ΓΥΜΝΑΣΙΟ Μάθημα :
ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
Ημερομηνία :
21 ΙΟΥΝΙΟΥ 2016
ΕΙΣΗ ΓΗΤΗΣ :
ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ
ΥΠΟΤΡΟΦΙΕΣ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2016-2017 ΓΡΑΠΤΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΘΕΜΑΤΑ Κείμενο Ηλία Βενέζη «Αιολική Γη» Λίγα λόγια για την υπόθεση του έργου: Η “Αιολική γη” μας μεταφέρει στα Κιμιντένια, βουνά της Μικράς Ασίας, όπου ζει η οικογένεια του μικρού Πέτρου με αρχηγό τον παππού. Ο Πέτρος ζει σε έναν μαγικό κόσμο γεμάτο παιδικά όνειρα, που όμως σιγά-σιγά γκρεμίζεται όταν έρχεται σε επαφή με τον πόλεμο. Τα μέλη της οικογένειας ζουν τον ξεριζωμό απ’ τον τόπο και τη γη τους και την προσπάθεια να στεριώσουν σε ένα καινούριο μέρος. Ο παππούς έδωσε διαταγή: όλοι να ετοιμάσουνε το μπόγο τους, ό,τι μπορεί να σηκώσει ο καθένας. Γυναίκες κι άντρες τρέχουν από δω κι από κει, κάνουν τις ετοιμασίες τους, ξεφωνίζουν. Πρωί πρωί οι κοντραμπατζήδες1 έστειλαν καβαλαραίους να κοιτάξουν το δρόμο αν ήταν ανοιχτός. Γύρισαν κατά το μεσημέρι. Ο δρόμος είναι κλειστός! Όπου να ΄ναι πλακώσαν οι Τούρκοι! Πρέπει να φύγουμε από θάλασσα! Καίνε, σφάζουν, κ΄ έρχουνται! - Αλίμονό μας! Αλιμονό μας! ολολύζει2 το πλήθος αυτά ακούγοντας. Αλίμονό μας που πρέπει να ξεπατριστούμε3 ! ... Ως την τελευταία στιγμή τούς έμενε η ελπίδα πως θα μπορούσαν να μείνουν στα παράλια ίσαμε που να περάσει η μπόρα κ΄ ύστερα να γυρίσουν στα χωριά τους. Ήταν φανερό πια πως δεν το μπορούσαν. - Αλίμονό μας! Αλίμονό μας! Πρώτα ξεκίνησαν οι πρόσφυγες των χωριών. Τους παρακολουθούμε απ΄ τη μεγάλη πόρτα να χάνουνται στο βάθος. - Η σειρά σας, λέει ο παππούς συγκινημένος. Φεύγουν πρώτα οι άνθρωποι που δούλευαν στο υποστατικό4 μας, γυναίκες και άνδρες. Φορτωμένοι τον μπόγο τους περνούν μπροστά απ΄ τον παππού, που στέκεται στην μεγάλη πόρτα, ένας ένας. Σκύβουν κλαίγοντας, φιλούν το χέρι του, κι εκείνος τους αποχαιρετά και τους ευλογεί. - Στο καλό. Στο καλό. Όλοι φύγανε. - Ε, πάμε κι εμείς Δέσποινα…, λέει στη γιαγιά, της πιάνει το χέρι και το σφίγγει. 1
Το Κοντραμπάντο ήταν ένα λαθρεμπορικό δίκτυο μεταφοράς εμπορευμάτων που έδρασε στον χώρο του Αιγαίου από τον 19ο αιώνα μέχρι την δεκαετία του 1970. Οι κοντραμπατζήδες προέρχονταν από λαϊκά στρώματα και διέθεταν λαϊκό κύρος, ανάλογα με το θάρρος που επιδείκνυαν στις παράτολμες επιχειρήσεις τους. Ήταν δηλαδή ένα είδος «λαϊκών ηρώων». 2
έβγαζαν θρηνητικές κραυγές, θρηνούσαν να εγκαταλείψουμε τις πατρίδες μας 4 υποστατικό: το αγρόκτημα μαζί με το σπίτι του ιδιοκτήτη και τις άλλες εγκαταστάσεις 3
1 από 6
Θα μπαρκάρουμε απ΄ την ακρογιαλιά που είναι κάτω απ΄ το υποστατικό του Βηλαρά. Θα πάμε ίσαμε κει με την νταλίκα5. Πρώτη ανεβαίνει στην καρότσα η γιαγιά. Κλαίει απαρηγόρητα. Τ΄ άσπρα μαλλιά που στεφανώνουν το γλυκό της το πρόσωπο δεν είναι πια φροντισμένα, παίζουν στο λίγο αέρι που φυσά. Τρέμουν τα γόνατά της. Ο παππούς κ΄ η μητέρα μας τη βαστάνε ν΄ ανεβεί. Ύστερα ανεβαίνει η μητέρα μας, ύστερα η Ανθίππη, η Λένα, η Αγάπη. Μείναμε τελευταίοι ο παππούς κι εγώ. Ο παππούς στέκεται μια στιγμή μπρος στη μεγάλη πόρτα του υποστατικού με τα μάτια γυρισμένα σ΄ αυτό. Έπειτα βγάζει το καλπάκι6 του, γονατίζει ταπεινά, σκύβει και φιλά το χώμα που το βλόγησε με τη ζωή του. - Έχε γεια! Μπαίνουμε στο καΐκι που μας περιμένει. Τα άστρα όλα έχουν βγει. Ταξιδεύουν στο Αιγαίο τα παιδικά όνειρά μας. Το κύμα χτυπά τη μάσκα του καϊκιού μας και τα κοιμίζει. Κοιμηθείτε, όνειρά μας. Στην ξένη χώρα που πάμε πρόσφυγες, τι άραγες να μας περιμένει, τι μέρες να είναι ν΄ ανατείλουν; …. Η γιαγιά μας κουράστηκε. Θέλει να γείρει το κεφάλι της στα στήθια του παππού, που έχει καρφωμένα πίσω τα μάτια του μπας και ξεχωρίσει τίποτα απ΄ τη στεριά. Μα πια δε φαίνεται τίποτα. Η νύχτα ρούφηξε μέσα της τα σχήματα και τους όγκους. Η γιαγιά γέρνει το κεφάλι της να το ακουμπήσει στα στήθια που την προστατέψανε όλες τις μέρες της ζωής της. Κάτι την μποδίζει και δεν μπορεί να βρει το κεφάλι ησυχία: Σαν ένας βώλος να είναι κάτω απ΄ το πουκάμισο του γέροντα. - Τι είναι αυτό εδώ; ρωτά σχεδόν αδιάφορα. Ο παππούς φέρνει το χέρι του. Το χώνει κάτω απ΄ το ρούχο, βρίσκει το μικρό ξένο σώμα που ακουμπά στο κορμί του και που ακούει τους χτύπους της καρδιάς του. - Τι είναι; - Δεν είναι τίποτα, λέει δειλά ο παππούς, σαν παιδί που έφταιξε. Δεν είναι τίποτα. Λίγο χώμα είναι. - Χώμα! Ναι, λίγο χώμα απ΄ τη γη τους. Για να φυτέψουν ένα βασιλικό, της λέει, στον ξένο τόπο που πάνε. Για να θυμούνται. Αργά τα δάχτυλα του γέροντα ανοίγουν το μαντίλι όπου είναι φυλαγμένο το χώμα. Ψάχνουν κει μέσα, ψάχνουν και τα δάχτυλα της γιαγιάς, σα να το χαϊδεύουν. Τα μάτια τους δακρυσμένα στέκουν εκεί. - Δεν είναι τίποτα λέω. Λίγο χώμα. Γη, Αιολική Γη, Γη του τόπου μου. Το κείμενο προέρχεται από το μυθιστόρημα του Ηλία Βενέζη «Αιολική Γη», Εκδόσεις «Εστία», και είναι ελαφρά διασκευασμένο για τις ανάγκες της γραπτής εξέτασης. Ερωτήσεις: ΜΕΡΟΣ Α΄ Ομάδα α 1. Να χαρακτηρίσετε ως Σωστές ή Λανθασμένες τις παρακάτω προτάσεις σημειώνοντας Σ ή Λ: α. Οι κάτοικοι της περιοχής, αρχικά δεν είχαν καταλάβει ότι η κατάσταση ήταν τόσο σοβαρή, ώστε θα έπρεπε να εγκαταλείψουν την πατρίδα. Σ β. Η οικογένεια του συγγραφέα ήταν από τις πρώτες που εγκατέλειψε την πατρίδα. Λ γ. Η γιαγιά είναι λιγότερο εκδηλωτική από τον παππού, όταν φεύγει από το σπίτι όπου έζησε όλα της τα χρόνια. Λ δ. Ο παππούς είναι ένα πρόσωπο αξιοσέβαστο στον τόπο του. Σ ε. Ο παππούς νιώθει αμήχανα όταν η γιαγιά ανακαλύπτει το χώμα που κουβαλά μέσα στο πουκάμισό του. Σ Μονάδες 5 5 6
νταλίκα: τούρκικη λέξη που σημαίνει κάρο καλπάκι: τούρκικη λέξη που σημαίνει καπέλο χωρίς γύρο
2 από 6
2. Να χαρακτηρίσετε τον παππού από τα στοιχεία που σας δίνει το κείμενο. Άνθρωπος επιβλητικός με οργανωτικές και ηγετικές ικανότητες, αξιοσέβαστος. Αγαπά την οικογένειά του και κάνει ό, τι είναι δυνατό για να την προστατεύσει. Αγαπά ιδιαίτερα τη γιαγιά. Είναι δεμένος με τον τόπο στον οποίο έζησε όλη του τη ζωή, γι αυτό και ο ξεριζωμός τον πονά πάρα πολύ. Ο ρόλος που έχει ως αρχηγός και προστάτης της οικογένειας τον εμποδίζει να εκδηλώσει τα συναισθήματά του. Έτσι εμφανίζεται ψύχραιμος, νιώθει αμήχανα τη στιγμή που η γιαγιά ανακαλύπτει το χώμα που κουβαλά στο πουκάμισό του και τότε μόνο αφήνει τη συγκίνησή του να φανεί. (Όλοι οι παραπάνω χαρακτηρισμοί πρέπει να επιβεβαιώνονται και με αναφορές στο κείμενο) Μονάδες 5
3. Γιατί πιστεύετε ότι ο παππούς πήρε χώμα μαζί του φεύγοντας από την πατρίδα του; Ο παππούς παίρνει φεύγοντας από την πατρίδα του λίγο χώμα. Κατά βάθος γνωρίζει ότι δεν πρόκειται να επιστρέψει εκεί ποτέ ξανά. Το χώμα συμβολίζει τη γη που αγάπησε τόσο πολύ και που αφήνει πίσω του για πάντα. Παίρνει λοιπόν ένα κομμάτι της μαζί του για να τη θυμάται, για να φυτέψει έναν βασιλικό, όπως λέει στη γιαγιά, και να έχει έτσι την αίσθηση ότι είναι πάντα κοντά της. Μονάδες 5 Ομάδα β 1. Να τοποθετήσετε το ρήμα του κειμένου «γέρνει» (Η γιαγιά γέρνει το κεφάλι της) σε όλους τους χρόνους, διατηρώντας το ίδιο πρόσωπο και τον ίδιο αριθμό: Ενεστώτας Παρατατικός Αόριστος Εξακολουθητικός Μέλλοντας Συνοπτικός Μέλλοντας Συντελεσμένος Μέλλοντας Παρακείμενος Υπερσυντέλικος
γέρνει έγερνε έγειρε θα γέρνει θα γείρει θα έχει γείρει έχει γείρει είχε γείρει Μονάδες 4
2. Να τοποθετήσετε τα παρακάτω ουσιαστικά του κειμένου στη γενική πτώση του πληθυντικού αριθμού: ο παππούς: των παππούδων διαταγή: των διαταγών το πρόσωπο: των προσώπων μητέρα: των μητέρων χώμα: των χωμάτων όνειρα: των ονείρων κύμα: των κυμάτων του γέροντα: των γερόντων τα δάχτυλα: των δαχτύλων της γιαγιάς: των γιαγιάδων Μονάδες 5 3. Να εντοπίσετε τα επίθετα, τις μετοχές και τα επιρρήματα στις παρακάτω φράσεις του κειμένου και να τα τοποθετήσετε σε στήλες: 1.
Κλαίει απαρηγόρητα.
2.
Τα άσπρα μαλλιά δεν είναι πια φροντισμένα. 3 από 6
3.
Ο παππούς στέκεται στην πόρτα του υποστατικού με τα μάτια γυρισμένα σ΄ αυτό.
4.
Γονατίζει ταπεινά, σκύβει και φιλά το χώμα που το βλόγησε με τη ζωή του.
5.
Δεν είναι τίποτα, λέει δειλά ο παππούς, σαν παιδί που έφταιξε.
Επίθετα άσπρα
Μετοχές φροντισμένα γυρισμένα
Επιρρήματα απαρηγόρητα ταπεινά δειλά Μονάδες 6
Ομάδα γ 1. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις του κειμένου με βάση τα συστατικά τους (τη δομή τους). 1. Ο παππούς έδωσε διαταγή. 2.
Ο δρόμος είναι κλειστός!
3.
Η σειρά σας.
4.
Πρώτη ανεβαίνει στην καρότσα η γιαγιά.
5.
Η γιαγιά κουράστηκε. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
απλή
ελλειπτική
επαυξημένη
√ √
1. Ο παππούς έδωσε διαταγή. 2. Ο δρόμος είναι κλειστός!
√
3. Η σειρά σας. 4. Πρώτη ανεβαίνει στην καρότσα η γιαγιά.
√
5. Η γιαγιά κουράστηκε.
√ Μονάδες 5
2. Στις παρακάτω περιόδους του κειμένου να βρεις όλους τους επιρρηματικούς προσδιορισμούς του τόπου και του χρόνου: «Ως την τελευταία στιγμή τούς έμενε η ελπίδα πως θα μπορούσαν να μείνουν στα παράλια ίσαμε που να περάσει η μπόρα κ΄ ύστερα να γυρίσουν στα χωριά τους.» ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΟΠΟΥ στα παράλια στα χωριά
ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ ΧΡΟΝΟΥ Ως την (τελευταία) στιγμή ίσαμε που να περάσει η μπόρα ύστερα
Μονάδες 5 3. Να χωρίσετε τις παρακάτω περιόδους σε προτάσεις και να χαρακτηρίσετε το είδος της σύνδεσης (Παρατακτική σύνδεση, υποτακτική σύνδεση ή ασύνδετο σχήμα): 1. Γυναίκες κι άντρες τρέχουν από δω κι από κει, κάνουν τις ετοιμασίες τους, ξεφωνίζουν. 2. Το κύμα χτυπά τη μάσκα του καϊκιού μας και τα κοιμίζει. 3. Θα μπαρκάρουμε απ΄ την ακρογιαλιά που είναι κάτω απ΄ το υποστατικό του Βηλαρά. Μονάδες 5 4 από 6
(Γυναίκες κι άντρες τρέχουν από δω κι από κει), (κάνουν τις ετοιμασίες τους), (ξεφωνίζουν). ΑΣΎΝΔΕΤΟ ΣΧΉΜΑ (Το κύμα χτυπά τη μάσκα του καϊκιού μας) και (τα κοιμίζει). ΠΑΡΑΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ (Θα μπαρκάρουμε απ΄ την ακρογιαλιά) (που είναι κάτω απ΄ το υποστατικό του Βηλαρά). ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ Ομάδα δ 1. Να γράψετε μία συνώνυμη για κάθε μία από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου (οι λέξεις στο κείμενο είναι υπογραμμισμένες): μπόρα: καταιγίδα φροντισμένα: περιποιημένα βαστάνε: κρατάνε Μονάδες 3 2. Να γράψετε από μία σύνθετη λέξη για κάθε μία από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: δρόμος: πεζοδρόμιο χώμα: χωματόδρομος αέρι: αεροπλάνο ξένο: ξενοδοχείο παιδί: παιδότοπος Μονάδες 5 3. Να βρείτε μέσα στο κείμενο μία μεταφορά και μία παρομοίωση. Η νύχτα ρούφηξε μέσα της τα σχήματα και τους όγκους. Δεν είναι τίποτα, λέει δειλά ο παππούς, σαν παιδί που έφταιξε Μονάδες 2 4. Για κάθε μία από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου, να γράψετε ένα αντώνυμο (οι λέξεις στο κείμενο είναι τυπωμένες με έντονα γράμματα): ξεφωνίζουν: ψυθυρίζουν κλαίγοντας: γελώντας κοιμίζει: ξυπνάει ανατείλουν: δύσουν δειλά: θαρρετά Μονάδες 5 ΜΕΡΟΣ Β΄ Παραγωγή λόγου Φαντάσου ότι είσαι ο Πέτρος, το μικρό αγόρι που πρωταγωνιστεί στο απόσπασμα. Να καταγράψεις στο ημερολόγιό σου όλα τα συναισθήματα που ένιωσες φεύγοντας για πάντα από την πατρίδα σου. Στη συνέχεια να εκθέσεις τους φόβους σου για τα προβλήματα που θα συναντήσεις στον ξένο τόπο που θα ζήσεις πλέον ως πρόσφυγας. Μονάδες 40 Ενδεικτικό σχεδιάγραμμα Α. Πρόλογος Β. Κύριο μέρος 1ο ερώτημα: συναισθήματα Ενδεικτικά μπορούν να αναφερθούν: λύπη, στενοχώρια, άγχος και αγωνία για το μέλλον, απογοήτευση, φόβος για τον κίνδυνο που διατρέχει η οικογένεια, συμπάθεια για τη γιαγιά και τον παππού που υποφέρουν από τον πόνο του αποχωρισμού από την πατρίδα. 5 από 6
2ο ερώτημα: φόβοι Αγωνία για την εγκατάσταση στη νέα πατρίδα, για την εξασφάλιση διαμονής. Άγχος για την προσαρμογή στις νέες συνθήκες ζωής (νοοτροπία, αξίες). Φόβος για τον τρόπο που θα τους αντιμετωπίσουν οι ντόπιοι. Ανησυχία για το νέο σχολείο στο οποίο θα χρειαστεί να φοιτήσει, αγωνία για το αν θα βρει νέους φίλους εκεί που πηγαίνει. Φόβος για το αν η οικογένεια θα μπορέσει να σταθεί οικονομικά στο νέο τόπο, αν θα βρεθούν δουλειές, αν θα υπάρχουν χρήματα. Γ. Επίλογος
6 από 6