સૈરન્ધ્રી પ્રબંધ-કાવ્યજાતિની સંસિદ્ધ અભિનવ કૃતિ

yÇÞkMk ‘MkihLÄúe’ «çktÄ-fkÔÞòríkLke MktrMkØ yr¼Lkð f]rík nMkw Þkr¿kf {nk¼khíkLkkt ÿkiÃkËe suðk ÞþMðe, íkusMðe yLku yLkuf árüyu yðLkðe heíku Q½ze þfu yuðk ÃkkºkLku frð-rððu[f rðLkkuË òuþeyu ÃkhtÃkhkøkík yuðk «çktÄfkÔÞLke òrík{kt, rðrþü yr¼Lkð MðYÃk{kt f]ríkçkØ fÞwO Au. ¼khíkeÞ fkÔÞþk† «{kýu suLkk fuLÿ{kt fkuE yuf {kuxe, {æÞ{ fËLke yÚkðk LkkLke fÚkk økã{kt, Ãkã{kt fu [tÃkq (økã-Ãkã çkLLku){kt ykrË-{æÞ-ytíkLkk YÃk{kt ykÃkðk{kt ykðu íku ‘«çktÄ-fkÔÞ’ Lkk{Lke {wÏÞ òrík. yuLke fÚkkLku ykÄkhu ‘ÏÞkík’ yux÷u fu çkLku÷e {Lkkíke Ãkkihkrýf fu ËtíkfÚkk{q÷f yLku ‘WíÃkkã’ yux÷u fÕÃku÷e, {wÏÞíðu {Lkkuhtsf ðøkoLke fÚkkyku - yu{ çku «fkh ¼uË{kt ðnU[kÞ. yk heíku yk÷u¾kÞu÷wt «çktÄ yuðwt fÚkkYÃk òu fuð¤ Mkkt¼¤ðk {kxu s nkuÞ íkku yuLku ‘©kÔÞ’ (Mkkt¼¤e økúný fhe þfkÞ yuðwt) yLku òu Mkkt¼¤ðk WÃkhktík yuLku økkLk-yr¼LkÞ MkkÚku ykt¾Úke {kýe þfkÞ yuðwt nkuÞ íkku yuLku ‘á~Þ’ yuðk «fkh fu ðøko{kt {qfðk{kt ykðu Au. fkuE Ãký økíÞkí{f «Mktøk-©uýe-þ]t¾÷k òu ík¥ðík: ‘©kÔÞ’ nkuÞ, yu{ Aíkkt á~ÞYÃk{kt Ãký {kýe þfkÞ yuðe Ãký nkuÞ.

Mkûk{ MksoLk-f]rík nkuÞ íkku yuLku á~Þ-©kÔÞ yu çktLku{kt {qfe þfkÞ. f]ríkËk¾÷ ‘MkihLÄúe’ yk «fkh{kt Ãký ykðe þfu yuðe Mkûk{ f]rík Au. fkhý fu yu{kt xÙìsuzeLkwt s yktíkhMðYÃk, Rising action, climax yLku Falling action ÃkAeLke fhwýkLík fÚkk Au. yk árüyu «çktÄfkÔÞ òríkytíkøkoík ‘MkihLÄúe’{kt ‘ykÏÞkLkf-¾tzfkÔÞ’ yuðk LkqíkLk MðYÃkLkku ykrð¼koð Úkíkku òuðk {¤u Au. ‘ykÏÞkLkf-¾tzfkÔÞ’ yuðe Lkðe s, fkuEfLku çku r¼LLk MðYÃkLku òuzíke rðr[ºk fu [åÞo Ãký ÷køku yuðe Mkt¿kk ykÃkðkLkwt fkhý yu Au fu {æÞfk÷eLk ykÏÞkLk yLku frð fkLíkÚke ykht¼kÞu÷e ¾tzfkÔÞLkk MðYÃkLke Lkðe ykÄwrLkf rð¼kðLkk – çktLkuLkwt MkV¤ MktÞkusLk rMkØ ÚkÞwt Au. ‘ykÏÞkLk’ yuðk «çktÄfkÔÞòríkLkk Lkðk s MðYÃkLkku ykht¼ yÃk¼ú t þ fk¤Úke ÚkÞku . ¼ku s Lkk ‘þ] t ø kkh-«fkþ’ fu nu { [t ÿ k[kÞo L kk ‘fkÔÞkLkwþkMkLk’, su çktLku {wÏÞíðu Ãkrù{ ¼khíkLke s MkkrníÞÃkhtÃkhkLkk «çktÄfkÔÞòríkLkk MðYÃkMktrMkØ fhíkk «fkh¼uË rðþu»k rðøkík MkkÚku [[uo Au, íku{ýu MÃkü fÞwO s Au fu ßÞkhu fkuE yuf {wÏÞ «çktÄ{kt áüktík YÃku yÃkkÞu÷e ‘WÃkkÏÞkLk’Lke fÚkkLku s yuf Mk¤tøk MktÃkqýo f]ríkLkk YÃk{kt çkktÄu þçËMk]rü : sqLk : 2019 74

Au yLku ykðe fÚkk økkÞLk, fÚkLk, yÕÃk yr¼LkÞ MkkÚku økúÂLÚkf îkhk (ÃkAe fkuE yLkwøkk{e ÔÞkðMkkrÞf îkhk Ãký) hsq ÚkkÞ Au íkuLku ‘ykÏÞkLk’ fnu Au. yuLkwt áüktík ‘Lk¤kÏÞkLk’ yÃkkÞwt Au. Lk¤fÚkk {kºk áüktíkYÃk Au, {q¤ «çktÄfÚkk MkkÚku Ãkkºk-«Mktøku «íÞûk YÃku òuzkÞu÷e LkÚke. çkeswt áüktík Au ‘økku®ðËkÏÞkLk’ su Mkt¼ðík: nrhðtþkrË fw¤Lkk «çktÄLkwt s LkkÞfLkwt Ãkkºk Au. yux÷u fu {kºk áüktíkYÃk MðíktºkYÃkLke fÚkk s Lknª, Ãkhtíkw {wÏÞ «çktÄYÃk LkkÞfMkáþ ÃkkºkLku s fuLÿ{kt hk¾eLku økðkíke-fÚkkíke-yÕÃk yr¼LkÞ MkkÚkuLke fÚkk, íku ykÏÞkLk. «kf]ík-yÃk¼útþ ÃkAe su sqLke økwshkíke yLku {æÞfk÷eLk økwshkíkeLke ¼k÷ýÚke ykht¼eLku íku Auf «u{kLktË MkwÄe yLku ÃkAe Ãký {wÏÞ «çktÄfÚkk MkkÚku MkeÄku MktçktÄ LkÚke, fuð¤ áüktík YÃku ykðíke yLÞ Mðíktºk fÚkk Au íkuðe fÚkk Ãký ykðe – Lk¤kÏÞkLk, [tÿnkMkykÏÞkLk ðøkuhu, íku{ {wÏÞ «çktÄfÚkkLkk s fkuE Ãkkºk yLku ¾kMk «MktøkLku Ãký yk÷u¾íke, Mðíktºk f]ríkçkØ MðYÃkLke {kðsík Ãkk{íke fÚkk Ãký ykðe – yr¼{LÞw-ykÏÞkLk, MkeíkkMðÞtðh ðøkuhu. ynª çkÄu s ‘WÞ’ Au íku Ãkkºk, «Mktøk fu Mðíktºk áüktíkYÃk fÚkk nðu ‘ykrÄfkrhf’ çkLkíkkt WÃkfÚkk fu ¾tzfÚkkLku çkË÷u {wÏÞ Mðíktºk fÚkk ‘ykÏÞkLk’ (ykMk{LíkkíkT ÏÞkLk{T – su Mðíktºk YÃk{kt {tzkÞu÷e fu f]ríkçkØ Au íkuðe) MðYÃkLke h[Lkk çkLku Au. yk s ÃkhtÃkhk ‘MkihLÄúe’{kt yr¼LkÞ YÃku Au. yuLkk ÃkkÞk{kt íkku ÃkktzðkuLkk økwÃíkðuþu rðhkxLkøkhðkMk ÃkqðuoLke {nk¼khík fÚkk Au. Ãkkïo{kt s ÿkiÃkËe-MðÞtðh, {íMÞðuÄ{kt Úkíkku fýoLkku Lkfkh-ríkhMfkh, yswoLk îkhk Úkíkku {íMÞðuÄ, yswoLk MkkÚku ÿkiÃkËeLkkt ÷øLk, {kíkkLke økuhMk{s¼he ¼q÷Lkk fkhýu Úkíke yk¿kk yLku Ãkrhýk{u Ãkkt[ Ãkrík, ãqík, ÿkiÃkËeLkwt Ëkð Ãkh {tzkðwt, ÃkktzðkuLkwt nkhðwt, ÿkiÃkËeLkwt ð†knhý Úkðwt yLku ytíku økwÃíkðuþu yuf AuÕ÷wt ð»ko hnuðwt Lku íku {kxu [kfhLkk YÃk{kt Ãkktzðku yLku ÿkiÃkËeLkwt rðhkxLkøkh{kt ðMkðwt : yk{ ynª Ãkkïo{kt íkÚkk rðhkxLkøkh{kt çkLkíke ½xLkkykuLkk yk½kíku ykht¼kíkk, MkihLÄúe çkLku÷e ÿkiÃkËeLkk M{]ríkr[ºkkuLkk yk÷u¾Lk{kt {wÏÞ «çktÄ yuðk {nk¼khíkLke s fÚkkLkwt {wÏÞ Mkqºk Au. Ãkhtíkw nðu s, su ftE çkLke hÌkwt Au yu s çkLke økÞu÷kLku ÞkË fhkðu Au yLku yuLkwt s yuf Lkðwt yÚkoËþoLk – yÚkkoLíkhý ÿkiÃkËe fhu Au. MÚkq÷ fÚkkMkqºk, yuLke ½xLkkyku yLku çktÄkE [qfu÷e þ]t¾÷k {q¤ Au, Ãkhtíkw nðu yuLkwt yÚkoËþoLk, LkøLk yuðwt ðkMíkðËþoLk swËwt Au. yk Ãkkºk{Lkkuøkík ¼qíkfk÷ MktÞkursík ðíko{kLkLkwt rðrþü ËþoLk, yÚkoËþoLk, ÿkiÃkËeLkk yktíkhLku Lkðe, swËe, rðrþü heíku W½kzu Au, ½zu Au Lku íku s ytíku yk ûký fu ½xLkkyku ÃkAeLke fÚkk½xLkk Lkðwt, swËwt YÃk Ähu Au. yk Lkkhe nðu òøke Au, swËe Au, yuLku nðu ÃkríkLkku yk©Þ Ãký Ãkhk©Þ Au Lku yu òíku s çk¤kífkh íkíÃkh fk{e yuðe fe[fLkku ðÄ fhe rLk¼úkOíkËþk MktrMkØ fhe {]íÞwËtzLku Mkknrsf YÃk{kt Mðefkhu Au. fÚkk yLku Ãkkºk - yk çktLkuLkwt su rðrþü yuðwt YÃk Au íkuLke {ktzýe{kt ynª ¾tzfkÔÞLke s MðYÃk½xLkk, yuLkkt ½xf ytøkku-ytþku yufíkk-Mk{økúíkkLke Mkktf¤u effect of singlines yLku totalityLkk Mkqû{ WÃkfhýu rMkØ fhu Au. yk ¾tzfkÔÞ (fkLík) fu ÃkAe MktðkËfkÔÞ (W{kþtfh òuþe) yu çktLkuLke ÃkqðoÃkhtÃkhkyku Ãký ‘MkihLÄúe’Lkk «çktÄ-fkÔÞòríkyLíkøkoík ykrð»f]ík yr¼Lkð MðYÃku rð÷kufðk suðkt Au. ‘MkihLÄúe’Lke MðYÃk-Mkt½xLkk çktLkuÚke Mðíktºk yLku swËe s Au; yLkwøkk{e fu ykLkw»ktrøkf LkÚke. fkLík yLku W{kþtfh çktLku {nk¼khík-fÚkkLíkøkoík Ãkkºk yLku ½xLkkLku Ãkkuíkefe heíku þçËMk]rü : sqLk : 2019 75

Lkðk s MðYÃk{kt, Mksof yLku Mðíktºk YÃk{kt ykÃku Au. fkLíkLkkt ‘yrík¿kkLk’ fu ‘ðMktíkrðsÞ’ íkÚkk W{kþtfhLkk ‘fýo-fwtíke’ – çkÄu s rðrþü yÚkoËþoLk Au, MðYÃkrLkðkonf yLku rLkùkÞf rLkYÃký{kæÞ{ku Au. yu çktLku{kt Lkðwt s yuðwt yÚkoËþoLk Au, {kir÷f yLku ykøkðwt Au Ãkhtíkw f÷kYÃk çkktÄíkwt {wÏÞ Mkqºk íkku [zíkk, Ãkhkfkck Ãkk{íkk yLku Qíkhíkk yLku Ãkrhýk{økk{e çkLkíkk MkqºkLkwt Au. fkLík ÃkkMku ¼kðkLkwMkkhe ð]¥krðÄkLk Au, W{kþtfh{kt MktðkË Au. ynª ‘MkihLÄúe’{kt rðLkkuË òuþe ÃkkMku {kæÞ{MktrMkØ yuðku Ëwnk-[kuÃkkEçktÄ Au. yk Ãký «çktÄfkÔÞLkwt Mk{Úko, Mkçk¤ ytøk Au. ykÄwrLkf MksoffrðykuLkku yLkwçktÄ íkku yk ÃkhtÃkhkøkík yuðk {krºkf AtËLkku yLkwçktÄ ÷øk¼øk ÷wÃík ÚkÞku. suLku yksu ykÃkýu ‘Ãkãðkíkko’ yuðwt «çktÄfkÔÞòríkytíkøkoík Mk{Úko MðYÃk fneyu Aeyu yu{kt s yMkkRík, rþðËkMk, økýÃkrík, þk{¤krËyu Mkk{ÚÞo yLku Mk[kuxíkk Ëk¾ðíkk {kæÞ{Lke rMkrØ «kÃík fhu÷e. økuÞ yLku rþrÚk÷ {kºkk{u¤ AtËkuLkkt økuÞYÃkLke Ëuþeyku {kæÞ{ YÃku rðþu»k «{ký{kt «Þkuòíke ÚkE, ykMðkã hku[f fÚkkðMíkw-½xLkk yLku ¼kðkuŠ{-ðknf çkLke yu{kt Ãký çktÄkhýLkk ÃkkÞk{kt Ëwnk-[kuÃkkE hÌkkt. Ëwnk yLku [kuÃkkELkku ¼kðkuŠ{ yLku ½xLkk{ktzýe íku{s ðýoLk íkhefu rðrþü WÃkÞkuøk ÚkÞku Au, suLkk yÇÞkMkLkk Ÿzký{kt ykÃkýwt rððu[Lk LkÚke økÞwt. Ëwnku õÞktf A Cry straight from heartLkku, {{kuoÂõíkLkku MknkÞf çkLÞku Lku [kuÃkkE {wÏÞíðu fÚkk½xLkkrLkYÃký, ðýoLkLkwt {kæÞ{ çkLÞwt. Ãkhtíkw ËwnkLkku WÃkÞkuøk õÞkhuf ‘yÚkkoð’ yux÷u fu çkLku÷e ½xLkk-ð]¥kktík MktÞkusf fze YÃku ÚkÞku íku{s ÃkãðkíkkoLkk Mk¤tøkçktÄ yuðk MktrÄçktÄ Lk nkuÞ yuðe f]rík{kt ‘ykÏÞkLk’ MðYÃkLkk ð÷ý-QÚk÷ku suðku, fÚkkMkqºk-StorylineLke MkktÄíke ðå[uLke fze suðku Ãký çkLÞku. rþðËkMk suðk W¥k{ Ãkãðkíkkofkh{kt íkku «Mktøk-½xLkk-á~ÞkrËLkk ÃkrhðíkoLkLkk MktrÄçktÄ {kxu ËwnkLkku WÃkÞkuøk ÚkÞku. W¥k{ á~Þ ¼k»kkLkk «rþü yLku MktrMkØ yuðk íkw÷MkeËkMkLkk yðrÄ {nkfkÔÞ ‘hk{[rhík-{kLkMk’{kt íkku yÚkkoð, Míkwrík-«kÚkoLkk-f]rík Mk{kÃkLkkrË yLkuf ytøkku{kt ËwnkykuLkku WÃkÞkuøk ÚkÞku Au. yk çkÄe ËwnkLke {kæÞ{Ëk¾÷ su ftE MktrMkrØ Au íkÚkk [kuÃkkELkwt Ãký su Mkk{ÚÞo yuf {kæÞ{ ÷u¾u Au íkuLkwt s ÃkqýoËøÄ yLku yr¼LkðMktrMkØ MðYÃk ynª ‘MkihLÄúe’{kt Au. fkuE Ãký MktMf]íkð]¥kLke s «kirZ ‘MkihLÄúe’Lke [kuÃkkE{kt Au. yíÞkh MkwÄe íkku fËk[ ykÄwrLkf frðyku{kt yu{ s {Lkkíkwt fu Äkhe ÷uðkíkwt ykÔÞwt sýkþu fu ð]¥k sux÷e yÚkoðknf æðLÞk©Þe {kæÞ{-ûk{íkk Ëwnk-[kuÃkkE fu {kºkk{u¤ AtË yÚkðk økuÞ Ëuþeyku{kt LkÚke. ykðe {kLÞíkk fu ¼ú{ Ãký nkuÞ íkku økúÂLÚk Akuzðe s Ãkzu yux÷e yðøk{Lk- ûk{íkk yLku «kirZ ‘MkihLÄúe’ «økx fhu Au. Mk¤tøk ðk[Lk-©ðý fËk[ ¼w÷kðe Ëu fu yk çkÄwt Ëwnk[kuÃkkE{kt Au. ð]¥k sux÷e s Mk[kux {kŠ{fíkk, Mknsíkk yLku «ðkrníkk ynª [kuÃkkE{kt Au. ‘MkihLÄúe’ suðe MkøkoçkØ «{ký{kt ÷ktçke h[LkkLku Ãký fkÔÞf]rík ©ðýLkku suLku yÇÞkMk, yLkw¼ð, hMk-hwr[ LkÚke yuðk ©kuíkkðøkoLku Ãký yk f]ríkLkwt ÃkXLk hMk{nk÷Þ [ýíkku yLku «ðkn{kt ðnuíkku fhe þõÞwt, yuLkwt fkhý yk ÃkhtÃkhkøkík {krºkf AtËLkwt Mkk{ÚÞo Au. frðLkwt {kºkk{u¤ AtË ÃkhLkwt «¼wíð Au. frðLkku yuf ¼kðf íkhefuLkku fkLk yux÷ku xuðkÞu÷ku Au yLku AtËLku s yr¼ÔÞÂõíkLkwt {kæÞ{ çkLkkðíkwt yux÷wt Mkk{ÚÞo Au fu yuLkwt æðrLkYÃk s ¾U[e òÞ «ðkn{kt. «Þwõík AtËLkk {kÃk{kt s Mkknrsf Z¤íkku «íÞuf þçË, yuLkku «Þwõík «íÞuf nÙMð-Ëe½o yûkhLkku Wå[rhík LkkË yLku yuðk LkkËLkk yuf{ku îkhk MktrMkØ Úkíkku ÷Þ : yk çkÄwt yux÷wt íkku ½qtxkÞu÷wt, hMkkÞu÷wt Au fu yÚko yLku yðks çktLku MknsYÃk{kt Ãkk{e þfkÞ. yûkh Wå[khkíkkt «økx Úkíkku æðrLkyuf{ LkkË, yuLkk rLkrù¥k yuf{kuLkwt MktÞkusLk yLku rMkØ Úkíkku þçËMk]rü : sqLk : 2019 76

÷Þ s yuðk ©wríkøkík yuf{kuLke þ]t¾÷k h[u fu yÚko yLku ¼kð çktLkuLkwt hMkkÞý ©kuíkk yLkw¼ðu. ykÏÞkLkku yLku Ãkãðkíkkoyku yk heíku s hMkíkhçkku¤ fhíke, ¼kð-yÚko-hMkLke ðknf çkLkíke. Mkktøkeríkf Ãkrh¼k»kk{kt ykLku Mkqºk-rðÄkLk-Mkt½xLkk Phraising fnu Au. yu þçË Ëun{kt s nkuÞ. LkkËMktÞkusLku rMkØ ÚkkÞ. ykÄwrLkf MksofLke f]rík{kt yk rMkØ ÚkÞwt Au. çkku÷kíkwt Mkkt¼¤eyu Lknª Ãkhtíkw ¼k»kkLkku s Mkknrsf Wå[rhík ÷Þ òu yLkw¼ÔÞku nkuÞ íkku {kºk ðk[Lk Ãký ykðku yLkw¼ð fhkðu Au. ÷kufðkýeLke WÂõík{kt, ÃkhtÃkhkøkík økeík{kt, «kf]íkkrËLkkt yLkuf {wõíkfku{kt ykðe ÷ÞrMkØ ½qtxkÞu÷e h[Lkkyku Au. ynª yu yLkw¼ðkÞ Au, su yLÞÚkk çknw ykuAwt Au, Ëw÷o¼ Au. Ãkkºk½zíkh yLku ÃkkºkLkk yktíkh{Lkku{tÚkLk yLku yuLkk ÃkkºkíðLkk ½zíkhLke árüyu, rðrðÄ ½xLkk, yuLke yMkh yLku yÚkoËþoLk, fÚkk½xLkkLkk s {kæÞ{u yuf çkksw Úkíkwt ÃkkºkLkwt ¾wËLkwt YÃkkLíkhý íkku çkeS çkksw ¼kðfLkk r[¥k{kt, yuLkk {kLkrMkf ÃkkX-Text{kt QXíkk síkk yLku ykfkh ÷uíkk ÃkkºkLkk ®çkçk-«rík®çkçkLke árüyu Ãký ynª fux÷wtf Lkðwt s rðMíkhíkwt, rðþu»k þõÞíkk Q¼e fhíkwt Ëu¾kÞ Au. MkihLÄúeLkk {LkkusøkíkLkk fux÷kf yuðkt yuðkt ¼kðku Au, RåAkyku-ykfktûkkyku-ð÷ýku Au suLkk yÚkoËþoLk - RLxhr«xuþLk – {kxu Ãký yðfkþ ynª Au. fuð¤ Lkkhe íkhefuLkk MkihLÄúeLkk fux÷kf «íÞk½kíkku, ð]r¥k-ðnuýku-ð÷ýku yLkuf [[ko, {ík{íkktíkhLku yðfkþ ykÃku Au. ÃkkºkkuLku, ¾kMk íkku Ãkkihkrýf yLku W¥k{ ykËþo {Lkkíkkt, Äkhe ÷uðkíkkt Ãkkºkku yLku yuLkk fÕÃke-Äkhe ÷eÄu÷k yüktøkw÷ Qæðo ÔÞÂõíkíðkuLkk økúný ÷køku÷k r[¥kLku, f]íkf yuðe «rþükøkúne yLkw¼ðð]r¥kyu fux÷ktf yk÷u¾Lkku fkuEfLku ¾qt[u Ãký ¾hkt... õÞktf ykðkt ð¤økýLkk fkhýu Mksof ynª {q¤ Ãkkºk yLku ½xLkkLku f]íkf heíku çkË÷u yuðwt Ãký ÷køku. Ãkhtíkw nfefík íkku yu Au fu ÷kuf{kLkMk yLku hwr[ð÷ýu fkuE òíkLkk ykðk øk]neík ðøkh SðLk-søkíkLke Mðk¼krðfíkk, Mkknrsfíkk Mðefkhíke ykðe Au. rðrþü yuðk yr¼hwr[, yr¼øk{Lke árüyu ‘MkihLÄúe’{kt fux÷wtf rðrþü Ãkkºkk÷u¾Lk Au. fwþ¤ Mkkð[uíkeÚke ynª yswoLkLkku Mkt˼o çkkË fhíkkt ÃkktzðkuLkku Ãkkºk YÃku rLkËuoþ fÞkuo LkÚke. ynª f]ríkçktÄ{kt fw÷ MkkíkuÞ Mkøko{kt fw÷ 63 [íkw»ÃkËe fzeyku Au. ðå[u ðå[u ßÞkt Ãký ËwnkLkku WÃkÞkuøk Au íku{kt Ãký Þwø{ Au yLku íku [íkw»ÃkËe çkLku Au. yk{ 63 x 7 = 441 fzeLke fw÷ MktÏÞk Au. MkkíkuÞ ¾tz Ãký {kºk yLkwøkk{e yuðe swËe Lkðe ½xLkkykuLkk MÚkq÷ fu çkkÌk òuzkýðk¤e LkÚke. yuf ¼kðMktðuËLk-{tÚkLkLke ÃkrhÂMÚkrík s Lkðk Mkøko{kt ykøk¤ ðÄkhu Au. ynª f]rík{kt «çktÄ-òríkLkk s yuf {n¥ðLkk yLku ÃkkuíkkLkwt Ãký fw¤ rðMíkkhe þfu yuðk MkkrnÂíÞf MðYÃk ‘{nkfkÔÞ’Lkku MkÂLÄçktÄ yÃkLkkÔÞku Au. {nkfkÔÞLkk fw¤{kt MkkrnÂíÞf «rþü {nkfkÔÞ, yÄo-MkkrnÂíÞf (semilitary) {nkfkÔÞ, ÷kuf{nkfkÔÞ, ÷kufkÏÞkLk, MkwËe½o yuðe ðehøkkÚkk fu Ãkhk¢{økkÚkk, «ðkMk MkkÚku yLku rLkr{¥ku òuzkíkkt MkknMk-þkiÞoLkk, yLkwhkøkLke fÚkkfÚkk½xLkk, yÚkkoíkT saga, íku{s ‘Mkkfk’ yux÷u fu Ãkhk¢{½xLkkfÚkkþ]t¾÷k ðøkuhuLkku Mk{kðuþ ÚkkÞ. yuLkk MktrÄçktÄ{kt Mkøko, fktz, Mkkfk, Ãkkt¾ze ðøkuhu Lkk{u ¾tzku ËþkoðkÞ Au. yk çkÄk{kt Ãký ÃkkhMÃkrhf fkÞo-fkhýLkku yLkwçktÄ nkuÞ. fktz yux÷u çku fkík¤eLku òuzLkkh, ðå[uLke økktX. f{¤Lke Ãkkt¾ze çkÄe s yuf{kt òuzkÞu÷e Ãkhtíkw íku ¢{þ: ¾q÷u Lku Ãkqýo yuðk ÃkÈLku «økx fhu. çknwÄk yk{kt ÃkkhMÃkrhf òuzíkwt {kæÞ{ Ãkkºk nkuÞ, yuLke ½xLkk nkuÞ. ynª {kºk yuðk fÚkkfÚkkLkku ½xLkkLkwçktÄ LkÚke Ãkhtíkw rðrþü ÃkrhÂMÚkríkLkwt {Lkku{tÚkLk Au. fü-ðuËLkk-ÔÞÚkk-rðhkuÄ Au. MkihLÄúe íkhefuLke yk rðrþü ÃkrhÂMÚkrík þçËMk]rü : sqLk : 2019 77

s nðu ÿkiÃkËeLku ÃkkuíkkLkk ¼qíkfk¤Lke ½xLkkykuLkwt MktM{hý yLku Lkðwt yÚkoËþoLk fhkðu Au. MðÞtðh ÃkAeLke s ½xLkk-ÃkrhÂMÚkrík{kt Ãký Ãkkuíku fuð¤ ËkMke YÃku òuðkE Au. Mðíktºk ÔÞÂõík LkÚke, õÞkhuÞ Lknkuíke yu «íkeík ÚkkÞ Au. ykÚke fkuE çkkÌk yuðe fÚkkÞwÂõík - story desireLke MÚkq÷ heíku s Ãkqðo½xLkkLkwt ÃkkùkíkTËþeo yk÷u¾Lk - Flash back LkÚke, ðíko{kLk YÃku s çkLke hÌkwt Au, ¼rð»Þ{kt Ãký çkLkíkwt hnuðkLkwt Au yuLke ðuËLkk Au. ¼qíkfk¤ s ßÞkhu ðíko{kLkLkku ytþ çkLku Au íÞkhu s nðu SðLkLkwt ðkMíkrðf YÃk MÃkü çkLku Au. SðLkLkwt rðrþü Lku Mkk[wt ËþoLk ÚkkÞ Au. yk ÂMÚkrík s, ËkMkíð s yuLkk ðeh-ysuÞ {kLku÷k Ãkrík {kxu fuðwt rðztçkLkk¼ÞwO Au íku Mk{òÞ Au. yuf yk½kíku, ÃkríkLke/ÃkríkykuLke yLku ÃkkuíkkLke rððþíkk ÃkAe s nðu fýoLku çkË÷u yswoLkLku ÃkMktË fhðku Ãkzâku yuLkwt ftxf yLkw¼ðu Au. «Úk{ Mkøko{kt íkku yk ðíko{kLk ÃkrhÂMÚkríkyu s ÿkiÃkËeLkk {LkÓËÞ{kt çkÄwt QÚk÷ÃkkÚk÷ fÞwO yuLkwt çkes hkuÃkkÞ Au. yk Mkøko{kt íkku {kºk ÂMÚkríksLÞ yk½kíkLkk «íÞk½kíku s fýo ÞkË ykÔÞku, yLkwhkøk sLBÞku yuðwt ÷køku Au Ãkhtíkw çkeò ¾tz{kt s nðu ßÞkhu MðÞtðh-½xLkk, {íMÞðuÄ fuLÿ{kt ykðu Au íÞkhu MÃkü ÚkkÞ Au fu ÿkiÃkËeLkk fýo «íÞuLkk yLkwhkøkLkk sL{Lkkt çkes ½xLkksLÞ s hkuÃkkÞkt LkÚke, MðÞtðhfk¤u s fýo yuLkk {Lk{kt ðMke økÞu÷ku Ãkhtíkw ÃkrhÂMÚkríkðþ yswoLkLku ÃkMktË fhðku Ãkzâku, yu ÃkAe íkku yuf W¥k{ ðMíkwLkk YÃk{kt ðnU[kE Ãkkt[Lke ÃkíLke çkLkðwt Ãkzâwt. {íMÞðuÄ þhíke MðÞtðhu su ftE Ãký ÃkrhÂMÚkríkðþ {Lk{kt ËçkkÞu÷wt, f[zkÞu÷wt níkwt, y¿kkík yuðk ¾qýu ZçkwhkÞwt níkwt yu nðu s Mkt¼ðík: ¾wË ÿkiÃkËe {kxu nðu Mkt«¿kkík çkLÞwt, SðLkftxfYÃk çkLÞwt. yk yuf {Lkkuði¿kkrLkf ÂMÚkrík Au su{kt {kýMkLku ÃkkuíkkLke s RåAkykfktûkkLku ZçkqheLku Sððwt Ãkzu, [knðwt Ãkzu. f]rík{kt árüfkuý, fÚkLkfuLÿ{kt Wr[ík heíku s frðfÚkLkLku ÃkMktË fÞwO Au, ykí{fÚkLk fu MktðkË{kºkLku Lknª. ykÚke ÃkkºkLkk {LkkuøkíkLku íkku ÞÚkkíkÚk ykÃke þfkÞ, íku MkkÚku sYh Ãkzu, yrLkðkÞo çkLku íÞkhu ‘ykurBLk«uÍLx’ Mkðo¿k yuðk MksofLku Ãký Mkt˼o {kxu yrLkðkÞo nkuÞ yu ykÃkðkLke MkwrðÄk {¤u. ynª {kæÞ{ YÃku {wÏÞíðu [kuÃkkE MðefkheLku {kuËf Ãkh Aktxu÷e ¾Mk¾MkLkk ÞkuøÞ «{ký{kt ËwnkLkku Ãký yk©Þ-ykÄkh ÷uðkÞku Au. yu Ãký çku «fkhLkku– õÞktf ‘yÚkkoð’ YÃku yux÷u fu çku ½xLkkLku òuzíke fzeLkk YÃk{kt fu fÚkk½xLkkLkk Ãkqhk Mkt˼o Ãkqhk Ãkkzíkk rLkYÃkýLkk ½xfytøk YÃku íkku õÞktf Wífx ¼kðkuŠ{ {kxu f]ríkLke ÃkhtÃkhkLku s yLkwMkheLku Ãký ykÄwrLkf yr¼LkðYÃk ½qtxíke MkhMðíke-ðtËLkk-«kÚkoLkk Au. fíkko-f]ríkLkkrÞfk çktLkuLkk «kÃík yLku YZ yuðk {kLkrMkf {q¤Lkk Mkk{krsf yuðk Lkkhe «íÞuLkk yr¼øk{Lkku rðhkuÄ ynª ðes¤e ðuzeLku fhu÷e ‘f÷{’Úke ÚkkÞ Au. fkøk¤ s Lknª, Mk{økú {kLkðMk{ksLkk ¾k÷e ¾qýk{kt Ãkkuíkefwt MÚkkLk {u¤ððkLke Ít¾Lkk Au yLku íku ÃkAe yLkwøkk{e fzeyku{kt f¤íkh fktÃkeLku fhu÷k, fnku fu ðk¤e ËeÄu÷k ðªxk, ÃkhÃkkuxk [ehe ËrhÞk çkkuxðk, yutXkt Ãkíkhk¤kt ËqÄu Äkuðkt, Ãke¤e ÃkktËrzÞu y¼hf xktfðk, ÃkhMkuðk ¾qtËe f{¤ [qtxðkt ðøkuhu rðrþü «Þkuøkku ÚkÞk Au íku Ãký YZ yuðk ð@fkuXkLku ðªÄðkLke {Úkk{ýLkk rLkËuoþf Au. ykðe rðrþü LkkLËeLke ÃkAe «Úk{ MkøkoLkk ykht¼{kt s MkktsLke rððþíkk yLku WËkMke LkkrÞfkLkk yktíkhçkkÌk SðLkLkk {tÚkLkLke {ktzýe fhu Au. ðMíkwrðLÞkMk yLku fÚkkrLkðoný MkqºkLkku {wÏÞ Auzku ynªÚke ykht¼kÞ Au yLku ¢{þ: Q½zíke Ãkkt¾zeyku yk fÚkkÃkÈLke Ãkkt¾zeyku, ½xLkkyð÷trçkík yktíkh{Lkku{tÚkLkLku ðuÄf yLku {kŠ{f heíku W½kzu Au. nÂMíkLkkÃkwhLke {nkhkýeLku nðu MkihLÄúe ËkMke çkLkðwt Ãkzâwt Au yu {wÏÞ fÚkkLkfLke ½xLkkykuLke þ]t¾÷k s yuf íkhVÚke þçËMk]rü : sqLk : 2019 78

fe[fLke fw[uük yLku fk{wfíkk íkÚkk yuLkku rðhkuÄ fhðkLke ÃkkuíkkLke yLku rðrðÄ ûkuºkkuLkk ÞþMðe ðehku suðk Ãkkt[-Ãkkt[ ÃkríkykuLke ÃkhðþíkkøkúMík rððþíkk ½xLkk-ËunLkk-fÚkkMkqºkLkku Mkw½è Ãkx h[u Au íku MkkÚku s ÃkkºkLkk yktíkhSðLkLkk Mkw»kwÃík fu hkíkLke ytÄfkh¼he MkqÞorðnkuýe ÃkrhÂMÚkrík{kt çktÄ Ãkze fh{kÞu÷e ÓËÞ-ÃkÈLke Ãkkt¾zeyku ¾q÷íke òÞ Au. yu MkkÚku s «Mktøk fu ½xLkk Ãkh yð÷trçkík yuðwt yktíkh{tÚkLk s nðu sqLke «[r÷ík yuðe ÿkiÃkËeLkwt yr¼Lkð yLku ík¥ðík: {q¤ÔÞÂõíkYÃk MktrMkØ fhu Au. MÚkq÷Lkk ykÄkh {kæÞ{u Mkqû{ yuðk MkqºkLku ykLkw»ktrøkf, yLkwøkk{e fu WÃkhLkwt çkkÌk yk¼hý fu ÷xfrýÞwt çkLkðk Lk Ëuðwt yLku Mkqû{ íktíkwLku Ãký MkkÚku s ðýe ÷uðwt yu f÷kLke rMkrØ økýkÞ. ynª yu Au – yktíkh yLku çkkÌk fu ykÄkhYÃk çktLkuLkwt f÷k©Þe YÃkkLíkhý. ÿkiÃkËeLke çkeS ðuËLkk Au íku yuf sirðf yuðe «r¢ÞkLke, yuLke ¼q¾Lke. hkýe MkwËu»ýkLku Ãkríkr{÷Lk-MktÞkuøku þ]tøkkhÃkqýo fhðkLke Au yu MknkÞf ‘rð¼kðkLkw¼kð’ çkLÞku Au. ¼eíkhLkk yLku çknkhLkk Mk{ÞLkk ¼uË ðå[uLkk Mkt½»koLke ÃkrhÂMÚkrík{kt nðu «íkeík Úkðk ÷køÞwt Au : ‘nwt MkihLÄúe fuð¤ËkMke’ yk yk¼kMke yðøkwtrXík Au, Ãkhtíkw Mkqû{ çkeòu Mkt½»ko Ãký W{uhkÞku Au : hkshkýe níke íÞkhu Ãký yu íkku {kºk ÿwÃkËMkwíkk níke, íkLðe Mkw¼øk Mkwðûkk ðk{k s níke íku Ãký {kºk ¼kuøÞk! Lkk{Xk{Úke Ãkh. fÚkkMkqºkçktÄ [wMík Au, {tÚkh fu MÚkrøkík LkÚke. yk÷u¾Lk Ãký r[ºkkí{f íku{s økíÞkí{f Au. ‘«çktÄfkÔÞ’Lke yk s rðþu»kíkk Au, rMkrØ Au : fÚkkMkqºk õÞktÞ rþrÚk÷ Lk çkLku, MkkÚku s {kºk fÚkkçkkÌk Lku fuð¤ rs¿kkMkk-W¥kusf [{ífkhÃkqýo s çkLke Lk hnu. hkýe MkwËu»ýkLke yk¿kk {¤íkkt íku ÃkkuíkkLkk rLkðkMku òÞ Au Lku á~Þ çkË÷kÞ Au. ÔÞtZ¤YÃk{kt Mk{Úko ÃkríkLku {]Ëtøk ÚkkÃku Lkk[íkku, Lk]íÞ þe¾ðíkku òuðku Ãkzu Au, AwÃkkELku. M{]rík{kt {íMÞðuÄe ðeh yswoLk ¾zku ÚkkÞ Au íku MkkÚku s fýoLku ÄwífkÞkuo, Äwífkhðku Ãkzâku yu ÞkË ykðu Au yLku ytíkh{kt ZçkqhkÞu÷k fýo «íÞuLkk yLkwhkøkLkwt ÃkùkíkTðíkeo çkes hkuÃkkÞ Au yLku íku s yLkwøkk{e Mkøkkuo{kt Výøkkíkwt yLku Ãkktøkhíkwt òÞ Au. rðrþü yuðe yLkwhkøk-fÚkk YÃku íkÚkk Ãkqðo yuðk økqZ yuðk Ër{ík yLkwhkøkLkk fkuE «Mktøk-«¼kð-ÃkrhÂMÚkríkðþ Ãkktøkhíkk Lkðk s ytfwhLkk rðfkMk íkhefu sirðf yLku {Lkkuði¿kkrLkf - çkkÞkì÷kìrsf÷ yLku MkkRfku÷kìrsf÷ - yk çktLku árü®çkËwyu Úkíkk fÚkkÃk]Úk¬hý yLku yÚkoËþoLkLke árüyu Mkrðøkík MkrðMíkh yÇÞkMk {køku yuðwt yk «çktÄfkÔÞLkk rð»kÞðMíkwLku MÃkþoíkwt ytøk Au. ÿkiÃkËeLkwt yLkwøkk{e yuðk Ãkkt[uÞ Mkøkkuo{kt su MkihLÄúe íkhefuLkwt Lkðwt Lku swËwt s YÃk çktÄkÞwt yuLkwt yk fuLÿ®çkËw Au. {nk¼khíkLke ÃkhtÃkhkøkík ÿkiÃkËeLkwt su «Míkwík f]rík{kt MkihLÄúe{kt YÃkkLíkhý ÚkÞwt yu{kt {wÏÞ fkhf, «uhf, «¼kðf ík¥ð s Au – yk MksofLkku Ãkkihkrýf Ãkkºk «íÞuLkku MktÃkqýo sirðf yLku {Lkkuði¿kkrLkf yr¼øk{. yÂMíkíððkË«urhík yuðe rLk¼úkOík {wõík {kLkðeÞ yÂMíkíðLke yLkw¼qrík yLku yuLke Ãkkºkøkík Ãkqýo «r¢Þk yLku yuÚke Úkíkwt yktíkhçkkÌk MðYÃkkLíkhý s nðu Ãkkºk MkkÚku s ÃkhtÃkhkøkík yuðk fÚkkMkqºkLku, yuLke «kýYÃk {wÏÞ fe[f-ðÄLke ½xLkkLku çkË÷kðu Au yLku ÃkkuíkkLkk fkÞo rðþuLkk fkuE s ¼ú{sLÞ Ãkùk¥kkÃk ðøkh s MkihLÄúe {]íÞwËtzLku Mðk¼krðf YÃk{kt Mðefkhu Au. f]ríkrLkc yÇÞkMkLku ynª yðfkþ LkÚke. yu nuíkw Ãký LkÚke. ykÚke yux÷wt s ynª Wr[ík Au fu Mkøko«íÞufLke fÚkkðMíkw yLku ½xLkkLke þ]t¾÷kLkk rLkYÃký{kt Mkqû{ f÷kárüyu s yk çkkÌk yLku yktíkh-çktLku MkqºkkuLkk íkkýkðkýk Mksof økqtÚku Au. õÞktf, fkuELku, f{koLkwhkøkLkwt ík¥ð fux÷uf ytþu f]íkf fu nuíkwÃkqýo ykhkurÃkík Ãký ÷køku, Ãkhtíkw çkkÞkì÷kìS yLku MkkRfku÷kìS yu çktLkuLke yMkh MkkÚku s Mkku~Þku÷kìrsf÷-rçknurðÞh-Mkk{krsf f]rºk{ çktÄLkku Mkk{uLkku þçËMk]rü : sqLk : 2019 79

rðÿkun yu YÃku òuEyu íkku Mksof Ãkqhk MkkðÄ Ëu¾kþu s. yuf sirðf yMkhu LkhËun ¼qÏÞku LkkheËun yLku yuLkwt {kLkMk çktLku, fe[fLku Mðefkhðk íkiÞkh Au íkku MkkÚku s MkktMf]ríkf ykËþoLke Ãký «çk¤ yMkhLku fkhýu LkkrÞfk yuLku ÃkíkLk YÃku Ãký swyu Au yLku Mkt¼ðík: yuÚke s nðu Ãkqýo {wõík, Mðíktºk yLku rLk¼oÞ çkLku÷e Lkkhe, ÃkhtÃkhkøkík fÚkkMkqºkLkku ¼tøk fheLku, ¼e{Lkk çkË÷u Ãkkuíku s fe[fLkku ðÄ fhu Au. Mkk{krsf ykËþo yLku Ãkwhw»kMÚkkrÃkík yuðwt †e {kxuLkwt s ÃkríkðúíkkÃkýwt yLku yuLkk fkhýu ÚkE økÞu÷k fu ÚkE hnu÷k Lkkhe «íÞuLkk yLÞkÞ, yíÞk[kh «íÞu íkku Mkqû{ árüyu íkÃkkMkeyu íkku ðuËÔÞkMk, ðkÕ{erf, ¼ð¼qrík yLku {æÞfk¤{kt ykðíkkt íkku íkw÷MkeËkMk MkwæÄktyu rðhkuÄ ËþkoÔÞku s Au Ãkhtíkw ÄkŠ{f, MkktMf]ríkf «¼kðLkk fkhýu ykðku ¼kð Ãkkºk{kt ¾wË{kt søkkzeLku fkÞkoÂLðík LkÚke fhe þõÞk. {nk¼khíkfkhu íkku {wrLk ïuíkfuíkw, yrík fk{wf yuðku hkò ÞÞkríkÚke ykht¼eLku íku Auf ytíkLkk {nk¼khík MkwÄe ykðk fk{wf yr¼øk{Lkk s {q¤Lkk ðtþLkkþLku «økx fÞkuo Au, Ãkhtíkw íku ykËþoLke ðkz{kt hneLku. íkku çkeS çkksw, ykÄwrLkf MksofLke su{, ÷kufð]tËLku MÃkþoíkk ÷kuffrðykuyu íkku fÚkkLkk {kæÞ{u Ãký, «{ký{kt çkkÌk fu MÚkq÷ heíku, yk Mkk{u ÃkkºkLku fkÞkoÂLðík fÞwO. ykrËðkMke {nk¼khíku íkku ykÚke s fw¤ fu ðtþLkk ÃkkÃkLkk ûkÞ {kxu s sL{u÷e fwtíkk yLku ÿkiÃkËeLku zkfýLke Ëuðeyku íkhefu MÚkkÃke, ‘fü’ (÷kufMðef]ík økwÃíkÄ{oÃktÚk-ÃkhtÃkhk) MÚkkÃÞku. ÷kuffrð ‘MkeíkkSLke íkku÷u Lk ykðku hk{ {khk!’ fnuðk-økkðk «uhkÞku yLku yuðe h[Lkkyku rÍ÷kE Au. ykÄwrLkf Mksof ykðwt fkÞo yuLkk MksoLk{kt Mkqû{ heíku fhu Au. MÚkq÷-Mkqû{Lkku MktÞkuøk fheLku, yuf s ÿkðý{kt ÿÔÞ YÃku ykuøkk¤eLku fhu Au. ‘MkihLÄúe’{kt «çktÄfkÔÞu yk fkÞo xÙìsuze, xqtfe ðkíkko, yufktfe ðøkuhuLkk s {wÏÞ yktíkh{k¤¾k{kt hneLku fÞwO. ynª ‘fe[fðÄ’ ykLkwt çkkÌk yuðwt fÚkkytøkLkwt rLkr{¥k¼qík fÚkkLkf Au yLku yuLkk ykÄkhu s f]ríkLkk rðrðÄ MkøkkuoLkk ºký íkçk¬k{kt rðfkMk ÚkkÞ Au Lku Ãkrhýk{u s ynª yMkhLke yufíkk, rðrðÄLke Mk{økúíkk–xkuxkr÷xe – MktrMkØ ÚkkÞ Au. f]ríkLkku ytík {khe árüyu íkku [åÞo fu r[LíÞ s økýkÞ. ‘yk rËþ ¼kÞkoÃkË Ãkk{e, yku rËþ ¾kuÞku {Lk Mðk{e’ yu ¾hwt «kht¼rçkLËw Au, ÔÞÂõík íkhefuLkk LkfkhLkwt, yuLkk ríkhMfkhLkwt Ãknu÷wt ÃkøkrÚkÞwt : ‘ðnU[e ÷ku Mk{¼køk, su ÷kÔÞk íku MktÞ{e’ (Mkøko-2, 45). yuLku {Lk {khe, ¾wËLkk ÔÞÂõíkíðLkku s nÙkMk fheLku ÃkAe ãqík{kt çkkS YÃku {tzkðwt, ðMºkknhý Úkðkt, hkshkýeÃkË íkS òík AwÃkkðe ËkMke çkLkðwt : yk çkÄwt s fe[f½xLkk ÃkAe ¢ktríkfkhe heíku çkË÷kÞwt Au, {nk¼khíkLke {q¤ Ãkkihkrýf ÿkiÃkËe{kt Ãký! økwÃíkðkMk ÃkAe yu Sðe Au íku fuð¤ {LkÓËÞ{kt ¼¤¼¤ yÂøLk MkkÚku su fkihðLkkþu Ãkqhe ÚkkÞ Au, Ãkkt[-Ãkkt[ Ãkwºkku Ãký økw{kÔÞk ÃkAe. {nk¼khíkeÞ ÿkiÃkËeLkwt Ãký MkihLÄúe ÃkAeLkwt Ãký SðLk ¼¤¼¤íke r[íkkyu [zâk çkhkçkh Au. yk Mkt˼uo ynª yk yr¼Lkð ÿkiÃkËe MkihLÄúe YÃku Ãkríkykr©íkk s hne sðkLku çkË÷u òíku s fe[fLkku ðÄ fhu, {]íÞwËtz Mðefkhe ÷uðk íkiÞkh hnu, yu s Ãkqhíkwt Au, f]rík Mk{kÃkLk Au, yMkhLke {kŠ{f íkeðú yufíkkLke Ãkrhýrík Au – ‘[ze r[íkk Ãkh þqLÞ ÚkðkLku’ Mkøko : 7 / 50 Lk nkuÞ íkkuÃký. 38{kt Ãký ‘[ze r[íkk Ãkh MkÂM{ík Lkkhe’ s. yuf fÚkká~Þ íkhefu Ãký ytrík{ Mkøko rðrðÄ ÃkkºkkuLkkt {LkÓËÞLke yr¼ÔÞÂõíkLke árüyu økríkþe÷, r[ºkkí{f yLku {kŠ{f Au. á~Þ yuðwt yr¼Lkeík hsqykíkLkwt YÃk Lk {¤u íkkuÃký fu𤠑yÚko’ yLku ‘yðks’ yu çktLku æðrLkøkík {kæÞ{u, Ëwnk-[kuÃkkELkk Mkw¼øk MktÞkusLku ynª yuf yr¼Lkð Þk¿kMkuLke ½zkíke yLkw¼ðkÞ Au. ÃkhtÃkhk yLku yr¼Lkð yuðk MksoLk WÃkfhýu yk{, «çktÄ-fkÔÞLkwt yuf W¥k{ ÃkkýeËkh {kuíke yk f]rík{kt ÚkÞwt Au. þçËMk]rü : sqLk : 2019 80