Anemologia 80

► hmeριδα ελεταεν, ομιλία Υπουργού Γιάννη Μανιάτη ► hmeριδα ελεταεν, ομιλία καθ. Αρθούρου Ζερβού ► οι προοπτικεσ τησ αιολικησ ενεργειασ στην ελλαδα του καθ. Παντελή Κάπρου ► ενεργειακη ασφαλεια à la carte ή η ΕΥΡΩΠΗ ΣΕ ΑΔΙΕΞΟΔΟ Tου Θεόδωρου Χριστόπουλου ► ΔΙΕΙΣΔΥΣΗ ΑΠΕ ΣΤΟ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΣ ΙΣΠΑΝΙΑΣ Tων Miriam Rodriguez-Ruiz & Κωνσταντίνου Μπέκα

XOMENA 4

▶ ΑΕΡΟΛΟΓΙΕΣ

6

▶ ΑΝΕΜΟΡΙΠΕΣ

8

▶ Ομιλια υπουργου πεκα, ΓΙΑΝΝΗ ΜΑΝΙΑΤΗ

Σύνθεση εξωφύλλου & Σελιδοποίηση περιοδικού: Σταθοπούλου Αθανασία @ ALKODI GROUP

Toυ Γιάννη Τσιπουρίδη Tου Νίκου Χαραλαμπίδη

12 ▶ Ομιλια ΠΡΟΕΔΡΟΥ Δ.Ε.Η. αρθουρου ζερβου 15 ▶ οι προοπτικεσ τησ αιολικησ ενεργειασ στην ελλαδα, στον αποηχο τησ οικονομικησ κρισησ Tου καθ. Παντελή Κάπρου

24 ▶ παιδικεσ εργασιεσ για την αιολικη ενεργεια 26 ▶ ενεργειακη ασφαλεια à la carte Ή η ΕΥΡΩΠΗ ΣΕ ΑΔΙΕΞΟΔΟ Tου Θεόδωρου Χριστόπουλου

28 ▶ ΔΙΕΙΣΔΥΣΗ ΑΠΕ ΣΤΟ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΣ ΙΣΠΑΝΙΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΑΤΣ Tων Miriam Rodriguez-Ruiz & Κωνσταντίνου Μπέκα

Εάν οι ανεμογεννήτριές σας δεχθούν πλήγμα από κεραυνό, θα συνεχίσουν να λειτουργούν;

www.alkodi.gr

34 ▶ εναλλακτικα σχηματα υποστηριξησ τησ αναπτυξησ των φωτοβολταїκων στην ελλαδα, μεροσ 2ο Tων Θεοχάρη Τσούτσου & Σταυρούλας Τουρνάκη

38 ▶ νοτιοανατολικη ευρωπη: enaσ προνομιακοσ χωροσ εφαρμογησ οικονομικα ελκυστικων μετρων μειωσησ εκπομπων αεριων θερμοκηπιου Tης Ελενας Γεωργοπούλου

42 ▶ το ταξιδι ειναι ζωη! να βαλουμε τελοσ στην λαθροθηρια των μεταναστευτικων πουλιων 44 ▶ ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ 53 ▶ ΑΝΕΜΟΜΑΖΩΜΑΤΑ 57 ▶ ΒΟΡΕΑΣ

ΧΟΡΗΓΟΙ

{Ναι, αρκεί να έχετε Strikesorb} Η δύναμη του ανέμου αποτελεί μια πολλά υποσχόμενη προοπτική για την παραγωγή καθαρότερης και πιο φιλικής προς το περιβάλλον ενέργειας. Ωστόσο, οι ανεμογεννήτριες είναι εκτεθειμένες και ευάλωτες στα ακραία καιρικά φαινόμενα. Τα ζωτικής σημασίας ηλεκτρονικά τα οποία βρίσκονται στο εσωτερικό τους, ενδέχεται να υποστούν σοβαρή βλάβη από κεραυνικό πλήγμα. Έχοντας την ικανότητα να απάγουν επαναλαμβανόμενες ή υψηλής έντασης υπερτάσεις, οι απαγωγοί υπερτάσεων Strikesorb μηδενίζουν τις βλάβες στον ηλεκτρονικό εξοπλισμό λόγω κεραυνού και συμβάλλουν στην αποφυγή δαπανηρών επισκευών και απώλειας εσόδων. Οι απαγωγοί υπερτάσεων Strikesorb είναι απολύτως αξιόπιστοι, δεν χρειάζονται συντήρηση και είναι ανθεκτικοί στους κραδασμούς. Έχουν υποστεί διεξοδικές η δοκιμές σύμφωνα με τα πρότυπα IEC 61643-11:2011 και UL 1449-3 έκδοση και χρησιμοποιούνται από τους μεγαλύτερους κατασκευαστές ανεμογεννητριών. Επικοινωνήστε σήμερα με την Raycap για να πληροφορηθείτε, γιατί το Strikesorb είναι η ασφαλέστερη και η πλέον αξιόπιστη λύση αντικεραυνικής προστασίας.

www.raycapsurgeprotection.com

Toυ Γιάννη Τσιπουρίδη

Το φανερό, το κρυφό και ...το βρώμικο κόστος

Σ

υζητώντας με φιλικό μου πρόσωπο προχθές, για το πραγματικό κόστος των ορυκτών καυσίμων, ένιωσα έκπληξη όταν μου είπε, «μα πρέπει να το ξεκαθαρίσεις ότι υπάρχει ένα πρόσθετο κόστος για τα ορυκτά καύσιμα». Νόμιζα πως το συγκεκριμένο άτομο θα έπρεπε να με μισούσε επειδή δεν λέω και τίποτε άλλο τόσο συχνά. Κι όμως ο τρόπος που το διατύπωσα στην τελευταία συζήτηση, φάνηκε να ανοίγει νέους δρόμους κατανόησης και επομένως οφείλω να το μοιραστώ μαζί σας. Ποιο είναι λοιπόν το πραγματικό κόστος των ορυκτών καυσίμων; Πρώτον το κόστος που πληρώνουμε στους λογαριασμούς του ηλεκτρικού, της θέρμανσης, των μετακινήσεών μας. Αυτό είναι το αναγνωρισμένο κόστος, το γνωστό κόστος, το εσωτερικό κόστος αν θέλετε, αφού ενσωματώνει όλες τις δαπάνες, συν το κέρδος των εταιρειών που παρέχουν τις σχετικές υπηρεσίες και προϊόντα. Ή ακόμη το ιδιωτικό κόστος αν δεχτούμε ότι εκφράζεται μέσω μιας αγοραίας τιμής και είναι στην διακριτική σου ευχέρεια αν και σε τι ποσότητες θα το αγοράσεις. Είναι αυτό που γράφει η απόδειξη. Είναι το άμεσο κόστος. Είναι το φανερό κόστος. Υπάρχει όμως και το κόστος που πληρώνουμε εμμέσως. Αυτό προκύπτει από μια σειρά παρενέργειες της χρήσης ορυκτών καυσίμων, δηλαδή της καταστροφής του άμεσου περιβάλλοντος από τις δραστηριότητες εξόρυξης, μεταφοράς και αποθήκευσης των ορυκτών καυσίμων (για παράδειγμα, μια διαρροή πετρελαίου που ρυπαίνει τη θάλασσα, τις ακτές, τα θαλάσσια και παράκτια οικοσυστήματα… κι έχουμε δει πολλά τέτοια). Η αποκατάσταση αυτής της καταστροφής του περιβάλλοντος, πέρα από πιθανά πρόστιμα στις εταιρείες που είναι υπεύθυνες για τη ρύπανση (τα οποία τα μετακυλύουν πάλι σε εμάς να είστε σίγουροι), επιβαρύνει οικονομικά τον δημόσιο προϋπολογισμό, δηλαδή όλους εμάς μέσα από τη φορολογία που πληρώνουμε. Το ίδιο ισχύει για την αντιμετώπιση των βλαβών στην υγεία από τη χρήση ορυκτών καυσίμων (ατμοσφαιρική ρύπανση), η οποία επιβαρύνει το δημόσιο προϋπολογισμό υγείας, δηλαδή πάλι όλους εμάς μέσα από τη φορολογία που πληρώνουμε. Επίσης η αποκατάσταση των ζημιών σε ιδιωτικές και δημόσιΕκδότης ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΣΙΠΟΥΡΙΔΗΣ Επιμέλεια ύλης Ι. Τσιπουρίδης Παραγωγή ALKODI GROUP, Αριστοτέλους 91, Αθήνα | Τηλ.: 211 012 1994 www.alkodi.gr

4

ες περιουσίες και η απώλεια ανθρώπινων ζωών από τα ακραία καιρικά φαινόμενα που προκαλεί η κλιματική αλλαγή, τα οποία είναι αποτέλεσμα της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων, κι αυτή επιβαρύνει οικονομικά τον δημόσιο προϋπολογισμό, δηλαδή όλους εμάς μέσα από τη φορολογία που πληρώνουμε. Αλλά και τα ασφάλιστρα των ασφαλιστικών εταιρειών που καλούνται να αναλάβουν μέρος των ζημιών και καταστροφών αυτών και τα οποία φυσικά επιβαρύνουν όλους εμάς. Αυτό λοιπόν, είναι το λεγόμενο εξωτερικό κόστος, το έμμεσο κόστος των ορυκτών καυσίμων. Αυτό που δεν αναγράφεται στους λογαριασμούς και στις αποδείξεις, αλλά πληρώνεται έμμεσα μέσω του δημοσίου προϋπολογισμού, μέσω της φορολογίας. Αυτό που πληρώνουμε χωρίς να συνειδητοποιούμε ότι πάει στα ορυκτά καυσιμα. Είναι το κρυφό κόστος. Υπάρχει όμως και ένα ακόμη κόστος χρήσης ορυκτών καυσίμων που επιβαρύνει όλους εμάς. Είναι το κόστος των κρυφών επιδοτήσεων στα ορυκτά καύσιμα. Σύμφωνα με δηλώσεις φορέων όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας οι κρυφές επιδοτήσεις των ορυκτών καυσίμων είναι της τάξεως του τρισεκατομμυρίου ετησίως. Σύμφωνα με υπολογισμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης Αιολικής Ενέργειας για κάθε 1 ευρώ που πάει στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας μέσω των φανερών μηχανισμών υποστήριξης, τα ορυκτά καύσιμα επιδοτούνται κρυφά με 6 ευρώ. Αυτό είναι το βρώμικο κόστος. Και είναι βρώμικο όχι μόνο επειδή αφορά μια βρώμικη πηγή ενέργειας, αλλά γιατί αποκρύπτεται εντέχνως, ενώ το λόμπυ των ορυκτών καυσίμων και τα παπαγαλάκια του έχουν πείσει τους πάντες ότι οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας είναι πανάκριβες και έχουν υψηλές επιδοτήσεις. Και όμως, στην πράξη είναι τα ορυκτά καύσιμα αυτά που απολαμβάνουν σήμερα πρόσθετες ενισχύσεις, ενώ ήδη αποτελούν μια πλήρως εξελιγμένη, και εμπορικά ώριμη τεχνολογία, σε σύγκριση με τις ΑΠΕ που ως νέες μορφές ενέργειας θα έπρεπε να έχουν την υποστήριξη, που είχαν τα ορυκτά καύσιμα και κυρίως η πυρηνική ενέργεια στο ξεκίνημά τους. Κι αν κάποιος σε όλα τα ανωτέρω, συνυπολογίσει και τις δαπάνες για έρευνα και ανάπτυξη, συγκρίνοντας π.χ. ΑΠΕ και Πυρηνική Ενέργεια, θα καταλάβει το παιχνίδι που παίζεται εις βάρος των ΑΠΕ, που δυστυχώς είναι παιχνίδι εις βάρος της ανθρωπότητας γιατί οι ΑΠΕ είναι το κλειδί της σωτηρίας μας από τις κλιματικές αλλαγές. Και γι' αυτό, αυτό το άγνωστο και παραπλανητικό κόστος, είναι πολύ βρώμικο κόστος.

Διεύθυνση επικοινωνίας Λ. ΚΗΦΙΣΙΑΣ 306, 1ος όροφος Χαλάνδρι 152 32 (Σίδερα Χαλανδρίου) Τηλ./Fax: 210 8081755 email: anemologia99@gmail.com eletaen@eletaen.gr web: www.eletaen.gr facebook: /groups/eletaen

Διανέμεται δωρεάν. Αν επιθυμείτε να λαμβάνετε κι εσείς τα ΑΝΕΜΟλογια στείλτε μας το όνομά σας και την πλήρη ταχυδρομική σας διεύθυνση. Κωδ. Εντύπου 01-7290

Νίκος Χαραλαμπίδης, Διευθυντής Ελληνικού Γραφείου της Greenpeace.

Τρία σε ένα

Η Ευρώπη, η Ουκρανία και οι Ευρωεκλογές!

Λ

ίγες μόλις ημέρες έχουν περάσει από τις Ευρωεκλογές και δύσκολα θα εντοπίσει κάποιος σαφείς προτάσεις ή ένα διαφορετικό όραμα για την Ευρώπη. Με δεδομένο ότι το εγχείρημα της «Ενωμένης Ευρώπης» επηρεάζει σημαντικά την καθημερινότητά μας, θα περιμέναμε αντιπαραθέσεις επιχειρημάτων για μία πραγματικά πιο ενωμένη Ευρώπη, με προτεραιότητα στους πολίτες (κυρίως στους αδύναμους), την υγεία, την κοινωνική πρόνοια και το περιβάλλον (μαζί με τον... διάττοντα αστέρα της ανταγωνιστικότητας). Μάταια. Οι όποιες συζητήσεις αφορούν κυρίως πολιτικούς και όχι πολιτικές. Όμως, το αποτέλεσμα της κάλπης προκύπτει από –και επηρεάζει- εμάς, τους πολίτες. Εξάλλου, είμαστε οι επιλογές μας. Το νέο Ευρωκοινοβούλιο που προκύπτει οφείλει να αποτελέσει μοχλό για τη βιώσιμη ανάπτυξη, που αποτελεί προαπαιτούμενο για την ευημερία κοινωνίας, οικονομίας και περιβάλλοντος. Από την πλευρά της κοινωνίας των πολιτών, η Greenpeace από κοινού με άλλες 9 διεθνείς περιβαλλοντικές οργανώσεις, ζητήσαμε από τα υποψήφια ευρωπαϊκά κόμματα να αναλάβουν δράση για να αντιμετωπίσουν τις συνεχείς συνδυασμένες κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές κρίσεις που ξεσπούν στην Ευρώπη. Για να γίνει αυτό, το νέο ευρωκοινοβούλιο οφείλει να επικεντρωθεί στα εξής: • Δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, σε συνδυασμό με μετατόπιση του βάρους της φορολογίας από την εργασία στην κατανάλωση πόρων. Νέα οικονομική στρατηγική βασισμένη στη βιώσιμη ανάπτυξη.

• Εξασφάλιση τριών φιλόδοξων και δεσμευτικών στόχων για την εξοικονόμηση ενέργειας, την καθαρή ενέργεια και τη μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου για το 2030 (σε κάθε αντίθετη περίπτωση, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα συνεχίσει να εξαρτάται από εισαγόμενο πετρέλαιο και φυσικό αέριο και θα φέρει μεγάλο μερίδιο ευθύνης για το δράμα που εξελίσσεται στην Ουκρανία).

• Τερματισμός της απώλειας βιοποικιλότητας μέχρι το 2020.

• Μείωση της χρήσης φυτοφαρμάκων, ξεκινώντας από τα πλέον επικίνδυνα (όπως τα νεονικοτινοειδή που απειλούν τις μέλισσες και το μέλλον της γεωργίας).

• Μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης (από μονάδες παραγωγής ενέργειας, τις μεταφορές, τη γεωργία κοκ).

• Τερματισμός της παγκόσμιας αποδάσωσης και της υποβάθμισης των δασών.

• Τοποθέτηση του περιβάλλοντος στο κέντρο των διεθνών πολιτικών για την εξάλειψη της φτώχειας.

• Εξασφάλιση, στους Ευρωπαίους πολίτες, του δικαιώματος στη συμμετοχή, την πληροφόρηση και τη δικαιοσύνη. Ναι, σωστά προσέξατε: κανένα από τα παραπάνω σημεία δεν βρέθηκε στο κέντρο κάποιας προεκλογικής συζήτησης. Και όσο αυτό συνεχίζεται, τόσο θα μεγαλώνει η απόσταση των Βρυξελλών από τη δική μας καθημερινότητα, ο «ευρωσκεπτικισμός» και η έλλειψη συνεργασίας μεταξύ των κρατών - μελών. Μία ματιά στην ευρωπαϊκή αντίδραση (;) στην κρίση που έχει ξεσπάσει στην Ουκρανία εδώ και μήνες, είναι αρκετή για να μας πείσει για την ανάγκη ριζικής αλλαγής της πολιτικής της ΕΕ. Αντί να συνεχίζει να μουρμουρίζει περί κυρώσεων, η ΕΕ οφείλει και μπορεί να κάνει το προφανές: να δεσμευτεί για την πλήρη απεξάρτησή της από εισαγόμενη ενέργεια (ο έλεγχος της οποίας αποδεικνύεται παράγοντας αποσταθεροποίησης). Αυτό που πρέπει να κάνει άμεσα η ΕΕ για να συμβάλλει στη σταθερότητα στην Ουκρανία είναι να δεσμευτεί για φιλόδοξους στόχους εξοικονόμησης ενέργειας, παραγωγής καθαρής ενέργειας (από ανανεώσιμες πηγές) και μείωσης των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου. Με αυτό τον τρόπο θα μειώσει την εξάρτησή της από εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα και ταυτόχρονα θα στείλει ένα ισχυρό μήνυμα για το δρόμο που πρέπει να ακολουθήσουν και άλλες χώρες: ούτε πυρηνικά ούτε αναζήτηση άλλων προμηθευτών πετρελαίου ή αερίου, αλλά ενεργειακή ανεξαρτησία! Αυτός ο κλήρος έπεσε και… στον κύριο Μανιάτη, ο οποίος εκ του αποτελέσματος μπορεί να κριθεί (εκτός συγκλονιστικού απροόπτου) ότι απέτυχε, αφού επί Ελληνικής Προεδρίας δεν επιτεύχθηκε ουσιαστική πρόοδος στην κλιματική και ενεργειακή πολιτική της Ευρώπης ούτε καν στο μείζον ζήτημα της προώθησης της εξοικονόμησης ενέργειας. Φυσικά κάτι τέτοιο δεν προκαλεί εντύπωση από μία εθνική κυβέρνηση που προωθεί νέες λιγνιτικές μονάδες, υπονομεύει την καθαρή ενέργεια και περιθωριοποιεί τις δυνατότητες της εξοικονόμησης ενέργειας. Η ΕΕ καλείται να επιλέξει ανάμεσα στην ειρήνη, τη συνεργασία και την καθαρή ενέργεια από τη μια μεριά και τα γεωπολιτικά παιχνίδια εξουσίας και αποσταθεροποίησης από την άλλη. Και οφείλει να επιλέξει το πρώτο. Μέχρι τότε, θα έχουμε και εμείς (ως ΕΕ) την ευθύνη μας για το δράμα της Ουκρανίας.

6

Ομιλία Υπουργού ΠΕΚΑ Γιάννη Μανιάτη Στην Ημερίδα της ΕΛΕΤΑΕΝ «Στόχοι ΑΠΕ: Από το 2020 στο 2030 Μεγάλες Προσδοκίες. Η πορεία της Αιολικής Ενέργειας και των ΑΠΕ στην Ελλάδα και την Ευρώπη» Καλημέρα σε όλους.

Π

ρέπει να σας πω πως είναι μεγάλη μου χαρά που είμαι σήμερα εδώ μαζί σας, γιατί θεωρώ πως έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον σ’ αυτή τη συγκυρία να συζητήσουμε όχι απλώς ποιο είναι το μέλλον των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στη χώρα μας ή στην Ευρώπη, αλλά στην πραγματικότητα ποιο πρέπει να είναι το νέο αναπτυξιακό μοντέλο της Ευρώπης. Και ασφαλώς ποιο πρέπει να είναι το αναπτυξιακό μοντέλο μιας χώρας όπως η Ελλάδα που όλα δείχνουν ότι ξεπερνά το Μνημόνιο και τους δημοσιονομικούς περιορισμούς. Επιτρέψτε μου, λοιπόν, να πω ότι ο προβληματισμός μέσα στο 2014 σε φόρουμ όπως το σημερινό, μπορεί και πρέπει ταυτόχρονα να έχει την οπτική της μεγάλης εικόνας του δάσους, βλέποντας κάθε φορά ασφαλώς και τα επιμέρους δέντρα. Χαίρομαι να πω ότι θεωρώ πως το δέντρο που λέγεται Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας αποτελεί ένα πολύ σπουδαίο δέντρο στην ευρύτερη κλίμακα του πώς η Ευρώπη πρέπει να λύσει τα προβλήματα που έχει. Και επιτρέψτε μου να σας πω ότι θεωρώ πως ο προβληματισμός αυτός έχει ιδιαίτερη επικαιρότητα τώρα, ενόψει των επικείμενων ευρωεκλογών. Ας κρατήσουμε στο μυαλό μας πού βρισκόμαστε και πού σχεδιάζουμε να πάμε. Και τα λέω αυτά με την διπλή ιδιότητα που ορθά υπενθυμίσατε, του Προεδρεύοντος του Συμβουλίου Υπουργών Ενέργειας και του Προεδρεύοντος του Συμβουλίου Υπουργών Περιβάλλοντος, κυρίως όμως τα λέω ως ένας Ευρωπαίος πολίτης που έχει τη βαθιά αγωνία όπως όλοι σας, «πού πάμε, τι κάνουμε»; Ας δούμε ποιες είναι οι βασικές παράμετροι του προβληματισμού μας. Η πρώτη παράμετρος είναι ότι βρισκόμαστε σε μια Ευρώπη που αντιμετωπίζει υπαρξιακή κρίση. Μια Ευρώπη φοβική, μια Ευρώπη ακροτήτων, λαϊκισμού και εθνικισμού και μια Ευρώπη, δυστυχώς, αποκλεισμών. Αποκλεισμός της νεολαίας από τις θέσεις εργασίας – είναι τεράστια τα ποσοστά ανεργίας. Αποκλεισμός των γυναικών από την ανέλιξή τους στο πλαίσιο του επαγγελματι-

8

κού τους χώρου. Αποκλεισμός των μικρομεσαίων επιχειρήσεων από φτηνά δάνεια - πολύ περισσότερο αυτό συμβαίνει στις χώρες του νότου και ασφαλώς και στην Ελλάδα. Αποκλεισμός των ατόμων τρίτης ηλικίας από υποδομές και υπηρεσίες που οφείλει να δίνει μία ευνομούμενη πολιτεία. Αποκλεισμός των πολιτών από τη λήψη αποφάσεων που αφορούν άμεσα στο σήμερα και στο αύριό τους. Αυτή η Ευρώπη, λοιπόν, σε αυτό το περιβάλλον, που πληθυσμιακά και δημογραφικά γηράσκει, έχει και άλλα πολλαπλά προβλήματα. Κορυφαίο πρόβλημα το πρόβλημα της μείωσης της ανταγωνιστικότητας της Ευρωπαϊκής οικονομίας. Κορυφαίο πρόβλημα, το πρόβλημα της ενεργειακής της εξάρτησης από τρίτες χώρες. Κορυφαίο πρόβλημα, το γεγονός ότι στην πραγματικότητα πρέπει να συνεχίσει να είναι πρωτοπόρα στην καταπολέμηση των αρνητικών συνεπειών της κλιματικής αλλαγής. Διότι αν δεν το πράξει αυτό το τελευταίο, θα χάσει ένα τεράστιο ηθικό της πλεονέκτημα στις παγκόσμιες διαπραγματεύσεις. Άρα στην πραγματικότητα βρισκόμαστε σε μία χρονική συγκυρία όπου ως Ευρώπη, ως Ελλάδα, ως πολίτης ο καθένας από εμάς, πρέπει να αναστοχαστεί και να επανααυτοτοποθετηθεί στο δίλημμα «Δημοκρατία – πολίτες – περιβάλλον – κοινωνία – μέλλον του πλανήτη». Θέλω να φέρω στο μυαλό μας, προκειμένου να διαμορφώσουμε το πλαίσιο της συζήτησης, αυτό που ξέρω ότι γνωρίζετε αλλά πάντα είναι χρήσιμο να το υπενθυμίζουμε. Στοχεύαμε σε δύο βαθμούς αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας μέσα στην εκατονταετία. Η τελευταία έκθεση των Ηνωμένων Εθνών μιλά για 3,8-4. Έχουμε μπροστά μας δηλαδή μια καταστροφή. Το δίλημμα το έχουμε μπροστά μας. Θέλω επίσης να θυμίσω ότι η Ευρώπη είναι αρκετά συνεπής στις ευθύνες της έναντι του πλανήτη, γιατί από το 1990 μέχρι το 2011 μείωσε κατά 17% τις εκπομπές ρύπων του θερμοκηπίου. Αντίθετα οι παγκόσμιες εκπομπές αυξήθηκαν κατά 50%. Το κόστος προσαρμογής υπενθυμίζω μέχρι το 2030 για την Ευρώπη ότι έχει εκτιμηθεί στα 100 δισεκατομμύρια ευρώ τον χρόνο. Η Ευρώπη με το Συμβούλιο Κορυφής του Μαρτίου του 2011 δεσμεύτηκε για μείωση των εκπομπών μέχρι το 2050 κατά 80% ως 95%. Φιλόδοξοι στόχοι. Και σε τέτοιου είδους στόχους πρέπει να προσαρμοστούν οι μεσοπρόθεσμες αποφάσεις, όπως αυτή που πρόσφατα συζητούμε, το τι θα κάνει η Ευρώπη για το κλίμα και την ενέργεια μέχρι το 2030. Να θυμόμαστε πάντα: παράγουμε ως οικονομία στα 28 κράτη – μέλη το 11% των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου. Οι αναπτυσσόμενες χώρες παράγουν το 60%. Άρα έχει απόλυτη προτεραιότητα αυτό που συζητούμε όλοι ενόψει της επικείμενης παγκόσμιας διαπραγμάτευσης του χρόνου στο Παρίσι για την μετά Κιότο εποχή, να πείσουμε και τους άλλους εταίρους μας, όλους τους εταίρους μας, ότι έχει απόλυτο νόημα να είμαστε περιβαλλοντικά φιλόδοξοι. Η Ευρώπη θα είναι. Η Ευρώπη έχει πάρει απόφαση να είναι εξαιρετικά φιλόδοξη στα ζητήματα της κλιματικής αλλαγής. Πρέπει και οι άλλοι να γίνουν. Και ασφαλώς κρατώ πάντα στο μυαλό μου αυτό που έχει λεχθεί με απόλυτα αξιόπιστους όρους, ότι αν θέλουμε να βαδίσουμε προς μία παγκόσμια οικονομία χαμηλών εκπομπών του άνθρακα, χαμηλής κατανάλωσης, θα πρέπει σε πλανητικό επίπεδο να επενδύουμε περίπου 1 τρισεκατομμύριο δολάρια τον χρόνο. Και αυτό δεν σημαίνει απλώς χρήματα, δεν σημαίνει απλώς επενδύσεις, σημαίνει επιπλέον και εξίσου νέες θέσεις εργασίας. Ο πρόεδρος νωρίτερα ανέφερε κάτι που είναι γνωστό στην παγκόσμια επικαιρότητα το τελευταίο χρονικό διάστημα, το πρόβλημα της Ουκρανίας, το πρόβλημα της Κριμαίας, το πρόβλημα ουσιαστικά της ενεργειακής εξάρτησης της Ευρώπης. Επιτρέψτε μου να σας υπενθυμίσω ότι η Ευρώπη σήμερα είναι κατά 80% εξαρτημένη από εισαγωγές πετρελαίου και κατά 60% εξαρτημένη από εισαγωγές φυσικού αερίου. Το 2035 δυστυχώς η εξάρτηση αυτή θα μεγαλώσει. Στο πετρέλαιο από το 80% θα φτάσουμε στο 90%. Και στο φυσικό αέριο από

9

60% στο 80%. Άρα το πρόβλημα είναι μπροστά μας. Και εδώ έρχεται η αποστροφή, η θετική αποστροφή του λόγου, ότι οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας αποτελούν την διέξοδο, το ανεξάντλητο ενεργειακό κοίτασμα της Ευρώπης και ασφαλώς της Ελλάδας, και προσθέτω μία ακόμη παράμετρο. Έναν σημαντικό συντελεστή που βοηθά την Ευρώπη να έχει ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική. Μείωση δηλαδή της ενεργειακής της εξάρτησης. Και υπενθυμίζω πάντα, διότι αυτό έχει να κάνει με την καθημερινότητα των Ευρωπαίων πολιτών. Ότι επειδή δίνουμε περίπου ως Ευρώπη πάνω από 400 δισεκατομμύρια ευρώ τον χρόνο για εισαγωγές ορυκτών καυσίμων, τα πάνω από 1.000 ευρώ τον χρόνο για κάθε πολίτη που αναλογούν στο συγκεκριμένο κονδύλι, πρέπει πάντα να συνοδεύουν τις αποφάσεις όλων των κυβερνήσεων. Άρα έχει απόλυτο νόημα. Να αναφέρω ένα παράδειγμα, την αξιοποίηση όλων των ενδογενών πλουτοπαραγωγικών πόρων, περιλαμβανομένων των ορυκτών καυσίμων. Έχει απόλυτο νόημα να δεις πολυπαραμετρικά την αξιοποίηση και ανάπτυξη των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και ασφαλώς τη μεγάλη δική μου προσωπική ευαισθησία, την εξοικονόμηση ενέργειας, για την οποία θα μου επιτρέψετε στη συνέχεια να πω δύο λέξεις παραπάνω. Ελληνική Προεδρία. Προτεραιότητες. Η πρώτη προτεραιότητα ασφαλώς που ως συζήτηση την άνοιξε η Ελληνική Προεδρία αλλά θα την κλείσει στο δεύτερο εξάμηνο του 2014 η επερχόμενη Ιταλική Προεδρία: το μοντέλο της Ευρώπης στο θέμα Ενέργεια και Κλιματική Αλλαγή ενόψει του 2030. Ήδη τα κράτη – μέλη, ήδη οι κοινωνίες, ήδη οι διάφορες ομάδες ενδιαφέροντος έχουν αρχίσει να τοποθετούνται. Και οι θέσεις καταγράφονται. Στο τελευταίο Συμβούλιο Κορυφής, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων πριν λίγες εβδομάδες έδωσαν συγκεκριμένες κατευθύνσεις και ζήτησαν από τα Συμβούλια Υπουργών Ενέργειας, Υπουργών Περιβάλλοντος και Υπουργών Βιομηχανίας και Ανταγωνιστικότητας να καταθέσουμε πολύ σύντομα νέες εκθέσεις ενόψει των επόμενων αποφάσεων. Θα ήταν ανειλικρινής όποιος έλεγε ότι η επίλυση της εξίσωσης είναι εύκολη. Είναι ίσως ιστορικά μία από τις πιο δύσκολες αποφάσεις που πρέπει να πάρει η Ευρώπη, από την οποία η διεθνής χρηματοδότηση αποσύρεται τα τελευταία τουλάχιστον πέντε χρόνια. Και η οποία διψά για νέες πηγές χρηματοδότησης στους τομείς ακριβώς αυτούς όπου βλέπει να χάνει ανταγωνιστικότητα. Προτεραιότητα της Προεδρίας σε συνάρτηση με το κλίμα και την ενέργεια, η προστασία των ευάλωτων καταναλωτών. Με απλά λόγια η παροχή και στα περίπου 50.000.000 Ευρωπαίων πολιτών που εντάσσονται στο ευρύτερο φάσμα της ενεργειακής φτώχειας, φτηνής ηλεκτρικής ενέργειας. Προτεραιότητα της Ελληνικής Προεδρίας είναι να δώσουμε στην Ευρωπαϊκή βιομηχανία φτηνή ενέργεια. Και δεδομένου ότι το αίτημα αυτό είναι πανευρωπαϊκό, έρχεται κανείς να αναλογιστεί πόσο πολύ πιο δυσμενής, εξαιρετικά δυσμενέστερη, είναι η θέση της ελληνικής βιομηχανίας. Της ελληνικής επιχειρηματικής κοινότητας που πολλές φορές το ενεργειακό της κόστος είναι 20% και 30% πιο ακριβό από το αντίστοιχο των υπόλοιπων κρατών – μελών. Κρατήστε στο μυαλό σας όμως κάτι, που είναι ζήτημα που τίθεται πάντα στη δημόσια συζήτηση, και στο Ευρωκοινοβούλιο και στα Συμβούλια Υπουργών. Η ενέργεια επιβαρύνεται εκτός από το δικό της κόστος και με τις τιμές, τις επιβαρύνσεις και άλλων τελών και φόρων εκτός ενέργειας. Και αυτό πάντα θα πρέπει να το έχουμε υπόψη μας, διότι δεν είναι δυνατόν να κυκλοφορεί ευρέως ότι η ενέργεια φταίει από μόνη της όταν σε πολλά κράτη – μέλη το 30% ή 40% του τελικού τιμολογίου δεν αναλογεί σε κόστος ενέργειας αλλά αναλογεί σε άλλες επιβαρύνσεις που έχουν επιβάλλει οι εθνικές κυβερνήσεις. Και βεβαίως μία από τις προτεραιότητες της ελληνικής Προεδρίας, τολμώ να πω μια λίγο πιο ελληνοκεντρική ματιά, είναι το ζήτημα της ενεργειακής ασφάλειας, η δημιουργία του Νότιου Ενεργειακού Διαδρόμου που μεταφέρει μέσω του ΤΑΡ από την Κασπία προς την Ευρώπη φυσικό αέριο, η ανάπτυξη των ορυκτών πόρων στην ευρύτερη περιοχή της νοτιοανατολικής Μεσογείου και ασφαλώς η ωρίμανση και η υλοποίηση των PCI’s, των έργων κοινού Ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος στα οποία έχει εντάξει και η πατρίδα μας δώδεκα έργα. Δώδεκα έργα είτε από μόνοι μας είτε σε συνδυασμό και συνεργασία με την Κυπριακή Δημοκρατία. Οι Προεδρίες πρέπει να είναι ουδέτερες. Αλλιώς δεν είναι καλές Προεδρίες. Το λέω σε όλους τους τόνους. Επειδή έχεις κράτη – μέλη που έχουν ακραίες φιλοδοξίες είτε προς τη μία πλευρά, είτε προς την άλλη, αν θέλεις να προεδρεύεις παραγωγικά οφείλεις πράγματι να έχεις ανοιχτά αυτιά και μάτια, και προς τη μία πλευρά και προς την άλλη, διότι στο τέλος πρέπει να βρεις κοινούς τόπους. Και οι κοινοί τόποι έρχονται μέσα από διαπραγμάτευση και εξισορρόπηση των ακραίων τοποθετήσεων. Μιλώντας όμως σε εθνικό ακροατήριο, μπορώ να πω ποιες είναι οι προτεραιότητες της δικής μας κυβέρνησης. Όχι πια ως προεδρεύουσα. Αλλά ως ελληνική κυβέρνηση στο ζήτημα που μας απασχολεί. Πέντε στόχοι.

▪ Πρώτος στόχος. Αποδεχόμαστε την πρόταση για 40% μείωση των εκπομπών του θερμοκηπίου μέχρι το 2030. Ναι, συμφωνούμε απολύτως.

10

▪ Δεύτερος στόχος: Στο ζήτημα των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας θεωρούμε ότι πρέπει να πάμε στο 30%. Όχι στο 27%. Στο 30%.

▪ Τρίτος στόχος: Δεν πρέπει να περιμένουμε το επόμενο εξάμηνο για να αξιολογήσουμε όπως προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και έχει συμφωνήσει συνολικά το Συμβούλιο Υπουργών τι θα γίνει με την εξοικονόμηση ενέργειας. Πρέπει από τώρα να θέσουμε στόχο 30% εξοικονόμηση ενέργειας μέχρι το 2030.

▪ Τέταρτος στόχος: 100% εισαγωγή των έξυπνων μετρητών σε όλους τους Έλληνες καταναλωτές μέχρι το 2030.

▪ Και πέμπτος στόχος: 100% ηλεκτρική διασύνδεση όλων των ελληνικών νησιών μέχρι το 2030. Πενταπλή στόχευση: 40% μείωση εκπομπών, 30% Α.Π.Ε., 30% εξοικονόμηση, 100% smart meters, 100% ηλεκτρική διασύνδεση. Αυτοί είναι λοιπόν οι στόχοι της Ελλάδας. Το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα, η επιτροπή ενεργειακού σχεδιασμού θα καταθέσει τον δικό μας εθνικό μακροχρόνιο ενεργειακό σχεδιασμό που περιλαμβάνει και αυτά τα οποία σας είπα. Ήδη οι μέχρι τώρα προσεγγίσεις της επιτροπής δείχνουν ότι εκτός από τις δρομολογημένες επενδύσεις θερμικών μονάδων, οι μόνες επενδύσεις που προβλέπουμε να γίνουν τα επόμενα χρόνια είναι οι επενδύσεις σε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Ναι, οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας είναι το σημερινό και μελλοντικό συγκριτικό πλεονέκτημα της χώρας. Δεν θέλω όμως να ξεχνούμε ποτέ στον προβληματισμό μας, γιατί ευρέως συζητούμε για τα αιολικά, τα φωτοβολταϊκά, ξεχνούμε πολύ συχνά τη γεωθερμία και ξεχνούμε και το βιοαέριο. Άρα θα πρέπει να έχουμε μία απολύτως ισορροπημένη και οικονομοτεχνικά τεκμηριωμένη προσέγγιση του συνόλου των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας που μπορούν να συμβάλλουν στο ενεργειακό ισοζύγιο της χώρας. Και έχει ενδιαφέρον και αυτό είναι το αισιόδοξο μήνυμα του σήμερα και του αύριο, ότι πια μαζί με τα φυσικά συγκριτικά μας πλεονεκτήματα σε σχέση με τις ΑΠΕ μας διευκολύνει η εξαιρετική θετική εξέλιξη της τεχνολογίας των τελευταίων ετών που έχουν κάνει πια τις ΑΠΕ πολύ πιο ανταγωνιστικές απ’ ό,τι τα προηγούμενα χρόνια. Ο χρονισμός είναι τώρα. Οι αποφάσεις θα παρθούν τώρα. Και μπορούμε να πάρουμε αποφάσεις δεδομένου ότι μάθαμε ως Ευρώπη από τα λάθη του παρελθόντος, μάθαμε από τις υπερβολές, μάθαμε πώς να ισορροπούμε ανάμεσα στις λογικές μας φιλοδοξίες και την οικονομική αποτίμηση των φιλοδοξιών αυτών και θεωρώ πια πως ως Ευρώπη συνολικά και ως χώρα ειδικότερα μπορούμε να κοιτάξουμε πράγματι αισιόδοξα το μέλλον. Θα κλείσω υπενθυμίζοντας ότι πιστεύω πράγματι πως η αιολική ενέργεια έχει εξαιρετικά ευρύτατο πεδίο ανάπτυξης στη χώρα μας και να πω ότι ως Υπουργός Περιβάλλοντος πρόσφατα, τους τελευταίους τέσσερεις μήνες, αδειοδότησα στο Βέρμιο, στις Κυκλάδες και αλλού αιολικά πάρκα που φτάνει η ισχύς τους το 1 GW. Άρα, σε αυτή την κατεύθυνση εμείς μπορούμε και πρέπει να προχωρήσουμε. Τα πορίσματα, η συζήτηση, η διαβούλευση που γίνεται σε δημόσιες συζητήσεις όπως αυτή στην οποία έχουμε την τιμή να συμμετέχουμε, ιδιαίτερα τώρα μέσα στο 2014 που όλα είναι ανοιχτά και ταυτόχρονα όλα συναποφασίζονται, θα αποτελέσουν πολύ χρήσιμο υλικό έτσι ώστε να πάρουμε τις τελικές αποφάσεις ενόψει της οριστικοποίησης των Ευρωπαϊκών επιλογών προς το τέλος του 2014 σε σχέση με τις Ευρωπαϊκές προτεραιότητες. Καλή δύναμη, καλή δουλειά.

11

Ομιλία Προέδρου Δ.Ε.Η. Αρθούρου Ζερβού

Κύριε Υπουργέ, Κύριε Πρόεδρε της ΕΛΕΤΑΕΝ, Αξιότιμοι Προσκεκλημένοι, Αγαπητοί φίλοι, Είμαι ιδιαίτερα χαρούμενος για την πρόσκληση και που βρίσκομαι εδώ σήμερα, ανάμεσα σε παλιούς φίλους. Είμαστε όπως είπε και ο Υπουργός ο κος Μανιάτης σε μία πραγματικά κρίσιμη στιγμή, κρίσιμη στιγμή για αποφάσεις. Θα ήθελα να σταθώ λίγο στις θέσεις που διαμορφώνονται από τα θεσμικά όργανα της Κοινότητας. Αρχίζοντας με την Επιτροπή η οποία αυτή τη στιγμή, κατά την άποψή μου, έχει μία αμφίσημη στάση. Ιστορικά η Επιτροπή στήριξε την ανάπτυξη των ΑΠΕ τα τελευταία τριάντα χρόνια με διάφορους τρόπους. Την πρώτη εικοσαετία με τη στήριξη στην έρευνα και ανάπτυξη, στη συνέχεια από τα τέλη της δεκαετίας του ’90 με τη Λευκή Βίβλο, την πρώτη Οδηγία για τον ηλεκτρισμό και κυρίως το 2008 με το ενεργειακό πακέτο 20-20-20. Η Επιτροπή, πλέον έρχεται με μία πρόταση που δεν συνάδει ούτε καν με τις αναλύσεις της και θα έλεγα ότι είναι κατώτερη των περιστάσεων. Και γιατί είναι κατώτερη των περιστάσεων; Διότι έχουμε ένα τομέα στον οποίο η ΕΕ έχει την πρωτοπορία και βάζει τα θεμέλια για να τη χάσει. Θα ήθελα όμως να δούμε ποιες είναι οι απόψεις που διαμορφώνονται αυτή τη στιγμή στον ευρωπαϊκό χώρο. Εχουμε τρεις, στην ουσία, τρεις απόψεις που διαμορφώνονται. Η μία στην οποία είναι κυρίως πίσω η βιομηχανία, η ευρωπαϊκή βιομηχανία και όχι μόνο η ενεργοβόρα, η βιομηχανία γενικότερα μέσω του Business Europe της οποίας θέσεις είναι ότι δεν πάμε σε κανένα στόχο παρά μόνο αν υπάρξει διεθνής συμφωνία, τότε πάμε στο στόχο για το διοξείδιο του άνθρακα. Υπάρ-

12

χει η θέση της EURELECTRIC και θα έλεγα των μεγάλων ηλεκτρικών εταιρειών της Ευρώπης, η οποία λέει ένας στόχος μας αρκεί, αυτός είναι το 40% του διοξειδίου του άνθρακα και όλα τα υπόλοιπα θα προέλθουν απ’ αυτόν. Και υπάρχει και η άποψη την οποία εκφράζει η βιομηχανία και γενικά ο κόσμος των ΑΠΕ αλλά και των περιβαλλοντικών οργανώσεων οι οποίες μιλάνε για την επανάληψη, αν θέλετε, του τριπλού στόχου, άρα ενός ενεργειακού πακέτου και κλίματος ανάλογου με αυτού του 2008. Προφανώς η διαφοροποίηση των απόψεων γίνεται με βάση τα συμφέροντα της κάθε ομάδας και της συγκυρίας στην οποία βρισκόμαστε. Και το χαρακτηριστικότερο αυτής της συγκυρίας είναι η οικονομική κρίση. Ποιες όμως ήταν ειδικότερα οι αλλαγές που έγιναν στον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής τα τελευταία χρόνια Είχαμε και κυρίως αυτό είναι το βασικό χαρακτηριστικό της οικονομικής κρίσης, τη μείωση της ζήτησης. Είχαμε μία αύξηση εγκαταστάσεων φυσικού αερίου σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση κυρίως την προηγούμενη δεκαετία και βέβαια είχαμε μία μεγάλη διείσδυση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας κυρίως τα τελευταία πέντεέξι χρόνια και μετά το 2008, δηλαδή και την Οδηγία του 2008, με παράλληλη επίσης σημαντική μείωση των τιμών εγκαταστάσεων των κύριων τεχνολογιών, εννοώ, τα αιολικά και τα φωτοβολταϊκά. Ποιες λοιπόν ήταν οι συνέπειες αυτών: Υπερεπάρκεια ισχύος σε πολλές χώρες και στη δική μας. Υπολειτουργία των σταθμών φυσικών αερίων. Σημα-

ντική μείωση των τιμών χονδρεμπορικής στις ευρωπαϊκές αγορές λόγω της διείσδυσης των ΑΠΕ και κατάρρευση της τιμής του διοξειδίου του άνθρακα. Ερχόμενος τώρα στις ηλεκτρικές εταιρείες και τη στάση των ηλεκτρικών εταιρειών και της EURELECTRIC συνολικότερα, είναι προφανές ότι χάνουν χρήματα μέσα από αυτό το σκηνικό το οποίο περιέγραψα προηγουμένως διότι και κάποιοι άλλοι αναπτύσσουν τις Ανανεώσιμες και όχι μόνο οι ηλεκτρικές εταιρείες. Άρα, η υποστήριξη του στόχου ότι μας αρκεί το 40% του διοξειδίου του άνθρακα, τι υπηρετεί; Να πριμοδοτηθεί αυτό που λέμε switching, δηλαδή να πάμε από το κάρβουνο στο φυσικό αέριο. Άρα, επί της ουσίας να λειτουργήσουν οι σταθμοί του φυσικού αερίου οι οποίοι βρίσκονται σε υπολειτουργία σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτός είναι ο βασικός στόχος, ο καμβάς πίσω από τον οποίο καθορίζεται η σχέση των ηλεκτρικών εταιρειών. Αυτό όμως δεν συμβαδίζει ακόμα και με την ανάλυση, δηλαδή, ότι ευθύνονται οι ΑΠΕ για την αύξηση του ενεργειακού κόστους. Η ανάλυση την οποία κάνει και παρουσιάζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το Γενάρη του 2014 μαζί με τις προτάσεις δε λέει αυτό το πράγμα. Το μεγαλύτερο κομμάτι στην ανάλυση που κάνει η Επιτροπή είναι στις αυξήσεις των φόρων τα τελευταία χρόνια και δεν βλέπουμε μόνο το τέλος ΑΠΕ, το ΕΤΜΕΑΡ το δικό μας, αλλά πρέπει να δούμε και όλα τα υπόλοιπα τα οποία πάνε μαζί όσον αφορά τα οικονομικά μεγέθη. Κανένας δεν μιλάει όταν κάνει αυτούς τους λογαριασμούς ότι η παραγωγή με ΑΠΕ συνεπάγεται παραγωγή

ηλεκτρισμού με σταθερό προβλέψιμο κόστος και ότι αυτό έχει ένα οικονομικό αντίκτυπο. Ότι έχουμε μία παραγωγή στο διηνεκές χωρίς καύσιμο. Ότι έχουμε την αποφυγή του κόστους εισαγόμενων καυσίμων. Όπως ξέρετε πολύ καλά δεν υπάρχει πια η αιχμή του μεσημεριού. Τι σημαίνει αυτό; Τι επίπτωση είναι αυτό; Τι οικονομική επίπτωση έχει ότι το μεσημέρι πια δεν έχει αιχμή. Κι εδώ είναι ο ρόλος των φωτοβολταϊκών που είναι για μένα το ενδιαφέρον, το ανέφερε και ο Υπουργός και το ανέφερε με ένα άλλο τρόπο, ασφάλεια του εφοδιασμού, πώς μετριέται αυτό; Το παράδειγμα της Ουκρανίας είναι πολύ ενδιαφέρον διότι επαναλαμβάνεται με έναν άλλο τρόπο αυτό που έγινε το 2006. Εάν είχαμε το αποτέλεσμα του 2008, εννοώ το 20-20-20, ένα μεγάλο ρόλο είχε παίξει η υπόθεση της Ουκρανίας στις αρχές του 2006, δηλαδή, η συνειδητοποίηση της εξάρτησης επί της ουσίας της εισαγωγής φυσικού αερίου από τη Ρωσία. Ένα άλλο σε μικρότερη κλίμακα σκηνικό το είδαμε να παίζεται τώρα. Εάν το Συμβούλιο Υπουργών ήταν λίγο διαφοροποιημένο από ό,τι ήταν οι θέσεις των Υπουργών το προηγούμενο διάστημα, διαφοροποιημένο θα έλεγα προς τη θετική κατεύθυνση, ήταν λόγω του ότι είχε συμβεί η Κριμαία. Τι λοιπόν θέλουμε πραγματικά για να βοηθηθεί η ανάπτυξη των ΑΠΕ αλλά και για να πετύχουμε την ορθολογική τους χρήση μέσα στο ευρωπαϊκό σύστημα: ▶ την λειτουργία της ενιαίας αγοράς, αυτό που έχει μπει ως στόχος από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το βλέπουμε να προχωράει αλλά όχι με τους τρόπους και τους ρυθμούς που είχαν προβλεφθεί, ▶ τη σοβαρή ενίσχυση των διασυνδέσεων, αλλά και ▶ επανασχεδιασμό της λειτουργίας της αγοράς για την ένταξη των μεγάλων ποσοτήτων ΑΠΕ. Η αγορά δεν είχε σχεδιαστεί γι' αυτό το λόγο. Κι εδώ πρέπει να βρούμε κάποια άλλα εργαλεία και κάποιους άλλους τρόπους για να εντάξουμε τις ΑΠΕ σε αυτή την αγορά. Είναι αγορά δύο ταχυτήτων αυτή τη στιγμή. Μία αγορά από τη μια μεριά και οι ΑΠΕ από την άλλη. Στο τρίπτυχο που αναφέρεται πάντοτε σε σχέση με την ενέργεια, δηλαδή την ασφάλεια εφοδιασμού, την περιβαλλοντική προστασία και την ανταγωνιστικότητα πιστεύω ότι η εξοικονόμηση ενέργειας, και οι

Ανανεώσιμες είναι οι μόνες που καλύπτουν αυτές τις ανάγκες. Αλήθεια επίσης είναι ότι οι Ανανεώσιμες και η αιολική ενέργεια ειδικά, ξεκάθαρα συμβάλλουν στην ανταγωνιστικότητα της Ευρωπαϊκής οικονομίας. Σε σχέση με τη χώρα μας τα στοιχεία που ανέφερα προηγουμένως ισχύουν σε μεγάλο βαθμό. Υπάρχει υπερεπάρκεια ισχύος με μειωμένη ζήτηση, ενώ: Στη συμβατική παραγωγή, δεν πρόκειται να έχουμε επενδύσεις την επόμενη δεκαετία καθώς με την ολοκλήρωση της μονάδας φυσικού αερίου στη Μεγαλόπολη, και την κατασκευή της Πτολεμαΐδα V, δεν πρόκειται να δούμε κάποια νέα επένδυση. Άρα από πού θα δούμε νέες επενδύσεις σε μία χώρα που τις χρειάζεται και έχει ανάγκη; Μπορούν να έρθουν από τις Ανανεώσιμες και ειδικότερα από την Αιολική και λέω ειδικότερα από την Αιολική, γιατί και πάλι ο Υπουργός ο κος Μανιάτης αναφέρθηκε στις νέες άδειες 1 GW. Έχουμε ώριμα projects, έχουμε μεγάλα ώριμα projects τα οποία είναι έτοιμα να ξεκινήσουν και τα οποία πραγματικά θα δώσουν μία πνοή όχι μόνο στον ενεργειακό αλλά στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας και αυτό νομίζω ότι είναι εξαιρετικά κρίσιμο για τη στιγμή στην οποία βρισκόμαστε. Παράλληλα σε ευρωπαϊκό επίπεδο χρειαζόμαστε την προσαρμογή και τη λειτουργία του συστήματος και της αγοράς για αυτή τη μεγάλη διείσδυση των ΑΠΕ. Αυτά πρέπει να τα ξαναδούμε, δεν είναι, είναι ο ρόλος ο βασικός της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας αλλά πρέπει πραγματικά να τα δούμε με πάρα πολλή προσοχή. Και θα ήθελα να κλείσω με το κόστος παραγωγής. Αυτό για το οποίο γίνεται πάρα πολύ μεγάλη κουβέντα με διάφορους τρόπους και από διάφορες πλευρές το τελευταίο διάστημα. Οι σημαντικότεροι παράγοντες που καθορίζουν το κόστος είναι η τιμή του φυσικού αερίου και η τιμή του διοξειδίου του άνθρακα. Με το φυσικό αέριο είχαμε και μια θετική εξέλιξη. Το τεράστιο ζήτημα για τα επόμενα χρόνια θα είναι το κόστος του διοξειδίου του άνθρακα. Είμαστε μία ενεργειακή οικονομία η οποία έχει μεγάλες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα λόγω του λιγνίτη, τον οποίο πρέπει να κρατήσουμε, διότι σήμερα έχουμε δυο εγχώριες πηγές ενέργειας, τον λιγνίτη και τις ΑΠΕ. Και ο λιγνίτης εκ των πραγμάτων τουλάχιστον αυτή τη στιγμή είναι ο φθηνό-

τερος. Άρα, η μεγαλύτερη αβεβαιότητα λοιπόν είναι το κόστος του διοξειδίου του άνθρακα, πώς μπορεί με κάποιο τρόπο να ελαττωθεί ως αβεβαιότητα; Πιστεύω ότι οι στόχοι εξοικονόμησης συνδυαστικά με τις ΑΠΕ θα μειώσουν αυτό το κόστος. Όσο αναπτύσσονται οι ΑΠΕ και όσο αναπτύσσεται η εξοικονόμηση ενέργειας είναι προφανώς ότι οι τιμές του διοξειδίου του άνθρακα θα μείνουν χαμηλότερες. Σας θυμίζω ότι ένα ευρώ διοξειδίου του άνθρακα, άνοδος κατά ένα ευρώ είναι πενήντα εκατομμύρια ευρώ αύξηση του κόστους στην ελληνική παραγωγη. Αν από το πέντε ευρώ που είμαστε τώρα πάμε στο οκτώ ευρώ σημαίνει εκατό πενήντα εκατομμύρια ευρώ επιβάρυνση. Αυτή είναι η πραγματικότητα. Δεν ξέρω για όσους παρακολουθείτε τις τιμές του διοξειδίου του άνθρακα, στις αρχές του χρόνου είχαν αυξηθεί. Είχαμε φτάσει στα επτά ευρώ περίπου προς το τέλος του Γενάρη με αρχές του Φλεβάρη και ξαφνικά έπεσε. Για ποιο λόγο έπεσε, ενώ είχαμε μία απόφαση με το backloading που ευνοούσε την άνοδο; Έπεσε γιατί έκανε ανακοινώσεις η κυβέρνηση της Μεγάλης Βρετανίας προβλέποντας πολύ μεγαλύτερη διείσδυση των Ανανεώσιμων στην ηλεκτροπαραγωγή. Θα κλείσω λοιπόν με μία προσωπική εμπειρία από το 2008. Τότε, η θέση της βιομηχανίας των Ανανεώσιμων Πηγών ήταν ότι θα πρέπει να πάμε σε στόχους κατά κλάδο, δηλαδή, να έχουμε στόχο στην ηλεκτροπαραγωγή, στη θερμότητα και στις μεταφορές. Είχα κάνει μία συνάντηση με τον κο Μπαρόζο ως εκπρόσωπος των ΑΠΕ, όπου πήγα να του εκφράσω τη θέση αυτή. Εκείνη τη στιγμή, υποστηρίζανε τους δεσμευτικούς στόχους τρεις χώρες και ο κος Μπαρόζο μου λέει: «Το ανταλλάσσεις αυτό που μου λες με έναν συνολικό δεσμευτικό στόχο;» Και του λέω «θα το αντάλλασσα αλλά δεν πιστεύω ότι θα γίνει διότι είσαστε τρεις χώρες και άρα επειδή δεν πιστεύω ότι θα γίνει, επιμένω στο κομμάτι ότι θέλουμε τους στόχους κατά κατηγορία». Τελικά έγινε. Πώς; Υπήρξε σημαντική θέληση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, προσωπικά από τον κο Μπαρόζο και τη κα Μέρκελ και τη γερμανική προεδρία η οποία έκανε την αλλαγή και τελικά συμφώνησαν σε δεσμευτικό στόχο και οι είκοσι επτά χώρες. Θέλω να πω με αυτό το παράδειγμα ότι όλα παίζονται μέχρι την τελευταία στιγμή, είναι δύσκολο, μπορούν όμως να αλλάξουν τα δεδομένα προς τη σωστή κατεύθυνση. Ευχαριστώ πολύ.

13

Του Καθηγητή Παντελή Κάπρου (central@e3mlab.eu, www.e3mlab.eu)

14

15

Εισαγωγή Η Ανάπτυξη της Αιολικής Ενέργειας στην Ελλάδα έχει επιβραδυνθεί πρόσφατα, πιθανά λόγω της αβεβαιότητας που απορρέει από την οικονομική κρίση που ξεκίνησε στα τέλη του 2007 και έπληξε την Ελλάδα. Παρ’όλα αυτά, η προσθήκη νέας αιολικής ισχύος στο διάστημα 20092013 ήταν υψηλότερη απ’ ό,τι πριν από το 2008. Η ελληνική οικονομική κρίση εκδηλώθηκε ως κρίση αναχρηματοδότησης του δημοσίου χρέους, λόγω διαρκών ελλειμματικών κρατικών προϋπολογισμών. Η συνεπακόλουθη περιορισμένη πρόσβαση στην αγορά κεφαλαίων, μεταδόθηκε στον τραπεζικό τομέα όπου προκάλεσε περιορισμό του δανεισμού προς τον ιδιωτικό τομέα. Φορολογικά, δημοσιονομικά και άλλα μέτρα λιτότητας που υιοθετήθηκαν για να μειώσουν το έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού, άσκησαν σοβαρή πίεση για μείωση των εισοδημάτων και της ζήτησης και ως εκ τούτου, της οικονομικής δραστηριότητας και οδήγησαν σε σημαντική μείωση του ΑΕΠ. Η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας επιβραδύνθηκε και έπειτα μειώθηκε οδηγώντας σε μείωση των εσόδων και των κερδών των κύριων παικτών της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς ανελαστικά/σταθερά έξοδα δεν μπορούσαν να περιοριστούν εντός μικρού χρονικού διαστήματος. Όσο η ζήτηση για ηλεκτρική ενέργεια μειωνόταν, γενναιόδωρες εγγυημένες τιμές οδήγησαν σε σημαντική ανάπτυξη των φωτοβολταϊκών και σε ένα αυξανόμενο έλλειμμα του Ειδικού Λογαριασμού για τις ΑΠΕ, τον οποίο διαχειρίζεται o Λειτουργός Αγοράς, καθώς η κυβέρνηση απέτυχε να αυξήσει επαρκώς το Ειδικό Τέλος για τις ΑΠΕ ή να θέσει ένα ανώτατο όριο για την ετή-

Δεδομένα Η εγκατεστημένη ισχύς της αιολικής ενέργειας στην Ελλάδα φθάνει σε επίπεδο ελαφρώς υψηλότερο από 1.860 MW στο τέλος του 2013. Ο μέσος όρος της ετήσιας αύξησης της ισχύος είναι 177 MW κατά την περίοδο 20102013, σημαντικά πάνω από τον ετήσιο μέσο όρο των 138 MW κατά την περίοδο 2006-2009. Στο τέλος του 2008 η αιολική ισχύς έφθασε τα 1.000 MW, μετά από μια 10πλάσια αύξηση μέσα σε 10 χρόνια. Τα δύο τρίτα της εγκατεστημένης αιολικής ισχύος ανήκουν σε πέντε ιδιωτικές εταιρείες, εκ των οποίων οι τρεις είναι ξένες. Το υπόλοιπο της αιολικής ισχύος είναι διάσπαρτο μεταξύ πολλών μικρών ιδιοκτητών, μεταξύ των οποίων η ΔΕΗ κατέχει λιγότερο από το 4% της αγοράς. Περισσότερο από το ήμισυ της συνολικής αιολικής ισχύος ανήκει σε ξένους επενδυτές. Το σύνολο της ισχύος αφοράς χερσαία αιολικά πάρκα, δεδομένου ότι το υπεράκτιο αιολικό δυναμικό είναι πολύ περιορισμένο λόγω του μεγάλου βάθους των Ελληνικών θαλασσών και της ανωριμότητας των πλωτών λύσεων. Περίπου το 80% των εγκαταστάσεων βρίσκεται στην ηπειρωτική χώρα και το 10% στην Κρήτη. Η Ελλάδα υστερεί στις υποχρεώσεις για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για το 2020 στο πλαίσιο του πα-

σια εγκατεστημένη ισχύ από φωτοβολταϊκά. Μέχρι πρότινος, οι πληρωμές προς τους παραγωγούς καθυστερούσαν και σε μια προσπάθεια να μειωθεί το έλλειμμα του Ειδικού Λογαριασμού, η κυβέρνηση αύξησε τη φορολογία1 στα έσοδα από τις υφιστάμενες μονάδες παραγωγής (ειδικά στα φωτοβολταϊκά, λόγω της εξαιρετικά υψηλής τιμής πώλησης, η οποία δεν ακολούθησε την ταχεία μείωση του κόστους του εξοπλισμού). Ως εκ τούτου, η οικονομική κρίση προκάλεσε ανησυχίες σχετικά με τη βιωσιμότητα του σημερινού μηχανισμού στήριξης για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, παρόλο που οι ευνοϊκές συνθήκες για σχετικές επενδύσεις σε μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο ορίζοντα φαίνονται εξασφαλισμένες. Πρόσφατα, η ελληνική οικονομία ανακάμπτει με αργούς ρυθμούς από την κρίση: θετική αύξηση του ΑΕΠ αναμένεται για το 2014, οι ξένες επενδύσεις αναζωογονούνται, η παραμονή στο Ευρώ είναι εξασφαλισμένη και τα ελλείμματα της αγοράς ενέργειας και πιο συγκεκριμένα το έλλειμμα του Ειδικού Λογαριασμού για τις ανανεώσιμες πηγές, έχουν σταθεροποιηθεί. Πρόσφατα, η Ελληνική κυβέρνηση ανακοίνωσε μια επιτυχή συμφωνία κυρίως με τους επενδυτές στα φωτοβολταϊκά και τις τράπεζες που έχει σχεδιαστεί για να μειώσει και σταδιακά να ακυρώσει το έλλειμμα του Ειδικού Λογαριασμού για τις ΑΠΕ. Στο μεταξύ, οι στόχοι της πολιτικής για το 2020 και πρόσφατα επιπλέον για το 2030, επιβεβαίωσαν εκ νέου ότι ο Ελληνικός ενεργειακός τομέας θα πρέπει να περιλάβει υψηλότερη ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για να καλύψει τις υποχρεώσεις του ως προς το Πακέτο για την Ενέργεια και την Κλιματική Πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2020 και επίσης να αυξήσει τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μετά το 2020 στο πλαίσιο του νέου πακέτου πολιτικής για το 2030. κέτου για την Ενέργεια και την Κλιματική Πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης: οι ανανεώσιμες πηγές ως ποσοστό της ακαθάριστης ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας ήταν κάτω από 12% το 2012 σε απόσταση από τον στόχο 18% για το 2020, σύμφωνα με την κοινοτική νομοθεσία2. Το μερίδιο της ανανεώσιμης ενέργειας στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας είναι περίπου 16%, το οποίο είναι επίσης πολύ κάτω από το σχέδιο της Ελληνικής κυβέρνησης που στοχεύει 38-40% για το 2020, σύμφωνα με το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τις Ανανεώσιμες Πηγές, που έχει υποβληθεί επισήμως στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Όσον αφορά τους στόχους ανά τεχνολογία ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η ισχύς της αιολικής ενέργειας είναι σήμερα σημαντικά χαμηλότερη από τους στόχους για το 2020, ενώ η σημερινή ισχύς από φωτοβολταϊκά υπερβαίνει ελαφρώς τους στόχους του 2020. Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, οι συμβάσεις με εγγυημένες τιμές για νέες εγκαταστάσεις αιολικής ισχύος, μπορούν να προχωρήσουν καθώς βρίσκονται πίσω από τους στόχους. Στην Ελλάδα, η ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από ανανεώσιμες πηγές απορροφάται κατά προτεραιότητα από τους διαχειριστές του δικτύου και προωθείται περαιτέρω μέσω ενός συστήματος εγγυημένης τιμής, το οποίο είχε αρχικά εισαχθεί το 1994. Η τελευταία σημαντική τροποποίηση του νόμου περί της εγγυημένης τι-

1. Ο φόρος μειώνει τα έσοδα των φωτοβολταϊκών εγκαταστάσεων κατά 30% κατά μέσο όρο, ενώ οι άλλες τεχνολογίες, συμπεριλαμβανομένης της αιολικής ενέργειας επιβαρύνονται με 10% απώλεια εσόδων.

2. Η Ελληνική κυβέρνηση έχει θέσει έναν πιο φιλόδοξο στόχο στο 20% για το 2020.

16

μής πώλησης, δηλαδή ο νόμος αριθ. 3468/2006, ορίζει τους κανόνες για την εγγυημένη πληρωμή. Οι λειτουργοί των εγκαταστάσεων έχουν συμβατικό δικαίωμα έναντι του λειτουργού της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, για την αποζημίωση της ηλεκτρικής ενέργειας που εγχέουν στο δίκτυο. Ο λειτουργός της αγοράς είναι υποχρεωμένος να συνάψει τις σχετικές συμβάσεις. Το ποσό των εγγυημένων τιμών ποικίλλει για κάθε τεχνολογία παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Τα επίπεδα για τις τιμές3 για την αιολική ενέργεια είναι 89,97€ ανά MWh για τις χερσαίες εγκαταστάσεις άνω των 50 kW, που συνδέονται με την ηπειρωτική χώρα και 101,85€ ανά MWh για τις εγκαταστάσεις που βρίσκονται σε νησιά και αναπροσαρμόζονται ετησίως, με το 25% του πληθωρισμού του προηγούμενου έτους. Τα ποσά των εγγυημένων τιμών για όλες τις άλλες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι σημαντικά υψηλότερα από την αιολική, εκτός από τα μικρά υδροηλεκτρικά4. Επί της αρχής, τα επίπεδα των εγγυημένων τιμών για μελλοντικές επενδύσεις θα πρέπει να καθορίζονται από τους ρυθμιστικούς φορείς με στόχο την αποφυγή υπερβάλλουσας αποζημίωσης, διατηρώντας τες παράλληλα ελκυστικές για τους επενδυτές. Για το σκοπό αυτό, οι αναμενόμενες μεταβολές στα στοιχεία κόστους πρέπει να λαμβάνονται υπόψη, όπως (i) η μείωση κόστους στα μελλοντικά τεχνολογικά προϊόντα, (ii) οι τεχνολογικές βελτιώσεις που συνεπάγονται υψηλότερες αποδόσεις, (iii) οι δυνατότητες για μελλοντικές εξελίξεις που σχετίζονται με τις ανανεώσιμες πηγές. Ο Λειτουργός της Αγοράς (μια κρατική εταιρεία που χειρίζεται τις υποχρεωτικές συναλλαγές χονδρεμπορικής αγοράς και τις συμβάσεις αγοραπωλησίας που εφαρμόζονται άμεσα στους παραγωγούς) διαχειρίζεται έναν Ειδικό Λογαριασμό για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Το κύριο έσοδο του Λογαριασμό αυτού βασίζεται σε ένα Ειδικό Τέλος που επιβάλλεται απευθείας στους τελικούς καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας. Το ποσό του Τέλους προσδιορίζεται από τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας και υποτίθεται ότι ορίζεται σε ένα επίπεδο που αντικατοπτρίζει τη διαφορά μεταξύ της μέσης εγγυημένης τιμής και της μέσης Οριακής Τιμής του Συστήματος της ημερήσιας αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Έτσι προσδιορίζεται το ποσό της συνεισφοράς στον Ειδικό Λογαριασμό για

Προβλέψεις Η Ευρωπαϊκή Ένωση υιοθέτησε το 2008 το Πακέτο για την Ενέργεια και την Κλιματική Πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης το οποίο είναι ένα σύνολο δεσμευτικών νομοθεσιών με στόχο να διασφαλιστεί ότι η ΕΕ θα εκπληρώσει τους φιλόδοξους ενεργειακούς και κλιματικούς στόχους της για το 2020. Οι στόχοι αυτοί, γνωστοί ως «20-20-20», περιλαμβάνουν αύξηση στο μερίδιο της κατανάλωσης ενέργειας της ΕΕ η οποία παράγεται από ανανεώσιμες πηγές στο 20%. Αρκετά μέτρα πολιτικής και τεχνολογικά μέτρα, συμπεριλαμβανομένου του προνομιακού πλαισίου για την προώθηση των ΑΠΕ μέσω εγγυημένων τιμών πώλησης και των ενισχύσεων του δικτύου, έχουν εφαρμοστεί από τα

τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας από τους προμηθευτές λιανικής πώλησης για κάθε μονάδα ΑΠΕ ηλεκτρικής ενέργειας που εγχέεται στο σύστημα. Το ποσό αυτό αυξήθηκε πρόσφατα μετά την τροποποίηση της νομοθεσίας η οποία, για τον υπολογισμό των αντίστοιχων συνεισφορών στον Ειδικό Λογαριασμό, αντικατέστησε την Οριακή Τιμή του Συστήματος από το Μέσο Μεταβλητό Κόστος των θερμικών μονάδων ηλεκτροπαραγωγής, οι οποίοι προγραμματίζονται για λειτουργία κατά την προ- ημερήσια αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Σύμφωνα με την εμπειρία της αγοράς στην Ελλάδα, η τροπολογία θα συμβάλει σε υψηλότερες εισροές στον Ειδικό Λογαριασμό, κάτι που συνεπάγεται δυνητικά χαμηλότερό Ειδικό Τέλος από τους καταναλωτές. Ελλείμματα έχουν συσσωρευτεί στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, ως αποτέλεσμα ανεπαρκών εσόδων έναντι των διογκούμενων πληρωμών των εγγυημένων τιμών, λόγω της υπερβολικής αύξησης των υψηλά αμειβόμενων φωτοβολταϊκών επενδύσεων. Για τη σταθεροποίηση των ελλειμμάτων μια προσωρινή «εισφορά αλληλεγγύης» έχει θεσμοθετηθεί επί του ετήσιου κύκλου εργασιών των μονάδων ΑΠΕ. Η εισφορά ισχύει από 1.7.2012 έως 30.6.2014. Για τα αιολικά έργα, είναι το 10% των συνολικών εσόδων (προ ΦΠΑ) (παρ. Ι2 Νόμος 4093/2012). Άλλα μέτρα έχουν ληφθεί για να συμπληρωθούν τα έσοδα από άλλες πηγές και νέα μέτρα αναμένονται στο εγγύς μέλλον για την περαιτέρω μείωση των εσόδων κυρίως των παραγωγών από φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις. Επί του παρόντος, το έλλειμμα σταθεροποιείται αποτελεσματικά και αναμένεται να μειωθεί στο μηδέν, σύμφωνα με τις δεσμεύσεις της κυβέρνησης. Συνοπτικά: α) οι επενδύσεις στην αιολική ενέργεια διατήρησαν τον ρυθμό ανάπτυξής τους παρά την κρίση, β) τα θέματα ρευστότητας και ελλείμματος αύξησαν την αβεβαιότητα γ) αυτοί οι παράγοντες αβεβαιότητας αναμένεται να μειωθούν ή να εξαφανιστούν περί το τέλος του 2014 και σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να επηρεάσουν την μακροπρόθεσμη υλοποίηση των επενδύσεων δ) οι προοπτικές της αιολικής ενέργειας είναι οι υψηλότερες μεταξύ όλων των άλλων ανανεώσιμων πηγών προς την εκπλήρωση των υποχρεώσεων της Ελλάδας το 2020. περισσότερα κράτη μέλη προκειμένου να επιτευχθούν οι εθνικοί τους στόχοι για τις ΑΠΕ μέχρι το 2020. Υπό το πρίσμα των ανωτέρω, το 2020 είναι ένα σημαντικό ορόσημο στην πορεία προς μια ευρωπαϊκή οικονομία με χαμηλά επίπεδα άνθρακα, όπως εκ νέου επιβεβαιώνεται από τους χάρτες Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής που υιοθετήθηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2010 και το 2011. Στις 22 Ιανουαρίου 2014 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε στόχους για το 2030 σε μια πρόταση πολιτικής η οποία επίσης επαναβεβαιώνει τις δεσμεύσεις για το 2020 και ενισχύει περαιτέρω τους στόχους προς το 2030. Θεωρώντας ότι η Ελλάδα θα επιτύχει συμμόρφωση με τις υποχρεώσεις του πακέτου για την Ενέργεια και την Κλιματική Πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συνεπάγεται ότι οι ανανεώσιμες πηγές και ειδικότερα η αιολική ενέργεια,

3. Σύμφωνα με στοιχεία προ της πολύ πρόσφατης αναπροσαρμογής του 2014 4. Π.χ. ο μέσος όρος της εγγυημένης τιμής πώλησης της ηλεκτρικής ενέργειας για τα φωτοβολταϊκά επί εδάφους, εντός του 2013 ήταν € 397,8 ανά MWh

17

θα πρέπει να αναπτυχθούν περαιτέρω στο ενεργειακό ισοζύγιο έως το 2020. Το ποσό της στοιχειώδους ανάπτυξης στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και της επιπλέον ανάπτυξης της αιολικής ενέργειας, εξαρτάται από το ρυθμό της οικονομικής ανάπτυξης και της αύξησης της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας. Η ανταγωνιστικότητα της αιολικής ενέργειας είναι πρωταρχική κινητήρια δύναμη για την ανάπτυξή της και πιθανή μείωση του κόστους των ανεμογεννητριών και παράλληλα αύξηση της παραγωγικότητας, αναμένεται να αυξήσει ακόμα περισσότερα τις προοπτικές για την αιολική ενέργεια. Μετά από εκτενείς διαβουλεύσεις με τα κράτη-μέλη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε το 2013 ένα σενάριο αναφοράς5 με πρόβλεψη για την ενέργεια, ποσοτικοποιημένο με χρήση του μοντέλου PRIMES του E3M-Lab. Το σενάριο αναφοράς υποθέτει ότι η ισχύουσα νομοθεσία της ΕΕ θα εφαρμοστεί με επιτυχία από τα κράτη-μέλη, συμπεριλαμβανομένων των στόχων για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για το 2020 και την πρόσφατα εκδοθείσα Οδηγία για την Ενεργειακή Απόδοση. Το σενάριο εκτιμά την εξέλιξη της ζήτησης και του μίγματος καυσίμων και τεχνολογιών στην ηλεκτροπαραγωγή. Έπειτα από αρκετά χρόνια ύφεσης, το 2014 αναμένεται να επιτευχθεί αύξηση του ΑΕΠ σύμφωνα με τις επίσημες προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και άλλων διεθνών οργανισμών. Η ανάκαμψη από την κρίση προβλέπεται στο σενάριο αναφοράς της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να συνεχίσει σταθερά από το 2015 και μετά, επιτρέποντας μια αργή αλλά σταθερή αύξηση του ΑΕΠ (σε πραγματικούς όρους) της τάξης του 1,5% ετησίως κατά μέσο όρο

έως το 2030. Η αύξηση αυτή είναι μικρότερη από τις προκρίσης προβλέψεις, αλλά περιλαμβάνει τη βιώσιμη εξέλιξη του δημόσιου χρέους. Σε αυτό το οικονομικό πλαίσιο, το σενάριο αναφοράς προβλέπει αύξηση της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ 0,6% και 1,2% κάθε έτος κατά την περίοδο 20152030, ανάλογα με την εφαρμογή των πολιτικών ενεργειακής απόδοσης. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, προβλέπεται να αυξάνονται σε σημαντικά υψηλότερα ποσοστά από ό,τι η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας, επιτυγχάνοντας ρυθμούς ανάπτυξης μεταξύ 3% και 5% ετησίως κατά την περίοδο 2015-2030 και να ανέλθουν το 2020 σε 35% και το 2030 σε 51% της ακαθάριστης παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ η αιολική ενέργεια θα ανέλθει σε 15% το 2020 και 25% το 2030 της συνολικής παραγωγής. Μια βασική παραδοχή είναι ότι η απόδοση της διείσδυσης των ανανεώσιμων πηγών υποστηρίζεται από πολιτικές που αποσκοπούν στην επίτευξη των στόχων του 2020, αλλά καθοδηγείται από τις δυνάμεις της αγοράς κατά την περίοδο μετά το 2020, όταν οι τιμές του άνθρακα του Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ETS) αναμένεται να αυξηθούν λόγω της μειωμένης έκδοσης δικαιωμάτων εκπομπής όπως προβλέπεται στην οδηγία για το ETS. Αυτή είναι μια από τις σημαντικότερες απαιτήσεις της ΕΕ για την ενέργεια: οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μπορούν να αυξήσουν το μερίδιο αγοράς τους κατά την περίοδο μετά το 2020, λόγω της αυξανόμενης ανταγωνιστικότητάς τους, παρά την σταδιακή κατάργηση των άμεσων υποστηρικτών σχημάτων.

Το σενάριο αναφοράς προβλέπει τιμές διοξειδίου του άνθρακα, βάσει του Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών, της τάξης των 35 EUR'2010/tCO2 το 2030, σημαντικά αυξημένες έναντι 10 EUR/tCO2 που προβλέπεται για το 2020. Σε τέτοια επίπεδα των τιμών του διοξειδίου του άνθρακα και δεδομένου ότι οι τιμές των ορυκτών καυσίμων αναμένεται επίσης να αυξηθούν σε πραγματικούς όρους τιμών, η αιολική ενέργεια γίνεται πλήρως ανταγωνιστική στις αγορές μετά το 2020. Με άλλα λόγια, οι οικονομικές προβλέψεις δείχνουν ότι υπάρχουν πολύ σημαντικές τάσεις της αγοράς ανεξάρτητες από εγγυημένες τιμές πώλησης που επιτρέπουν επενδύσεις αιολικής ενέργειας για καθαρά οικονομικούς λόγους, χωρίς επιδοτήσεις. Το σενάριο αναφοράς προβλέπει το μέσο κόστος της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας θα περιορισθεί στα 100 EUR'2010/ MWh ή ελάχιστα παραπάνω κατά τη δεκαετία 2020-2030 ενώ την ίδια στιγμή το πλήρες κόστος της αιολικής ενέργειας κυμαίνεται μεταξύ 80-90 EUR'2010/MWh σε σταθμισμένους όρους, επιτρέποντας έτσι ένα περιθώριο κόστους για την ενσωμάτωση του κόστους εξισορρόπησης και του κόστους εφεδρειών. Αυτό το πλαίσιο της αγοράς δικαιολογεί την προβλεπόμενη αύξηση του μεριδίου αγοράς της αιολικής ενέργειας και στην Ελλάδα την περίοδο μετά το 2020, σύμφωνα με το Σενάριο Αναφοράς 2013 της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παρά την σταδιακή κατάργηση του προϋπολογισμού για τις εγγυημένες τιμές κατά την περίοδο μετά το 2020, η αιολική ενέργεια εμφανίζεται ως η ταχύτερα αναπτυσσόμενη πηγή ανανεώσιμης ενέργειας έως το 2030 στο επίσημο σενάριο της ΕΕ για την Ελλάδα: η παραγωγή αιολικής ενέργειας αυξάνεται μεταξύ 4% και 7% ετησίως κατά μέσο όρο την περίοδο 2015-2030, ενώ τα φωτοβολταϊκά αυξάνονται μόλις κατά 1,5% ετησίως. Οι επιδοτήσεις την περίοδο μετά το 2020 είναι όλο και λιγότερο αναγκαίες για την αιολική ενέργεια και σε ένα Ευρωπαϊκό πλαίσιο μειωμένης στήριξης στις ανανεώσιμες, η αιολική ενέργεια στην Ελλάδα θα συνεχίσει να αναπτύσσεται πολύ πιο γρήγορα από

ό,τι οποιαδήποτε άλλη πηγή ενέργειας. Οι προαναφερθείσες προβλέψεις απεικονίζονται στα γραφήματα που φαίνονται παραπάνω. Δείχνουν την εγκατεστημένη ισχύ αιολικής ενέργειας να διπλασιάζεται έως το 2020 σε σύγκριση με τα σημερινά επίπεδα και σχεδόν να τριπλασιάζεται μέχρι το 2030 στην κεντρική πρόβλεψη. Οι ετήσιες προσθήκες ισχύος κορυφώνονται μέχρι το 2020 επιτρέποντας στην Ελλάδα να επιτύχει τους στόχους και επιβραδύνονται μετά το 2020, διατηρώντας ένα μέσο ποσό επένδυσης στα 215 MW6 ετησίως, τα επόμενα 15 χρόνια. Αυτή είναι μια πολύ ευνοϊκή προοπτική για τη βιομηχανία αιολικής ενέργειας στην Ελλάδα, επιτρέποντας την ανάπτυξη πολυάριθμων έργων αιολικής ενέργειας από διαφορετικές εταιρείες και σε διάφορες τοποθεσίες κατά τα επόμενα 15 χρόνια. Ο προβλεπόμενος όγκος της αγοράς αιολικής ενέργειας συνεπάγεται συνολικές επενδύσεις ύψους 1,8 δισ.

EUR'2010 μέχρι το 2030 και 1,6 δισ. EUR'2010 κατά την περίοδο 2021-2030, στο κεντρικό σενάριο. Η ανάλυση ευαισθησίας έδειξε ότι η πιθανότητα να δούμε ανάπτυξη της αιολικής ενέργειας πολύ πάνω από το κεντρικό σενάριο είναι υψηλότερη από την παραμονή της κάτω από αυτό. Χωρίς να λαμβάνουμε υπόψη τους ειδικούς περιβαλλοντικούς περιορισμούς για κάθε θέση εγκατάστασης, η εγκατάσταση επιπλέον αιολικών MW παραπάνω από τις ανωτέρω ελάχιστες απαιτήσεις αναμένεται να είναι ευπρόσδεκτη από το Ελληνικό κράτος, καθώς η αιολική ενέργεια είναι μια οικονομικά αποδοτική και ανταγωνιστική ενεργειακή τεχνολογία. Το ιδιωτικό ενδιαφέρον για την αιολική ενέργεια παραμένει πολύ υψηλό, όπως υποδεικνύεται από τον πολύ μεγάλο αριθμό των έργων που έχουν αδειοδοτηθεί από τη ΡΑΕ. Η πρόβλεψη είναι επίσης ισχυρή όταν εξετάζεται από την πλευρά των παραμέτρων της αγοράς: βασίζεται σε υποχρεώσεις για τις ανανεώσιμες μέχρι το 2020 και σε καθαρές δυνάμεις της αγοράς μέχρι το 2030 καθώς μειώνεται η σημασία των εγγυημένων τιμών και ενισχύεται η ανταγωνιστικότητα της αιολικής ενέργειας.

Σημείωση: Οι συνεχείς γραμμές δείχνουν κεντρικές προβλέψεις από το σενάριο αναφοράς της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που ποσοτικοποιήθηκε με τη χρήση του μοντέλου PRIMES το 2013. Οι περιοχές αντιπροσωπεύουν τα άνω και κάτω όρια ευαισθησίας της πρόβλεψης, κυρίως ανάλογα με τη ζήτηση της ηλεκτρικής ενέργειας και το οικονομικό πλαίσιο.

5. http://ec.europa.eu/energy/observatory/trends_2030/doc/trends_to_2050_update_2013.pdf

18

Εφικτότητα των προβλέψεων για την Αιολική Ενέργεια Η Ελλάδα έχει αιολικό δυναμικό που σε όρους ονομαστικής ισχύος υπερβαίνει σε μεγάλο βαθμό την αιχμή της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας. Το δυναμικό είναι γεωγραφικά διασπαρμένο και σε μεγάλες περιοχές παρατηρούνται υψηλοί συντελεστές χρησιμοποίησης. Η αποδοχή των αιολικών πάρκων από τις τοπικές κοινότητες έχει βελτιωθεί με το πέρασμα του χρόνου και το μέχρι στιγμής ανεκμετάλλευτο και τοπικά αποδεκτό δυναμικό είναι πολύ σημαντικό, ιδιαίτερα στην ηπειρωτική χώρα. Η αποδοχή είναι μικρότερη στα τουριστικά νησιά. Η Κρήτη, παρά τον έντονο τουρισμό, έχει δει μεγάλη ανάπτυξη στην αιολική ενέργεια, ενώ πολύ μεγάλα αιολικά έργα είναι προς υλοποίηση, εξαρτώμενα από τη διασύνδεση του δικτύου με την ηπειρωτική χώρα η οποία προβλέπεται επίσημα (επίσημο σχέδιο του Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς που έχει εγκριθεί από τη ΡΑΕ και περιλαμβάνεται στα σχέδια του Διευρωπαϊκού Δικτύου Μεταφοράς) να πραγματοποιηθεί στα ερχόμενα

λίγα χρόνια. Η διαθεσιμότητα του δικτύου είναι μικρότερο πρόβλημα στην ηπειρωτική χώρα, εκτός από ορισμένες περιοχές με υψηλό αιολικό δυναμικό για τις οποίες περιλαμβάνονται επεκτάσεις του δικτύου επίσης στο επίσημο σχέδιο ανάπτυξης του Διαχειριστή. Γενικά, η εικόνα του υψηλού αιολικού δυναμικού σε συνδυασμό με τη μεγάλη διασπορά σε περιοχές με διαθεσιμότητα δικτύου και επαρκή βαθμό αποδοχής μπορούν προφανώς να διατηρήσουν έναν ρυθμό επένδυσης άνω των 200 MW ετησίως για τα επόμενα 15 χρόνια. Αυτό το δυναμικό αντανακλάται στην εξέλιξη της διαδικασίας αδειοδότησης, που έχει δείξει εντυπωσιακή δυναμική και έχει οδηγήσει σε ένα πολύ μεγάλο αριθμό νέων έργων αιολικής ενέργειας που κατέχουν Άδειες. Η Άδεια παραγωγής είναι το πρώτο βήμα μιας μακράς αδειοδοτικής διαδικασίας, η οποία περιλαμβάνει την Άδεια εγκατάστασης ως ένα σημαντικό ορόσημο το οποίο σε συνδυασμό με την έγκριση σύνδεσης με το δίκτυο επιτρέπει την κατασκευή αιολικού πάρκου. Η σύμβαση σύνδεσης με τον Διαχειριστή του Συστήματος είναι υποχρεωτική ανάλογα με τη διαθεσιμότητα του δικτύου. Είναι προφανές ότι ένα έργο αιολικής ενέργειας είναι πλήρως ώριμο, όταν κατέχει

6. H ετήσια επένδυση ήταν 130MW κατά μέσο όρο τα τελευταία 10 χρόνια. Οι μελλοντικές επενδύσεις περιλαμβάνουν επενδύσεις για την αντικατάσταση των εγκαταστάσεων αιολικής ενέργειας που πρέπει να παροπλιστoύν.

19

Άδεια εγκατάστασης και Σύμβαση Σύνδεσης με το δίκτυο. Η στατιστική των αδειών του καταλόγου της ΡΑΕ, δείχνει ότι μεγάλος αριθμός των νέων έργων αιολικής ενέργειας είναι πλήρως ώριμα και αν πραγματοποιηθούν, η ισχύς τους είναι επαρκής για να επιτευχθούν τα αριθμητικά στοιχεία των προβλέψεων της αιολικής ενέργειας, όπως φαίνονται στην προηγούμενη ενότητα, τα οποία είναι σύμφωνα με τις υποχρεώσεις της Ελλάδας για το 2020.

Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία που δημοσιεύθηκαν από τη ΡΑΕ (βλέπε πίνακα), 1.692 MW νέων έργων αιολικής ενέργειας είναι σε ένα πλήρως ώριμο στάδιο και κατέχουν Άδειες εγκατάστασης και έγκριση σύνδεσης με το δίκτυο και δεν εξαρτώνται από επένδυση σε νέα επέκταση του δικτύου. Η κεντρική πρόβλεψη όπως φαίνεται στην προηγούμενη ενότητα προβλέπει περίπου 1.600 MW προσθήκη αιολικής ισχύος έως το 2020, ως το ελάχιστο που απαιτείται για να επιτρέψει στην Ελλάδα να ανταποκριθεί

Οικονομική Βιωσιμότητα των προβλέψεων για την Αιολική Ενέργεια Οι μακροπρόθεσμες προοπτικές για την ενέργεια συνδέονται στενά με τους στόχους για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Η ΕΕ έχει επισήμως δεσμευτεί για τον έλεγχο των εκπομπών CO2 σε επίπεδα συμβατά με τον στόχο περιορισμού της παγκόσμιας αύξησης της θερμοκρασίας στους 2ο C. Ο οδικός χάρτης για την Ενέργεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που υιοθετήθηκε επισήμως το 2012, προβλέπει διαρκή μείωση των εκπομπών σε όλους τους τομείς μέχρι το 2050, και ιδιαίτερα στον τομέα της παραγωγής ενέργειας, όπου προβλέπεται να επιτευχθεί υψη-

στις υποχρεώσεις τις για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η δυνατότητα υλοποίησης της κεντρικής πρόβλεψης είναι περισσότερο από προφανής. Οι στατιστικές επίσης δείχνουν ότι ένας σημαντικός αριθμός άλλων έργων αιολικής ενέργειας είναι κοντά στην πλήρη ωριμότητα και είναι ευρέως διασπαρμένες γεωγραφικά: 3.222,5 MW επιπλέον έργων αιολικής ενέργειας κατέχουν περιβαλλοντικές άδειες, οι οποίες αποτελούν ένα σημαντικό βήμα προς την απόκτηση της άδειας εγκατάστασης. Ως εκ τούτου η δυνατότητα υλοποίησης της αιολικής ανάπτυξης πάνω από την εικόνα της κεντρικής πρόβλεψης είναι επίσης εξασφαλισμένη. Ο συνολικός αριθμός των έργων αιολικής ενέργειας που κατέχουν Άδειες Παραγωγής από την ΡΑΕ υπερβαίνει τα 23.000 MW. Ο Διαχειριστής του Συστήματος Μεταφοράς (ΑΔΜΗΕ) έχει δημοσιεύσει αρκετές επίσημες μελέτες σχετικά με τη διείσδυση της αιολικής ενέργειας στο Διασυνδεδεμένο Σύστημα της ηπειρωτικής χώρας στην Ελλάδα. Μια πρόσφατη μελέτη του ΑΔΜΗΕ εκτιμά ότι η διείσδυση της αιολικής ενέργειας από τεχνική άποψη μπορεί να φθάσει τα 10.000 MW μετά την υλοποίηση των εν εξελίξει επεκτάσεων του δικτύου (π.χ. ανάπτυξη του δικτύου των 400kV στην Πελοπόννησο, αναβάθμιση του δικτύου της Θράκης στα 400kV, οι επεκτάσεις του δικτύου στην περιοχή της Εύβοιας και της Λακωνίας που θεωρούνται περιοχές με καλό και μεγάλο ανεκμετάλλευτο αιολικό δυναμικό). Στη θεωρητική περίπτωση που επιτευχθεί το ανωτέρω τεχνικό όριο, τα έργα που θα αντιμετωπίσουν προβλήματα ή καθυστερήσεις με την περιβαλλοντική τους αδειοδότηση (συμπεριλαμβανομένων προβλημάτων με τις αρχαιολογικές Αρχές κ.λπ.), θα είναι αυτά που δεν θα υλοποιηθούν. Από την άποψη της λειτουργίας του συστήματος/αγοράς, ο κώδικας δικτύου - σε συμφωνία με την κοινοτική νομοθεσία - προβλέπει προτεραιότητα στην ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, συμπεριλαμβανομένης της αιολικής ενέργειας και δεν επιβάλλει υποχρεώσεις εξισορρόπησης ή επικουρικών υπηρεσιών στις εγκαταστάσεις ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Μόνο στην περίπτωση που η ευστάθεια του συστήματος απειλείται, είναι δυνατή η περικοπή της παραγωγής αιολικής ενέργειας. Προβλέπεται αποζημίωση των εγκαταστάσεων αιολικής ενέργειας για τις περικοπές ισχύος. Αυτές οι πρόνοιες δεν αναμένεται να αλλάξουν, τουλάχιστον μέχρι το 2020.

λή μείωση των εκπομπών CO2 με επιταχυνόμενο ρυθμό που θα οδηγήσει σε αρκετά χαμηλές εκπομπές ήδη από το 2030. Βασικοί πυλώνες απεξάρτησης από τον άνθρακα είναι η ενεργειακή απόδοση και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, με την πυρηνική ενέργεια και τη δέσμευση και αποθήκευση άνθρακα να παίζουν συμπληρωματικούς ρόλους. Η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας προβλέπεται να αυξηθεί παρά την σημαντική πρόοδο στην ενεργειακή αποδοτικότητα, χάρη στον εξηλεκτρισμό των τομέων των μεταφορών και της θέρμανσης με υποκατάσταση των ορυκτών καυσίμων. Οι ανανεώσιμες πηγές αναμένεται να συνεισφέρουν περισσότερο από το 50% της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας ήδη από το 2030 σε όλα τα σενάρια του οδικού χάρτη για την ενέργεια7.

7. Σύμφωνα με τα σενάρια με το μοντέλο PRIMES του E3MLab (http://ec.europa.eu/energy/energy2020/roadmap/index_en.htm)

20

Αυτή η στρατηγική θεώρηση της ΕΕ, της απεξάρτησης από τον άνθρακα έχει γίνει αποδεκτή από πολλές άλλες μελέτες για το 2050, που δημοσιεύθηκαν μεταξύ 2011 και 2013 από διάφορες επαγγελματικές οργανώσεις, συμπεριλαμβανομένης της μελέτης της Eurelectric.

Range of RES-power penetration in EU Energy Roadmap scenarios Ο οδικός χάρτης της ΕΕ για την ενέργεια προβάλλει την αιολική ενέργεια ως την ανανεώσιμη πηγή με το υψηλότερο μερίδιο στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας σύμφωνα με όλες τις παραδοχές των σεναρίων. Ειδικότερα για την Ελλάδα δείχνει μια αισθητά μικρή διακύμανση στο μερίδιο της αιολικής ενέργειας στα διάφορα σενάρια, που δείχνουν το μερίδιο αυτό λίγο κάτω από το 40 % έως το 2030 και 50% μέχρι το 2050, που είναι σημαντικά πάνω από το μερίδιο της ηλιακής ενέργειας στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Ως εκ τούτου, οι προοπτικές της αιολικής ενέργειας σε ένα πιο μακροπρόθεσμο ορίζοντα είναι πολύ σημαντικές στην Ελλάδα, στο πλαίσιο της στρατηγικής της ΕΕ για τη φιλόδοξη μείωση των εκπομπών και την μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα. Αξίζει να σημειωθεί ότι το εύρος της αβεβαιότητας όσον αφορά τις προοπτικές της αιολικής ενέργειας για την Ελλάδα σε αυτό το πλαίσιο είναι μικρό και πολύ μικρότερο από ό,τι για οποιαδήποτε άλλη ανανεώσιμη πηγή. Η ευρωστία των προοπτικών της αιολικής ενέργειας μακροπρόθεσμα, οφείλεται πρώτον, στην ανταγωνιστικότητα των χερσαίων αιολικών έργων καθώς αυτή η τεχνολογία έχει επιτύχει εμπορική ωριμότητα και δεύτερον, στην αβεβαιότητα για την εξέλιξη του κόστους των άλλων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, για τις οποίες υφίσταται αβεβαιότητα και για το δυναμικό που μπορεί να υλοποιηθεί8 υπό ανταγωνιστικές οικονομικές συνθήκες. Συνεπώς, η προοπτική του

οδικού χάρτη της ΕΕ παρέχει μια σταθερή βάση για τη θετική πρόβλεψη της ανάπτυξης της αιολικής ενέργειας σε διάφορες χώρες, όπως η Ελλάδα. Μια βασική παραδοχή στις μελέτες για τον οδικό χάρτη, είναι ότι η πρόοδος της τεχνολογίας και οι μηχανισμοί μάθησης μέσω της πράξης, θα επιτρέψουν σημαντική μείωση του κόστους για τις ανανεώσιμες πηγές καθιστώντας τις ανταγωνιστικές στην αγορά ενέργειας. Η άμεση χρηματοδοτική στήριξη μέσω εγγυημένων τιμών, θεωρείται ότι θα καταργηθεί σταδιακά εντός της περιόδου μετά το 2020 και θα διατηρηθεί για μερικές ανανεώσιμες τεχνολογίες οι οποίες θα εξακολουθούν να χρειάζονται εξέλιξη, συμπεριλαμβανομένων των υπεράκτιων αιολικών πάρκων. Έμμεση στήριξη στις ανανεώσιμες υπολογίζεται, ωστόσο, να συνεχιστεί πιο εντατικά για ειδικούς σκοπούς όπως η ενσωμάτωση στο δίκτυο διεσπαρμένης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, η διασύνδεση απομακρυσμένων περιοχών προικισμένων με υψηλό αιολικό δυναμικό, οι διασυνδέσεις νησιών και η διευκόλυνση των διαδικασιών αδειοδότησης. Για να γίνουν οι ανανεώσιμες πηγές κύριοι συνεισφέροντες στην παραγωγή, παραπάνω από τις συμβατικές πηγές, είναι επιτακτική ανάγκη να εξασφαλιστούν ισότιμοι όροι ανταγωνισμού εντός της εσωτερικής αγοράς ενέργειας της ΕΕ. Από την προοπτική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η εναρμόνιση των πολιτικών για τις ανανεώσιμες μεταξύ των κρατών - μελών και η δημιουργία μιας ενιαίας αγοράς των ανανεώσιμων πηγών είναι βασικοί στρατηγικοί στόχοι. Για παράδειγμα, σχήματα που περιλαμβάνουν τον καθορισμό υποχρεωτικών ποσοστώσεων για τις ανανεώσιμες πηγές και επιτρέπουν την εμπορευσιμότητα των πιστοποιητικών ΑΠΕ σε όλη την αγορά της ΕΕ, θα ήταν ιδανικά για το στόχο της ολοκλήρωσης της εσωτερικής αγοράς. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή βλέπει μια τέτοια εξέλιξη ως απολύτως αναγκαία μακροπρόθεσμα, αλλά την ίδια στιγμή δεν προβλέπει αλλαγές τουλάχιστον μέχρι το 2020, από τα σημερινά υποστηρικτικά συστήματα, συμπεριλαμβανομένων των συμβάσεων εγγυημένων τιμών όπως αυτές εφαρμόζονται σε εθνική κλίμακα. Η επίτευξη των υποχρεώσεων για τις ανανεώσιμες μέχρι το 2020 απαιτεί πρόσθετες προσπάθειες για επενδύσεις από τα περισσότερα κράτη - μέλη της ΕΕ και οι εγγυημένες τιμές έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικές για την παροχή κινήτρων για τις επενδύσεις και την άμβλυνση των παραγόντων κινδύνου. Για το λόγο αυτό δεν είναι πιθανό να δούμε σημαντικές αλλαγές στα υποστηρικτικά σχήματα μέχρι το 2020. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε πολλές περιπτώσεις, έχει αντιτεθεί σε αναδρομικές τροποποιήσεις των συμφωνιών αγοράς ενέργειας που έχουν συναφθεί στο παρελθόν με επενδυτές στις ανανεώσιμες πηγές. Παρά τα μέτρα για τη σταθεροποίηση και τη μείωση του ελλείμματος του Ειδικού Λογαριασμού, τον οποίο διαχειρίζεται ο Λειτουργός της Αγοράς στην Ελλάδα, είναι απίθανο να δούμε περαιτέρω αλλαγές στα σχήματα

8. Όσον αφορά την Ελλάδα, εν δυνάμει περιορισμοί υφίστανται κυρίως για την υδροηλεκτρική ενέργεια και τη βιομάζα. Η υδροηλεκτρική ενέργεια έχει σοβαρούς περιβαλλοντικούς περιορισμούς και μάλλον μικρό ανεκμετάλλευτο δυναμικό. Το ανεκμετάλλευτο δυναμικό στη Βιομάζα είναι σημαντικό αλλά η ανάπτυξή της απαιτεί σημαντικές εξελίξεις όσον αφορά την επίτευξη οικονομιών κλίμακας, την βιομηχανοποίηση και την επιτυχία νέων πρώτων υλών και τεχνολογιών μετατροπής. Οι εξελίξεις στην φωτοβολταϊκή ενέργεια δεν εξαρτώνται μόνο από το ανά μονάδα κόστος των ηλιακών πλαισίων για τα οποία υπάρχουν καλές προοπτικές για περαιτέρω εξέλιξη. Η ανάπτυξη εξαρτάται επίσης από τη διαθεσιμότητα εκτάσεων γης, για τις οποίες υπάρχουν ταυτόχρονα ανταγωνιστικές χρήσεις, από τη διαθεσιμότητα στεγών σε σύνθετα αστικά τοπία και από σημαντικές βελτιώσεις του δικτύου για την έγχυση ενέργειας από φωτοβολταϊκά σε δίκτυα χαμηλής τάσης. Τα υπεράκτια αιολικά πάρκα στην Ελλάδα έχουν επίσης περιορισμούς όσον αφορά το δυναμικό και αναμένεται να αντιπροσωπεύσουν ένα μικρό μέρος της συνολικής ανάπτυξης του αιολικής ενέργειας.

21

των εγγυημένων τιμών μέχρι το 2020. Όπως αναφέρθηκε σε προηγούμενη ενότητα, οι εγγυημένες τιμές για την αιολική ενέργεια είναι ανταγωνιστικές και η περαιτέρω ανάπτυξη της αιολικής ενέργειας είναι η κύρια οικονομικά αποδοτική επιλογή για να καλυφθεί το κενό στις ανανεώσιμες πηγές προς την επίτευξη των υποχρεώσεων της Ελλάδας έως το 2020. Παρόλο που για άλλες ανανεώσιμες μορφές, κυρίως για τη φωτοβολταϊκή ενέργεια, είναι πιθανό να υπάρξει κάποιο είδος περιορισμού για νέες συμβάσεις εγγυημένων τιμών, είναι απίθανο να υπάρξει περιοριστικό ανώτατο όριο για νέες συμβάσεις από αιολικά πάρκα. Ως εκ τούτου, μπορεί να συναχθεί το συμπέρασμα ότι οι προβλεπόμενες προοπτικές για την αιολική ενέργεια στην Ελλάδα μέχρι το 2020 δεν παρουσιάζουν οικονομική αβεβαιότητα για τους επενδυτές, δεδομένου επίσης ότι η ελληνική οικονομία εισέρχεται σε μια περίοδο σταθεροποίησης και ανάπτυξης και ότι λαμβάνονται μέτρα για τη μείωση του ελλείμματος του Λογαριασμού των ανανεώσιμων πηγών. Μετά το 2020 τα νέα έργα αιολικής ενέργειας θα λειτουργήσουν μέσα σε ένα νέο περιβάλλον αγοράς, η οποία θα περιλαμβάνει: • α) Πλήρη εφαρμογή του Target Model που θα επιτρέψει κατανομή της ισχύος διασυνδέσεων με βάση κανόνες της αγοράς, υψηλότερες ανταλλαγές ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ συνδεδεμένων αγορών ενέργειας σε ολόκληρη την ΕΕ και πιο αποδοτική κατανομή της ισχύος για τους σκοπούς εξισορρόπησης και εφεδρείας μεταξύ των Διαχειριστών Συστημάτων Μεταφοράς.

• β) Η διαμοίραση των δυνατοτήτων εξισορρόπησης και εφεδρείας σε ολόκληρη την ΕΕ θα επιτρέψει στους λειτουργούς έργων ανανεώσιμων πηγών να εισέλθουν σε συμφωνίες με τους παρόχους υπηρεσιών, σε μεγάλη κλίμακα, έτσι ώστε να καταστεί δυνατή η διαμόρφωση ευέλικτης κατανεμόμενης ισχύος σε ανταγωνιστικές τιμές. Αυτό θα καταστήσει δυνατές τις διμερείς συμβάσεις και τις προσφορές στα χρηματιστήρια ενέργειας που θα περιλαμβάνουν ποσότητες διακοπτόμενων ενεργειακών πόρων, όπου η αιολική ενέργεια θα έχει πρωταρχικό ρόλο, λόγω ανταγωνιστικού κόστους και ευέλικτων πόρων εξισορρόπησης.

• γ) Ο μηχανισμός των εμπορεύσιμων πιστοποιητικών ή ένα σύστημα εγγυημένης διαφορικής τιμής που μπορεί να αντικαταστήσει το σύστημα εγγυημένης τιμής εντός της περιόδου μετά το 2020 ή, σε ορισμένες χώρες πριν από το 2020, θα προσφέρει επιπλέον στην ανταγωνιστικότητα των ανανεώσιμων πηγών στην αγορά, υποκινώντας τους προμηθευτές να εισέλθουν σε συμφωνίες με εγκαταστάσεις ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Τα κατανεμόμενα πακέτα ενέργειας που συμπεριλαμβάνουν μεγάλες ποσότητες μη κατανεμόμενης ανανεώσιμης ενέργειας, βοηθούν στη μείωση τους κόστους εξισορρόπησης και εφεδρείας που αντιμετωπίζουν οι προμηθευτές κατά τη σύναψη συμβάσεων για την εκπλήρωση των υποχρεώσεών τους σε ανανεώσιμες.

• δ) Οι αναλύσεις των προοπτικών και οι προσομοιώσεις έχουν δείξει ότι οι εγκαταστάσεις φυσικού αερίου θα διατηρηθούν στο μέλλον και η ανάπτυξη των συστημάτων αποθήκευσης που χρησιμοποιούν διάφορες τε-

22

Συμπεράσματα

χνολογίες θα επιταχυνθούν επιτρέποντας την αξιόπιστη λειτουργία συστήματος με υψηλό μερίδιο της διακοπτόμενης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Τα μελλοντικά συστήματα αποθήκευσης θα ξεπεράσουν την αποθήκευση υδροηλεκτρικής ενέργειας, η οποία παρέχει την φθηνότερη λύση, αλλά έχει περιορισμένο συνολικό δυναμικό. Η αιολική ενέργεια σε συνδυασμό με την παραγωγή υδρογόνου είναι από τις πιο ελπιδοφόρες μελλοντικές λύσεις αποθήκευσης ενέργειας και ήδη από το 2013, μια πρώτη στο είδος της εγκατάσταση λειτουργεί από την EON στη Γερμανία. Οι προοπτικές αποθήκευσης σε συνδυασμό με την ευελιξία που παρέχεται από εγκαταστάσεις φυσικού αερίου, θα γίνουν οι φυσικοί συνέταιροι της διακοπτόμενης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, συμπεριλαμβανομένης της αιολικής ενέργειας, στη διαμόρφωση προσφορών κατανεμόμενης ενέργειας. Η αποζημίωση της διαθεσιμότητας αποθήκευσης ισχύος, καθώς και η αποζημίωση των υπηρεσιών της ευελιξίας που παρέχεται από μονάδες φυσικού αερίου είναι ζωτικής σημασίας για τη μελλοντική διαμόρφωση της αγοράς. Οι αγορές για τις επικουρικές υπηρεσίες και εξισορρόπησης σε πραγματικό χρόνο, σε συνδυασμό με πιο μακροπρόθεσμες συμβάσεις ισχύος μπορεί να διευκολύνουν αυτή την απαίτηση αποζημίωσης, και έτσι να εξασφαλίσουν την οικονομική βιωσιμότητα των προσφορών κατανεμόμενης ενέργειας που θα βασίζεται σε σημαντικό βαθμό στις ανανεώσιμες.

• ε) Η περαιτέρω ολοκλήρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας της Ελλάδας με τις βαλκανικές χώρες και την Τουρκία, θα διευκολύνει την εφαρμογή των νέων ρυθμίσεων της αγοράς, όπως και στην υπόλοιπη Ευρώπη, κατά την περίοδο μετά το 2020. Στο πλαίσιο αυτό, οι επενδύσεις στις ανανεώσιμες πηγές στην Ελλάδα, καθώς είναι προικισμένη με σχετικά υψηλό δυναμικό ανανεώσιμων πηγών σε σχέση με τις γειτονικές χώρες, θα δουν μια ευρύτερη αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και θα εξασφαλίσουν υποσχόμενες οικονομικές προοπτικές.

• στ) Οι προβλέψεις κόστους και τιμής (που υπολογίζονται στο πλαίσιο του οδικού χάρτη για την Ενέργεια της ΕΕ), προβλέπουν μέσο κόστος παραγωγής περίπου 100 EUR'2010 / MWh το 2030 ενώ τα σταθμισμένα κόστη της αιολικής ενέργειας, συμπεριλαμβανομένου του κόστους εξισορρόπησης προβλέπονται κάτω του μέσου όρου. Αυτές οι συνθήκες της αγοράς επιτρέπουν την περαιτέρω ανάπτυξη της αιολικής ενέργειας στην Ελλάδα για μετά το 2020 και σε ένα νέο πλαίσιο αγοράς, ακόμη και με τη μείωση των εγγυημένων τιμών για τις νέες επενδύσεις.

Παρά τις αβεβαιότητες που συσσωρεύτηκαν κατά τα προηγούμενα χρόνια από την οικονομική κρίση, υφίστανται καλές προοπτικές σημαντικής ανάπτυξης της αιολικής ενέργειας στο μέλλον για την Ελλάδα. Βραχυπρόθεσμα, η σταδιακή υπέρβαση της κρίσης και η μείωση των ελλειμμάτων αναμένεται να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη στις ροές εσόδων για τις υφιστάμενες συμβάσεις αγοραπωλησίας αιολικής ενέργειας και η αβεβαιότητα που έχει επικρατήσει τα τελευταία δύο χρόνια δεν αναμένεται να διαρκέσει πέραν του τρέχοντος έτους. Με βάση την ανάλυση υποστηρίζεται ότι το επενδυτικό ενδιαφέρον σε νέα έργα αιολικής ενέργειας θα αυξάνεται ολοένα και περισσότερο επιτρέποντας την υλοποίηση πολλών έργων. Δεδομένου ότι η Ελλάδα θα πρέπει να επιταχύνει την ανάπτυξη των έργων ανανεώσιμων πηγών προκειμένου να επιτευχθούν οι υποχρεώσεις μέχρι το 2020, η ανάπτυξη της αιολικής ενέργειας είναι σαφώς η πιο οικονομική λύση μεταξύ των διαφόρων τεχνολογιών ΑΠΕ. Επιπλέον, η αιολική ενέργεια είναι οριακά πιο ανταγωνιστική και σε σύγκριση με τις περισσότερες από τις συμβατικές τεχνολογίες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Η συνέχιση με νέες συμβάσεις εγγυημένων τιμών για νέες εγκαταστάσεις αιολικής ενέργειας μέχρι το 2020 δεν έχει προφανείς περιορισμούς: θα βοηθήσει στη μείωση του μέσου κόστους της αποζημίωσης των ανανεώσιμων και δεν θα οδηγήσει σε νέα ελλείμματα στον Ειδικό λογαριασμό τον οποίο διαχειρίζεται ο Λειτουργός της Αγοράς. Ορθολογικός σχεδιασμός θα προσφέρει ανάπτυξη της αιολικής ενέργειας μέχρι το 2020 όχι πολύ μακριά από τα επίπεδα που προβλέπονται στο επίσημο Σχέδιο Δράσης για τις Ανανεώσιμες Πηγές, και τουλάχιστον πάνω από 3.500 MW έως το 2020, η οποία είναι μια συντηρητική εκτίμηση και συνεπάγεται προσθήκη άνω των 200 MW ετησίως μέχρι το 2020. Αυτό συγκρίνεται με την προσθήκη 158 MW ετησίως κατά την περίοδο 2007-2013. Η επαρκώς υψηλή γεωγραφική διασπορά του αιολικού δυναμικού, η υφιστάμενη κάλυψη δικτύου (χωρίς σημαντικές επεκτάσεις) και ο βαθμός ωριμότητας που επιτυγχάνεται κατά τη διαδικασία αδειοδότησης δείχνουν ότι είναι εφικτή η επίτευξη τουλάχιστον 35004500 MW αιολικής ισχύος μέχρι το 2020. Η ανταγωνιστικότητα της αιολικής ενέργειας στο πλαίσιο ενός συστήματος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με προοπτικές για υψηλότερο μέσο κόστος από ό,τι σήμερα, συνηγορεί ότι τα θεμελιώδη δεδομένα της αγοράς είναι υπέρ της ανάπτυξης της αιολικής ενέργειας. Καθοδηγούμενες από την αγορά δυνάμεις δικαιολογούν σημαντική περαιτέρω ανάπτυξη της αιολικής ενέργειας στην Ελλάδα κατά την περίοδο μετά το 2020, όπως επιβεβαιώνεται από την πιο πρόσφατη επίσημη πρόβλεψη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Σενάριο Αναφοράς 2013). Μια συντηρητική εκτίμηση για τουλάχιστον 5000 MW αιολικής ενέργειας το 2030 είναι απόλυτα συνεπής με τις δυνάμεις της αγοράς που προβλέπονται στην παρούσα πρόβλεψη. Τα ανώτερα επίπεδα των εκτιμήσεων δείχνουν σημαντικά υψηλότερα ποσοστά για την αιολική ενέργεια στην Ελλάδα με ορίζοντα το 2030. Ανάλογα με τη μελλοντική αύξηση της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας, εάν η οικονομική ανάπτυξη είναι μεγαλύτερη ​​από τις τρέχουσες συντηρητικές προβλέψεις, και με την υλοποίηση των επεκτάσεων του δικτύου και των διασυνδέσεων όπως προβλέπεται στο

επίσημο 10ετές σχέδιο του ΑΔΜΗΕ (όπως εγκρίθηκε επίσημα), η ανάπτυξη της αιολικής μέχρι το 2030 μπορεί να πλησιάσει τα σχέδια για την αιολική ενέργεια που δημοσιεύθηκαν από την κυβέρνηση πριν από την κρίση. Νέες εγκαταστάσεις αιολικής ενέργειας θα λειτουργήσουν σε ένα νέο πλαίσιο αγοράς μετά το 2020. Η ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς και ο στόχος της αποτελεσματικότητας κόστους με βάση την αγορά, θα διαμορφώσει ένα πολυεθνικό (από κυρίως εθνικό) τοπίο στις αιολικές επενδύσεις σε όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ. Παρόλο που τα σχήματα των εγγυημένων τιμών θα μειώνονται μετά το 2020, νέα –πιο αγοραία – συστήματα για τις ανανεώσιμες με εμπορεύσιμα πιστοποιητικά θα επιτρέψουν τη διατήρηση της ανάπτυξης της αιολικής ενέργειας, δεδομένης της ανταγωνιστικότητάς της σε σχέση με τα μελλοντικά κόστη παραγωγής. Η εναρμόνιση των συστημάτων υποστήριξης σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση θα προωθήσει περαιτέρω την ασφάλεια εισοδήματος, μέσω διαφοροποίησης των πηγών εσόδων και ενοποίησης της αγοράς των ανανεώσιμων πηγών σε επίπεδο ΕΕ. Οι παραγωγοί ανανεώσιμων πηγών θα έχουν αυξημένες ευκαιρίες για συνδυασμό με παρόχους υπηρεσιών εξισορρόπησης και εφεδρείας που βασίζονται στο φυσικό αέριο ή την αποθήκευση, έτσι ώστε να διαμορφώνουν προσφορές κατανεμόμενης ισχύος και να απευθυνθούν ανταγωνιστικά σε αγορές διμερών συμβάσεων και χρηματιστήρια ηλεκτρικής ενέργειας. Η ολοκλήρωση της αγοράς και η καλύτερη κατανομή των δυνατοτήτων εξισορρόπησης και εφεδρείας μεταξύ των χωρών, θα διευκολύνει σε μεγάλο βαθμό τη μετάβαση προς ανταγωνισμό βασισμένο στην αγορά, για τις μελλοντικές επενδύσεις στις ανανεώσιμες πηγές, συμπεριλαμβανομένης της αιολικής ενέργειας. Μια τέτοια προοπτική εισάγει μια μακροπρόθεσμη δέσμευση της Ευρώπης προς μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα, όπως επιβεβαιώθηκε στον οδικό χάρτη της ΕΕ για την Ενέργεια και αναμένεται να επιβεβαιωθεί περαιτέρω στην επικείμενη δέσμη μέτρων πολιτικής το 2030.

Στο πλαίσιο αυτό, είναι εμφανής η οικονομική βιωσιμότητα σημαντικής ανάπτυξης της αιολικής ενέργειας στην Ελλάδα μετά το 2020.

23

Ειρήνη-Ερμιόνη Τζεβελεκίδη Α΄Γυμνασίου

Ονομάζομαι Ειρήνη-Ερμιόνη Τζεβελεκίδη και είμαι μαθήτρια της Α΄Γυμνασίου στο 2ο Πρότυπο Πειραματικό Γυμνάσιο Αθήνας. Στo πλαίσιo της ατομικής εργασίας για το μάθημα της Τεχνολογίας κατασκεύασα μια μικρογραφία ανεμογεννήτριας η οποία εντάσσεται στην τεχνολογική ενότητα «ΕΝΕΡΓΕΙΑ -ΙΣΧΥΣ». Επέλεξα το θέμα αυτό γιατί η ανεμογεννήτρια είναι μια μηχανή παραγωγής “πράσινης ενέργειας”, η οποία καλύπτει απόλυτα τις ανθρώπινες ενεργειακές ανάγκες δίχως να επιβαρύνει με ρύπους το περιβάλλον, όπως συμβαίνει με την παραγωγή ενέργειας από συμβατικές πηγές.

24

Φοίβη Σπηλιωτοπούλου & Νικολέτα Χριστοδουλόπουλου Α΄Γυμνασίου

Ονομαζόμαστε Φοίβη Σπηλιωτοπούλου και Νικολέτα Χριστοδουλόπουλου και είμαστε μαθήτριες της Α΄ Γυμνασίου στην Εράσμειο Ελληνογερμανική Σχολή. Στα πλαίσια της εργασίας μας στο μάθημα της «Τεχνολογίας» κατασκευάσαμε την μικρογραφία ενός αιολικού πάρκου. Προσπαθήσαμε η μακέτα μας να έχει σωστή κλίμακα και να ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, αφού έχουμε ήδη επισκεφτεί κάποια αιολικά πάρκα. Μας ενδιαφέρει πολύ το θέμα αυτό γιατί οι ανεμογεννήτριες παράγουν καθαρή ενέργεια χωρίς να ρυπαίνεται το περιβάλλον. Επιπλέον είναι όμορφες και θυμίζουν τους παλιούς ανεμόμυλους που βλέπουμε το καλοκαίρι στα νησιά. Η αιολική ενέργεια είναι μία ανανεώσιμη μορφή ενέργειας και δεν θα εξαντληθεί ποτέ!!!

25

Ενεργειακή ασφάλεια à la carte

Τ

ή

η Ευρώπη σε αδιέξοδο

ο ζήτημα της διασφάλισης του ενεργειακού εφοδιασμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν δημιουργήθηκε τα τελευταία χρόνια ούτε και μπορεί να λυθεί εφ᾽ άπαξ. Αποτελεί μια αδήριτη ανάγκη που προέρχεται από την ολοένα και αυξανόμενη ενεργειακή κατανάλωση αλλά και την ανασφάλεια που προκαλείται λόγω του υψηλού βαθμού εξάρτησης από εισαγωγές από τρίτες χώρες. Παράλληλα όμως απαιτεί διαρκή επαγρύπνηση, προώθηση των κατάλληλων προτεραιοτήτων και, κυρίως, δυνατότητα προσαρμογής στις πραγματικές ανάγκες των λαών της Ευρώπης και στο διαρκώς μεταβαλλόμενο πολιτικό και τεχνολογικό πλαίσιο. Κάτι που η σημερινή άτολμη ηγεσία της Ευρώπης δεν πράττει και, για τον λόγο αυτό, αδυνατεί να ανταποκριθεί στις επιταγές των καιρών που απαιτούν αξιοποίηση του εγχώριου ενεργειακού δυναμικού, μεγαλύτερη ενεργειακή εξοικονόμηση και διαφοροποίηση των οδεύσεων και πηγών εφοδιασμού. Βέβαια, ο καθορισμός του εθνικού ενεργειακού μίγματος αποτελεί αρμοδιότητα και ευθύνη των κρατών-μελών και ο σεβασμός της αρχής της επικουρικότητας είναι ακρογωνιαίος λίθος της ευρωπαϊκής συνεργασίας. Αυτό όμως δεν αναιρεί (αντίθετα ενισχύει) τη σημασία μιας πραγματικά ευρωπαϊκής ενεργειακής πολιτικής που θα βασίζεται ισοδύναμα στους τρεις πυλώνες της, όπως αυτοί καθορίστηκαν πριν περίπου μια δεκαετία: ασφάλεια εφοδιασμού, αειφορία και ανταγωνιστικότητα. Μέχρι τώρα κανένας τους δεν προωθείται επαρκώς και η Ευρώπη συνεχίζει να είναι ευάλωτη σε κρίσεις εφοδιασμού, συνεχίζει να ρυπαίνει κατα τρόπο ασύμβατο με το στάδιο ανάπτυξής της και συνεχίζει να επιβαρύνει τη βιομηχανία και τα νοικοκυριά με δυσανάλογα υψηλές τιμές ενέργειας, υπερδιπλάσιες από αυτές των ανταγωνιστικών της οικονομιών.

26

Πώς θα μπορούσε να γίνει αλλιώς, όμως, όταν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διστάζει, μέσω του «Πλαισίου 2030», να προτείνει στοιχειωδώς φιλόδοξους στόχους για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, για τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου και για την ενεργειακή απόδοση και ακόμη κι αυτούς που προτείνει αδυνατεί να τους πλαισιώσει με ένα σαφές περίγραμμα επίτευξής τους που θα επιμερίζει δίκαια τα βάρη ανά κράτος-μέλος; Είναι απορίας άξιο το γεγονός ότι, τη στιγμή που ως Ευρώπη διαπιστώνουμε τον μεγάλο βαθμό εξάρτησης από εισαγωγές ενέργειας, δεν εκμεταλλευόμαστε αυτό που απλόχερα παρέχει η φύση ενώ διαθέτουμε την τεχνολογία και την τεχνογνωσία για να το πετύχουμε και επιπλέον θέλουμε και πρέπει να διατηρήσουμε τον ηγετικό μας ρόλο στη μάχη για την αναχαίτιση της κλιματικής αλλαγής. Αντίθετα, δίνουμε το δικαίωμα σε δήθεν καινοτόμες αλλά οπωσδήποτε περιβαλλοντικά καταστροφικές «λύσεις», όπως το σχιστολιθικό αέριο, να προβάλουν ως εναλλακτικές εγχώριες πηγές την ίδια στιγμή που όλοι γνωρίζουμε ότι με την εφαρμογή των αντίστοιχων εξορυκτικών μεθόδων ουσιαστικά «βιάζουμε» τη γη και δημιουργούμε τις συνθήκες εμφάνισης μείζονων προβλημάτων όπως η μόλυνση των υδροφόρων οριζόντων και η αύξηση του σεισμικού κινδύνου. Πώς είναι δυνατό να συζητάμε τέτοιες κοστοβόρες και εχθρικές για το περιβάλλον «λύσεις» για να ενισχύσουμε την ενεργειακή μας ασφάλεια και να αγνοούμε ότι μια σειρά ανεμογεννήτριες ή φωτοβολταϊκά panels μπορούν να αποδώσουν πολλαπλά και αειφόρα; Αλήθεια, σε τι στάδιο εφαρμογής βρίσκεται ακόμη σήμερα η (στηριζόμενη σε αντίστοιχη «παράλογη» λογική) τεχνολογία της δέσμευσης και αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα (CCS) για τις ανάγκες επίδειξης και εφαρμογής της οποίας κλήθηκε ο ευρωπαίος πολίτης να πληρώσει δυσανάλογη με την προστιθέμενη αξία της συνεισφορά μέσω του προγράμματος ανάκαμψης της ευρωπαϊκής οικονομίας (Recovery Plan) πριν μερικά χρόνια; Τελικά, την ενεργειακή μας πολιτική την υπαγορεύουν τα πραγματικά συμφέροντά μας ή την επιβάλουν à la carte αλλότριες πολιτικές επιδιώξεις; Όμως και η βαρύτητα που αποδίδεται στη μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά 40%, ενώ ουσιαστικά αγνοείται η συμβολή των ανανεώσιμων πηγών και της ενεργειακής απόδοσης στην προώθηση των πολιτικών για την ενέργεια και το κλίμα, δεν είναι παρά ένα ακόμη άλλοθι για τις χώρες εκείνες που επενδύουν στην αλόγιστη παραγωγή πυρηνικής ενέργειας αγνοώντας τα ατυχή περιστατικά, μικρής ή μεγάλης κλίμακας, τα οποία επιμένουν να μας υπενθυμίζουν ότι η φύση ενίοτε εκδικείται. Κανένας στόχος για τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου δεν μπορεί να είναι αρκετός αν δεν συνδυάζεται με στόχους για τις ανανεώσιμες πηγές και την ενεργειακή απόδοση. Και δεν γίνεται κατανοητό πως η Ευρώπη μπορεί να φθάσει σε κάποιο αποτέλεσμα για την ίδια αν αυτοί οι στόχοι δεν είναι δεσμευτικοί για όλη την Ένωση και για κάθε κράτος-μέλος ξεχωριστά. Δεσμευτικοί ακόμη και για την ενεργειακή απόδοση η οποία, παρότι σήμερα συμμετέχει στους στόχους για το 2020 με ένα ενδεικτικό 20%, δεν περιελήφθη στην Ανακοίνωση της Επιτροπής για το Πλαίσιο 2030 αναβάλοντας τις σχετικές αποφάσεις για μετά το καλοκαίρι, όταν θα αξιολογηθεί η εφαρμογή της σχετικής Οδηγί-

ας. Φυσικά πρόκειται για τον ορισμό της απόλυτης οπισθοδρόμησης! Μα πώς είναι δυνατό, όταν πρόκειται για ένα θέμα καθαρά πολιτικής βούλησης, να αναμένεται η αξιολόγηση εφαρμογής μιας ούτως ή άλλως υποχρεωτικής Οδηγίας για να καθοριστεί, έστω και καθυστερημένα, ένας αυτονόητος στόχος προκειμένου να καταναλώνουμε λιγότερη ενέργεια; Μήπως αυτός δεν είναι ο ασφαλέστερος τρόπος για να μειώσουμε την ενεργειακή μας εξάρτηση, πολύ περισσότερο όταν οι ίδιοι καθημερινά διαπιστώνουμε την αντίστοιχη ενεργειακή σπατάλη μέσα στους χώρους που ζούμε και κινούμαστε; Θα πει όμως κάποιος ότι υπάρχουν μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση χώρες που δεν έχουν επιταχύνει την οικονομική τους ανάπτυξη όσο θα μπορούσαν και νομοτελειακά «δικαιούνται» το ποσοστό τους στην περιβαλλοντική μας επιβάρυνση καθότι αυτό επιβάλλεται και από την εν εξελίξει οικονομική κρίση. Οπωσδήποτε είναι σεβαστή η βούληση αυτών των κρατών-μελών να διατηρήσουν την ανταγωνιστικότητά τους, πλην όμως δεν έχει αναλυθεί και ληφθεί δεόντως υπόψη ότι οι επενδύσεις σε αειφόρες πολιτικές δημιουργούν εντελώς νέες και με ισχυρή προοπτική θέσεις εργασίας ενώ παράλληλα έχουν χαμηλότερο λειτουργικό κόστος και δεν επηρεάζονται από τις διακυμάνσεις της διεθνούς οικονομίας. Ίσως φυσικά περίμενε κανείς η Ευρώπη να είναι πιο αποτελεσματική στην αναζήτηση εναλλακτικών προμηθευτών δεδομένων μάλιστα των κρίσεων εφοδιασμού φυσικού αερίου του 2006 και του 2009. Και όμως, από τότε οι μόνες αξιόλογες ποσότητες που προστέθηκαν στο δίκτυο εφοδιασμού είναι... ρωσικής προέλευσης και αφορούν τόσο στον νέο Nordstream όσο και στους λίγο παλαιότερους Yamal και Blue Stream. Δυστυχώς, η διαφοροποίηση των ενεργειακών οδεύσεων και πηγών προχωρά με πολύ πιο αργά βήματα, ενδεχομένως επειδή πίσω από τα αντίστοιχα projects δεν βρίσκονται βετεράνοι πολιτικοί ηγέτιδων ευρωπαϊκών δυνάμεων. Και, για να ευλογούμε λίγο τα γένια μας, στον τομέα αυτό η Ελλάδα είναι πρωτοπόρος, εργάζεται εποικοδομητικά εδώ και αρκετά χρόνια για τη διάνοιξη του Νότιου Διαδρόμου και δικαίως φιλοδοξεί να είναι η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα υποδοχής φυσικού αερίου από εναλλακτικές πηγές αναβαθμίζοντας τη γεωπολιτική της θέση και ενισχύοντας την ασφάλεια εφοδιασμού της Ε.Ε. Το πολιτικό έλλειμμα που παρατηρείται αυτά τα χρόνια στην ενεργειακή (και όχι μόνο) ευρωπαϊκή πολιτική δεν μπορεί να διαιωνίζεται. Οι προκλήσεις είναι μεγάλες και η Ευρώπη κινείται με ρυθμούς χελώνας κινδυνεύοντας να απωλέσει όσα ως τώρα έχει αποκτήσει. Η ενεργειακή ασφάλεια δεν είναι παρά ο κοινός παρονομαστής και το τελικό ζητούμενο όλων των επί μέρους ενεργειακών πολιτικών (ανανεώσιμες, εξοικονόμηση, εσωτερική αγορά, συμβατικές πηγές, νέες τεχνολογίες, διεθνείς σχέσεις). Όμως οι καθυστερήσεις είναι αδικαιολόγητες και δεν μπορούν παρά να αποβούν σε βάρος των μακροπρόθεσμων στόχων μας με αποκλειστική ευθύνη των ευρωπαίων ηγετών. Την ίδια στιγμή μάλιστα που η στροφή σε ήπιες μορφές ενέργειας με σταδιακή απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα προβάλλει ως μονόδρομος και δεν μπορεί να ματαιωθεί, παρά μόνο να αναβάλλεται. Ως πότε όμως θα συμβαίνει αυτό;

Θεόδωρος Χριστόπουλος Εκπρόσωπος τομέα ενέργειας του Υ.Π.Ε.Κ.Α. στη Μ.Α. της Ελλάδας στην Ε.Ε.

27

Οι ΑΠΕ στην Ισπανία που υπόκεινται σε ειδικό νομοθετικό καθεστώς που προβλέπει εγγυημένες τιμές είχε την εξής ετήσια εξέλιξη ανά τεχνολογία:

Διείσδυση ΑΠΕ στο Ηλεκτρικό Σύστημα της Ισπανίας με τη λειτουργία Αντλησιοταμιευτικών Σταθμών (ΑΤΣ)

Θ

Η ετήσια συνολική παραγωγή για το έτος Σεπ2012/Σεπ2013 στην Ισπανία ήταν 262TWh έναντι 246TWh ζήτησης ενώ η μεγαλύτερη κάλυψη ζήτησης από ΑΠΕ έφτασε τις 110TWh:

Της Miriam Rodriguez-Ruiz* & του Κωνσταντίνου Μπέκα**

α εκμεταλλευτούμε αυτή την ευκαιρία, όπως κάναμε και στη διάρκεια της Επιστημονικής Ημερίδας του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου στις 29 Νοεμβρίου του 2013, για να παρουσιάσουμε το παράδειγμα της Ισπανίας που είμαστε σίγουροι ότι θα βοηθήσει στον καλύτερο στρατηγικό σχεδιασμό Αποθήκευσης Ενέργειας στο Ηλεκτρικό Σύστημα της Ελλάδας. Η Παρουσίασή μας ξεκινά με μια Εισαγωγή στο Ηλεκτρικό Σύστημα της Ισπανίας, με βασικά στοιχεία για την αιολική ενέργεια και τη μεγάλη, συνολικά, διείσδυση των ΑΠΕ στην Ισπανία. Ακολουθούν κάποια παραδείγματα, βασισμένα σε πραγματικά στοιχεία της λειτουργίας αντλησιοταμιευτικών σταθμών, με συμπεράσματα που θα βοηθήσουν σε ένα μελλοντικό ενεργειακό σχεδιασμό. Και τέλος, παρουσιάζεται ο αντλησιοταμιευτικός σταθμός της Iberdrola «Cortes La Muela».  Εισαγωγή Το μίγμα Παραγωγής στην Ισπανία ως προς την εγκατεστημένη ισχύ μέχρι το τέλος του 2013, ήταν:

28

Ένα σημαντικό στοιχείο της Ηλεκτρικής Αγοράς της Ισπανίας είναι η ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ ΚΑΙ η ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ, κατά το οποίο διαφέρει από την Ελληνική Αγορά. Τουλάχιστον για την ώρα.

Ως προς τον Ορίζοντα 2050 η Ελλάδα είναι πιο προχωρημένη από την Ισπανία. Η δεύτερη δεν έχει καταρτίσει οδικό χάρτη (roadmap) για το 2050, αλλά διατηρεί ακόμα το σχέδιο και τους στόχους της για το 2020: Ισχύς σε έργα ΑΠΕ 59.000ΜW και παραγόμενη Ενέργεια από ΑΠΕ 150ΤWh. Ωστόσο, οι στόχοι αυτοί έχουν σχεδόν επιτευχθεί αφού σήμερα οι ΑΠΕ ήδη παράγουν 110TWh. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με το Σχέδιο ΑΠΕ 2011-2020, ο στόχος της Ισπανίας συνοψίζεται σε συμμετοχή 20,8% των ΑΠΕ στην τελική κατανάλωση ενέργειας και 38,1% παραγόμενη Ηλεκτρική Ενέργεια από ΑΠΕ. Πιο κάτω απεικονίζεται η λειτουργία του Ισπανικού Ηλεκτρικού Συστήματος που είναι αντίστοιχο πλέον με το Ελληνικό Σύστημα από τότε που ο ΔΕΣΜΗΕ διαχωρίστηκε σε ΑΔΜΗΕ και ΛΑΓΗΕ. Η πράσινη γραμμή είναι η ροή ηλεκτρικής ενέργειας και η διακεκομμένη γραμμή είναι η ροή πληροφορίας:

Στο επόμενο διάγραμμα παρουσιάζονται οι προσφορές τεχνολογιών σε διαγράμματα ημερήσιας αγοράς όπου οι μη διαχειρίσιμες τεχνολογίες, όπως η πυρηνική αλλά και η αιολική ενέργεια, δεν δίνουν προσφορές στην αγορά, απλά αποζημιώνονται με σταθερές τιμές. Όλες οι άλλες τεχνολογίες παρουσιάζουν διακύμανση τιμών όπως παρακάτω:

Η ηλεκτρική αγορά της Ισπανίας ολοκληρώνεται ημερησίως σε 6 συνεδρίες στη διάρκεια των οποίων επαναπρογραμματίζεται η Ημερήσια Αγορά. Τις πρώτες ώρες πραγματοποιείται το “Matching

29



Αιολική Ενέργεια

Μετά από αυτήν την σύντομη παρουσίαση των κύριων στοιχείων της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας της Ισπανίας, ας δούμε το ρόλο που παίζει η αιολική ενέργεια. Από τους αρχαίους χρόνους όλοι γνωρίζουμε ότι υπάρχουν δύο κύρια χαρακτηριστικά που καθορίζουν τον άνεμο. Η μεταβλητότητα και επομένως η αδυναμία ή η δυσκολία να προβλεφθεί. Αναφορικά με την μεταβλητότητα, στην Ισπανία, καταχωρούνται πολύ μεγάλες διαφορές στον συντελεστή φορτίου της αιολικής ενέργειας, στον πραγματικό χρόνο παραγωγής σε σύγκριση με την εγκατεστημένη ισχύ της και ακόμη πιο μεγάλες διαφορές σχετικά με τη συμβολή της στην κάλυψη της ζήτησης. Στην Ισπανία η εγκατεστημένη αιολική ισχύς είναι 22.707 MW και στις 18/04/2012 επετεύχθη η μέγιστη συμμετοχή του κλάδου των αιολικών στο Ηλεκτρικό Σύστημα με 17.056 MW και με ημερήσια παραγωγή της τάξης των 334.850 MWh. Επίσης, στις 24 Σεπτεμβρίου 2012 επετεύχθη η μέγιστη Κάλυψη Ζήτησης της τάξης του 64%, όπως δείχνει το κόκκινο βέλος στο επόμενο διάγραμμα:

30

Process” της Ημερήσιας Αγοράς όπου συσχετίζονται οι μονάδες παραγωγής με την ζήτηση. Στις άλλες συνεδρίες, με συγκεκριμένη ώρα έναρξης και λήξης, με βάση τα πρόσφατα στοιχεία τεχνικών περιορισμών επιτυγχάνεται ο διαρκής επαναπροσδιορισμός της αγοράς με νέες προσφορές.

νται ως διαχειρίσιμες, οι οποίες θα μπορούσαν με εντολή του Διαχειριστή του Συστήματος να μειώσουν την παραγωγή τους χωρίς απώλεια της πρωτογενούς ενέργειας. Όταν μιλάμε για εφεδρικές μονάδες αναφερόμαστε κυρίως σε σταθμούς συνδυασμένου κύκλου καθώς και αντλησιοταμιευτικούς. Κατ’ αυτόν τον τρόπο αυτές οι μονάδες θα μπορούν να πωλούν την ενέργειά τους στην αγορά παραγωγής αλλά και να συμμετέχουν προαιρετικά στην αγορά των επικουρικών υπηρεσιών.

Το Ισπανικό Σύστημα διαθέτει επίσης διαδικασίες επικουρικών υπηρεσιών προκειμένου να ενοποιεί την ανανεώσιμη ενέργεια και να λειτουργεί το Σύστημα με τα σωστά περιθώρια ασφαλείας.

Το στόχο της μέγιστης διείσδυσης ΑΠΕ στην Ισπανία βοηθάει:

Στο παρακάτω διάγραμμα παρουσιάζεται το σημαντικότερο χαρακτηριστικό της Αιολικής Ενέργειας, η μεταβλητότητά της, με απότομες ανόδους και πτώσεις στην Αιολική Παραγωγή:



• • •

Διείσδυση ΑΠΕ

το Δίκτυο που έχει ενισχυθεί τα τελευταία χρόνια και η διεσπαρμένη Αιολική Παραγωγή η ευελιξία των βασικών τεχνολογιών ταχείας εφεδρείας, δηλαδή, των ΥΗΣ, της Αντλησιοταμίευσης και των CCGT Όμως δεν βοηθούν οι διασυνδέσεις, δεδομένου ότι υπάρχει χαμηλή εξαγωγική ικανότητα, όπως και στην Ελλάδα.

Ο Διαχειριστής του Συστήματος μπορεί να εκδώσει περικοπές της αιολικής παραγωγής στους αιολικούς παραγωγούς για την αποκατάσταση των «προς τα κάτω» εφεδρειών, δηλαδή: • • • • •

Έτσι συμπεραίνεται ότι σε οποιοδήποτε ηλεκτρικό σύστημα με μεγάλη αιολική διείσδυση θα πρέπει «η διαχειρίσιμη παραγωγή να αντισταθμίσει αυτήν τη μεταβλητότητα για να διατηρήσει την ισορροπία μεταξύ παραγωγής και ζήτησης». Για να επιτευχθεί ο στόχος της μέγιστης διείσδυσης αιολικής ενέργειας εκτός από τον παράγοντα της διαλείπουσας της αιολικής παραγωγής, οι δυσκολίες ενισχύονται από το γεγονός της αρνητικής συσχέτισης μεταξύ της αιολικής παραγωγής και της ζήτησης φορτίου. Το Ισπανικό Σύστημα είχε την τύχη να έχει την εμπειρία πολλών επενδύσεων σε εφεδρικές τεχνολογίες πριν από την «έκρηξη» της μεγάλης αιολικής διείσδυσης. Αυτές οι εφεδρικές τεχνολογίες θα μπορούσαν να είναι όλες οι μονάδες παραγωγής που ορίζο-

Το Σύστημα ξεμένει από «προς τα κάτω» εφεδρείες Απαιτούνται θερμικά συγκροτήματα για να καλύψουν τις αιχμές ζήτησης Συμβατική παραγωγή για εφεδρείες LFC (έλεγχο φορτίου-συχνότητας) Έσχατη λύση για ανάκτηση εφεδρικών μονάδων: Περικοπές της αιολικής παραγωγής Γίνεται μέσα σε 15 λεπτά, χάρη στη δομή του κέντρου ελέγχου.

Η υδροηλεκτρική παραγωγή είναι αποδεκτή ως η καλύτερη τεχνολογία (χωρίς εκπομπές αερίων) λόγω της ευελιξίας της στη διείσδυση της παραγωγής ΑΠΕ στο σύστημα. Και όταν εμφανίζεται περίσσεια ενέργειας, η αντλησιοταμίευση αξιοποιεί την ευκαιρία καθώς αυτή η παραπάνω ενέργεια είναι δυνατόν να αποθηκευτεί. Τα κυριότερα ζητήματα της διείσδυσης είναι η λειτουργική προτεραιότητα της Αιολικής Ισχύος και των ΑΠΕ χωρίς να διακινδυνεύει η ασφαλής λειτουργία του συστήματος, οι ευκαιρίες των ΥΗΣ στη μεταβλητότητα των τιμών και σε επικουρικές υπηρεσίες και τέλος η υψηλή επιρροή στην δευτερογενή, τριτογενή και στρεφόμενη εφεδρεία. Η Αιολική Παραγωγή είναι δυνατόν να ελαττωθεί από το Διαχειριστή του Συστήματος. Στην πραγματικότητα αυτό συμβαίνει πολύ σπάνια. Η ανάπτυξη της αιολικής ενέργειας έχει προκαλέσει αύξηση αυτών των περικοπών, ενώ το 2010 αντιπροσώπευαν μόνο το 0,6% της ετήσιας παραγωγής.

Η Αντλησιοταμίευση μπορεί να είναι: 1. Μεικτή, όπου με χαμηλή παροχή ποταμού είναι δυνατή πολύωρη άντληση ενώ με βροχόπτωση δεν είναι δυνατή η άντληση επειδή πρέπει να υπάρχει παραγωγική υδροστροβιλική λειτουργία.

2. Καθαρή, που είναι διαθέσιμη στη διάρκεια βροχοπτώσεων, δεν έχει πολλούς περιορισμούς του ποταμού και επικεντρώνεται μόνο στις οικονομικές πτυχές. Είναι σημαντική η ισχύς της Αντλησιοταμίευσης, αλλά επίσης η σχέση της ισχύος και των συνεχών ωρών που οι αντλίες μπορούν να καταναλώνουν. Ευέλικτες τεχνολογίες βοηθούν το σύστημα να μεγιστοποιεί τη διείσδυση ΑΠΕ. Ένα παράδειγμα της ευελιξίας του Ηλεκτρικού Σύστηματος της Ισπανίας είναι αυτό στις 26 Απριλίου του 2012 όπως φαίνεται στα επόμενα διαγράμματα:

31



Παράδειγμα

Τον Σεπτέμβριο 2012 η πρόβλεψη αιολικής παραγωγής για κάλυψη της ζήτησης τροποποιήθηκε ξαφνικά λόγω της τροπικής καταιγίδας «Nadine» που άλλαξε πορεία.



Συμπεράσματα

• Η μακροπρόθεσμη αιολική παραγωγή δεν μπορεί να προβλεφθεί. Τα Υδροηλεκτρικά παίζουν κύριο ρόλο στη διείσδυση της αιολικής παραγωγής λόγω της δυνατότητάς τους για εξισορρόπηση της ισχύος.

• • • • •

Στο μεγαλύτερο μέρος τους οι ΑΠΕ είναι μη διαχειρίσιμες πηγές ισχύος και ως εκ τούτου, το ηλεκτρικό σύστημα χρειάζεται τεχνολογίες υποστήριξης για την διείσδυση της ισχύος που παράγουν. Η Υδροηλεκτρική ενέργεια είναι αποδεκτή ως η καλύτερη τεχνολογία (ευέλικτη και αξιόπιστη) για την διείσδυση παραγωγής ΑΠΕ στο σύστημα. Η ευελιξία υδροηλεκτρικών και αντλησιοταμιευτικών σταθμών επιτρέπει την αξιοποίηση των καλύτερων ευκαιριών σε κάθε αγορά και, επιπλέον, εγγυάται ασφάλεια στη λειτουργία του συστήματος. Η αντλησιοταμίευση ελαχιστοποιεί το κόστος της διείσδυσης ΑΠΕ μειώνοντας τις τιμές αιχμής. Οι Υδροηλεκτρικοί σταθμοί χρειάζονται μια εύλογη απόδοση για την τεράστια επένδυση που απαιτείται για την κατασκευή τους. Σήμερα, τα Υδροηλεκτρικά πληρώνονται μόνο για την ενέργεια που παράγουν. ΑΤΣ: Iberdrola «Cortes – La Muela»

Η Αντλησιοταμίευση έχει μεγάλη ευελιξία, αν και λόγω περιορισμένης δυναμικότητας ο πόρος αυτός εξαντλείται γρήγορα και για αυτό χρειάζεται μεταβλητότητα προγράμματος, όπως έγινε στις 24/01/09 όπου υπήρξε απόκλιση αιολικού προγραμματισμού λόγω υψηλής ταχύτητας ανέμου κατά τη διάρκεια καταιγίδας, και όπου διαδραματίστηκαν τα παρακάτω:

Το σενάριο που έζησε τα τελευταία δύο χρόνια η Ισπανία ήταν μια άσκηση ακραίας προσομοίωσης όσον αφορά την διείσδυση της παραγωγής από ανανεώσιμες πηγές, τονίζοντας την ευελιξία και την αξιοπιστία του μίγματος παραγωγής των συμβατικών σταθμών. Η παραγωγή ανανεώσιμων πηγών θα είναι αυτή που είναι δυνατή με την τρέχουσα εγκατεστημένη ισχύ. Ωστόσο, σχεδόν όλη η –σχετικά μικρή- εγκατεστημένη θερμική ισχύς απαιτείται ακόμα.

32

Σε αυτό το παράδειγμα η άντληση είχε προγραμματιστεί με χαμηλές τιμές. Η παραγωγή είχε προγραμματιστεί μετά την μείωση του ανέμου. Είχε επίσης προγραμματιστεί παραγωγή στο μέσο περιόδου με υψηλούς ανέμους για να βελτιωθεί η άντληση. Η δεξαμενή του σταθμού «La Muela» έφτασε τη μέγιστη στάθμη και η άντληση έπρεπε να σταματήσει. Όταν ο άνεμος έπεσε προγραμματίστηκε μια ισχυρή παραγωγή, προκειμένου να διατηρηθεί μια πρότυπη στάθμη ώστε να υπάρχει ετοιμότητα για όλες τις ευκαιρίες. Οι συνδυαστικές δυνατότητες ΥΗΣ και ΑΤΣ επιτρέπουν ορισμένες ημέρες η κατανάλωση άντλησης να υπερβαίνει την υδροηλεκτρική παραγωγή. Με αυτό τον τρόπο λειτουργίας η αντλησιοταμίευση, παρακολουθώντας ζήτηση και τιμές, βοηθά στην διείσδυση υψηλού ποσοστού ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Σε αυτή την περίπτωση έφτασε τα 20.9 GWh μέσα σε μόλις επτά ημέρες.

Τέτοιες είναι οι περίοδοι επίσης που οι αντλησιοταμιευτικοί σταθμοί είναι επικερδείς.

Εγκαινιάστηκε τον Οκτώβριο του 2013 Αντλησιοταμιευτικός σταθμός: 1.722MW συνολικής εγκατεστημένης ισχύος με ικανότητα παραγωγής 5.000GWh/έτος http://www.youtube.com/watch?v=SISlVgqaND8

* H Μύριαμ Ροντρίγκεζ-Ρουίζ είναι Μηχανικός Βιομηχανίας με σπουδές σε Ισπανικό Πανεπιστήμιο, κατέχει άδεια άσκησης επαγγέλματος στην Ελλάδα και είναι μέλος του ΤΕΕ από το 1999. Είναι υπήκοος Ισπανίας και μητέρα τριών παιδιών, εργάζεται στην Ελλάδα στον χώρο της ενέργειας από το 1997 και έχει συνεργαστεί στο Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΚΑΠΕ), στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ) καθώς και σε άλλες εταιρίες του ιδιωτικού τομέα. Το 1999 διετέλεσε Διευθύντρια Επιχειρηματικών Έργων στον όμιλο Gamesa και το 2000 σύστησε την Γκαμέσα Ενεργειακή Ελλάς στην Ελλάδα. Από το 2007 είναι Διευθύντρια Ανάπτυξης Αιολικών Έργων στην εταιρεία Rokas Renewables του ισπανικού ομίλου Iberdrola. Είναι μέλος της Ελληνικής Επιστημονικής Ένωσης Αιολικής Ενέργειας (ΕΛΕΤΑΕΝ) από το 2000 και μέλος ΔΣ από το 2007. Η Μύριαμ έχει συμμετάσχει ουσιαστικά στην ίδρυση του Ελληνοϊσπανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου και από το 2011 είναι ενεργό μέλος ΔΣ.

** Ο Κωνσταντίνος Μπέκας είναι Διπλ. Μηχ/γος-Ηλ/ γος ΕΜΠ (1979) με πολυετή θητεία και εμπειρία στην ανάπτυξη, μελέτη και κατασκευή Υδροηλεκτρικών Έργων. Από το 2006 διετέλεσε Διευθυντής Ανάπτυξης της Επιχειρηματικής Δραστηριότητας Μικρών Υδροηλεκτρικών Έργων (ΜΥΗΕ) στην εταιρεία Rokas Renewables.

33

Eναλλακτικά Σχήματα Υποστήριξης της Ανάπτυξης των Φωτοβολταϊκών στην Ελλάδα

σης έφτανε το 30%, ενθαρρύνοντας τους καταναλωτέςπαραγωγούς να αναζητήσουν πρακτικές για την αύξηση του άμεσου ποσοστού κατανάλωσης. Από τότε η πτώση του κόστους κατασκευής των ΦΒ εξώθησε τις Γερμανικές αρχές να εξετάσουν την ενθάρρυνση της αυτοκατανάλωσης χωρίς την παροχή πριμοδότησης: με τη λιανική τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας στις περισσότερες περιπτώσεις υψηλότερη από το ΑΚΗΕ των ΦΒ συστημάτων, στο αστικό κομμάτι της χώρας, η αυτοκατανάλωση είναι

πιο κερδοφόρος λύση από μια πριμοδότηση στην εγγυημένη τιμή πώλησης. Η έκθεση της Δράσης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (EEG) εισήγαγε το 2012 έναν περιοριστικό παράγοντα για την εισαγωγή ΦΒ ενέργειας στο δίκτυο που δρα ευνοϊκά στην άμεση κατανάλωση. Με μέγιστη επιτρεπόμενη εισαγωγή στο δίκτυο της τάξης του 90% για συστήματα ισχύος πάνω από 10kWp, ο νομοθέτης δείχνει ξεκάθαρη εύνοια προς την αυτοκατανάλωση.

Διάγραμμα 1. Χάρτης αυτοκατανάλωσης στην Ευρώπη

Tων Θεοχάρη Τσούτσου & Σταυρούλας Τουρνάκη

Μέρος 2ο 4.3.2. Εισαγωγή στους μηχανισμούς αυτοκατανάλωσης Η ιδέα της αποζημίωσης είναι σχετικά καινούρια στον κλάδο των ΦΒ. Οι ιδιαιτερότητες όμως των ΦΒ επέβαλαν την εξέταση του βασικότερου κινήτρου για επένδυση στα συστήματα στις στέγες: την αποζημίωση για οικιακή κατανάλωση της παραγόμενης ενέργειας. Με τα συστήματα εγγυημένων τιμών η ροή της ηλεκτρικής ενέργειας μετριέται και προς τις δυο κατευθύνσεις και τιμολογείται διαφορετικά: οι καταναλωτές εξοφλούν το τιμολόγιό τους, ενώ οι παραγωγοί εξοφλούνται για την ηλεκτρική ενέργεια που έχουν εισάγει στο δίκτυο. Ο μηχανισμός της αποζημίωσης σε πραγματικό χρόνο (real time), ή εντός διαστήματος 15 min, αποκαλείται μηχανισμός αυτοκατανάλωσης. Ο εναλλακτικός μηχανισμός που επιτρέπει την αποζημίωση της παραγωγής και της κατανάλωσης εντός ενός ευρύτερου χρονικού διαστήματος (έως ένα έτος) αποκαλείται ενεργειακός συμψηφισμός. Σε αυτήν τη περίπτωση, το δίκτυο λειτουργεί ως μακροπρόθεσμη αποθηκευτική λύση και η ΦΒ ενέργεια εισάγεται ανά διαστήματα χωρίς άμεση αποζημίωση και καταναλώνεται αργότερα. Ανάμεσα στα δύο ανωτέρω σχήματα παρεμβάλλονται αρκετά άλλα. Ωστόσο, υπάρχουν σκέψεις σχετικά με την εφαρμογή της αποζημίωσης όχι μόνο στην τιμή προμήθειας της ηλεκτρικής ενέργειας αλλά και στα κόστη δικτύου και στους φόρους.

4.3.3. Αναλογίες αυτοκατανάλωσης Είναι κοινώς αποδεκτό ότι νοικοκυριό με ΦΒ σύστημα στη Γαλλία ή τη Γερμανία επιτυγχάνει επίπεδο αυτοκατανάλωσης περίπου 30% (σε 15λεπτη βάση) χωρίς την εφαρμογή συγκεκριμένου μέτρων. Σε ό,τι αφορά στην οικιακή κατανάλωση, όσο μεγαλύτερη είναι η εγκα-

34

τάσταση, τόσο χαμηλότερη είναι η αναλογία της αυτοκατανάλωσης. Το επίπεδο αυτοκατανάλωσης μπορεί να αυξηθεί έως και 70% με τη βελτιστοποίηση του μεγέθους του συστήματος (ισορροπία ετήσιας παραγωγής και κατανάλωσης) και τη χρήση εργαλείων διαχείρισης της ζήτησης όπως αντλίες θερμότητας ή αποκεντρωμένα συστήματα αποθήκευσης. Η επίτευξη ακόμα υψηλότερων επιπέδων θα απαιτούσε μακροπρόθεσμη τοπική αποθήκευση. Αυτά τα σχετικά χαμηλά επίπεδα πιθανόν να οφείλονται στη χαμηλή κατανάλωση τις καθημερινές του καλοκαιριού και στην υψηλή κατανάλωση τον χειμώνα που τα ΦΒ συστήματα παράγουν λιγότερη ηλεκτρική ενέργεια. Σε εμπορικά ή βιομηχανικά συστήματα στέγης το ποσοστό αυτοκατανάλωσης μπορεί να φτάσει στο 75% ή και περισσότερο πιο εύκολα, λόγω της καλύτερης συσχέτισης μεταξύ κατανάλωσης και παραγωγής. Ποσοστά αυτοκατανάλωσης της τάξης του 100% είναι τεχνικά εφικτά, όμως υπό προϋποθέσεις όπως για παράδειγμα περιορισμοί στο μέγεθος, και σε αυτή την περίπτωση ο μηχανισμός θεωρείται ισότιμος με τον ενεργειακό συμψηφισμό.

4.3.4. Μηχανισμοί ενθάρρυνσης της αυτοκατανάλωσης στην Ευρώπη Τα τελευταία χρόνια, πολλές χώρες έχουν εφαρμόσει υποστηρικτικούς μηχανισμούς για να αντικαταστήσουν είτε να συμπληρώσουν τα υπάρχοντα συστήματα εγγυημένων τιμών. Οι μηχανισμοί αυτοί εστιάζουν στην άμεση κατανάλωση ΦΒ ηλεκτρικής ενέργειας και επιχειρούν τη μείωση ή την πλήρη εξάλειψη των εγγυημένων τιμών. Η ενθάρρυνση της αυτοκατανάλωσης στη Γερμανία ξεκίνησε το 2011, με μηχανισμό πριμοδότησης εγγυημένων τιμών για αυτοκατανάλωση. Η αποζημίωση θα ήταν ακόμα υψηλότερη αν το ποσοστό αυτοκατανάλω-

Σχολιασμός των μηχανισμών αυτοκατανάλωσης Οι μηχανισμοί άμεσης κατανάλωσης έχουν σημαντικό πλεονέκτημα έναντι στους μηχανισμούς εγγυημένων τιμών: λαμβάνουν υπόψη μόνο την ισορροπία μεταξύ κατανάλωσης και παραγωγής ενισχύοντας την ουσία της αποκέντρωσης των ΦΒ συστημάτων. Σε αντίθεση με τα συστήματα εγγυημένων τιμών που σχετίζονται μόνο με τις ροές της ηλεκτρικής ενέργειας, οι μηχανισμοί αποζημίωσης επικεντρώνονται στην ισορροπία του δικτύου και εστιάζουν στη φυσική πραγματικότητα της ανταλλαγής ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ παραναλωτή (καταναλωτή-παραγωγού) και δικτύου. Το γεγονός αυτό αναδεικνύεται τόσο με ανταλλαγή χρηματορροών, όσο και με τα μειωμένα ποσά που λαμβάνονται υπόψη στην υποστήριξη της ανάπτυξης των ΦΒ κατά τη μετάβαση προς την ανταγωνιστικότητα. Η επιρροή των εμπλεκομένων στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας διαφέρει σημαντικά ανάλογα με τον μηχανισμό. Αρχικά, οι πάροχοι ηλεκτρικής ενέργειας ενδέχεται να συνεισφέρουν στο κόστος του ενεργειακού συμψηφισμού: ο σχηματισμός αυτός τους υποχρεώνει να παρέχουν ηλεκτρική ενέργεια χωρίς χρέωση για τμήμα του έτους, ενώ τα ΦΒ συστήματα παράγουν πλεονάζουσα ενέργεια που διαχέεται στο δίκτυο μειώνοντας την ανάγκη για παραγωγή. Όμως, αν και η μείωση στα έσοδα είναι ξεκάθαρη για τους παρόχους, δεν ισχύει το ίδιο για τον καταναλωτή. Οι διαχειριστές του δικτύου ίσως να επιβαρυνθούν περισσότερο από την κατάσταση: καθώς τα κόστη του δι-

κτύου καλύπτονται ανάλογα με την κατανάλωση της ηλεκτρικής ενέργειας, οι παραναλωτές δεν επιβαρύνονται με κάποιο μέρος του κόστους προκαλώντας μείωση της πιστωτικής ικανότητας των διαχειριστών του δικτύου. Το ζήτημα αυτό δεν αφορά αποκλειστικά τον μηχανισμό του ενεργειακού συμψηφισμού καθώς επηρεάζει και τα συστήματα αυτοκατανάλωσης. Ωστόσο, συζητείται η επιβολή τέλους δικτύου ή η κατανομή του κόστους δικτύου σε όλους τους καταναλωτές. Επίσης αναμένεται να παρατηρηθεί μείωση στα έσοδα των κυβερνήσεων από τους φόρους. Στους μηχανισμούς αυτοκατανάλωσης αυτό είναι ευνόητο, όμως οι μηχανισμοί ενεργειακού συμψηφισμού ενδεχομένως να αναγκάσουν τις κυβερνήσεις να χρηματοδοτηθούν μέσω ενεργειακών φόρων με εναλλακτικούς τρόπους. Τελικά, σε ό,τι αφορά στον καταναλωτή, οι μηχανισμοί αποζημίωσης γίνονται εύκολα κατανοητοί. Στην περίπτωση της αυτοκατανάλωσης οι μηχανισμοί ενισχύουν την ειλικρινή συμπεριφορά με μετατόπιση μέρους της ενέργειας κατά τη διάρκεια της παραγωγής. Τόσο στον ενεργειακό συμψηφισμό όσο και στην αυτοκατανάλωση τα στοιχεία υποδεικνύουν ότι οι ροές ηλεκτρικής ενέργειας μέσω ενεργειακού συμψηφισμού επιδρούν θετικά στην αποδοχή των ΦΒ συστημάτων. Από οικονομική πλευρά οι μηχανισμοί ενεργειακού συμψηφισμού μεγιστοποιούν τα κέρδη και εξαλείφουν την ανάγκη για άμεση υποστήριξη στους παραναλωτές. Το κόστος της υποστήριξης μετατοπίζεται στους παρόχους ηλεκτρικής ενέργειας που απορροφούν τα μακροπρόθεσμα κόστη αποζημίωσης.

35

6. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕ ΣΤΟΧΟ ΤΗ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΦΒ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ

5. ΤΟ ΚΟΣΤΟΣ ΤΩΝ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΣΜΩΝ 5.1. Το κόστος (2012) λαμβάνοντας υπόψη τις εγκαταστάσεις του 2011 Υπάρχουν μεγάλες διαφορές μεταξύ των χωρών του PV PARITY σε ό,τι αφορά στα ετήσια κόστη για τους καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας. Τι συμβαίνει αν συγκριθεί το κόστος ανά kWh με το σύνολο των kWh που παράγονται; Διάγραμμα 2.

H ΦΒ παραγωγή (GWh- κατακόρυφος άξονας) σε σύγκριση με κόστος ανά kWh (οριζόντιος άξονας) Η κόκκινη καμπύλη τάσης του διαγράμματος 2 διαχωρίζει τις πιο δαπανηρές χώρες (δεξιά της καμπύλης) και τις πιο οικονομικές (αριστερά της καμπύλης). Φαίνεται ότι το κόστος ΦΒ ηλεκτρικής ενέργειας σε Ιταλία, Ισπανία, Γαλλία και Γερμανία ακολουθεί αναλογικά την ΦΒ παραγωγή, ενώ το Βέλγιο, η Ελλάδα και η Τσεχία είναι πιο δαπανηρά Κράτη με βάση την απεικόνιση αυτή.

Διάγραμμα 3.

Σύγκριση μεταξύ κόστους ΦΒ ηλεκτροπαραγωγής & του Διάγραμμα 4. Κόστος πρόσθετων ΦΒ υποδομών1 GW/1 TWh (σε €) μεριδίου της ζήτησης σε ηλεκτρισμό ανά χώρα

5.2. Κόστος προσθήκης ισχύος 1 GW/χώρα Στο διάγραμμα 4 απεικονίζεται η επίδραση της προσθήκης ισχύος 1 νέου GW προερχόμενου από φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις, λαμβάνοντας υπόψη την υπάρχουσα δομή της αγοράς και το υφιστάμενο επίπεδο των μηχανισμών στήριξης. Έχουν ληφθεί υπόψη η υπάρχουσα κατηγοριοποίηση και η κατάσταση των μηχανισμών στήριξης (Σεπτέμβριος 2012). Όταν δεν υπάρχει υποστηρικτικός μηχανισμός για τον υπό μελέτη τομέα, η ισχύς του ενός GW διαμοιράζεται στους υπόλοιπους τομείς. Τα συνολικά κόστη ανά GW και ΤWh παρουσιάζονται εδώ. Για κάποιες χώρες υπάρχει επιφύλαξη σχετικά με τα ποσά που απεικονίζονται παραπάνω: Οι Φλαμανδοί παρέχουν χαμηλή οικονομική υποστήριξη για κάποιους τομείς της αγοράς μέσω του μηχανισμού ενεργειακού συμψηφισμού, όπως και οι Ολλανδοί. Στην Ισπανία δεν υφίσταται πλέον υποστηρικτικός μηχανισμός, ενώ στην Τσεχία δεν υπάρχουν μηχανισμοί υποστήριξης για τον τομέα που αντιπροσωπεύει το 86% της αγοράς.

36

Η ΦΒ τεχνολογία έχει κατακτήσει σημαντική θέση στην ηλεκτροπαραγωγή την τελευταία δεκαετία. Εν τούτοις, ο κλάδος υποφέρει από την εφαρμογή πολλών μέτρων με αναδρομική ισχύ, τα οποία δημιουργούν αβεβαιότητα και προβλήματα βιωσιμότητας των υφιστάμενων ΦΒ εγκαταστάσεων. Τα μέτρα αυτά είναι καταστροφικά για τον κλάδο των ΦΒ, όπως και για την υπόλοιπη κοινωνία καθώς: • ενισχύουν την αστάθεια στο επενδυτικό περιβάλλον • ακυρώνουν νέα έργα • οδηγούν στη χρεωκοπία επιχειρήσεων σε λειτουργία • ωθούν επιχειρήσεις εκτός κλάδου • προκαλούν απώλειες θέσεων εργασίας • θέτουν σε κίνδυνο τις εθνικές δεσμεύσεις για το 2020. Τα κυριότερα εμπόδια για την περαιτέρω ανάπτυξη των ΦΒ στην Ελλάδα με στόχο το 2020 είναι: 1. το αυξανόμενο έλλειμμα λογαριασμού ΑΠΕ του λειτουργού της αγοράς ενέργειας και η απουσία ρευστότητας στην αγορά ενέργειας 2. η αστάθεια/απροθυμία των εθνικών και διεθνών επενδυτών και πιστωτών να χρηματοδοτήσουν ενεργειακά έργα που θα εγκατασταθούν και θα λειτουργήσουν στην Ελλάδα λόγω των εθνικών χρηματοοικονομικών προβλημάτων 3. η, προκαλούμενη από την κρίση, αλλαγή της εθνικής πολιτικής από φιλική στις ΑΠΕ σε "όχι άλλες ΑΠΕ" σύμφωνα με σειρά πρόσφατων αποφάσεων, όπως: • το πάγωμα σε νέα ΦΒ έργα • η επιβολή αναδρομικής εισφοράς στα κέρδη όλων των έργων ΑΠΕ

• η σχεδιαζόμενη επιβολή νέων οικονομικών και διοικητικών εμποδίων για την περαιτέρω ανάπτυξη έργων ΑΠΕ και η πρόθεση να μειωθούν οι στόχοι του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τις ΑΠΕ για το 2020. Στην Ελλάδα, ο κύριος μηχανισμός είναι ακόμα ο μηχανισμός εγγυημένων τιμών πώλησης (FiT). Σύντομα αναμένεται η εφαρμογή του ενεργειακού συμψηφισμού (Ν.

4203/13), ενώ η εγγυημένη τιμή πώλησης έχει μειωθεί δραστικά στα 125 €/MWh για τα ΦΒ στις στέγες που είναι συνδεδεμένα στο δίκτυο από τον Φεβρουάριο του 2013. Σε ό,τι αφορά στα συστήματα εκτός δικτύου, για παράδειγμα στα νησιά, θα είναι πιο δύσκολος ο ενεργειακός συμψηφισμός λόγω της πρόσφατης –δυσανάλογα μεγάλης- διείσδυσης σε σχέση με την δυναμικότητα του δικτύου. Σύμφωνα με την πλειοψηφία των παραγόντων της αγοράς στην Ελλάδα (συμπεριλαμβανομένου και του ΣΕΦ) είναι απαραίτητη η νομοθετική υποστήριξη και η ελαχιστοποίηση του κόστους διασύνδεσης στο δίκτυο (για ένα οικιακό σύστημα είναι περίπου 800-1.000€ + ΦΠΑ 23%). Για την απλοποίηση της διαδικασίας χρέωσης έχει προταθεί μετρητής διπλής κατεύθυνσης. Επίσης έχει προταθεί η πλεονασματική παραγωγή να συμψηφίζεται στα επόμενα τιμολόγια. Ο μηχανισμός αυτός έχει τη δυνατότητα εφαρμογής σε στέγες χωρίς άδεια εγκατάστασης δημιουργώντας μια καινούρια αγορά για εμπορικές, αγροτικές και βιομηχανικές στέγες. Στον Πίνακα 5 υπάρχει μία σύντομη παρουσίαση προτεινόμενων άμεσων μέτρων αποζημίωσης που θα αναζωογονήσουν τη ΦΒ αγορά. Για τη βιώσιμη ανάπτυξη των ΦΒ απαιτείται συστηματικός "έλεγχος βιωσιμότητας" με κριτήρια αντικειμενικά και διαφανή. Αυτά θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στο σχεδιασμό και εφαρμογή μηχανισμών υποστήριξης από τις αρμόδιες αρχές.

Πίνακας 5. Προτάσεις άμεσης αποζημίωσης για τα ΦΒ συστήματα

37

Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης μέσω του διακρατικού Προγράμματος «Χώρος Νοτιοανατολικής Ευρώπης» (South East Europe/ SEE). Στο LOCSEE, εκτός από την Ελλάδα, συμμετέχουν ως εταίροι άλλες εννέα χώρες της

Νοτιοανατολική Ευρώπη:

ένας προνομιακός χώρος εφαρμογής οικονομικά ελκυστικών μέτρων μείωσης εκπομπών αερίων θερμοκηπίου Της Ελενας Γεωργοπούλου*

▪ Κλιματική αλλαγή και Νοτιοανατολική Ευρώπη Σύμφωνα με την πολύ πρόσφατη (Μάρτιος 2014) 5η Εκθεση Αξιολόγησης της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), πολλές περιοχές της Νοτιοανατολικής Ευρώπης όπου βρίσκεται και η Ελλάδα παρουσιάζουν ιδιαίτερη ευπάθεια στη μεταβολή του κλίματος, με αυξημένο κίνδυνο αρνητικών επιπτώσεων σε μια σειρά από τομείς όπως οι υδατικοί πόροι, ο τουρισμός, η γεωργία, η παραγωγή και χρήση ενέργειας. Συγχρόνως, η περιοχή αυτή περιλαμβάνει και χώρες των οποίων η οικονομία αντιμετωπίζει μεγάλες δυσκολίες, κάτι που δυσχεραίνει την υιοθέτηση μέτρων μείωσης των εκπομπών αερίων φαινομένου θερμοκηπίου (ΑΦΘ) αλλά και μέτρων προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή. Τα οικονομικά εμπόδια στη μείωση εκπομπών δεν αφορούν μόνο στη διείσδυση αιολικών και λοιπών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) στην ηλεκτροπαραγωγή, αλλά και στην προώθηση μέτρων αξιοποίησης ΑΠΕ και βελτίωσης της ενεργειακής αποδοτικότητας στην τελική ενεργειακή ζήτηση, καθώς και μέτρων χαμηλών εκπομπών άνθρακα σε λοιπούς τομείς όπως τα απόβλητα και η γεωργία. Ετσι, το κόστος των μέτρων που αποσκοπούν σε χαμηλές εκπομπές άνθρακα αποτελεί ιδιαίτερα κρίσιμη παράμετρο για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη κατά το σχεδιασμό πολιτικών για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής με ορίζοντα το 2030 και 2050. Βέβαια, μαζί με το κόστος θα πρέπει κανείς να συνυπολογίσει και άλλους παράγοντες που στην πράξη αποδεικνύονται καθοριστικοί: αποτελεσματικότητα νομοθεσίας, οργανωτικές δομές, πληρότητα και συνέργειες πολιτικών και μέτρων για τη μείωση εκπομπών ΑΦΘ, στόχοι και περιεχόμενο σχετικών Προγραμμάτων Δράσης, διαδικασίες αξιολόγησης εφαρμοζόμενων πολιτικών, ταχύτητα συστήματος στην υιοθέτηση διορθωτικών δράσεων όπου και όταν χρειάζεται.

▪ Διακρατική συνεργασία - Το έργο LOCSEE

Ολα τα παραπάνω αποτέλεσαν το έναυσμα για το έργο διακρατικής συνεργασίας ‘‘Low Carbon South East Europe (LOCSEE)”, στο οποίο από την Ελλάδα συμμετέχει ως εταίρος το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (ΕΑΑ). Το έργο αυτό (www.locsee.eu) ξεκίνησε τον Οκτώβριο 2012, ολοκληρώνεται στο τέλος του 2014 και συγχρηματοδοτείται από το

38

Νοτιοανατολικής Ευρώπης (Ιταλία, Αυστρία, Ουγγαρία, Σλοβενία, Αλβανία, Κροατία, Σερβία, ΠΓΔΜ, Μαυροβούνιο). Στο πλαίσιο του LOCSEE η ερευνητική ομάδα του ΕΑΑ, που απαρτίζεται από ερευνητές και επιστήμονες του Ινστιτούτου Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΙΕΠΒΑ), έχει την ευθύνη υλοποίησης μιας σειράς τεχνικών δράσεων ανάπτυξης υποδομής για την προώθηση πολιτικών χαμηλού άνθρακα. Μεταξύ των δράσεων αυτών κεντρικό ρόλο κατέχει η εκτίμηση του δυναμικού και του κόστους μείωσης εκπομπών ΑΦΘ σε τομείς που οι ίδιες οι χώρες έκριναν ως πρώτης προτεραιότητας και ήταν τα κτίρια στην ΠΓΔΜ και στο Μαυροβούνιο, οι μεταφορές στην Κροατία και στην Αλβανία, και τα στερεά απόβλητα στη Σερβία. Στο παρόν άρθρο παρουσιάζονται τα αποτελέσματα του LOCSEE μόνο για τους ενεργειακούς τομείς και επομένως μόνο για τις πρώτες 4 από τις προαναφερεθείσες χώρες, ενώ περιλαμβάνονται επίσης –για λόγους σύγκρισης - και τα αποτελέσματα από σχετικές ερευνητικές εργασίες του ΕΑΑ για την Ελλάδα.

▪ Μείωση εκπομπών ΑΦΘ στα κτίρια – ΠΓΔΜ και Μαυροβούνιο

Τα μοντέλα προσομοίωσης που αναπτύχθηκαν από το ΕΑΑ, ξεχωριστά για τον οικιακό και τριτογενή τομέα, διακρίνουν την ενεργειακή κατανάλωση σε ενεργειακές μορφές, τεχνολογίες και επιμέρους χρήσεις. Συγκεκριμένα, διακρίθηκαν 6 ενεργειακές χρήσεις (θέρμανση και ψύξη χώρων, μαγείρεμα, ζεστό νερό, φωτισμός, ηλεκτρικές συσκευές), και 6 ενεργειακές μορφές (ηλεκτρισμός, ντίζελ, φυσικό αέριο, βιομάζα, λοιπά στερεά καύσιμα, ηλιακή ενέργεια). Επίσης, τα κτίρια διακρίθηκαν σε επιμέρους κατηγορίες ανάλογα με το έτος κατασκευής τους, τον αριθμό των ορόφων τους και τον τρόπο δόμησής τους (ελεύθερη/ συνεχής). Το μοντέλο του τριτογενή τομέα διακρίνει επιπλέον σε σχολεία, νοσοκομεία, ξενοδοχεία, χώρους εστίασης, και γραφεία – καταστήματα. Ως έτος βάσης της ανάλυσης χρησιμοποιήθηκε το 2010, ενώ η αξιοπιστία των μοντέλων ελέγχθηκε εξετάζοντας τα αποτελέσματα ως προς το έτος βάσης και επιλεγμένα προηγούμενα έτη. Συγκεκριμένα, τα αποτελέσματα συγκρίθηκαν με τα επίσημα στοιχεία κάθε χώρας όπως αυτά περιλαμβάνονται στα εθνικά Ενεργειακά Ισοζύγια για τα έτη 2006 και 2010 και έγιναν οι αναγκαίες διορθώσεις ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι διαφορές. Στη συνέχεια, τα μοντέλα εφαρμόστηκαν ώστε να εκτιμηθούν οι μελλοντικές (2010-2030) ενεργειακές καταναλώσεις και εκπομπές ΑΦΘ για το «Σενάριο Αναφοράς» (υλοποίηση εφαρμοζόμενων και επισήμως εξαγγελθέντων μέτρων μείωσης εκπομπών). Τα απαραίτητα στοιχεία εισόδου αντλήθηκαν από επίσημες εθνικές εκθέσεις και αναφορές, καθώς και ευρωπαϊκούς και λοιπούς διεθνείς οργανισμούς (ΙΕΑ, ΟΟΣΑ, Eurostat, κλπ.). Εκτιμήθηκε ότι οι εκπομπές ΑΦΘ - άμεσες και έμμεσες (από τη χρήση ηλεκτρισμού) - στο Σενάριο Αναφοράς θα αυξηθούν στον οικιακό τομέα κατά 61% στην ΠΓΔΜ και 97% στο Μαυροβούνιο μεταξύ 2010 και 2030, ενώ στον τριτογενή συνολικά κατά 75% και 63% αντιστοίχως. Στη συνέχεια, εξετάστηκαν και αξιολογήθηκαν από περιβαλλοντική και οικονομική άποψη 14 πιθανά μέτρα μείωσης εκπομπών, όπως μόνωση οροφής/ εξωτερικών τοίχων, ενεργειακά αποδοτικοί λαμπτήρες, ηλιακοί συλλέκτες για ζεστό νερό, Building Management Systems/BMS, διπλά υαλοστάσια, αντικατάσταση παλαιών λεβήτων, ενεργειακά αποδοτικές συσκευές, αντλίες θερμότητας κ.ά. Για την οικονομική ανάλυση χρησιμοποιήθηκαν οι τιμές καυσίμων και ηλεκτρισμού που ισχύουν σε κάθε χώρα. Υπολογίστηκε ότι η συνδυασμένη εφαρμογή των μέτρων μείωσης εκπομπών στις κατοικίες μπορεί να μειώσει κατά

39

13% και 19% τις εκπομπές ΑΦΘ το 2020 σε σύγκριση με το Σενάριο Αναφοράς στην ΠΓΔΜ και στο Μαυροβούνιο αντιστοίχως. Οι εκτιμώμενες μειώσεις στον τριτογενή τομέα ανέρχονται σε 21% στην ΠΓΔΜ και σε 24% στο Μαυροβούνιο. Η οικονομική αξιολόγηση (Σχήμα 1) έδειξε ότι το 45 - 50% του δυναμικού αυτού (με εξαίρεση τον τριτογενή τομέα στην ΠΓΔΜ όπου το αντίστοιχο ποσοστό είναι 27%) συνεπάγεται καθαρό οικονομικό όφελος για τους χρήστες των κτιρίων όταν μαζί με το κόστος επένδυσης και λειτουργίας των σχετικών μέτρων συνυπολογιστεί και η εξοικονόμηση ηλεκτρισμού και συμβατικών καυσίμων. Το όφελος αυτό υπολογίστηκε για τον οικιακό τομέα σε 37 - 420 €/t ισοδύναμου CO2 που αποφεύγεται, και για τον τριτογενή σε 10 - 582 €/t ισοδύναμου CO2 (επιτόκιο 5%).

μόσιων μεταφορών, ανανέωση στόλου, βιοκαύσιμα κλπ. Πλέον του 40% του δυναμικού που υπολογίστηκε (Σχήμα 2) εκτιμάται ότι συνοδεύεται από οικονομικό όφελος 10 - 365 €/t ισοδύναμου CO2 και εντοπίζεται κυρίως σε μέτρα που αφορούν στις δημόσιες μεταφορές και στην περιβαλλοντικά φιλική οδήγηση.

Σχήμα 2. Δυναμικό και κόστος μείωσης εκπομπών ΑΦΘ στις μεταφορές Κροατίας και Αλαβανίας (2020)

Σχήμα 1. Δυναμικό και κόστος μείωσης εκπομπών ΑΦΘ στα κτίρια της ΠΓΔΜ και του Μαυροβούνιου (2020)

Σημ.: η σκιασμένη περιοχή δείχνει μέτρα μείωσης εκπομπών με καθαρό οικονομικό όφελος (‘win-win’)

▪ Κτιριακός τομέας και μείωση εκπομπών ΑΦΘ – Ελλάδα Η οικονομική αποδοτικότητα μέτρων μείωσης εκπομπών ΑΦΘ στην Ελλάδα έχει μελετηθεί σε βάθος μέχρι σήμερα από την ερευνητική ομάδα του ΕΑΑ. Οπως αναφέρεται σε σχετικές δημοσιευμένες ερευνητικές εργασίες μελών της ομάδας που αφορούν στα κτίρια (βλ. ενδεικτικά Georgopoulou et al., 2006: ‘Evaluating the need for economic support policies in promoting greenhouse gas emission reduction measures in the building sector: The case of Greece’, Energy Policy 34(15), 2012-2031), το 45% περίπου του δυναμικού μείωσης εκπομπών ΑΦΘ στις κατοικίες εκτιμήθηκε ότι συνοδεύεται από καθαρό οικονομικό όφελος για τον τελικό καταναλωτή, ενώ στον τριτογενή τομέα τα αποτελέσματα είναι ακόμα πιο ευνοϊκά. To όφελος, για επιτόκιο 6%, υπολογίστηκε για τις κατοικίες σε 0.8 - 198 €/t ισοδύναμου CO2, και σε 5 - 244 €/tn ισοδύναμου CO2 για τον τριτογενή τομέα.

▪ Τί δείχνουν τα παραπάνω; Σημ.: η σκιασμένη περιοχή δείχνει μέτρα μείωσης εκπομπών με καθαρό οικονομικό όφελος (‘win-win’)

▪ Μείωση εκπομπών ΑΦΘ στις μεταφορές – Κροατία και Αλβανία Στον τομέα των μεταφορών, τα μοντέλα προσομοίωσης ενεργειακών καταναλώσεων και εκπομπών ΑΦΘ που ανέπτυξε η ομάδα του ΕΑΑ διακρίνουν το στόλο των οχημάτων σε επιμέρους κατηγορίες λαμβάνοντας υπόψη την χρήση τους (ΙΧ, ελαφρά φορτηγά, κλπ.), το είδος καυσίμου, τον κυβισμό, και την τεχνολογία (βάσει των σχετικών Κοινοτικών Οδηγιών). Εκτός από τον αριθμό των οχημάτων ανά κατηγορία, τα στοιχεία εισόδου των μοντέλων περιλαμβάνουν τα τυπικά ετήσια οχηματοχιλιόμετρα για κάθε κατηγορία, την κατανομή τους σε αστικές και λοιπές διαδρομές, τη μέση ταχύτητα του οχήματος, το μέσο αριθμό επιβατών ανά όχημα, τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των χρησιμοποιούμενων καυσίμων κ.ά. Στοιχεία για κάθε χώρα αντλήθηκαν από τις Εθνικές Εκθέσεις Απογραφής Εκπομπών/Απορροφήσεων ΑΦΘ, τα εθνικά Ενεργειακά Ισοζύγια, εθνικές στατιστικές, διεθνείς οργανισμούς (Eurostat, IEA), εθνικά Σχέδια Δράσης για τις Μεταφορές, εθνικές τομεακές μελέτες κ.ά. Ως έτος βάσης χρησιμοποιήθηκε το 2010, ενώ η ανάλυση καλύπτει την περίοδο 2010-2030. Σε πρώτη φάση, για κάθε χώρα τα αποτελέσματα του μοντέλου προσομοίωσης κάθε χώρας για το έτος βάσης συγκρίθηκαν με τα επίσημα στοιχεία των Ενεργειακών Ισοζυγίων και οι παράμετροι του μοντέλου τροποποιήθηκαν όπου χρειάστηκε ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι όποιες αποκλίσεις. Στη συνέχεια, τα μοντέλα εφαρμόστηκαν για το μέλλον και εκτιμήθηκαν οι ενεργειακές καταναλώσεις του τομέα για ένα Σενάριο Αναφοράς. Η διαμόρφωση του σεναρίου αυτού βασίστηκε στις επίσημες εκθέσεις και αναφορές των δύο υπό εξέταση χωρών, ενώ έγιναν και μια σειρά από αναγκαίες παραδοχές. Για το 2020 (μέσο της περιόδου 2010-2030), οι εκπομπές ΑΦΘ από τις μεταφορές στην Κροατία εκτιμήθηκε ότι θα μειωθούν κατά 11% σε σχέση με το 2010 καθώς σημαντικός αριθμός παλαιών και ενεργειοβόρων υφιστάμενων οχημάτων θα αντικατασταθεί από νέας τεχνολογίας (που είναι ενεργειακά αποδοτικότερα). Αντίθετα, στην Αλβανία εκτιμήθηκε ότι οι εκπομπές ΑΦΘ το 2020 θα αυξηθούν κατά 7% από το 2010 λόγω του χαμηλότερου ρυθμού αντικατάστασης των παλαιών οχημάτων με νέα. Για τη μείωση των εκπομπών αξιολογήθηκαν 11 πιθανά μέτρα, όπως υβριδικά/ ηλεκτρικά οχήματα, ενίσχυση δη-

40

Τα αποτελέσματα της περιβαλλοντικής και οικονομικής αξιολόγησης των πιθανών μέτρων μείωσης εκπομπών ΑΦΘ στις 5 προαναφερθείσες χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης δείχνουν ότι «δυναμικό μείωσης εκπομπών ΑΦΘ και υπάρχει και συμφέρει». Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό καθώς η οικονομική κατάσταση στις χώρες αυτές είναι δύσκολη, ενώ αναζητώνται νέες θέσεις εργασίας. Καθώς βασικός ανασταλτικός παράγοντας για την υλοποίηση ακόμα και μέτρων με καθαρό οικονομικό όφελος είναι το αρχικό (και σε πολλές περιπτώσεις υψηλό) κόστος επένδυσης, θα πρέπει να υπάρξουν σε κάθε χώρα αποτελεσματικοί τρόποι διευκόλυνσης των ενεργειακών χρηστών για την κάλυψη του κόστους αυτού. Συγχρόνως όμως χρειάζεται να υπερπηδηθούν κοινωνικά εμπόδια όπως η δυσπιστία προς τις νέες τεχνολογίες, η ανεπαρκής πληροφόρηση και η ‘δύναμη της αδράνειας’. Τέλος, τα μέτρα μείωσης εκπομπών ΑΦΘ στους τομείς τελικής ζήτησης ενέργειας χρειάζεται να «παντρευτούν» με την ουσιαστική διείσδυση αιολικών και λοιπών ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή προκειμένου να καταστούν εφικτές οι κοινωνίες χαμηλών/ μηδενικών εκπομπών άνθρακα το 2030 και 2050. Εταίροι έργου LOCSEE: European Academy of Bozen/Bolzano - Ιταλία (επικεφαλής εταίρος), 2) JOANNEUM RESEARCH - Αυστρία, 3) Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών - Ελλάδα, 4) Corvinus University, Regional Centre for Energy Policy Research - Ουγγαρία, 5) Regional Environmental Center for Central and Eastern Europe - Ουγγαρία, 6) Υπουργείο Γεωργίας και Περιβάλλοντος - Σλοβενία, 7) Υπουργείο Περιβάλλοντος - Αλβανία, 8) Υπουργείο Περιβάλλοντος και Προστασίας της Φύσης - Κροατία, 9) Υπουργείο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας - ΠΓΔΜ, 10) Υπουργείο Βιώσιμης Ανάπτυξης και Τουρισμού - Μαυροβούνιο, 11) Υπουργείο Ενέργειας, Ανάπτυξης και Προστασίας του Περιβάλλοντος – Σερβία. Ερευνητική ομάδα ΕΑΑ για το LOCSEE: ▪ Δρ. Ελενα Γεωργοπούλου (Επιστημονικός Υπεύθυνος Εργου – Κύρια Ερευνήτρια ΙΕΠΒΑ/ΕΑΑ), ▪ Δρ. Σεβαστιανός Μοιρασγεντής (Κύριος Ερευνητής ΙΕΠΒΑ/ΕΑΑ), ▪ Δρ. Γιάννης Σαραφίδης (Κύριος Ερευνητής ΙΕΠΒΑ/ΕΑΑ), ▪ Δήμητρα Κουτεντάκη (Επιστημονικό Προσωπικό ΙΕΠΒΑ/ΕΑΑ), ▪ Νίκος Γάκης (Χημικός Μηχ/κός ΕΜΠ – εξωτερικός συνεργάτης ΕΑΑ), ▪ Δρ. Βάσω Χόντου (Χημικός Μηχ/κός ΕΜΠ – εξωτερικός συνεργάτης ΕΑΑ), ▪ Καθ. Δημήτρης Λάλας (Μηχανολόγος Μηχ/κός, εξωτερικός συνεργάτης ΕΑΑ). * Ινστιτούτο Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΙΕΠΒΑ) - Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, elenag@noa.gr

41

To ταξίδι είναι ζωή!

Να βάλουμε τέλος στη λαθροθηρία των μεταναστευτικών πουλιών

Να σας πω μια ρομαντική ιστορία; Ρομαντική γιατί έχει τις ομορφιές της: μπλε ουρανό, φτερά, αγάπη για τον διπλανό. Ρομαντική, επίσης, γιατί έχει δράμα: ρίσκο, αγώνα, θάνατο. Είναι η ιστορία των μεταναστευτικών πουλιών που με έχει μαγέψει από τότε που άρχισα να δουλεύω στην Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία.

Τ

α μεταναστευτικά πουλιά δεν έχουν καμία επιλογή όπως εμείς οι άνθρωποι που ζούμε σε ασφαλή περιβάλλοντα! Δυο φορές τον χρόνο, άνοιξη και φθινόπωρο, είναι αναγκασμένα να έρχονται αντιμέτωπα με τις προκλήσεις και τους κινδύνους κατά το ταξίδι της μετανάστευσης προκειμένου να επιβιώσουν. Εκατομμύρια από αυτά μεταναστεύουν μεταξύ των περιοχής φωλεοποίησης και διαχείμασης, και δίνουν τον καλύτερο «εαυτό τους» για να διαιωνίσουν το είδος τους. Στο δύσκολο ταξίδι της άνοιξης, όταν έρχονται δηλαδή από την Αφρική και κατευθύνονται προς τη Βόρεια Ευρώπη να φωλιάσουν, κάνουν την τιμή να σταματούν στη χώρα μας για ξεκούραση και τροφή. Γι’ αυτό και έχουν τον νόμο με το μέρος τους: η Ευρωπαϊκή Οδηγία για τα Πουλιά απαγορεύει το κυνήγι την άνοιξη προκειμένου τα πουλιά να μπορέσουν να φτάσουν στις χώρες όπου θα αναπαραχθούν. Δυστυχώς, όμως, η παράνομη θανάτωση πουλιών στην περιοχή της Μεσογείου αποτελεί ευρέως διαδεδομένη πρακτική. Πρόκειται για μια σοβαρή απειλή για τη διατήρηση πολλών ειδών πουλιών. Τα πουλιά που θανατώνονται παράνομα είναι στην πλειονότητά τους μεταναστευτικά, συνεπώς ανήκουν στην κατηγορία που, μέσα στα τελευταία 40 χρόνια, έχει εμφανίσει σημαντική τάση μείωσης πληθυσμού. Αυτή η μείωση οφείλεται επιπλέον και στην απώλεια των βιοτόπων τους στην Αφρική και τη Βόρεια Ευρώπη, καθώς οι χρήσεις γης αλλάζουν ραγδαία από τη δεκαετία του ’60 και έπειτα, με την εντατικοποίηση της γεωργίας. Γιατί όμως οι άνθρωποι επιμένουν στη λαθροθηρία ακόμη; Στο παρελθόν, τα πουλιά, που εμφανίζονταν κάθε χρόνο σε πολυάριθμα σμήνη κατά τη διάρκεια της μετανάστευσης, αποτελούσαν σημαντική πηγή πρωτεϊνών ή εισοδήματος για τους κατοίκους της Μεσογείου. Στις μέρες μας, ωστόσο, τα πράγματα κάθε άλλο παρά έτσι είναι. Ειδικά στις βόρειες ακτές της Μεσογείου, η θανάτωση πουλιών που τελούν υπό την προστασία της Ευρωπαϊκής Οδηγίας και της εθνικής νομοθεσίας δικαιώνεται με το πρόσχημα της «πολιτιστικής παράδοσης». Οι παραδόσεις είναι μεν σημαντικές, αλλά ο ανθρώπινος πολιτισμός εξελίσσεται και πολλές «παραδόσεις», όπως οι δημόσιες εκτελέσεις ή η απαγόρευση να δουλεύουν οι γυναίκες, έχουν εγκαταλειφθεί ως απαράδεκτες. Η μη βιώσιμη και παράνομη θανάτωση των μεταναστευτικών πουλιών έχει σταματήσει πλέον να είναι αποδεκτή «παράδοση». Ειδικά στα Ιόνια νησιά όπου η λαθροθηρία την άνοιξη ανθεί, η «παράδοση» αυτή είναι πια εντελώς παρωχημένη. Ποιος μπορεί να ονομάσει «παράδοση» την παραοικονομία της ενοικίασης γης για πόστα λαθροθήρων; Ποιος μπορεί να ονομάσει «παράδοση» τη θανάτωση 50 Τρυγονιών τη μέρα όταν δε θα φαγωθούν; Ποιος μπορεί να ονομάσει κάτι «παράδοση» όταν αυτή η ίδια η παράδοση καταστρέφει το θήραμα που θα επιστρέψει το φθινόπωρο στην Αφρική όπου μπορεί να κυνηγιέται νόμιμα; Μιλάμε για μία απαράδεκτη κατάσταση ασυδοσίας και αποδοχής της παρανομίας από τους τοπικούς πολιτικούς. Όπως μας ανέφερε και πέρσι στα γυρίσματα του ντοκιμαντέρ του Προγράμματος «Με ένα Σμπάρο Δυο Τρυγόνια» ο Αντιπεριφερειάρχης Ζακύνθου, Διονύσης Μυλωνάς, «το κυνήγι την άνοιξη αποτελεί εθιμικό δίκαιο… μπορούμε να αποδεχτούμε και κάποια πράγματα…». Είναι απορίας άξιο πώς, τώρα που υποτίθεται ότι «πατάσσεται η διαφθορά», ορισμένοι πολιτικοί αρχηγοί μένουν ανέγγιχτοι. Αυτοί είναι η ζωντανή απόδειξη ότι δεν πρόκειται για «καθάρισμα διαφθοράς», αλλά «ξεκαθάρισμα λογαριασμών» μεταξύ διαφορετικών τάσεων μέσα στο ελληνικό κράτος. Αλλά ποτέ εμείς δεν περιμέναμε να δούμε σε τι χέρια θα πέσουν τα περιβαλλοντικά θέματα. Γι’ αυτό οι εταίροι της BirdLife International στην Ιταλία (LIPU), την Ελλάδα (ΕΟΕ) και την Ισπανία (SEO), κρίνοντας τις συντονισμένες δράσεις και την από κοινού προσέγγιση ως προαπαιτούμενα για την αντιμετώπιση του προβλήματος, εξασφάλισαν το 2012 την οικονομική υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσω ενός προγράμματος LIFE + Communication. Σκοπός του προγράμματος είναι η αλλαγή της νοοτροπίας των τοπικών κοινωνιών σε πέντε περιοχές της Μεσογείου: το Σούλτσις (ΝΔ Σαρδηνία), τα Ιόνια νησιά, την Καταλονία, τη Βαλένθια και τη ΝΑ Αραγονία (Ισπανία). Σε καθεμία από τις παραπάνω περιοχές εφαρμόζεται μια ιδιαίτερη μέθοδος παράνομης θανάτωσης πουλιών: στο Σούλτσις στήνονται δόκανα, παγίδες και ψεύτικες φωλιές, για να σκοτώσουν κυρίως Κελαηδότσιχλες, Κότσυφες και άλλα είδη Τσίχλας, το κύριο συστατικό για το «γκρίβε», μια τοπική σπεσιαλιτέ με ψητά πουλιά, που σερβίρεται την περίοδο των Χριστουγέννων. Στην Ισπανία, τα πουλιά αιχμαλωτίζονται σε “parany”, περίπλοκες κατασκευές με ξόβεργες τοποθετημένες σε δέντρα. Στην Ελλάδα, η λαθροθηρία την άνοιξη στοχεύει στα Τρυγόνια που φτάνουν, εξουθενωμένα μετά τη διάσχιση της Μεσογείου, στα Ιόνια νησιά όπου και δέχονται ένα «ζεστό καλωσόρισμα» από χιλιάδες τουφεκιές. Αν και σε όλες τις περιπτώσεις οι δραστηριότητες είναι εκτός νόμου, οι τοπικές αρχές τείνουν να εθελοτυφλούν ή, όπως συνέβη πρόσφατα με την Generalidad Valenciana, το ανώτατο διοικητικό όργανο της Βαλένθια, προσπαθούν να τις νομιμοποιήσουν. Για να αλλάξουν όλα αυτά τα πολύ θλιβερά χαρακτηριστικά της ανθρωπότητας πρέπει ο καθένας μας να σκέφτεται την ευθύνη που του αναλογεί. Εμείς, ως εταίροι της BirdLife International, υλοποιούμε αυτή τη στιγμή την εκστρατεία «Το ταξίδι είναι ζωή», με στόχο να εξηγήσουμε σε παιδιά και ενήλικες ότι τα μεταναστευτικά πουλιά έχουν δικαίωμα στη μετανάστευση και ότι πρέπει επιτέλους να δοθεί τέλος στην παράνομη θανάτωσή τους.

42

43

H κλιματική αλλαγή «χτυπάει» τη θρεπτική αξία των τροφών Ανησυχία για τα τρόφιμα που καταναλώνονται παγκοσμίως Τα ολοένα αυξανόμενα επίπεδα του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή, προκαλούν σημαντική μείωση των θρεπτικών ουσιών στα τρόφιμα που προέρχονται από τις ανά τον κόσμο γεωργικές καλλιέργειες. Καθώς το «φαινόμενο του θερμοκηπίου» επιδεινώνεται, η διαρκώς μειωμένη θρεπτική αξία βασικών τροφών για την επιβίωση μεγάλου μέρους του παγκόσμιου πληθυσμού (ρύζι, σιτάρι, αραβόσιτος, σόγια, όσπρια) αναμένεται να προκαλέσει αυξημένες ανησυχίες. Οι ερευνητές από τις ΗΠΑ, την Αυστραλία, το Ισραήλ και την Ιαπωνία, με επικεφαλής τον καθηγητή περιβαλλοντικής υγείας Σάμουελ Μάγιερς της Σχολής Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Nature», σύμφωνα με το BBC, έκαναν πειράματα και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα επίπεδα ζωτικών συστατικών (ψευδαργύρου, σιδήρου, πρωτεϊνών κ.α.), σε τρόφιμα όπως το σιτάρι και το ρύζι, είναι πιθανό να μειωθούν έως 10% μέχρι το 2050. Η εξέλιξη αυτή μπορεί να έχει επιπτώσεις για την υγεία εκατομμυρίων ή και δισεκατομμυρίων ανθρώπων, ιδίως στις φτωχότερες χώρες. Ήδη σχεδόν το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού υποφέρει από έλλειψη σιδήρου και ψευδαργύρου, γεγονός που οδηγεί στην απώλεια περίπου 63 εκατ. ετών ζωής ετησίως. Για την «πιο σημαντική επιβεβαιωμένη απειλή για την υγεία λόγω της κλιματικής αλλαγής», έκανε λόγο ο Σάμουελ Μάγιερς, καθώς, όπως είπε, «σχεδόν δύο δισεκατομμύρια άνθρωποι παίρνουν από τα δημητριακά και τα όσπρια τουλάχιστον το 70% του σιδήρου και του ψευδαργύρου του οργανισμού τους». Ανέφερε επίσης ότι δεν αποτελεί ενδεδειγμένη λύση να τρώει κανείς στο μέλλον περισσότερο για να αναπληρώσει την ελλιπή θρεπτική αξία των τροφίμων, γιατί αυτό θα είχε ως συνέπεια την παχυσαρκία και διάφορες παθήσεις (διαβήτης, καρδιοπάθειες κ.α.). Τα νέα πειράματα αφορούσαν την καλλιέργεια 41 διαφορετικών ποικιλιών δημητριακών και οσπρίων σε ανοιχτές αγροτικές εκτάσεις, όπου τεχνητά το διοξείδιο του άνθρακα είχε αυξηθεί έτσι ώστε να φθάσει τα επίπεδα που αναμένονται στο μέσον του αιώνα μας (στα 546 έως 568 μέρη ανά εκατομμύριο, από περίπου 400 μέρη σήμερα και 280 μέρη πριν την Βιομηχανική Επανάσταση). Οι επιστήμονες δεν είναι σίγουροι μέσω ποιων ακριβώς βιολογικών μηχανισμών το αυξημένο διοξείδιο της ατμόσφαιρας υποσκάπτει την θρεπτική αξία των τροφίμων. Πάντως το ρύζι, ιδίως μερικές ποικιλίες του, φαίνεται να είναι περισσότερο ανθεκτικό σε σχέση με τα άλλα δημητριακά και όσπρια, όσον αφορά τη διατήρηση των θρεπτικών συστατικών του. Από την άλλη, οι συνέπειες για την περιεκτικότητα των τροφών σε πρωτεΐνες είναι λιγότερο ξεκάθαρες από ό,τι για τον ψευδάργυρο και τον σίδηρο. Σύμφωνα εξάλλου με τις προβλέψεις της Διακυβερνητικής Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή, οι καλλιεργούμενες εκτάσεις δημητριακών παγκοσμίως και η αποδοτικότητά τους θα γνωρίσουν μείωση τις επόμενες δεκαετίες.

ΗΠΑ: Kαμπανάκι για την κλιματική αλλαγή Deutsche Welle - Kώστας Συμεωνίδης

Μέχρι πρότινος ο αγώνας κατά της κλιματικής αλλαγής έπαιζε έναν μάλλον αμελητέο ρόλο στις ΗΠΑ. Μια νέα μελέτη, όμως, δεν αποκλείεται να επιφέρει ανατροπές στην περιβαλλοντική πολιτική του προέδρου Ομπάμα. Περισσότεροι καύσωνες και τυφώνες αλλά και επικίνδυνη αύξηση της στάθμης των θαλασσών: μια νέα έκθεση της αμερικανικής κυβέρνησης για την αλλαγή του κλίματος κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για σχεδόν όλες τις περιοχές των ΗΠΑ. «Η κλιματική αλλαγή, που θεωρούνταν άλλοτε ένα ζήτημα του μακρινού μέλλοντος, πήρε ξεκάθαρα θέση στο παρόν», αναφέρεται στην έκθεση που δόθηκε στη δημοσιότητα. Έξι μήνες πριν τις εκλογές για την ανάδειξη του Κογκρέσου, ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα θέλει προφανώς να θέσει το θέμα της προστασίας του περιβάλλοντος στις άμεσες προτεραιότητές του, αφού μέχρι σήμερα έχει μάλλον απογοητεύσει στο πεδίο αυτό.

«Συναγερμός»

Όπως επισημαίνεται στην έκθεση, εκατομμύρια Αμερικανοί πλήττονται άμεσα από τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Μέσα στις επόμενες δεκαετίες η μέση θερμοκρασία αναμένεται να αυξηθεί στις περισσότερες περιοχές της χώρας κατά έναν έως και δυο βαθμούς Κελσίου. Η δε στάθμη των θαλασσών ενδέχεται να αυξηθεί μέχρι το 2100 κατά 30 εκατοστά έως και 1,2 μέτρα, με καταστροφικές συνέπειες για παραθαλάσσιες πόλεις, όπως το Μαϊάμι. Οι ειδικοί κάνουν λόγο για «συναγερμό» που θα έπρεπε να αφυπνίσει τώρα και την κοινή γνώμη. Ο Μπαράκ Ομπάμα πρόκειται να συναντηθεί κατά τη διάρκεια της ημέρας με μετεωρολόγους στον Λευκό Οίκο και αμέσως μετά να προβεί σε ανακοινώσεις. Παρά το γεγο-

νός ότι ο Αμερικανός πρόεδρος ανέδειξε το θέμα ήδη κατά τον προεκλογικό αγώνα του 2008, μέχρι στιγμής δεν έχει να παρουσιάσει αξιόλογες δράσεις στο πεδίο αυτό. Η διστακτικότητα και η αδράνεια που επέδειξε τα τελευταία χρόνια, επικρίθηκαν έντονα, ακόμη και από στελέχη του Δημοκρατικού Κόμματος. Και σε διεθνείς διασκέψεις για το κλίμα όμως, οι Αμερικανοί ήταν συνήθως -μαζί με τους Κινέζους- εκείνοι που πατούσαν φρένο.

Συνέπειες στην καθημερινότητα

Η έκθεση υπογραμμίζει, με απλά λόγια, τις συνέπειες που φέρνει η κλιματική αλλαγή στην καθημερινότητα των Αμερικανών: από την επαπειλούμενη αύξηση του αριθμού των πυρκαγιών και τις συνέπειες στην υγεία (πχ. αλλεργίες) μέχρι και οικονομικές επιπτώσεις στις υποδομές (δρόμους, γέφυρες, βιομηχανικές εγκαταστάσεις). Παράλληλα καλεί τους πολίτες να αναλάβουν δράση: «Στο βαθμό που οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής γίνονται πραγματικότητα, οι Αμερικανοί βρίσκονται ενώπιον αποφάσεων», αναφέρει η έκθεση των επιστημόνων. Εντούτοις είναι εξαιρετικά αμφίβολο εάν ο Μπαράκ Ομπάμα μπορεί να δρομολογήσει ουσιαστικές αλλαγές στην περιβαλλοντική πολιτική στα δύο αυτά τελευταία χρόνια της θητείας του. Στο παρελθόν οι Ρεπουμπλικάνοι απέτρεπαν πάντα την υλοποίηση αποφασιστικών μέτρων για την προστασία του κλίματος. Η στάση αυτή έχει παράδοση: ο προκάτοχος του Μπ. Ομπάμα, Τζορτζ Μπους, αρνούνταν ουσιαστικά την κλιματική αλλαγή, υποβαθμίζοντας συστηματικά τη σημασία των συνεπειών της.

45

«Πιστεύουμε ότι η κλιματική αλλαγή είναι πραγματική», λέει η Apple

Δημόσιες σχέσεις ή ειλικρινείς δεσμεύσεις; Υπό τον τίτλο “Better” («καλύτερο») η Apple έκανε τα αποκαλυπτήρια νέας καμπάνιας η οποία διαφημίζει την «πράσινη» στροφή της. Μάλιστα αφηγητής στο σχετικό σποτ που κυκλοφόρησε με αφορμή την Ημέρα της Γης είναι, για πρώτη φορά, ο διευθύνων σύμβουλος του ομίλου Τιμ Κουκ. Στο πλαίσιο της εκστρατείας, η Apple αφιέρωσε ένα τμήμα της ιστοσελίδας της στις θέσεις της για την ανανεώσιμη ενέργεια και στις «πράσινες» πρωτοβουλίες της. «Στην Apple πασχίζουμε να περιορίσουμε τις επιπτώσεις μας για την κλιματική αλλαγή, να βρούμε τρόπους χρήσης πιο πράσινων υλικών και να διαφυλάξουμε τους φυσικούς πόρους για τις επόμενες γενιές», ακούγεται να λέει ο Κουκ. «Τώρα, περισσότερο από ποτέ, θα εργαστούμε προκειμένου να αφήσουμε τον κόσμο καλύτερο απ’ ό,τι τον βρήκαμε». Στο επίκεντρο της εκστρατείας είναι η κλιματική αλλαγή: «Πιστεύουμε ότι η κλιματική αλλαγή είναι πραγματική. Και αυτό αποτελεί πραγματικό πρόβλημα», αναφέρει πλέον στην ιστοσελίδα της η Apple. Ο ίδιος ο Κουκ επιτέθηκε πρόσφατα εναντίον μετόχων, οι οποίοι δήλωναν ανήσυχοι με την έμφαση που δίνει η Apple στην ανανεώσιμη ενέργεια και, γενικότερα, σε περιβαλλοντικές πρωτοβουλίες. Αφηγητής στο σχετικό σποτ που κυκλοφόρησε με αφορμή την Ημέρα της Γης είναι, για πρώτη φορά, ο διευθύνων σύμβουλος του ομίλου Τιμ Κουκ. Ο τεχνολογικός γίγαντας παραδέχεται ότι το αποτύπωμα άνθρακά του παραμένει τεράστιο - μόνο το 2013 οι εκπομπές του πλησίασαν τα 34 εκατομμύρια τόνους - ωστόσο δεσμεύεται να εξακολουθήσει να δημοσιοποιεί τα στοιχεία αυτά, «ακόμη και όταν δεν είναι τόσο καλά όσο θα θέλαμε». Παράλληλα γνωστοποίησε ότι αυτή τη στιγμή το 94% των εγκαταστάσεών του και όλα τα κέντρα δεδομένων του τροφοδοτούνται με ρεύμα από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η Greenpeace αναγνώρισε τις προσπάθειες της Apple, όπως άλλωστε και του Facebook, σε έκθεσή της που δόθηκε στη δημοσιότητα στις αρχές του μηνός, δίνοντάς της τρία Α και ένα Β για τη διαφάνειά της σε ό,τι αφορά τα δεδομένα για το ενεργειακό της αποτύπωμα, την αξιοποίηση των ΑΠΕ κ.α.

«Μαγείρεψαν» την έκθεση για την Κλιματική Αλλαγή

Έ

να πολιτικά ευαίσθητο τμήμα της τελευταίας έκθεσης από την παγκόσμια αρχή για την κλιματική αλλαγή αφαιρέθηκε κατόπιν επιμονής κρατικών αξιωματούχων, όπως αποκαλύπτει ένας από τους συντάκτες αυτής. Σχεδόν το 75% του τμήματος για τον αντίκτυπο των διεθνών διαπραγματεύσεων για την κλιματική αλλαγή διαγράφηκε κατά τη διάρκεια μιας συνάντησης στο Βερολίνο, όπως αναφέρει ο καθηγητής του Harvard, Ρόμπερτ

46

Pilita Clark

Στάβινς, ένας εκ των συντακτών της έκθεσης. Στόχος της συνάντησης του Βερολίνου ήταν να εγκριθεί από τους εκπροσώπους των κυβερνήσεων η περίληψη της μεγάλης έκθεσης που συνέταξε η Διακυβερνητική Επιτροπή του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) για την οποία συνεργάστηκαν εκατοντάδες επιστήμονες από όλο τον κόσμο επί πέντε χρόνια. Η έκθεση είναι το τελευταίο μέρος της τριλογίας των μελετών της IPCC που δημοσιεύθηκαν από τον Σεπτέμ-

βριο κατά την πέμπτη σημαντική εκτίμηση των τελευταίων στοιχείων για την κλιματική αλλαγή. Ο καθηγητής Στάβινς, κορυφαίος ειδικός για τις διαπραγματεύσεις επί της κλιματικής αλλαγής στο John F. Kennedy School of Government του Harvard, με επιστολή του προς τους διοργανωτές της συνάντησης του Βερολίνου, εξέφρασε την απογοήτευση και τη διάψευση των προσδοκιών του από το αποτέλεσμα. «Κατανοώ πλήρως ότι οι εκπρόσωποι των κυβερνήσεων θέλουν να ανταποκριθούν στις δικές τους ευθύνες προς τις κυβερνήσεις τους, σεβόμενοι τα συμφέροντα των χωρών τους. Σε ορισμένες περιπτώσεις όμως, αυτό αποδεικνύεται προβληματικό για την επιστημονική ακεραιότητα της περίληψης της IPCC», γράφει. Στο αρχικό προσχέδιο, το τμήμα που περιγράφει περιληπτικά τη βασική έκθεση για την αποτελεσματικότητα των διεθνών διαπραγματεύσεων που διεξάγονται τα τελευταία 20 χρόνια ως προς τις εκπομπές αερίων είχε έκταση 1,5 σελίδα. Συμπεριελάμβανε το συμπέρασμα ότι το Πρωτόκολλο της Συνθήκης του Κιότο του 1997 «είχε περιορισμένο αντίκτυπο στην παγκόσμια εκπομπή αερίων επειδή ορισμένες χώρες δεν επικύρωσαν το Πρωτόκολλο, επειδή ορισμένα μέρη δεν ανταποκρίθηκαν στις δεσμεύσεις τους, ενώ οι δεσμεύσεις αφορούσαν μόνο ένα τμήμα της παγκόσμιας οικονομίας». Στο τελικό κείμενο το συγκεκριμένο τμήμα τροποποιήθηκε ώστε να αναφέρει απλώς: «Το Πρωτόκολλο του Κιότο προσφέρει μαθήματα για την επίτευξη του τελικού στόχου του UNFCC (του συνεδρίου του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή, που στηρίζει τις διεθνείς διαπραγματεύσεις), ειδικότερα σε ό,τι αφορά τη συμμετοχή, την εφαρμογή, τους μηχανισμούς ευελιξίας και την περιβαλλοντική αποτελεσματικότητα». Κάθε άλλο τμήμα του προσχεδίου αυτής της περίληψης είτε υποβαθμίστηκε σε παρόμοιες ανώδυνες δηλώσεις είτε διαγράφηκε εξ ολοκλήρου. Ο καθηγητής Στάβινς, ο οποίος κοινοποίησε την επιστολή του στο προσωπικό του blog, δήλωσε ότι περίμενε αρκετά για να μιλήσει, ώστε να μην υποβαθμίσει την κάλυψη της IPCC. Πιστεύει όμως πως είναι σημαντικό για το μέλλον της IPCC να συζητηθούν ανοιχτά τα θέματα που εγείρονται με την επιστολή του. «Έλαβα ευρεία γκάμα ευνοϊκών απαντήσεων, ακόμη και από ανθρώπους στην ηγεσία της IPCC» δήλωσε στους Financial Times. Ο εκπρόσωπος της IPCC, o Τζόναθαν Λιν, δήλωσε ότι ο καθηγητής Στάβινς εγείρει ορισμένα «σχετικά ερωτήματα», αλλά κατέστησε σαφές ότι οι συζητήσεις στο Βερολίνο για την περίληψη δεν επηρεάζουν την αξιοπιστία της συνολι-

κής έκθεσης των 16 κεφαλαίων. «Τα ερωτήματα για τον τύπο του προϊόντος που παράγει η IPCC, αλλά και για τον τρόπο που το κάνει τώρα τίθενται προς συζήτηση στο πλαίσιο της τακτικής εξέτασης των μελλοντικών εργασιών της ΙPCC, οι οποίες θα ολοκληρωθούν το πρώτο εξάμηνο του 2015» δήλωσε ο κ. Λιν. Η 33σέλιδη περίληψη των αξιωματούχων που ολοκληρώθηκε στο Βερολίνο είναι το τμήμα που διαβάζεται περισσότερο από την έκθεση μαμούθ της IPCC, που περιέχει 16 κεφάλαια για την αύξηση των εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου και για το τι μπορεί να γίνει για να μειωθούν. Όμως, οι δραστικές αλλαγές που έγιναν στο κείμενο της περίληψης δεν επηρεάζουν και την ίδια την έκθεση στην οποία βασίζεται. Στην επιστολή του, ο καθηγητής Στάβινς αναφέρει πως έγινε σαφές ότι μόνο έτσι θα μπορούσε να επιτευχθεί επικύρωση της περίληψης από τους εκπροσώπους των κυβερνήσεων, παρά το γεγονός ότι πολλοί εξ αυτών ήταν και οι διαπραγματευτές της κλιματικής συμφωνίας που η συγκεκριμένη έκθεση υποτίθεται ότι αξιολογεί. Γεγονός που κατά τον καθηγητή Στάβινς αποτελεί «ασυμβίβαστη σύγκρουση συμφερόντων».

47

«Σε πολλές περιπτώσεις, συγκεκριμένα παραδείγματα ή προτάσεις αφαιρέθηκαν επειδή το ήθελε μία ή δύο χώρες. Κι αυτό διότι βάσει των κανόνων της IPCC η διαφωνία μιας χώρας αρκεί για να μπει σε τέλμα όλη η διαδικασία επικύρωσης, μέχρις ότου κατευναστούν οι ενστάσεις της» δηλώνει. «Κατανοώ ότι οι εκπρόσωποι μιας χώρας κάνουν απλώς τη δουλειά τους, έτσι δεν τους ψέγω προσωπικά. Παρ' όλα αυτά, η διαδικασία που ακολούθησε η IPCC οδήγησε σε μία κατάσταση που έχτισε πολιτική αξιοπιστία θυσιάζοντας την επιστημονική ακεραιότητα. Κανένας θεσμός δεν μπορεί να είναι τα πάντα για όλους και αυτό ισχύει και για την IPCC. Ειδικότερα, στην περίπτωση της αναθεώρησης των αποτελεσμάτων της διε-

θνούς συνεργασίας από την IPCC, ενδεχομένως να υπάρχει αναπόφευκτα σύγκρουση μεταξύ επιστημονικής ακεραιότητας και πολιτικής αξιοπιστίας. Εάν η IPCC πρόκειται να συνεχίσει να επιθεωρεί την κατάρτιση της διεθνούς συνεργασίας σε μελλοντικές εκθέσεις, τότε δεν θα πρέπει να θέτει τους κρατικούς εκπροσώπους στη δυσάρεστη και ουσιαστικά αβάσιμη θέση της αναθεώρησης του κειμένου προκειμένου να παράσχει την ομόφωνη έγκρισή τους. Παρομοίως, η IPCC δεν θα πρέπει να ζητά από τους συντάκτες της έκθεσης να δίνουν εθελοντικά τεράστια αποθέματα του χρόνου τους για πολυετείς περιόδους για να εκτελούν εργασία που αναπόφευκτα θα απορριφθεί από τις κυβερνήσεις στην Περίληψη των Αξιωματούχων».

Eπιμέλεια κειμένου: Σίσσυ Δαύρου

Ο Μαρξ και το κόστος της κλιματικής αλλαγής PAUL KRUGMAN / THE NEW YORK TIMES

Ο

που και αν κοιτάξετε αυτή την εποχή θα δείτε τον μαρξισμό να ενισχύεται. Εντάξει, ίσως να μην το δείτε, αλλά το βλέπουν οι συντηρητικοί. Αν τολμήσετε να αναφέρετε την εισοδηματική ανισότητα, θα σας αποκηρύξουν ως μετενσάρκωση του Ιωσήφ Στάλιν. Ο Ρικ Σαντόρουμ (σ.σ. υποψήφιος για το χρίσμα των Ρεπουμπλικανών για τις προεδρικές εκλογές του 2012) διακήρυξε ότι οποιαδήποτε χρήση του όρου «κοινωνική τάξη» αποτελεί «μαρξιστικό λόγο». Οπότε, εννοείται ότι ο νόμος Ομπάμα περί καθολικής ασφάλισης (Obamacare), βασισμένος σε ιδέες που αρχικά είχαν εκφραστεί μέσω του Heritage Foundation (πιθανότατα το σημαντικότερο συντηρητικό αμερικανικό think tank), αποτελεί μαρξιστικό σχέδιο, διότι η απαίτηση οι άνθρωποι να διαθέτουν ασφάλιση είναι πρακτικά το ίδιο με το να τους στέλνεις σε γκουλάγκ. Περιμένετε να δείτε τι θα γίνει όταν η αμερικανική Υπηρεσία Προστασίας του Περιβάλλοντος (EPA) ανακοινώσει

48

κανόνες που έχουν σκοπό να επιβραδύνουν την κλιματική αλλαγή. Μέχρι σήμερα η τρέλα της Δεξιάς επικεντρωνόταν στο να επιτίθεται στους επιστήμονες. Είναι θεαματικό: Αυτή τη στιγμή σχεδόν όλοι οι ένθερμοι συντηρητικοί υιοθετούν την άποψη πως η κλιματική αλλαγή αποτελεί μια γιγαντιαία απάτη και ότι χιλιάδες επιστημονικές μελέτες που αποδεικνύουν ότι ο πλανήτης θερμαίνεται -το 97% της σχετικής βιβλιογραφίας- είναι προϊόν μιας τεράστιας επιστημονικής συνωμοσίας. Καθώς όμως η κυβέρνηση Ομπάμα ετοιμάζεται να κάνει πράγματι κάτι με βάση τα επιστημονικά δεδομένα, τα οικονομικά των τρελών της κλιματικής αλλαγής θα γίνουν πλήρως αντιληπτά. Αυτό ήδη φαίνεται από τη διαφωνία του δικαστή του Ανωτάτου Δικαστηρίου κ. Αντονιν Σκάλια με την απόφαση της πλειοψηφίας, ο οποίος είπε ότι η σύνδεση του κόστους με τους αέριους ρύπους που θα πρέπει να μειωθούν αντανακλά τη μαρξιστική αρχή τού «ο καθένας ανάλογα με τις δυνατότητές του». Ποιος να το ’λεγε ότι το να λαμβάνει κανείς υπόψη του το κόστος είναι μαρξιστικό. Οπότε, μπορείτε να φανταστείτε τι θα γίνει όταν η Υπηρεσία Προστασίας του Περιβάλλοντος, ενθαρρυμένη από την πρόσφατη απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου, αποφασίσει να επιβάλει περιορισμούς στα αέρια του θερμοκηπίου. Τι εννοώ, όμως, λέγοντας τρελά οικονομικά της κλι-

ματικής αλλαγής; Πρώτον, θα δούμε την οποιαδήποτε προσπάθεια περιορισμού της ρύπανσης ν’ αποκηρύσσεται ως τυραννική πράξη. Παρ’ όλα αυτά, η κλιματική αλλαγή δεν προκαλούσε πάντοτε τέτοια αντιπαράθεση μεταξύ Δημοκρατικών και Ρεπουμπλικανών: Οικονομολόγοι της κυβέρνησης Μπους έγραφαν παιάνες για τους «βασισμένους στην αγορά» περιορισμούς των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου, ενώ ο Ρεπουμπλικανός υποψήφιος για την προεδρία το 2008, Τζον Μακέιν, περιέλαβε στο πρόγραμμά του πρόταση για την επιβολή ανωτάτου ορίου εκπομπής ρύπων και πώληση των σχετικών δικαιωμάτων (όπως γίνεται στην Ε.Ε.). Δεύτερον, θα ακούσουμε να ισχυρίζονται πως οποιαδήποτε προσπάθεια επιβολής ανωτάτου ορίου εκπομπών αερίων ρύπων θα έχει, όπως λέει ο γερουσιαστής Μαρκ Ρούμπιο, «καταστροφικές επιπτώσεις στην οικονομία μας». Γιατί είναι αυτό τρελό; Διότι συνήθως οι συντηρητικοί υμνούν τη μαγεία των αγορών και την προσαρμοστικότητα του ιδιωτικού τομέα, ο οποίος υποτίθεται ότι είναι ικανός να ξεπεράσει τα όποια εμπόδια θέτουν, ας πούμε, οι πεπερασμένοι φυσικοί πόροι. Μόλις, όμως, κάποιος προτείνει να τεθούν ορισμένα όρια για χάρη της προστασίας του περιβάλλοντος, τότε, ξαφνικά, όλες αυτές οι πολύ ικανές εταιρείες δεν μπορούν να ανταποκριθούν στην αλλαγή.

Αυτή είναι η εικόνα

μιας τραγικής στιγμής για τον πλανήτη μας

Ανταρκτική: Αυτός ο παγετώνας μπορεί να αποτελεί πλέον παρελθόν. Το αποτέλεσμα θα είναι έως και μισό μέτρο άνοδος της στάθμης της θάλασσας, και αυτό είναι μόνο η αρχή. NASA. Σύμφωνα με δύο νέες μελέτες, η κατάρρευση μεγάλου μέρους του πάγου της Δυτικής Ανταρκτικής μπορεί πλέον να είναι μη αναστρέψιμη. Η υπερθέρμανση του πλανήτη θα μπορούσε να οδηγήσει έως και σε 3 μέτρα άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Ο Πλανήτης Γη δεν είχε πάντα μεγάλα στρώματα πάγου στους πόλους, όπως υπάρχουν σήμερα στη Γροιλανδία και την Ανταρκτική. Σε άλλες περιόδους, πολύ από το νερό αυτό ήταν σε υγρή μορφή και οι ωκεανοί είχαν υψηλότερη στάθμη. Πόσο πιο υψηλή; Σύμφωνα με την Εθνική Ακαδημία Επιστημών, τα μεγάλα στρώματα πάγου του πλανήτη περιέχουν αρκετό παγωμένο νερό για να αυξήσουν τα επίπεδα της θάλασσας σε όλο τον κόσμο πάνω από 60 μέτρα. Δύο νέες επιστημονικές μελέτες στα περιοδικά Science και Geophysical Research Letters, αναφέρουν ότι μεγάλοι παγετώνες που αποτελούν μέρος της Δυτικής Ανταρκτικής φαίνεται να έχουν αποσταθεροποιηθεί αμετάκλητα. Η όλη διαδικασία μπορεί να κρατήσει αιώνες όμως πλέον είναι μη αναστρέψιμη, σύμφωνα με τη NASA, της οποίας οι ερευνητές πραγματοποίησαν τη μία μελέτη. Η άλλη ομάδα ερευνητών, με έδρα το Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον, κατέληξε σε παρόμοια συμπεράσματα. Μέσω ενός υπολογιστικού μοντέλου μελέτησε τον παγετώνα Thwaites, που απεικονίζεται παραπάνω. «Οι προσομοιώσεις δείχνουν ότι αν και σε πρώιμα στάδια, η κατάρρευσή του έχει ήδη αρχίσει». Ο παγετώνας Thwaites είναι ο «συνδετικός κρίκος» της Δυτικής Ανταρκτικής και η ταχεία κατάρρευσή του «πιθανώς» θα επηρεάσει ένα μεγάλο μέρος της. Το σύνολο του πάγου της Δυτικής Ανταρκτικής περιέχει αρκετό νερό για να αυξήσει τα επίπεδα της θάλασσας κατά 3 έως 4 μέτρα. Αν και η αύξηση της στάθμης της θάλασσας είναι μια διαδικασία που μπορεί να διαρκέσει αρκετές εκατοντάδες χρόνια, ακόμα και μια χιλιετία, το μέγεθος της καταστροφής είναι τραγικό. Σύμφωνα με τον ειδικό στους παγετώνες Jason Box αν συΟπτικοποίηση των αλλαγών της θερμοκρασίας στην γκρίνουμε τη σημερινή κατάσταση σε σχέση με τα επίπεδα Ανταρκτική. Παρατηρητήριο της Γης, NASA. του ατμοσφαιρικού διοξειδίου του άνθρακα και τη στάθμη των ωκεανών σε προηγούμενες θερμές περιόδους της ιστορίας της Γης, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι «καταφέραμε» να ξεκινήσουμε μια διαδικασία αύξησης της στάθμης της θάλασσας κατά περίπου 20 μέτρα. Μακροπρόθεσμα ο πλανήτης μας δε θα είναι ποτέ πια ο ίδιος και η Δυτική Ανταρκτική είναι μόνο η αρχή…

49

Eπιμέλεια κειμένου: Σίσσυ Δαύρου

Eπιμέλεια κειμένου: Σίσσυ Δαύρου

Ομπάμα, ανανεωμένη έμφαση στην κλιματική αλλαγή...

O Πρόεδρος Ομπάμα σκουπίζει τον ιδρώτα από το πρόσωπό του καθώς ανακοινώνει το σχέδιό του για την κλιματική αλλαγή τον περασμένο Ιούνιο στο Πανεπιστήμιο Georgetown. Οι συνεργάτες του αποκαλύπτουν πως βλέπει το θέμα ως κρίσιμο παράγοντα για την υστεροφημία του. Ο Πρόεδρος Ομπάμα, αντικρίζοντας πρόσφατες δορυφορικές εικόνες που δείχνουν τα χιόνια στα βουνά της Καλιφόρνιας να έχουν συρρικνωθεί κατά 86 τοις εκατό μέσα σε ένα χρόνο, προειδοποίησε τους Κυβερνήτες ότι δεν έχουν πια άλλη επιλογή παρά να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Μετά από χρόνια αδράνειας ο Ομπάμα, σύμφωνα με τους συμβούλους του, είναι έτοιμος να παλέψει για το θέμα της κλιματικής αλλαγής που θεωρεί πλέον ως κομμάτι της υστεροφημίας του. Συζητά για την υπερθέρμανση του πλανήτη τόσο σε συνεδριάσεις κεκλεισμένων των θυρών με τους ηγέτες του κόσμου όσο και στην προσωπική του ζωή με τις έφηβες κόρες του. «Αυτό είναι πραγματικά πραγματικό γι' αυτόν, είναι η κληρονομιά των παιδιών του», δήλωσε η Cecilia Muñoz, η οποία διευθύνει το Συμβούλιο Εσωτερικής Πολιτικής του Λευκού Οίκου και βοηθά στο συντονισμό των ομοσπονδιακών επενδύσεων σε έργα υποδομής ανθεκτικά στις κλιματικές αλλαγές. Οι εκπρόσωποι βέβαια της βιομηχανίας άνθρακα και του φυσικού αερίου έχουν θορυβηθεί από την επικέντρωση του Ομπάμα στην κλιματική αλλαγή, λέγοντας ότι οι στόχοι του είναι μη ρεαλιστικοί. «Θέλουν μια πλήρη μεταστροφή από τα ορυκτά καύσιμα στην πράσινη ενέργεια, και η άρνησή τους να αποδεχτούν την πραγματικότητα συνεχίζει να με απογοητεύει», δήλωσε ο Charles T. Drevna, πρόεδρος των αμερικανικών κατασκευαστών καυσίμων και πετροχημικών. «Έτσι, η ερώτησή μου είναι, γιατί το κάνουμε αυτό; Είναι επειδή υποσχέθηκε να το κάνει όταν εκλεγόταν; Είναι επειδή έχει ένα μεγάλο χρηματοδότη που τον στηρίζει; Είναι επειδή το πιστεύει πραγματικά και είναι παθιασμένος; Ή μήπως είναι όλα τα παραπάνω»; Όντας γερουσιαστής από το Illinois, ο Πρόεδρος Ομπάμα έδωσε ένα σημαντικό λόγο για την κλιματική αλλαγή και αργότερα, την ημέρα της εκλογής του το 2008, τη χαρακτήρισε ως «τη στιγμή που η αύξηση της στάθμης των ωκεανών αρχίζει να επιβραδύνεται και ο πλανήτης αρχίζει να θεραπεύεται». Μετά την εκλογή του, όμως, ο Ομπάμα με μία Αμερική με ανοιχτά μέτωπα όπως η οικονομική κρίση, η κλιματική αλλαγή με τις εκλογές να πλησιάζουν έπρεπε να μείνει πίσω. Είναι αξιοσημείωτη η μεταμόρφωση ενός γερουσιαστή που μίλησε έντονα για την καταπολέμηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη, αλλά τελικά υιοθέτησε μια συντηρητική προσέγγιση στην πορεία προς την επανεκλογή του το 2012. Αυτό είναι ο λόγος που οι περιβαλλοντολόγοι παραμένουν ανήσυχοι για τις θέσεις του Ομπάμα ακόμα και σχετικά με τη λήψη μιας απόφασης σχετικά με τον αγωγό Keystone XL, ένα από τα βασικά θέματα του κινήματος. «Με σεβασμό σε όλους τους φίλους μου στον κλάδο του περιβάλλοντος, το να έβαζα τότε την κλιματική αλλαγή πρώτη στη λίστα ήταν αυτοκτονία» δήλωσε. Ο πρόεδρος Ομπάμα στήριξε αρχικά το φυσικό αέριο γιατί είδε ότι ήταν ένας πιο εύκολος τρόπος για τη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια. Όμως ο τυφώνας Sandy τον έπεισε να αλλάξει στάση. Αν και ο κλάδος των ορυκτών καυσίμων θεωρεί ότι παρασύρεται σε λανθασμένες κινήσεις, όταν θα έπρεπε πρωταρχικός στόχος του να είναι η στήριξη της οικονομίας, ο Ομπάμα δήλωσε ότι η κλιματική αλλαγή είναι μείζον θέμα στην ατζέντα του, αφήνοντας έκπληκτους ακόμα και τους συμβούλους του. Σε πρόσφατη συνάντησή του με τον Πρωθυπουργό της Ιαπωνίας, τον Πρόεδρο της Νότιας Κορέας και τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας των Φιλιππίνων, ο Ομπάμα αφιέρωσε πολύ χρόνο στην κλιματική αλλαγή και φαίνεται αποφασισμένος να παλέψει για τον πλανήτη μας. Είναι πλέον προσωπική υπόθεση γι᾽ αυτόν.

50

Η Lloyd καλεί τις ασφαλιστικές εταιρείες να λάβουν υπόψη τους κινδύνους της κλιματικής αλλαγής Η LLOYD του Λονδίνου, ο παλαιότερος και μεγαλύτερος ασφαλιστικός όμιλος του κόσμου, κάλεσε για πρώτη φορά τις ασφαλιστικές εταιρείες να ενσωματώσουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στα μοντέλα τους. Το κάλεσμα έρχεται μια ημέρα μετά την εθνική αξιολόγηση του κλίματος των ΗΠΑ, μία έκθεση ορόσημο, η οποία προειδοποιεί ότι η κλιματική αλλαγή «σπέρνει τον όλεθρο» στις ΗΠΑ . Η Lloyd ανακοίνωσε ότι οι ζημίες λόγω καιρικών φαινομένων σε όλο τον κόσμο έχουν αυξηθεί από $ 50 δισ. ετήσιο μέσο όρο το 1980 σε σχεδόν $ 200 δισ. κατά τη διάρκεια των τελευταίων 10 ετών. Ο 326 ετών ασφαλιστικός οίκος, που μέλη του δραστηριοποιούνται σε όλο τον κόσμο, πιστεύει ότι έχει έρθει η ώρα ο κλάδος να λάβει υπ’ όψη τα ακραία καιρικά φαινόμενα που έχουν αυξηθεί σε αριθμό και σοβαρότητα. Καθώς το παγκόσμιο κλιματικό σύστημα αλλάζει, όλο και μεγαλύτεροι κυκλώνες, τυφώνες και καύσωνες προκαλούνται. Ο τυφώνας Haiyan, που σάρωσε τον περασμένο Νοέμβριο όλη την Νοτιοανατολική Ασία, επηρεάζοντας ιδιαίτερα τις Φιλιππίνες,

ήταν ένας από τους ισχυρότερους τροπικούς κυκλώνες που έχει καταγραφεί ποτέ. Το έτος 2011 ήταν το πιο ακριβό σε φυσικές καταστροφές, με τις ασφαλιστικές απώλειες να κοστίζουν στον κλάδο περισσότερα από $ 126 δισ.. Ο τυφώνας Sandy προκάλεσε $ 35 δισ. ζημίες πριν από δύο χρόνια, καθιστώντας τον το δεύτερο πιο δαπανηρό τυφώνα στην ιστορία των ΗΠΑ μετά τον τυφώνα Κατρίνα το 2005. Μια νέα έκθεση από την Lloyd, αναφέρει ότι 20 εκατοστά άνοδος της στάθμης της θάλασσας στο νότιο άκρο του Μανχάταν αύξησε τις απώλειες από τον τυφώνα Sandy κατά 30 % (σχεδόν 8 δισ. δολάρια) στη Νέα Υόρκη και μόνο. Η 840 σελίδων εθνική αξιολόγηση του κλίματος, που δημοσιεύθηκε, χαρακτηρίστηκε από τον John Holdren , τον επιστημονικό σύμβουλο του Λευκού Οίκου, ως ο «δυνατότερος και πιο ξεκάθαρος κώδωνας κινδύνου για τους Αμερικανούς και σηματοδοτεί την ανάγκη για επείγουσα δράση». Ο Trevor Maynard της Lloyd δήλωσε: «Η κλιματική αλλαγή είναι εδώ για να μείνει. Οι τυφώνες γίνονται όλο και πιο ισχυροί σε παγκόσμιο επίπε-

δο ιδιαίτερα πάνω από το βόρειο Ατλαντικό... Αυτή τη στιγμή οδεύουμε προς αύξηση τεσσάρων βαθμών (σε θερμοκρασίες) έως το τέλος του αιώνα». Οι συνέπειες κυμαίνονταν από υλικές ζημιές έως πολιτικές αναταραχές, δήλωσε. Η Lloyd είχε απώλεια £ 516 εκατ. το 2011, μετά την καταβολή αποζημιώσεων από τους σεισμούς στην Ιαπωνία και τη Νέα Ζηλανδία, τις καταιγίδες στις ΗΠΑ και τις πλημμύρες στην Ταϊλάνδη και την Αυστραλία. Η πλημμυρισμένη έκταση στην Ταϊλάνδη ήταν όσο το Μπέρμιγχαμ και παρέμεινε κάτω από το νερό για μήνες. H Inga Beale είναι η νέα διευθύνων σύμβουλος της Lloyd από τον Ιανουάριο. Ο όμιλος που ξεκίνησε από ένα κατάστημα καφέ το 1688, όπου έμποροι ασφάλιζαν πλοία, έχει εξελιχθεί σε έναν κολοσσό. Με ένα τεράστιο φάσμα ασφαλίσεων, από τα δάχτυλά του Keith Richards έως δορυφόρους, καλείται σήμερα να προβεί σε ενέργειες για την ασφάλιση από την κλιματική αλλαγή. Ο Sir Nicholas Stern στην έκθεσή του για τις οικονομικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής καταλήγει: «Ήταν φθηνότερο να την αποφεύγαμε».

Ένα σπίτι που έχει πληγεί από τον τυφώνα Sandy το 2013 στο Staten Island της Νέας Υόρκης

51

Eπιμέλεια κειμένου: Σίσσυ Δαύρου

Η κλιματική αλλαγή σπέρνει τον όλεθρο στην Αμερική, προειδοποιούν οι επιστήμονες

Οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής αναμένεται να γίνουν όλο και πιο επικίνδυνες μέσα στον αιώνα που διανύουμε, σύμφωνα με τα συμπεράσματα της «Εθνικής Αξιολόγησης του Κλίματος». Η κλιματική αλλαγή πλέον είναι κομμάτι της ζωής μας και κορυφαίοι Αμερικανοί επιστήμονες δημοσίευσαν μία έρευνα ορόσημο με την ελπίδα ότι θα ληφούν άμεσα μέτρα. Η 840 σελίδων «Εθνική Αξιολόγηση του Κλίματος» αναφέρει τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής στην Αμερική και τις προσπάθειες που γίνονται για την αντιμετώπισή τους. Τα συμπεράσματα της αξιολόγησης αμέσως προβλημάτισαν τον Λευκό Οίκο και θα αποτελέσουν γνώμονα για τον Πρόεδρο Ομπάμα στη θέσπιση των νέων μέτρων για τη μείωση των εκπομπών άνθρακα από τα εργοστάσια παραγωγής ενέργειας αλλά και για τους στόχους του τα επόμενα δύο έτη της θητείας του. Ο John Holdren, επιστημονικός σύμβουλος στο Λευκό Οίκο, τόνισε ότι η Εθνική αξιολόγηση του Κλίματος είναι το δυνατότερο σήμα κινδύνου έως σήμερα και καλεί τους Αμερικανούς να συνειδητοποιήσουν το μέγεθος του προβλήματος και να αναλάβουν δράση. Η αξιολόγηση καταλήγει ότι η κλιματική αλλαγή παλιά ήταν ένας μακρινός φόβος αλλά τώρα είναι πραγματικότητα. Οι ζωές των πιο πολλών Αμερικανών επηρεάζονται άμεσα και δυστυχώς ο δρόμος γίνεται όλο δυσκολότερος. Πρώτη φορά αξιολογείται η προσπάθεια της Αμερικής για τη μείωση των εκπομπών που προκαλούν την κλιματική αλλαγή και των έργων για την προστασία των πολιτών από τα άγρια πλέον καιρικά φαινόμενα. Η έκθεση είναι μια συλλογή δημοσιευμένων επιστημονικών μελετών των τελευταίων ετών και περιγράφει λεπτομερώς τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην Αμερική. Τονίζει ότι η μέση θερμοκρασία στις ΗΠΑ έχει αυξηθεί κατά 1.5F (0.8°C) από το 1895, με πάνω από το 80% αυτής της αύξησης να έχει σημειωθεί μετά το 1980. Η τελευταία δεκαετία ήταν η πιο ζεστή που έχει καταγραφεί στις ΗΠΑ. Η έκθεση προβλέπει ότι η μέση θερμοκρασία θα αυξηθεί ακόμα κατά 2F μέσα στις επόμενες δεκαετίες. Σε περιοχές όπως η Αλάσκα, οι θερμοκρασίες αυξάνονται ακόμη πιο γρήγορα. Ρεκόρ θερμότητας - ακόμα και τη νύχτα - αναμένεται να προκαλέσει περισσότερη ξηρασία και συχνότερες πυρκαγιές. Στις βορειο- ανατολικές πολιτείες θα αυξηθούν οι καταιγίδες και ο κίνδυνος πλημμυρών. Στα βόρειο - ανατολικά σημειώθηκε αύξηση 70% των έντονων βροχοπτώσεων τα τελευταία 60 χρόνια, τονίζει η έκθεση. H άνοδος της στάθμης της θάλασσας που θα μπορούσε να φτάσει έως και 1,22m (4ft) μέχρι το τέλος του αιώνα, ήδη προκαλεί πλημμύρες σε περιοχές με χαμηλό υψόμετρο όπως το Μαϊάμι, η Virginia και το Πόρτσμουθ. Μόνο η Φλόριντα για να αντιμετωπίσει τις ζημίες από τις πλημμύρες το έτος 2100 θα χρειαστεί 130 δισεκατομμύρια δολάρια. Οι θερμότεροι χειμώνες καθιστούν δύσκολη την ανάπτυξη των καλλιεργειών. Μερικές από τις επιπτώσεις στη γεωργία, όπως η επιμήκυνση της καλλιεργητικής περιόδου, είναι θετι-

52

Η ατμοσφαιρική ρύπανση της Κίνας επηρεάζει το κλίμα στις ΗΠΑ Νέφος στο Πεκίνο. Η Κίνα αναθεωρεί την περιβαλλοντική της νομοθεσία ώστε να επιτρέψει στις τοπικές αρχές να κλείνουν τα εργοστάσια που ρυπαίνουν και να τιμωρούν τους ενόχους.

Eπιμέλεια κειμένου: Σίσσυ Δαύρου Φωτογραφία: David Gray / Reuters

κές αρχικά, αλλά από τα μέσα του αιώνα θα είναι σταδιακά αρνητικές ακόμα και στα ζώα. Η έκθεση προειδοποιεί για τον αυξανόμενο κίνδυνο μολυσμένης ύδρευσης λόγω της ανόδου της στάθμης της θάλασσας και των πλημμυρών, αλλά και για τον κακής ποιότητας αέρα, λόγω των υψηλών θερμοκρασιών, των πυρκαγιών και των εκπομπών. Ο Λευκός Οίκος θέλει να καλλιεργήσει μια αίσθηση αμεσότητας των επιπτώσεων με μια σειρά εκδηλώσεων προκειμένου να κοινοποιήσει τα πορίσματα της έκθεσης. «Θέλουμε να τονίσουμε στο κοινό ότι αυτά δεν είναι κάποια μακρινά προβλήματα του μέλλοντος. Πρόκειται για ένα πρόβλημα που επηρεάζει τους Αμερικανούς τώρα», είπε ο Ομπάμα στο NBC Today show. «Είτε αυτό σημαίνει αυξημένες πλημμύρες, μεγαλύτερη ευπάθεια στην ξηρασία, πιο σοβαρές πυρκαγιές - Όλα αυτά έχουν αντίκτυπο στους Αμερικανούς καθώς μιλάμε». Περιβαλλοντικές ομάδες και δημοκρατικά μέλη του Κογκρέσου συσπειρώθηκαν για να υποστηρίξουν την έκθεση. Ο John Podesta, σύμβουλος του Λευκού Οίκου, δήλωσε ότι ο Ομπάμα θα βασιστεί στα πορίσματα της έκθεσης καθώς προχωράει στην πιο φιλόδοξη φάση του σχεδίου του για την κλιματική αλλαγή τον Ιούνιο, με μια πρόταση για περικοπή των εκπομπών από τους νέους σταθμούς παραγωγής ενέργειας που ευθύνονται για σχεδόν το 40 % των αμερικανικών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Ο Ομπάμα και ο Λευκός Οίκος θα συνεχίσουν να δέχονται ισχυρές αντιστάσεις από Ρεπουμπλικάνους και τη βιομηχανία. Μερικά δημοκρατικά μέλη του Κογκρέσου συνεχίζουν να απορρίπτουν τα πορίσματα της έκθεσης και κατηγορούν τον Ομπάμα επειδή παρακάμπτει το Κογκρέσο και χρησιμοποιεί την εκτελεστική του εξουσία στο θέμα. Εν τω μεταξύ, μια ηγετική ομάδα του λόμπι της βιομηχανίας του άνθρακα, απέρριψε την έκθεση ως «αβάσιμη τακτική εκφοβισμού» και εξαπέλυσε δριμεία επίθεση κατά του Ομπάμα ότι τη χρησιμοποίησε για να προχωρήσει σε αυστηρά μέτρα στους σταθμούς παραγωγής ενέργειας.

Η

ατμοσφαιρική ρύπανση της Κίνας θα μπορούσε να ευθύνεται για τις καταιγίδες πάνω από τον Ειρηνικό Ωκεανό και να επηρεάζει τις καιρικές συνθήκες στη Βόρεια Αμερική. Μια ομάδα από το Τέξας, την Καλιφόρνια και την Ουάσιγκτον διαπίστωσε ότι η ρύπανση της Ασίας, που προκαλείται κυρίως στην Κίνα, επιδεινώνει τους κυκλώνες και τις βροχοπτώσεις στα μέσα του Ειρηνικού με κατεύθυνση προς το βόρειο πόλο. Σύμφωνα με τα πορίσματα της ομάδας, τα οποία δημοσιεύτηκαν στα Πρακτικά της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών, εκτιμάται ότι οι αλλαγές αυτές μπορεί τελικά να συμβάλουν στις ασταθείς καιρικές συνθήκες των ΗΠΑ. Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν προηγμένα υπολογιστικά μοντέλα για τη μελέτη των αλληλεπιδράσεων μεταξύ των νεφών και των αιωρούμενων σωματιδίων, γνωστά ως αερολύματα, τα οποία κυρίως εκπέμπονται από τους σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από καύση άνθρακα και από τα οχήματα. Η μελέτη προβάλλει για πρώτη φορά τις επιπτώσεις της ρύπανσης από την Ασία σε παγκόσμια κλίμακα. Η Κίνα παλεύει να περιορίσει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις που προήλθαν από 30 χρόνια ανεξέλεγκτης ανάπτυξης. Από 74 κινεζικές πόλεις που παρακολουθούνται από την Κυβέρνηση, οι 71 δεν κατόρθωσαν να πετύχουν τα όρια ποιότητας του αέρα, δήλωσε το υπουργείο περιβάλλοντος τον περασμένο μήνα.

Οι ηγέτες της Κίνας γνωρίζουν την έκταση του προβλήματος. Το Πεκίνο θα αναθεωρήσει σύντομα ένα σημαντικό κομμάτι της νομοθεσίας και θα δώσει στις αρμόδιες αρχές για την προστασία του περιβάλλοντος την εξουσία να κλείνουν τα εργοστάσια που ρυπαίνουν, να τιμωρούν τους υπευθύνους και να περιορίζουν τη βιομηχανική ανάπτυξη σε ορισμένους τομείς, όπως δημοσίευσε το Reuters. Οι αλλαγές στη νομοθεσία περί προστασίας του περιβάλλοντος, η πρώτη από το 1989, θα επικυρώσει τις επαναλαμβανόμενες υποσχέσεις της Κυβέρνησης για προτεραιότητα στην προστασία του περιβάλλοντος αντί της οικονομικής ανάπτυξης. Αν και το νομοσχέδιο έχει σχεδόν ολοκληρωθεί, εξακολουθεί να είναι ελλιπές. Το Νομικό σύστημα της Κίνας είναι συχνά εχθρικό σε κάθε προσφυγή που σχετίζεται με τη ρύπανση. Πρόσφατα, κινεζικό δικαστήριο απέρριψε την αγωγή πέντε κατοίκων της Lanzhou που εντόπισαν επικίνδυνα επίπεδα καρκινογόνου χημικού βενζολίου στην παροχή νερού. Οι κάτοικοι απαίτησαν αποζημίωση, μια δημόσια συγγνώμη και δεδομένα της ανάλυσης του νερού από την εταιρεία ύδρευσης. Σύμφωνα με μια τοπική εφημερίδα, το δικαστήριο υποστήριξε ότι στις περιπτώσεις που σχετίζονται με τη ρύπανση μόνο υπηρεσίες και οργανισμοί μπορούν να υποβάλουν μήνυση.

53

Eπιμέλεια κειμένου: Σίσσυ Δαύρου

Οι τιμές ηλεκτρικής ενέργειας σημειώνουν πτώση στην Ευρώπη λόγω της αύξησης των γερμανικών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας Για πέμπτο συνεχόμενο μήνα, οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας στις γειτονικές χώρες της Γερμανίας μειώθηκαν, σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία. Η μείωση οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην αύξηση της παραγωγής ηλιακής και αιολικής ενέργειας στη Γερμανία. Ο Ευρωπαϊκός δείκτης ενέργειας Platts (CONT), που περιγράφεται ως «η μέση ημερήσια διακύμανση του βασικού φορτίου σταθμισμένο ως προς τη ζήτηση στη Γερμανία, την Ελβετία, τη Γαλλία, το Βέλγιο και την Ολλανδία», μειώθηκε σταθερά στις αρχές του 2014. Ο δείκτης μειώθηκε σε € 35,06 (ή περίπου 48,50 δολάρια) ανά MWh τον Μάρτιο, μια πτώση 18% από το Φεβρουάριο. Συνολικά, ο δείκτης είναι μειωμένος περισσότερο από 39% από την υψηλότερη τιμή του το Νοέμβριο του περασμένου έτους που ήταν € 50.50/MWh. Μια αυξητική τάση τα μέσα Μαρτίου στη γερμανική παραγωγή αιολικής ενέργειας ακολουθούμενη από επτά ημέρες ηλιακής αιχμής, οι οποίες έδωσαν πάνω από 20 GW, δημιούργησαν ένα νέο μηνιαίο ρεκόρ των 23 GW στις 20 Μαρτίου, τόνισε ο Andreas Franke, υπεύθυνος αρχισυντάκτης του δείκτη Platts για την Ευρωπαϊκή Ενέργεια.

54

«Οι γερμανικές τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος στις 16 Μαρτίου έπεσαν καθώς η παραγωγή αιολικής ενέργειας αυξήθηκε πάνω από 24 GW σε συνδυασμό πάντα με μεγάλη ηλιακή παραγωγή», συνέχισε ο Franke. «Αποτέλεσμα ήταν οι ετήσιες γερμανικές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας το Μάρτιο, για πρώτη φορά μετά από πάνω από εννέα χρόνια, να πέσουν κάτω από € 34/MWh καθώς η τιμή του CO2 μειώθηκε δραστικά και οι τιμές του άνθρακα υποχώρησαν». Η Γερμανία σήμερα καλύπτει περίπου το 25% της απαιτούμενης ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και στόχος της είναι να αυξηθεί το ποσοστό αυτό σε τουλάχιστον 80% μέχρι το 2050. Η γερμανική αιολική και η ηλιακή παραγωγή για τους τρεις πρώτους μήνες του 2014, αυξήθηκε κατά 40% -ή αλλιώς 6,5 TWh - σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, σύμφωνα με τα στοιχεία του δείκτη Platts. Η αιολική ενέργεια αυξήθηκε 31% από το πρώτο τρίμηνο του 2013, ενώ η ηλιακή ενέργεια αυξήθηκε 74% περίπου το τελευταίο έτος. Συνολικά η αιολική και η ηλιακή παραγωγή της Γερμανίας είναι πάνω από 70 GW, καθιστώντας τες τις μεγαλύτερες πηγές ενέργειας της χώρας σε εγκατεστημένη ισχύ.

Τα στοιχεία για τα τρία τελευταία χρόνια από το Ινστιτούτο Fraunhofer δείχνουν ότι η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από αιολική και ηλιακή αυξήθηκε, ενώ η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από φυσικό αέριο μειώθηκε σημαντικά. Η ηλιακή και αιολική παραγωγή ενέργειας στη Γερμανία το 2013 αύξησε το εξαγωγικό πλεόνασμα κατά 36% από τα επίπεδα του 2012. Η φωτοβολταϊκή ισχύς αυξήθηκε επίσης κατά 44% από το 2011 - 2012. Όπως πρόσφατα δημοσιεύτηκε από το Reuters, το υπουργικό συμβούλιο της Γερμανίδας καγκελαρίου Angela Merkel ενέκρινε τη μεταρρύθμιση του νόμου των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας της χώρας. H μεταρρύθμιση «θα επιβραδύνει την ανάπτυξη της πράσινης ενέργειας... και θα αναγκάσει τους νέους επενδυτές να αναλάβουν κάποιο ρίσκο». Η γερμανική κυβέρνηση επιδιώκει να διατηρήσει την ηλεκτρική ενέργεια προσιτή, επιτρέποντας ταυτόχρονα την ανάπτυξη του κλάδου των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης, η κυβέρνηση έχει θέσει ως στόχο να αυξήσει την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές στο 40 έως 45% της συνολικής παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας το 2025 και 55 έως 60% έως το 2035.

Πίσω από την άνοδο της Boko Haram κρύβονται οικολογική καταστροφή, πετρελαϊκή κρίση και παιχνίδια κατασκόπων

Η Ισλαμιστική μαχητικότητα στη Νιγηρία έχει ενισχυθεί από τα δυτικά και τοπικά συμφέροντα για τα ορυκτά καύσιμα. Η απαγωγή σε σχολείο της Νιγηρίας περισσότερων από 200 κορίτσιων και η σφαγή 300 αμάχων στην πόλη της Gamboru Ngala, από την αγωνιστική ομάδα Boko Haram, η οποία συνδέεται με την Αλ Κάιντα, έχει συγκλονίσει τον κόσμο. Ενώ η παγκόσμια κοινή γνώμη καταδικάζει το γεγονός, με διασημότητες και κυβερνητικούς αξιωματούχους να σπεύδουν να πάρουν θέση, κανένας δεν ασχολείται με τις ρίζες της κρίσης. Η αστάθεια στη Νιγηρία αυξήθηκε την τελευταία δεκαετία και ένας λόγος είναι η κλιματική αλλαγή. Το 2009, μελέτη του Βρετανικού Υπουργείου Διεθνούς Ανάπτυξης (DFID) προειδοποίησε ότι η κλιματική αλλαγή θα μπορούσε να συμβάλει στην αύξηση των ελλείψεων βασικών πόρων στη χώρα, λόγω της ιδιατερότητας του εδάφους, λόγω των ερήμων, της λειψυδρίας και της δυσκολίας ανάπτυξης καλλιεργειών. Μια πιο πρόσφατη μελέτη από το επιδοτούμενο από το Κονγκρέσο Ινστιτούτο Ειρήνης των ΗΠΑ (USIP) επιβεβαίωσε «τη βασική αιτιολογία» που «συνδέει την κλιματική αλλαγή με τη βία στη Νιγηρία». Η έκθεση καταλήγει στο συμπέρασμα: «...η κακή αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών δημιουργεί ελλείψεις πόρων, όπως γης και νερού. Τις ελλείψεις ακολουθούν αρνητικές δευτερογενείς επιπτώσεις, όπως ασθένειες, πείνα και ανεργία. Η κακή απόκριση σε αυτά, με τη σειρά της, ανοίγει την πόρτα σε συγκρούσεις.» Δυστυχώς, το κλίμα της Νιγηρίας πλήττεται από «αυξανόμενες αλλαγές στη θερμοκρασία, βροχοπτώσεις, καταιγίδες και αύξηση της στάθμης της θάλασσας. Κακή προσαρμοστικότητα σε αυτές τις αλλαγές θα μπορούσε να ενισχύσει βίαιες συγκρούσεις για τα καύσιμα σε ορισμένες περιοχές της χώρας». Σύμφωνα με τον αποθανόντα καθηγητή Sabi Bako του Πανεπιστημίου Ahmadu Bello, το 1980 "πρόδρομος" της Boko Haram ήταν η αίρεση Maitatsine στη βόρεια Νιγηρία, πολλά μέλη της οποίας ήταν θύματα οι-

κολογικών καταστροφών που βρέθηκαν «σε μια χαοτική κατάσταση απόλυτης φτώχειας, προσπαθώντας απεγνωσμένα να βρουν τροφή, νερό, στέγη και εργασία». Ένα χρόνο μετά τη μελέτη του USIP, μία Αφρικανική ανασκόπηση ανέφερε ότι πολλοί στρατιώτες της Boko Haram τυχαίνει να είναι άνθρωποι που έχουν μετακινηθεί λόγω της σοβαρής ξηρασίας και της έλλειψης τροφίμων από το γειτονικό Νίγηρα και το Τσαντ. Περίπου 200.000 αγρότες και βοσκοί χάνοντας τα προς το ζην διέσχισαν τα σύνορα προς τη Νιγηρία. Οι πιο πολλοί κατάφεραν να βρουν δουλειά και να συντηρήσουν τις οικογένειές τους, κάποιοι όμως προσχώρησαν στην Boko Haram. Ακόμα και μέλη του στρατού της Νιγηρίας αναγνωρίζουν τη σύνδεση μεγάλων σημαντικών κλιματικών καταστροφών με την αύξηση της βίας από το 2006 μέχρι σήμερα. Άλλος παράγοντας είναι η ενεργειακή κρίση στη Νιγηρία. Τους τελευταίους μήνες, η χώρα αντιμετωπίζει κρίση καυσίμων που οφείλεται εν μέρει στην κυβέρνηση που έκανε περικοπές στις προηγούμενες υψηλές επιδοτήσεις, γεγονός που έφερε δημόσιες αντιδράσεις και πολιτικές αναταραχές. Σύμφωνα με έναν ανώτερο υπάλληλο της Shell το Μάρτιο του τρέχοντος έτους, η παραγωγή αργού πετρελαίου είναι «μειωμένη από 15 έως 20 τοις εκατό». Με την παραγωγή πετρελαίου να πέφτει και τα έσοδα από τις εξαγωγές να μειώνονται δραματικά, η παύση της επιδότησης των καυσίμων

έριξε το βάρος της κρίσης πάνω στο λαό. Η κλιμάκωση της φτώχειας και της ανισότητας οδήγησαν στην ισλαμιστική τρομοκρατία. Στη βόρεια Νιγηρία, όπου εδρεύει η Boko Haram, περίπου το 70% του πληθυσμού ζει με λιγότερο από ένα δολάριο την ημέρα, λαμβάνοντας κανείς υπ’ όψη και τα τεράστια ποσοστά αναλφαβητισμού και ασθενειών, καταλαβαίνει το μέγεθος του προβλήματος. Όπως αναφέρει ο David Francis, ένας από τους πρώτους δυτικούς δημοσιογράφους για την κάλυψη της Boko Haram , «οι περισσότεροι από τους ακολούθους της δεν είναι φανατικοί μουσουλμάνοι. Είναι φτωχά παιδιά που στράφηκαν εναντίον της διεφθαρμένης χώρας τους από τον χαρισματικό ηγέτη της Boko Haram». Η Δύση κάνει τα στραβά μάτια σε αυτά τα προβλήματα προβάλλοντας τη διεφθαρμένη κυβέρνηση της Νιγηρίας ενώ παράλληλα κλείνει συμφωνίες πετρελαίου και φυσικού αερίου. Άφθονα στοιχεία δείχνουν ότι η Αλ - Κάιντα στο Μαγκρέμπ (AQIM) εκμεταλλεύτηκε την άνοδο της Boko Haram για να κερδίσει τον έλεγχο της Νιγηρίας.Αυτό όμως που κανείς δεν παραδέχεται είναι ότι η ταχεία επέκταση της Αλ-Κάιντα στη βορειοδυτική Αφρική έχει συμβεί κάτω από την προστασία της υπηρεσίας πληροφοριών της Αλγερίας - με τη συναίνεση των ΗΠΑ, της Γαλλίας και της Βρετανίας. Η σχέση μας με την αλγερινή στρατιωτική χούντα, υπεύθυνη για τη σφαγή εκατοντάδων χιλιάδων αμάχων, οδηγείται από τη συνηθισμέ-

55

νη ακόρεστη δίψα του αμερικανικού υπουργείου Ενεργείας για να αποκτήσει πρόσβαση στο τρίτο μεγαλύτερο απόθεμα σχιστολιθικού φυσικού αερίου στον κόσμο. Σύμφωνα με τον καθηγητή Jeremy Keenan, κορυφαίος ειδικός στα θέματα της Αλγερίας στη Σχολή Ανατολικών και Αφρικανικών Σπουδών, ο οποίος συμβουλεύει το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ , την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Υπουργείο Εξωτερικών σε θέματα ασφάλειας, η επέκταση της AQIM σε όλη τη βόρεια Αφρική έχει επικεντρωθεί σε περιοχές πλούσιες σε πετρέλαιο- ιδιαίτερα στην Αλγερία, το Δέλτα του Νίγηρα, τη Νιγηρία και το Τσαντ. Στα τρία τελευταία είναι ακριβώς όπου οι τρομοκράτες της Boko Haram φαίνεται να έχουν εκπαιδευτεί. Ο Keenan ισχυρίζεται ότι η απληστία της Δύσης για πετρέλαιο και φυσικό αέριο οδήγησε τις κυβερνήσεις να κάνουν τα στραβά μάτια στα πετρελαιοπαραγωγά κράτη όπως η Αλγερία προωθώντας την τρομοκρατία, αντί να προσπαθούν να ενισχύσουν την πρόσβαση στα υπόλοιπα αφρικανικά αποθέματα ενέργειας. Αν η ανάλυση αυτή είναι σωστή, τότε τα εκατοντάδες αθώα κορίτσια που απήχθησαν στη Νιγηρία δεν είναι μόνο θύματα ισλαμικού φανατισμού, αλλά είναι επίσης θύματα των αποτυχημένων ξένων οικονομικών πολιτικών που συνδέονται με τον εθισμό μας στο μαύρο χρυσό.

Eπιμέλεια κειμένου: Σίσσυ Δαύρου

Εκτός πόλης προέρχεται το ένα τρίτο της ρύπανσης του Πεκίνου

Η θέα από το παράθυρο ενός τρένου υψηλής ταχύτητας κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού μέσω της επαρχίας Hebei, νότια του Πεκίνου. Ο Chen Tian, επικεφαλής του Γραφείου Προστασίας του την επιδείνωση της ποιότητας του αέρα, γεγονός είναι ότι Περιβάλλοντος του Πεκίνου, δήλωσε ότι το 28-36% των από το 1998 έως το 2012, η οικονομία του Πεκίνου αυεπικίνδυνων αιωρούμενων σωματιδίων, γνωστά ως PM2.5 ξήθηκε 6,5 φορές και ο αριθμός των οχημάτων αυξήθηπροέρχονται από τις γύρω περιοχές, όπως η Hebei, στην κε 2,8 φορές. Κατά την ίδια περίοδο, ο πληθυσμός της πόοποία βρίσκονται 7 από τις 10 πιο μολυσμένες πόλεις της λης αυξήθηκε 66%, ενώ η κατανάλωση ενέργειας αυξήθηκε Κίνας για το 2013, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία.

90%. Η πόλη σχεδιάζει να μειώσει την κατανάλωση άνθραΗ Κυβέρνηση έχει προσδιορίσει την βαριά βιομηχανοποι- κα κατά 13 εκατομμύρια τόνους μέχρι το 2017, από περίημένη περιοχή Πεκίνο- Hebei- Tianjin ως ένα από τα κύ- που 23 εκατ. τόνους το 2013. H επαρχία Hebei χρησιμοποίρια μέτωπα στον πόλεμο κατά της ρύπανσης, και είναι υπό ησε περίπου 280 εκατ. τόνους άνθρακα πέρυσι και στοχεύει πίεση για να μειώσει την κατανάλωση άνθρακα. Δεκαετίες σε μείωση 40 εκατ. τόνων κατά την ίδια περίοδο. ασυγκράτητης ανάπτυξης έπληξαν το περιβάλλον της Κίνας. Το Πεκίνο σχεδιάζει επίσης να περιορίσει τον αριθμό των Η δημόσια οργή για τη ρύπανση έχει πυροδοτήσει διαμαρ- αυτοκινήτων στους δρόμους του σε 5,6 εκατ. φέτος επιτυρίες και ενώ η κυβέρνηση έχει ανακοινώσει σχέδια για την βάλλοντας την απαγόρευση κυκλοφορίας των οχημάτων με καταπολέμησή της, οι αρχές συχνά προσπαθούν να ενισχύ- παλαιότερες προδιαγραφές καυσαερίων. Ο δήμος ανέφερε σουν νέες μεγάλες ρυπογόνες βιομηχανίες.Ο Chen είπε ότι σε έκθεσή του την περασμένη εβδομάδα ότι απέτυχε στους από το νέφος που δημιουργείται στο Πεκίνο, το 31% προ- εθνικούς στόχους που είχε θέσει σε τέσσερις από τους έξι έρχεται από τα οχήματα, το 22,4% από την καύση άνθρα- βασικούς ελεγχόμενους δείκτες μόλυνσης το 2013. Ανέφεκα και το 18,1% από τη βιομηχανία, σύμφωνα με το China ρε ότι οι ημερήσιες συγκεντρώσεις PM2.5 ήταν κατά μέσο Environmental News, μια έκδοση του Υπουργείου Προστα- όρο 89,5 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο, 156% υψησίας του Περιβάλλοντος. O Wang Junling, αντιπρόεδρος του λότερες από τον εθνικό στόχο. Το 2013, οι συγκεντρώσεις Ερευνητικού Ινστιτούτου Περιβαλλοντικής Προστασίας Πε- PM2.5 σε 74 πόλεις που παρακολουθούνται από τις αρχές κίνου, τόνισε στο China Environmental News τον περασμέ- ήταν κατά μέσο όρο 72 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο νο μήνα, ότι ενώ η ρύπανση έξω από το Πεκίνο ήταν ένα (cu m), δηλαδή μεγαλύτερες από το διπλάσιο συνιστώμενο βασικό συστατικό της αιθαλομίχλης, επίσης υπεύθυνο για εθνικό στόχο της Κίνας των 35 mg / cu m.

56

Αιολική ενέργεια:

Κάν' το όπως το Ελ Ιέρο

Ε

ίναι η μικρότερη νήσος των Καναρίων, το όνομα της είναι Ελ Ιέρο και θα καταχωρηθεί στις σελίδες της ιστορίας ως η πρώτη που θα μπορεί να καλύπτει πλήρως τις ανάγκες των κατοίκων της μέσω της υδραυλικής και αιολικής ενέργειας. Αιολική φάρμα που θα ανοίξει τις πύλες της στο τέλος Ιουνίου θα μετατρέπει σε ενέργεια τις ριπές αέρα που θα χτυπούν τα απόκρημνα βράχια και τα καταπράσινα βουνά του ηφαιστειογενούς αυτού νησιού. Οι πέντε τουρμπίνες της που έχουν τοποθετηθεί βορειοανατολικά του νησιού, κοντά στην πρωτεύουσα Βαλβέρδε θα παράγουν συνολικά 11,5 MW, ενέργεια που υπερκαλύπτει τη ζήτηση από τους περίπου 10.000 κατοίκους του Ελ Ιέρο. Παρόλο που κι άλλα νησιά στον κόσμο τροφοδοτούνται από ηλιακή και αιολική ενέργεια, οι ειδικοί ισχυρίζονται ότι η πρωτοτυπία του νησιού έγκειται στο ότι είναι το πρώτο που θα εξασφαλίζει συνεχή παροχή ηλεκτρικού ρεύματος χωρίς καμία σύνδεση με οποιοδήποτε δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας. Το πλεόνασμα της ενέργειας που θα παράγεται από τις αιολικές τουρμπίνες θα χρησιμοποιείται για την άντληση νερού από μία δεξαμενή κοντά στο λιμάνι σε μία μεγαλύτερη σε έναν ηφαιστειακό κρατήρα που βρίσκεται 700 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Σε περίπτωση που ο αέρας είναι ελάχιστος ή ανύπαρκτος, το νερό θα διοχετεύεται σε μία χαμηλότερη δεξαμενή με τη βοήθεια τουρμπίνων, που με τη σειρά τους θα παράγουν ηλεκτρικό ρεύμα. Το εργοστάσιο της αιολικής ενέργειας θα καλύπτει αρχικά κατά 50% τη ζήτηση του

νησιού για ηλεκτρισμό όταν θα εγκαινιαστεί στο τέλος Ιουνίου, ποσοστό που αναμένεται να φτάσει το 100% τους επόμενους μήνες. Το επαναστατικό αυτό σύστημα αναμένεται να συμβάλει στη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα κατά 18.700 τόνους ετησίως και να περιορίσει την ετήσια κατανάλωση πετρελαίου στο νησί που φτάνει τα 40.000 βαρέλια. Η πρωτοτυπία του Ελ Ιέρο προσέλκυσε, όπως ήταν αναμενόμενο, το ενδιαφέρον και άλλων νησιών, όπως η Αρούμπα, η Χαβάη, το Σάμσο στη Δανία και το Οκι της Ιαπωνίας, που θέλουν να βαδίσουν στα ίδια βήματα. Οι φιλοδοξίες του νησιού πάντως δεν σταματούν εδώ… Στόχος είναι έως το 2020 τα 6.000 οχήματα του νησιού να κινούνται με ηλεκτρισμό μέσω της συνεργασίας με τη Renault-Nissan. Όλα αυτά με το αζημίωτο βέβαια, αφού το κόστος κατασκευής του εργοστασίου αιολικής ενέργειας ανήλθε στα 80 εκατομμύρια ευρώ. Οι αρχές του νησιού κατέχουν μερίδιο 60% του εργοστασίου. Το 30% ανήκει στην ισπανική εταιρεία Endesa, θυγατρική της ιταλικής Enel και το 10% σε ένα τοπικό τεχνολογικό ινστιτούτο. Τα έσοδα από το εργοστάσιο θα δώσουν ώθηση στον προϋπολογισμό του νησιού κατά ένα με τρία εκατομμύρια ευρώ ετησίως. Ποσό που αναμένεται να αυξηθεί εντυπωσιακά αν επιβεβαιωθούν οι προβλέψεις του προέδρου του τοπικού συμβουλίου Αλπίδιο Αρμάς για προσέλκυση τουριστών στην τοποθεσία που έχει χαρακτηριστεί από την Ουνέσκο ως απόθεμα βιόσφαιρας.

57

«Πράσινες» επενδύσεις 4 δισ. ευρώ έως το 2020 στην Ελλάδα

IRENA: 6,5 εκατομμύρια θέσεις απασχόλησης παγκοσμίως έχουν δημιουργήσει οι ΑΠΕ

Μ

όνο το περασμένο έτος δημιουργήθηκαν σχεδόν ένα εκατομμύριο θέσεις απασχόλησεις στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, αποκαλύπτει νέα έκθεση της Διεθνούς Υπηρεσίας Ανανεώσιμης Ενέργειας (IRENA). Σύμφωνα με τον οργανισμό, στον οποίο συμμετέχουν περισσότερες από 150 χώρες, ο συνολικός αριθμός των απασχολούμενων στις ΑΠΕ φθάνει πλέον τα 6,5 εκατομμύρια παγκοσμίως. Ο μεγαλύτερος - με μεγάλη διαφορά - εργοδότης είναι η ηλιακή βιομηχανία, όπου οι νέες θέσεις απασχόλησης σχεδόν διπλασιάστηκαν, πέρυσι, σε 2,3 εκατομμύρια. Στα βιοκαύσιμα απασχολούνται περίπου 1,5 εκ. άτομα και στα αιολικά 834.000. «Παρότι η μείωση των τιμών για ηλιακό και αιολικό εξοπλισμό εισάγουν νέες προκλήσεις για τους προμηθευτές και επηρεάζουν τις κατασκευαστικές θέσεις εργασίας, παίζει επίσης καθοριστικό ρόλο στην τόνωση της απασχόλησης στην εγκατάστα-

58

ση και τη συντήρηση», αναφέρουν οι συντάκτες της έκθεσης. Η έκθεση επιβεβαιώνει την πρωτοκαθεδρία της Κίνας, όπου 2,6 εκατομμύρια άνθρωποι - αριθμός σχεδόν πενταπλάσιος σε σχέση με το 2011 - εργάζονται στις ΑΠΕ, τα δύο τρίτα εξ αυτών στην ηλιακή ενέργεια. Ακολουθούν η Βραζιλία, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ινδία και η Γερμανία, ενώ σε περίοπτη θέση στον παγκόσμιο χάρτη της πράσινης εργασίας βρίσκονται επίσης Ισπανία και Μπαγκλαντές. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση συνολικά, 760.000 άνθρωποι απασχολούνται στην ανανεώσιμη ενέργεια. «Με 6,5 εκατομμύρια ανθρώπους να απασχολούνται άμεσα ή έμμεσα στην ανανεώσιμη ενέργεια, ο κλάδος αποδεικνύει ότι δεν είναι πλέον μια μικρή αγορά, αλλά ένας σημαντικός εργοδότης σε παγκόσμιο επίπεδο», δήλωσε ο γενικός διευθυντής της IRENA Αντνάν Αμίν. Εκτίμησε ότι οι τάσεις που αποτυπώνονται στην έκθεση θα βοηθήσουν στην «ανάπτυ-

ξη πολιτικών που θα ενισχύσουν την ενίσχυση της απασχόλησης σε αυτό το σημαντικό τομέα της οικονομίας». Κάποιες από αυτές τις τάσεις που διαφαίνονται, πέρα από την προφανή αύξηση των «πράσινων» θέσεων εργασίας κατά 14% σε σχέση με το 2012, είναι η στροφή προς τις αναπτυσσόμενες οικονομίες, η έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού σε πολλές τεχνολογίες ανανεώσιμης ενέργειας, αλλά και η αβεβαιότητα στο επίπεδο της πολιτικής μεγάλων αγορών για τις ΑΠΕ, η οποία αναδεικνύεται ως μεγαλύτερη απειλή για τον κλάδο και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στην Ισπανία, οι αλλαγές που αποφασίστηκαν από την έναρξη της ύφεσης έχουν στοιχίσει 23.700 θέσεις απασχόλησης στις ΑΠΕ, τα τελευταία 5-6 χρόνια. Στη Γερμανία, μόνο μεταξύ 2011 και 2013 χάθηκε το 50% των θέσεων εργασίας στην ηλιακή ενέργεια, με τους κατασκευαστές φωτοβολταϊκών να μετρούν τις μεγαλύτερες απώλειες.

Σ

την επόμενη προγραμματική περίοδο 2014-2020 η χώρα πρόκειται να επενδύσει περισσότερα από 3 δισ. ευρώ σε ζητήματα περιβάλλοντος και περισσότερο από 1 δισ. ευρώ για έργα εξοικονόμησης ενέργειας, από τα οποία αναμένεται να δημιουργηθούν 40.000 νέες θέσεις εργασίας. Τα στοιχεία αυτά παρουσίασε ο υπουργός Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, Γιάννης Μανιάτης, σε συνέντευξη Τύπου μετά το πέρας των εργασιών του άτυπου συμβουλίου Υπουργών Περιβάλλοντος της ΕΕ στο πλαίσιο της ελληνικής Προεδρίας, στο οποίο προήδρευσε. Επικαλούμενος επίσημες μελέτες, ο κ. Μανιάτης ανέφερε ότι μέσω της γαλάζιας-θαλάσσιας ανάπτυξης περί τα δύο εκατομμύρια θέσεις εργασίας πρόκειται να δημιουργηθούν συνολικά στην ΕΕ μέχρι το 2020, ενώ εκτίμησε ότι 200 εκατ. ευρώ αναμένεται να είναι το ετήσιο οικονομικό όφελος. Κατά τη διάρκεια του άτυπου συμβουλίου, επί τάπητος τέθηκε, επίσης, το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής, σχετικά με το οποίο ο Τζος Ντελμπέκε, επικεφαλής της Διεύθυνσης για το Κλίμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, τόνισε ότι η ΕΕ οφείλει να είναι φιλόδοξη καθώς ήδη «έχει καταφέρει να υπερβεί τους στόχους του Κιότο». Παράλληλα, η ΕΕ «κατάφερε να αποσυνδέσει την οικονομική μεγέθυνση από την αύξηση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου», όπως ανέφερε χαρακτηριστικά, κάνοντας γνωστό ότι οι τελικές αποφάσεις για τους στόχους της ΕΕ πρόκειται να οριστικοποιηθούν στη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Οκτωβρίου. «Υπάρχουν περιθώρια για ακόμα καλύτερη εφαρμογή πολιτικών για την κλιματική αλλαγή», δήλωσε από την πλευρά του ο εκτελεστικός διευθυντής της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Περιβάλλοντος, Χανς Μπρούινινγκς, προβλέποντας ταυτόχρονα καλύτερες ευρωπαϊκές επιδόσεις μέχρι το 2030. Ο κ. Ντελμπέκε αναφέρθηκε ακόμα στις πολιτικές εξελίξεις στην Ουκρανία, οι οποίες στάθηκαν ως αιτία για την έναρξη έντονων συζητήσεων σε σχέση με την ενεργειακή ασφάλεια και τη μείωση της ενεργειακής εξάρτησης της ΕΕ, με έμφαση σε τομείς ενεργειακής αποδοτικότητας και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως είπε.

Επιπλέον έκανε λόγο για διαθέσιμα ευρωπαϊκά κεφάλαια που προορίζονται για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ενεργειακή σύνδεση ανάμεσα στα κράτη-μέλη, αλλά και την ενεργειακή αποδοτικότητα. Όπως τόνισε στη συνέντευξη Τύπου ο υπουργός ΠΕΚΑ, Γιάννης Μανιάτης, «η "Καλή Κατάσταση Περιβάλλοντος" είναι ο ακρογωνιαίος λίθος επί του οποίου πρέπει να βασιστεί η γαλάζια ανάπτυξη». Όσον αφορά την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος, ο κ. Ντελμπέκε επισήμανε την αναγκαία εφαρμογή των διεθνών συνθηκών, καθώς επίσης και τη χρηματοδότηση προγραμμάτων προστασίας και βελτίωσης των θαλασσών, με ταυτόχρονη περικοπή των περιττών δαπανών, ενώ ο κ. Μπρούκινγκς έκανε λόγο για την ανάγκη «πρόσθετων μέτρων για τις χερσαίες δραστηριότητες», καθώς όπως είπε υπάρχει ακόμα απόσταση από τους ευρωπαϊκούς στόχους. Σημειώνεται, τέλος, ότι εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο άτυπο συμβούλιο Υπουργών Περιβάλλοντος συμμετείχε η επίτροπος αρμόδια σε θέματα δράσης για το κλίμα, Connie Hedegaard, και ο επίτροπος για το Περιβάλλον, Janez Potočnik, καθώς και οι αρμόδιοι υπουργοί των κρατών-μελών της Ε.Ε., των υποψηφίων προς ένταξη κρατών (συμπεριλαμβανομένου του συνόλου σχεδόν των βαλκανικών χωρών) και των κρατών της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελευθέρων Συναλλαγών (ΕΖΕΣ), ενώ τη συνέντευξη Τύπου συντόνισε ο αναπληρωτής εκπρόσωπος Τύπου της ελληνικής Προεδρίας, Πέτρος Τσαρούχης.

59

O Σάββας Σεϊμανίδης νέος Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας ΑΠΕ Ο κ. Σάββας Σεϊμανίδης εκλέχθηκε νέος Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Ανανεώσιμων Πηγών (EREF). Ο κ. Σεϊμανίδης διαδέχεται τον κ. Rainer Hinrichs-Rahlwes ο οποίος διετέλεσε πρόεδρος της ομοσπονδίας τα τελευταία τέσσερα χρόνια. Σε δηλώσεις του, ο νέος πρόεδρος του EREF τόνισε, μεταξύ άλλων, ότι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αντιμετωπίζουν πλέον νέες προκλήσεις και ισχυρότερο ανταγωνισμό από τα ορυκτά καύσιμα και την πυρηνική ενέργεια, τα οποία επιτείνονται από τη συνεχιζόμενη οικονομική κρίση. Σημειώνεται ότι ο κ. Σεϊμανίδης υπήρξε αντιπρόεδρος του ERED από το 2012 και εκπρόσωπος του Ελληνικού Συνδέσμου Ηλεκτροπαραγωγών από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΕΣΗΑΠΕ) από το 2010.

Π.Ο.Υ.: Εξακολουθεί να

Επιδεινώνεται η Ποιότητα του Αέρα στις Πόλεις

H Δανία πρώτη στις ανανεώσιμες πηγές Deutsche Welle - Helle Jeppesen, Στέφανος Γεωργακόπουλος Μέχρι το 2050 η Δανία φιλοδοξεί να αποχαιρετήσει μια για πάντα τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στην παραγωγή ενέργειας. Πρώτος στόχος είναι μέχρι το 2020 οι εναλλακτικές πηγές ενέργειας να καλύπτουν σχεδόν το 70% των ενεργειακών αναγκών. «Σήμερα βρισκόμαστε ήδη στο 43%», λέει ο Κρίστοφερ Μπέτσαου, υποδιευθυντής της Υπηρεσίας Ενέργειας της Δανίας. Η υπηρεσία συντονίζει τη «στροφή» της χώρας στην πράσινη ενέργεια και ταυτόχρονα ενημερώνει τους ενδιαφερόμενους για τις προόδους του εγχειρήματος. «Σήμερα καλύπτουμε τις συνολικές ενεργειακές μας ανάγκες κατά 25% από ανανεώσιμες πηγές», λέει ο Κρίστοφερ Μπέτσαου στην DW. Ο ίδιος είναι βέβαιος ότι ο στόχος της Δανίας να σταματήσει τη χρήση άνθρακα, πετρελαίου και φυσικού αερίου μέχρι το 2050 είναι ρεαλιστικός. Η Δανία κάνει πράξη την ενεργειακή στροφή.

O Τομπίας Άουστρουπ από την Greenpeace Γερμανίας θα ευχόταν παρόμοια αισιοδοξία και από Γερμανούς πολιτικούς αλλά και οικονομικούς παράγοντες. Μιλώντας στη DW τονίζει ότι η Δανία είναι πρώτη με διαφορά στην ενεργειακή στροφή εντός ΕΕ: «Το παράδειγμα της Δανίας δείχνει ότι μια βιομηχανοποιημένη χώρα στο κέντρο της Ευρώπης είναι σε θέση να πραγματοποιήσει μια πραγματική και γρήγορη στροφή προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας». Με ακτές μήκους 7.300 χιλιομέτρων η Δανία είναι η ιδανική χώρα για την αξιοποίηση της αιολικής ενέργειας. Μεταξύ Βόρειας Θάλασσας και Βαλτικής, η χώρα επενδύει στην δημιουργία αιολικών πάρκων στη θάλασσα, όπως εκείνο στο Κρίγκερς Φλακ, που αναμένεται να ολοκληρωθεί μέχρι το 2020 και να παράγει ρεύμα περίπου 600 μεγαβάτ. Πέρυσι εγκαινιάστηκε στη νήσο Άνχολτ ένα αιολικό πάρκο ισχύος 400 μεγαβάτ, το οποίο κατασκευάστηκε σε συνεργασία με τη γερμανική SIEMENS. Η Δανία βάζει τα γυαλιά στην Κίνα. Η ενεργειακή στροφή στη Δανία προκάλεσε το ενδιαφέρον ακόμα και της Κίνας, η οποία από το 2006 συνεργάζεται στενά με τους Δανούς στον τομέα της εκμετάλλευσης των εναλλακτικών πηγών ενέργειας. «Οι Κινέζοι δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την βιομάζα και τα παράκτια αιολικά πάρκα», λέει ο Κρίστοφερ Μπέτσαου. Όμως, ο Δανός ειδικός τονίζει ότι οι Κινέζοι δεν έχουν μόνον οικονομικά κίνητρα: «Πήγαμε στην Κίνα για να βοηθήσουμε στην αντιμετώπιση προβλημάτων που άπτονται της ενέργειας και του κλίματος και σχετίζονται με την οικονομική ανάπτυξη. Τόσο η Δανία όσο και η Κίνα θέλουν να αποδείξουν ότι η ολοκληρωτική στροφή στις εναλλακτικές πηγές ενέργειας είναι πραγματοποιήσιμη».

60

Η

ποιότητα του αέρα στις μεγάλες πόλεις του κόσμου εξακολουθεί να επιδεινώνεται, εγείροντας έναν σοβαρό κίνδυνο για την υγεία των κατοίκων τους, υπογραμμίζεται σε έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (Π.Ο.Υ.). Από την έρευνα αυτή, η οποία έγινε σε 1.600 πόλεις σε 91 χώρες, διαπιστώνεται ότι μόνον το 12% του συνολικού πληθυσμού αυτών των αστικών κέντρων αναπνέει αέρα που είναι συμβατός με τις προδιαγραφές του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. «Συνολικά δυστυχώς η κατάσταση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης επιδεινώνεται», διαπιστώνει η Μαρία Νέιρα, διευθύντρια του τμήματος δημόσιας υγείας του Π.Ο.Υ. στην Γενεύη. Οι πόλεις που έχουν πληγεί περισσότερο από αυτήν την επιδείνωση βρίσκονται στις αναπτυσσόμενες χώρες, ενώ πόλεις πλούσιων χωρών είδαν την ποιότητα του αέρα τους να βελτιώνεται. Σε προηγούμενη έκθεση που έδωσε στην δημοσιότητα τον Μάρτιο, ο Π.Ο.Υ. επισήμαινε ότι η ρύπανση αυτή με σωματίδια, η οποία οφείλεται κυρίως στην καύση άνθρακα και στις μηχανές των οχημάτων που καίνε ντίζελ, είχε συμβάλει στον θάνατο 3,7 εκατομμυρίων ανθρώπων στον κόσμο το 2012. «Η ατμοσφαιρική ρύπανση επηρεάζει σοβαρά την υγεία, η κατά-

σταση είναι πραγματικά δραματική», δήλωσε η Νέιρα σε δημοσιογράφους. Η ρύπανση αυτή συνδέεται με θανάτους από καρδιολογικά προβλήματα, αναπνευστικά νοσήματα και καρκίνο των πνευμόνων. Τα επίπεδα των σωματιδίων PM10 είναι για παράδειγμα τα εικοσαπλάσια από αυτά που προβλέπονται από τις προδιαγραφές (20 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο) στο Ραουαλπίντι στο Πακιστάν και 28 φορές ανώτερα του επιτρεπόμενου στο Νέο Δελχί. Επίσης οι συγκεντρώσεις των σωματιδίων PM2,5, τα οποία μπορούν να περάσουν στο αίμα μέσω των πνευμόνων, είναι οι δεκαπλάσιες αυτών που προβλέπουν οι προδιαγραφές (10 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο) στο Ραουαλπίντι και οι 15πλάσιες στο Νέο Δελχί. «Δεν μπορούμε να αγοράσουμε καθαρό αέρα σε φιάλες, αλλά οι πόλεις μπορούν να λάβουν μέτρα για να βελτιωθεί η ποιότητα του αέρα και να σώσουν την ζωή των κατοίκων τους», υπογράμμισε ο γιατρός Κάρλος Ντόρα, της υπηρεσίας του Π.Ο.Υ. η οποία είναι αρμόδια για την δημόσια υγεία, επικαλούμενος τα παραδείγματα της Μπογκοτά και της Κοπεγχάγης, όπου οι πληθυσμοί ενθαρρύνονται να περπατούν, να κυκλοφορούν με ποδήλατο και να μετακινούνται με τις δημόσιες συγκοινωνίες.

61

H ενεργειακή εξάρτηση πηγή συγκρούσεων – Λύσεις ΑΠΕ και εξοικονόμηση Ακτιβιστές της Greenpeace κλιμάκωσαν τη δράση τους κατά τη διάρκεια της άτυπης συνόδου των ευρωπαίων υπουργών ενέργειας που πραγματοποιείται στην Αθήνα, στη σκιά των δραματικών εξελίξεων στην Ουκρανία. Το απόγευμα της 16ης Μαΐου συνάντησαν την αυτοκινητοπομπή καθώς οι υπουργοί μετέβαιναν στο μουσείο της Ακρόπολης για ξενάγηση και για δείπνο εργασίας και το βράδυ ανάρτησαν πανό με κεντρικό μήνυμα «Καθαρή Ενέργεια, αντί για Βρώμικες Πολιτικές», μπροστά στην είσοδο του μουσείου. Οι ακτιβιστές απομακρύνθηκαν από την αστυνομία χωρίς να πραγματοποιηθούν συλλήψεις. «Η κρίση στην Ουκρανία αποδεικνύει άλλη μια φορά τον τρόπο με τον οποίο η εξάρτηση από εισαγόμενους ενεργειακούς πόρους τροφοδοτεί γεωπολιτικές συγκρούσεις και υπονομεύει τη δυνατότητα αυτοδιάθεσης των λαών. Η Ευρώπη οφείλει να αναλάβει τις ευθύνες της για το δράμα που εξελίσσεται στην Ουκρανία και να επιλέξει σήμερα τον δρόμο της απεξάρτησης από τα βρώμικα ορυκτά καύσιμα και της στροφής στις εγχώριες καθαρές και ανεξάντλητες πηγές ενέργειας», ανέφερε ο Τάκης Γρηγορίου, υπεύθυνος για θέματα ενέργειας και κλιματικών αλλαγών στο ελληνικό γραφείο της Greenpeace.

▶ Δράση και την Πέμπτη

Μια μέρα πριν, ακτιβιστές της Greenpeace είχαν ανεβάσει για τον ίδιο λόγο μεγάλο πανό με το μήνυμα «Ενεργειακή Ασφάλεια = ΑΠΕ και Εξοικονόμηση» μπροστά από την Πύλη του Αδριανού στη λεωφόρο Αμαλίας. Λίγο πριν την έναρξη του άτυπου Συμβουλίου των Υπουργών Ενέργειας στην Αθήνα, οι ακτιβιστές της Greenpeace ανάρτησαν

62

πανό στην πύλη του Αδριανού με το σύνθημα «Ενεργειακή Ασφάλεια = ΑΠΕ και Εξοικονόμηση Ενέργειας», απαιτώντας από τους υπουργούς να επενδύσουν στην καθαρή ενέργεια ως τη μόνη λύση που εγγυάται την ασφάλεια και την ευημερία της Ευρώπης. Με αφορμή την κρίση στην Ουκρανία, η Greenpeace υπενθυμίζει στους υπουργούς ότι η εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα προκαλεί γεωπολιτικές εντάσεις και πολιτική αστάθεια και υπονομεύει τη δυνατότητα αυτοδιάθεσης των χωρών. Η Ευρώπη σήμερα δαπανά ετησίως συνολικά 545 δισ. ευρώ για ενεργειακές εισαγωγές, χρήματα που θα μπορούσαν να επενδύονται στο εσωτερικό της Ευρώπης, ενώ περίπου τα δύο τρίτα των εισαγωγών πετρελαίου, άνθρακα και φυσικού αερίου προέρχονται από την Ρωσία. Από την Ουκρανία διέρχονται περίπου τα 2/3 του ρωσικού αερίου που κατευθύνεται στην Ευρώπη. Οι ιδιαίτερες γεωπολιτικές συνθήκες καθιστούν την Ουκρανία πεδίο πολιτικής σύγκρουσης μεταξύ Ρωσίας και Δύσης, επηρεάζοντας καθοριστικά τις εσωτερικές εθνικές και πολιτικές ισορροπίες της χώρας. Η κλιμακούμενη κρίση στην Ουκρανία αναβάθμισε το θέμα της ενεργειακής ασφάλειας στην ατζέντα των υπουργών ενέργειας, που αναζητούν λύσεις προκειμένου να μειωθεί σταδιακά η μεγάλη εξάρτηση της Ευρώπης από τις ρωσικές ενεργειακές εισαγωγές. Αν και η ανάπτυξη των ΑΠΕ και της εξοικονόμησης ενέργειας θα έπρεπε είναι μονόδρομος, πρόσφατη έκθεση της Greenpeace

αποκάλυψε ότι οι μεγάλοι ενεργειακοί κολοσσοί της Ευρώπης έχουν επενδύσει μεγάλο μέρος του ενεργητικού τους σε ορυκτά καύσιμα και ζημιώνονται σημαντικά από την ανάπτυξη των ΑΠΕ. Έως σήμερα τα σενάρια που επεξεργάζονται τα κράτη-μέλη είναι εξαιρετικά χαμηλής φιλοδοξίας και παρατείνουν την εξάρτηση της Ευρώπης από τα ορυκτά καύσιμα. Η προώθηση του σχιστολιθικού αερίου και η εμμονή στον άνθρακα και τα πυρηνικά είναι οικονομικά ασύμφορες και μη ρεαλιστικές επιλογές, οι οποίες θα παρατείνουν την ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από εισαγωγές. Η Greenpeace θεωρεί ότι η ταχύτατη απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα επιβάλλεται προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι κλιματικές αλλαγές. Η καταστροφή των φυσικών πόρων από την υπερθέρμανση είναι άλλος ένας σοβαρός λόγος που θα οδηγήσει σε συγκρούσεις μεταξύ των κρατών. Με αφορμή τη δημοσίευση της πρόσφατης έκθεσης του ΟΗΕ για τις κλιματικές αλλαγές, ο Οργανισμός απηύθυνε δραματική έκκληση για γρήγορη μείωση της χρήσης ορυκτών καυσίμων τα επόμενα χρόνια.

Το κόστος κάθε δέντρου πλησιάζει τα 25.000 ευρώ

Αιολικό δέντρο εκμεταλλεύεται τον άνεμο και τα αέρια ρεύματα στις πόλεις Δύο πρωτότυπα της τεχνολογίας βρίσκονται στο νησί Ολερόν στα ανοιχτά των δυτικών ακτών της Κεντρικής Γαλλίας στον Ατλαντικό.

Έ

να δέντρο ύψους οκτώ μέτρων με λευκό κορμό, κατασκευασμένο από χάλυβα. Στις άκρες των κλαδιών του περίπου 100 φύλλα εξοπλισμένα με μικρές γεννήτριες ενεργοποιούνται όπως ακριβώς και οι συμβατικές ανεμογεννήτριες. Όχι το δέντρο αυτό δεν υπάρχει μόνο στα χαρτιά. Δύο πρωτότυπα της τεχνολογίας βρίσκονται στο νησί Ολερόν στα ανοιχτά των δυτικών ακτών της Κεντρικής Γαλλίας στον Ατλαντικό, το πρώτο, και στο Πλεμέρ Μποντού της Βρετάνης, στα βορειοδυτικά του «Εξαγώνου» το δεύτερο. «Τα πάντα ξεκίνησαν από την παρατήρηση ενός δέντρου μια μέρα με άπνοια. Τότε πρόσεξα ότι τα φύλλα κουνιόνταν παρότι δεν φυσούσε και αναρωτήθηκα εάν ήταν δυνατόν να εκμεταλλευτώ αυτή την ενέργεια», δήλωσε στο Terra Eco ο Ζερόμ Μισώ-Λαριβιέρ ιδρυτής της εταιρείας New Wind που κατασκευάζει το αιολικό δέντρο. Τρία χρόνια μετά τη σύλληψη της ιδέας, τα φύλλα στα δύο δέντρα εκμεταλλεύονται την ενέργεια ακόμα και των ασθενών ανέμων, αλλά και εκείνη που παράγει η αέναη κίνηση των αερίων ρευμάτων. Τα αιολικά δέντρα με εμφάνιση που τους επιτρέπει να ενταχθούν στο περιβάλλον και πολύ χαμηλά επίπεδα θορύβου κατά τη λειτουργία τους μπορούν κάλλιστα να χρησιμοποιηθούν στις πόλεις. Σύμφωνα με το econews.gr μπορεί να λειτουργήσει για 280 μέρες το χρόνο και να καλύψει το 60% των ετήσιων ενεργειακών αναγκών ενός μέσου νοικοκυριού. Το κόστος κάθε δέντρου πλησιάζει τα 25.000 ευρώ.

«Εννοείς ότι οι γήινοι έχουν πηγές ενέργειας, όπως ηλιακή, υδροηλεκτρική, βιοκαύσιμα, αιολική, γεωθερμική...και σκοτώνονται για το πετρέλαιο;»

63

 Μειώστε τα απόβλητα τροφίμων

Αποκτήστε περιβαλλοντικές συνήθειες Μικρές καθημερινές αλλαγές που κάνουν τη διαφορά

Οι επιστήμονες μπορεί να συνεχίζουν να μελετούν την κλιματική αλλαγή και πώς οι ανθρωπογενείς δραστηριότητες επιτείνουν το φυσικό φαινόμενο του θερμοκηπίου, όμως ένα είναι σίγουρο. Ενώ οι πιο σημαντικές αποφάσεις, σε ό,τι αφορά το περιβάλλον και την προστασία αυτού, πρέπει να ληφθούν σε τοπικό επίπεδο αλλά και σε διεθνές από τις αρμόδιες κάθε φορά αρχές, υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους ο κάθε ένας από εμάς θα μπορούσε να συμβάλλει προς αυτήν την κατεύθυνση. Η απόκτηση περιβαλλοντικής συνείδησης δεν είναι δύσκολη υπόθεση. Αρκεί η θέληση και μερικές μικρές αλλαγές στην καθημερινότητά μας. Δείτε παρακάτω μερικούς τρόπους με τους οποίους μπορείτε να συμβάλλετε κι εσείς, στο ποσοστό που σας αναλογεί, στην προστασία του περιβάλλοντος.

 Ελαττώστε τη χρήση του αυτοκινήτου Δεν είναι λίγοι εκείνοι που επιλέγουν πλέον να μετακινούνται με το ποδήλατο, τα μέσα μεταφοράς ή ακόμη και με… τα πόδια! Είτε το κάνουν για λόγους οικονομίας, είτε γιατί θέλουν να εντάξουν την άσκηση στη ζωή τους, εκμεταλλευόμενοι την ώρα που πηγαίνουν και επιστρέφουν από τη δουλειά τους, το αποτέλεσμα είναι το ίδιο: τραβώντας χειρόφρενο στο αυτοκίνητο και μειώνοντας καθημερινά τη χρήση αυτού, μειώνονται και τα ποσοστά των επικίνδυνων αερίων ρύπων, που επιτείνουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, αναφέρει δημοσίευμα της ιστοσελίδας greatist. com. Για εκείνους που δε μπορούν να μη χρησιμοποιούν αυτοκίνητο για τις καθημερινές μετακινήσεις τους –και φυσικά το αντέχει η τσέπη τους- μια καλή λύση είναι τα υβριδικά αυτοκίνητα. Εναλλακτικές επιλογές –και πιο οικονομικές- αντί του αυτοκινήτου: 1. Πάρτε ένα ποδήλατο Μπορείτε να μειώσετε ακόμη και πάνω από 90% τις εκπομπές ρύπων, γλιτώνοντας παράλληλα πολλά λεφτά από τις βενζίνες.

2. Βάλτε τα αθλητικά σας και περπατήστε Μπορεί το περπάτημα να μην είναι πάντα η πιο εύκολη λύση, όμως σίγουρα θα μπορείτε να το εντάξετε στην καθημερινότητά σας σε κάποιο βαθμό. Για παράδειγμα, δε χρειάζεται να πάρετε το αυτοκίνητό σας για να πάτε για ψώνια στο σουπερμάρκετ που βρίσκεται δύο ή τρία τετράγωνα πιο κάτω.

3. Μετακινηθείτε με τα μέσα μεταφοράς Σίγουρα η μετακίνηση στην πόλη είναι πιο ευχάριστη μέσα στο άνετο αυτοκίνητό σας, όμως μην ξεχνάτε πόσο καλό κάνετε στο περιβάλλον κάθε φορά που αφήνετε το αυτοκίνητό σας στην πιλοτή της οικοδομής σας.

4. Πηγαίνετε με το αυτοκίνητο κάποιου άλλου, ή πάρτε κάποιον μαζί σας Το λεγόμενο «carpooling» είναι ένας ακόμη εύκολος τρόπος, για να συμβάλλετε κι εσείς στη μείωση των αέριων ρύπων που επιτείνουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Συνεννοηθείτε απλά με κάποιους συναδέλφους σας και πηγαίνετε όλοι μαζί στη δουλειά, με ένα αυτοκίνητο. Εκτός από καλό στο περιβάλλον θα κάνετε καλό… και στην τσέπη σας.

64

Στις ΗΠΑ, όπως αναφέρει το δημοσίευμα, οι άνθρωποι πετούν στα σκουπίδια περίπου το 40% των τροφίμων που αγοράζουν κάθε χρόνο. Στην πραγματικότητα, η ποσότητα των τροφίμων που πετιούνται κάθε χρόνο σε όλον τον κόσμο είναι παραπάνω από αρκετή για να ταΐσει τους σχεδόν 1 δισεκατομμύριο πεινασμένους ανθρώπους ανά τον κόσμο. Αντί όμως να γεμίζουν άδεια πιάτα, τα τρόφιμα καταλήγουν σε χωματερές και χώρους υγειονομικής ταφής απορριμμάτων, όπου μετατρέπονται σε μεθάνιο, ένα αέριο που συμβάλλει στην επιδείνωση του φαινομένου του θερμοκηπίου. Επιπλέον, η σπατάλη τροφίμων σημαίνει ακόμη και σπατάλη φυσικών πόρων (όπως για π.χ. νερό και ενέργεια), οι οποίοι χρησιμοποιήθηκαν για την παραγωγή τους. Δείτε παρακάτω μερικούς εύκολους τρόπους για να μειώσετε την κατανάλωση και την ποσότητα τροφίμων που πετάτε στα σκουπίδια σε καθημερινή βάση: 1. Κάντε λίστα για τα ψώνια που χρειάζεστε Οι περισσότεροι γνωρίζουν πια ότι δεν πρέπει να πηγαίνουν στο σουπερμάρκετ με άδειο στομάχι, γιατί το πιο πιθανό είναι να καταλήξουν με περισσότερα από όσα πραγματικά χρειάζονται. Η καλύτερη λύση είναι να ετοιμάσετε μια λίστα με τα προϊόντα που θα χρειαστείτε για την εβδομάδα, προαποφασίζοντας για το μενού κάθε ημέρας, και να παραμείνετε πιστοί σε όσα αναγράφει η λίστα σας. Δοκιμάστε το και θα διαπιστώσετε ότι θα μειωθεί αυτόματα ο όγκος των απορριμμάτων σας.

2. Παρατηρήστε τι πετάτε στα σκουπίδια Αρχίστε να παρατηρείτε λίγο πιο προσεχτικά τι καταλήγει στα σκουπίδια σας. Αν για παράδειγμα κάθε εβδομάδα πετάτε μισό λίτρο γάλα, γιατί δεν προλάβατε να το πιείτε, ίσως θα έπρεπε να αγοράζετε μικρότερη συσκευασία.

3. Δωρίστε το φαγητό που σας περισσεύει Αν δεν έχετε ακολουθήσει τα δύο παραπάνω βήματα, υπάρχει ένας ακόμη τρόπος που μπορείτε να δοκιμάσετε: να δωρίσετε το φαγητό που σας περισσεύει. Υπάρχουν οργανώσεις που ασχολούνται με αυτό και φροντίζουν το φαγητό να πάει στους ανθρώπους που το έχουν ανάγκη.

4. Προσέξτε τις ημερομηνίες λήξης Η ημερομηνία λήξης ενός προϊόντος δεν αναφέρεται συνήθως στην ασφάλεια, όσο στην ποιότητά του μετά την πάροδο αυτής. Φυσικά, αυτό δε σημαίνει ότι μπορείτε να φάτε, για παράδειγμα, ένα γιαούρτι που έχει χαλάσει, αλλά ανάλογα με τον τύπο του τροφίμου ενδεχομένως να μη σημαίνει ότι μερικές ημέρες μετά είναι και για πέταμα.

5. Αξιοποιήστε τα αποφάγια Υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι που δε θέλουν να τρώνε το ίδιο φαγητό για μερικές ημέρες. Όμως αντί να πετάξετε τα αποφάγια σας, φροντίστε να μάθετε τρόπους να τα αξιοποιείτε καλύτερα, μέσα από νέες συνταγές που θα σας κάνουν πιο δημιουργικούς. Μπορείτε ακόμη να τα βάλετε στην κατάψυξη και να τα φάτε κάποια άλλη φορά.

6. Κάντε κομπόστ Ακόμη κι αν δε ζείτε σε μονοκατοικία ή στην εξοχή, αλλά σε διαμέρισμα πολυκατοικίας μπορείτε να κάνετε κομποστοποίηση στο μπαλκόνι σας, μέσα στους ειδικούς κάδους.

 Ελαττώστε τις συσκευασίες τροφίμων Οι συσκευασίες των τροφίμων αποτελούν παραπάνω από τα δύο τρίτα των αποβλήτων. Αυτό σημαίνει ότι όλα αυτά τα σκουπίδια καταλήγουν στις χωματερές, κάτι που σημαίνει επίσης περισσότερο μεθάνιο στην ατμόσφαιρα. Τι μπορείτε να κάνετε εσείς από την πλευρά σας: 1. Κουβαλήστε μαζί σας την κούπα του καφέ σας Μπορεί να μην μπορείτε να λειτουργήσετε χωρίς καφέ το πρωί, αλλά θα ήταν καλύτερο για το περιβάλλον αν δεν παραγγέλνατε 3 φορές τη μέρα καφέ σε πλαστικό ποτήρι. Εναλλακτικά, πάρτε μαζί σας την κούπα σας κι ένα θερμός με καφέ που έχετε ετοιμάσει από το σπίτι.

2. Αγοράστε τα κατάλληλα σκεύη Όλοι παινεύουν το κέικ σας. Αντί όμως να χρησιμοποιείτε ταψιά μιας χρήσης κάθε φορά, φροντίστε να προμηθευτείτε ειδικά σκεύη για την κουζίνα σας, που μπορείτε να χρησιμοποιείτε ξανά και ξανά.

3. Επιλέξτε τρόφιμα με λίγη συσκευασία Όταν ψωνίζετε, επιλέξτε τρόφιμα που δεν έχουν πολλή συσκευασία. Για παράδειγμα, μπορείτε να διαλέξτε μόνοι σας τις ντομάτες και να τις βάλετε σε χάρτινη σακούλα, αντί να πάρετε αυτές που βρίσκονται μέσα σε πλαστική συσκευασία. Εναλλακτικά, φροντίστε να αγοράζετε τρόφιμα, προσέχοντας ότι η συσκευασία τους είναι φτιαγμένη από ανακυκλώσιμα και ανακυκλωμένα υλικά.

65

Enel Green Power ποτέ άλλοτε η ενέργεια δεν ήταν τόσο φυσική

66

Η Enel Green Power είναι εταιρεία του Ομίλου Enel απόλυτα προσανατολισμένη στην παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, με παρουσία στην Ευρώπη, τη Βόρεια και Νότια Αμερική. Είναι από τους παγκόσμιους ηγέτες στο συγκεκριμένο τομέα με συνολική εγκατεστημένη ισχύ περίπου 8.700 MW, τα οποία παράγονται σε 740 υπό λειτουργία μονάδες σε όλο τον κόσμο κι ένα μείγμα παραγωγής, που περιλαμβάνει υδροηλεκτρικούς σταθμούς, φωτοβολταϊκά κι αιολικά πάρκα, γεωθερμία και βιομάζα. Η Enel Green Power είναι παρούσα στην Ελλάδα με έργα ΑΠΕ εγκατεστημένης ονομαστικής ισχύος 307 MW, αξιοποιώντας αιολικές, υδροηλεκτρικές και ηλιακές πηγές ενέργειας.

www.enelgreenpower.com

33