Ondersteuning net De primaire reserve: een oplossing om de frequentie in het Europese koppelnet te stabiliseren Elia neemt deel aan de frequentieregeling van het Europese koppelnet dat wordt beheerd door UCTE1. Deze regeling is van essentieel belang om de stabiliteit van het net te vrijwaren en black-outs te voorkomen. UCTE legt de wijze vast waarop de verschillende netbeheerders binnen het Europese koppelnet voor de frequentieregeling moeten instaan. De primaire reserve is een maatregel die vereist wordt door UCTE om de primaire regeling van de frequentie mogelijk te maken. UCTE bepaalt het totale volume van de Europese primaire reserve en de verdeling van dit volume tussen de verschillende netbeheerders, waaronder Elia. De primaire reserve wordt automatisch geactiveerd door de installaties van de netgebruikers die deze primaire reserve leveren en dat binnen een exact bepaalde activeringstijd die in seconden wordt gemeten. Elia vergoedt de netgebruikers voor de deze dienst. Elia voert a posteriori ook een analyse uit om de goede werking van deze dienst te kunnen evalueren.
I. De primaire reserve: de principes I.1. De context van de primaire, secundaire en tertiaire reserves Het Belgische hoogspanningsnet maakt deel uit van een groter systeem, het Europese koppelnet. Als gevolg van de fysische eigenschappen van elektriciteit moet de frequentie van dit Europese net op een adequaat niveau worden gehandhaafd. Wanneer de frequentie niet goed wordt beheerd, treedt er al heel snel netinstabiliteit op, die kan ontaarden in een black-out.
I.2. Normen vastgelegd door UCTE UCTE (Union for the Co-ordination of Transmission of Electricity) is het organisme dat instaat voor de coordinatie van de exploitatie en de ontwikkeling van het Europese koppelnet (ook synchrone UCTE-zone genoemd). UCTE vraagt elk gekoppeld Europees land een frequentieniveau na te leven dat schommelt tussen 49,99Hz en 50,01Hz. Als de frequentie te fel afwijkt van de 50 Hz zou een groot deel van de netgebruikers geen elektriciteit meer kunnen injecteren noch afnemen, wat tot moeilijk te beheersen evenwichtsproblemen zou leiden.
I.3. Een permanente regeling van de frequentie Een elektrisch net waarin energie wordt ge誰njecteerd en waaraan energie wordt onttrokken, zal onvermijdelijk ogenblikkelijke onevenwichten vertonen tussen de productie en het verbruik. Deze onevenwichten hebben een impact op het frequentieniveau. Bijgevolg moet er een permanente frequentieregeling worden voorzien, om te voorkomen dat het net onstabiel zou worden. Deze regeling moet zo snel mogelijk uitgevoerd worden: een grote schommeling in het frequentieniveau kan heel snel oncontroleerbaar worden want de grootte van de schommeling be誰nvloedt rechtstreeks de snelheid waarmee het net onstabiel kan worden.
I.4. Een primaire reserve om de frequentie te beheren Om alvast een coherent beheer van de verschillende ge誰nterconnecteerde netten mogelijk te maken, bepaalt UCTE welke middelen moeten worden ingezet om de frequentie van het net op een aanvaardbaar peil te houden. De eerste maatregel die alle landen solidair moeten toepassen, is de primaire frequentieregeling. Deze regeling kan slechts uitgevoerd worden wanneer er vooraf primaire reserves worden aangelegd. UCTE gaat ervan uit dat de volumes aan primaire reserve die nodig zijn voor de goede werking van het Europese koppelnet 3000 MW moeten bedragen. Dit totale volume wordt verdeeld over de verschillende landen die deel uitmaken van de synchrone UCTE-zone. Als gevolg van deze verdeling bedraagt het volume van de Belgische primaire reserve ongeveer 100 MW. Elke transmissienetbeheerder verbindt zich ertoe om de verplichtingen na te komen die werden vastgelegd in het "Operational Handbook" van UCTE en bekrachtigd worden door de ondertekening van een "Multilateral Agreement".
I.5. Een automatisch activeerbare oplossing om de frequentie te stabiliseren Om aan zijn verplichtingen op het gebied van de primaire frequentieregeling te voldoen, doet Elia voortdurend een beroep op de primaire reserve die de netgebruikers leveren. De primaire reserve wordt automatisch en permanent geactiveerd door de installaties van de netgebruikers.
1
Union for the Co-ordination of Transmission of Electricity
I.6. Wie kan deze dienst leveren? De primaire reserve is een dienst die elke UCTE-netgebruiker kan leveren, indien zijn installaties aan bepaalde technische vereisten voldoen, meer bepaald: • uitgerust zijn met een automatisch regelsysteem voor de snelheid, de rotatie of de frequentie. Dankzij deze apparatuur zullen de productie-eenheden of industriële processen automatisch frequentieschommelingen in het net kunnen detecteren en erop reageren door hun primaire reserve te activeren; • over een systeem beschikken dat de frequentie van het net kan aflezen; • de helft van de gecontracteerde primaire reserve binnen maximum 15 seconden kunnen leveren terwijl de volledige reserve beschikbaar moet zijn na 30 seconden en op dit niveau moet blijven gedurende minstens 15 opeenvolgende minuten; • beschikbaar zijn 24 uur op 24. Aangezien het merendeel van de productie-eenheden uitgerust is met een automatische snelheidsregeling, moet de producent slechts een minimum investeren om de primaire reserve te kunnen leveren. Voor de industriële netgebruiker die energie afneemt van het net, beperkt de investering zich normaal gezien tot de installatie van lokale apparatuur die zorgt voor de meting van de frequentie en de automatische regeling. De industriële netgebruiker die aan de levering van primaire reserve wenst deel te nemen, zal wel de impact moeten nagaan die het ter beschikking stellen van primaire reserve op zijn industrieel proces zal hebben. Vermogen MW Aangeboden primaire reserve
1/1
1/2
15 sec
30 sec
15 min
Tijd
I.7. De voorafgaande uitwisseling van gegevens in real time In de huidige context van de levering van primaire reserve dienen de netgebruiker en Elia een bepaald aantal gegevens uit te wisselen: • op dag D-1 geeft de gebruiker aan Elia de lijst door met de productie-eenheden die aan de primaire regeling deelnemen, het ter beschikking gestelde totale vermogen en de hoeveelheid primaire reserve die elke installatie op zich neemt, dit alles per kwartuur; • op vraag van Elia vermeldt de gebruiker nauwkeurig en in real time welke installaties kunnen deelnemen aan de frequentieregeling alsook het totale vermogen van de primaire reserve die zij kunnen leveren.
II. Een analyse a posteriori De primaire frequentieregeling wordt geëvalueerd a posteriori. Elia stelt verslagen op over frequentieschommelingen en bezorgt die aan de netgebruiker. Elia kiest hiervoor gepaste tijdstippen uit, zodat kan worden nagegaan of de geactiveerde volumes aan primaire reserve aangepast zijn aan de frequentieschommelingen die op lokaal vlak worden gemeten. De analyse biedt in het bijzonder de mogelijkheid: • om na te gaan of de primaire reserve inderdaad aan Elia ter beschikking is gesteld en correct is geactiveerd; • om de netgebruiker een gedetailleerde analyse te bezorgen van de wijze waarop zijn installaties de primaire regeling uitvoeren en van de werking van de lokale meetsystemen en andere apparatuur.
III. De vergoeding van de primaire reserve Elia biedt een vaste vergoeding aan de netgebruikers die primaire reserve leveren. Deze vergoeding dekt zowel de kosten voor de terbeschikkingstelling van de primaire reserve als voor de activering ervan. Deze vergoeding verschilt dus van de vergoedingen voor secundaire en tertiaire reserve, waar een onderscheid wordt gemaakt tussen de remuneratie voor enerzijds het ter beschikking stellen en anderzijds de activering. De volumes aan primaire reserves waarvoor er een contract is afgesloten tussen Elia en de netgebruikers moeten de drempel bereiken die UCTE heeft vastgelegd. Wanneer deze contractuele reserves niet volstaan om aan deze verplichting te voldoen, heeft Elia de mogelijkheid om aan de netgebruikers een vermogensreserve te vragen die de volumes die in de contracten zijn vastgelegd, aanvult. Voor dit "onderschreven bijkomend vermogen aan primaire reserve" moet een vergoeding worden betaald die in gezamenlijk overleg door Elia en de netgebruiker wordt bepaald.
IV. De voordelen van de primaire reserve De netgebruiker die opteert om aan de levering van de primaire reserve deel te nemen, heeft heel wat voordelen: • hij neemt deel aan het beheer van het Europese koppelnet en draagt bij tot de goede werking ervan; • tijdens de volledige duur van zijn contract zal hij een vaste vergoeding krijgen voor de terbeschikkingstelling van reserve. In elk geval dekt deze vergoeding minstens de kosten die de netgebruiker oploopt voor de levering van deze dienst.
V. Wettelijke en contractuele basis
UCTE legt jaarlijks het volume aan primair reservevermogen vast; momenteel bedraagt deze globale Europese reserve 3000 MW. De volumes die elke netbeheerder ter beschikking moet stellen, kunnen variëren van jaar tot jaar en worden ook bepaald door de UCTE. De afgelopen jaren bedroeg de primaire reserve voor de regelzone van Elia ongeveer 100 MW. De ondertekening van een contract voor primaire reserve is voorbehouden aan netgebruikers die al gebonden zijn aan Elia door een CIPU-contract (zie productfiche "Het CIPU-contract: een kader waarbinnen de netbeheerder kan deelnemen aan het beheer van het hoogspanningsnet"). Elia schrijft een Europese aanbesteding uit voor het beschikbaar stellen van primaire reserve. De selectie van de offertes gebeurt op basis van de geboden prijs en de noden van de regeling; dus van de meest gunstige tot de minst gunstige offerte mits naleving van de operationele veiligheidseisen.
De primaire reserve in 5 punten • De primaire regeling van de frequentie is van essentieel belang om de stabiliteit van het Europese net te vrijwaren en black-outs te voorkomen. • De netgebruikers die aan Elia een primaire reserve ter beschikking stellen, dragen bij tot de frequentieregeling van het Europese elektriciteitsnet in overeenstemming met de regels van UCTE. • De primaire reserve wordt doorlopend geactiveerd. De installaties die de netgebruiker voor deze reserve aanwendt, detecteren automatisch eventuele frequentieschommelingen en reageren hierop binnen een activeringstijd die wordt gemeten in seconden. Deze installaties moeten aan bepaalde technische kenmerken voldoen. • De primaire reserve geeft recht op een vergoeding voor het beschikbaar stellen van de dienst en de activering ervan. • Elia analyseert a posteriori de wijze waarop de installaties van de netgebruiker de frequentieregeling hebben uitgevoerd.
S1-N-15.11.07 / Niet-contractueel document / Verantw. uitgever: J. Vandermeiren, Keizerslaan 20, 1000 Brussel
De dienst primaire reserve wordt vastgelegd in een contract tussen Elia en de netgebruiker. De inhoud van dit contract (de billijkheid van de prijzen bijvoorbeeld) volgt uit de regels van het federaal Technisch Reglement. Deze regels zijn een omzetting van de regels en normen van UCTE.