DE WEG NAAR SOEVEREIN
STEKKER UIT JE KOELKAST
P. 15
P. 57
HET HEK VAN HET ADM
STREET STYLE DILEMMA
P. 29
P. 76
N°3 | EEN EIGEN WERELD €9,95
ADVERTENTIE
Gemaakt voor educatieve doeleinden
100% ELECTRICITY
ADVERTENTIE
GO FASTER BLANCHI
Gemaakt voor educatieve doeleinden
ADVERTENTIE
Gemaakt voor educatieve doeleinden
EDITORIAL
De machine Soms snak ik er naar. Los staan van de politiek in Nederland. Los van alle regels. Weg van de normen. Weg uit deze machine. Als die er niet zou zijn, was ik nu al afgestudeerd en hadden mijn wederhelft en ik allang een huis gekocht in Rotterdam Noord. Omdat ik dan niet had gedacht dat ik per se naar de universiteit moest en een hypotheek geen probleem zou zijn zonder vast contract. Dat de wereld een machine is, daar kwam ik een paar jaar geleden achter toen ik lag te dromen over wat ik kon doen om een verschil te maken. Ik kon niets bedenken. De aarde draait haar rondjes wel, niemand die mij ziet staan. Hoe zou ik ooit aan de juiste connecties, de juiste ideëen en de juiste skills komen? De moed zakte me in de schoenen. Tot ik las over het idee van de negentienjarige Boyan Slat om de oceaan schoon te filteren. Hij bouwt gewoon zijn eigen machine. Hoe sceptisch sommige mensen ook reageren, Boyan houdt vol. Zijn idee wordt hoogstwaarschijnlijk volgend jaar werkelijkheid. Nu moeten zulke projecten nog een succes worden. Wellicht zitten er in de machine van de samenleving een moertje los en wordt een goed idee niet uitgevoerd. Maar moertjes kun je vastdraaien. Iedereen kan een verschil maken. Laat je horen en inspireer de mensen om je heen. Dan krijg je de kans om als een soort nieuwe machine iets neer te zetten. In welke groep dit ook is en welke normen je hier ook op toepast, er zal altijd sprake zijn van ups en downs. Maar zolang je bij elkaar past en volhoudt, blijft de machine werken. De zon schijnt, ik zit op ons balkon in Rotterdam Lombardijen. Mijn gedachten springen van foto’s naar intro’s naar stramienen naar… De laatste. Volgende week, hopelijk in hetzelfde zonnetje, zetten wij onze machine uit. Onze goed geoliede machine, die in de afgelopen weken een paar kuurtjes heeft gekend, maar elke dag weer volop produceerde. Prachtige verhalen, anekdotes en beelden. Mr Norm. Wij hopen dat hij zich in je genesteld heeft. Eliena Scholma Hoofdredacteur Mr. NORM
ADVERTENTIE
Gemaakt voor educatieve doeleinden
15 Anders
David heeft een lang proces doorlopen om soeverein te worden.
22
13
Achtergrond
Column Hoe wij de nieuwe hobby van Mark Zuckerberg ondersteunen met het plaatsen van foto’s.
32
INHOUD
Tips&Tops Ook jij kan een groene stempel achterlaten op deze aarde. CreĂŤer je eigen eco-lifestyle.
Groepen zijn er niet voor niets. Is het ooit mogelijk om echt alleen te zijn?
29
Persoonlijk Louise en Bep vertellen over hun Utopia: het ADM-terrein.
Colofon HOOFDREDACTEUR
57
Eliena Scholma
52
Zonder Leven zonder koelkast. Voor velen onbekend, maar zeker haalbaar.
Test
TEKST
Naomi Abbel Britt van de Haar Raquel Palla Lorden BEELD
Delano Kamp Roald Hendertink VORMGEVING
Juul Beijer Marlijn Kant Roxanne de Leeuw DRUK
65
Het moment van de waarheid. Ben je een mak schaap of master je de fuck it mentaliteit?
Ik wil dit De Parade is al 25 jaar een begrip in de theaterwereld. We spraken Maarten en Bram over hun ‘land’.
75 Column
Je kan als meeuw zo hoog vliegen als je wil, maar waar vlieg je aan het einde van de dag naar toe?
76
Street Style Nooit meer een koelkast of vriezer gebruiken of al je eten invriezen?
EPC Electronic Print Center SPECIAL THANKS
David Boissevain, Louise Rakers, Bep Schrammemeijer, Maarten van Krimpen, Bram Hoestra REDACTIEADRES
Mr. Norm Padualaan 99 3584 CH Utrecht
Meer Mr. NORM? Bekijk het digitale magazine voor extra content van de artikelen uit deze uitgave en lees een compleet nieuw verhaal!
ADVERTENTIE
Delighting You Always
Gemaakt voor educatieve doeleinden
COLUMN
Het zwembad van Mark Zuckerberg Tekst door Raquel Palla Lorden
“Ik heb besloten mijn Facebook te verwijderen”, vertelt een vriend. “Je hebt wa-at?!”, antwoord ik. Stop. Waarom reageer ik zo heftig? Facebook is niets meer dan een gedigitaliseerde versie van jezelf. Toch lokt het verwijderen ervan meer reactie bij me uit dan de gruwelijke beelden in het Achtuurjournaal. Wat is er mis met me? Ik laat dit nare gevoel los en vraag hem waarom hij zijn profiel verwijderd heeft. Hij antwoordt dat Facebook jouw informatie mag verkopen aan derden. Waar jij en ik, onwetende zielen, niet door hebben dat dit grote invloed op ons heeft. Door het accepteren van Facebook’s nieuwe ‘terms of use’ hebben we onze ziel verkocht. Hij vervolgt zijn ellenlange verhaal waarin ‘ik’ in het hokje ‘onwetende’ wordt gepropt en ‘wij’ onze Facebook ook zouden moeten verwijderen om ‘ons’ te beschermen tegen ‘hen’. Hen betekent in dit geval de bedrijven die de informatie opkopen. Ik weet nog niet zeker of ik oké ben met de nieuwe sociale klasse waarin ik zojuist gepropt werd, maar desalniettemin luister ik verder. “Facebook verkoopt onze informatie
aan grote bedrijven. Hier verdient Facebook geld aan.” Bakken met geld. Zoveel geld dat wanneer Mark Zuckerberg zou besluiten al zijn aandelen uit te laten keren in muntgeld, hij elke morgen een Dagobert Duck-achtige duik zou kunnen maken in zijn fortuin. ‘Ons’ fortuin om precies te zijn. Hypothetisch gezien zouden wij deze nieuwe hobby ondersteunen met het plaatsen van foto’s. “Ondertussen kopen bedrijven die hierin geïnteresseerd zijn onze informatie op. Zorgverzekeraars bijvoorbeeld. Het bedrag dat jij per maand betaalt aan premie zal aangepast worden aan jouw eet-, sport- en leefgedrag. Hoe ongezonder en gevaarlijker, hoe hoger de premie.” Jezus, zo had ik het nog nooit bekeken. Nog even denk ik er over na. Snel pak ik mijn mobiel en scroll ik door mijn Facebook-profiel. Ik kom tot de zorgwekkende conclusie dat er niets meer dan selfies op staan. Denk je dat ijdelheid ook een reden is om de hoogte van mijn premie te verhogen? Nah. �
“DOOR DIT TE ACCEPTEREN, HEBBEN WE ONZE ZIEL VERKOCHT.”
COLUMN
EDITIE º 3 Mr. NORM 13
ADVERTENTIE
ADVERTENTIE
LIVE THE SEARCH
Gemaakt voor educatieve doeleinden
ANDERS
Eigendom van mezelf Tekst door Raquel Palla Lorden
ALS MENS BEN JE IN NEDERLAND EIGENDOM VAN DE STAAT. JE HEBT JE TE HOUDEN AAN DE WETTEN DIE IN ONS LAND GELDEN. IN NEDERLAND ZIJN ER DAARVAN ZO’N 2000. DAAR KOMEN DE ALGEMENE MAATREGELEN VAN BESTUUR, KONINKLIJKE BESLUITEN EN MINISTERIËLE REGELINGEN NOG BOVEN OP. WAT NOU ALS JE GEEN EIGENDOM WILT ZIJN EN VOLGENS JE EIGEN REGELS WIL LEVEN? DAT IS DE VRAAG DIE DAVID BOISSEVAIN (24) ZICH AFVROEG. HIJ NAM EEN RIGOUREUS BESLUIT: IK WORD SOEVEREIN.
ANDERS
EDITIE º 3 Mr. NORM 15
"JE HEBT JE AAN DE REGELS TE HOUDEN. TERWIJL JE DAAR ZELF NOOIT VOOR GEKOZEN HEBT."
16 Mr. NORM EDITIE ยบ 3
ANDERS
Wat betekent een soeverein leven voor jou?
“Je kiest voor jezelf. Je bent zelfstandig en neemt eigen verantwoordelijkheid in de groots mogelijke zin. We moeten samen meewerken aan het geheel. Ik weet niet of dit de manier is, maar als wij als mensheid willen overleven is een paar stappen in deze richting wel een begin. Het is allereerst belangrijk om het verschil tussen een ‘mens’ en een persoon uit te leggen. Een mens is van vlees en bloed, en een persoon is een juridische entiteit. Na je geboorte word je door een van je ouders aangegeven bij de gemeente en krijg je een burgerservicenummer: een persoon. Als persoon ben je eigendom van de staat. Vanaf dan heb je eigenlijk een schuld. Je moet belasting betalen en je hebt je aan de regels te houden. Terwijl je daar zelf nooit voor gekozen hebt. Daar zit je dan heel je leven mee. Soeverein zijn betekent niet dat je je aan geen enkele wet meer hoeft te houden. Je hoort je nog altijd te houden aan de universele mensenrechten én plichten. Dit zie ik als normaal. Het zijn natuurwetten. Als jij je in de maatschappij als een klootzak gedraagt wordt je er uit geschopt. Alhoewel... als je in deze maatschappij een klootzak bent met geld, dan doet iedereen alsnog alles voor je.” ►
Soeverein leven betekent niet dat je je niet aan natuurwetten hoeft te houden.
ANDERS
EDITIE º 3 Mr. NORM 17
Hoe heb jij deze keuze gemaakt?
“Het kwam meerdere keren ter sprake in mijn omgeving. Ik wil geen eigendom zijn van een koning of staat. Als ik al eigendom ben, dan ben ik het wel van mezelf. Het is grappig om te zien dat wanneer je met zoiets bezig bent, mensen om je heen er ook mee bezig raken. Je leert mensen kennen die er mee bezig zijn en zo raak je in dat wereldje verzeild. Mijn familie reageerde er ook normaal op. Sterker nog, mijn moeder heeft ook overwogen soeverein te worden. Ze runt nu een biologische winkel maar wil het liefst zelfvoorzienend leven. Het is er dus eigenlijk met de paplepel ingegoten.” Hoe word je soeverein?
“Om soeverein te worden moet je een heel proces doorlopen. Dit heb ik gedaan. Je stuurt onder andere een brief naar de koning. De koning heeft dan een bepaalde tijd om schriftelijk bezwaar te maken. Dat doet ie natuurlijk niet. Als mens ben je nu eigenaar van jouw persoon. ‘Je hebt je naam geclaimd’. Wanneer je het gehele proces hebt doorlopen kan je alsnog opgepakt worden wanneer je de wet overtreedt. Het verschil is dat wanneer je nog niet je eigen naam hebt geclaimd je persoon niet van jou is, maar van de staat. Wanneer je dit proces wel hebt doorlopen is de overheid verplicht eerst mijn toestemming te vragen wanneer ze mijn persoon willen gebruiken voor een proces. In de werkelijkheid gebeurt dit helaas niet. Nu kom ik ook niet in de aanraking met de politie en is dit hypothetische gedoe onnodig. Maar stel ik word aangehouden, dan ga ik met zo’n politieman in gesprek. Wanneer ik een wet overtreed zonder daar iemand schade mee aan te brengen, waarom moet ik dan beboet worden? We leven toch in een vredelievende samenleving? Als ik niemand schaad, waarom zou ik wel geschaad moeten worden met een boete?” ►
18 Mr. NORM EDITIE º 3
ANDERS
Het huis van David en zijn vriendin.
ANDERS
EDITIE ยบ 3 Mr. NORM 19
Geen belasting betalen betekent ook dat je niet bijdraagt aan autowegen.
20 Mr. NORM EDITIE ยบ 3
ANDERS
Hoe zou jij jouw levensstijl omschrijven?
Ben je eigenlijk geen belastingontduiker?
“Doen waar ik zin in heb. Ik wil eigenlijk zonder geld leven. Om dat te kunnen doen moet ik wel eerst geld hebben. Ik wil namelijk een stuk land kopen en zelfvoorzienend leven. Hier is wel geld voor nodig. Ook betaal ik nu gewoon huur en belasting.”
“Het belastinggeld gaat op aan dingen die totaal niet overeen komen met de universele mensenrechten en plichten. We betalen zoveel belasting omdat de staat geld heeft geleend bij de bank en de bank vraagt daar steeds meer rente over. We willen als maatschappij steeds meer, en daar is geld voor nodig. Nou, ik wil niets. Vaak zeggen mensen: “Maar je gebruikt toch ook de wegen?”. Voor mij hoeft dat ook niet, dan neem ik wel een fiets met een groter profiel. Of ik ga lopen. Dan kom ik ook wel waar ik wil.”
Belasting hoef je toch niet te betalen als je soeverein bent?
“Ja, daar moet ik dus nog even achteraan. Sinds kort ben ik zelfstandig ondernemer, nu ga ik kijken hoe ik zo min mogelijk belasting kan betalen.”
"WE WILLEN ALS MAATSCHAPPIJ STEEDS MEER. IK WIL NIETS."
Is het hele aanvragen van je soevereiniteit niet fictief?
“Het is meer voor je eigen gevoel. Ik heb namelijk nog steeds mijn burgerservicenummer. Wel wil ik mensen bewust maken van de mogelijkheden op dit gebied. Uiteindelijk moet je accepteren dat we in deze wereld leven. Je kunt niet alles veranderen of overal tegenin gaan. Wel kan je proberen jouw weg hierin te vormen. Op straat protesteren heeft geen nut, je krijgt vaak toch alleen medewerkers te spreken, niet de eindverantwoordelijke. Er zitten zoveel mensen tussen jou en die kern die alsmaar zeggen: ‘Ik doe gewoon mijn werk, dit is mijn opdracht’. Ik heb een ideaal. Omdat ik deze nooit kan bewerkstelligen bij anderen, kies ik ervoor me daarvan te distantiëren en het op mijn eigen manier te doen. Ik geloof dat wanneer je het ergens niet mee eens bent, je het niet moet voeden met aandacht. Niet op een positieve maar ook niet op een negatieve manier. Dan kan je beter kiezen iets te doen voor jezelf. Iets wat wel goed voelt: en dat heb ik gevonden in mijn soevereiniteit.” �
WIL JE WETEN HOE JE IN 5 SIMPELE STAPPEN SOEVEREINITEIT KAN AANVRAGEN, LEES DAN ONS DIGITALE MAGAZINE. ANDERS
EDITIE º 3 Mr. NORM 21
ACHTERGROND
Tekst door Britt van de Haar
e onmisbaarheid van zwarte schapen
HOE JE HET OOK WENDT OF KEERT, IEDEREEN IS ONDERDEEL VAN EEN GROEP. HOE IS DIT ONTSTAAN? WAT GEBEURT ER ALS JE JE VAN DE GROEP AFKEERT, EN IN HOEVERRE IS DIT EEN REﾃ記E OPTIE? HET FENOMEEN VAN GROEPEN KENT VELE KANTEN DIE OM OPHELDERING VRAGEN. Leven in de maatschappij. Zo gewoon, zo normaal. Huisje, boompje, beestje. Naar de supermarkt voor je boodschappen, af en toe op bezoek bij de (schoon)ouders en vriendelijk je hand opsteken naar die ene buurman die je stiekem wel kunt schieten. Het is vanzelfsprekend, hoe zou je het anders doen? Je leeft in deze samenleving en je hebt je te houden aan de waarden en normen die de ongeschreven regels vormen. Veilige controle
Al sinds het begin van de mensheid bestaan gemeenschappen. Het begon natuurlijk klein, bij de jagers en verzamelaars. De mannen gingen op pad, niet in een auto van de zaak onderweg naar klanten, maar in een berenvelletje en een knuppel op jacht naar wild. De vrouwen verzamelden, in plaats van schoenen en tassen, bessen en ander makkelijk te vinden voedsel. Zij zorgden voor de kinderen en zo had iedereen een eigen taak. Toen later de landbouw en veeteelt opkwamen, vestigden de mensen zich op een vaste plek. Dit waren de eerste echte samenlevingen. 22 Mr. NORM EDITIE ﾂｺ 3
ACHTERGROND
Voordelen
Dat dit zo gelopen is, kan je in elk geschiedenisboek terugvinden. Maar wat verklaart dat mensen in een gemeenschap leven? Het leven in een groep brengt veel voordelen met zich mee. De belangrijkste redenen om samen te leven zijn dat het in een groep veiliger is en de kans op overleven groter is. Kijk maar naar dieren, een groep zebra’s staat sterker tegen een paar leeuwen dan één zebra. De groep kan samenwerken om de roofdieren af te schudden of te verwarren. De zebra die alleen is, zal waarschijnlijk snel het loodje leggen. Een groep geeft gebondenheid en bescherming. De groepsleden steunen en helpen elkaar. In de mensenwereld ontstaan sociale contracten. De mensen die niet voor zichzelf kunnen zorgen, worden verzorgd. Een groep is sterker dan een enkeling. Een twijgje breek je zo doormidden, maar een bos takken krijg je niet zomaar kapot. Naast de veiligheid heeft de mens de behoefte om ergens bij te horen. Om niet buiten de boot te vallen, gaat men zich gedragen naar wat de groep van hen verlangt. Men wil geaccepteerd worden en gebruikt zijn of haar aanpassingsvermogen om op te kunnen gaan in de groep.
Nadelen
Het leven in een gemeenschap brengt natuurlijk ook nadelen met zich mee. De eerdergenoemde vervelende buurman, de sociale controle (‘Heb je het al gehoord, die en die gaan scheiden.’) en de verplichtingen, zoals burgerlijk op bezoek gaan bij de (schoon)familie, het liefste op de zondag. De achterliggende nadelen zijn het gevoel van groepsdruk. Eenlingen durven zich vaak niet af te zetten tegen de maatschappij. De druk om goed te presteren is hoog, en wanneer je je niet aan de regels houdt, wordt je gestraft. Deze regels variëren van morele normen, wat is goed en wat niet, tot sociale normen, wat is gepast en wat is ongepast, en juridische normen, wat is legaal en wat rekenen we tot illegaal? ►
ACHTERGROND
EDITIE º 3 Mr. NORM 23
Drijven of zwemmen
Gemeenschappen zijn dus, op enkele nadelen na, belangrijk. De meeste van ons weten ook niet beter. Toch zijn er mensen die zich afzetten van de maatschappij. Maar waarom zou je de maatschappij verlaten? Bereik je dan meer dan wanneer je in een groep leeft? Een belangrijke beweegreden om je af te zetten tegen de algemene samenleving is omdat je het niet eens bent met de heersende ideologie. Je wordt geboren in de gemeenschap van je ouders. Je groeit hier op en stroomt er zo vanzelf in. Ben je ontevreden over de gang van zaken, ben je het niet eens met de politiek en denk je het zelf beter te weten? Dan ben je vrij om je eigen keuzes te maken. Kijk maar naar de provo’s, de nozem’s en de hippies in de jaren ’60 en ’70. Tegenwoordig uit men dit in gedrag door zichzelf soeverein te laten verklaren of het opzetten van een eigen samenleving in binnen- of buitenland. Het ADM-terrein in Amsterdam is hier een voorbeeld van.
24 Mr. NORM EDITIE º 3
Maar waarom zetten sommige mensen zich af van de maatschappij, terwijl anderen juist met de stroom mee blijven gaan? Hoe mensen zich gedragen, wordt beïnvloed door wat we denken dat andere mensen vinden wat we moeten doen. Het kan zelfs zover gaan, dat je gedrag vertoond waar je het eigenlijk niet mee eens bent. Denk aan het moment waarop er gevraagd wordt of jij en je collega’s kunnen overwerken. Zelf wil je het eigenlijk niet, maar wanneer al je collega’s er mee instemmen, kan jij niet achterblijven. Je kan wel de intentie hebben tot een bepaald gedrag, in dat geval het niet overwerken, dit heet ‘planned behavior’. Toch gebeurt het vaak dat je dit gedrag niet exact kan doorvoeren zoals je zelf voor ogen had. Je bent altijd afhankelijk van de context, in dit voorbeeld het gedrag van de collega’s. ►
ACHTERGROND
EDITIE º 3 Mr. NORM 25
Meegaan met de stroom
Het overgrote deel van de bevolking gaat met de stroom mee. Ze leven het leven dat er van hen verwacht wordt en doen dit zonder afwijken. Je bereikt als individu meer als je samenwerkt als een collectief. Dit maakt het makkelijker om iets te bereiken. Ook mensen die het niet eens zijn met bepaald gedachtegoed van het collectief, zijn vaak geneigd zich hier niet van af te zetten. Ze zijn bang om niet geaccepteerd te worden of buiten de boot te vallen. Dan zullen ze hun zekerheden binnen de groep verliezen. Daarnaast wordt het volgen van de groep als makkelijkste en veiligste keuze gezien. Als een grote groep mensen het eens is over een bepaald iets, dan zal hun oplossing wel de goede zijn. In staat van onzekerheid wordt er van deze effectieve strategie gebruik gemaakt. De collectieve wijsheid wordt geraadpleegd. Hier is sprake van informationele invloed. Wat is nou makkelijker dan zeggen: “Ja, ik ben het eigenlijk wel eens met wat de rest zegt.” Natuurlijk kan het ook zijn dat je meegaat met wat de rest zegt, omdat je bang bent voor de consequenties wanneer je iets anders zegt. De sociaalpsycholoog S. Schachter heeft in 1951 het artikel Deviation, Rejection, and Communication geschreven in de Journal of Abnormal and Social Psychology waar het volgende uit voortkwam: individuen die afwijken van de groepsnorm, worden vaak minder graag gemogen, vaker afgewezen of zelfs verworpen. Deze mensen worden gezien als ‘het zwarte schaap’. Dit ‘black sheep effect’ leidt tot pesten en buitensluiten. Sommige mensen kunnen hier beter tegen dan anderen, maar persoonlijke afwijzingen zijn zwaar voor de mens. Sociale pijn kan vergeleken worden met fysieke pijn. Zo’n impact heeft het. Wanneer je buiten wordt gesloten, voelt het soms alsof er iemand op je ziel gaat staan. Dit is voor niemand een fijn gevoel.
26 Mr. NORM EDITIE º 3
ACHTERGROND
Groepsdieren
Mensen die zich afzetten van de maatschappij moeten ergens heen. Van eenzaam in een hutje op de hei tot op straat leven. Hoe het verder gaat met deze personen hangt enorm van de persoon zelf en van de context af. Voor sommigen loopt het minder goed af en belanden ze zonder geld en onderdak op straat, al kan dit natuurlijk ook hun doel geweest zijn. Anderen vinden elkaar en starten een nieuwe samenleving, het eerder naar verwezen ADM-terrein bijvoorbeeld. Dit is het eigen perfecte Utopia van de bewoners. Het is wel opvallend. De personen die de maatschappij verlaten, komen uiteindelijk toch weer bij elkaar. Mensen blijven groepsdieren. Ze zoeken elkaar op. Lotgenoten vinden elkaar. Wat bindt er nou beter dan een gemeenschappelijke haat? De minderheid wil hun eigen meerderheid worden. Als je er over nadenkt, ben je eigenlijk weer bij het begin en is de cirkel rond. ďż˝
ACHTERGROND
EDITIE Âş 3 Mr. NORM 27
ADVERTENTIE
SHARPER THAN YOU THINK
The Gem Of The Orient
Gemaakt voor educatieve doeleinden
PERSOONLIJK
Achter het hek zijn we vrij Tekst door Raquel Palla Lorden
IN DE JAREN 80 HEBBEN DE HIPPIES PLAATS MOETEN MAKEN VOOR DE SUBVERSIEVEN. HET WAS DE TIJD VAN KRAKERS DIE STREDEN TEGEN DE LEEGSTAND VAN WONINGEN. NEDERLANDERS, OP ZOEK NAAR EEN VRIJSTAAT WAAR BETUTTELING GEEN GRIP OP ZE HEEFT. EN DEZE ONTSTOND: HET ADM-TERREIN. OORSPRONKELIJK TERREIN VAN DE AMSTERDAMSCHE DROOGDOK MAATSCHAPPIJ, MAAR NA HET FAILLISSEMENT AL SNEL GEKRAAKT EN IN HANDEN GEKOMEN VAN BERTUS LÜSKE.
PERSOONLIJK
EDITIE º 3 Mr. NORM 29
“De hap van Lüske,” grapt Louise, toneelmaakster en ADMbewoner, terwijl ze wijst naar een groot gat in het centrale gebouw op het ADM. “Dat is gebeurd toen vastgoedspeculant Bertus Lüske aan kwam zetten met grote kranen. Het was zijn land, en wij moesten er weg. Hij was nog wel zo netjes om even wat mannen het gebouw in te sturen om bewoners wakker te maken voordat hij het gebouw wilde neerhalen.” Een aantal mensen knikken, alsof ze het zich herinneren als de dag van gisteren. “Vandaag ga ik jullie van alles vertellen over het ADM. Dat sluit aan op mijn bijbaan als tourguide in de stad. Een loonslaaf Daar zitten ook mensen bij die hier alleen een werkplaats hebben. noemen we dat hier. Sinds ik hier woon is er al een bewonersstop. Zo nu en dan zijn er Het merendeel van de mensen die een plekje kunnen veroveren. Eén van de voorwaarden bewoners werkt hier voor hiervoor is dat je individueel moet kunnen functioneren. Zelf zichzelf of is freelancer. naar de stad kunnen gaan, zelf je leidingen leggen en je eigen huis Veel kunst en toneel. onderhouden. Zelfredzaam zijn. Dit heeft voor grote uitdagingen Toen ik hier kwam waren gezorgd. Onze samenleving is met horten en stoten opgebouwd. we met een groep van 35. We zitten hier met zijn allen op dit terrein en we hebben best wel In de achttien jaar dat wat druk van buitenaf gevoeld. Het is belangrijk dat we samen een we hier wonen zijn we groep kunnen vormen.” Even valt ze stil en kijkt ze in de richting gegroeid tot een groep van de enorme ijzeren poort die het ADM terrein scheidt van de van 125. buitenwereld. Achter het hek staat een groot aantal caravans. “En dan... het hek. Sommigen vinden het absurd dat een vrij land als het ADM afgezet wordt. Persoonlijk vind ik het nodig. Er wonen een hoop mensen buiten ons hek. Dit zijn mensen die uit de stad zijn verdreven. Vroeger had je meer plekken waar mensen die nergens bij hoorden hun heil konden zoeken. Nu is dit beperkt en komen ze hier terecht. Het hek is eigenlijk altijd dicht. We hebben geen rechtelijke macht. Iemand met kwade plannen kan hier ontzettend veel schade aanrichten.” ►
30 Mr. NORM EDITIE º 3
PERSOONLIJK
" ONZE SAMENLEVING IS MET HORTEN EN STOTEN OPGEBOUWD."
THEMA
32 Mr. NORM EDITIE ยบ 3
THEMA
THEMA
EDITIE ยบ 3 Mr. NORM 33
Een keuken in een van de huizen op het ADM-terrein. De keuken is net als de rest van het huis zo gebouwd dat deze systematisch uit elkaar gehaald en weer in elkaar gezet kan worden.
34 Mr. NORM EDITIE ยบ 3
PERSOONLIJK
De chaos is op het hele ADM-terrein te vinden.
We lopen een grote trap op. Op de trap staat een ijzeren kunstwerk dat beweegt op de wind. Het is er rustig en je kijkt uit op de wijde omgeving. “Welkom op de trap”, vervolgt Louise. “Het ADM is ooit gebouwd als droogdok maatschappij voor onderhoud en reparatie van schepen. Op het moment dat het ADM voltooid was als dependance van het NDSM ging het bergafwaarts met de industrie. In 1977 zijn de laatste schepen hier gerepareerd, en sindsdien is het een niemandsland geworden. Ze waren in het begin dan ook best blij dat hier mensen kwamen wonen. Desondanks werd het hier ontruimd en de eerste krakers moesten vertrekken. Het heeft toen tijden leeg gestaan. Waarom we hier zijn terug gekomen? Precies om die reden: er werd niks mee gedaan. Daarnaast werden plekken in de stad ontruimd. Ik was op zoek naar ruimte en fijne mensen. We hebben hier natuur. Soms te veel natuur, de kippen worden namelijk opgegeten door de vossen.” ►
PERSOONLIJK
EDITIE º 3 Mr. NORM 35
Louise leidt ons verder naar een grote open plek waar een man in een koeienpak op het dak van een omgekeerde boot een banjo bespeelt. Alsof alles hier nog niet absurd genoeg was. “Ik dacht eigenlijk dat hij als paard gekleed zou gaan.” Ze wijst naar de O’s op die loods afgebeeld staan. “De loods wordt voornamelijk gebruikt als opslag. Vroeger werden hier open feesten gegeven zoals Robodok. Het tweede jaar dat het terrein gekraakt was, in ’98 om precies te zijn. Robodok is verder gegaan op het NDSM, omdat het te groot werd voor ons. Wij gingen verder met eigen festivals. Deze zijn wat kleiner van opzet. We doen deze festivals nooit om geld te verdienen. Deze optie was er, maar hebben dit altijd afgewezen. We doen alles vrijwillig. Het is voor ons een moment dat we samen komen en uitwisseling hebben met vrienden uit het buitenland, maar ook om mensen buiten het ADM een kijkje te laten nemen.” We lopen nog wat verder over het terrein dat veelal vol staat met eigen gebouwde huisjes. Midden in de bossen van het ADM woont Bep. We lopen bij
Op het ADM-terrein waren tal van unieke culturele uitvoeringen te zien. Deze man, met koeienmasker, speelde rustig op zijn banjo in de zon.
36 Mr. NORM EDITIE º 3
PERSOONLIJK
haar naar binnen voor een interview. Haar trouwe viervoeter gaat rustig op de bank liggen terwijl Bep thee zet. Ondertussen begint ze te vertellen. “Oorspronkelijk kom ik uit Australië, maar mijn ouders zijn beiden Nederlands. In Australië kwam ik in aanraking met een punk, alternatief-achtige beweging. Toen ik 25 was vertrok ik naar Nederland om mijn roots te ontdekken. Ik kwam terecht in Groningen bij verre familie. Op een of andere manier leerde ik daar krakers kennen. Ze nodigden me uit voor een bakbrommerrace. Eigenlijk had ik kaartjes voor Pinkpop. Toch besloot ik naar de race te gaan. Pure nieuwsgierigheid. Uiteindelijk kwam ik via via op het ADM te wonen. Dit zou voor even zijn, maar uiteindelijk ben ik gebleven. Ik wilde ergens wonen waar ruimte en veel natuur was. Ondertussen houd ik me hier op het ADM bezig met organiseren. Ik woon vergaderingen bij en ontvang de mailtjes van de pers. Ook werk ik aan boek over het ADM en ik heb een dochter waar ik veel mee bezig ben.” ►
THEMA
EDITIE ยบ 3 Mr. NORM 37
38 Mr. NORM EDITIE ยบ 3
THEMA
THEMA
EDITIE ยบ 3 Mr. NORM 39
Het hoofdkantoor op het ADM-terrein. Hier wordt druk vergadert.
" WE MOETEN INZIEN DAT HET MILIEU NIET APART IS VAN ONS. WE ZIJN ER ONDERDEEL VAN."
Haar huis is schoon, groot en opgeruimd. Anders dan de geknutselde huisjes op het terrein. “Ik ben zelf niet zo heel creatief. Ik werk niet in het theater, ben geen fotograaf. Als ik mezelf zou mogen omschrijven zou ik idealist zeggen. Geen activist. Wel ga ik met mensen het gesprek aan. Mijn idealen uitleggen en hopen dat mensen er naar luisteren. Een wereld waar we in harmonie leven met de natuur zou geweldig zijn. Dit klinkt wel erg hippie natuurlijk. We moeten alleen inzien dat het milieu niet apart is van ons. We zijn er een onderdeel van. Ik zou ook niet meer in de drukte van de stad kunnen wonen.” Ze vertelt verder over het ADM. Ze omschrijft het als een plek waar ruimte is voor uitvindingen en creativiteit. Er zijn echter ook beperkingen. “We zitten hier eigenlijk tijdelijk. We wonen er alleen nu al zo lang dat we hopen er voor altijd te mogen blijven. Helaas is het terrein niet van ons. We hebben geprobeerd het te kopen, maar de prijs die ze ervoor vragen is belachelijk. We zitten op andermans grond in een industriegebied. Als we iets aanleggen gaat het vaak houtje-touwtje, want wie weet is het resultaat van korte duur. Dit gevoel blijft boven ons hoofd hangen. Alles wat je bouwt weeg je af: is dit wel echt nodig? Vooral nu het weer begint te borrelen met de rechtszaak sta je daar vaak bij stil.” Ze denkt diep na en probeert de goede Nederlandse
40 Mr. NORM EDITIE º 3
PERSOONLIJK
woorden te vinden voordat ze uitleg geeft over de dagvaarding. “Laat ik bij het begin beginnen. Vrij snel na het opleveren van de Amsterdamsche Droogdok Maatschappij in 1965 ging het slecht. In 1970 wilde de gemeente het bedrijf helpen overeind te blijven en het land verkocht voor een symbolisch bedrag. Met deze verkoop is een contract opgesteld met twee belangrijke voorwaarden. Eén, er mocht alleen scheepsbouw plaatsvinden en twee, de gemeente heeft het eerste recht op koop. Deze twee voorwaarden zijn de reden dat we hier nog zitten. Als er niet aan wordt voldaan, hebben de eigenaren geen rechtelijke macht om ons er uit te laten zetten. Om terug te komen op het verhaal: ondanks de hulp van de gemeente ging de droogdok maatschappij toch failliet, fuseerde met NDSM en vertrok naar Noord. Heel vakkundig werd het gebied door middel van NV’s doorgeschoven en verkocht aan vastgoedspeculant Bertus Lüske. We weten tot op de dag van vandaag niet waarom de gemeente het toen niet heeft gekocht. Wij gaan ervan uit dat de gemeente niet op de hoogte was gesteld van de verkoop. Louche praktijken. Bertus Lüske werd in 2003 geliquideerd en sindsdien is het terrein in handen van zijn erven. In deze jaren hebben wij hier rustig kunnen wonen tot afgelopen februari. ►
Deze levensechte robot speelt muziek voor een muntje.
PERSOONLIJK
EDITIE º 3 Mr. NORM 41
THEMA
Wij ontvingen een bedreiging van de advocaat van de schoonzoon van Lüske. Het bedrijf zou helemaal zijn opgeschoond en het geld weer wit. Nu zegt hij plannen te hebben voor het gebied die voldoen aan de voorwaarde en wij moeten weg.” Bep zucht. “We geloven hem niet echt. In het verleden heeft hij vaker geprobeerd ons te laten vertrekken. De voorwaarden die aan het contract verbonden zijn, waren nooit in orde. Ik snap het ergens wel. Natuurlijk is het voor de eigenaren aantrekkelijker om hier iets te starten dan dat er een zooitje hippies woont. Alleen hij is gewoon een vastgoedhandelaar, geen ontwikkelaar. Wat stellen die plannen dan eigenlijk voor?” De bewoners van het ADM hebben zich nu achttien jaar kunnen verschuilen achter de twee belangrijke voorwaarden die aan het contract verbonden zijn. Wanneer er geen scheepsbouw plaatsvindt en de Lüskes het gebied niet aan gemeente willen verkopen,
kunnen de ADM-ers er niet gerechtelijk uitgezet worden. Nu de eigenaren dit jaar weer op zoek zijn gegaan naar een manier om het juridisch in orde te krijgen hangt de ADM-ers een mogelijke uitzetting boven het hoofd. “Natuurlijk zijn er zorgen. Ik heb een kleintje. Sommige dagen maak ik me zorgen om het huis. Wat gebeurt ermee als we hier weg moeten? Kunnen we het ergens anders neerzetten? We willen graag naar Australië om mijn familie te bezoeken, maar is dit wel mogelijk? En dan heb ik dagen dat ik denk: het verhaal van de Lüskes klopt niet. Het is een louche partij zonder goede bedoelingen voor het gebied. Ik zei eerder al dat ik een idealist ben, en ik hoop dat dit gebied geen industriewoestijn gaat worden. Of dit reëel is weet ik niet. Economisch denken zal altijd nog voor het natuurof sociaal denken gaan. Het moet groter en meer, globalisering. Wel zijn we een petitie begonnen waar al meer dan 2000 mensen ons steunen. ►
PERSOONLIJK
EDITIE º 3 Mr. NORM 43
Het is fijn dat andere mensen ook zien dat het ADM meerwaarde heeft. We hopen dat dit een beetje door sijpelt naar de gemeente en dat zij zich bewust worden van hun rol in deze kwestie. Ze zouden bijvoorbeeld de Lüskes een ander gebied aan kunnen bieden. Niet dat daar een goede reden voor is, behalve wanneer zij ook vinden dat het ADM om wat voor reden dan ook behouden moet worden. Kraken is in Nederland sinds 2010 verboden, toch zien zij dit als hun land. “Ik zie mezelf niet als crimineel. De manier waarop dit gebied in handen is geraakt van Lüske is niet eerlijk. Hij heeft nooit het recht gehad dit land te beheren. Of dat ons meer recht geeft om hier te wonen weet ik niet, maar het voelt niet als iets slechts.” ►
44 Mr. NORM MEI 2015
PERSOONLIJK
Deze bakker op wielen bakt verse broodjes voor de mensen.
PERSOONLIJK
MEI 2015 Mr. NORM 45
46 Mr. NORM EDITIE ยบ 3
THEMA
THEMA
EDITIE ยบ 3 Mr. NORM 47
De huizen van de ADM-bewoners zijn vaak verstopt in de natuur.
Eén van de anarchistische kunstwerken die op het hele ADM-terrein zijn te vinden.
48 Mr. NORM EDITIE º 3
THEMA
Bep loopt met ons over het terrein naar een aantal bijzondere plekken. Het is zonnig en de bomen zijn groen. Het werkt betoverend. De huizen vormen zich hier om de natuur in plaats van andersom. Om de haverklap staat er een kunstwerk op de hoek van de straat. Uit de loods klinkt het geluid van zware materialen. Een kunstenaarsdorp waar mensen vrij zijn om zich te richten op een mooiere toekomst. Waar mensen niet leven om geld te verdienen en creativiteit vrij spel krijgt. Welkom in Utopia. โ บ
PERSOONLIJK
EDITIE ยบ 3 Mr. NORM 49
WIL JE MEER WETEN OVER DIT KUNSTWERK? KIJK DAN IN ONS DIGITALE MAGAZINE. �
50 Mr. NORM MEI 2015
PERSOONLIJK
ADVERTENTIE
Argoflex Gemaakt voor educatieve doeleinden
TEST
Tekst door Britt van de Haar
HET VRIJE LEVEN, DOEN WAT JE ZELF WILT. DE MAATSCHAPPIJ VAARWEL ZEGGEN EN EEN EIGEN SAMENLEVING BEGINNEN. VOOR SOMMIGE KLINKT DIT ALS EEN DROOM, VOOR ANDEREN LIJKT HET ERG VER WEG. MAAR IS DIT EIGENLIJK WEL IETS VOOR JE? IN HOEVERRE BEN JIJ GESCHIKT OM DE SAMENLEVING ACHTER JE TE LATEN EN JE EIGEN PAD TE VOLGEN?
Na een lange werkdag besluit je om samen met je collega’s om samen te gaan eten. Zij willen tapas, jij wil sushi. Wat ga je doen? A. Sushi it is, daar had je nu zin in. Die tapas komen een andere keer wel. B. Tapas, jullie zouden met z’n allen gaan, dus dan doen jullie dat ook. C. Na een lange verhitte discussie halen je collega’s je toch over om mee te gaan naar het tapasrestaurant. Eigenlijk ook wel zo gezellig.
Op een mooie zonnige zondag ben je de was aan het ophangen. De zwarte-kousen dragende overbuurvrouw loopt langs en kijkt je met dodende blik aan. Hoe reageer je? A. Je gaat in discussie. Het liefste ga je ook nog even provocerend je gras maaien of de ramen zemen. B. Je was haal je snel binnen. Je had even niet aan haar gedacht en vind het vervelend dat het haar dwars zit. C. Je steekt je hand op en gaat lekker verder. Ieder z’n eigen leven toch? 52 Mr. NORM EDITIE º 3
TEST
De schoonfamilie begint op een verjaardag over een ‘familievakantie’ naar een huisje in Drenthe. Zelf heb je hier totaal geen zin in, maar de rest van de familie lijkt het een goed idee te vinden. Op het moment dat je ‘nee’ wil zeggen, zegt je wederhelft enthousiast dat jullie van de partij zijn. Jouw reactie? A. Je zet je mooiste glimlach op, geeft dat schreeuwende neefje een knuffel en zegt: “Natuurlijk gaan we mee.” B. Hier kan je niet tegenin gaan. Lachen en doen alsof je het leuk vindt. Het is maar voor een week. C. Dikke doei, je gaat écht geen week met die krijsende kinderen zitten. Dit laat je dan ook duidelijk weten aan de rest.
Nederland is een verzorgingsstaat. In dit sociale systeem bemoeid de overheid zich met kwesties als gezondheidszorg, onderwijs, werkgelegenheid en sociale zekerheid. Heb je geen werk of ben je arbeidsongeschikt? Dan kom je in het financiële vangnet terecht. Hoe denk jij hier over? A. Het is goed dat dit er is, maar soms gaat het te simpel. Gratis geld ligt voor het oprapen. Een uitkering trekken is makkelijker dan het vinden van een baan. B. Iedereen moet voor zichzelf zorgen. Geen baan? Geen geld. Moet je maar beter je best doen. C. Gelukkig is dit vangnet er. Stel dat je zelf in de problemen komt, dan ben je dolblij dat je geholpen wordt.
Al een tijdje ben je op zoek naar het perfecte huis. Nu is het zover. Je hebt ‘m gevonden. Een lief klein rijtjeshuisje in de stad voor jou en je wederhelft. Je vrienden lachen je er om uit. Wat denk je? A. Als m’n vrienden het maar niet burgerlijk vinden. Ga je dan van mooi appartement naar dit kindvriendelijke huis. B. M’n vrienden komen er vanzelf wel achter dat dit huis geweldig is. Voor je het weet zitten ze bier en wijn te drinken in onze tuin. C. Laat ze lekker lachen, zij hoeven hier niet te wonen.
TEST
EDITIE º 3 Mr. NORM 53
Je moeder heeft een nieuwe jurk. Hij is prachtig. Voor iemand van twintig. Als ze jouw mening vraagt, wat zeg je dan? A. “Goh, wat een mooie jurk. Zou je er geen jasje overheen doen?” B. “Alsjeblieft trek ‘m uit, je bent geen twintig meer.” C. “Ma hij staat je beeldig. Je lijkt wel twintig zo.” Elk antwoord heeft een bepaalde puntenwaarde. Tel de punten van jouw antwoorden bij elkaar op en zie wat er voor jou uit de test komt. Je ouders willen een nieuw bankstel kopen. Spierwitte besmettelijke stof. Zelf vinden ze ‘m het einde. Wat is jouw reactie? A. Je zegt eerlijk dat dit niet slim is. De hond hoeft er maar één keer op te springen en hij is geruïneerd. B. Ze moeten het lekker zelf weten, is jouw bankstel niet toch? C. Je begrijpt dat ze ‘m mooi vinden, maar vraagt toch subtiel of ie er niet in een andere kleur is.
1. A = 5 B = 3 2. A = 5 B=1 3. A = 1 B = 3 4. A = 3 B = 5 5. A = 1 B = 3 6. A = 1 B = 5 7. A = 3 B = 5
C=1 C=3 C=5 C=1 C=5 C=3 C=1
7 TOT 11 PUNTEN
12 TOT 15 PUNTEN
16 TOT 25 PUNTEN
26 TOT 35 PUNTEN
Breaking news! Je hebt een eigen leven. Dit is inclusief eigen mening en het recht om schijt te hebben aan de rest van de wereld. Waarschijnlijk is dit nieuw voor je, want je bent wel een heel mak schaap. Het is geen crime om aan jezelf te denken, anders kom je nergens. Je houdt je teveel bezig met wat anderen van je zeggen en over je denken. Beperk jezelf hier niet zo door. Durf je eigen leven te leiden.
Zo af en toe durf je je mond open te trekken, maar je bent toch nog vrij braaf. Natuurlijk wil je niemand kwetsen en wil je iedereen te vriend houden. Uiteindelijk duurt eerlijkheid het langste. Je wilt toch niet dat iemand voor paal staat of dat jouw ideeën altijd verworpen worden?
Je bent een mooie middenweg tussen de twee uitersten. Toch mag je je vaker laten horen. Af en toe even net wat harder je mening verkondigen. Je hebt niet voor niets die mening, deze is wat waard. Eigenlijk ben je in de huidige samenleving wel op je plek. Het vergaat je prima.
We hoeven jou niet meer te vertellen wat je eigen leven leiden inhoudt. Misschien is het leven in de huidige samenleving wel niet voor jou weggelegd. Heb je er wel eens aan gedacht om de maatschappij te verlaten en een nieuw leven op te zetten? Behoud je fuck it mentaliteit, maar probeer er meer mee te doen! Er zit meer in je.
54 Mr. NORM EDITIE º 3
TEST
ADVERTENTIE
Gemaakt voor educatieve doeleinden
ADVERTENTIE
WE TAKE SOUND SERIOUSLY
Avalon Acoustics
Gemaakt voor educatieve doeleinden
TIPS & TOPS
ZONDER
Leven zonder koelkast Tekst door Naomi Abbel
Vanaf de twintigste eeuw groeide het aantal koelkasten in de westerse samenleving en sindsdien is hij niet meer weg te denken uit ons huis. De koelkast is onmisbaar geworden. Toch is het mogelijk om in de maatschappij van groeiende automatisering zonder koelkast te leven. Waarom zou je zonder koelkast willen leven? Waarom zou je het jezelf moeilijk maken als het makkelijk kan? โ บ
ZONDER
EDITIE ยบ 3 Mr. NORM 57
Het klinkt gek, leven zonder koelkast. Toch is het mogelijk. Duizend jaar geleden wist de mens niet eens wat een ‘koelkast’ was. Er was geen stroom, en geen stroom betekent geen oven, geen tv en ook geen koelkast. Mensen hielden hun etenswaren koel in kelders of kasten. Ze verbouwden zelf groente en fruit en oogstten pas wanneer ze de producten aten. Vlees en vis werd behandeld met pekel en in potten opgeslagen. Meer en meer mensen vinden een koelkast overbodig en een verspilling van energie. De vrouw achter de blog ‘De Zelfvoorzieningsbijbel’ leeft al zes jaar zonder koelkast. Haar idee om zonder koelkast te leven begon toen ze een lange reis door India maakte. Bijna nergens zag ze een koelkast, terwijl het klimaat daar een stuk warmer is. Indiërs kruiden hun eten met chilipeper tegen bederf. Als ze al een koelkast bezaten, was het er één gesponsord door Coca Cola – in de bekende rode kleuren – waarin enkel Coca Cola-producten te zien waren. Bij thuiskomst was er in haar kleine huurhuis eigenlijk geen plaats voor de kleine koelkast die ze bezat. Hun koelkast heeft ze toen uitgeleend aan een nichtje, totdat ze groter zou gaan wonen. Toen ze een groter huis kocht, was ze zo gewend om zonder koelkast te leven dat ze tegen haar nichtje heeft gezegd dat ze de koelkast mocht houden. Ondertussen is ze helemaal overtuigd van de vele voordelen van het niet hebben van een koelkast. Waarom zou je zonder koelkast leven?
De koelkast is een energieverspillend apparaat. Het wegdoen van je koelkast is dus goed voor het milieu en zorgt voor een enorme verlaging van je energiekosten. Ook is er ineens veel meer stilte in huis bij het wegdoen van je koelkast. Omdat de meesten van ons immuun zijn geworden voor het gezoem van een koelkast, valt de stilte pas op als de koelkast er niet meer is. Daarnaast ben je een stuk onafhankelijker en zelfvoorzienend zonder koelkast. Je consumeert minder, waardoor je minder weggooit.
58 Mr. NORM EDITIE º 3
ZONDER
Door vlees in zout te leggen, onttrekt het vocht. Hierdoor is het vlees langer houdbaar.
Vlees en vis
Het is een feit dat producten zoals vlees en vis niet lang houdbaar zijn buiten de koelkast. Al na een paar minuten in de zon begint het rottingsproces. Koop daarom je vlees of vis pas als je weet wat je gaat eten. Zo weet je zeker dat je het gebruikt en hoef je het niet te bewaren. Heb je geen tijd om dagelijks boodschappen te doen, dan kun je vlees of vis pekelen. Dit is een oude conserveringsmethode
waarbij producten in zout of zoutoplossing worden gelegd. Producten worden hierdoor niet alleen langer houdbaar maar ook malser en ze krijgen meer smaak. Bewaarmethoden
Groenten en fruit bewaar je het best in rieten manden of in bakken met losse aarde. Het verschilt per soort groente of fruit wat de beste conserveringsmethode is. โ บ
ZONDER
EDITIE ยบ 3 Mr. NORM 59
Groenten die onder de grond groeien, willen koel en in het donker bewaard worden. Voorbeelden hiervan zijn aardappelen, uien, witlof en bieten. Groenten die rechtop groeien, willen graag rechtop bewaard worden in een bak met vochtige aarde of zand, zoals wortelen, prei en bietjes Appels, peren, bananen, abrikozen, pruimen, perziken, passievruchten en tomaten moeten altijd afzonderlijk bewaard worden en niet in de groen-
temand of fruitschaal gelegd worden. Deze vruchten produceren namelijk ethyleen. Dit is een stof die sommige groenten en fruit sneller doet rijpen en dus ook rotten. Tot slot: zorg voor orde en discipline op de bewaarplek. In de zomer kun je je een zooitje van zakjes, potjes en door elkaar liggende groenten niet veroorloven. Wanneer één ding begint te rotten en te dicht tegen iets anders aan ligt, steekt het rottingspro-
"VERDIEP JE IN DE GROEIPROCESSEN VAN GROENTEN EN FRUIT" 60 Mr. NORM EDITIE º 3
THEMA
ces over. Voor je het weet is je hele voorraad verrot. Creatief met restjes
Een andere manier om producten zo lang mogelijk buiten de koelkast te kunnen bewaren, is het creatief omgaan met restjes. Heb je gekookte aardappels over van gisteren? Snij ze in stukjes en bak ze op in een koekenpan. Verder kun je jam maken van je fruit. Zo geef je fruit een langere
houdbaarheid. Nog een manier om je fruit langer te bewaren is drogen of fermenteren. Doe het zelf
Ben je van plan om binnenkort ook de stekker uit je koelkast te trekken en weet je niet hoe je moet beginnen? Lees ervaringen op blogs en stel vragen. Verdiep je in de groeiprocessen van groenten en fruit, hier leer je veel van. Weet je niet zeker of je producten nog eetbaar zijn? Ruikt het muf, niet meer gebruiken. Vertrouw je neus! �
LEES MEER OVER MANIEREN VAN PEKELEN, HET MAKEN VAN HOUDBARE JAM EN INSPIRATIEBLOGS IN HET DIGITALE MAGAZINE.
Door groente en fruit in rieten manden te bewaren blijft het langer houdbaar.
THEMA
EDITIE º 3 Mr. NORM 61
TIPS & TOPS
De weg naar een eco-lifestyle Tekst door Naomi Abbel
Draag je steentje bij aan een beter milieu met het volgen van deze tips. Do good, feel good.
01
GO VINTAGE! Investeer in tweedehands stukken. Niet alleen helpt het je persoonlijke consumptie te verminderen, het zorgt ook voor karakter in uw huis. Elk stuk is uniek en heeft en eigen verhaal.
REPAIR, DON’T REPLACE!
IN DE DIGITAAL VERSIE VAN MR NORM STAAT HOE JE GEMAKKELIJK OUDE SPULLEN KUNT OPKNAPPEN. 62 Mr. NORM EDITIE º 3
TIPS & TOPS
02
Het is erg verleidelijk om een kapotte tafel, gescheurde stoel of een vervaagde boekenplank weg te gooien. Zonde! De meeste spullen zijn gemakkelijk leuk op te knappen.
03
COOK FROM SCRATCH Prop je koelkast niet vol met een voorraad. Ga pas naar de supermarkt als weet wat je gaat eten. Het is zonde om voedsel weg te gooien omdat het niet gebruikt wordt of verrot is.
DEEL MET VRIENDEN Wat jij over hebt, kan een ander goed gebruiken. Geef spullen die jij niet meer hoeft door aan vrienden of familie. Andersom kan dit ook. Jouw vrienden hebben misschien het boek dat jij al maanden zoekt.
04
06
Probeer zoveel mogelijk papieren materialen te vervangen door andere materialen. Gebruik vaatdoekjes en theedoeken in de keuken in plaats van een keukenrol. Verminderen van papiergebruik zorgt voor minder kappen van het regenwoud.
05
TREE-FREE HOME
VANG REGENWATER OP Door regentonnen in de tuin neer te zetten kun je schoon regenwater opvangen. Hiermee kun je de planten water geven of je vogelbadjes vullen. Niet alleen buiten is regenwater effectief, ook binnenshuis. Je kunt er de wc mee doorspoelen of zelfs mee douchen. Zo hoef je minder leidingwater te gebruiken en scheelt het in de portemonnee.
TIPS & TOPS
EDITIE ยบ 3 Mr. NORM 63
ADVERTENTIE
THE SECRET TO HAPPINESS
64 Mr. NORM EDITIE ยบ 3
THEMA
Gemaakt voor educatieve doeleinden
IK WIL DIT
Het land van de parade Tekst door Naomi Abbel
WAT OOIT BEGONNEN IS MET EEN TRACTOR EN WAT TENTEN, IS UITGEGROEID TOT EEN WARE OASE VOOR GEZELLIGHEID. EEN PLEK OM JEZELF TE ZIJN EN DE WERELD OM JE HEEN EVEN TE VERGETEN. DE PARADE STAAT JAARLIJKS IN DE STEDEN ROTTERDAM, DEN HAAG, UTRECHT EN AMSTERDAM. DIT JAAR BESTAAT DE PARADE 25 JAAR. GENOEG TIJD OM EEN EIGEN GEMEENSCHAP OPGEBOUWD TE HEBBEN. WIJ ZIJN BENIEUWD NAAR DE GEWOONTES EN HET GEVOEL VAN DE PARADE. MAARTEN VAN KRIMPEN (27) EN BRAM HOESTRA (28) VERTELLEN HOE ZIJ DIT ERVAREN. โ บ
IK WIL DIT
IK WIL DIT
EDITIE ยบ 3 Mr. NORM 65
Schuw komt hij tussen de boekenkasten van Leeszaal West, Rotterdam, vandaan. Hij herkent me meteen en stelt zich netjes maar verlegen voor. “Hallo, Maarten”. We lopen samen richting de twee grote sofa’s die in de hoek van de zaal staan. Na Maarten op zijn gemak te hebben gesteld begint hij over de Parade te vertellen: “Ik ben 27 jaar oud en woon hier een paar
"DE PARADE IS EEN VEILIGE PLEK OM DINGEN TE VERKLOTEN." straten verderop. Ik schrijf tijdelijk materiaal voor programma’s. Het is suf uittikken, maar voor een tussenbaan is het prima. Dit jaar ga ik voor de achtste keer naar de Parade. Mijn eerste jaar was in Den Haag in 2007. Mijn oom stuurde mij destijds een vacature voor de Parade. Ik had die zomer niet zoveel te doen en ik dacht ik ga me gewoon aanmelden. Toen ik me aangemeld had, bleken er nog plekken vrij te zijn en ik ben direct in Den Haag begonnen als wc-jongen. Het lijkt een saaie job, maar het is echt leuk om bij de wc’s te werken! Ik hou van theater en wil graag alles zien. Bij de wc’s heb je een goed werkrooster. Het afgelopen jaar heb ik voor het eerst achter de kassa’s gewerkt. Daar moet ik echt rekenen en plannen om alles te kunnen zien. Wat haal ik qua tijd en hoeveel gelegenheid heb ik na Rotterdam om alles te kunnen zien? Speelt een voorstelling bijvoorbeeld alleen in Rotterdam, dan ga ik daar als eerste naartoe.”
Maarten is een echte theaterliefhebber en probeert tussen het werken door zoveel mogelijk voorstellingen te zien.
66 Mr. NORM EDITIE º 3
IK WIL DIT
Zijn ogen stralen wanneer hij over de Parade praat. Ik vraag hem hoe het komt dat de Parade zo’n hechte community is. “De Parade is het festival waar ik thuis ben. Elk jaar heb ik ergernissen over nieuwe collega’s die hun werk niet goed doen. Dingen waar je jezelf veel beter in vindt. Theatervoorstellingen die slecht zijn. Regen die de lol verziekt. Dat soort dingen. Toch kom ik er elke keer weer terug. Ik heb erover nagedacht, maar het is lastig te verwoorden. Er wordt vaak gezegd: ‘what happens at the Parade, stays at the Parade’. De Parade voelt als één grote familie. Vooral in Amsterdam. Amsterdam is de grootste van de vier en je bent dagen met elkaar bezig. Tuurlijk, elke dag zie je elkaar, maar
Het rooster als wc-jongen op de Parade is gunstig.
sommigen spreek je nooit. Toch hoor je erbij. Het is een veilige plek om dingen te verkloten.” Hij lacht. Ik vraag me af hoe hard je het mag verkloten op een ‘vrij’ festival. “Je kan veel maken zolang anderen er geen last van hebben. Wil je tot diep in de nacht doorgaan? Prima, maar zodra anderen er last van hebben, ben je de lul. Een blowtje roken? Geen probleem. Sta je strak van de pillen, dan heb je wel echt
een zwaar probleem.” Het blijft moeilijk voor te stellen dat op een vrij festival geen drugs gebruikt worden. Mijn vooroordelen hebben verloren. Ik laat het erbij zitten en vraag naar de vaste gewoonten op de Parade. “Goddank zijn er niet echt vaste gewoonten. Ik heb daar een schijthekel aan. Alleen bij het idee gruwel ik al.” Vol lof praat hij verder over de act die hem het meest is bijgebleven. “Rocky
Billy Road Kill is echt een begrip onder de medewerkers. Bij hun laatste voorstelling in 2012 zat de zaal vol met medewerkers. Ik ben, net als de makers, een horror fan. Ik zag daar zoveel gave stukjes in. En ook de muziek. Ik heb totaal geen verstand van muziek, maar de muziek ging tekeer…” Hij zucht en dwaalt af met zijn ogen. Het lijkt alsof hij nog in de voorstelling zit. "...het was echt te gek!” ►
IK WIL DIT
EDITIE º 3 Mr. NORM 67
68 Mr. NORM EDITIE ยบ 3
THEMA
THEMA
EDITIE ยบ 3 Mr. NORM 69
De foyer in het Rietveld Theater. Dergelijke ambiances staat Bram te wachten tijdens zijn werk in de horeca op de Parade.
Tijdens de voorstelling van Bram kon je rustig de tijd te nemen om hem te bestuderen.
Een paar dagen later spreek ik af met Bram. Bram gaat zijn zevende jaar in op de Parade. De eerste vier jaar heeft hij biertjes getapt, koffiecursussen gehad en veel wijn geproefd. De afgelopen twee jaar deed hij een performance genaamd Instinct in Café IK. “Café IK had een open podium waarvan Arthur Milder de eigenaar was. In de programmering van de Parade stond Café IK, maar Arthur bepaalde wat er bij Café IK speelde. Mijn performance is ontstaan uit maatschappelijk kritiek. Ik zag op dat moment héél veel informatieoverdracht via tekst. Alles gaat ontzettend snel. Als je door de binnenstad van Utrecht loopt, kom je om de paar meter wel iets tegen dat je zou kunnen doden. Er komt een bus aan, er hangt iets aan een gebouw of je komt een wazige persoon tegen. Het doel van Instinct is om een oase te vormen waarbij dit allemaal wegvalt. Je kon rustig de tijd nemen om de mens te bestuderen. Veel mensen hebben dat ook gedaan.” Mijn gedachten dwalen af. Hoe zou zijn performance eruit zien? 70 Mr. NORM EDITIE º 3
IK WIL DIT
Het lukt me niet om het te verbeelden. Gelukkig gaat Bram verder: “Je moet me voorstellen als een dier in de dierentuin met zwart ondergoed, sokken en schoenen.” Hij moet lachen en zegt: “Ik gaf de mensen de kans om heel erg mijn lijf te bestuderen. Door te bestuderen hoe mensen naar elkaar kijken en hoe ze naar mij kijken leer je over de dierlijkheid van de mens. In de tussentijd was ik mijn stem en mijn lijf aan het onderzoeken. Wat instinctief goed voelde. Geen tekst. Verbazingwekkend is dat kinderen mijn act veel sneller begrepen dan volwassenen. Volwassenen denken namelijk na over alles wat ze doen. Kinderen doen wat ik hun opkomt.” Terwijl Bram aan het vertellen is droomt hij weg.
"HET IS BIZAR, GAAF EN TEGELIJKERTIJD BREEKT HET JE HART."
Het is alsof ik hier niet eens meer zit. Af en toe kijkt hij op omdat ik een vraag stel maar verder is hij verzonken in zijn Paradebeleving. “De Parade is opgericht door Terts Brinkhoff. Hij behoort tot een hele hechte kerngroep waar je bijna niet tussenkomt. Daarnaast is er een grote groep mensen die heel veel komt. Bijna iedereen kent elkaar van gezicht. Wat mij blijft fascineren, is dat de Parade heel erg handwerk is. Binnen twee dagen is het opgebouwd. Het samen bouwen zorgt voor het saamhorigheidsgevoel. Hoewel het moeilijk is door te dringen in de kerngroep voelt de Parade als vakantie in een ander land. Je kan makkelijk een zomer lang niet thuis komen als je daar werkt. Slapen kan in een caravan of tent op het terrein naast de Parade, waar je ontbijt en avondeten ook gratis krijgt. Je krijgt wat geld omdat je er werkt. Verder kun je heel goedkoop lekker drinken en er is altijd iets te doen met leuke mensen. Je hoeft het terrein niet af als je daar geen zin in hebt.” ►
Maarten heeft sinds vorig jaar zijn plekje bij de toiletten verruild voor de kassa.
IK WIL DIT
EDITIE º 3 Mr. NORM 71
Het lijkt me heerlijk. Doen waar je zin in hebt en nergens over na hoeven te denken. “Maar er zit ook een nadeel aan de vrijheid”, zegt Bram, “want je hele ritme verschuift. Ook zijn de mensen heel eerlijk en vertellen ze waar het op staat. Heel confronterend om er lang te zitten. Soms kom je in de doorzak en ken je zoveel mensen die er zitten dat je even niet weet waar je moet gaan zitten. Er is geen plaats om jezelf terug te trekken. Het bizarste wat ik heb meegemaakt, is dat ik een aantal keer in no-time stapelverliefd ben geworden op iemand. Je deelt één keer een glorieus moment dat je bij elkaar in de tent ligt en de volgende dag is het helemaal kapot. Dat voelt wel heel bizar, gaaf en tegelijkertijd breekt het je hart.” “Wat de Parade zo bijzonder maakt, is het gebrek aan dingen uit een normale maatschappij. Homo’s trekken hun witte kanten sokjes aan, wat ze normaal niet zouden doen. Omdat het op de Parade gewoon niet uitmaakt. Het is normaal dat je er een beetje uitgeblust uitziet. Iedereen heeft plakkerige haren en ruikt op ten duur naar verschraald bier. Ik kan er niet echt een vinger opleggen, maar daar rondlopen heeft iets heel fijns. Er zijn veel mensen die daar doen wat ze mooi vinden en heel veel mensen die genieten van daarnaar te kijken." �
BENIEUWD NAAR MAARTENS “WC-LEVEN” OF WIL JE DE PARADE VAN 2015 BEZOEKEN?
72 Mr. NORM EDITIE º 3
IK WIL DIT
Bram voelt zich thuis op de Parade, zowel voor als achter de bar.
IK WIL DIT
EDITIE ยบ 3 Mr. NORM 73
ADVERTENTIE
REAL PENCILS REAL ARTISTS
GRAF VON FABER
Gemaakt voor educatieve doeleinden
COLUMN
De gevleugelde stedeling Tekst door Britt van de Haar
Uitkijkend vanaf de vijftiende verdieping zie ik bomen als een groene deken de bebouwing van de grote stad bedekken. Een meeuw spreidt zijn vleugels en deinst mee op de wind. Door de sterke wind komt hij amper vooruit. Wat doet die meeuw daar eigenlijk? De eerste associaties die ik heb met meeuwen zijn de zwoele warme wind die zich om je heen slaat, het lichte zand wat hoe dan ook in je schoenen belandt en het schelle en harde gekrijs van tientallen meeuwen die elkaar afmaken om een afgedankt broodje. Strand, zee, boulevard, vakantie. Wat heeft deze meeuw hier in de stad te zoeken? Naar mijn idee horen meeuwen bij het strand. De stad is al bevolkt door het volk der duiven. Toch is er een beweegreden voor deze dieren om zich in de stad te vestigen. Het zal instinct zijn, drang naar meer voedsel, of iets in die geest. De meeuw is inmiddels uit het zicht verdwenen. Misschien heeft hij besloten dat het genoeg is voor vandaag met dat gevlieg. Wat doe je eigenlijk de hele dag als meeuw? Naast een beetje vliegen en het zoeken van eten, kan ik me weinig interessante dagbestedingen bedenken voor de gevleugelde stedeling. Toch moet hij of zij de hele dag iets doen. Ik kan me niet voorstellen dat een meeuw een ‘vaste’ plek heeft ergens. Een plek om thuis te komen. Je kan als meeuw zo hoog vliegen als je wil, maar waar vlieg je aan het einde van de dag naar toe? In mijn ooghoek zie ik iets bewegen. Het is de meeuw. Hij draait z’n smoezelige hoofdje en kijkt me scherp aan. Van dichtbij ziet hij er minder gracieus uit dan ik dacht. Hij opent zijn snavel en een schel geluid ontsnapt. Hij pikt naar een paar kruimels op de grond. Even wil ik op het raam bonken om hem weg te jagen, maar ik bedenk me. “Blijf maar even fijn zitten meeuwtje,” fluister ik. “Doe maar alsof je thuis bent.” �
COLUMN
EDITIE º 3 Mr. NORM 75
STREET STYLE
Nooit meer een koelkast en vriezer kunnen gebruiken
altijd je boodschappen voor gebruik (minimaal) een uur in de vriezer hebben liggen? Tekst door Britt van de Haar
Met deze onaangename stelling gingen wij de straat op. Even pijlen hoe men over dit dilemma denkt.
76 Mr. NORM EDITIE ยบ 3
STREET STYLE
Jon, 35 jaar
“Dit vind ik geen heel groot dilemma. Ik kies voor nooit meer een koelkast of vriezer gebruiken. Ik zou niet alles uit de vriezer willen eten, dat is gewoon echt niet relaxed. Verdere argumentatie heb ik niet echt, het is gewoon een gevoel. Dat is genoeg toch?”
Daphne, 34 jaar
“Nooit meer een koelkast of vriezer. Ik heb toevallig een moestuin, dus ik ben al bezig met zelf groente verbouwen. De keuze is daarom ook niet moeilijk voor mij. Als je vers eten uit de tuin haalt, heb je helemaal geen koelkast nodig.”
Marnix, 22 jaar
“Eh... dat is een moeilijke vraag. Ik kies dan toch voor nooit meer een koelkast of vriezer gebruiken. Je wordt op een gegeven moment gek van dat koude eten. Je kan het wel opwarmen, maar dat is toch niet hetzelfde. Ik denk dat dat toch wel belangrijk is.”
Aniek, 23 jaar
“Jeetje zeg, dat is wel een hele lastige keuze. Ik ga voor de tweede: het invriezen van al mijn eten. Ik vind een koelkast wel wat hebben. Een koelkast hebben is een gewoonte, een stukje habit. Je bent eraan gewend. Het zou toch raar zijn als je er geen meer hebt.”
STREET STYLE
EDITIE º 3 Mr. NORM 77
Franco, 23 jaar
“Ik heb liever alles vers, ik kies dus voor geen koelkast meer. Ik ben niet zo’n voorstander van eten invriezen. Zelf werk ik in een restaurant, dus dan weet je al genoeg. Je leert het eten van ingevroren voedsel dan snel af. Vers is ook zoveel lekkerder.”
Judith, 27 jaar
“Suiker is killing, dus ik zou kiezen voor nooit meer suiker eten. Aan leven zonder suiker kan je wennen. Voor mij is het al vrij makkelijk, ik eet geen vlees dus dan eet je vaak ook minder suiker.”
Marijn, 27 jaar 78 Mr. NORM EDITIE º 3
Nikta, 36 jaar
“Dan zou ik nooit meer een koelkast gebruiken. Je eten is dan veel verser en uiteindelijk ook lekkerder. Anders hangt er zo’n typische vriezersmaak aan. Dat wil je toch niet? Het is ook milieuvriendelijker om die dingen niet meer te gebruiken! Maar de smaak vind ik toch wel het belangrijkste.”
“Als je je boodschappen gewoon weer mag ontdooien dan kies ik voor het behouden van m’n vriezer! Als je altijd een uurtje moet wachten, went dat. Dan verander je gewoon je lifestyle. Bij de andere keuze bederft je eten heel snel en kan je geen ijsjes bewaren!”
STREET STYLE
ADVERTENTIE
THERE ARE TWO TYPES OF FISHERMAN
Fine Bamboo Oyster Rods
Gemaakt voor educatieve doeleinden
THEMA
EDITIE ยบ 3 Mr. NORM 79
Gemaakt voor educatieve doeleinden