ΓΥΜΝΑΣΙΟ Μάθημα : Ημερομηνία : ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ :
ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ 26 ΙΟΥΝΙΟΥ 2014 ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ
ΥΠΟΤΡΟΦΙΕΣ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2014-2015 ΓΡΑΠΤΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΘΕΜΑΤΑ Κείμενο Ο ΗΛΙΟΣ ΕΚΑΙΓΕ ΠΟΛΥ…
Ἡ ὥρα ἦταν 11 περίπου. Βάδιζε ἀπὸ τὸ πρωί, ἀπὸ τὶς 7 ποὺ εἶχε βγεῖ ἀπὸ τὸ δωμάτιό του, ποὺ ἤτανε σὲ μιὰν αὐλὴ πίσω ἀπὸ τὴ λαχαναγορά. Βάδιζε ἔτσι στὴν τύχη, χωρὶς νὰ ξέρει ποῦ πάει, χωρὶς νὰ σκέφτεται ποῦ πάει. Ὁ ἥλιος ἔκαιγε πολύ… Τὸ στόμα του τὸ ἔνιωθε στεγνὸ καὶ πικρό. Εἶχε νὰ φάει ἀπὸ προχθές. - Στὴν Κατοχή, πῶς ἄντεξα στὴν πείνα; συλλογίστηκε περνώντας μπροστὰ ἀπὸ ἕνα ζαχαροπλαστεῖο. Ἔφευγε κάθε πρωί, νωρὶς νωρίς, ἀπὸ τὸ δωμάτιό του, σωστὴ ποντικότρυπα ἤτανε, προτοῦ ξυπνήσει ἡ σπιτονοικοκυρὰ του, ποὺ γκρίνιαζε ὁλοένα γιὰ τὸ νοίκι καὶ τὸν ἄρχιζε στὸ βρισίδι μόλις τὸν ἔβλεπε. Γιὰ τὸν ἴδιο λόγο γύριζε ἀργὰ τὴ νύχτα σὰν ὑπολόγιζε, πὼς θὰ εἶχε κοιμηθεῖ. - Ταμεῖο Ἀνεργίας εἶμαι ΄γώ; ἔλεγε ἡ χοντρή γυναῖκα ποὺ ὑπέφερε ἀπὸ κιρσούς. Σίγουρα εἶχε δίκιο, μὰ ἤτανε κι αὐτός σὲ ἀδιέξοδο. Ἄνεργος ὀχτὼ μῆνες τώρα, εἶχε σώσει ὅ,τι λεφτὰ εἶχε, καὶ τώρα εἶχε στὴν τσέπη του κάτι λιγοστά, ἴσα, ἴσα γιὰ νὰ φάει μιὰ σούπα, ὅταν ἡ ἐξάντλησή του θὰ ἔφτανε στὸ ἀποκορύφωμά της. Μὰ ὄχι! Δὲ θὰ ξόδευε τὰ τελευταῖα του λεφτὰ γιὰ νὰ φάει μία σούπα. Θὰ ἔκανε κάτι ἄλλο: θ’ ἀγόραζε ἕνα λαχεῖο. Ἡ κλήρωση θὰ γινότανε τὸ ἀπόγευμα στὶς ἕξι, καὶ τὸ σκέφτηκε κεῖνο τὸ πρωὶ νὰ πάρει ἕνα λαχεῖο. Εἶχε ἐλπίδα πὼς θὰ κέρδιζε, ἴσως καὶ τὸν πρῶτο ἀριθμό. Ὁ ἥλιος ἔκαιγε πολύ… Ὀχτώ μῆνες ἄνεργος, εἶχε χτυπήσει ἕνα σωρὸ πόρτες. Δὲν μπόρεσε νὰ βρεῖ δουλειὰ πουθενά. Ζήτησε νὰ δουλέψει ἐργάτης, ὁ,τιδήποτε, μὰ τὰ χέρια του ἤτανε μαθημένα ὡς τότε σὲ δουλειὰ γραφείου καὶ δὲν τὸν παίρνανε γιὰ ἐργάτη. Ἄσε ποὺ κι ἐκεῖ ἡ ἀνεργία ἤτανε μεγάλη. Καὶ ποῦ δὲν ἔτρεξε γιὰ δουλειά αὐτοὺς τοὺς ὀχτώ μῆνες! Χτύπησε πόρτες, ἀνέβηκε σκάλες, τίποτα! Μὰ τώρα θὰ ἔπαιρνε τὸ λαχεῖο. Καὶ θὰ κέρδιζε. Εἶχε ἐλπίδα πὼς θὰ κέρδιζε. - Ἐδῶ τὰ τυχερά! Σὲ μιὰ ὥρα κληρώνουνε! φώναζε ἕνας μικρός μ’ ἕνα μάτσο λαχεῖα στὸ χέρι. Δὲ θὰ τὸ ἔπαιρνε τώρα τὸ λαχεῖο. Ἤξερε πὼς δὲν κληρώνανε σὲ μιὰ ὥρα, μὰ τὸ ἀπόγευμα. Εἶχε καιρό. Θὰ τὸ ἔπαιρνε ἀργότερα. Καὶ θὰ κέρδιζε. Εἶχε ἐλπίδα πὼς θὰ κέρδιζε. Ἴσως καὶ τὸν πρῶτο ἀριθμό. Ὁ ἥλιος ἔκαιγε πολύ… Δίψαγε. Μπῆκε σ’ ἕνα καφενεῖο καὶ προχώρησε στὸ βάθος. Ζήτησε ἕνα ποτήρι νερό. Τοῦ τὸ δώσανε. Βγαίνοντας ἔριξε μιὰ ματιά σὲ μιὰ ἐφημερίδα ποὺ ἤτανε πάνω σὲ ἕνα τραπέζι. Διάβασε μερικοὺς τίτλους. Εἶδε καὶ τὶς «Μικρὲς Ἀγγελίες». Εἶχε ἀπογοητευθεῖ ἀπὸ τὶς «Μικρὲς Ἀγγελίες» ποὺ προσφέρουν ἐργασία. Δὲν ἄντεχε νὰ χτυπήσει ἄλλη πόρτα. Δὲν ἄντεχε πιὰ νὰ ἀνεβεῖ ἄλλες σκάλες. Ὡστόσο, σὰν νὰ τὸν ἔσπρωχνε κάτι, ἔριξε μιὰ ματιά. Εἶδε μιὰ ἀγγελία ποὺ ἔκανε γι’ αὐτόν: «Ζητεῖται ὑπάλληλος διὰ γραφεῖον, ἡλικίας 30-35 ἐτῶν, ἀπόφοιτος Γυμνασίου. Γραφεῖον Εἰσαγωγῶν–Ἐξαγωγῶν, ὁδός Χρηματιστηρίου 14β, ὥρα 1-2 μ.μ.» 1 από 5
Βγῆκε ἔξω. Ὁ ἥλιος ἔκαιγε πολύ… Ὅλο καὶ πιὸ πολύ ἔνιωθε ἐξάντληση. Βάδιζε μὲ μεγάλο κόπο. Ὡστόσο βάδιζε. Τὸ Γραφεῖον Εἰσαγωγῶν - Ἐξαγωγῶν ἤτανε στὸ ἕκτο πάτωμα. Εὐτυχῶς ποὺ εἶχε ἀσανσέρ. Πῆγε νὰ μπεῖ, μὰ ὁ μικρὸς τοῦ ἔδειξε μιὰ πινακίδα δίπλα:
Η ΧΡΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΝΕΛΚΥΣΤΗΡΟΣ ΕΠΙΤΡΕΠΕΤΑΙ ΜΟΝΟΝ ΕΙΣ ΤΟΥΣ ΕΝΟΙΚΟΥΣ
Τράβηξε μὲ τὰ πόδια. Τοῦ φάνηκε ἀτέλειωτη ἡ σκάλα. Ἀνέβαινε, ἀνέβαινε… Εἶχε φτάσει στὸ τέταρτο πάτωμα, στὸ τζάμι τοῦ φωταγωγοῦ εἶδε τὸ πρόσωπό του. Εἶχε πολλὰ γένια. Μέρες ἀξύριστος. Πῶς θὰ πήγαινε ἔτσι; Σίγουρα θὰ τὸν διώχνανε μόλις τὸν βλέπανε σ’ αὐτὰ τὰ χάλια. - Τελευταῖα πόρτα ἀριστερά, τοῦ εἶπε ἕνας ποὺ ρώτησε φτάνοντας στὸ ἕκτο πάτωμα. Προχώρησε θαρρετὰ τώρα. Ἤτανε φρεσκοξυρισμένος. - Ἐμπρός! μιὰ γυναικεία φωνή. Ἡ κοπέλα τηλεφωνοῦσε ἐκείνη τὴ στιγμή. Στάθηκε κοντὰ στὴν πόρτα καὶ περίμενε. - Ὁρίστε παρακαλῶ, τοῦ εἶπε τελειώνοντας τὸ τηλεφώνημα. - Ἤθελα νὰ σᾶς πῶ… Χτύπησε τὸ τηλέφωνο ἐκείνη τὴ στιγμή. Ἡ κοπέλα πῆρε τὸ ἀκουστικό. - Ἀλλό!1 Ναὶ, ἡ φορτωτικὴ θὰ εἶναι ἕτοιμη τὸ ἀπόγευμα. Ναὶ, ἑκατόν εἴκοσι κιλά. Παρακαλῶ! Ξαναγύρισε σ’ αὐτόν. - Μὲ συγχωρεῖτε! Λοιπόν; - Λοιπόν, ἤθελα νὰ σᾶς πῶ γι’ αὐτό… Ξαναχτύπησε τὸ τηλέφωνο. - Ἀλλό! Πῶς; Μιὰ στιγμή νὰ κοιτάξω… Ἄνοιξε ἡ κοπέλα ἕνα βιβλίο κι ἄρχισε νὰ ψάχνει. Ἡ κοπέλα βρῆκε αὐτό ποὺ ζητοῦσε. - Ἀλλό! Τὸ νούμερο εἶναι δύο, ὀχτώ, μηδέν, μηδέν. Ναὶ, δύο φορὲς μηδέν. Ὠρεβουάρ.2 Γύρισε σ’ αὐτόν. Μὰ προτοῦ τοῦ μιλήσει, τῆς μίλησε αὐτός. - Ἦρθα νὰ σᾶς πῶ γιὰ τὴ θέση. Ἔχω ἀπολυτήριο γυμνασίου, ξέρω λίγα λογιστικά… Σταμάτησε ἄξαφνα, γιατὶ εἶδε τὴν ἔκφραση ποὺ πῆρε τὸ πρόσωπό της. - Λυποῦμαι πολύ, τοῦ εἶπε. Ἄν ἐρχόσασταν πρὶν ἀπό δέκα λεπτά, θὰ προφταίνατε… Δὲν ἤξερε τὶ νὰ πεῖ. - Πρὶν ἀπό δέκα λεπτά…, τραύλισε. Μὰ πῆγα νὰ ξυριστῶ. Πῆγα νὰ ξυριστῶ σᾶς λέω! Ἡ κοπέλα τὸν κοίταζε ἀμίλητη. Πρόσεξε πὼς εἶχε καστανά μάτια. Καὶ γύρισε πρὸς τὴν πόρτα. - Ἐδῶ τὰ τυχερά! Ἡ ὥρα πλησίασε! Στὸ πεζοδρόμιο, τὸν σπρώχναν οἱ ἄλλοι ποὺ περνούσανε βιαστικοί. - Ἐδῶ τὰ τυχερά! Ἄθελά του, ἔπεσε τὸ βλέμμα του στὸν καθρέφτη ποὺ εἶχε ἕνα μαγαζί, δίπλα στὴν πόρτα. Εἶδε τὸ πρόσωπό του στὸν καθρέφτη. Ἄξαφνα, ἄρχισε νὰ γελάει, νὰ γελάει… Ὁ ἥλιος ἔκαιγε πολύ… Το κείμενο προέρχεται από τη συλλογή διηγημάτων του Αντώνη Σαμαράκη «Ζητεῖται ἐλπίς» και είναι ελαφρά διασκευασμένο για τις ανάγκες της γραπτής εξέτασης.
1 2
Allô (γαλλ.): εμπρός! Au revoir (γαλλ.): Γεια σας 2 από 5
Ερωτήσεις: ΜΕΡΟΣ Α ΟΜΑΔΑ Α 1. Σημείωσε Ναι δίπλα στις προτάσεις που συμφωνούν με το κείμενο και Όχι στις προτάσεις που δε συμφωνούν με το κείμενο. (1) Ο πρωταγωνιστής του διηγήματος ζει μια δύσκολη καθημερινότητα εξαιτίας της ανεργίας. (2) Οι απόπειρες που έκανε για να βρει δουλειά ήταν ελάχιστες και έχει πλέον εγκαταλείψει κάθε προσπάθεια. (3) Ο πρωταγωνιστής πιστεύει ότι η εξωτερική εμφάνιση επηρεάζει σε κάποιον βαθμό τον εργοδότη που σκοπεύει να προσλάβει έναν υπάλληλο. (4) Η κοπέλα στο γραφείο συμπεριφέρεται με αγένεια στον πρωταγωνιστή επειδή είναι εξαθλιωμένος και μοιάζει με ζητιάνο. Μονάδες 4 2. α. Ο ήρωας του διηγήματος αντιμετωπίζει τις συνέπειες της ανεργίας. Ποιες είναι αυτές σύμφωνα με το κείμενο που μόλις διαβάσατε; β. Γιατί κατά τη γνώμη σας γελά ο ήρωας στο τέλος του διηγήματος; Μονάδες 6 ΟΜΑΔΑ Β 1. Να τοποθετήσεις τα παρακάτω ουσιαστικά του κειμένου στην πτώση που ζητείται: ώρα: γενική πληθυντικού μήνες: αιτιατική ενικού βάθος: αιτιατική πληθυντικού φωταγωγού: ονομαστική πληθυντικού Μονάδες 2 2. Στο κείμενο αναφέρεται: «Το στόμα του το ένιωθε πικρό.»: να τοποθετήσεις το επίθετο στις παρακάτω στήλες σχηματίζοντας τα παραθετικά του. Θετικός
Συγκριτικός
Σχετικός Υπερθετικός
Απόλυτος Υπερθετικός
Μονάδες 2 3. Πολλά (γένια): να κλιθεί το επίθετο μαζί με το άρθρο του στο ίδιο γένος στους δύο αριθμούς. Μονάδες 3 4. Στο κείμενο αναφέρεται: «δύο φορές», «το απόγευμα στις έξι». Να συμπληρώσεις τις παρακάτω στήλες με τα αριθμητικά: Απόλυτα δύο έξι
Τακτικά
Πολλαπλασιαστικά
Αναλογικά
Περιληπτικά
Μονάδες 4
3 από 5
5. Τοποθέτησε το ρήμα του κειμένου «είπε» σε όλους τους χρόνους διατηρώντας το ίδιο πρόσωπο και τον ίδιο αριθμό Ενεστώτας Παρατατικός Αόριστος Εξακολουθητικός Μέλλοντας Συνοπτικός Μέλλοντας Συντελεσμένος Μέλλοντας Παρακείμενος Υπερσυντέλικος Μονάδες 4 ΟΜΑΔΑ Γ 1. Να διακρίνετε στις παρακάτω περιόδους του κειμένου ποιες από τις προτάσεις που αρχίζουν με το «να» αποτελούν συμπλήρωμα του ρήματος (έχουν ρόλο αντικειμένου) και ποιες αποτελούν τελικές προτάσεις και να τις μεταφέρετε στον παρακάτω πίνακα: 1) Λοιπόν, ήθελα να σας πω γι’ αυτό… 2) Ήρθα να σας πω για τη θέση. 3) Μα πήγα να ξυριστώ. 4) Άξαφνα, άρχισε να γελάει. Δευτερεύουσες προτάσεις που εισάγονται με το «να» και αποτελούν συμπλήρωμα του ρήματος (έχουν ρόλο αντικειμένου)
Δευτερεύουσες τελικές προτάσεις
Μονάδες 4 2. Βρες τις γενικές που υπάρχουν στις παρακάτω προτάσεις του κειμένου και ξεχώρισε ποιες συμπληρώνουν ένα ρήμα και ποιες ένα ουσιαστικό, δηλώνοντας ταυτόχρονα ποιο ρήμα ή ποιο ουσιαστικό προσδιορίζουν: α) Τα χέρια του ήτανε μαθημένα ως τότε σε δουλειά γραφείου. β) Ζητείται υπάλληλος, 30-35 ετών. γ) Λυπούμαι πολύ, τού είπε. Μονάδες 4 3. Υποθέστε ότι βρίσκεστε στη θέση της κοπέλας, η οποία, επιστρέφοντας το απόγευμα στο σπίτι της, διηγείται στη μητέρα της το περιστατικό με το νεαρό που ήρθε για να της ζητήσει δουλειά. Να ξαναγράψετε τις παρακάτω φράσεις του κειμένου υποθέτοντας πως είστε η κοπέλα και τροποποιώντας κατάλληλα τα ρήματα και τις αντωνυμίες ώστε να φαίνεται ότι διηγείστε τα γεγονότα στη μητέρα σας (προκειμένου να μεταφέρετε στον πλάγιο λόγο τα λόγια του ήρωα, θα χρειαστείτε ένα ρήμα εξάρτησης. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το ρήμα «είπε»). Γύρισε σ’ αυτόν. Μα προτού του μιλήσει, της μίλησε αυτός. - Ήρθα για τη θέση. Έχω απολυτήριο γυμνασίου, ξέρω λίγα λογιστικά… Μονάδες 7
4 από 5
ΟΜΑΔΑ Δ 1) Στο κείμενο αναφέρεται: «ὁδός Χρηματιστηρίου» . Μέσα στον πίνακα που ακολουθεί θα βρεις μια οικογένεια λέξεων που παράγεται από τη λέξη οδός. Να συμπληρώσεις τα κενά των παρακάτω φράσεων με τις κατάλληλες λέξεις που θα διαλέξεις από τον πίνακα. Τρεις λέξεις από τον πίνακα δε θα χρησιμοποιηθούν. Καμία λέξη δε θα χρησιμοποιηθεί δύο φορές.
είσοδος, έξοδος, άνοδος, έφοδος, περιοδεία, διόδια, συνοδεία, περίοδος, μέθοδος
1. 2. 3. 4. 5. 6.
Η αστυνομία έκανε .............. στο σπίτι του. Σε περίπτωση φωτιάς χρησιμοποιήστε την ................... κινδύνου. Ποια .................. θα χρησιμοποιήσεις για να λύσεις το πρόβλημα; Σε λίγες μέρες αρχίζει η ........................... των εκπτώσεων. Εδώ δεν επιτρέπεται η ......................... σε ανηλίκους. Οι τιμές των προϊόντων βρίσκονται σε διαρκή ................ Μονάδες 3
2) Να γράψεις μία αντώνυμη για κάθε μία από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου (οι λέξεις στο κείμενο είναι υπογραμμισμένες): στεγνό, ευτυχώς, θαρρετά Μονάδες 3 3) Για κάθε μία από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου, να γράψεις ένα συνώνυμο με βάση τη σημασία που έχει στο κείμενο (οι λέξεις στο κείμενο είναι τυπωμένες με έντονα γράμματα): Βάδιζε, συλλογίστηκε, έπαιρνε, εξάντληση. Μονάδες 4 ΜΕΡΟΣ Β Παραγωγή λόγου Στο σχολείο σας, στο μάθημα της Ελληνικής γλώσσας, βρίσκεστε στην ενότητα που αναφέρεται στα επαγγέλματα και όλοι οι μαθητές της τάξης αναλαμβάνουν μία σχετική γραπτή εργασία. Σε σένα αναθέτουν να μιλήσεις για τα κριτήρια με τα οποία επιλέγουν οι νέοι το επάγγελμα που θα ακολουθήσουν και για τους παράγοντες που επηρεάζουν αυτή την επιλογή. Η εργασία σου θα πρέπει να αποτελείται από τουλάχιστον τρεις παραγράφους. Μονάδες 50
5 από 5