Ondersteuning net ������������������������ Reactieve energie produceren of afnemen om de netspanning te stabiliseren De stabiliteit van de spanning is een absolute vereiste voor de goede werking van het hoogspanningsnet. Om de spanning op een adequaat en stabiel niveau te houden, rekent Elia op de diensten van producenten die op zijn net zijn aangesloten. Zij dragen bij tot de controle en stabilisatie van de netspanning door reactieve energie op te wekken of af te nemen. In de praktijk stellen de producenten wiens eenheden aan de levering van deze diensten deelnemen, een reactieve vermogensband aan Elia ter beschikking voor de spanningscontrole. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen regelende en niet-regelende productie-eenheden die een primaire controle of een gecentraliseerde controle leveren. De primaire controle wordt 24 uur op 24 automatisch gegarandeerd door eenheden die in werking zijn, terwijl de gecentraliseerde controle op een bepaald ogenblik en op verzoek van Elia wordt uitgevoerd. Elia vergoedt de producenten voor deze diensten.
I. De controle van de spanning: de principes I.1. Spanning en reactieve energie Waarom de spanning regelen? De transmissie van elektrisch vermogen is onderworpen aan een regel van goed vakmanschap: het niveau van de spanning moet zo hoog mogelijk zijn, terwijl de stroom op het laagst mogelijke niveau moet worden gehouden en binnen de limieten die het net voorschrijft. Deze voorwaarden maken het mogelijk om een maximum aan vermogen te vervoeren, de verliezen hierbij te minimaliseren en de productie-eenheden te vrijwaren tegen te snel verouderen. Maar omdat het isolatievermogen van lijnen en kabels beperkt is, mag de netspanning een bepaald niveau absoluut niet overschrijden. Elia staat in voor het beheer van de spanning, en vraagt daartoe de medewerking van de producenten die op zijn net zijn aangesloten. De spanning stabiliseren door de reactieve energie te beheren De schommeling van de spanning is een onvermijdelijk fenomeen omdat deze wordt beïnvloed door: • de schommeling van het vermogen als gevolg van de afnames en injecties die samenhangen met de Belgische industriële activiteit; • de buitenlandse elektrische stromen en de topologische veranderingen van het net. De reactie van het net op deze schommelingen kan worden vergeleken met een spinnenweb dat door een soepele kracht moet worden ondersteund (geïllustreerd door de veren op de tekening hierna) om te weerstaan aan de trekkrachten die erop worden uitgeoefend. Voor het vermaasd net van Elia komen deze veren overeen met de reactieve energie. De punten die aan het spinnenweb zijn bevestigd, stellen van hun kant de verschillende operaties voor die het net beïnvloeden: injecties, afnames, buitenlandse elektrische stromen, enz. De frequentie op het net wordt beïnvloed door het gedrag van de actieve energie, de spanning van haar kant wordt beïnvloed door de reactieve energie. Omdat actieve energie heel goed te vervoeren is, kan de frequentie worden beheerd op nationaal en Europees niveau. Omdat reactieve energie minder gemakkelijk te vervoeren is, moet de spanning meer lokaal worden beheerd. De productie-eenheden die deelnemen aan de spanningscontrole, moeten dus op oordeelkundige wijze worden gelokaliseerd.
Elia heeft reactieve energie nodig om zijn net te handhaven en de netspanning te stabiliseren. Deze energie wordt voor een deel geleverd door de producenten: in functie van het gemeten spanningsniveau op het net stabiliseren hun eenheden deze spanning door reactieve energie op te nemen of op te wekken. De levering van reactieve energie wordt geregeld via een contract voor spanningsregeling tussen Elia en de producent in kwestie. Los van het beheer van de reactieve energie die de producenten leveren, doet Elia ook een beroep op eigen middelen om de spanning te stabiliseren. Deze diensten kunnen meerdere vormen aannemen zoals de manuele of automatische regeling van transformatoren of het beheer van alle condensatorbatterijen in het Elia-net.
I.2. Onontbeerlijke technische eigenschappen Elia zorgt ervoor dat de uitrustingen die aan de spanningscontrole deelnemen, voldoende reactief vermogen kunnen leveren of afnemen om aan de eisen te beantwoorden die contractueel zijn vastgelegd tussen Elia en de producent. Om aan deze eisen te voldoen, moeten de productie-eenheden bepaalde technische eigenschappen hebben die variĂŤren naargelang het een regelende of niet-regelende eenheid betreft.
I.3. Regelende en niet-regelende eenheden Het federaal Technisch Reglement definieert deze eenheden als volgt: "Elke regelende productie-eenheid moet in staat zijn haar levering van reactief vermogen automatisch en op vraag van de netbeheerder, zonder verwijl, aan te passen tijdens langzame (in orde van minuten) en plotse (in orde van een fractie van seconde) wijzigingen in de spanning" (art. 69). "Elke niet-regelende productie-eenheid moet in staat zijn haar levering van reactief vermogen aan te passen in functie van de noden van het net, ten minste door de productie van het reactieve vermogen te kunnen omschakelen tussen twee niveaus overeengekomen tussen de netbeheerder en de betrokken netgebruiker" (art. 70).
I.4. Een keuze die afhangt van de lokalisatie en van de prijsofferte Na uitschrijving van een aanbesteding selecteert Elia de leveranciers voor de dienst "spanningscontrole" op basis van de ontvangen prijsoffertes maar ook door zich te baseren op de lokalisatie van de productie-eenheden in het hoogspanningsnet.
II. Primaire controle en gecentraliseerde controle De spanningscontrole kan onder de vorm van een primaire controle en een gecentraliseerde controle worden uitgevoerd. De zogenaamde "regelende" eenheden nemen deel aan de primaire en gecentraliseerde controle van de spanning, terwijl "nietregelende" eenheden enkel aan de gecentraliseerde controle meewerken.
II.1. De primaire controle De primaire controle van de spanning is een operatie die 24 uur op 24 wordt uitgevoerd voor actieve productie-eenheden. Wanneer deze eenheden een spanningsschommeling vaststellen via hun klemmen, passen zij onmiddellijk hun productie van reactieve energie automatisch aan. Deze eenheden maken onder meer gebruik van spanningsregelaars die een correctie kunnen uitvoeren in nauwelijks enkele seconden tijd. Enkel de zogenaamde "regelende" productie-eenheden kunnen een primaire controle aanbieden.
II.2. De gecentraliseerde controle De gecentraliseerde controle van de spanning wordt geactiveerd na een communicatie tussen de dispatching van Elia en de controlekamer van de productie-eenheid die de "spanningsregelingsdienst" aan Elia zal leveren. In tegenstelling tot de automatische primaire controle wordt de gecentraliseerde controle uitgevoerd door de producent op verzoek van Elia. Elia voert de gecentraliseerde controle van de spanning uit door een regelband aan te spreken die in het contract is vastgelegd.
II.3. Een band voorbehouden aan de spanningsregeling De regelende en niet-regelende eenheden die aan de spanningscontrole meewerken, kennen aan Elia een regelband toe die is voorbehouden voor de opwekking of opslorping van reactief vermogen. Dit reactief vermogen speelt een compenserende rol om de spanning tot een aanvaardbaar niveau te kunnen terugbrengen in geval van een spanningsschommeling. In de praktijk gebeurt de regeling door het aanpassen van consignes van de productie-eenheden.
De band waarbinnen de productie-eenheid reactieve energie kan afnemen of opwekken om de spanning te stabiliseren, is vastgelegd in het contract: [Qband-; Qband+]. Het deel van de band [0,Qband+] komt overeen met een opwekking van reactief vermogen terwijl het deel van de band [Qband-; 0] overeenkomt met een opslorping van reactieve energie. In het geval van primaire controle gebeurt de activering van reactieve energie automatisch binnen de limieten van de band die de producent voorstelt. In het geval van gecentraliseerde controle verzoekt Elia de producent om reactieve energie voor op- of afregeling te activeren volgens de band die in het contract is vastgelegd. In de praktijk zal Elia de productie van reactieve energie vragen die overeenkomt met het hoogste niveau van de band (Qband+) en de afname van reactieve energie die overeenkomt met het laagste niveau van de band (Qband-). Elia kan om de activering buiten de band verzoeken op voorwaarde dat deze activering de veiligheid van de productie-eenheid niet in het gedrang brengt. Maar voor niet-regelende eenheden zal Elia zelden een activering vragen van reactief vermogen buiten de band. Gebruik van de band voor een regelende eenheid
Reactieve energie (MVar) band +
Gereserveerde band
Q
Tijd
Q
band -
Activering buiten reservatie Reactief vermogen automatisch geactiveerd door de productie-eenheid volgens het signaal van de waargenomen spanning
Gebruik van de band voor een niet-regelende eenheid Reactieve energie (MVar)
band +
Gereserveerde band
Q
Q
Temps band -
Reactief vermogen geactiveerd op verzoek van Elia
III. De vergoeding van de spanningscontrole Elia vergoedt de producenten voor de regelbanden die worden gereserveerd op basis van: • een eenheidsprijs; • het gecontracteerde volume aan MVar; • de gebruiksduur. Elia zal nagaan of de eenheid in werking is en de reactieve energie kan produceren. Indien de afnames of injecties die Elia tijdens de gecentraliseerde controle aanvraagt of die tijdens de primaire controle worden vastgesteld, buiten de contractuele grenzen van de band zitten [Qband-; Qband+], vergoedt Elia de producent voor de werkelijk afgenomen of opgewekte volumes (€/MVArh).
IV. Controle van de spanning: de voordelen voor de producent De producent die de dienst "spanningscontrole" aan Elia levert, zal daar verschillende voordelen uit halen: • met de vergoeding van Elia kunnen de kosten worden gedekt die de producent in dat verband maakt. De meeste thermische en nucleaire productie-eenheden zijn in principe bij aanvang uitgerust met de noodzakelijke apparatuur (spanningsregelaar, automatische of manuele regelaars,enz.); • door mee te werken aan de spanningscontrole dragen de producenten bij tot de stabiliteit van de netspanning, een essentiële voorwaarde voor de goede werking van hun productieprocessen. Dit biedt de producenten de mogelijkheid om de betrouwbaarheid van hun uitrustingen te verbeteren en de levensduur ervan te verlengen.
Het federaal Technisch Reglement schrijft voor dat de netbeheerder de spanning van zijn net (art. 257) moet regelen. Ook de aankoopprocedure en de contractuele bepalingen volgens welke de netbeheerder deze diensten moet aanschaffen, zijn vastgelegd in dit reglement. Elia schrijft aanbestedingen uit om voor voldoende beschikbare regelband te zorgen die bestemd is voor de spanningscontrole. De Technische Reglementen leggen vast dat elke productie-eenheid met een nominaal vermogen van 25 MW of meer een regelende eenheid is. De dienst "spanningscontrole" is het voorwerp van contracten met een minimale duur van één jaar tussen Elia en de producent. In dit contract wordt het bedrag vastgelegd van de vergoeding die Elia moet betalen.
De regeling van de spanning in 5 punten • Als transmissienetbeheerder voor de elektriciteit in België dient Elia de spanning op zijn net te stabiliseren. • Elia kan de spanning onder meer stabiliseren door reactieve energie te activeren in productieeenheden die op zijn net zijn aangesloten. • De reactieve energie kan automatisch (primaire controle) of op verzoek van Elia (gecentraliseerde controle) worden geactiveerd door de productie-eenheden. • De producenten worden vergoed voor het leveren van de dienst "spanningsregeling" en voor de activering van de reactieve energie, wanneer deze niet op voorhand werd gereserveerd. • De producenten die over eenheden beschikken met een vermogen van meer dan 25 MW, zijn verplicht mee te werken aan de primaire controle van de spanning van het Belgische elektriciteitsnet.
S6-N-15.11.07 / Niet-contractueel document / Verantw. uitgever: J. Vandermeiren, Keizerslaan 20, 1000 Brussel
V. Wettelijke en contractuele basis