ΠΑΝΑΓΙΑ ΝΑΥΠΑΚΤΙΩΤΙΣΣΑ
Η Παναγία Ναυπακτιώτισσα γνωστή και ως Παναγία της Ναυπάκτου ή Madonna di Lepanto είναι εικόνα της Παναγίας και ναός στενά συνδεδεμένος με την ιστορία της Ναυπάκτου, πιθανόν ήδη από τον 5ο αι.μ.Χ.
Η ΠΕΡΓΑΜΗΝΉ ΤΟΥ ΠΑΛΈΡΜΟ Η υπόθεση της Παναγίας της Ναυπάκτου συνδέεται αναπόσπαστα με την ιστορική βυζαντινή περγαμηνή που φυλάσσεται στο Παλέρμο της Σικελίας και
συγκεκριμένα στο αρχείο της Regia Cappella Palatina (Κρατικό Μουσείο τού Παρεκκλησίου τού Παλατιού). Η περγαμηνή αυτή αποτελεί αντίγραφο του καταστατικού θρησκευτικής αδελφότητας του ια΄ αι, που δραστηριοποιούνταν στην περιοχή των Θηβών και με κέντρο τιμής και προσκύνησης την εικόνα της «Υπεραγίας Θεοτόκου της Ναυπακτιωτίσσης» που φυλασσόταν στη Μονή των
Ναυπακτιωτισσών. Η περγαμηνή κατά πάσα πιθανότητα βρέθηκε στο Παλέρμο έπειτα και εξ' αιτίας της επιδρομής των Νορμανδών στην πόλη των Θηβών το 1147
Η Θ Ρ Η Σ Κ Ε Υ Τ Ι Κ Η Α Δ Ε ΛΦ Ο Τ Η ΤΑ Στην κεφαλή της η περγαμηνή φέρει μικρογραφία της Θεοτόκου η οποία παριστάνεται όρθια πάνω σε μαρμαροθετημένο δάπεδο και φέρει γαλάζιο
επενδύτη και πορφυρό χιτώνα. Η Παναγία βρίσκεται σε στάση δεήσεως. Ο συγκεκριμένος εικονογραφικός τύπος της Δεομένης Θεοτόκου ήταν καθιερωμένος από τα μέσα τού ια αι'. Κατά πάσα πιθανότητα, η συγκεκριμένη μικρογραφία αποτελεί αντίγραφο της εικόνας της Παναγίας της Ναυπακτιωτίσσης η οποία είτε μεταφέρθηκε στη Θήβα από τη Ναύπακτο, είτε αποτέλεσε αντίγραφο της αρχικής.
Πάντως η λατρεία της συγκεκριμένης εικόνας τόσο μακριά από την έδρα της αποτελεί στοιχείο για την διαδεδομένη τιμή της.
Ο Ν ΑΟΣ Κ Α Ι Η Λ ΑΤ Ρ Ε Ι Α Τ Η Σ ΠΑΝΑΓΙΑΣ
Η Ναύπακτος από παλαιοτάτων χρόνων ως ιστορική πόλη, είχε κέντρο της την τιμή της Παναγίας Ναυπακτιωτίσσας,
στον ομώνυμο μητροπολιτικό της ναό. Πιθανόν ο ναός χρονολογείται από τον 5ο αι. Το προσκύνημα αυτό ήταν φημισμένο στα χρόνια της βυζαντινής αυτοκρατορίας και της φραγκοκρατίας και απολάμβανε προνόμια και δωρεές από βασιλείς και αυτοκράτορες όπως μας διασώζει ο λόγιος Μητροπολίτης Ναυπάκτου Ιωάννης Απόκαυκος (1217μ.χ). Σ´ αυτούς εντάσσονται οι αυτοκράτορες Αλέξιος Α΄Κομνηνός(1081-1118) και Μιχαήλ Α΄Κομνηνός(1143-1180). Σε Χρυσόβουλο του Θεοδώρου Αγγέλου Κομνηνού Δούκα, Δεσπότη της Ηπείρου, που εξεδόθη το Μάιο του 1228, κατόπιν αιτήσεως του Αποκαύκου, αναφέρεται η απόφασή του να βοηθήσει το μητροπολιτικό ναό της Ναυπάκτου ως αφιέρωσή του στην προστάτιδα της πόλης Θεοτόκο.
Από τις ιστορικές και τις αρχαιολογικές μαρτυρίες, συμπεραίνουμε ότι στην πόλη της Ναυπάκτου από την εποχή της
Εικονομαχίας και μετά - ίσως και από την παλαιοχριστιανική περίοδο - η τιμή και η λατρεία της Θεοτόκου ήταν συνεχής και αδιάσπαστη. Η ζωή της πόλης φαίνεται ότι συνδέθηκε αδιάσπαστα με την λατρεία της κατά την βυζαντινή περίοδο αλλά και ότι η πόλη της Ναυπάκτου αποτέλεσε ένα από τα σπουδαιότερα κέντρα λατρείας της μέσα στην αυτοκρατορία. Η μεταφορά της λατρείας με τη ιδιαίτερη προσωνυμία της Ναυπακτιώτισσας στη μεσοβυζαντινή Θήβα αποδεικνύει την αίγλη και την επέκταση της λατρείας της.
Η Π Α Ν Α Γ Ι Α Τ Η Σ Ν ΑΥ Π Α Κ Τ Ο Υ Κ Α Ι Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Κ Η Ν ΑΥ Μ Α Χ Ι Α Τ Η Σ Ν ΑΥ Π Α Κ Τ Ο Υ
Η Ναύπακτος για συνολικά πάνω από 100 χρόνια απετέλεσε ενετική κτήση. Οι Βενετοί εξωράισαν την πόλη και την
οχύρωσαν διότι ήταν γι' αυτούς σημαντικός σταθμός και λιμάνι στην σπουδαία εμπορική και λοιπή δραστηριότητά τους εντός της Μεσογείου. Το πόσο σπουδαία ήταν η πόλη γι' αυτούς το μαρτυρεί και η ενετική ονομασία της πόλης: Lepanto, πού προέρχεται από τη λαϊκή ονομασία της, δηλ. Έπαχτος. Κοντά στ' άλλα οι Βενετοί ήλθαν σε επαφή και με την ιδιαίτερη τιμή της Παναγίας στην πόλη. Η Παναγία της Ναυπάκτου έγινε έτσι γνωστή στην Ιταλία αλλά και σε όλη την καθολική Ευρώπη ως Madonna di Lepanto.
Όταν πλέον ήλθε ο καιρός για την περιβόητη Ναυμαχία της Ναυπάκτου, ο Πάπας Πίος Ε΄ διέταξε για πρώτη φορά την
χρήση τού ροζαρίου ή ροδαρίου με την παράκληση στην Παναγία να δώσει τη νίκη στους συνασπισμένους χριστιανούς εναντίον των Τούρκων, οι οποίοι μέχρι τότε ήταν αήττητοι στη θάλασσα. Όταν ανέλπιστα ήλθε η νίκη, αποδόθηκε στην επέμβαση της Παναγίας. Η Παναγία της Ναυπάκτου έκτοτε στη Δύση ονομάστηκε Santa Maria del Rozario ή Madonna di
Lepanto del Rozario. Ο Πάπας όρισε την 7η Οκτωβρίου ως ημέρα εορτής της Παναγίας της Ναυπάκτου για ολόκληρη τη χριστιανική Δύση. Η Nαυμαχία της Ναυπάκτου ενέπνευσε πλήθος καλλιτεχνών μεταξύ των οποίων οι μεγάλοι Τισιανός, Βιτσεντίνο και Δομήνικος Θεοτοκόπουλος. Σε πολλούς παρόμοιους πίνακες εικονίζεται η Παναγία να ευλογεί και να δίνει τη νίκη στους χριστιανούς. Ο Piemonte Chilardi έγραψε ότι, όχι η ανδρεία, ούτε τα όπλα, ούτε οι ηγέτες, αλλά η Παναγία έδωσε τη νίκη. Το ίδιο έγραψε και η Ενετική Δημοκρατία στο Palazzo Ducale: Non virtus, non arma, non duces, sed Maria Rozarii vit ores nos feces.
ΠΑΝΑΓΙΑ ΝΑΥΠΑΚΤΙΩΤΙΣΣΑ
MADONNA DI ROSARIO
ΛΑΜΠΡΙΝΗ ΠΛΟΥΜΗ