gültepe

gül tepe arch 310 .

ayça özgün . canan ışık . elif soylu . gizem atalık

associative addressing gültepe

https://t24.com.tr/haber/avrupanin-en-yuksek-binasi-istanbul-sapphire-acildi-istanbul-aa,130963

http://www.degisti.com/index.php/archives/7832

http://www.gazetevatan.com/elif-ergu-339082-yazar-yazisi-buyukdere-de-binalar-yaparken-gultepe-ye-arkamizi-donmedik/

https://www.haberturk.com/gundem/haber/1045866-30-saat-elektriksiz-kalmak-cildirtti

“Levent’in ortasında bir Harlem”

ahır üstü

az katlı villa

“kuyrukl

tampon alan tarla parselleme apartman kondulaşma

https://www.evrensel.net/haber/225087/istanbul-un-gobeginde-bir-koy-kagithane

https://www.emlaktasondakika.com/haber/sektorden-haberler/avm-projeleri-ile-kagithane-ve-cendere-bolgesi-canlandi/81917

http://www.hurriyet.com.

https://tr.sputniknews.com/analiz/201804271033210481-istanbul-plaza-ofis-kiralari/

sermaye podyumu

kalbur üstü

lu plazalar”

http://www.degisti.com/index.php/archives/7832

1947 Levent Çiftliği üzerinde Emlak Kredi Bankası’nın toplu konutları.

.tr/ekonomi/gultepe-luks-semtlerle-yarisiyor-15295770

http://www.arkitera.com/haber/7494/sorunlari-bitmeyen-buyukdere-caddesi

https://www.haberturk.com/ekonomi/is-yasam/haber/935237-zorluda-balik-bastan-koktu#

2

1954 yılında Beyoğlu Nazım Planı İstanbul’un Kâğıthane ilçesini etkileyen ilk plandır. 1955 yılında hazırlanan plana göre Haliçte ’ki sanayi gelişimi kısmen dondurulmuş, Topkapı, Rami ve Levent’te yeni sanayi alanları ilan edilmiştir. Bu bölgelerdeki konut artışları daha ucuz ve kontrolsüz yerleşim alanlarına yol açmıştır. 1970 yıllarda Kâğıthane içerisinde pek çok gecekondu tipi mahaller yaygınlaşmıştır. Gecekondu mahallerin artması nedeniyle ilçe içerisinde altyapı eksikleri hâkim olmuş kağıt, lastik, kömür çelik fabrikaları kurulmuştur. 2000 yılından itibaren yeni nazım planları ile Kâğıthane bölgesi ticaret ve hizmet sektörüne geçiş olarak değerlendirilmiş sanayi alanların bir kısmının yer değiştirilmesi ve yeni bir planlama süreci oluşturulmaya başlanmıştır.

Gültepe, Şişli-Mecidiyeköy-Levent aksını Sarıyer’e bağlayan ve o dönemde asfalt kaplamalı yol olması nedeniyle önemle anılan Büyükdere Caddesi’nin batısında ve eğim oranları %45’leri bulan bir alanda kurulmuştur (Koç, 1998). Gültepe Mahallesin ilk sakinleri Romanlar olurken; önce çadırlar kuran ve sonra kendilerine verilen yerlerde ev yapanların bir bölümü Kuştepe’den bir bölümü Sulukule’den gelmiştir.

1960’ların sonlarında nüfusun %34’ü Doğu Karadeniz, %21 Marmara Bölgesi, %17’si Doğu Anadolu, %16’sı Orta Anadolu doğumludur. Böylece Yahya Kemal Mahallesinin ilk yerleşimciler Romanlardır(Öztop, 1997) Başbakan Adnan Menderes “İstanbul’u 1900’lerdeki görünümünden kurtaracağız” şeklinde demeçler verir. 1950’lerin politikalarını dörtlü bir sınıflamada ele almak mümkündür. Birincisi, ekonomi politikalarında, “küçük Amerika olma” hevesinin karıştığı, “her mahallede bir milyoner yaratma” söylemiyle çevrilmiş radikal bir değişimdir. İkincisi, kırsal alandan kentlere yoğun bir göç yaratan, dolayısıyla da bir konut krizine ve kamu arazilerinde yasadışı gecekonduların yapılmasına yol açan hızlı ve plansız bir kentleşme ve endüstrileşmedir.(Akpınar, 2010)

4

“1957 yılında, İstanbul’un değişik yerlerinde bulvar nitelikli yol yapım çalışmalarına girişilmiş, yapılan istimlaklardan bir kısmına para verilmiş bir kısmına ise zaten gecekondu oldukları için para verilmemiş ev yapmak üzere yer gösterilmiştir” (Saran, 1971, s:371). Şişli-Mecidiyeköy yolu, Barbaros Bulvarı, Atatürk Bulvarı, Vatan ve Milliyet caddeleri kamulaştırmaları sonucu İstanbul Belediyesi Kağıthane Köyü ile bir protokol imzalamış, Gültepe’de bulunan hisseli yapışalma alanlarının bulunduğu bölge İstanbul Belediyesine devredilmiştir. Belediye alanı planlamış, parsellemiş ve 62.5 m2’lik parseller üzerine tek katlı binalar yapılmak üzere şehrin değişik yerlerinden yol yapımı nedeniyle evleri yıkılanlara dağıtılmıştır. (Hart,1969) 1974 yılında ulaşıma açılan 1. Boğaz köprüsü, getirdiği ulaşım kolaylığının yanı sıra, Tarihi yarımada merkezli kentin Asya yakasına sıçramasına, Kadıköy ve Kartal gibi bölgelerin yoğunlaşmasına neden olmuştur.

Köprünün yapılmasıyla, İstanbul’un metropoliten ölçekteki çevre yolu ağı tamamlanmış bulunmaktadır (Özkan, 1999). Bilgin’e göre (1998), şehri doğudan batıya doğru kat eden bu lineer çevre yolu, aynı zamanda sanayinin ve gecekondu semtlerinin iç içe geçerek, doğuya ve batıya doğru yayılmasına yön vermiş, bu semtler zamanla kuzeye doğru yayılarak, yolun kenarında kalın ve girift bir hat oluşturmuşlardır.

Kentsel mekandaki prestij sıralamaları değişmiş ve yeni merkezi iş alanı kademelenmesi ortaya çıkmıştır. Bu durum aynı zamanda kentsel fonksiyonlarda desantralizasyonu beraberinde getirmiştir.

Günümüzde mahalle içinde çöp toplayıcılığı ve hurdacılık devam etmektedir. 1980’den sonra mahalle içinde apartmanlaşmayla beraber tek katlı, bahçeli, derme çatma gecekondular yerini çok katlı apartmanlara bıraktı. Mahalle içinde cemaat ve hemşeri ilişkilerin güçlü bir şekilde geliştiğini söyleyebiliriz. 2000-2014 yılları arasında Kâğıthane dönüşüme dikkate değer bir hıza ulaştı. İmar planların dikkate anılarak mahalle halkının rızasına dayalı kentsel dönüşüm faaliyetleri başlatıldı. Yahya kemal mahallesin de fabrikalar büyük değişime uğradı. PhipsTv fabrikası yerine Metrocity, Eczacıbaşı Fabrikası yerine Kanyon alışveriş merkezleri kuruldu. (Akpınar, 2016)

mind map.

6

“Başmimar” şeklinde işaret edilen Menderes için gerçek başkent artık İstanbul’dur. 1937 Master Planı’nda güzelleştirme ve kenti açmak için etkin yol ağı kavramlarını ödünç alan Menderes kentte rahat akan bir trafik için modern bir yol ağı camilerin yenilenmesini ve kentin güzelleştirilmesini hedefler.(Akpınar, 2015)

Başbakan Adnan Menderes,

Menderes’in İstanbul’da 23 E Geniş İzahat Verdi ve İstanb and Hürriyet, 24 Eylül 1956 İstanbul’un ilk Master planı, Henri Prost, 1937(Kaynak: C. Bilsel, İ. Akpınar, S. Yerasimos, P. Pinon,“Documentation and Inventory on Henri Prost’sPlanning Work in Istanbul”, uluslararası araştırmaprojesi, PIA programı, Tübitak-Egide, 2010)

1900

1950

*Londra Asfaltı (E5) açıldı. *Haliç ve çevresinde planlanan sanayinin Kağıthane’ye kayışı *Hava gazı fabrikasının kağıthaneye taşınması. *parsellere bölünen tarlalar düzensiz ve plansız yerleşim.

*çadır yerleşke. göç. balkan ve roman aileler. *1937 Prost Planı.

1955 6-7 Eylül Olayları

http://www.deg

*1973 bo 1960 Darbe

1939-1945 II. Dünya savaşı

1971 Dar

http://www.degisti.com/index.php/archives/7832

* Levent mahallesi ilk konutlar

gecekondu.

*1960 Maslak-Levent ha

1965, 775 Sayılı “Gecekondu Yasası”

1957 yılına dek tek bir evin dahi bulunmadığı bölge; fundalık, hayvanların otlak yeri idi.

(Parmaksız, 2014)

1950-1983 dönemi, ‘içe patlama’ olarak nitelendirilen bir dönemdir. 1963’de bölgesel planlamaya geçilir. Birinci Boğaz Köprüsü, çevreyolunun kuzeyi ve iç hareketlilik, ulaşım ağlarının gelişimi ve beraberindeki aşırı göç-nüfus; gecekonduların, enformel iskanın oluşumu ve gelişimi gözlenir.

(Akpınar, 2010)

1954, Beyoğlu Nazım İmar Planı

fundalık.

1954 yılında Beyoğlu Nazım Planı İstanbul’un Kâğıthane ilçesini etkileyen ilk plandır. 1955 yılında hazırlanan plana göre Haliçte ’ki sanayi gelişimi kısmen dondurulmuş, Topkapı, Rami ve Levent’te yeni sanayi alanları ilan edilmiştir. (Akpınar, 2016) 1945 Levent-Gültepe hava fotoğrafı

1950-1960 DP Menderes Dönemi

1965-1970 DSP Demirel Dönemi

2000 yılından itibaren yeni nazım planları ile Kâğıthane bölgesi ticaret ve hizmet sektörüne geçiş olarak değerlendirilmiş sanayi alanların bir kısmının yer değiştirilmesi ve yeni bir planlama süreci oluşturulmaya başlanmıştır. 1950-2000 yılları arasında Kağıthane saçaklanma biçimde gelişen sanayiler, geniş sanayi arazilere sahip oluşu nedeniyle bölgenin hızlı göç alması bu düzensiz gelişmeyi kontrol altına almaya çalışan planlama süreçleri ile, yeni kentsel yatırım ve hizmet sektörü için bir cazibe alanına gelmektedir.

(Akpınar, 2016)

, “kenti 1900’lerin görünümündenkurtaracaklarını” vadeder.

Eylül 1956 tarihli basın toplantısı; “Sayın Başbakan Basına bul’un İmar ve Kalkınma Prensiplerini izah etti” Cumhuriyet 6; Belediyeler Dergisi, 132, Ekim 1956, s. 644-645.

2000

gisti.com/index.php/archives/4219

1999 Depremi

1982 Levent-Gültepe hava fotoğrafı

1983-1988 ANAP Özal Dönemi

1994, 4046 Sayılı “Özelleştirme Kanunu”

1984, 3030 Sayılı “Belediye Kanunu”

1980 lere doğru giderek orta sınıfın ihtiyacına yönelen müteahhitler eliyle üretilmiş mekanlar, gecekonduların karşıt kutbunu oluşturmuştur. Tüketim ekonomisi yapılaşma üzerinde hakimiyet kurmuştur. Küresel neoliberal politikaların açtığı fırsat alanlarında faaliyet gösteren büyük şirketlerin büyük ölçekli iş ve alışveriş merkezleri ile konut projeleri mekansal üretimin yeni biçimini oluşturmaktadır. (Keyder, 2000) 1983, 3086 - 2981 Sayılı “Gecekondu Af Kanunu”

1982, 2634 Sayılı “Turizmi Teşvik Kanunu”

attı.

http://www.piramit-ltd.com/tr/haberler/ozdilekpark-istanbul-avm-acildi

2001-2002 Ekonomik Kriz

*2000 Taksim - 4. Levent Metro Hattı hizmete açıldı.

2008 Küresel Mali Buhran *2009 M2 Hattı’nın kuzey etabında Atatürk Oto Sanayi, güneyinde ise Şişhane uzatmaları hizmet vermeye başladı.

*2000 yılı sonrası Maslak Plazalar bölgesi ile iş merkezlerinin daha da Kuzeye *Zincirlikuyu-Söğütlüçeşme Metrobüs çekilmesi ile Levent bölgesi “mixed use” hattı kullanıma açıldı. işlevini üstlenmiş, sonraki yıllarda AVM, hotel, rezidans işlevli yapılar için bir çekim noktası haline gelmiştir.

plazalar. *1990-2000 arası Yapı Kredi, Sabancı Center, Spring Giz, İş Bankası ikiz kuleleri, HSBC bankası gibi yapılar Büyükdere caddesi üzerine konuşlanarak kent merkezinin Kuzeye doğru çekiminde büyük rol oynamıştır.

*Büyükdere Caddesi, yoğun akışıyla transit bir

yol olma özelliğini yeni yapılan AVM’lerle kaybetmeye başlamıştır. AVM’lerin artan kamusal fonksiyonları burada diğer taraftaki konut bölgesine hizmet veren sürekli bir insan sirkülasyonunu doğurmuş ve bu durum yolun iki tarafının birleştirilmesini zorunlu hale getirmiştir.

2014 Levent-Gültepe hava fotoğrafı

2002AKP Erdoğan Dönemi

2018, 3194 Sayılı “İmar Barışı”

oğaziçi köprüsünün açılışı *1980 “Metropolitan Nazım Planı” rbe 1980 Darbe *1988 FSM köprüsünün açılışı

8

Biblio.

Akpınar, İ.E. (2016) “Küreselleşmenin Kentleşme Etkisi: Kâğıthane’nin Sosyo- Mekânsal Değişimi”, Journal of International Management, Educational and Economics Perspectives 4, s. 55–68, Akpınar, İ., (2015) “Menderes imar hareketleri Türkleştirme politikalarının bir parçası mıydı?”, Arrademento Mimarlık, No. 290, s. 85-90, Akpınar, İ., (2010) “Osmanlı Başkentinden Küreselleşen İstanbul’a: Mimarlık ve Kent 1910-2010”, III. İstanbul Sempozyumu, Osmanlı Bankası Müzesi Arşivi Yayınları, İstanbul Bilgin, İ., (1998) “Modernleşmenin ve Toplumsal Hareketliliğin Yörüngesinde Cumhuriyetin İmarı”, 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul, 472-490.

Hart, C.W.M., (1969) “Zeytinburnu Gecekondu Bölgesi”, İstanbul Ticaret Odası Yayını, İstanbul

FOTO

Keyder, Ç. (2000) Enformel Konut Piyasasından Küresel Konut Piyasasına. Çağlar Keyder (Der.) içinde İstanbul: Küresel ile Yerel Arasında. İstanbul: Metis Yayınları. s.171-175, Koç, E., (1998) “Planlara ve Düzenleyici Kurallara Uygun Olmayan Yapılaşma Alanlarının Dönüşüm Sürecinde Planlamanın Etkinliği, Gültepe Örneği”, Yıldız Teknik Üniversitesi Köken, E., (2008) “Processes And Strategıes Of New Central Busıness Dıstrıct Development And Publıc Space Patterns: Levent- Büyükdere Avenue” Osmay, S. (1998) “75 Yılda Değişen Kent ve İstanbul”, 1923‘ten bugüne Kent Merkezlerinin Dönüşümü, Tarih Vakfı Yayınları Özkan, İ. (2006) “İstanbul Metropoliten Alanında uygulanan konut politikaları ve Levent bölgesine etkilerinin irdelenmesi”, Master Thesis, YTÜ Institute of Science Öztop, N., (1997) Gültepe Çeliktepe Gecekondu Sahasının Beşeri ve İktisadi Etüdü. Mezuniyet tezi. İstanbul, s.15, Saran, N., (1971) “İstanbul’da Gecekondu Problemi”, Türkiye Coğrafi ve Sosyal Araştırmalar Vakfı, Çağlayan Matbaası, İstanbul, s.44, Parmaksız, P.M.Y., (2014) “Ars Memorıa’dan Postmnemonik Topluma Levent-Gültepe’de Kayıp Zamanın İzinde”, Hacettepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Kültürel Çalışmalar Dergisi, s. 34-56,

“Yahya Kemal’e 62 63 inşaatlar yapılmış herke diktiler. Elektrik direğe muazzam bir lamba ta latıyordu. Okula bile verilmiyordu. Su da ayrı bakamazdın. Bütün Gültepe’ye oradan su veril Cayma, 1928,Kastamonu)

“Fabrika yeriydi burası. Salyangoz ve şişe fabr kaldırdılar0. Fabrikalara topladıkları malzeme Galatasaray Spor kompleksi yaptılar”. ( Cemil

O

es fenerle mumla yaşardı. Harmantepe’ye çok yüksek direk aktılar. Elektrik vermiyor. O lamba bütün her yeri aydındert. Topraktan çıkan su, altına beton at ya. İçilen suya lirdi. 1990’lı yıllarda su her yere verilmeye başlandı”.(Şefket

rikaları vardı. Demir çekme fabrikaları vardı. Yavaş yavaş eleri satıyorlardı.( çöp döküm yerleri) Seyrantepe’ de vardı.

Akmaca, 1956 Bursa) (Akpınar, 2016)

ekşi köşe gültepe

…cadde için bu kadar yeter herhalde. semtin yüzünü anlattım, biraz da hayatından bahsedeyim. yalnız bu tamamen annemden, babamdan ve abimden dinlediklerime dayanıyor, yalanım varsa yüzüme vurmaktan çekinmeyin ama beni de suçlamayın. gültepe eskiden yemyeşil ve ıpıssız bir yermiş, çingene obası kurmak için ideal bölgeymiş yani. dolayısıyla gültepe’nin ilk sahipleri çingenelerdir diyebilirim, ama şimdiki gibi değil, göçebelermiş. sonraları devlet baskısıyla oba kurdukları toprakları yurt bellemişler, ya da belleyememişler ya neyse. gültepe’nin şimdiki merkezi sayılan telsizler mahallesi’nin –belediye binası, merkez camii, karakol; hepsi bu mahallenin karşısında, cadde üstündedir- temellerini atmışlar. sonra anadolu’dan gelen göçlerle, iş yerlerine de yakın olan gültepe kalabalık bir varoş olmaya doğru yol almaya koyulmuş. babam 66 civarında gelmiş, annem 65 sanıyorum. onlar geldiklerinde hâlâ gültepe’nin merkezinde boşluklar varmış, devletin ilgilenmediği ve toprağından saymadığı bu bölgelere arazi mafyası hükmetmeye başlamış. hatta ilk evimizi de bu adamlardan birinden almışız, tek odalı ve tek katlı bir gecekondu, tıpkı etraftaki bütün evler gibi. elektrik tabii ki yok, su için çeliktepe yokuşunun sonundaki çeşmeye gidilirmiş. ama gitmek için önce dereyi aşmak gerek, lağıma ve kokuya aldırmaksızın. hangi dereyi mi? islah edilmeden önce ortabayır civarından kaynaklanan dutluk deresi varmış, hatta dutluk camii vardır, orada bir de kuran kursu vardı bir zamanlar, on beş gün ziyaret edip kaçtığım. işte o caminin az ötesinden doğup bütün lağımı alarak aşağıya, kağıthane’ye doğru inermiş. bacadibi’nin lağımının nereye gittiğine gelince: hiçbir yere, oralar dutlukmuş çünkü… (bkz: kofilin) bir tarafta plazaları, o plazalarda çalışan penguenleri, diğer tarafta mahalleleri, gecekonduları ve esnafıyla leventin orta yerinde bir harlem, bir bronx tadındaki semtimiz... ama o civarda çalışan biri olarak, gültepenin esnaf lokantalarını leventin fusion cafelerine tercih ederim, kim ne derse desin. (bkz: mahpeyker) işyerlerine yakınlığı ile en üst fiyat performans oranına sahip olan yer. özellikle nef, loft gibi rezidanslarda yada yeni yapılan şık, otoparklı binaların birinde, beşiktaş, levent, etiler gibi merkezlerin aynı şartlara sahip dairelerin yaklaşık %30 altında kiralık yerler mevcuttur. evet, mahalle açısından çok da elit bir yer sayılmaz ancak, araban var ise ve binadan alış veriş dışında mahalle içinde çok fazla vakit geçirmeyi düşünmüyorsan, oturulacak akıllı merkezlerden başında gelir. tavsiye ederim. (bkz: elden2as)

levent

ayrica hangisinin hangisi oldugu durmadan birbirine karisan pek cok gazeteciler sitesi, basin sitesi falan barindirir icinde. son 10 yilda durmadan artan alisveris merkezlerinin ve gokdelenlerin bile huzuru ve sessizligi bozamadigi, metronun ilk acildigi zamanda bile iki metro istasyonuna sahip olmasiyla (bkz: 4. levent) (bkz: 1. levent) istanbul’un tam ortasindaki stratejik konumunu guclendirmis olan dogup buyudugum yer. ( bkz: scissorhands ) onun dışında bu kadar gökdelenin arasında hala yeşillik içinde sessiz sakin olmasıyla dumur etmiş olan mahalledir. hemen karşı tarafında gültepe, ortabayır, çeliktepe gibi kağıthane’nin mahalleleri bulunur. (bkz: tziras dream)

çeliktepe

gültepe’nin yavrusu niteliğindedir.. bunun da en büyük nedeni ortasından geçen caddenin kısalığı.. daha az keşmekeş, daha az stres.. (bkz: kafa koparan manyak)

10

Kentsel Tasarıma Giriş . Mart 2019