta gainerako euskal administrazioetan berdintasun-politikak sustatzeko lidergo-ahalmen asko galdu duela. Botere-falta horren adibide argiena Genero-indarkeriaren Biktimei laguntzeko Zuzendaritza Herrizaingo Sailaren barruan sortzea izan da. Sail horren esku uzten dira, hain zuzen, indarkeria matxistaren aurkako borrokaren eskumen guztiak, eta politika horiek berdintasun-politiketatik bereizi egin dira. Emakunde harizko gonbidatu bat baino ez da berdintasun-politiketarako ardatz nagusiari dagokionean. Herrizaingo Sail horrek, halaber, lege-proposamen bat geldiarazi behar izan zuen, mugimendu feministak egindako ahaleginaren ondorioz, ez baitzen isilik gelditu Ares jaunak agertutako asmoaren aurrean; hain zuzen, emakumeen aurkako indarkeria jendartean emakumeen eta gizonen artean dagoen egiturazko desberdintasunetik bereizteko asmoaren aurrean. Hori dela-eta, EH Bildun uste dugu ezin dela Euskal Herria eraiki, emakumeen herritartasuna partziala bada, eta ezin dela eredu sozioekonomiko berri bat lortu emakumeek eredu horren definizioan parte hartu gabe. Emakumeen parte-hartzea eta ekarpenak ezinbestekoak dira, honako joerei aurre egiteko: emakumeen borrokaren lehentasuna borroka politikoaren beste alderdien aurrean baztertzea; emakumeen eskubideak merkantzia huts gisa lotsarik gabe erabiltzea; eta emakumeen eskubide ukaezinak irizpide ekonomikoen menpe jartzea. Labur esanda, EH Bilduren konpromiso feministaren baitan, ulertu behar da herritarrei eskaintzen diegun aldaketa-proposamena, behe-behetik eta ezkerretik egitekoa, feminista izango dela, edo ez dela izango. Eraikitze-eremu honetatik eta aurreko eredu instituzionalen aurrean, proposamenak egin nahi ditugu, helburu hau lortzen aurrera egiteko: gizonen eta emakumeen arteko jendarte-harremanen eredu berria, non oinarria izango den espazioen eta baliabideen, erabaki-hartzeen, zainketa-lanen eta ordaindutako lanaren bidezko eta berdintasunezko banaketa lortzea; funtsean, bizitzaren zein denon eskubide eta betebeharren bidezko eta berdintasunezko banaketa. Jendarte-harremanetarako eredu berri horretarako proposamenak behar dira EH Bilduren programaren esparru guztietan, eta programa osoan adierazi behar dira, ez baitugu uste, lehen esan bezala, egun arte ezarri diren berdintasun-politika partzialak jendarte-antolaketako eredu berri baterako eragin-eremuak zabal ditzakeenik. Beharrezkoa da feminismoa egotea errealitatearen azterketa integralean, ikuspegi horretatik esparru guztietan proposamenak egiteko.
24
AB
Horregatik, konpromiso hauek hartzen ditugu:
Aukera Berdintasuna
HA EO
KONPROMISO NAGUSIA: Gobernagarritasun-eredu berri bat eraikitzea, non emakumeen eta gizonen arteko berdintasuna egia bihurtzen den, eta ikuspegi feminista politika publiko guztietan eraginkortasunez txertatzen den, antolaketa-bitarteko eta bitarteko tekniko eta ekonomiko guztiak jartzen direla. Hori dela-eta, hau proposatzen dugu:
ING IND EB
(1) Lehendakariordetza bat sortzea, berdintasunaren arloaz arduratzeko, berdintasun-politikak Eusko Jaurlaritza osoan txertatzen direla bermatuta gera dadin.
HN
(2) Genero-ikuspegia kontuan hartzen duten aurrekontuak sustatzea, eta bertan biltzea Jaurlaritzako arlo bakoitzean desberdintasunei aurre egiteko behar diren politiketarako proposamenak.
HKK
(3) Berdintasunerako legea berridaztea, mugimendu feministarekin eta elkarte sozialekin ebaluazio-prozesu bat egin ondoren.
OS JS KH KH
25
(4) Berdintasun-planak sustatzea, eta plan horiek behar den jendarte-aldaketara bideratutako parte-hartzezko prozesu dinamikoak izatea. Plan horietan emakumeen eta gizonen arteko berdintasunaren aldeko konpromisoa politika-kulturako balio nagusi izatea, erakundeari beharrezko baliabideak hornituz, konpromiso hori benetakoa izan dadin. (5) Ikuspegi feminista txertatuta izango duen kudeaketa publikoko eredua ezartzea, emakumeak desberdintasun-egoeran jartzen dituzten elementuetatik abiatuta, politika publikoen diseinuan gainditu beharreko baldintza baita.
1. KONPROMISOA:
Emakume izateagatik emakumeen aurka erabilitako indarkeria sexistaren aurka borrokatzea, bikotekideen eta bikotekide ohien esparruan gertatzen den indarkeriatik harago, eta indarkeria hori aztertzeko, prebenitzeko eta desagerrarazteko ekintzak lotzea gizonen eta emakumeen arteko berdintasunerako politikekin. Hori dela-eta, hau proposatzen dugu: (6) Indarkeria sexistaren aurkako zuzendaritza Lehendakariordetzan kokatzea; hau da, berdintasun-politikak sustatzeaz eta gobernuaren politika guztietan berdintasuna txertatzen dela bermatzeaz arduratuko den sailean. (7) Euskal Herrian indarkeria sexistaren aurka egiteko plan integrala diseinatzea. Planaren helburuak izango dira prebentzio-politikak bultzatzea; erakunde bakoitzaren eskumenak zehaztea; indarkeria sexistaren biktima diren
PAREKIDETASUNA: Politika feminista
emakumeentzako arretaren erantzun koordinatua bermatzea, erantzun horietan salaketa aurretik jartzeko baldintza eskatu gabe; eta indarkeria sexistako egoerak nozitu dituzten emakumeen sendotzea eta jabekuntza (banakakoa eta kolektiboa) sustatzea.
AB Aukera Berdintasuna
(8) Lan-mahai bat sortzea, parte-hartzerako tresna egonkor eta eraginkor izateko. Mahaian, mugimendu feministak eta alor horretan adituak diren pertsonek hartuko dute parte, egungo politikak ebaluatzeko eta proposamen berriak egiteko, indarkeria sexistaren aurkako borrokarako.
2. KONPROMISOA:
Parte-hartzerako mekanismoak eta koordinazio-mekanismoak eraldatzea, erakundeen demokratizazio-mailan sakonduz eta politika publikoen diseinuan emakumeen parte-hartzea sustatuz, haien aniztasuna aintzat hartuta. Hori dela-eta, hau proposatzen dugu: (9) “Emakume Kontseilua� sortzea, mugimendu feministaren eta emakumeen elkarteetako ordezkarien parte-hartzea sustatzeko politika publikoen diseinuan, erabakitze-prozesuan eta jarraipenean. (10) Eusko Jaurlaritzako parte-hartzezko organo guztietan kopuru-berdintasuna bermatzeko neurriak sustatzea. (11) Genero-ikuspegia txertatzea politika publikoetan, herritarrek parte hartzen duten prozesuetan.
3. KONPROMISOA:
Emakumeen autonomiaren defentsa eta bizi-baldintza duinak izateko borroka. Hori dela-eta, hau proposatzen dugu: (12) Emakumeak lan-merkatuan berdintasun-baldintzetan sartu eta jarraitzea bermatzeko bideratutako ekintzak bultzatzea. (13) Enplegu-nitxo feminizatuen lan-baldintzak hobetzea. (14) Jendarte-ekonomia eta ekonomia solidarioa sustatzea eta babestea, bai eta beste ekimen batzuk sustatzea eta babestea ere; hain zuzen, bere funtzionamenduan genero-ikuspegia erabiltzen duten ekimenak, eta merkatu kapitalistetan kontsumoarekiko mendekotasuna txikiagoa izateko aukera ematen duten ekimenak, zein merkatu horretan baliabideak lortzeko aukera handiagoak izateko aukera ematen dutenak. (15) Lanaldia murriztearen aldeko apustua, bai gizonena bai emakumeena, soldata-murrizketarik gabe, ekoizpen-lana eta ugalketa-lana birbanatzearen aldeko apustu gisa.
26
AB Aukera Berdintasuna
HA EO ING IND EB HN
4. KONPROMISOA:
Denontzako duintasunezko zainketen defentsa. Hori dela-eta, hau proposatzen dugu: (16) Zainketen mapa egitea, zainketa-zerbitzuen euskal sistema publiko eta unibertsal baten eraketan aurrera egiteko lehentasunak identifikatzeko, eta lan horiek egiten dituzten pertsonen subkontratazioaren eta behin-behinekotasunaren aurka egitea. (17) Etxe-langile diren emakumeentzako duintasunezko lan-baldintzen defentsa; batez ere, emakume migratzaileena. Halaber, etxeko lanekin lotutako enplegurako bitartekaritza erakunde publikoen esku soilik izatearen aldeko apustua egiten dugu. (18) Zainketa-lanetan gizonek emakumeen neurri bereko erantzukizuna izateko neurriak bultzatzea, lan horiek denon erantzukizuna baitira, eta ez emakumeen lan esklusiboa, beren bizitzako beste alderdi batzuekin bateragarri eginez bete behar dutena. Horrenbestez, jaiotzagatik eta/edo adopzioagatik iraupen bereko baimen besterenezinak ezartzea defendatuko dugu.
HKK OS JS
(19) Lanaren kontzeptuak, ordaindutako lanez gain, jendarte-bizitzari eusteko behar diren jarduera guztiak bere baitan hartzen dituela aldarrikatzea, eta per capita errenta baino adierazle zabalagoak garatzea (esaterako, “bizitza oneko� indizeak, bizitzaren alderdi osoak kontuan hartuta), bizitza oro har hartuta aztertzeko aukera izateko. Ildo horretatik, jarduerarekin, denboraren erabilerarekin, eta laneko eta familiako bizitzaren bateragarritasunarekin lotutako EUSTATeko inkestak integratuko ditugu.
KH KH 5. KONPROMISOA:
27
Sexu eta ugalketa-eskubideen defentsa, bai seme-alaben kopurua erabakitzeko eskubideari dagokionez, bai norberaren sexualitatea erabiltzeko eskubideari dagokionez, diskriminaziorik, behartzerik eta indarkeriarik nozitu gabe. Alde horretatik, hau proposatzen dugu: (20) Sexu eta ugalketa-osasunerako estrategia egitea. Estrategia horrek osasunarekin eta hezkuntzarekin lotutako alderdiak hartuko ditu aintzat, eta gutxienez, elementu hauek izango ditu: kalitatezko sexu-osasuneko arreta-zerbitzuak ematea, pertsona guztiek eskuratzeko modukoak; generoikuspegia kontuan hartzen duen prestakuntza ematea osasungintzako profesionalentzat; eta norberaren gorputzari buruz erabakitzeko eskubidea, ugalketatik askea den sexualitaterako eskubidea, eta sexu-aukera desberdinetatik sexualitateaz gozatzeko eskubidea aitortzen dituen afektibitate eta sexu-hezkuntza bultzatzea.
PAREKIDETASUNA: Politika feminista
(21) Ugalketa-eskubideen alorrean legeak egiteko Euskal Herriaren eskubidea aldarrikatzea, eta, aldi berean, haurdunaldiaren borondatezko etenduraren (HBE) praktika osasun publikoaren barruan bermatzea, hori egitea erabakitzen duten emakume guztientzat, erabaki hori emakumeen etika pribatuaren esparruari dagokionez. Horretarako, abortuaren legeak abortua eskubidetzat aitortu behar du, eta Zigor Kodean delitutzat tipifikatuta izateari utzi behar dio, baldin eta ez bada emakumeen borondatearen kontra egindakoa.
AB
Aukera Berdintasuna
28
AB Aukera Berdintasuna
HA
AB
PAREKIDETASUNA: Sexu Aniztasuna
Aukera Berdintasuna
EO ING IND
TESTUINGURUA:
EB HN HKK OS JS KH KH
29
Gizarteratze sexistak garrantzi handia du emakume eta gizonen bizitzetan eta, bereziki, sexualitatearen alorrean. Haurtzarotik, oso modu ezberdinean kontzeptualizatzen dira gorputza, grinak, gozamena, bikotea, maitasuna, sentimenduak, sexu-harremanak, afektuen adierazpena, etab. Sexualitatearen bizipena estuki lotuta dago, gainera, emakumezko eta gizonezko identitateen eraikuntzarekin. Emakumeen gizarteratze sexistari dagokionez, aipatzekoa da beren sexu-buruaskitasuna ohituraz mugatuta egon izan dela, gizarte-zigorrak gogor markatu izan baititu beren gorputzaren eta sexualitatearen jabe agertzen diren emakumeak, azken hori askatasunez adierazi eta garatzen dutenean. Hain zuzen ere, gizonen gozamenerako sexu-objektu huts gisa aurkezten dituzte, oraindik ere, emakumeen aniztasun erotikoa eta beren sexu-grinak zein praktikak. Gizonezkoen sexualitate-eredu soziala hertsiki mugatuta dago genitaletara, koitora eta heterosexualitatera eta, horrenbestez, ugalketa-helburuetara. Eredu horretatik aldentzen den bestelako edozein sexu-adierazpen edo jolas erotiko beheragoko mailakotzat jotzen da: onenetan, atarikotzat edo bukatu gabeko sexu-harremantzat, eta txarrenetan, berriz, gaixotasuntzat. Areago dena, genitalek (gizonezkoenek, batez ere) parte hartzen ez duten jolas erotikoak ez dira benetako sexu-harremantzat jotzen. Horrela, matxismoa eta homofobia —aurrekoaren adierazgarri nagusienetako bat— dira “gizonezkoen heteronormatibitatea” delakoaren oinarria, hots, gizonek menderatutako harreman heterosexualen sagarapenarena, gizartean onar daitezkeen harreman-mota bakar gisa. Homofobia gizonezkoen identitate horrekin gogorki lotuta dago. Identitate hori, hain zuzen, emakumezkoaren ezaugarriekiko kontrajarrita eta horiek baztertuz eraikitzen da, eta gizonek elkar zaintzeko eta maitatzeko jokabide eta gaitasunak garatzea inhibitzen du, nagusiki, beren grina erotikoaren joera zein den axola gabe. Eredu baztertzaile hori gailentzen da oraindik gaurko egunean, nahiz eta, aniztasuna zikiratu eta gizonen beraien sexu-askatasuna zigortzeaz gainera, emakumezkoen sexualitatearekin lotutako grinak, gorpuztasuna eta boluptuostasunari gainjartzen zaion.
PAREKIDETASUNA: Sexu Aniztasuna
Sexu-harremanetan eta harreman intimoetan gertatzen dira indarkeriazko jokabideak, bai emakumeen aurka eta bai jendaurrean heterosexismoaren arautik irteten diren pertsonen aurka ere.
AB
Aukera Berdintasuna
Azken hamarkadetan aurrerapen garrantzitsuak izan dira legeetan lesbiana, gay, bisexual eta transexualen elkarte edota kolektiboen borrokari eta bultzadari esker, batez ere, bai eta genero-rolen esleipen sexistari aurre egiten dioten eta rol horiek edozein sexutako kideek beren gain hartzeko aukeraren alde egiten duten mugimenduei esker ere (transgeneroak, queer, emakumezko eta gizonezko transfeministak, etab.). Hala eta guztiz ere, urruti gaude oraindik sexu-aniztasuna eta -askatasuna balio on eta, hortaz, nahigarri gisa hartuko duen gizarte batean bizitzetik. Horrela, Euskal Herrian, sexu-eskubideak ez daude bermatuta oraindik eta sarri askotan urratzen dira. Sexu-paradigma hori (heteroaraukeria) aldatzen laguntzea da Euskal Herria Bilduk datozen urteetarako bere gain hartu duen konpromiso eta benetako erronketako bat.
Hau da EH-BILDU koalizioak sexu-askatasunari dagokionez duen helburu nagusia: ANIZTASUN AFEKTIBO ETA SEXUALA IKUSARAZI ETA ERRESPETARAZTEA EUSKAL HERRIAN.
Horretarako, koalizioak “SEXU ANIZTASUNAREN ETA SEXU ASKATASUNAREN LEGEA” egingo du; horren bidez, behar adina politika aktibo garatu eta aplikatzea bultzatuko da, gizonek emakumeekin eta beste gizonekin dituzten harremanetan indarkeriarik gabeko jokabide-ereduak sustatze aldera. Lege hori ikuspuntu feministatik abiatuko da eta maskulinismo-eredu berriak sustatuko ditu, berdintasunaren eta ideal matxistak zalantzan jartzearen inguruko gogoetari bide emango diotenak.
SEXU ANIZTASUNAREN ETA SEXU ASKATASUNAREN LEGEA:
Eginkizun orokorra: · Informazio- eta sentiberatze-ekintzak sustatuko ditu, elkartasunezko kontzientzia berri bat sortzen lagunduko dutenak, jarrera-aldaketa bultzatuko dutenak eta lesbiana, gay, transexual zein transgeneroei zuzendutako aurreiritzi eta fobiak desagerraraztera bideratuko direnak, pertsona horiek herritarren eskubide guztiak eraginkortasunez baliatzeko baldintzetan bizi daitezen. · Era berean, sexu-langileei babesa emango zaie arlo guztietan (lana, osasuna, babes juridikoa eta legeei dagokiena), baita haiei zein beren aldarrikapenei ahotsa eman ere.
30
AB Aukera Berdintasuna
HA EO ING IND EB HN HKK OS
· Euskal administrazioetako kargu publikoek informazioa eskura izatea eta prestakuntza jasotzea sustatuko du, jendaurreko jarrerak aurreiritzietatik aske egon daitezen, eta sexu-aniztasunaren aurkako iritzirik adieraz ez dezaten. Beren kargua baliatuz matxismoa, transfobia, lesbofobia eta homofobia sustatzen duten ekintza edo elkarteetan parte hartzen duten pertsonak zigortuko dira. · “Sexu Aniztasun eta Askatasunerako Euskal Behatokia” sortuko da, Sexu Aniztasunaren eta Sexu Askatasunaren Legea betetzen dela zaintzeko eginkizun nagusiarekin, bai eta beste hauekin ere: · Harremanak eta komunikazio egonkor eta arautua ezarriko dira Euskal Herriko transexualen, lesbianen eta homosexualen elkarte eta kolektiboekin, bai eta genero-rolen esleipen sexistari aurre egiten dioten mugimenduekin ere, horien guztien interesak eta beharrizanak behar bezala ezagutzeko, batetik, eta administrazioarekin zein erakunde publikoekin batera ekintza-estrategia komunak diseinatzeko, bestetik. · Sexu-joera eta -identitatea direla medio euskal gizartean izan daitezkeen bazterkeria-egoerei buruzko ikerketa eta ebaluazioak egingo ditu. (Bereziak izan daitezke, kasuen arabera: genero berekoen arteko indarkeria; bullying edo eskolako jazarpen transfobikoa, lesbofobikoa, homofoboa eta bifobikoa; lan-merkatuan sartzeko eta integratzeko zailtasunak, etab.) Era berean, neurri eta esku-hartze zuzentzaile eta aurrehartzaileak proposatuko ditu, kasuan kasu egokitzat jotzen direnak.
JS
· Behatokiak aholkuak emango dizkie administrazio guztiei sexualitatearekin lotutako legeak, arauak eta politikak egiteko orduan.
KH KH
· Aholkularitza juridikoa emango dio eskatzen duen herritar orori, sexu-joera edo -identitateari lotutako bere eskubideak urratu direla edo urra daitezkeela ikusten duenetan.
31
Ekintzak HEDABIDEETAN: Sexu Aniztasunaren eta Sexu Askatasunaren Legeak erakunde- eta publizitate-kanpaina bereziak bultzatuko ditu sexu-errealitate minorizatuak ikusarazteko, horiek modu positibo eta aberasgarrian aipatuz. Tratu txarren aurkako kanpainei dagokienez, berriz, genero berekoen arteko indarkeria aipatu eta ikusaraziko da horien artean. · Eskuliburu deontologiko bat prestatuko da LGBT+ (lesbiana, gay, bisexual, transexual, transgenero, etab.) kolektiboei eta, bereziki, transexualen errealitateei eragiten dieten berriak hedabideetan tratatzeko. Eskuliburu hori gomendio gisa baliatuko da heterosexista ez den publizitatea hedatzeko orduan ere.
PAREKIDETASUNA: Sexu Aniztasuna
Ekintzak HEZKUNTZAN:
AB
Aukera Berdintasuna
· Sexu Aniztasunaren eta Sexu Askatasunaren Legearen bitartez, aniztasun afektibo eta sexualari zein familia-aniztasunari buruzko prestakuntza eta gaitasunak emango zaizkie irakasleei eta etorkizuneko hezkuntzako langileei. · Sexu- eta familia-aniztasunari buruzko heziketa hezkuntza-curriculumean sartuko du, maila guztietan, modu zeharkakoan bai eta zuzenean ere, sexuheziketako programa berezien bitartez beharrezkotzat jotzen diren derrigorrezko hezkuntzako mailetan zein horren ondorengo mailetan ere. · Programa horiek begirunearen, berdintasunaren, askatasunaren, gozamenaren eta erantzukizunaren printzipioak sustatuko dituzte esparru afektibo eta sexualean eta, horrekin batera, maskulinismoeredu berriak bultzatuko dituzte, berdintasunari bide emango diotenak eta eredu matxistak zalantzan jarriko dituztenak. · Eskola-jazarpenaren edo bullyingaren aurkako protokoloetan transfobia, lesbofobia, homofobia eta bifobia ere sartuko dira. · Bertako kalitatezko material didaktikoak sortuko dira ikasle, irakasle zein familientzat, sexu-, afektibitate- eta familia-errealitate ezberdinak islatuko dituztenak, horiek guztiak ikusarazi eta positiboki gizarteratzeko.
Ekintzak HERRITARREN ASKATASUNEN ARLOAN: · (Azpi)Zuzendaritza bat sortuko da Eusko Jaurlaritzan, LGBT+ kolektiboetako pertsonekin lotutako prozeduretan inplikatuta dauden Justizia Administrazioko organo guztiak (bertakoak zein laguntzaileak) koordinatzeko. · Prestakuntza- eta sentsibilizazio-programak antolatuko ditu epaile, fiskal eta polizientzat, sexu-aniztasunaren eta -askatasunaren aurkako jokabideen aurrean jazarpen penal eraginkor bat lortzeko, bai eta eraso horien biktimentzako babes handiagoa eta aurreiritzirik gabeko tratua lortzeko ere, arlo horretako diziplina anitzeko funtzionario-taldearen aldetik. · (Azpi)Zuzendaritza horrek bultzatu, prestatu eta aplikatuko ditu Ertzaintzaren eta Udaltzaingoen esku-hartzeak arautzeko protokolo bereziak LGBT+ kolektiboetako pertsonekiko harremanei dagokienez, transexualekikoak, batez ere, bai eta horiek guztiak prentsa-oharretan tratatzeko modu egokiak ezarri ere. · Genero berekoen arteko indarkeriaren biktimak sartuko dira arretaprotokolo orokorretan, bai eta emakume transexualek jaso dezaketen indarkeria ere, beren NANean emakume-generoa jasota ez duten arren. · Sexu-joera edo -identitatea dela medio jazarritako pertsona guztiei aholkua eman eta asilo politikoa zein dagozkien eskubideen aitorpena lortzen lagunduko die, hala eskatzen badute, beren administrazio-egoera dena delarik ere.
32
AB Aukera Berdintasuna
HA EO ING
Ekintzak GIZARTE- ETA EKONOMIA-ARLOAN: · Sindikatuekin batera neurrien dekalogo bat prestatuko da lantokietan gerta daitezkeen sexu-joera eta -identitatearekin lotutako fobien aurka borroka egiteko eta gai horietan sentsibilizatzeko, pertsona guztiak lanean integratzen laguntze aldera, beti ere. · Arreta berezia emango zaio transexualtasunari eta, arlo horretan, enplegu-sustapenezko eta ekintza positibozko politika bereziak egin eta aplikatuko dira, kontratazioetan pertsona horiek sistematikoki baztertzea ekiditeko.
IND POLITIKAK OSASUN- ETA SANITATE-ARLOETAN:
EB HN HKK OS JS KH KH
33
· Adierazpen instituzional berezi bat onartuko da transexualitatearen despatologizazioa sostengatzeko, ustezko “nahasmendu” hori behin betiko ken dezaten DSM 1 eta GNS 2 eskuliburuen hurrengo berrikuspenetan. · “DSM-IV” Buruko nahasmenduen diagnosi- eta estatistika-eskuli burua, Estatu Batuetako Psikiatren Elkarteak egiten duena, eta ·“GNS-10” Gaixotasunen Nazioarteko Sailkapena, Osasunaren Mundu Erakundeak egina. · Patologizazioa saihesteko ekintza-protokoloak prestatuko dira, aniztasuna eta norbanakoaren askatasuna bermatuko dutenak, sistema publiko zein pribatuko langileentzako gomendio eta gidaliburu gisara.
PAREKIDETASUNA: Sexu Aniztasuna
AB Aukera Berdintasuna
34
AB Aukera Berdintasuna
HA
AB Gazteria
Aukera Berdintasuna
EO ING IND EB HN HKK OS JS KH KH
TESTUINGURUA
HITZA HARTU Euskal gazteria jendartean kokatzen den kolektibo espezifikoa da eta, euskal jendartea bezala, kolektibo hau ere anitza eta zabala da. Kolektibo batez ari gara, ez garelako arlo edo eremu zehatzean kokatzen den gazteriaz ari. Eremuz eremu arazo zehatzak dituen kolektiboa izateaz gain, Euskal Herriaren bizitza politiko, sozial eta ekonomikoaren garapenak bete-betean eragiten dien sektorea da. Beraz, ez dira “hor” dauden gazte bat edo bi, arazo bat edo bi dauzkatenak: gazteek zapalkuntza integrala jasaten dute, aurpegi eta egoera ezberdinekin mozorrotua, eta horregatik, honen aurrean irtenbide integralak behar dituzte. Beraz, gazteria zeharkako eran landu beharreko esparrua da, aldaketa politiko eta sozialaren bidean motorra izango den gazteriaren etorkizun duina gaurdanik eraiki eta bermatzeko.
35 Zentzu honetan, EH Bildutik apustu garbia egiten dugu: Euskal Herriko gazteen oraina eta geroa bermatuko dituzten politikak proposatu eta egikaritu behar dira, arlo guztietan, iraunkorki eta haien behar eta nahien arabera. Bere gazteria zaintzen ez duen herria gaixo dagoen herria izango da. Horregatik, gazteek haien hitza entzunarazi eta kontuan hartzen denaren bermatzaileak izan behar dute. EH Bilduk, EAEko gazteen beharrak kontuan hartuz, eremu guztietan haien egoeraren jabedun izan, eta horren aurrean erabaki sendo eta ausartak hartzeko konpromisoa hartzen du. Gazteen arazoak jendarte osoaren arazo bilakatzeko lan egin behar dugu, “gazte betaurrekoak” erantsiz, herri honen geroa marraztuko duten kide guztiongan. EH Bilduk, beraz, emango dituen aurrerapausoak, planteatuko dituen aldaketak, eta aplikatuko dituen neurri berri guztietan gazteen beharrizanak kontuan hartzeko konpromisoa hartzen du:
Gazteria
egoera irauliz, gazteria herri honen birikak bilakatuz. Aldaketa politiko eta sozialaren lehen lerroan kokatuta, gazteriak ezinbestekoa du bere bizi ereduen aspektu guztietan erabakitzea.
AB
Aukera Berdintasuna
Eta horregatik, gure helburu nagusia gazte guztiei eskaintza zabal eta integrala egitea da, guztion beharrizanak bermatzen saiatuko den eskaintza, alegia. Gazteria burujabea izan behar du zentzu guztietan, erabakitzeko ahalmena eskuratuz, eta bere eredu propioak garatuz. Horretarako, helburu argiak jartzen dizkiogu Eusko Legebiltzarretik burutuko dugun jardun politikoari. Hona hemen euskal gazteriari egiten diogun proposamena! OINARRIA Esan bezala, gazteek burujabe izan nahi dute zentzu guztietan. Erabaki nahi dute haien bizitza eta haien herriaren etorkizunaren gainean. Gazteek, Euskal Herri askea eraiki nahi dute, aldaketa horren motor bilakatuz. Horregatik, jarraian proposatzen ditugun aldaketa guztiak, helburu orokor horren aldeko bidean eginikoak dira. Ezinezkoa izango da gure bizitzak sakonki hobetzea, egungo eredu kapitalista patriarkala errotik aldatzen ez badugu. Merkatuen eta kapitalaren mesedetara eraikitako sistema osoa deuseztatu, eta herritarron, gazteon, mesedeetara begira eratutako sistema behar dugu. Honetarako, ezinbestekoa da gaurdanik gure bizi eredu eta filosofian aldaketak ematen hastea, elkartasuna, aberastasuna eta lanaren banaketa, eta pertsonen arteko aukera berdintasuna izanik gure oinarrizko baloreak. Honekin batera, EH Bilduk martxan jarriko dituen politika ezberdin guztietan, gazte ikuspegia barneratua izango dutela bermatuko dugu. Egiten dugun eskaintza filosofia horren baitan eginikoa da, baloreen iraulketa bultzatzeko asmoz, gazteon bizitzak hobetzeko helburuarekin. GAZTERIAREN LEGEA Proposatzen ditugun aldaketa guztiak eman ahal izateko, Euskal Gazteriaren Lege berri baten osaketa proposatzen dugu. Honek, arlo guztietan gazteei begirako neurriak martxan jarriko direla ziurtatu beharko du, gazteriaren eskubideen bermerako erabilia izango dena. Bertan, eremu guztietan gazteon beharrizanak asetzeko minimoak ezarriak izango dira, ezin urratuak izango diren eskubideak barneratuz. Lege honen osaketa, euskal gazteriaren diagnostiko zabal batekin edukiko du hastapena, egungo gazteon errealitatea zein den ezagutzeko asmoz. Behin problematika ezagututa, dauzkagun behar eta gabeziak identifikatuta, eta berau konpontzeko asmoarekin, prozesu parte-hartzaile baten bitartez osatuko genuke legea. Legea osatu bitartean, proposatutako aldaketak ezartzen joango ginateke. BIZI-BALDINTZAK
36
AB Aukera Berdintasuna
HA EO ING IND EB HN HKK
Zehaztutako baloreak oinarritzat hartuta, gazteen bizi-baldintzak hobetzeko aberastasunaren eta lanaren banaketa ezinbestekoak izango ditugu. Gazteen helburua ez da izango ahalik eta soldata handiena lortzea, baizik eta soldata duina bermatuko duen lanaren banaketa bultzatuz, lana eta garapen pertsonala ahalbidetuko duen eredua sortzea. Lanaren banaketa posible egiteko ordea, aberastasunaren banaketa ezinbestekoa izango da. Ordu gutxiago lan egiteak ez du esan nahi gure bizitzetako beharrak asetzeko beharrezkoak ditugun soldatak izango ez ditugunik. Gure soldatak, oinarrizko eskubideak bermatu beharko dituzte, eta baita garapen pertsonala bermatu ere. Honek, oinarrizko eskubideak benetan eskubide unibertsal bilakatzea ekarri beharko du, egun luxua dena, denon eskura jarriz. Alde batetik, lanaren banaketak pertsona gehiagorentzako enplegua sortzea ekarriko luke, gazteek egun pairatzen duten langabezi tasa murriztuz. Honekin batera, soldatak parekatzeko bidea jorratu beharko dugu, denontzako soldata duinak bermatuz. Ondorioz, eta aurretik esan bezala, gure oinarrizko beharrak (hezkuntza, etxebizitza, osasuna, formakuntza...) bermatuak direla ziurtatzeko, hauek eskuratzeko baldintza ekonomikoak soldata hauen araberakoak izan beharko dira. Beraz, sakoneko aldaketaz ari gara. Aberastasunaren pilatzea dakarren egungo eredutik, denon eskubideak bermatuko dituen baliabide ekonomikoen banaketan oinarritutako den eredu berri bat aplikatuz.
OS JS
Justizia Soziala
KH KH KONTRATAZIOA
37 • Enpleguari dagokionean, Eusko Jaurlaritzatik gazteen kontratazioa bultzatuko dugu diru-laguntza bidez, batez ere I+G+Bn, euskal gizarteari gehien interesatzen zaizkien arloetan bereziki. • Kontratazio publikoari dagokionean, gazteen sarbidea errazteko formulak aztertu eta martxan jarriko dira, kontuan izanik jende gaztearen izaerak funtzio publikoaren berrindartzea ekarriko duela. • Zentzu berean, enpresa pribatuek gazteak kontratatzeko pizgarriak aztertu eta bultzatuko dira.
Gazteria
FORMAKUNTZA
AB Aukera Berdintasuna
• Formakuntza lan jarduerekin bateragarria bihurtu ahal izateko programak bideratuko dira, formakuntza iraunkorra ezinbestekoa izango baita garapen pertsonala ziurtatu ahal izateko.
MUGIKORTASUNA
• Eusko Jaurlaritzatik sustatuta, Nafarroara, Ipar Euskal Herrira eta euskal diasporara begira gazte langileen formakuntzan onuragarria izango den herrialdeen arteko mugikortasuna bultzatuko da, behar diren hitzarmenak indartuz erakunde publikoekin zein erakunde pribatuekin.
SEKTORE PRODUKTIBOETAN LAN ESKAINTZA
Lehen sektorea • Lehen sektorea indartzeko eta berritzeko, gazteriaren inplikazioa funtsezkoa da. Hori lortze aldera, hurrengo neurriak hartuko ditugu: · Ustiapen berriak irekitzeko bideak erraztu. · Alor honetako formakuntzaren difusioan sakondu. · Kontsumo taldeak sustatu: ekoizpen iturritik kontsumitzailera bitartekaririk gabeko eredua sustatuz. · Ekoizpen ekologikoa ezagutu eta inplementatzeko programak
Bigarren sektorea • Gazteen artean ekintzailetasuna bultzatuko dugu, batez ere guretzat estrategikoak diren alorretan. Hirugarren sektorea • Zerbitzu sektorean gazteen behin-behineko kontratazioa duintzeko, berariazko programa bat bultzatuko dugu.
38
AB
Etxebizitza eta emantzipatzeko politikak: Aukera Berdintasuna
HA ETXEBIZITZA
EO ING IND EB HN HKK
Etxebizitza eskubide subjektibo bezala onartuta (hau da, etxebizitza eskatu daitekeen eskubidea dela onartuta) 18 urtetik gorako edozein pertsonak BOEren eskatzaile izateko eskubidea izango luke. Alokairu soziala bultzatuko dugu: sarrera minimo bat ez da kontuan hartuko poltsa hauetan sartzeko. Etxebizitza parke publikoaren gabezia dagoen bitartean etxebizitza pribatuaren erabilerara joko da, politika hauek aurrera eramateko helburua behar adina etxebizitza publiko izatea izango bada ere.
EMANTZIPAZIOA
OS JS KH KH
39
Gazteen emantzipazioa zalantzarik gabe gure gobernuaren lehentasunetariko bat izango da, erdi mailako eta goi mailako heziketako eta goi mailako hezkuntzako ikasleentzat pisu sozialak eta konpartituak bideratuko direlarik. Ikasle bakoitzak bere bizitza era independente batean garatzeaz gain, nahi duen formazioa jaso ahal izan dezan, bere egoera ekonomikoa bere hezkuntza garapenean muga izango ez dela ziurtatuko duen gazteria eta etxebizitza politiken bidez. - Ikasketa nagusiak burututa dituzten gazteentzat alokairu sozial berezi bat ezarriko da, gehienez soldataren %25a etxebizitza ordaintzera dedikatuko dutelarik, baina etxebizitzaren alokairuak berez bere soldataren zenbatekoa inoiz gaindituko ez duelarik. - Hezkuntza publikoan dauden ikasleen oinarrizko beharrak asetzeko (etxeko gastuak, garraioak,‌) bitartekoak ezarriko dira Hezkuntza pribatuko eskolak plan honetan sartzeko baldintzak aztertuko dira.
Politika soziala:
Laguntza guztien baldintzak berrikusi eta gazteriaren beharrei egokitu: etxebizitzarenak, emergentziazkoa edo diru-sarreren berme errenta, besteak beste.
Gazteria
AB Aukera Berdintasuna
Hezkuntza:
路 Hezkuntzak guztiontzat izan behar du, ez bakarrik batzuentzako pribilegioa. 路 Bologna Planaren aplikazioaren ondorioak aztertu eta eragin kaltegarriei aurre egiteko bideak landu. 路 Hezkuntzaren guztizko publikotasuna bilatze aldera, bekei heltzeko baldintzak berrikusiko dira eta tasen desagerpenerantz neurriak hartzera joko da. 路 Euskaraz ikasteko eskubidea maila guztietan bermatzerako bidean neurriak hartuko ditugu. Unibertsitatean euskaraz ikasteko eskubidea bermatzeko lan egingo dugu, adibidez, unibertsitateko karreren euskaldunduz.
Euskara:
Programen sustapenean gazteria da kolektibo estrategikoa euskararen zabalkunderako. Normalizazioa bultzatuko da gizartearen arlo guztietan.
Osasungintza:
Osasungintza publiko unibertsala, 26 urte arteko kotizazioaren baldintza bertan behera utziz.
Parekidetasuna eta aniztasuna
-Parekidetasuna bilatze aldera baloreen iraulketa bat burutu beharra dugu, heteronormak eta patriarkatua irauliz, internazionalismoa, kultura ezberdinen aniztasunaren aberastasunean, elkartasunean eta parekidetasunean oinarrituko dena. Zentzu honetan sentsibilizazio kanpainak burutuko ditugu, kontuan hartu behar baita iraultza horren garaipena emateko gazteriatik irten behar dela.
40
AB Aukera Berdintasuna
Parte-hartzea
HA EO ING IND
-EGKren garrantzia indartu eta eragile desberdinen elkargunea izateaz gain, EGKren lotune izaera azpimarratu beharra dago. Beraz, lotune izaera izan behar duen erakunde honen bitartez bai eragileekin, eta baita norbanakoekin parte-hartze prozesuak zabaldu behar ditugu erabakiak ahalik eta ikuspuntu anitzenenetatik eta zabalenenetatik hartuak izan daitezen. -Proiektu esanguratsuenentzat NUP prozesuaren bitartez, gazte ezberdinen inplikazioa bermatuko da. Zentzu honetan lehenengo urratsa GAZTERIAREN EGOERAREN DIAGNOSI ERREAL bat egitea izango da.
EB HN
-Parte-hartze dinamika bezala ulertzen dugu herri mailatik Nazio mailara abiatuko den prozesu anitza (hitzaldiak, foroak, inkestak) eta eragileei zein norbanakoei irekia.
HKK OS
Kultura eta aisialdia
JS KH KH
41
KULTURA SORTZAILEA ETA EKOIZPENA
路 Gazte kultura eragileak nahiz norbanakoen iritzia kontutan harturik, sortze eta ekoizte kulturalaren esparruaren diagnosia eta errealitate hori hobetzekoiraultzeko- aldatzeko behar direneko politika berritzaileak bultzatuko dira. -Gazteei begira egitasmo herritar eta kulturalei jarraipena egin kultur esparruko sorkuntza, produkzio, ediziorako eta zabalpenerako bideak irekiz. -Eredu alternatibo propioak sustatuko dituzten mekanismoak martxan jartzeko programak egokitu eta berrituko dira, gazte sortzaile zein kulturgintzan dabiltzan gazteen inplikazioa bultzatuz: 路 Copyleft-aren aldeko apustua egingo dugu, ekoizpenaren eredu berritzaileak ekoizpenetik hastea oinarrizkoa ulertzen dugulako. 路 Krisialdi sistemiko honen markoan, autokudeatutako proiektuak bultzatzeak berebiziko garrantzia du, laguntza kolektiboa indartzea helburu.
Gazteria
AB Aukera Berdintasuna
-Sormena sustatzeko eta bultzatzeko bideak eskainiko dira, ekonomikoak, azpiegituren bidez, zein gune komunak ideien deskargarako eta kultur munduan dabiltzan gazte sortzaileak eta ekoizleak ezagutu ahal izateko SARE bat osatzeko helburuarekin.
KULTURA HARTZAILEA
-Kultur sortzearen eta ekoiztearen gazteen inplikazioaren inguruko hausnarketak zabalduko ditugu, ekoizpen eredu berrien informazioa eta sentsibilizaziorako programa zehatzak sortuz. -Kultura hartzailetik sortzaile edota ekoizle izateko bideak zabalduko ditugu gazteek iniziatiba har dezaten kultura aniztasunaren lanketan.
AISIALDIA
-EGKren bitartez aisialdiari zuzendutako elkartegintzari babes gehiago emango zaio. -Balore hezitzaileen lanketan diharduten aisialdi taldeekin elkarlana bultzatu eta konbenioak sinatu.
GAZTE KULTURA GUNEAK: AUTOKUDEAKETA OINARRI
-Gaztetxeak Euskal Herriko herri eta auzo askoren pizgarri eta motor kulturalak dira. Gaztetxeen inplikazioa eta errekonozimendu zuzena proposatzen dugu sorkuntza eta ekoizpen prozesuan, diru-laguntza eta SARE baten sorreraren bitartez. -Gaztetxeen SAREa indartzearren hurrengo neurriak proposatzen ditugu: •Gazte gune autogestionatuak bultzatu aldera neurriak hartuko dira, adibidez lokal publikoen ematea. •Gaztetxeen sarearen sorrera, beraien zabaltzea sustatzeko eta gizarteak berauen ezagutza izateko. •Bere lanaren eta sormenaren ondorioz lortutako kultura kapitalaren difusioa bultzatuko da.
42
AB
MUGIKORTASUN KULTURALA: HERRIAREN EZAGUTZA SUSTATUZ
Aukera Berdintasuna
HA
•Gazteei zuzenduta plan berezi bat jarriko dugu martxan, zeinak helburu bezala izango duen Euskal Herria ezagutaraztea ematea gazte jendearen artean. Horretarako baliabide ezberdinak eskainiko ditugu, tartean aterpetxeen eskaintza hobetzea baita hauen dibulgazioa ere.
EO ING IND
•Bono bat martxan jarri aterpetxeak, ondare kultural guneak, aisialdi jarduera ezberdinak eta garraioa, besteak beste barneratuko dituena. •- Aterpe sare bat bultzatu, aterpeak gazteei ireki, ez daitezen “luxuzko hotelak” izan. Aisialdi talde, gaztetxe, kolektiboentzako... prezio jasangarriak adostu.
EB HN
KOMUNIKABIDEAK ETA KOMUNIKAZIOA
HKK OS
-Gazteen arteko elkarrekintza sustatuko duen gune bat sortuko da Interneten.
JS KH KH
43
Komunikabide publikoak
· Gazteak, eta batez ere gazteen arazoak ikusgai bilakatzea garrantzitsua da eta zentzu horretan komunikabide publikoek egin dezaketen lana nabaria da. Horregatik eguneroko programazioan gazteriaren presentzia bermatuko dugu. · Gazteentzako programak bideratu: hezkidetza, parekidetasuna sustatuko dutenak, euskal komunikabideen ordutegi propioa, haur-gazteen beharrak aseko dituenak, bai telebistan zein irratietan.
Garraiobideak
Gazteria
AB Aukera Berdintasuna
44