test okul fizik 10 sınıf

Page 1

10. SINIF

DERS ANLATIM REHBERI FIZIK

ürün adı

10. Sınıf Fizik Ders Anlatım Rehberi

OK00-10.02DER06

978-605-2000-28-1

Ömer Öztel

Sümeyra Bakır - Cahit Bardakçı - Mustafa Elmasdere

TestOkul Dizgi Servisi

Kısmet Gül Albayrak

Osman Burak Kahveci - Kübra Yücel

Özge Burhan

Nilgün Aydoğan

Aykut Matbaası / Firuzköy Mah. Mezarlık Üstü Cad. No: 24 / 26

A Blok Avcılar / İST. tlf: 0 212 428 52 74 - 428 54 26 0 212 275 00 35 www.testokul.com / destek@testokul.com

Gülbahar Mah. Cemal Sururi Sok. No:15 / E Halim Meriç İş Merkezi Kat: 9 Mecidiyeköy / İST.

Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’na göre her hakkı Ek

sen Yayıncılık ve Eğitim Malz. San. Tic. AŞ’ye aittir. Eksen

Yayıncılık’ın yazılı izni olmaksızın, kitabın herhangi bir şekilde kısmen veya tamamen çoğaltılması, basım ve yayımı hâlinde gerekli yasal mevzuat uygulanır.

2 KÜNYE
ürün no isbn yazar
katkıda bulunanlar dizgi-mizanpaj grafik tasarım dijital içerik editör yayın yönetmeni baskı iletişim Copyright ©

MERHABA

Sevgili Öğrenciler, Her gün birçok farklı dersle karşı karşıya kalıp hepsinden notlar tutan, bu sıra da dersi ve öğretmeni takip edip konuyu iyice anlamaya uğraşan, sonrasında ise tekrar etmek için çaba sarf eden sizlere işinizi çok kolaylaştıracak yeni bir ürün sunuyoruz: Fizik Ders Anlatım Rehberi.

Ders Anlatım Rehberi, adı üstünde, size dersi öğrenme süreciniz boyunca rehber lik yapacak. Nasıl mı?

Öğretmeniniz akıllı tahtada ders anlatıyor, siz de not tutuyorsunuz ama “Ders Anlatım Rehberi” sizi yönlendiriyor hangi notları tutacağınız hususunda. Temel mantığı bu. Böylelikle uzun uzun yazıp hem yorulmamış hem de yazarken konu nun önemli noktalarını kaçırmamış oluyorsunuz.

Öncelikle her bir ünitede neler öğreneceğinizi, hangi konularla karşı karşıya ka lacağınızı gösteriyoruz ünitelerin ilk sayfasında. Bu sayede derse bir ön hazırlık sağlanmış oluyor. Sonra küçük alt başlıklara ayrılmış şekilde konuları öğrenmeye başlıyorsunuz. Çözümlü örnekler ve etkinliklerle size anlatılanlar somutlaşıp zih ninize yerleşiyor. Ayrıca konunun önemli noktalarını, konuyla ilgili daha ayrıntılı ve ilginç bilgileri renkli bölümlerle size sunuyor Ders Anlatım Rehberi. Kare kod ları kullanarak anlatımlardaki boşluklara, örneklerin ve etkinliklerin cevaplarına ulaşıyorsunuz.

Ders Anlatım Rehberi, akıllı tahtada, konunun kavranmasına ve iyice anlaşılması na yardım edecek görsel ögeler ve videolar içeriyor.

Konu anlatımını pekiştirmeye yönelik çok sayıda etkinlik bulacaksınız bu kitapta. Bu etkinlikler hem yoğun konu anlatımına boğulmamanızı, soluk almanızı sağla yacak hem de size anlatılanları daha iyi kavramanıza yardımcı olacak.

Konu anlatımının sonunda, gerekli yerlerde sorular yer alıyor testler hâlinde. Bunlar, hem konunun tam öğrenilmesini sağlıyor hem de istenirse tekrar ve ödev amaçlı kullanılabiliyor.

Size düşen anlatım rehberinizin yönlendirmelerine uymak ve kararlı adımlarla hedefe yürümek.

Güzel ve başarılı bir gelecek sizleri bekliyor...

3

DERS ANLATIM REHBERİ KULLANIM İPUÇLARI

Konu Başlığı

Ünite içindeki her bir bölü mü bu başlıkla ayırdık.

Bazı yerleri boş bırakılmış (pembe yazılı) anlatımlarla konuya sağlam bir temel atmanızı istedik.

Not Alanı

Öğretmenin ayrıca belirtmek istediği önemli gördüğü her şeyi yazabil meniz için bu bölümü ayırdık.

Konuyu kavramaya yönelik sorulara, uygulamalara bol miktarda yer verdik.

Bir sayfadan akıllı tahtaya yansıtılan ilk slaytı burada numaralandırdık. Kitaptaki örnek soruların çözümle rini ve etkinliklerin cevaplarına bu karekodlarla ulaşmanızı sağ ladık.

4

DERS ANLATIM REHBERİ KULLANIM İPUÇLARI

Mor zeminli bu bölümü Fen Lisesi müfredatına göre hazırladık.

Çoktan seçmeli soruları da unutmadık elbette.Konu Değerlendirme Testi

Anahtar Bilgi

Konuyla ilgili önemli noktaları bu alanda size sunduk.

5

1. ÜNİTE ELEKTRİK VE MANYETİZMA

Potansiyel

İlişkisi (Ohm Kanunu)

Manyetik

2. ÜNİTE BASINÇ VE KALDIRMA KUVVETİ

6 İÇİNDEKİLER Bölüm 1: Elektrik Akımı 10 Bölüm 2: Direnç ve
Fark 11 Bölüm 3: Gerilim-Akım
............................................ 14 Bölüm 4: Dirençlerin Bağlanması ................................................................. 18 Bölüm 5: Üreteçlerin Bağlanması ................................................................. 29 Bölüm 6: Elektriksel Güç ve Enerji ................................................................ 33 Bölüm 7: Lambalı Devreler ........................................................................... 38 Bölüm 8: Mıknatıslar ..................................................................................... 42 Bölüm 9: Akımın
Etkileri .............................................................. 46
Bölüm 1: Katılarda Basınç 52 Bölüm 4: Durgun Sıvılarda Basınç ................................................................ 58 Bölüm 5: Gazların Basıncı ............................................................................. 68 Bölüm 6: Kaldırma Kuvveti 74

3. ÜNİTE DALGALAR

Bölüm

Bölüm

Bölüm

Bölüm

Bölüm

Dalga ve Dalga Hareketinin Temel Değişkenleri

Dalgaların Titreşim Doğrultusuna Göre Sınıflandırılması

Yay Dalgaları

Su Dalgaları

Ses Dalgaları

Deprem Dalgaları

4. ÜNİTE OPTİK

Bölüm

Bölüm

Bölüm

Aydınlanma

Gölge..............................................................................................

Yansıması

Düzlem Aynalar

Küresel Aynalar

Küresel Aynalarda Görüntü

Bölüm

Bölüm

Kırılması

Sınır Açısı ve Tam Yansıma

7
1:
................................................................................... 120
2:
123
3: Işığın
130 Bölüm 4:
133 Bölüm 5:
141 Bölüm 6:
145
7: Işığın
149
8:
............................................................ 152 Bölüm 9: Mercekler ....................................................................................... 158 Bölüm 10: Prizmalar 162 Bölüm 11: Renkler 163
1:
86
2:
91
3:
.................................................................................. 94
4:
................................................................................... 103
5:
112 Bölüm 6:
116
8

Bölüm

Bölüm

ELEKTRİK VE MANYETİZMA

Elektrik Akımı

Direnç ve Potansiyel Fark

Gerilim-Akım İlişkisi (Ohm Kanunu)

Değerlendirme Testi

Bölüm

Dirençlerin Bağlanması

Konu Değerlendirme Testi

Değerlendirme Testi

Bölüm

Bölüm

Bölüm

Bölüm

Bölüm

Bağlanması

Değerlendirme Testi

Güç ve Enerji

Değerlendirme Testi

Devreler

Konu Değerlendirme Testi

Manyetik

Değerlendirme Testi

1. ÜNİTE
9
1:
............................................................. 10
2:
.......................................... 11 Bölüm 3:
.......................... 14 Konu
- 1 16
4:
............................................... 18
- 2 25 Konu
- 3 27
5: Üreteçlerin
............................................... 29 Konu
- 4 32
6: Elektriksel
............................................. 33 Konu
- 5 ............................................ 36
7: Lambalı
......................................................... 38
- 6 40
8: Mıknatıslar ................................................................... 42
9: Akımın
Etkileri ............................................ 46 Konu
- 7 48 1

ELEKTRİK AKIMI

➜ İletken bir telin kesitinden birim zamanda geçen yük miktarına denir.

➜ Elektrik akımı i harfi ile gösterilir ve birimi amperdir.

➜ Elektrik akımı ampermetre ile ölçülür. kablo +

II

➜ Şekildeki kabloda elektronlar ( – yükler) hareket eder.

➜ Elektronların oluşturduğu elektrik akımı . + pil

akım yönü akım yönü elektronların hareket yönü elektronların hareket yönü

➜ Kablonun kesitinden n tane elektron geçerse bu elektronların taşıdığı elektrik yükü kadardır.

➜ Bir iletkenin kesitinden t sürede q kadar yük ge çerse bu yük hareketinin oluşturduğu elektrik akı mı, bağıntısı ile hesaplanır.

➜ İletkenliği katılarda sadece sağlar.

➜ İletkenliği sıvılarda sağlar.

➜ İletkenliği gazlarda ile sağlar.

Elektrik akımının yönü bir kabuldür. Buna göre, akı mın yönü (+) yüklerin hareket yönü ya da (–) yüklerin hareket yönünün tersi olarak kabul edilmiştir.

Örnek 1

Bir iletkenin kesitinden 10 saniyede 30 coulomb yük geçiyor.

Bu yük geçişinden dolayı oluşan akım kaç amperdir?

Çözüm 1

Örnek 2

Bir iletkenin kesitinden 2 saniyede 1018 tane elektron geçiyor.

Buna göre, iletkende oluşan akım şiddeti kaç A’dır? (1 tane elektronun yükü = 1,6 10–19 C’dur.)

Çözüm 2

Elektrik akımını ölçen aletlere ampermetre denir. İdeal bir ampermetrenin iç direnci yaklaşık sıfırdır. Ampermetre, üzerinden geçen akımı ölçmek istedi ğimiz devre elemanına seri olarak bağlanır. Amper metre kapalı anahtar gibi düşünülür.

10 2 4481 1
I•

DİRENÇ VE POTANSİYEL FARK

Direnç

➜ Bir iletkenin, üzerinden geçen elektrik akımına (elektronların hareketine) karşı oluşturduğu zorlu ğa denir.

➜ Direnç R harfi ile gösterilir ve birimi ohm (Ω) dur. R

Örnek 3

Aynı maddeden yapılmış şekildeki K, L tellerinin dirençlerinin oranı, RK RL kaçtır?

3

➜ Değiştirilebilir dirence III i +–

denir.

➜ Şekildeki elektrik devresinde reostanın sürgüsü I yönünde çe kilirse direnç

➜ Şekildeki elektrik devresinde reostanın sürgüsü II yönünde çekilirse direnç

Bir İletkenin Direnci

L S

➜ Şekildeki iletken telin direnci, uzunluğu (L) ile orantılıdır.

➜ Şekildeki iletken telin direnci, kesit alanı (S) ile orantılıdır.

➜ Bir iletkenin birim hacminin gösterdiği dirence denir. Öz direnç ρ harfi ile gösterilir ve birimi Ω.m’dir.

➜ Şekildeki telin direnci öz direnci ile orantılıdır.

Buna göre, öz direnci ρ, kesit alanı S ve uzunluğu L olan bir iletkenin direnci, bağıntısı ile hesaplanır.

Örnek 4

Şekildeki silindir biçimli tellerin aynı sıcaklıkta direnç leri eşittir.

göre, yapıldıkları maddelerin öz dirençlerinin

oranı kaçtır?

4

11 7 4482
L l 2S K 2l S
Çözüm
Y 2r 2l X l r Buna
ρX ρY
Çözüm
2

Örnek 5

Direnci R olan iletken bir tel tam ortasından ikiye katlanıp uç kısımları birleştiriliyor. Buna göre, telin iki ucu arasındaki direnç kaç R olur?

Çözüm 5

Bir İletkenin Direncinin Sıcaklığa Bağlı Değişimi

Bir iletkenin öz direnci sıcaklıkla yaklaşık olarak doğ rusal .Yani bir iletkenin sıcaklığı artı rıldığında direnci de artar.

Bu değişim ρ = ρ0[1 + a(T T0)] bağıntısıyla ifade edilir. Bağıntıda, ρ: herhangi bir sıcaklıktaki öz direnç, ρ0: (T0 = 20° C) sıcaklıktaki öz direnç, a: öz direncin sıcaklık katsayısıdır.

Bakır gibi metaller için öz direncin sıcaklığa bağlı gra fiği şekildeki gibidir.

Örnek 6

Şekildeki iletkenin KL uçları arasındaki direnç RKL, MN uçları arasındaki direnç RMN’dir.

K L

2a a

3a

M N

Buna göre, RKL RMN oranı kaçtır?

Çözüm 6

Örnek 7

Şekildeki elektrik devresinde anahtar kapatıldığında lamba ışık veriyor.

lamba Lambanın ışık verme sürecinde bakır telin direnci ve lamba parlaklığı için ne söylenebilir?

Çözüm 7

bakır +-

4481 12
T0 ρ
11

Örnek 8

Uzunluğu 200 m olan iletken bir telin kesit alanı 0,5 mm2 dir.

Bu telin 20 °C sıcaklıktaki direnci 8 Ω olduğuna göre, telin bu sıcaklıktaki öz direnci kaç Ω  m'dir?

Çözüm 8

➜ Yarı iletkenlerin direnci sıcaklık arttıkça azalır. Si lisyum, Germenyum gibi saf bir yarı iletken için öz direncin sıcaklığa bağlı değişimini gösteren grafik aşağıdaki gibidir.

Potansiyel Fark (Gerilim)

Bir sistemin durumundan kaynaklanan, depolanmış ve kullanıma hazır enerjiye enerji denir.

Bu ünitede sıkça kullanacağımız potansiyel kelime si ise potansiyel enerjinin bir göstergesidir.

Potansiyel fark V harfi ile gösterilir ve birimi volt‘tur.

Bir elektrik devresinde potansiyel fark oluşturan aletlere denir.

Bir üreteç üzerinde elektrik akımının yönü (–) ku tuptan, (+) kutba doğru gösterilir. akımın yönüakımın yönü

İki nokta arasındaki potansiyel farkını ölçen aletle re denir.

İdeal bir voltmetrenin iç direnci çok büyüktür. Üze rinden akım geçmediği varsayılır. Bunun için, iki ucu arasındaki potansiyel farkını ölçmek istediği miz devre elemanına paralel olarak bağlanır. Volt metre açık anahtar gibi düşünülür.

➜ Bir takım metal ve bileşikler için direnç, kritik sıcaklık denilen belli bir TC sıcaklığının altında sıfıra gider. Bu maddeler süper iletken olarak bilinir. Bir süper iletkenin direnç-sıcaklık grafiği TC'nin üzerindeki sıcaklıklarda normal bir meta linki gibidir. Sıcaklık TC'ye eşit olduğunda ya da onun altına düştüğünde öz direnç birden sıfıra gider.

Direnç

TC

Sıcaklık

oluşturduğu basınç farkı

İletken kabloya Borudan akan

Potansiyel farkına

Elektrik akımına

13 15 4484
T ρ
O
+ + +–+ ➜
+–+ ➜
boru motor vana Şekildeki düzenekte; Motor → Üretece Motorun
Boru →
su →
Vana → Anahtara benzetilebilir.

GERİLİM-AKIM İLİŞKİSİ (OHM KANUNU)

V

Ri A

Şekildeki direnç üzerinden i akımı geçiyor. Akım şiddeti değiştirildiğinde direncin uçları arasında oluşan potan siyel farkının akım şiddetine bağlı grafiği şekildeki gibi olur.

Potansiyel farkı 2V i 2i

V 0

Buna göre,

Akım şiddeti

Örnek 9

Bir iletkenin iki ucu arasındaki potansiyel farkının, iletkenden geçen akım şiddetine bağlı grafiği şekildeki gibidir.

Potansiyel farkı (V)

➜ Grafiğin eğimi sabit olup değeri, Eğim = V i = 2V 2i

➜ Bu grafiğin eğimi dirence eşittir.

O hâlde; ya da Birimler: V: volt, i: amper, R: ohm (Ω)

➜ Bir iletkenin iki ucu arasındaki potansiyel farkının, iletkenden geçen akıma oranı sabit olup, bu sabit değer iletkenin direncine eşittir. Buna denir.

➜ Buna göre, bir elektrik devresinde potansiyel fark, akım ve direnç arasındaki eşitlik Ohm kanunu ile hesaplanır.

8

16 0 Akım şiddeti (A)

24

Bu iletkenin direnci kaç ohmdur?

Çözüm 9

Örnek 10

Şekildeki devre parçasında voltmetrenin gösterdiği değer 12 volt'tur.

A

V R = 4 Ω

Buna göre, ampermetrenin gösterdiği değer kaç am perdir?

Çözüm 10

14 19 4485
3

Örnek 11

Şekildeki X, Y, Z dirençlerinden sırasıyla i, 2i, 3i şidde tinde elektrik akımı geçmektedir.

Çözüm 12

2i 3i

Y Z 3R 2R R

Bu dirençlerin uçları arasındaki potansiyel farkları VX, VY, VZ arasındaki ilişki nedir?

Çözüm 11

Örnek 12

Bir üreteç ve K, L, M, N ampulleri kullanılarak kurulan şekildeki devrede bütün ampuller ışık vermektedir.

Aylin, bazı ölçümler yapmak için devrede I, II, III, IV ile gösterilen her bir noktaya, uygun olup olmadığına bakmaksızın ampermetre veya voltmetreden birini ölçüm aracı olarak bağlıyor.

II

Örnek 13

Uzunlukları sırasıyla L, L, 2L; kalınlıkları da S, 2S, 2S olan demirden yapılmış silindirik teller özdeş pillere şekildeki gibi bağlanmıştır.

devrelerdeki i1, i2, i3 akım şiddetleri arasındaki ilişki nedir?

Çözüm 13

L K

M I

III N IV

Ölçüm araçları şekildeki gibi bağlandıktan sonra K, M, N ampullerinin ışık vermeye devam ettiği, L'nin ise ar tık ışık vermediği gözleniyor. Buna göre Aylin I, II, III, IV noktalarına sırasıyla hangi ölçüm araçlarını bağlamış olabilir?

15 22 4486
i
X
+–
V L L 2L i1 i2 i3 S 2S 2S +–V +–V +–Bu

Konu Değerlendirme Testi - 1

1. Bir iletkenin kesitinden 1,2 s içinde 3 . 1019 tane elektron geçiyor.

Buna göre, iletkendeki elektrik akımı kaç A’dır? (qe = 1,6.10–19 C)

A) 8 B) 4 C) 2 D) 0,4 E) 0,8

2. Şekildeki deşarj tüpünde 2 saniyede ok önünde 0,8 C'lik yük geçiyor. ok 0,8 C

Yük taşıyıcılar sadece elektron olduğuna göre, I. Oluşan elektrik akımının şiddeti 0,4 A'dır. II. Elektronlar ok yönünde hareket etmiştir. III. Elektrik akımı ok yönündedir.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve III

3. Öz direnç, boy ve kesit alanı değerleri tablodaki gibi olan K, L, M iletken tellerinin dirençleri sıra sıyla RK, RL, RM’dir.

Öz direnci Boyu Kesit alanı

Buna göre RK, RL, RM arasındaki ilişki nedir?

RK > RL = RM B) RK = RL > RM

RL = RM > RK

RM > RL = RK

RM = RL = RK

direnci

16 25
K ρ 2l 2S L2ρ l 2S M2ρ 2l S
A)
C)
D)
E)
4. Öz dirençleri sırasıyla 2ρ, ρ olan şekildeki X, Y tel lerinin dirençleri eşittir. X Y 2l lY 3r 2r Buna göre, Y telinin uzunluğu lY, kaç l’dir? A) 9 4 B) 3 C) 9 2 D) 6 E) 9 5. Şekil I'deki iletken telin
100 Ω'dur. Şekil I Şekil II 100 cm 20 cm Bu telin 20 cm'lik kısmı kesilip Şekil II'deki gibi alt tarafına eklenirse direnci kaç Ω olur? A) 60 B) 70 C) 80 D) 90 E) 100 6. X, Y, Z tellerinin uçları arasındaki potansiyel fark larının dirençlerden geçen akım şiddetlerine bağlı grafikleri şekildeki gibi oluyor. Potansiyel fark Akım 2ii0 2V V XY Z Buna göre X, Y, Z'nin dirençleri RX, RY, RZ arasın daki ilişki nedir? A) RX > RY > RZ B) RX > RZ > RY C) RY > RZ > RX D) RZ > RX > RY E) RZ > RY > RX

7. İletken, silindirik bir telin uçları arasındaki po tansiyel farkının, iletkenden geçen akıma bağlı grafiği şekildeki gibidir.

Potansiyel fark (V)

8

Akım (A)20

Bu iletken tel tam ortasında kesilip uçları birleşti rilirse iki ucu arasındaki direnc kaç ohm olur? A) 1 B) 2 C) 4 D) 8 E) 16

10. Şekildeki elektrik devresinde üretecin gerilimi 30 volt, direnç ise 10

’dur.

Buna göre K - L, L - M ve M - N noktaları arasın daki potansiyel farklar aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?

- L (V) L - M (V) M - N (V)

0

30 0 C) 10 30 0 D) 10 10 30 E) 30 30

R R RRi1 i2 i3

8. Şekildeki elektrik devrelerinden geçen elektrik akımlarının şiddetleri i1, i2, i3 tür. V 2V 2V

Buna göre, i1, i2, i3 arasındaki ilişki nedir? A) i1 = i2 = i3 B) i1 = i2 > i3 C) i2 > i3 = i1 D) i3 = i2 > i1 E) i3 = i1 > i2

11. Şekildeki elektrik devrelerinde A1, A2 ampermet relerinden geçen elektrik akımları i1, i2 dir.

Demir 2SS A1

9. Aynı maddeden yapılmış silindirik X, Y iletken tel lerinin uçları arasındaki potansiyel farkının akıma bağlı grafikleri şekildeki gibidir. Potansiyel fark

V X Y

Akım 2ii0

Teller aynı kalınlıkta olduğuna göre uzunlukları nın oranı, LX LY kaçtır?

A) 1 4 B) 1 2 C) 1 D) 2 E) 4

Buna göre, i1 i2 kaçtır?

1 4 B) 1 2 C) 1 D) 2 E) 4

12. Şekildeki kabloların kesitlerinden sırasıyla t, t, 2t sürelerde n, 2n, 2n tane elektron geçiyor.

1 2 3 Bu kablolardaki i1, i2, i3 akım şiddetleri arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisidir?

A) i1 = i2 = i3 B) i1 > i2 = i3 C) i2 > i1 = i3 D) i2 = i3 > i1 E) i3 > i2 > i1

17 31
+– +– +–
K L M NV = 30 volt R = 10 Ω +–
K
A)
0 30 B) 0
30
2L L Demir
V +–A2 V +–
A)

1. Seri Bağlama

DİRENÇLERİN BAĞLANMASI

Çözüm 14

➜ Dirençlerin birbiri ucuna bağlanmasına denir

➜ Birden fazla direncin yaptığı etkiyi tek başına ya pan dirence denir.

RXiX VY

VX

i

RYiY

V

➜ Şekildeki dirençlerden geçen akım şiddetleri eşittir.

Buna göre, ‘dir.

➜ X direncinin uçları arasındaki potansiyel farkı, VX = i RX

➜ Y direncinin uçları arasındaki potansiyel farkı da VY = i RY

V, VX, VY arasında, ilişkisi vardır.

➜ Devredeki eşdeğer direnç, dirençlerin toplamına eşittir.

Buna göre, ‘dir.

➜ Dirençler seri olarak bağlandığında devredeki eşde ğer direnç , devredeki akım şiddeti

Örnek 14

Şekildeki elektrik devresinde ampermetrenin gösterdi ği değer 3 amperdir.

3 W R

= 24 Volt

Buna göre, voltmetrenin gösterdiği değer kaç volt'tur?

Örnek 15

Şekildeki elektrik devresinde KL noktaları arasına bağ lanan voltmetrenin gösterdiği değer VKL, ML noktaları arasına bağlanan voltmetrenin gösterdiği değer de VML’dir.

2R R

Buna göre, VKL VML oranı kaçtır?

Çözüm 15

K L

18 37 4489
4
+–
V
A V
+–
M
+–

devre parçasında KL noktaları arasındaki eşdeğer direnç kaç ohmdur?

Çözüm 16

elektrik devresinde X direnci kaç ohmdur?

Çözüm 17

Paralel Bağlama

Dirençlerin birer uçlarının bir noktaya diğer uçla rının ise başka bir noktaya bağlanmasına paralel bağlama denir.

Paralel bağlı devre elemanlarının uçları arasındaki potansiyel farkları eşittir.

göre, ’dir.

X direncinden geçen akım şiddeti iX = V RX ,

direncinden geçen akım şiddeti ise, iY = V RY dir.

Elektrik akımı korunumlu olduğundan, ‘dir.

Devrenin eşdeğer direnci, bağıntısı ile bulunur.

Bu bağıntıya göre, paralel bağlı direnç sayısı ar tarsa, devrenin eşdeğer direnci , devredeki akım şiddeti Evlerimizdeki elektrikli aletler seri mi yoksa paralel mi bağlıdır? Tartışalım.

elektrik devresinde A1 ve A2 ampermetrele rinin gösterdikleri değerler kaç amperdir?

19 40 4490 Örnek 16 K L 1 Ω 2 Ω 3 Ω Şekildeki
Örnek 17 20 volt 4 volt X 2 Ω 3 Ω +–Şekildeki
2.
i VX RXiX VY RYiY V +–➜
Buna
Y
Örnek 18 A1 A2 R2 = 3 Ω R1 = 6 Ω V = 12 volt +–Şekildeki

Çözüm 18

Çözüm 20

Örnek 19

Örnek 21

Şekildeki devre parçasında KL noktaları arasındaki eşdeğer direnç kaç ohmdur?

Çözüm 19

Şekildeki devre parçasında KL noktaları arasındaki eşdeğer direnç kaç

Çözüm 21

Örnek 20

Şekildeki devre parçası R büyüklüğündeki özdeş di rençlerle oluşturulmuştur.

R R K L

R

R R

Buna göre, KL noktaları arasındaki eşdeğer direnç kaç R'dir?

n tane paralel bağlı eşit ve R büyüklüğündeki direnç lerin eşdeğeri, Reş = R n bağıntısı ile hesaplanabilir.

20 44 4491
2 Ω 3 Ω 6 Ω K L
3 Ω K L 6 Ω 4 Ω 2 Ω
Ω’dur?

3. Dirençlerin Karışık Bağlanması

Örnek 22

Şekildeki devre parçasında A1 ampermetresi 3 A değe rini gösteriyor.

R1 i1

➜ Bir elektrik devresinde dirençler karışık olarak bağ lanabilir. R2 R3

i2 K i3

➜ Şekildeki elektrik devresinde R2 ve R3 dirençleri paralel bağlı, bunlar da R1 direncine seri bağlıdır. Devrenin eşdeğer direnci, Reş = R1 + d 1 R2 + 1 R3 n–1 değerine eşittir.

➜ K noktasına gelen i1 akımı R2, R3 dirençlerine, di rençlerin büyüklükleri ile ters orantılı olarak da ğılır.

➜ R2 ve R3 dirençleri paralel bağlı olduğundan uçla rındaki potansiyel farkları eşit olmalıdır. Bu durumda, i2. R2 = i3. R3 ve i1 = i2 + i3 eşitlikleri kullanılarak i2 ve i3 akımları hesaplanır.

Kısa Devre

➜ İki ucu arasına dirençsiz bir tel bağlanarak üzerin den elektrik akımı geçmesi engellenen devre elemanı olur. Kısa devre olan devre elemanları hesaba katılmaz.

göre, A2 ampermetresi kaç A değerini gösterir?

Çözüm 22

Örnek 23

Şekildeki devre parçasında voltmetre 24 volt değerini gösteriyor.

R2 i +–

R1 V

➜ Şekildeki elektrik devresinde R1 direnci kısa dev re olmuştur. Bir devre elemanına paralel olarak dirençsiz bir tel bağlanırsa o devre elemanı kısa devre olur. Yukarıdaki devre için, V = i R2 eşitliği yazılır.

göre, A ampermetresinden kaç amper akım geçer?

21 48 4492
A1 A2 6 Ω 4 Ω 2 Ω 3 Ω Buna
6 Ω 4 Ω 12 Ω AV Buna

Çözüm 23

Örnek 25

Örnek 24

Şekildeki devre parçasında ampermetreden 4 A şidde tinde elektrik akımı geçiyor.

Şekildeki devre parçasında K - L noktaları arasındaki eşdeğer direnç kaç Ω'dur?

Çözüm 25

göre, voltmetre kaç volt değerini gösterir?

Çözüm 24

Örnek 26

Şekildeki devre parçasında KL noktaları arasındaki eşdeğer direnç kaç ohmdur?

22 52 4493
A V 6 Ω 3 Ω 12 Ω Buna
K L 6 Ω 6 Ω 4 Ω 2 Ω
K L 12 Ω 6 Ω6 Ω 6 Ω

Çözüm 26

Örnek 27

Şekildeki devre parçasında KL noktaları arasındaki eşdeğer direnç kaç ohmdur?

Çözüm 27

Örnek 28

Büyüklükleri 2 Ω olan özdeş R1, R2, R3 dirençleri ile ampermetre ve voltmetre kullanılarak şekildeki devre parçası oluşturulmuştur.

Çözüm 28

2

2

Buna göre, KL noktaları arasındaki eşdeğer direnç kaç ohmdur?

Örnek 29

Şekildeki devre parçasında ampermetreden kaç amper şiddetinde elektrik akımı geçer?

Çözüm 29

23 55 4494
K L 6 Ω 4 Ω 3 Ω 3 Ω
A K R1 = 2 Ω R3 =
Ω R2 =
Ω L V
36 volt R1 = 4 Ω R3 = 6 Ω R2 = 3 Ω A +–

Etkinlik

4481 24
Aşağıdaki devre parçalarında K, L noktaları arasındaki eşdeğer dirençleri hesaplayınız. 1. 2 Ω K L 4 Ω 6 Ω 2. 2 Ω 6 Ω 6 Ω K L 12 Ω 3. 4 Ω  2 Ω 4 Ω 6 Ω 12 Ω K L 4. K L 4 Ω 4 Ω 4 Ω 2 Ω 5. K L 6 Ω 6 Ω 6 Ω 3 Ω 6 Ω 6 Ω 6. K L 12 Ω 4 Ω4 Ω 10 Ω 7. K L 12 Ω 7 Ω 5 Ω 6 Ω 6 Ω6 Ω 8. 6 Ω 6 Ω 6 Ω6 Ω 6 Ω K L 58

Değerlendirme

Üzerlerinden geçen akımın, uçları arasındaki ge rilime bağlı değişim grafiği Şekil I’deki gibi olan

Z dirençleri Şekil II’deki gibi bağlanmıştır.

Buna göre, K-L noktaları arasındaki eşdeğer direnç kaç Ω’dur?

2 B) 3 C) 4 D)

Özdeş dirençlerle kurulan şekildeki elektrik devre sinde K-L ve M-N noktaları arasındaki potansiyel farklar sırasıyla VKL ve VMN’dir.

Buna göre, VKL VMN oranı kaçtır?

Şekildeki devre parçasında

eşdeğer direnç kaç

arasında

M-N

gösterdiği değer kaç

arasındaki

25 60 1.
X, Y,
X XYY Z Şekil I Şekil II K L X Y Z Akım (A) Gerilim (V) 15 10 5 0 102030
A)
5 E) 6 2.
K L M N +–
A) 1 4 B) 1 3 C) 1 2 D) 2 3 E) 3 4 3. K L 6 Ω 12 Ω 2 Ω
KL noktaları
ki
Ω’dur? A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6 4. Şekildeki elektrik devresinde voltmetre 48 volt değerini göstermektedir. 4 Ω 6 Ω 2 Ω 4 Ω +–A V Buna göre, ampermetrenin
amperdir? A) 3 B) 4 C) 6 D) 8 E) 12 5. Şekildeki elektrik devresinde iç direnci önemsiz üretecin gerilimi 36 volt'tur. K L M N 6 Ω 3 Ω 4 Ω 36 volt +–Buna göre K- L, L-M ve
noktaları
potansiyel fark kaç volt'tur? K-L L-M M-N A) 24 12 0 B) 24 12 12 C) 24 36 0 D) 36 36 0 E) 36 36 36 6. Şekildeki elektrik devresinde ampermetrenin gös terdiği değer 5 amperdir. 9 Ω 18 Ω A R V = 60 volt +–Buna göre, R direnci kaç Ω’dur? A) 3 B) 6 C) 9 D) 12 E) 15 Konu
Testi - 2

Şekildeki devre parçasında KL noktaları arasındaki eşdeğer direnç

devre parçasında K-L noktaları arasın daki eşdeğer direnç

göre, X direncinin büyüklüğü kaç

Şekildeki devre parçasında KL noktaları arasındaki eşdeğer direnç RKL, KM noktaları arasındaki eşde ğer direnç de RKM dir.

göre, RKL RKM oranı kaçtır?

Şekildeki devre parçasında KL noktaları arasındaki eşdeğer direnç; yalnız X anahtarı kapalı iken R1, X, Y anahtarları birlikte kapalı iken R2’dir.

devre parçasında K-L noktaları arasındaki eşdeğer direnç kaç

göre, R1

oranı kaçtır?

devre parçasında K-L noktaları arasın daki eşdeğer direnç

26 66 7.
5 Ω’dur. X K L 6 Ω 30 Ω 2 Ω Buna
Ω’dur? A) 2 B) 3 C) 4 D) 6 E) 12 8.
K ML 6 Ω 4 Ω 2 Ω Buna
A) 3 8 B) 8 9 C) 1 D) 9 8 E) 8 3 9.
K RR R Y X L Buna
R2
A) 1 B) 2 C) 3 D) 6 E) 9 10. K L 8 Ω 8 Ω 8 Ω 6 Ω 3 Ω 4 Ω Şekildeki
kaç Ω’dur? A) 3 B) 4 C) 6 D) 8 E) 9 11. K L 6 Ω 6 Ω 6 Ω 8 Ω 8 Ω 12 Ω Şekildeki
Ω’dur? A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6 12. KL 6 Ω 6 Ω 3 Ω4 Ω 12 Ω Şekildeki
kaç Ω’dur? A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6

Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.