Η Παναγία της Ναυπάκτου Η Ναύπακτος για συνολικά πάνω από 100 χρόνια απετέλεσε ενετική κτήση. Οι Βενετοί εξωράισαν την πόλη και την οχύρωσαν διότι ήταν γι' αυτούς σημαντικός σταθμός και λιμάνι στην σπουδαία εμπορική και λοιπή δραστηριότητά τους εντός της Μεσογείου. Το πόσο σπουδαία ήταν η πόλη γι' αυτούς το μαρτυρεί και η ενετική ονομασία της πόλης: Lepanto, πού προέρχεται από τη λαϊκή ονομασία της, δηλ. Έπαχτος. Κοντά στ' άλλα οι Βενετοί ήλθαν σε επαφή και με την ιδιαίτερη τιμή της Παναγίας στην πόλη. Η Παναγία της Ναυπάκτου έγινε έτσι γνωστή στην Ιταλία αλλά και σε όλη την καθολική Ευρώπη ως Madonna di Lepanto. Όταν πλέον ήλθε ο καιρός για την περιβόητη Ναυμαχία της Ναυπάκτου, ο Πάπας Πίος Ε΄ διέταξε για πρώτη φορά την χρήση τού ροζαρίου ή ροδαρίου με την παράκληση στην Παναγία να δώσει τη νίκη στους συνασπισμένους χριστιανούς εναντίον των Τούρκων, οι οποίοι μέχρι τότε ήταν αήττητοι στη θάλασσα. Όταν ανέλπιστα ήλθε η νίκη, αποδόθηκε στην επέμβαση της Παναγίας. Η Παναγία της Ναυπάκτου έκτοτε στη Δύση ονομάστηκε Santa Maria del Rozario ή Madonna di
Lepanto del Rozario. Ο Πάπας όρισε την 7η Οκτωβρίου ως ημέρα εορτής της Παναγίας της Ναυπάκτου για ολόκληρη τη χριστιανική Δύση. Η Nαυμαχία της Ναυπάκτου
ενέπνευσε
πλήθος
καλλιτεχνών
μεγάλοι Τισιανός, Βιτσεντίνο και Δομήνικος
μεταξύ
των
Θεοτοκόπουλος.
οποίων Σε
οι
πολλούς
παρόμοιους πίνακες εικονίζεται η Παναγία να ευλογεί και να δίνει τη νίκη στους χριστιανούς. Ο Piemonte Chilardi έγραψε ότι, όχι η ανδρεία, ούτε τα όπλα, ούτε οι ηγέτες, αλλά η Παναγία έδωσε τη νίκη. Το ίδιο έγραψε και η Ενετική Δημοκρατία στο Palazzo Ducale: Non virtus, non arma, non duces, sed Maria Rozarii vit ores nos
feces.
Η θρησκευτική Αδελφότητα της Παναγίας της Ναυπακτιώτισσας Σύμφωνα με τη μαρτυρία του καταστατικού, η αδελφότητα ιδρύθηκε το 1048 μ.Χ (6556 από κτίσεως κόσμου). Το καταστατικό υπογράφουν 19 κληρικοί και 30 λαϊκοί μεταξύ των οποίων και γυναίκες. Οι σκοποί της αδελφότητας είναι κυρίως πνευματικού χαρακτήρα. Δεσπόζει η μορφή και η τιμή της Θεοτόκου και της εικόνας της. Κάθε μήνα η Παναγία περιφερόταν στα σπίτια των μελών και ετιμάτο με ιερές τελετουργίες. Επίσης η αδελφότητα αφιέρωνε τις προσευχές της στην υγεία των μελών της και στην εν γένει καλή κατάστασή τους εδώ αλλά και πέραν του τάφου.
Γρηγόρης Μαλτέζος