Η ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΤΩΝ ΔΥΟ ΑΝΤΙΠΑΛΩΝ Την αυγή της 7ης Οκτωβρίου ο χριστιανικός στόλος έφθασε στις Εχινάδες, ένα μικρό νησιωτικό σύμπλεγμα στις εκβολές του Αχελώου. Καθώς το φως της ημέρας γινόταν εντονότερο, διαπίστωσαν, κατά τις 7.30 περίπου, ότι μπροστά τους βρισκόταν ολόκληρος ο τουρκικός στόλος. Η απόσταση που τους χώριζε ήταν 14 χιλιόμετρα, πολύ μικρή για να επιχειρήσει κάποιος από τους δύο αντιπάλους να διαφύγει. Οι στόλοι ήταν αδύνατο να αποφύγουν τη σύγκρουση και έτσι ο χριστιανικός άρχισε να λαμβάνει τις θέσεις που είχαν οριστεί, με τις έξι βενετικές γαλεάσσες να προσπαθούν να σπεύσουν στην πρώτη γραμμή, μπροστά από τα τρία τμήματα του υπόλοιπου στόλου. Ο χρόνος που διέθεταν οι δύο αντίπαλοι για να προετοιμαστούν ήταν αρκετός, επειδή οι γαλέρες κινούντο με σχετικά χαμηλή ταχύτητα. Έτσι , οι δύο στόλοι άρχισαν να πλησιάζουν ο ένας τον άλλο με βραδύτητα, ενώ τα πληρώματα προετοίμαζαν τα πλοία για την σύγκρουση που θα ακολουθούσε. Όταν οι χριστιανοί διέκριναν τα πρώτα τουρκικά πλοία να ξεπροβάλλουν μέσα από την πρωινή ομίχλη, βρίσκονταν περίπου μεταξύ του μικρού νησιού Οξεία και των εκβολών του Αχελώου. Την στιγμή αυτή της συνάντησης τα πληρώματα των άριστα εφοδιασμένων τουρκικών πλοίων αισθάνονταν ήδη κουρασμένα, καθώς το ταξίδι από την Κωνσταντινούπολη στην Κρήτη και από εκεί στις δαλματικές ακτές και πάλι πίσω στο Ιόνιο ήταν μακρύ. ΣΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ Στην
αρχή
της
μάχης
ο
οθωμανικός
στόλος
παρατάχθηκε
περιμένοντας τις κινήσεις των χριστιανών , οι οποίοι έλαβαν θέσεις ανάμεσα στο νησάκι Οξεία και το ακρωτήριο Σκρόφα. Στην εμπροσθοφυλακή βρίσκονταν οχτώ πλοία, ενώ οι έξι γαλεάσσες ανέμεναν πίσω από τον στόλο, κοντά στο νησάκι Οξεία, και έπρεπε να κινηθούν στην προκαθορισμένη θέση τους ταυτόχρονα με την ανάπτυξη του υπόλοιπου στόλου. Τα πλοία του τούρκικου στόλου ήταν περισσότερα, αν και μικρότερα σε μέγεθος. Στην αριστερή
πλευρά της τούρκικης παράταξης υπήρχαν 94 πλοία, κυρίως
γαλέρες αλλά και μικρότερα σκάφη. Στο τούρκικο κέντρο βρίσκονταν 96 πλοία, τα περισσότερα γαλέρες και
στη δεξιά πλευρά 55, σχεδόν όλα
γαλέρες. Στην τούρκικη οπισθοφυλακή είχαν παραταχθεί 30 ελαφρύτερα σκάφη, κυρίως φούστες. Το σύνολο του τουρκικού στόλου έφθανε τα 328 πλοία, αλλά δε διέθετε καθόλου βαριά σκάφη, όπως οι έξι βενετικές γαλέρες των χριστιανών. Ο χριστιανικός στόλος προχώρησε από τις νότιες Εχινάδες, σχηματίζοντας μια γραμμή από βορρά προς νότο. Κανονικά η αριστερή
(βόρεια) πτέρυγα του χριστιανικού στόλου όπου βρίσκονταν οι 50 βενετικές γαλέρες του Αγκοστίνο Μπαρμπαρίγκο, έπρεπε να κάνει πρώτη τον περίπλου του ακρωτηρίου Σκρόφα, για να προστατεύσει την αριστερή πλευρά του κεντρικού τμήματος του στόλου. Πρώτο πέρασε το κέντρο της παράταξης με την ναυαρχίδα του δον Χουάν και μετά η δεξιά πλευρά με αρχηγό τον Τζιαναντρέα Ντόρια. Μπροστά από κάθε τμήμα του στόλου έπρεπε να παραταχθούν από δύο γαλεάσσες, όπως προέβλεπε το αρχικό σχέδιο, για να καλύπτουν με τα βαριά πυροβόλα τους την κίνηση των υπολοίπων πλοίων. Οι γαλεάσσες όμως, επειδή λόγω του όγκου τους ήταν περισσότερο δυσκίνητες από τις γαλέρες, προσπαθούσαν ακόμα να ολοκληρώσουν τους απαιτούμενους ελιγμούς και να λάβουν τις θέσεις τους. Η οπισθοφυλακή των 30 γαλέρων, που διοικούσε ο μαρκήσιος της Σάντα Κρούθ, θα επενέβαινε όπου χρειαζόταν με το σύνολο των δυνάμεων της ή θα έστελνε μεμονωμένα πλοία της για να αναπληρώσουν τυχόν απώλειες στην πρώτη γραμμή. Τα πλοία στην οπισθοφυλακή της χριστιανικής παράταξης προέρχονταν κυρίως από τη Βενετία αλλά και τη Νάπολη, που άνηκε στον βασιλιά της Ισπανίας. Ανάμεσα τους όμως υπήρχαν τρεις παπικές και δύο ισπανικές γαλέρες. Συνολικά, οι χριστιανοί διέθεταν 206 γαλέρες και έξι γαλεάσσες. Το μέγεθος και το πλήρωμα κάθε γαλέρας διέφερε, ανάλογα με τον τύπο σκάφους στον οποίο άνηκε. Οι βενετικές γαλέρες αντιμετώπιζαν έντονο πρόβλημα έλλειψης στρατιωτών αλλά και κωπηλατών. Το πρόβλημα αυτός όμως αντιμετωπίσθηκε με την απόσπαση στρατιωτών από την φρουρά της Κέρκυρας και τη μεταφορά στα βενετικά σκάφη 1.500 Ισπανών και 2.500 Ισπανών που προσέφερε ο Δον Χουάν από τις δικές του δυνάμεις. Στα ισπανικά και ιταλικά πλοία του βασιλιά της Ισπανίας υπήρχε πληθώρα στρατιωτών και ο Δον Χουάν μπορούσε να τους διαθέσει στους συμμάχους του με ευκολία. Ωστόσο, τα βενετικά σκάφη είχαν ένα σημαντικό πλεονέκτημα έναντι όλων των υπολοίπων στρατευμάτων του βασιλιά της Ισπανίας προερχόμενα κυρίως από τις ισπανικές και ιταλικές κτήσεις του βασιλείου του. Στα χριστιανικά πλοία βρισκόταν 40.000 ναύτες και κωπηλάτες. Το σύνολο των ανδρών του χριστιανικού στόλου ανερχόταν σε 70.000. Σημαντικό μέρος των στρατιωτών και των ναυτών που υπηρετούσαν στα βενετικά σκάφη ήταν Έλληνες. Είναι, ωστόσο, δύσκολο να υπολογιστούν ακριβώς, επειδή οι περισσότεροι θεωρούντο Βενετοί υπήκοοι. Το μεγαλύτερο μέρος των
κωπηλατών στις βενετικές γαλέρες ήταν ελεύθεροι άνθρωποι, οι οποίοι κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν και ως μαχητές ή τουλάχιστον δεν υπήρχε κίνδυνος να εξεγερθούν, όπως συνέβαινε με τους σκλάβους που χρησιμοποιούντο στις υπόλοιπες γαλέρες. Η συνολική δύναμη στρατιωτών που διέθεταν οι χριστιανοί στη Ναυμαχία της Ναυπάκτου ανερχόταν σε 5.000 βενετούς, 1500 στρατιώτες του πάπα, 5.000 στρατιώτες, 8.000 ισπανούς, 5.000 Ιταλούς και 4.000 αριστοκράτες τυχοδιώκτες. Το σύνολο των στρατιωτών που επέβαιναν στα χριστιανικά πλοία έφθανε έτσι περίπου στις 30.000. οι περισσότεροι από αυτούς ήταν μισθοφόροι, αμειβόμενοι κυρίως από τον βασιλιά της Ισπανίας. Σε αυτή την κατηγορία άνηκαν περισσότεροι γερμανοί και ιταλοί. Ο τουρκικός στόλος διέθετε 208 γαλέρες, περίπου όσες και οι χριστιανοί. Ο οθωμανικός ναύαρχος όμως είχε στις εντολές του και 56 ελαφρύτερες γαλέρες, κυρίως σκάφη κουρσάρων από το Αλγέρι και την Τύνιδα, καθώς και άλλα 64 ελαφρά σκάφη. Στον τουρκικό στόλο υπηρετούσαν 50.000 ναύτες και κωπηλάτες. Οι στρατιώτες που επέβαιναν στα πλοία ήταν 27.000. Από αυτούς οι 10.000 ήταν γενίτσαροι οι οποίοι προέρχονταν από φρουρές των ελληνικών παραλίων. Υπήρχαν επίσης οι 2.000 σπαχήδες, οι οποίοι σε κανονικές συνθήκες πολεμούσαν έφιπποι. Τις οθωμανικές στρατιωτικές δυνάμεις τις συμπλήρωσαν 4.000 τυχοδιώκτες. Παρότι ο τουρκικός στόλος διέθετε ίση δύναμη των γαλερών και στρατιωτών με το χριστιανικό και υπερτερούσε σε ελαφρά σκάφη υστερούσε σημαντικά σε αριθμό και ισχύ πυροβόλων. Τέλος οι Οθωμανοί στρατιώτες ήταν οπλισμένοι κυρίως με τόξα, ενώ οι αντίπαλοι διέθεταν πολλά αρκεβούζια τα οποία έπλητταν τον στόχο σε μεγαλύτερη απόσταση και είχαν μεγαλύτερη διατρητική ισχύ.
Η ΠΑΡΑΤΑΞΗ ΤΩΝ ΑΝΤΙΠΑΛΩΝ Στην
αρχή
της
μάχης
η
αριστερή
πτέρυγα
του
Αγκοστίνο
Μπαρμπαρίγκο παρατάχθηκε έχοντας το βόρειο άκρο της κοντά στην ακτή. Επειδή το τμήμα που διοικούσε ο ίδιος θα βρισκόταν κοντά στην ακτή, φρόντισε να τοποθετήσει το βορειότερο σημείο το πλησιέστερο στην ακτή την δική του γαλέρα και στη συνέχεια, διέταξε τα υπόλοιπα πλοία της αριστερής πτέρυγας των χριστιανών να παραταχθούν προς το νότο. Φρόντισε επίσης να αφήσει ανάμεσα στα σκάφη και την ακτή μια απόσταση ασφαλείας μήκους περίπου 1,5 χιλιομέτρου. Επιπλέον, τα πλοία της πτέρυγας του Μπαρμπαρίγκο δεν ευθυγραμμίστηκαν με τα υπόλοιπα της
χριστιανικής δηλαδή
παράταξης, αλλά τοποθετήθηκαν περισσότερο ανατολικά,
πιο μπροστά από τα υπόλοιπα. Στο βορειότερο σημείο της
παράταξης μετά την γαλέρα του Μπαρμπαρίγκο, είχε λάβει θέση η γαλέρα του Αντόνιο ντα Κανάλε. Τα περισσότερα πλοία της αριστερής πλευράς ήταν βενετικά που υπάγονταν στον βασιλιά της Ισπανίας. Οι δυο γαλεάσσες που προστάτευαν την παράταξη των Βενετών είχαν ως κυβερνήτες τον Αμπρότζιο Μπραγκαντίν και τον συγγενή του Αντόνιο Μπραγκαντίν. Απέναντί τους τέθηκε η δεξιά πτέρυγα των Τούρκων με διοικητές τον Μεχμέτ Σουλίκ Σιρόκο, κυβερνήτη της Αλεξάνδρειας ο οποίος τοποθέτησε τη γαλέρα του απέναντι στη γαλέρα του Μπαρμπαρίγκο, και τον Μεχμέτ Μπεγκ, σαντζάκμπεη της Χαλκίδας του οποίου η γαλέρα θα αντιμετώπιζε το σκάφος του Κουερίνι. Η παράταξη των Τούρκων κάλυπτε μεγαλύτερη έκταση από αυτή των χριστιανών. Οι Οθωμανοί είχαν την δυνατότητα να επιχειρήσουν υπερφαλάγγιση των αντιπάλων τους σε μια τέτοια περίπτωση όμως θα ήταν υποχρεωμένοι να πλεύσουν κοντά στην ακτή. Στην βόρεια πλευρά, τα τούρκικα σκάφη κάλυπταν μεγαλύτερη έκταση από τα χριστιανικά. Μάλιστα τα οθωμανικά σκάφη είχαν αρκετό χώρο για να κινηθούν κυκλωτικά. Σύμφωνα με το σχέδιο του Δον Χουάν τα πλοία της δεξιάς πλευράς των χριστιανών θα προστατεύονταν από τις γαλεάσσες του Αντρέα ντα Πεζάρο και του Πιέτρο Πιζάνη. Οι έξι βενετικές γαλεάσσες κινούνταν με μικρότερη ταχύτητα από τις υπόλοιπες γαλέρες. Ειδικά οι δυο γαλεάσσες που είχαν αναλάβει να καλύπτουν την νότια πλευρά του χριστιανικού στόλου χρειαζόταν 90 λεπτά για να φτάσουν στην θέση τους με αποτέλεσμα, όταν άρχισε η σύγκρουση να μην έχουν φτάσει ακόμα. Την καθυστέρησή τους εκμεταλλεύτηκε ο έμπειρος κουρσάρος Ουλούτζ Αλή, διοικητής της αντίπαλης τουρκικής πλευράς. Το κυριότερο χαρακτηριστικό στη νότια πλευρά ήταν ότι τα πληρώματα και των 2 αντιπάλων αποτελούνταν από μισθοφόρους. Ο λόγος για τον οποίο ο Ντόρια συμμετείχε στην εκστρατεία ήταν ότι η πατρίδα του χρειαζόταν την υποστήριξη του βασιλιά της Ισπανίας και του πάπα. Στην οπισθοφυλακή των χριστιανών τοποθετήθηκαν 38 γαλέρες με διοικητή των δον Αλβάρο ντε Μπαθαν. Οι 8 από αυτές αποτελούσαν ως τότε την προφυλακή του στόλου με διοικητή τον Τζιοβάνι
ντι
Καρντόνα.
Αποστολή
της
οπισθοφυλακής
ήταν
να
παρακολουθεί τις εξελίξεις και να αποστέλει βοήθεια στα σημεία που ήταν απαραίτητο. Η οπισθοφυλακή δηλαδή δεν αποτελούσε μια ενιαία δύναμη που θα μπορούσε να κινηθεί αυτόνομα, αλλά ένα σύνολο εφεδρικών σκαφών τα οποία έπρεπε να ελίσσονται ανάλογα με την εξέλιξη της ναυμαχίας. Ο Αλβάρο ντε Μπαθάν είχε προετοιμάσει όλες τις μεγάλες λέμβους που υπήρχαν στα σκάφη της οπισθοφυλακής, επειδή σε περισσότερες γαλέρες μπορεί να παρουσιαζόταν ανάγκη για περισσότερους στρατιώτες, έτσι είχε
την δυνατότητα να μεταφέρει με ταχύτητα ανθρώπους ή εφόδια όπου χρειαζόταν. ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΕΤΟΙΜΑΣΙΕΣ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ Προτού αρχίσει η μάχη ο Δον Χουάν επιβιβάσθηκε σε ένα ελαφρύ σκάφος και πέρασε μπροστά από όλα τα πλοία του στόλου για να εμψυχώσει τους άντρες του. Όταν τελείωσε η επιθεώρηση ο Δον Χουάν
επέστρεψε στην
ναυαρχίδα του και διέταξε να ξεδιπλώσουν τις σημαίες για να αρχίσει η ναυμαχία. Στη γαλέρα του δον Χουάν απλώθηκε το λάβαρο της ιερής συμμαχίας που έφερε την παράσταση σταύρωσης. Σε όλα τα πλοία γίνονταν οι απαραίτητες προετοιμασίες για την μάχη, δηλαδή μεταφέρονταν όπλα και πυρομαχικά κοντά στα πυροβόλα ενώ τα καταστρώματα καθαρίζονταν από όλα τα περριτά αντικείμενα, ώστε να διευκολύνεται
η κίνηση των
στρατιωτών επάνω σε αυτά. Δεδομένου ότι η εποχή εκείνη βρισκόταν τεχνολογικά στο μεταίχμιο μεταξύ των αρχαίων πολέμων και της περιόδου των
πυροβόλων
όπλων,
χρησιμοποιήθηκε
μια
ποικιλία
όπλων.
Τα
πληρώματα είχαν στήσει ειδικά εμπόδια στην πλευρά των σκαφών για να αποτρέψουν ενδεχόμενη απόβαση των εχθρών. Σε κάθε χριστιανική γαλέρα υπήρχαν 200 στρατιώτες ενώ στα πλοία των διοικητών 300 ή 400 ανάλογα με τον βαθμό του κυβερνήτη. Πριν από τη ναυμαχία αφαιρέθηκαν οι αλυσίδες από τους χριστιανούς κωπηλάτες
που ήταν κατάδικοι στις γαλέρες του
χριστιανικού στόλου και τους δόθηκε υπόσχεση ότι σε περίπτωση νίκης θα απελευθερώνονταν. Τέλος, κοντά στους στρατιώτες και τους χειριστές των πυροβόλων των χριστιανικών πλοίων, τοποθετήθηκαν τρόφιμα ώστε να διευκολύνεται η σίτισή τους. Καθώς προχωρούσαν οι ετοιμασίες μεγάλωνε ο θρησκευτικός φανατισμός στις δυο πλευρές. Στην χριστιανική παράταξη ιερείς ή κυβερνήτες μετέφεραν τον Εσταυρωμένο από την πλώρη ως την πρύμνη καλώντας τα πληρώματα να υπερασπιστούν την χριστιανική πίστη και διαβεβαίωναν ότι ο Χριστός θα πολεμήσει μαζί τους εκείνη τη μέρα. Οι εκκλήσεις εκείνες είχαν σημαντικό ψυχολογικό αντίκτυπο στους άντρες οι οποίοι άφηναν τις διαφορές και τις αντιπαλότητές τους. Έτσι οι ναύτες συγχωρούσαν τους συναδέλφους τους για όσα είχαν συμβεί στο παρελθόν και υπόσχονταν να πολεμήσουν γενναία για τη νίκη. Με τον τρόπο αυτό παραμερίστηκε σε κάποιο βαθμό η αντιπαλότητα μεταξύ βενετών και γενουατών. Στα βενετικά σκάφη ειδικά, ήταν έντονη η επιθυμία εκδίκησης για όσα είχαν διαπράξει οι Τούρκοι στους γενναίους υπερασπιστές της Αμμοχώστου. Τα πληρώματα ανακαλούσαν στη μνήμη τους το μαρτυρικό θάνατο
του
Μπαρμπαρίγκο
και
υπόσχονταν
να
τιμωρήσουν
τους
Οθωμανούς για όλες τις βιαιοπραγίες που είχαν διαπράξει εις βάρος των
Χριστιανών. Κατά τις 09.00 όλα ήταν έτοιμα για τη σύγκρουση. Ωστόσο δεν είχαν ακόμα λάβει θέση όλα τα χριστιανικά σκάφη. Οι δύο γαλεάσσες που είχαν αναλάβει να καλύψουν την νότια πλευρά του χριστιανικού στόλου, όπως και η οπισθοφυλακή, δεν είχαν φτάσει στην καθορισμένη θέση τους. Στο μεταξύ, οι 2 στόλοι πλησίαζαν ο ένας τον άλλον με μικρή ταχύτητα ώστε να κρατήσουν οι γαλέρες τον σχηματισμό τους. Τα πλοία είχαν παραταχθεί κοντά το ένα στο άλλο όσο χρειαζόταν για να μην χτυπούν τα κουπιά μεταξύ τους. Από τα χριστιανικά σκάφη ακούγονταν ύμνοι προς τον Χριστό και την Παναγία. Σε όλες τις γαλέρες επικρατούσε ο σκληρός ήχος των τυμπάνων που έδινε ρυθμό στους κωπηλάτες. Ο Δον Χουάν διέταξε τους πυροβολητές της ναυαρχίδας του να ρίξουν μια βολή. Η πρόσκληση του αντίπαλου αρχηγού στη σύγκρουση αποτελούσε επίδειξη ιπποτικού πνεύματος από την νοοτροπία της εποχής. Η θάλασσα ήταν ήρεμη, ένα ελαφρύ αεράκι έπνευσε όμως από τα δυτικά δίνοντας ώθηση στις χριστιανικές γαλέρες και στέλνοντας όλο τον καπνό από τα πυροβόλα στην πλευρά των Τούρκων. Στο μεταξύ, καθώς ο ήλιος προχωρούσε στον ουρανό ακολουθώντας πορεία προς τη Δύση, τύφλωνε τα τούρκικα πληρώματα. Η πρώτη βολή των Οθωμανών εξαπολύθηκε από την τούρκικη ναυαρχίδα, το σκάφος του Αλή Πασά. Πρόκειται για απάντηση στην πρόσκληση του Δον Χουάν. Οι Τούρκοι διοικητές της δεξιάς και της αριστερής πτέρυγας, ο Μεχμέτ Σιρόκο και ο Ουλούτζ Αλή αντίστοιχα, μιμήθηκαν αμέσως τον Αλή Πασά, ρίχνοντας μια βολή με τα πυροβόλα των ναυαρχίδων τους. Η κίνησή τους αυτή έδωσε το σύνθημα για γενική επίθεση. Ο όρος «επίθεση» βέβαια, δεν αποδίδει ακριβώς αυτό που ακολούθησε αφού οι γαλέρες κινούνταν με εξαιρετική βραδύτητα για τα δεδομένα της εποχής μας. Η ταχύτητα τους κατά τη φάση αυτή της ναυμαχίας ήταν περίπου πέντε κόμβοι, επομένως ο ρυθμός ήταν αργός. Όταν πλησίασαν περισσότερο τον αντίπαλο ο ρυθμός των τούρκικων γαλερών επιταχύνθηκε και οι στρατιώτες που επέβαιναν σε αυτές άρχισαν να βγάζουν πολεμικές ιαχές. Η αριστερή πλευρά των χριστιανών όμως, υπό την ηγεσία του Αγκοστίνο Μπαρμπαρίγκο, δεν δίστασε να αντιδράσει ανάλογα. Με αποτέλεσμα οι χριστιανικές γαλέρες να κινηθούν γρήγορα και να εμποδίσουν τους Τούρκους να τις κυκλώσουν.
Η ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΣΤΟΝ ΒΟΡΕΙΟ ΤΟΜΕΑ Όταν άρχισε η τουρκική επίθεση, οι βενετικές γαλεάσσες, είχαν μόλις λάβει τις θέσεις τους μπροστά στον χριστιανικό στόλο. Από το σημείο εκείνο υποδέχτηκαν τους Τούρκους με μια αιφνίδια θανατηφόρο ομοβροντία. Πρώτη βολή εξαπολύθηκε γύρω στις 10.20 από μία γαλεάσσα του κέντρου,
ενώ η δεύτερη, που βρισκόταν δίπλα της, την ακολούθησε αμέσως. Αλλά και οι γαλεάσσες της βόρειας πτέρυγας, άρχισαν να ρίχνουν βολές. Οι τελευταίες αγωνίστηκαν με περισσότερο πάθος γιατί οι κυβερνήτες τους Αμπρότζιο και Αντόνιο Μπραγκαντίν ήταν συγγενείς του υπερασπιστή της Αμμοχώστου και επιθυμούσαν να εκδικηθούν για τον μαρτυρικό θάνατό του. Οι κυβερνήτες των δύο γαλεασσών συγκέντρωσαν τις πρώτες βολές τους εναντίον μίας εντυπωσιακής τουρκικής γαλέρας. Η τρίτη βολή έπληξε το τουρκικό σκάφος την πλώρη, λίγο κάτω από την ίσαλο γραμμή. Οι πρώτες αυτές βολές των γαλεασσών στάθηκαν η αιτία ώστε οι Τούρκοι να ανακαλύψουν με έκπληξη ότι η αναφορά του κουρσάρου Καρακόζα για τις δυνάμεις των χριστιανών ήταν ανακριβής. Ο Καρακόζα τους είχε διαβεβαιώσει ότι τέτοιου είδους πλοία δεν υπήρχαν στο χριστιανικό στόλο και τώρα, για να φθάσουν ως αυτόν, τα τουρκικά σκάφη έπρεπε να περάσουν από την θανατηφόρο ζώνη πυρός που είχαν δημιουργήσει οι γαλεάσσες με τα βαριά πυροβόλα τους. Επιπλέον, ο αέρας έφερνε όλο τον καπνό από τα πυροβόλα προς το μέρος τους, τυφλώνοντας τους. Έτσι, οι γαλεάσσες κατόρθωσαν να προξενήσουν βαριές ζημιές στον τουρκικό στόλο. Μετά από αυτά ο πανικός δεν άργησε να επικρατήσει σε κάποια σημεία της τουρκικής παράταξης. Ναυαγοί, βαρέλια, όπλα, ιστία, ξάρτια και ξύλα από τα πλοία επέπλεαν, ενώ οι κραυγές των δεμένων κωπηλατών που βυθίζονταν μαζί με τα σκάφη τους αντηχούσαν ολόγυρα. Εκτός από τις ζημιές που προκάλεσαν, τα πυροβόλα των γαλεασσών αλλάξουν
πορεία,
υποχρέωσαν πολλά τουρκικά σκάφη να
προκειμένου
να
προστατευτούν.
Έτσι,
όχι
μόνο
προξένησαν αναστάτωση στην οθωμανική παράταξη, αλλά και διατάραξαν το σχηματισμό της. Ήταν η πρώτη φορά που χρησιμοποιούνταν γαλεάσσες σε ναυμαχία, και πράγματι τα πλοία αυτά απέδειξαν αμέσως την αξία τους, προκαλώντας με τα πυροβόλα τους πολύ μεγάλες απώλειες σε όλο τον τουρκικό στόλο. Ο Μεχμέτ Σιρόκο, ο διοικητής της δεξιάς πλευράς του τουρκικού στόλου, εγκατέλειψε την παράταξη και κινήθηκε προς την ακτή. Σκοπός του ήταν να επιτεθεί στην αριστερή πτέρυγα των χριστιανών και, αν ήταν δυνατό, να την υπερφαλαγγίσει, κτυπώντας τις αντίπαλες γαλέρες στα πλευρά. Έτσι χωρίστηκαν σε τρεις ομάδες. Ο Τούρκος ναύαρχος σχεδίαζε να απασχολήσει τα χριστιανικά σκάφη με τα δύο τρίτα των πλοίων του, την ώρα που ο ίδιος με τις υπόλοιπες γαλέρες θα επιχειρούσε να υπερφαλαγγίσει πλέοντας κοντά στην ακτή. Αμέσως όμως οι δύο βενετικές γαλεάσσες κινήθηκαν ανάλογα, για να αντιμετωπίσουν τον ελιγμό των Οθωμανών. Αυτή που βρισκόταν βορειότερα πραγματοποίησε στροφή προς βορρά και άρχισε να βάλει εναντίον της ομάδας σκαφών που προσπαθούσαν να
υπερφαλαγγίσουν τη χριστιανική παράταξη. Τα σκάφη αυτά επειδή βρέθηκαν με το πλευρό στραμμένο προς τα πυροβόλα της γαλεάσσας, υπέστησαν πολλές ζημιές. Η δεύτερη γαλεάσσα διατήρησε τη θέση της και συνέχισε να βάλει εναντίον των σκαφών που βρίσκονταν μπροστά της και προσπαθούσαν να προσεγγίσουν τις χριστιανικές γαλέρες. Οι χριστιανικές γαλέρες κινήθηκαν γρήγορα και εμπόδισαν τους Τούρκους να τις κυκλώσουν. Τότε ο Μεχμέτ Σιρόκο διέταξε τα πλοία του να πλησιάσουν περισσότερο
την
ακτή.
ΤΟ ΑΠΟΚΟΡΥΦΩΜΑ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ΣΤΟΝ ΒΟΡΕΙΟ ΤΟΜΕΑ Η σκληρότερη σύγκρουση στον βόρειο τομέα διεξήχθη στη βόρεια άκρη της χριστιανικής παράταξης. Επτά τουρκικές γαλέρες κατόρθωσαν να περάσουν
βόρεια
αυτής,
με
κίνδυνο
να
την
υπερφαλαγγίσουν.
Ο
Μπαρμπαρίγκο έστρεψε την γαλέρα του προς τα σκάφη αυτά, διατάσσοντας τις γαλέρες που βρίσκονταν δίπλα του να τον μιμηθούν, ορισμένα βενετικά σκάφη όμως δεν πρόλαβαν να στραφούν εγκαίρως και υπέπεσαν θύματα των τουρκικών πλοίων. Από την άλλη πλευρά, οι Τούρκοι είχαν και αυτοί υποστεί πολλά πλήγματα από τις γαλεάσσες και δε διέθεταν πλέον ούτε το σθένος ούτε την ισχύ για να διασπάσουν την χριστιανική παράταξη. Έτσι, οι προσπάθειες των Τούρκων επικεντρώθηκαν στο σκάφος του Αγκοστίνο Μπαρμπαρίγκο το οποίο βρέθηκε σε δύσκολη θέση, καθώς βαλλόταν από παντού. Τον Βενετό ναύαρχο έσπευσε να βοηθήσει ο ανιψιός του, Μαρίνο Κονταρίνι. Γύρω από τα σκάφη, εκείνη την στιγμή, ο ουρανός είχε καλυφθεί από τον καπνό των πυροβόλων, ενώ μία βροχή από βέλη και βλήματα αρκεβουζίων έπεφτε από το ένα σκάφος στο άλλο. Ενώ η ένταση της σύγκρουσης είχε κορυφωθεί γύρω από τη γαλέρα του Μπαρμπαρίγκο, τα πλοία στην αντίθετη άκρη της βόρειας χριστιανικής πλευράς είχαν μείνει ανενόχλητα. Έτσι, δόθηκε η ευκαιρία στον Μάρκο Κουερίνι να στραφεί με όσα σκάφη βρίσκονταν γύρω του προς βορρά και να πλήξει
τα
τουρκικά
σκάφη
που
έπλεαν
κοντά
στη
γαλέρα
του
Μπαρμπαρίγκο. Οι τουρκικές γαλέρες, αιφνιδιάστηκαν από την επίθεση των πλοίων του Κουερίνι στο αριστερό πλευρό και την πρύμνη. Η ορμή των γαλέρων του Κουερίνι, μάλιστα, ήταν τόση, ώστε ώθησε τα τουρκικά σκάφη προς την ακτή και τους επικίνδυνους υφάλους της. Τα πληρώματα, ωστόσο, αντέδρασαν πολεμώντας λυσσαλέα, προκειμένου να αποφύγουν την παγίδευση τους ανάμεσα στα πυρά των Βενετών και την επικίνδυνη ακτή.
Όσο
η
ναυμαχία
μαινόταν
γύρω
του,
ο
Βενετός
ναύαρχος
Μπαρμπαρίγκο βρισκόταν κάτω από το κατάρτι της γαλέρας του. Η ηλικία του τον εμπόδιζε να λάβει ενεργό μέρος στην σύγκρουση. Από τη θέση του όμως μπορούσε να συντονίζει το πλήρωμα για την υπεράσπιση του σκάφους. Του στάθηκε δύσκολο όμως να ακουστεί από τον θόρυβο που προκαλούσαν τα πυροβόλα. Γι αυτό, λοιπόν, σήκωσε την προσωπίδα του κράνους του. Ένα βέλος όμως τον κτύπησε στο μάτι, μεταφέρθηκε στο αμπάρι για μεγαλύτερη ασφάλεια και, στη συνέχεια, επέστρεψε στο κατάστρωμα για να συντονίσει την άμυνα του σκάφους. Βέβαια, η έλλειψη του Μπαρμπαρίγκο έγινε αισθητή, αφού οι Τούρκοι βρήκαν την ευκαιρία τα ανέβουν στο πλοίο. Γρήγορα όμως οι στρατιώτες του ανασυντάχθηκαν και χάρη στη βοήθεια που πρόσφερε και η γαλέρα του Μαρίνο Κουερίνι κατόρθωσαν να εκδιώξουν τους Τούρκους. Παρά τις δυσκολίες, ο Μεχμέτ Σιρόκο επέμενε στη συνέχιση της επίθεσης, τα πληρώματα του όμως δεν είχαν διάθεση να υπακούσουν. Ενώ οι ίδιοι είχαν απομονωθεί, οι αντίπαλοι τους είχαν την δυνατότητα να ενισχύονται συνεχώς από τις εφεδρείες τους.
Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ Στο κέντρο τα χριστιανικά πλοία υπό την ηγεσία του δον Χουάν έπλευσαν εναντίον των Τούρκων καλυπτόμενα από τα πυρά που εξαπέλυαν οι γαλεάσσες. Συγκεκριμένα, οι δύο βενετικές γαλεάσσες που προστάτευαν το χριστιανικό κέντρο άρχισαν να βάλλουν περίπου στις 11.00, όταν η απόσταση που χώριζε τους δύο στόλους ήταν σχεδόν ένα χιλιόμετρο. Μία από τις βολές έπληξε το πίσω κατάρτι της τουρκικής ναυαρχίδας, προκαλώντας αναστάτωση στο πλήρωμα. Τότε οι τουρκικές γαλέρες χωρίστηκαν σε τρεις ομάδες για να περάσουν μέσα από τη γραμμή πυρός που σχημάτιζαν οι γαλεάσσες. Με αυτή την τακτική όμως η παράταξή τους διασπάστηκε. Οι τουρκικές γαλέρες που βρίσκονταν κοντά στις γαλεάσσες προσπάθησαν να αλλάξουν ελαφρά την πορεία τους για να αποφύγουν τα πυρά από τα δύο ισχυρά βενετικά σκάφη. Έτσι όμως πλησίασαν περισσότερο άλλα τουρκικά σκάφη, προκαλώντας συνωστισμό σε μερικά σημεία. Λόγω του συνωστισμού και της ταχύτητας, πολλά τουρκικά σκάφη συγκρούστηκαν μεταξύ τους, με αποτέλεσμα να προκληθεί ακόμα μεγαλύτερη σύγχυση στα πληρώματα του οθωμανικού στόλου. Ο Αλή πασάς υποχρεώθηκε τότε να διατάξει τους κωπηλάτες της γαλέρας του να μειώσουν ταχύτητα, οπότε τα υπόλοιπα τουρκικά σκάφη που βρίσκονταν γύρω του αναγκάσθηκαν να πράξουν το ίδιο. Με τον τρόπο αυτό τα πλοία του Τούρκου ναυάρχου έμεναν
εκτεθειμένα στα πυρά των γαλεασσών για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, διατηρούσαν όμως την παράταξή τους. Η θάλασσα είχε ήδη γεμίσει φλεγόμενα ναυάγια και έλαμπε από τις βολές των πυροβόλων και τις φωτιές. Κατά την διάρκεια της σύγκρουσης των τουρκικών σκαφών με τις βενετικές γαλεάσσες, οι χριστιανικές γαλέρες παρακολουθούσαν και πλησίαζαν, χωρίς όμως να χρησιμοποιούν τα πυροβόλα τους. Μέχρι τις 11.35 οι δύο πλευρές είχαν πλησιάσει αρκετά , ώστε να αρχίσει η σύγκρουση από κοντινή απόσταση, με βολές από το ένα πλοίο στο άλλο και προσπάθειες εμβολισμού από τους Τούρκους. Ενώ οι χριστιανοί διατηρούσαν ακόμα τις θέσεις τους, οι Τούρκοι των οποίων η παράταξη είχε ήδη κλονιστεί σοβαρά, άρχισαν να επιλέγουν τους στόχους που θα έπλητταν. Έτσι, ο Αλή πασάς, το πλοίο του οποίου προστατευόταν η γαλέρα του Πετράου πασά και άλλες δύο γαλέρες, κατευθύνθηκαν προς την ναυαρχίδα του δον Χουάν. Κατά τις 11.40 η απόσταση που χώριζε τους δύο αντιπάλους ήταν πλέον ελάχιστη. Τα πυροβόλα όλων των χριστιανικών σκαφών εξαπέλυσαν τότε ομοβροντίες, προκαλώντας μεγάλες απώλειες και αναστάτωση στους Τούρκους. Τη σύγκρουση των γαλερών ακολούθησαν και μεμονωμένες συγκρούσεις μεταξύ σκαφών ή μικρών ομάδων. Στο μεταξύ οι βολές των πυροβόλων συνεχίζονταν,
ενώ
οι
στρατιώτες
που
βρίσκονταν
στις
γαλέρες
προσπαθούσαν να πλήξουν τους αντιπάλους με βολές από τα αρκεβούζια και τα τόξα, στόχος αρκετά εύκολος, αφού τα καταστρώματα ήταν γεμάτα από ναύτες και στρατιώτες . Οι συγκρούσεις ήταν σκληρές, καθώς οι αντίπαλοι προσπαθούσαν με κάθε τρόπο να ανέβουν στα εχθρικά σκάφη και να εξοντώσουν το πλήρωμά τους . Οι νεκροί και οι βαριά τραυματισμένοι ρίχνονταν στην θάλασσα γεμίζοντάς την με αίμα . Οι κυβερνήτες των γαλερών προσπαθούσαν, όσο ο συνωστισμός το επέτρεπε, να λάβουν την κατάλληλη θέση για να εμβολίσουν κάποιο αντίπαλο σκάφος ή να το πλησιάσουν, ώστε οι στρατιώτες τους να μπορέσουν να του επιτεθούν. Την κατάσταση αυτή δυσχέραιναν οι βομβίδες και άλλοι εμπρηστικοί μηχανισμοί που εκτοξεύονταν από το ένα σκάφος στο άλλο. Παράλληλα, οι κυβερνήτες πρόσεχαν να μην απομακρύνονται από την παράταξή τους, γιατί τότε κινδύνευαν να δεχθούν επίθεση από περισσότερες εχθρικές γαλέρες και να κυκλωθούν. Οι σκηνές αυτές εκτυλίσσονταν μέσα στην αποπνικτική ατμόσφαιρα που δημιούργησε ο καπνός των πυροβόλων.
Η ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΤΩΝ ΔΥΟ ΝΑΥΑΡΧΩΝ Η γαλέρα του Δον Χουάν προσέγγισε αυτή του Αλή πασά με σταθερή ταχύτητα. Τις κινήσεις των δύο ναυαρχίδων ακολουθούσαν πολλά άλλα
σκάφη. Στη γαλέρα του Αλή πασά επέβαιναν 300 γενίτσαροι, μερικοί χειριστές αρκεβουζίων και 100 τοξότες. Στην γαλέρα του Δον Xουάν βρίσκονταν 400 χειριστές αρκεβουζίων από το σύνταγμα της Σαρδηνίας. Μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα είχαν συγκεντρωθεί γύρω από τα πλοία των δύο ναυάρχων 30 σκάφη τα οποία προσπαθούσαν να υποστηρίξουν τις ναυαρχίδες του στόλου. Τη γαλέρα του Δον Χουάν έσπευσαν να υποστηρίξουν οι γαλέρες
του Μάρκο Αντόνιο Κολόνα και του Βενιέρ. Ο
Βενετός ναύαρχος και ο Ιταλός μισθοφόρος επεδίωκαν τόσο να βρίσκονται στο επίκεντρο της σύγκρουσης, όσο και να καρπωθούν μέρος της δόξας σε περίπτωση νίκης. Οι τρεις χριστιανικές γαλέρες συγκρούστηκαν με επτά τουρκικές και πιο συγκεκριμένα η γαλέρα του Μαρκαντόνιο Κολόνα με το σκάφος του Πετράου πασά. Έσπευσε τότε να τους βοηθήσει η γαλέρα του Λούις ντε Ρεκεζένς, διοικητή της Καστίλλης. Μαζί του έφθασαν και δύο βενετικές γαλέρες που έφεραν τα ονόματα των κυβερνητών τους Τζιοβάνι Λορεντάλ και Κατερίνο Μαλιπιέρο, οι οποίοι σκοτώθηκαν στην προσπάθειά τους να βοηθήσουν τη γαλέρα του Δον Χουάν. Τα πληρώματα των σκαφών τους εξοργίσθηκαν από τον θάνατο των κυβερνητών τους και επιθυμώντας εκδίκηση αιχμαλώτισαν δύο τουρκικές γαλέρες. Στο μεταξύ, οι γαλέρες του Βενιέρ και του Κολόνα είχαν αιχμαλωτίσει άλλα δύο τουρκικά σκάφη. Όσο διήρκησε η σύγκρουση, το σκάφος του Δον Χουάν αντιμετώπισε πέντε τουρκικές γαλέρες, τις οποίες κατόρθωσε να απωθήσει καταστρέφοντας τις τρεις . Η δραματικότερη στιγμή της μάχης έφθασε όταν οι γενίτσαροι από το σκάφος του Αλή πασά κατάφεραν να καταλάβουν την πλώρη της γαλέρας του Δον Χουάν και τη θέση των πυροβόλων που υπήρχαν εκεί. Αμέσως, άλλοι γενίτσαροι από τα γύρω πλοία άρχισαν να μεταφέρονται στην πλώρη της χριστιανικής ναυαρχίδας. Την κατάσταση έσωσε ο Αλβάρο ντε Μπαθάν, ο οποίος έστειλε σε βοήθεια του Δον Χουάν μερικές από τις γαλέρες που κρατούσε στις εφεδρείες. Μεταξύ αυτών ήταν η βενετική ‘’Πίστη’’, με κυβερνήτη τον Τζιοβάνι Μπατίστα Κονταρίνι, ο οποίος κατόρθωσε να βυθίσει μία από τις γαλέρες που προσπαθούσαν να μεταφέρουν ενισχύσεις στην τουρκική ναυαρχίδα. Στην συνέχεια, η ‘’Πίστη’’ έλαβε θέση στο πλευρό της χριστιανικής ναυαρχίδας, προκειμένου να εμποδίσει τα τουρκικά σκάφη να την πλησιάσουν. Κοντά στη ναυαρχίδα του Δον Χουάν στάθηκε και μία ακόμα βενετική γαλέρα, η ‘’Ελπίδα’’. Επίσης ένα ισπανικό σκάφος εμπόδισε μία τουρκική γαλέρα να πλευρίσει τη χριστιανική ναυαρχίδα και να μεταφέρει
σε
αυτή
γενίτσαρους.
Περίπου
στις
12.20
η
σύγκρουση
αντιστράφηκε και πλέον ήταν οι χριστιανοί που προσπαθούσαν με τις επιθέσεις τους να καταλάβουν την τουρκική ναυαρχίδα. Δίπλα στο σκάφος του Αλή πασά βρισκόταν η γαλέρα του Πετράου πασά, στην οποία επιτέθηκε το πλοίο του Μαρκαντόνιο Κολόνα. Αρχικά οι Τούρκοι κατόρθωσαν να
υπερασπιστούν με επιτυχία τα πλοία τους. Οι στρατιώτες που βρίσκονταν στη γαλέρα του Δον Χουάν προσπάθησαν να περάσουν στο σκάφος του Τούρκου ναυάρχου, όμως οι γενίτσαροι τους απώθησαν τρεις φορές, γεγονός που προκάλεσε μεγάλες απώλειες και στις δύο πλευρές. Παναγιώτης Βύρλας
Κυριλής Θοδωρής
Τσέρσακ Όλεγκ
Κουμουνδούρος Νικόλας
Μαλτέζος Βασίλης