EKO LAS Panorama 12/2018 by ekolas

Minister Środowiska Henryk Kowalczyk, fot. Biuro Prasowe COP24

Deklaracja „lasy dla klimatu” przyjęta Polska prezydencja ogłosiła swoją kolejną inicjatywę Katowicką Deklarację Ministerialną „Lasy dla Klimatu”. W spotkaniu udział wzięli m.in. minister środowiska Henryk Kowalczyk oraz Paola Deda, reprezentująca UNECE. Porozumienie paryskie prezentuje powszechną wolę do globalnego wysiłku w celu osiągnięcia równowagi między antropogenicznymi emisjami gazów cieplarnianych pochodzącymi ze źródeł i ich absorbcją przez pochłaniacze. Odpowiedzialność za realizację tego celu spoczywa na wszystkich rządach, ponieważ może on zostać osiągnięty jedynie przy globalnym wysiłku. Artykuł piąty Porozumienia paryskiego jest jednym z najważniejszych artykułów, gdyż wskazuje drogę wdrożenia podstawowego założenia tego dokumentu, jakim jest równowaga pomiędzy emisjami i pochłanianiem w drugiej połowie obecnego stulecia. Strony powinny podjąć działania w celu zachowania i poprawy stanu pochłaniaczy oraz zbiorników gazów cieplarnianych, w tym lasów. Wielofunkcyjna i zrównoważona gospodarka leśna jest kamieniem milowym dla osiągnięcia neutralności klimatycznej. Jak podkreślił minister środowiska Henryk Kowalczyk, lesistość Polski systematycznie się zwiększa. - Od 1995 roku do 2014 roku powierzchnia lasów wzrosła w naszym kraju o 504 tys. ha. To między innymi ogromna zasługa nadzorowanych przez Mini-

22 250 22 99

ekopanorama@prasa.com.pl

ZAMÓW PAKIET LUB PRENUMERATĘ I WSPIERAJ SZKOŁY LEŚNE

nr 11/12

półroczna i roczna

ISSN 1507 1871

PRENUMERATA

www.issuu.com/ekoPL

WYDANIE OGÓLNOPOLSKIE

Paola Deda, Szef sekcji lasów i drewna UNECE, fot. Biuro Prasowe COP24

sterstwo Środowiska Lasów Państwowych. Szef resortu środowiska dodał, że lasy stanowią blisko jedną trzecią powierzchni Polski. - Badania naukowe pokazują, że między innymi poprzez sadzenie odpowiednich gatunków drzew można zwiększyć zdolność lasów do pochłania CO2, a tym samym zmniejszyć skalę spodziewanych zmian klimatu. - Podczas COP24 chcemy pokazać, jak dążyć do osiągnięcia równowagi między emisją a pochłanianiem, posługując się innowacyjnymi rozwiązaniami w zakresie prowadzenia gospodarki leśnej oraz wykorzystując naturalny proces pochłaniania CO2 przez gleby i lasy. Minister środowiska Henryk Kowalczyk wezwał do pilnego podjęcia globalnych działań do ograniczenia wylesiania i degradacji terenów leśnych. - Na całym świecie tracimy zbyt wiele terenów leśnych, co budzi poważne zaniepokojenie. W skali globalnej wylesienie jest alarmującym problemem. To właśnie ono oraz pożary lasów odpowiadają za 11 proc. emisji CO2. Rola lasów w procesie ograniczenia zmian klimatycznych stanowi jeden z priorytetów dla prezydencji COP24. Wiceminister środowiska Małgorzata Golińska podkreśliła, że Polska wspiera wszystkie działania mające na celu wzmocnienie roli, jaką lasy pełnią w adaptacji oraz w zmniejszaniu wpływu emisji na klimat. Zauważyła również, że lasy, gleby, obszary podmokłe, cały biosystem to istotny element rozwiązania globalnego problemu, jakim jest zmiana klimatu. Więcej o COP24 na str. 2 i 3. Mariusz Trubalski

Dzień Leśny podczas Szczytu Klimatycznego O tym, że lasy odgrywają dużą rolę w walce ze zmianami klimatu, nie trzeba było przekonywać. Kluczowym problemem natomiast jest opracowanie sposobu korzystania z zielonych zasobów. Sama metoda korzystania powinna pozwolić efektywnie wykorzystać zdolności lasu do walki z ociepleniem klimatu. Za dobry przykład służy polski model gospodarki leśnej oraz projekty realizowane przez Lasy Państwowe. Dyrektor generalny LP Andrzej Konieczny wymieniał wdrażane w ostatnich latach w Lasach Państwowych inicjatywy, wśród nich małą retencja czy projekt elektromobilność. - Niektóre z prowadzonych przez polskie Lasy Państwowe programów są najbardziej ambitnymi przedsięwzięciami w całej Unii Euro-

PGLLP wyróżnione za elektromobilność Lasy Państwowe otrzymały wyróżnienie za realizację projektu, którego celem jest rozwój ﬂoty niskoemisyjnej. Podczas drugiego dnia szczytu klimatycznego po raz pierwszy przyznano nagrody ﬁrmom inwestującym w przyjazny środowisku transport. - Jestem bardzo wdzięczny pracownikom Lasów Państwowych, którzy uwierzyli w to, że można, dzięki swojej pracy i doświadczeniu doprowadzili do tego, że Lasy Państwowe podczas COP24 otrzymały wyróżnienie lidera elektromobilności - zaznaczył Andrzej Konieczny, dyrektor generalny LP. Lasy Państwowe, realizując założenia rządowej ustawy o elektromobilności kupiły 16 aut elektrycznych. Ten zakup, jak wielokrotnie podkreślał dyrektor generalny LP, to element szerszych działań będących odpowiedzą na współczesne wyzwania, zwłaszcza konieczność dostosowania się do zmian klimatycznych i ograniczania niekorzystnych ich skutków.

Polski pawilon odwiedził Prezydent Andrzej Duda

COP 24

pejskiej. Najwięcej uwagi przykuł projekt „Leśnych Gospodarstw Węglowych”. Zadaniem tego przedsięwzięcia jest bowiem wykorzystanie naturalnych zdolności lasu do pochłaniania i magazynowania dwutlenku węgla w tkankach roślinnych. Andrzej M. Jagodziński z Instytutu Dendrologii Polskiej Akademii Nauk wraz z Krzysztofem Stereńczakiem z Instytutu Badawczego Leśnictwa precyzyjnie wskazali metodę obliczania pochłaniania dwutlenku węgla przez lasy. Kończąc panel dyskusyjny Tomasz Zawiła-Niedźwiecki, dyrektor Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych podkreślił, że oprócz wielkich inicjatyw jak mała retencja, wprowadzanie samochodów elektrycznych na drogi, warto pamiętać o codziennych małych wyborach, które również mogą się przyczynić do ograniczania skutków zmian klimatycznych.

Warto dodać, że LP kupując auta elektryczne poszły śladem parków narodowych m.in. w Stanach Zjednoczonych, Chorwacji czy Niemczech. Podczas wtorkowej gali sześć ﬁrm uzyskało tytuł lidera, 13 kolejnych wyróżniono odznaczeniem. Nagrody zostały przyznane na podstawie badania zrealizowanego przez Polskie Stowarzyszenie Paliw Alternatywnych i PwC Polska. W badaniu wzięło udział 160 podmiotów, z czego 116 udzieliło odpowiedzi. Obecna podczas uroczystości wręczania nagród minister przedsiębiorczości i technologii Jadwiga Emilewicz podkreśliła, że rząd pokłada wielkie nadzieje w rozwoju elektromobilności w Polsce. - Kolejnym krok to zbudowanie pierwszego polskiego samochodu elektrycznego. Mamy nadzieję, że tak jak w Norwegii, w Polsce powstanie własna marka samochodów elektrycznych – powiedziała minister.

Minister J.Emilewicz wręcza wyróżnienie dyr.gen.LP A. Koniecznemu

EKO PANORAMA

WSPÓLNIE DLA ZACHODNIOPOMORSKIEJ PRZYRODY Wspólne projekty, programy na rzecz zachodniopomorskiego środowiska będą realizowały: Liga Ochrony Przyrody Okręg Szczecin i Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Szczecinie. List intencyjny w sprawie współpracy podpisali dyrektor RDLP w Szczecinie – Andrzej Szelążek oraz prezes LOP Okręg Szczecin – Zbyszek Kimel. Integracja i współpraca różnych grup interesariuszy z pewnością korzystnie wpływa na lepsze zrozumienie procesów zachodzących w otaczającej przyrodzie. W pierwszy weekend października w Ośrodku Szkoleniowo-Wypoczynkowym „Bażyna” w Pogorzelicy spotkali się przedstawiciele zarządu i kół terenowych LOP oraz pracownicy biura dyrekcji i nadleśnictw RDLP w Szczecinie z terenu województwa zachodniopomorskiego. Celem spotkania było wypracowanie obszarów i form współpracy pomiędzy miłośnikami przyrody działającymi w LOP oraz szczecińskimi leśnikami. Uczestnicy dyskusji za celowe uznali podejmowanie działań w celu: kształtowania świadomości ekologicznej społeczeństwa, promowanie właściwych zachowań prośrodowiskowych oraz pogłębianie wiedzy wśród nauczycieli, dzieci i młodzieży na temat wielofunkcyjnej gospodarki leśnej.

ZAMÓW PAKIET WYDAWNICTW EKOLAS LUB PRENUMERATĘ I WSPIERAJ SZKOŁY LEŚNE Za każdy pakiet i prenumeratę zamówioną przez OEL / LKP przekażemy w ramach wysyłki redakcyjnej analogiczną liczbę egzemplarzy do wskazanych szkół leśnych z wykazu Ministra Środowiska www.mos.gov.pl/srodowisko/lesnictwo/szkoly-lesne/

11 szkół leśnych: Technikum Leśne w Białowieży, Technikum Leśne w Miliczu, Technikum Leśne im. prof. Jana Miklaszewskiego w Starościnie, Technikum Leśne w Tucholi im. Adama Loreta, Technikum Leśne w Warcinie im. prof. Stanisława Sokołowskiego, Zespół Szkół Leśnych i Ekologicznych im. St. Morawskiego w Brynku, Zespół Szkół Leśnych im. inż. Jana Kloski w Goraju, Zespół Szkół Leśnych w Biłgoraju, Zespół Szkół Leśnych w Lesku, Zespół Szkół Leśnych w Rogozińcu, Zespół Szkół Leśnych im. Romana Gesinga w Zagnańsku

Jednostki Uniwersyteckie (4 LZD i 3 Wydz.leśne)

PRENUMERATA grupowa półroczna i roczna dla jednostek PGL LP i innych odbiorców ekopanorama@prasa.com.pl tel. 22 250 22 99

Leśne Ośrodki Szkoleniowe i Wypoczynkowe zachęcamy do zamawiania zestawów egz. EkoLasu dla gości obiektu. W redakcyjnym pakiecie zapewniamy spersonalizowane naklejki (GIFT from) z logo OW na dostarczonych wydawnictwach.

Wycieczki dla gości Szczytu Klimatycznego Goście międzynarodowego szczytu klimatycznego mieli okazję wziąć udział w wycieczkach organizowanych przez leśników z nadleśnictw katowickiej dyrekcji Lasów Państwowych. Pierwsza ze specjalnych wycieczek została zorganizowana do lasów Nadleśnictwa Chrzanów. Nadleśnictwo to znajduje się w niewielkiej odległości od granic Katowic. Mimo że tamtejsze lasy są pod dużym wpływem człowieka, to obfitują w bogactwo flory i fauny. Tereny nadleśnictwa, zajmują niemal 21 tys. ha, należą również do jednych z najgęściej zaludnionych w Polsce. W trakcie wycieczki tamtejsi leśnicy opowiedzieli gościom z Anglii, Peru, Singapuru i Tajwanu, o tym jak łączą wielofunkcyjną gospodarkę leśną z zabiegami rekultywacji terenów poprzemysłowych. Goście zobaczyli miejsca, w których jeszcze nie tak dawno temu wydobywano np. piasek, a obecnie jest tam las. Mieli również okazję do odwiedzenia ruin średniowiecznego zamku Lipowiec, otoczony przepięknym lasem, oraz Nadwiślański Park Etnograficzny. Kolejne dwie wycieczki zostały zorganizowane do

nadleśnictw Katowice oraz Kobiór. Podczas wyjazdu do Nadleśnictwa Katowice pokazano lasy największej aglomeracji przemysłowej Polski. Nadal wydobywany jest tam węgiel, a jednocześnie Katowice są jednym z najbardziej zielonych miast w Polsce, lesistość wynosi tam aż 42 proc. Następnym punktem na trasie był pobyt w Nadleśnictwie Kobiór, gdzie goście (ok. 40 dziennikarzy z zagranicznych i krajowych mediów) stanęli „oko w oko” z prastarym królem puszczy – żubrem. W nadleśnictwie hodowla tych dużych ssaków znajduje się w rezerwacie Żubrowisko. Lasy Nadleśnictwa Kobiór zajmują ponad 20 tys. ha, tym samym są jednym z największych nadleśnictw katowickiej dyrekcji LP. Leśnicy zaprosili gości także do Nadleśnictwa Wisła, gdzie na przykładzie zbiornika wodnego Tokarzonka opowiedziano o programie małej retencji, a także zwiedzono Karpacki Bank Genów i Wolierową Hodowlę Głuszców. Międzynarodowy szczyt klimatyczny w Katowicach trwał od 2 do 15 grudnia. W polskim pawilonie, przygotowanym przez Lasy Państwowe, odbyło się wiele spotkań. Do jednych z najciekawszych należał Dzień Leśny czy też Dzień elektromobilności.

RDLP KATOWICE

4 W Nadleśnictwie Brynek czynnie realizujemy hasło „Lasy Państwowe – ZAPRASZAMY!” przyjmując corocznie ponad 3000 osób zainteresowanych zdobywaniem wiedzy o lesie, przyrodzie, naturalnych procesach zachodzących w ekosystemie leśnym, gospodarce leśnej i „polskim modelu” gospodarki leśnej. Leśna ścieżka poznawcza zlokalizowana przy siedzibie Nadleśnictwa Brynek oraz atrakcyjnie zaaranżowana, bogata w eksponaty i pomoce naukowe izba edukacji leśnej, czekają na młodszych i starszych, zainteresowanych aktywnym poznawaniem przyrody i tych, którzy szukają w naturze inspiracji do zajęć o charakterze artystycznym, rękodzielniczym – typu warsztatowego. Śmiało możemy powiedzieć, że w Nadleśnictwie Brynek zespół 10 edukatorów doskonale poprowadzi zajęcia dla grupy przedszkolaków, jak i seniorów. Liczny udział w naszych zajęciach grup młodzieży jest dowodem na atrakcyjność opracowanych scenariuszy, a fakt iż grupy wracają do nas, by poznać życie lasu w innych porach roku, wskazuje na skuteczność zaszczepiania odwiedzającym zainteresowania naturalnym cyklem życia przyrody oraz dowodzi, iż stale rozwijamy nasze umiejętności i doskonalimy programy, które są podstawą prowadzonych działań.

Mała retencja Zasoby wodne Polski, w porównaniu z innymi krajami europejskimi, są niewielkie. Obecny stan zasobów wodnych jest wynikiem m. in. nieprawidłowo, niekonsekwentnie prowadzonych działań melioracyjnych w rolnictwie w latach powojennych oraz zmian klimatu. Zapobieganiu negatywnym skutkom zjawisk ekstremalnych miały służyć duże zbiorniki retencyjne. Jednak stosunkowo niewielka całkowita pojemność tych rezerwuarów stanowiąca niespełna 6% objętości średniego rocznego odpływu z wielolecia nie daje pełnej możliwości ochrony przed powodziami i skutkami suszy, a także nie gwarantuje odpowiedniego zaopatrzenia w wodę. Możliwości retencyjne sztucznych zbiorników wodnych w Polsce są zatem niewystarczające. Dlatego bardzo istotne jest lokalne zachowanie istniejących, zwłaszcza niewielkich obszarów wodno-błotnych lub ich odtworzenie poprzez dziania podejmowane w ramach programów małej retencji, która polega na gromadzeniu wody w niewielkich zbiornikach poprzez zatrzymywanie lub spowalnianie spływu wód, przy jednoczesnym zachowaniu i wspieraniu rozwoju krajobrazu naturalnego. Oprócz efektów gospodarczych i przyrodniczych obserwujemy jeszcze jeden pozytywny aspekt – jest to integracja działań różnych podmiotów pozwalająca na uzyskanie pełnego efektu ekologicznego. Działania prowadzone przez Nadleśnictwo Brynek w ramach realizacji programów mających na celu zwieszanie małej retencji przyniosły efekty w postaci pięciu nowych lub zmodernizowanych obiektów hydrotechnicznych Szkółka Nadleśnictwo Brynek prowadzi gospodarkę szkółkarską w leśnej szkółce gruntowej Brzeźnica o powierzchni 9,77 ha, szkółka wyposażona jest w nowoczesny system nawodnienia, chłodnię do przechowywania sadzonek oraz tunel foliowy. Produkcja szkółkarska prowadzona jest dla dwóch nadleśnictw. Głównymi gatunkami, które są produkowane to sosna zwyczajna, świerk pospolity, modrzew europejski, buk zwyczajny i dąb szypułkowy. Roczna produkcja wynosi ok. 1,8 mln szt. sadzonek. Szkółka leśna prowadzi również sprzedaż dla osób prywatnych.

Nadleśnictwo Brynek

ul. Grabowa 3 , Brynek 42 - 690 Tworóg tel./fax 32 285 74 63

Każdego roku wychodzimy do Społeczeństwa organizując lub współuczestnicząc w kilkudziesięciu wydarzeniach promocyjnych i edukacyjno-informacyjnych odbywających się na terenie administrowanym przez RDLP Katowice – na poziomie lokalnym, regionalnym. Oddziaływanie tych iventów dotyczyć może nawet kilkunastu tysięcy osób. Nadleśnictwo Brynek na trwałe wpisało się już w kilka cyklicznie organizowanych wydarzeń i bez naszego udziału lokalna społeczność odczuwałaby pewien niedosyt… pozytywne emocje i przyjazne podejście to element wizerunkowy wypracowany przez lata doświadczeń i dążenie do realizacji wizji optymalnej edukacji. Informujemy o naszych aktywnościach redagując na bieżąco Aktualności z życia nadleśnictwa na stronie www.brynek.katowice.lasy.gov.pl. Zapraszamy do śledzenia wpisów. Realizując złote zasady komunikacji społecznej, reagujemy na sygnały otrzymywane od Gości odwiedzających nasze stoiska – dzięki temu stale udoskonalamy przekaz, optymalizujemy formę docierania do przedstawicieli społeczeństwa, którzy poszukują rzetelnej wiedzy o lesie, podanej w przystępnej i komunikatywnej formie. Powodem do satysfakcji jest wypracowanie rozpoznawalności naszych stoisk – wypracowanie dobrej marki, co nie oznacza jednak nudy, nasze stoiska promocyjne obok elementów stałych poszczycić się mogą zmiennością i stosowaniem ciekawych efektów nawiązujących do promocji drewna, jako uniwersalnego surowca a także stosowania tematów przewodnich odpowiednio dobranych do charakteru poszczególnych imprez. Rezerwat "Segiet” Kiedy mówimy o rezerwacie "Segiet" to możemy powiedzieć, że jest to jedyny i niepowtarzalny fragment 170-letniego lasu bukowego, na którego terenie możemy odkryć elementy ﬂory niżowej, jak i lasów górskich /tojad dzióbaty/. W kwietniu 1953 czyli 65 lat temu uznano jako rezerwat częściowy teren o powierzchni 25 ha porastający obszar Srebrnej Góry. Była to zasługa wielu przyrodników, którzy czynili starania by ochronić to miejsce przed wyrębem pod eksploatację dolomitu; Najwyższy punkt terenu wznosi się na wysokość 347 m n.p.m. ; powierzchnia rezerwatu jest silnie przekształcona przez eksploatację rud cynku, ołowiu, żelaza i srebra /stąd nazwa Srebrna Góra/. Rudy te wydobywano metodą odkrywkową stąd liczne na tym terenie leje, pagórki oraz hałdy nanosu skalnego. Od 2017 roku obszar rezerwatu "Segiet" został wpisany na listę światowego Dziedzictwa UNESCO, jako element krajobrazu pogórniczego, gdzie dostrzegalne są ślady XV i XV wiecznego wydobycia rud kruszconośnych. Wszystkie wymienione walory zachęcają do odwiedzenia tego obszaru.

Fot. Andrzej Morciniec

RDLP TORUŃ

Nadleśnictwo Dobrzejewice jest jednym z 27 nadleśnictw nadzorowanych przez Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych w Toruniu. Obejmuje zwarty kompleks leśny położony na prawym brzegu Wisły, pomiędzy miastami: Toruń, Lipno i Włocławek. Teren nadleśnictwa to głównie piaszczyste siedliska borowe gdzie najlepsze warunki do życia i rozwoju znajduje sosna zwyczajna. Cenne obiekty przyrodnicze na terenie Nadleśnictwa Dobrzejewice podlegają ochronie. Występuje u nas wiele gatunków chronionych roślin i zwierząt, gniazduje m.in. bielik, bytuje wilk, bóbr i żyje liczna populacja łosia. Teren ten jest cenny przyrodniczo na skale europejską o czym świadczą utworzone tu obszary sieci Natura 2000. Lasy ochronne w których obowiązują szczególne zasady gospodarowania, obejmują ponad 50 proc. drzewostanów Nadleśnictwa. Stanowią one m. in. zabezpieczenie klimatyczne i krajobrazowe uzdrowiska w Ciechocinku. Duża część wchodzi także w skład obszarów chronionego krajobrazu. Drzewostany charakteryzuje porolność, która oprócz niskiej jakości technicznej surowca drzewnego, determinuje wrażliwość ekosystemu leśnego na wszelkiego rodzaju zakłócenia. Lasy Nadleśnictwa nękają zarówno gradacje szkodliwych owadów, jak i występowanie grzybów pasożytniczych. W ostatnich latach, obserwuje się także skutki związane z wieloletnią suszą. Lasy dobrzejewickie to miejsce wypoczynku i rekreacji, szczególnie dla mieszkańców okolicznych miast. Ważnym zadaniem dla leśników jest przekazanie społeczeństwu wiedzy na temat lasu. Wszystko po to, by więcej osób miało świadomość ogromnych korzyści jakie daje zarówno obcowanie z naturą, jak i racjonalna gospodarka leśna. Polska jest w europejskiej czołówce, jeśli chodzi o powierzchnię i jakość lasów. A dzięki codziennej pracy leśników, lasów w naszym kraju ciągle przybywa. Las dostarcza drewna. Bo drewno jest z lasu. Jest surowcem odnawialnym, a więc najbardziej ekologicznym z możliwych. Leśnicy wycinając drzewa wyprzedzają o krok naturalną wymianę pokoleń. Na miejscu starych drzew zawsze sadzą nowy las. Dopasowują skład gatunkowy do możliwości siedliska. Tam gdzie tylko to możliwe, wprowadzają gatunki liściaste i inne bardziej wymagające niż sosna. Odnowienie lasu to nie lada sztuka. W Nadleśnictwie Dobrzejewice coraz częściej, z bardzo dobrymi efektami prowadzi się sadzenie jesienne.

5 Sadzone jesienią, cieszą wiosną. Dlaczego sadzenie jesienne? Sadzenie jesienne może bowiem przekładać się na uzyskanie bardzo dobrych wyników przyjęć i dalszego wzrostu roślin. Jesienią notuje się więcej opadów, więc świeżo posadzone rośliny trafiają na lepsze (bardziej stabilne) warunki wilgotnościowe podłoża, co ma kolosalny wpływ na przyjmowanie się roślin. Ponieważ dzień jest coraz krótszy, to nawet w słoneczne dni rośliny są mniej narażone na wysychanie niż latem. Pojawiające się liczne mgły, również korzystnie wpływają na ograniczanie transpiracji roślin. Temperatura gleby sprzyja rozwojowi systemu korzeniowemu, co ma ogromne znaczenie dla zimowania roślin i ich wzrostu w roku następnym. Takie rośliny będą wykazywały większą odporność na czynniki chorobotwórcze. Jesienne terminy sadzenia są szczególnie polecane w przypadku sadzenia gatunków zimozielonych z bryłą korzeniową. W tym przypadku sadzenie warto zacząć już w końcu sierpnia i kontynuować do października. Jesienią warto jest także posadzić gatunki, które wiosną bardzo wcześnie rozpoczynają wzrost, np. brzozy i modrzewie. Mankamentem może tu być wrażliwość drzew na przymrozki. Zważywszy jednak na coraz cieplejsze zimy, nie zauważono aby był to czynnik ograniczający sukces hodowlany jesiennego sadzenia. Jesienią rośliny omijają okres letnich upałów, które czasami pojawiają się już w końcu maja i mają silny negatywny wpływ na wzrost roślin posadzonych wiosną. Wiosny stają się coraz krótsze i coraz częściej bezdeszczowe. Młode drzewka pozbawione stałego nawadniania, usychają. Jeśli jesień jest krótka i sucha, gleba nasyca się wilgocią w trakcie śnieżnych zim. Po wiosennych roztopach, sadzonka zaraz po rozpoczęciu wegetacji, ma zapewnioną wilgoć z podłoża. W Nadleśnictwie Dobrzejewice preferuje się, by młode drzewka sadzić bezpośrednio po wykonaniu orki, tak by grunt był maksymalnie uwilgotniony. Wszystko po to, by zminimalizować swego rodzaju stres związany z nowymi warunkami życia. Na wiosnę kolejnego roku sadzonki są w ten sposób już zaaklimatyzowane i gotowe do rozpoczęcia intensywnego wzrostu. Co nas wyróżnia? Do odnawiania lasu wykorzystujemy własną sadzonkę kontenerową wyhodowaną na Szkółce leśnej Bielawy. Szkółka Leśna Bielawy mieszcząca się na terenie Torunia jest jednym z najnowocześniejszych obiektów tego typu w kraju i jedyną taką szkółką na całym Pomorzu i Kujawach. To stąd trafiają sadzonki do odnowień powierzchni poklęskowych w Borach Tucholskich, powstałych na skutek nawałnicy w 2017 roku. Dzięki rozbudowie szkółki, produkcja sadzonki kontenerowej osiągnie poziom ok. 7 mln sztuk rocznie. Pomimo, że profilem produkcji jest jednoroczna, mikoryzowana sadzonka sosny pospolitej, w swojej ofercie szkółka posiada szeroką gamę kontenerowych sadzonek gatunków liściastych i gatunków ozdobnych takich jak świerk kłujący czy jodła kaukaska. Na plantacji świerkowej położonej na szkółce, w sezonie świątecznym można zaopatrzyć się w choinki zarówno cięte jak i w doniczkach. Szczegóły oferty oraz inne informacje na temat Nadleśnictwa Dobrzejewice można znaleźć na fanpage’u oraz stronie internetowej www.dobrzejewice.torun.lasy.gov.pl Tekst: Kamila Czajka Zdjęcia: Kamila Czajka, Bogusław Kashyna

EKO FUNDUSZE

Drawieński PN z dotacją na sprzęt do ochrony przyrody przed pożarami i szkodnictwem Jeszcze szybsze i sprawniejsze reagowanie na ewentualne zagrożenia, jak pożary czy destruktywne działania kłusowników – takie korzyści przyniesie realizacja projektu pn. Ochrona przeciwpożarowa oraz ograniczenie zagrożeń i szkodnictwa dla zachowania różnorodności biologicznej i krajobrazowej na terenie Drawieńskiego Parku Narodowego. Całkowity koszt tego przedsięwzięcia to 282 tys. zł, z czego ponad 206 tys. zł stanowi dotacja z NFOŚiGW. Drawieński Park Narodowy (DPN), chcąc zapewnić swoim bogatym zasobom przyrodniczym odpowiednią ochronę, zwrócił się z wnioskiem o dofinansowanie do Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, który wyszedł naprzeciw tym oczekiwaniom. Stosowna umowa została podpisana w siedzibie Narodowego Funduszu przez Dyrektor Departamentu Ochrony Przyrody i Edukacji Ekologicznej NFOŚiGW Małgorzatę Adamską oraz Dyrektora DPN dr. inż. Pawła Bilskiego. Działania ochronne będą prowadzone na terenach DPN stanowiących centralną część dwóch obszarów Natura 2000: PLB320016 Lasy Puszczy nad Drawą oraz PLH320046 Uroczyska Puszczy Drawskiej. Priorytetowym celem przedsięwzięcia jest ochrona przeciwpożarowa ekosystemów nieleśnych Parku przy użyciu lekkiego samochodu patrolowo-gaśniczego z wysokociśnieniowym modułem gaśniczym. Pojazd ten ma być wykorzystywany do gaszenia pożarów w zarodku, dogaszania i dozorowania pożarzysk oraz działań profilaktycznych poprzez patrolowanie terenu chronionego. Atutem zakupionego samochodu będzie jego nieduża masa, pozwalająca dotrzeć do terenów często niedostępnych dla ciężkiego sprzętu Państwowej Straży Pożarnej. Szczególnie zagrożonymi zasobami na terenie DPN są takie formacje roślinne, jak: śródleśne łąki, torfowiska, wrzosowiska oraz ekosystemy występujące na granicy wodno-lądowej, np. trzcinowiska. Zagrożenia są spotęgowane przez destrukcyjne działania turystów i miejscowej ludności. Planowane poczynania ochronne są zgodne z dwoma rozporządzeniami: Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów oraz Ministra Środowiska w sprawie zadań ochronnych dla Drawieńskiego Parku Narodowego. Trzeba przy tym dodać, że niezwykle potrzebne działania przeciwpożarowe w parkach narodowych są zarazem bardzo kosztowne. W ich zakres wchodzi stworzenie i remontowanie dojazdów pożarowych, nabycie i utrzymanie w gotowości specjalistycznego sprzętu gaśniczego, wytyczanie i odnawianie pasów przeciwpożarowych oraz przygotowanie i wykorzystywanie na bieżąco nowoczesnych systemów łączności. Organizowane są też zwiady lotnicze, obserwacja przeciwpożarowa oraz dyspozytornie alarmowo-sygnalizacyjne. Drugim celem projektu jest zaopatrzenie Straży DPN w sprzęt, który zwiększy – szczególnie w nocy i przy niekorzystnych warunkach meteorologicznych – możliwości działań prewencyjnych i interwencyjnych wobec zagrożeń dla ekosystemów ze strony człowieka. Chodzi przede wszystkim o szkodnictwo wynikające z naruszania obowiązujących w Parku przepisów i zakazów. – Ryzyko pożaru występuje nawet w ekosystemie leśnym na poły wodnym, z jakim mamy do czynienia u nas – wyjaśnił po podpisaniu umowy Dyrektor DPN dr inż. Paweł Bilski. – Na terenie Drawieńskiego Parku Narodowego prawie 100 ha zajmują wody. To 20 akwenów o długiej linii brzegowej, często jeziora rynnowe z bardzo szeroką strefą szuwarową. Szczególnie w okresach wczesnej wiosny i późnej jesieni, kiedy szuwary już wysychają, są takie miejsce, gdzie pożar może się pojawić, mimo iż roślinność jest w wodzie. Były już sytuacje, że właśnie od jeziora wyszedł ogień. A niedawno przeżyliśmy pożar od pioruna, po uderzeniu którego coś się rozżarzyło i niesione przez wiatry spowodowało pożar na prawie dwóch hektarach. Właśnie w takich sytuacjach jest niezbędny sprzęt, który zamierzamy nabyć z pomocą NFOŚiGW. Nasz park ma specyficzny kształt litery V, przez co odległości, które trzeba przebyć są bardzo duże. Chcemy jak najszybciej dojeżdżać, lokalizować pożar i gasić ogień już w zarodku.

Dyrektor DPN zaznaczył, że auto będzie wykorzystywane także przez Straż Parku w celu przeciwdziałania szkodnictwu. Zakupiono już foto-pułapki z automatycznym przekazem zdjęć, gogle wizyjne, czy sprzęt do obsługi systemu sprzedaży i ewidencji biletów. Jeżeli pojawi się kłusownik, np. na jeziorze, to strażnicy po otrzymaniu fotograﬁi intruza albo jego samochodu, będą mogli odpowiednio zareagować, zanim niepożądana osoba zejdzie z terenu. – W ten sposób ograniczymy wejścia do Parku intruzów, którzy przyczyniają się do niszczenia ekosystemów – zapewnił dr inż. Paweł Bilski, dodając, że zakupiony sprzęt przyda się także w monitorowaniu ruchu zwierząt, na przykład trzech watah wilków, które występują na obszarze DPN. Generalnie dzięki dotacji z NFOŚiGW zapewniona będzie wszechstronna ochrona przyrody i ścisły monitoring tego, co się dzieje w różnych miejscach Drawieńskiego Parku Narodowego. Doﬁnansowanie przedsięwzięcia umożliwia program priorytetowy NFOŚiGW Ochrona i przywracanie różnorodności biologicznej i krajobrazowej, Część 1) Ochrona obszarów i gatunków cennych przyrodniczo.

Stara Węgornia, fot. Józef Borsuk

Donansowania na badanie ekosystemów Wykorzystanie metod teledetekcyjnych ułatwia bieżącą i dogłębną ocenę stanu ekosystemów. Takie badanie – dzięki dotacjom ze środków europejskich przekazanym przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej – przeprowadzi w Polsce dziewięć parków narodowych. Nie będzie to ocena jednorazowa, lecz wielokrotna, powtarzana w odpowiednich odstępach czasu. Skorzystają na tym także turyści, gdyż analizy teledetekcyjne pozwalają parkom sprawniej zarządzać ruchem i dbać o bezpieczeństwo zwiedzających. Teledetekcja jest nowoczesną technologią pozyskiwania informacji o obiektach oraz zjawiskach, które zachodzą na powierzchni ziemi, umożliwiającą również poznawanie zachodzących między nimi zależności. Zebrane dane są analizowane, sortowane i odpowiednio interpretowane. Wyjściowo najczęściej mają postać obrazów, które uzyskuje się za pomocą urządzeń technicznych, np. radaru albo sonaru. To pozwala nie wchodzić bezpośrednio w kontakt z badanym obiektem, wykorzystuje się bowiem naturalne zjawiska fizyczne, jak promieniowanie elektromagnetyczne, fale akustyczne albo klasyczną fotografię. Badać można w ten sposób obiekty ruchome i stabilne, cyklicznie lub co pewien, dowolnie wyznaczony czas. Dotacje na badania tego typu zostały przyznane przez NFOŚiGW dzięki działaniu 2.4 Ochrona przyrody i edukacja ekologiczna, prowadzonemu w ramach II osi priorytetowej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020, które Narodowy Fundusz wdraża w porozumieniu z Ministerstwem Środowiska. Dofinansowanie potwierdziły dwustronne umowy podpisane ostatnio w siedzibie NFOŚiGW przez Zastępcę Prezesa Zarządu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Annę Król oraz zarządców poszczególnych parków narodowych.

MODA NA MIÓD

Wielki powrót barci do polskich lasów Miód bartny wytworzony w dziuplach drzew zawiera więcej pyłu kwiatowego, wosku i żywicy drzew, niż ten pochodzący z uli. Przez wieki jego uzyskiwanie opłacało się bardziej niż łowiectwo czy handel drewnem. Polska podjęła próbę przywrócenia barci na swoim terenie. Źródła archeologiczne wskazują, że na ziemiach polskich bartnictwo było znane już 2 tys. lat temu. Rozkwit tej gałęzi rolnictwa miał miejsce w XVI i XVII wieku. Miód bartny był wówczas tak ceniony, że jego uzyskiwanie było zajęciem bardziej dochodowym niż handel drewnem i łowiectwo. Tak działo się aż do XIX wieku. Jak wyjaśnia dr hab. Beata Madras-Majewska, kierownik Pracowni Pszczelnictwa Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, rozwój rolnictwa i związane z tym masowe karczowanie lasów wpłynęło na znaczne zmniejszenie ilości siedlisk pszczół leśnych, przyczyniając się do stopniowego zaniku bartnictwa. Decydującą rolę odegrał wprowadzany w połowie XIX wieku zakaz carski deﬁnitywnie zakazujący chowu pszczół w lasach. Wraz z nim zaginęła wielowiekowa tradycja produkcji miodów bartnych. Spowodowało to zmniejszenie się populacji pszczoły miodnej, w tym rodzimej pszczoły środkowoeuropejskiej i zmiany w leśnych ekosystemach. „W naszej szerokości geograﬁcznej właśnie las był naturalnym środowiskiem bytowania pszczoły miodnej, która przez tysiące lat ewolucji przystosowała się do panujących warunków. Wchodziła w skład naturalnej fauny, a przy tym oddawała nieocenione usługi, zapylając rośliny występujące w zbiorowisku. Działalność pszczoły miodnej podtrzymywała więc bioróżnorodność w środowisku leśnym, a tym samym stabilność tego ekosystemu” – tłumaczy dr hab. Beata MadrasMajewska cytowana w komunikacie SGGW. Polska podjęła próbę przywrócenia na swoim terenie bartnictwa. Największym przedsięwzięciem w tym zakresie jest projekt „Tradycyjne bartnictwo ratunkiem dzikich pszczół w lasach”, który przy wsparciu funduszy norweskich realizowany Nadleśnictwa: Augustów, Supraśl, Maskulińskie i Browsk we współpracy z bartnikami z Baszkirii. Ponieważ projekt ma wiele uwarunkowań, także gospodarczych, Lasy Państwowe poprosiły o wsparcie właśnie naukowców z Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. Próba odtworzenia bartnictwa w Polsce ma na celu przede wszystkim odtworzenie w lasach gospodarczych i leśnych parkach narodowych – przynajmniej lokalnie – zespołu owadów-zapylaczy. Jest również szansą na przywrócenie do ekosystemów leśnych prymitywnej rodzimej rasy pszczoły środkowoeuropejskiej.

"Pszczoły są ważnym ogniwem w biocenozie lasu i mają wpływ na zwiększenie ilości nasion produkowanych przez liczne gatunki drzew. Ich obecność sprzyja naturalnemu odnawianiu się drzewostanu. Zapylane kwiaty drzew i krzewinek leśnych zwiększają plony ich owoców, które z kolei stanowią pokarm wielu gatunków ptaków” – mówi dr MadrasMajewska. Na zwiększeniu populacji dzikich pszczół zyska nie tylko środowisko naturalne. Jak informuje SGGW w przesłanym komunikacie, odpowiednio prowadzone bartnictwo może pełnić "pozaprodukcyjne" funkcje w lasach. Jako dodatkowa atrakcja turystyczna stwarza możliwość kulturalnego ożywienia regionu oraz ewentualnego dodatkowego zarobku dla miejscowej ludności. Bardzo atrakcyjny jest też sam miód bartny – unikatowy produkt pozyskiwany tradycyjnymi sposobami i pochodzący z czystych ekologicznie terenów leśnych. "Pszczoły miodne zasiedlające barcie i kłody wytwarzają miód, który zawiera w swoim składzie nektar i pyłek pochodzący z roślin dziko rosnących w lasach. Charakteryzuje się też wyższą zawartością pierzgi, pyłku kwiatowego, wosku, żywicy drzew oraz spadzi w porównaniu z miodem pochodzącym z ula, co stanowi o wysokim potencjale antyoksydacyjnym produktu" - czytamy w komunikacie SGGW. Istotne znaczenie ma też to, że bartnictwo w znaczny sposób może przyczynić się do ratowania pszczół. Spadek ich liczebności to jedno z większych wyzwań współczesnego rolnictwa i ochrony środowiska. Przywrócenie do ekosystemu prymitywnych rodzimych ras może znacząco poprawić kondycję całego gatunku. Zasiedlone barcie i kłody bartne można dziś znaleźć np. w Lasach Spalskich, Puszczy Świętokrzyskiej, parkach narodowych – Biebrzańskim i Wigierskim. W puszczach północnowschodniej Polski powstało około 40 barci i kłód bartnych. "W ramach części naukowej eksperci z SGGW prowadzili i koordynowali badania dotyczące kondycji pszczół zasiedlających barcie i kłody, ich przynależność rasową oraz jakość miodu" - mówi dr hab. Madras-Majewska. Z przeprowadzonych badań wynika, że kondycja zdrowotna pszczół zasiedlających barcie jest dobra, a zawartość metali ciężkich w owadach, miodzie i wosku nie przekracza obowiązujących norm. serwis PAP

Pańków – Kwatera myśliwska Nadleśnictwa Tomaszów 22-604 Tarnawatka, Pańków 84, tel./fax: 15 87 24 244 / 608 203 395 oee@lasyjanowskie.com

Obiekt Plenerowo-Wypoczynkowy EkoStanica "Bobrówka"

Kwatera turystyczna Nadleśnictwa Zwierzyniec

21-008 Sługocin 13A (Płaskowyż Nałęczowski) Rezerwacje, tel. 22 250 22 99 uzdrowiska@gazeta.pl

22-413 Nielisz, Nielisz 274 tel.846312706 zwierzyniec@lublin.lasy.gov.pl

Domek myśliwski „Koliba" w Dołżycy

www.czaswlas.pl/obiekty/hamernia-1145

38-607 Cisna, Dołżyca koło Cisnej tel. 13 468 63 73, 784 973 568 wolosan@wolosan.pl

Kwatera myśliwska w Wąsoszkach 77-430 Krajenka, Wąsoszki 14 tel. 67 263 34 71, fax 67 263 25 57 zlotow@pila.lasy.gov.pl Leśny Pensjonat Wiatrołom i Kwatera myśliwska Nadl. Trzebielino Wiatrołom 9, 77-200 Miastko Pow.bytowski Tel. 59 858 02 44, od pn-pt w godz. 7-15, 784 040 986 trzebielino@szczecinek.lasy.gov.pl

Domek Łowiecki Nadl. Rudnik 37-420 Rudnik n/Sanem, ul. Rzeszowska 198 tel. 15 876 62 11, 604 188 807 www.czaswlas.pl/obiekty/domek-lowiecki-1144

Pokoje Gościnne - Nadl. Skrwilno

Ośrodek Wypoczynkowy Leśnik w Łagowie

87-510 Skrwilno, ul. Leśna 5 tel. 54 270 00 02 skrwilno@torun.lasy.gov.pl

66-220 Łagów, ul. Chrobrego 10 tel. 68 3412509, fax 68 3412160 lesnik@ta.pl

Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy „Leśnik” w Orzechowie

Pensjonat Leśny "KRYSTYNA" Nadleśnictwo Kluczbork

76-270 Ustka, Orzechowo Tel.: 59 814 46 35 orzechowo@szczecinek.lasy.gov.pl www.orzechowo-morskie.pl

Wierzchy 89 46-200 Kluczbork tel. 784-518-215, 784-515-591 malgorzata.bartman@katowice.lasy.gov.pl

Ośrodek Szkoleniowo Wypoczynkowy „Bażyna”

„Leśnik” Ośrodek Szkoleniowo Wypoczynkowy

72-351 Pogorzelica, ul. Wojska Polskiego 15 tel. 91 38 63 109, kom. 603 187 413 osw.pogorzelica@szczecin.lasy.gov.pl

86-050 Solec Kujawski, ul.Leśna 64 Recepcja - tel. 52 387 16 38 http://www.osw.soleckujawski.lasy.gov.pl

Ośrodek Edukacji Ekologicznej „Lasy Janowskie”

Pokoje gościnne Nadleśnictwa Parczew

23-300 Janów Lubelski, ul. Bohaterów Porytowego Wzgórza 35 tel./fax: 15 87 24 244 / 608 203 395 oee@lasyjanowskie.com

21-230 Sosnowica, ul. Al. Kasztanowa 29 Rezerwacje: Irena Dawidek, tel. 797 017 326 parczew@lublin.lasy.gov.pl

PRENUMERATA grupowa półroczna i roczna dla jednostek PGL LP i innych odbiorców ekopanorama@prasa.com.pl tel. 22 250 22 99 Leśne Ośrodki Szkoleniowe i Wypoczynkowe zachęcamy do zamawiania zestawów egz. EkoLasu dla gości obiektu. W redakcyjnym pakiecie zapewniamy spersonalizowane naklejki (GIFT from) z logo OW na dostarczonych wydawnictwach. Opracowano w oparciu o materiały z PGL LP, GDOŚ i NFOŚiGW Redakcja poszukuje współpracowników z terenu 17 RDLP PRENUMERATA i promocja: 222502299 lasy@prasa.com.pl