7_Turkce by elmas balim

‹LKÖ⁄RET‹M

TÜRKÇE

7 Ö⁄RETMEN KILAVUZ K‹TABI YAZARLAR Abdulkadir ALTAN Serdar ARHAN Sema BAﬁAR Songül ÖZAYKUT Gülderen ÖZTÜRKER Derya YILMAZ Yavuz YÜKSEL

DEVLET K‹TAPLARI BEﬁ‹NC‹ BASKI ................................., 2011

M‹LLÎ E⁄‹T‹M BAKANLI⁄I YAYINLARI ............................................................................. : 4400 DERS K‹TAPLARI D‹Z‹S‹ ................................................................................................................. : 1244 11.?.Y.0002.3590

Her hakk› sakl›d›r ve Millî E¤itim Bakanl›¤›na aittir. Kitab›n metin, soru ve ﬂekilleri k›smen de olsa hiçbir surette al›n›p yay›mlanamaz.

ED‹TÖR Prof.Dr. Murat ÖZBAY PROGRAM GEL‹ﬁT‹RME UZMANI Bahar KÜÇÜKTEPE D‹L UZMANI Murat CEYLAN ÖLÇME - DE⁄ERLEND‹RME UZMANI Sercan ERTÜRK GÖRSEL TASARIM P›nar BOYNUZO⁄LU Hafize Nur ENSAR‹ ‹hsan TÜRK Nuran ÜNAL Gülay GÜNSAN ÜNSAL REHBERL‹K UZMANI Zeki AYDIN KATKIDA BULUNANLAR Dr. Abdullah EROL Remzi DEM‹RO⁄LU

ISBN 978-975-11-2933-8

Millî E¤itim Bakanl›¤›, Talim ve Terbiye Kurulu’nun 19.04.2007 gün ve 96 say›l› karar› ile ö¤retmen kitab› olarak kabul edilmifl, Yay›mlar Dairesi Baflkanl›¤›’n›n 08.03.2011 gün ve 886 say›l› yaz›s› ile beflinci defa 10.400 adet bas›lm›flt›r.

& # ' ! & " & ! &

" ) ! ( ! $ $ ) ) & " &

&* ! ) # # ') ! " * &*& " * # " & ! & ( " &* & & & % & * & ! ! ) & & ! * & & * & & ) ') ) )* %* * * & & * $ &! " " ) # " * $

& $

! # $ &* &* & " ) (* * # ! & " ) # ' ) $

MUSTAFA KEMAL ATATURK

‹Ç‹NDEK‹LER TANITIM fiEMASI .................................................................................................................................. 8 TEMA ESASINA DAYALI YILLIK PLAN ................................................................................................. 10 G‹R‹fi ...................................................................................................................................................... 35 YÖNTEM VE TEKN‹KLER ....................................................................................................................... 44 ÖLÇME VE DE⁄ERLEND‹RME .............................................................................................................. 55 1.TEMA : ‹LET‹fi‹M ................................................................................................................................ • Tatl› Dil ................................................................................................................................................ • Yolcu Konmaz Oteli............................................................................................................................. • Bülbül ile Ba¤c› ................................................................................................................................... • Bir ‹letiflim Biçimi Olarak Karikatür ..................................................................................................... • Sevgisiz, Ifl›ks›z ve Mektupsuz Kald›k (Serbest Okuma Metni) .......................................................... • Oya (Serbest Okuma Metni) ............................................................................................................... ‹letiflim Tema De¤erlendirme Sorular› ..................................................................................................

62 66 74 81 86 91 92 93

2.TEMA : ATATÜRK.............................................................................................................................. • Atatürk ............................................................................................................................................... • Atatürk ve Sanat ................................................................................................................................ • Millî Kültür .......................................................................................................................................... • Atatürk ve Türk Tiyatrosu .................................................................................................................. • Türk Dili ............................................................................................................................................. • Mustafa Kemal’i Düﬂünüyorum (Serbest Okuma Metni) ................................................................... • Atatürk’ün Okuttu¤u Mustafa (Serbest Okuma Metni) ...................................................................... Atatürk Tema De¤erlendirme Sorular› ..................................................................................................

96 100 108 113 120 126 132 133 134

3.TEMA : KAVRAMLAR VE ÇA⁄RIfiIMLAR ......................................................................................... 138 • Bilmece ............................................................................................................................................. 142 • Bakard›m Günefl Avuçlar›mda .......................................................................................................... 148 • Hayata Aç›lan Kap›lar ......................................................................................................................... 154 • ‹yimserlik Kötümserlik ....................................................................................................................... 160 • Görmek, Bakmak (Serbest Okuma Metni) ........................................................................................ 165 • fiakac› Bulut (Serbest Okuma Metni) ................................................................................................ 166 Kavramlar ve Ça¤r›fl›mlar Tema De¤erlendirme Sorular› ..................................................................... 167 4.TEMA : M‹LLÎ KÜLTÜR ................................................................................................................... • Anadolu'nun Cirit Oyunlar› ................................................................................................................ • Miras Keçe ........................................................................................................................................ • Karada Yüzen Donanma ................................................................................................................... • Bozk›r›n Tezenesi .............................................................................................................................. • Kilim (Serbest Okuma Metni) ............................................................................................................ • Seyyar Tablolar (Serbest Okuma Metni) ........................................................................................... Millî Kültür Tema De¤erlendirme Sorular› ............................................................................................

170 175 181 189 195 200 201 202

5.TEMA : DO⁄A VE EVREN................................................................................................................ • Susayan Konya ................................................................................................................................. • Deniz Hasreti ..................................................................................................................................... • Yeﬂil Gözlü Kardan Adam ................................................................................................................. • Son Kuﬂlar ........................................................................................................................................ • Renkler (Serbest Okuma Metni) ........................................................................................................ • Bir Kavak ve ‹nsanlar (Serbest Okuma Metni) .................................................................................. Do¤a ve Evren Tema De¤erlendirme Sorular› ......................................................................................

206 211 218 223 230 236 237 238

6.TEMA : TOPLUM HAYATI ................................................................................................................ • Komﬂusuzluk .................................................................................................................................... • Emine Teyze'nin Çilek Reçeli ............................................................................................................ • Mustafa Kemal'in Ka¤n›s› ................................................................................................................. • Anadolu'da Konukseverlik ................................................................................................................ • Kuyruklu Y›ld›z (Serbest Okuma Metni) ............................................................................................ • Bir Orman Masal› (Serbest Okuma Metni) ........................................................................................ Toplum Hayat› Tema De¤erlendirme Sorular› .....................................................................................

242 246 252 258 264 268 269 271

EKLER................................................................................................................................................... PROJE VE PERFORMANS GÖREVLER‹ ............................................................................................. OKUMA GEL‹ﬁ‹M DOSYASI .............................................................................................................. SÖZLÜK ............................................................................................................................................... KAYNAKÇA .......................................................................................................................................... GER‹ B‹LD‹R‹M FORMU ......................................................................................................................

275 283 308 321 324 326

T A N I T I M

Metinlerde yer alan kazan›mlar› içermektedir.

1. TEMA: ‹LET‹ﬁ‹M Bir ‹letiﬂim Biçimi Olarak Karikatür

Bu plan y›l içerisinde yapaca¤›n›z çal›ﬂmalar› göstermektedir.

SINIF: 7 SÜRE: 7 Ders Saati

Okuma

Konuﬂma

1. Okuma kurallar›n› uygulama. 5. Okuma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

Yazma

1. Konuflma kurallar›n› uygulama 4. Standart Türkçe ile konuflur. 2. Sesini ve beden dilini etkili kullanma 4. Konuflurken gereksiz sesler ç›karmaktan kaç›n›r.

2. Okudu¤u metni anlama ve çözümleme 1. Metnin ba¤lam›ndan hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›kar›r. 4.Metnin ana fikrini/ana duygusunu belirler. 8. Metindeki sebep-sonuç iliﬂkilerini fark eder. 12.Okuduklar›ndaki öznel ve nesnel yarg›lar› ay›rt eder. 29. Metinle ilgili görsel ögeleri yorumlar.

3. Haz›rl›kl› konuflmalar yapma 12. Konuflma yöntem ve tekniklerini kullan›r. 5. Kendini sözlü olarak ifade etme al›flkanl›¤› kazanma 4.Yeni ö¤rendi¤i kelime, kavram, atasözü ve deyimleri kullan›r.

5. Okuma al›ﬂkanl›¤› kazanma 3. Süreli yay›nlar› takip eder. Giriﬂimcilik Ara Disiplini 9. ‹çinde bulundu¤u durumu her yönüyle de¤erlendirir ve fikirlerini belirtir.

1. Yazma kurallar›n› uygulama 1. Kâ¤›t ve sayfa düzenine dikkat eder. 11. Yaz›m ve noktalama kurallar›na uyar.

Dil Bilgisi

1. Kelime türleriyle ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama 4.Bildirme kiplerinin kullan›m özelliklerini kavrar.

2. Planl› yazma 12.Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

3. Farkl› türlerde metinler yazma 2. Düﬂünce yaz›lar› yazar. 3. Bildirme yaz›lar› yazar. 4.ﬁiir yazar. 6. Yaz›m ve noktalama kurallar›n› uygulama 1. Yaz›m kurallar›n› kavrayarak uygular.

PERFORMANS GÖREV‹

Ödev Yönergesi 1. Ö¤rencilerinizden “‹letiflim Sorunlar› ve Çözüm Yollar›” konulu bir piyes haz›rlamalar›n› isteyiniz. Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'n›n 71. sayfas›ndaki ödev yönergesi ile 72. sayfadaki dereceli puanlama anahtar›n› fotokopiyle ço¤altarak Türkçe dersinden proje ödevi alan ö¤rencilerinize veriniz. 2. Ö¤rencilerinizin s›n›fta 3-4 grup oluflturmalar›n› ve kendilerine verilen ödev yönergesine göre çal›flmalar›n› yürütmelerini isteyiniz. Ö¤rencilerinize haz›rlanmalar› için 6 hafta süreleri oldu¤unu söyleyiniz. 3. Ö¤rencilerinize piyes türü hakk›nda bilgi veriniz. 4. Ö¤rencilerinize çal›flmalar› süresince aflamad›¤› engelleri aflmalar› için yard›m ediniz. Özellikle piyesin sergilenece¤i sahnenin haz›rlanmas› aflamas›nda okul idaresiyle iletiflim kurmalar›n› sa¤lay›n›z. 5. Ö¤rencilerinizin çal›flmalar›n› 72. sayfadaki dereceli puanlama anahtar›n› kullanarak de¤erlendiriniz. Bu çal›flmadan al›nabilecek en yüksek puan 12, en düflük puan ise 5'tir. Afla¤›daki örnekten yola ç›karak ö¤rencilerinizin ald›klar› puanlar› 5’lik not sistemine dönüfltürebilirsiniz. Örnek: Ödevden dereceli puanlama anahtar›na göre 9 puan alan bir ö¤renci;

12 100

Konu: Atatürk An›lar› Derleme ‹çerik düzeyi: Atatürk Beklenen performans: Araﬂt›rma yapma, karar verme, bilgi teknolojilerini kullanma Süre: 4 hafta De¤erlendirme: Dereceli puanlama anahtar› Kaynaklar: ‹nternet, kitap, dergi vb. yaz›l› kaynaklar

Bu bölümde proje ödevleriyle ilgili yönergeler ve dereceli puanlama anahtarlar› yer almaktad›r.

Örnek: Ödevden dereceli puanlama anahtar›na göre 8 puan alan bir ö¤renci;

16 100 x= 50 puan al›r.

9 x

Puan aral›¤› Not 0-44 1 8 45-54 2 x 55-69 3 70-84 4 85-100 5 50 puan›n 5’lik not sistemindeki karﬂ›l›¤› 2’dir. PERFORMANS ÖDEV‹

‹çerik Düzeyi Atatürkçülük

x= 75 puan al›r.

Puan aral›¤› 0-44 45-54 55-69 70-84 85-100

Bu bölümde performans görevleriyle ilgili yönergeler ve dereceli puanlama anahtarlar› yer almaktad›r.

Ödev Yönergesi 1. Ö¤rencilerinizden s›n›f kitapl›¤› veya okul kütüphanesi için Atatürk an›lar›ndan oluflan bir derleme kitab› haz›rlamalar›n› isteyiniz. 2. Ö¤retmen K›lavuz Kitab›’n›n 109. sayfas›ndaki ödev yönergesi ile 110. sayfadaki dereceli puanlama anahtar›n› fotokopiyle ço¤altarak ö¤rencilerinize veriniz. 3. Ö¤rencilerinize çal›flmalar› s›ras›nda yard›mc› olunuz. 4. Ö¤rencilerinizin çal›flmalar›n› Ö¤retmen K›lavuz Kitab›’n›n 110. sayfas›ndaki dereceli puanlama anahtar›n› kullanarak de¤erlendiriniz. Bu çal›flmadan al›nabilecek en yüksek puan 16, en düflük puan ise 6’d›r. Afla¤›daki örnekten yola ç›karak ö¤rencilerinizin ald›klar› puanlar› 5’lik not sistemine dönüfltürebilirsiniz.

S›n›f Düzeyi 7.s›n›f

Beklenen Performans • Araﬂt›rma yapma

Süre 4 hafta

De¤erlendirme Dereceli puanlama anahtar›

Not 1 2 3 4 5

1. ‹lgili kaynaklar› tarayarak Atatürk ile ilgili an›lar› belirleyiniz. An›lar› derlerken çeflitli kaynaklardan (kitap, dergi, gazete, internet vb.) yararlanmaya dikkat ediniz. 2. An›lar› konular›na göre s›n›fland›r›n›z. 3. An›lara uygun resimler yap›n›z veya foto¤raflar bulunuz. 4. Kitab›n›z›n içindekiler, ön söz ve kaynakça k›s›mlar›n› haz›rlay›n›z. 5. Ö¤retmeniniz taraf›ndan belirlenen tarihte haz›rlad›¤›n›z kitab› ö¤retmeninize teslim ediniz. Araflt›rma süresince ö¤retmeniniz belirli aral›klarla çal›flmalar›n›z› gözden geçirecektir. Çal›flmalar›n›zda aflamad›¤›n›z engelleri s›n›f arkadafllar›n›zla ve ö¤retmeninizle paylaflabilir, onlardan yard›m isteyebilirsiniz. Çal›flman›zda ‹nternet’ten, arfliv, kitap, gazete, dergi vb. kaynaklardan yararlanabilirsiniz.

75 puan›n 5’lik not sistemindeki karﬂ›l›¤› 4’dür. Not: Ö¤rencilerinizin grupla çal›ﬂma performanslar›n› de¤erlendirmeleri için 73. sayfadaki Grup Öz de¤erlendirme Formunu grupça doldurmalar›n› sa¤lay›n›z.

Bu form, temalar›n sonunda ö¤rencilerinizi gözlem yoluyla de¤erlendirebilmeniz amac›yla haz›rlanm›ﬂt›r. Ayn› zamanda Ö¤renci Çal›ﬂma Kitab›’nda yer alan öz de¤erlendirme formunun paraleli niteli¤indedir. Ö¤rencilerinizin tema sonlar›nda cevaplayaca¤› sorular ve bu sorular›n cevaplar›n› kapsayan formlard›r. Ö¤renci Adlar›

1. TEMA Ö⁄RENC‹ GÖZLEM FORMU

Metin ve metinle ilgili unsurlar› görsel olarak alg›lar›m.

Okurken cümlenin anlam›n› dikkate alarak nefesimi ayarlar›m. Grafik, kroki, tablo, harita ve diyagram gibi araçlarla aktar›lan ileti ve verileri alg›lar ve yorumlar›m.

‹LET‹ﬁ‹M

Okuma yöntem ve tekniklerini kullan›r›m.

TEMA DE⁄ERLEND‹RME SORULARI

Okudu¤um kitaplardan kitapl›k oluﬂtururum. Okudu¤um metindeki kelimeleri cümle içinde kullan›r›m. Metinde kurgulanm›ﬂ olanla gerçe¤i ay›rt ederim.

A. 1, 2, 3 ve 4. sorular› afla¤›daki paragrafa göre cevaplay›n›z. Geçenlerde bir gün eve dönüyordum. S›kça u¤ray›p fleker ald›¤›m dükkâna girdim. Tezgâh›n önünde bir müflteri daha duruyordu. Dükkânc›, flekeri ka¤›da koymak için kafl›¤›n› aray›p buldu, tartarak bana uzatt›. Tam bu s›rada yan›mda bulunan di¤er müflteri, çok tatl› ve kibar bir sesle: “- S›ram› baflkas›na verdiniz; benim için fleker koyarken kafl›k yerine parmaklar›n›z› kulland›n›z; benden özür bile dilemediniz, bu do¤ru mu?” deyince dükkânc› da ben de flafl›rd›k. Dükkânc›n›n flaflk›nl›¤› müflteri kaybetmek korkusundan olabilir. Benim flaflk›nl›¤›m ise bir taraftan bir haks›zl›¤a sebep oluflumdan dolay› duydu¤um utançtan, di¤er taraftan da bir vatandafl›n s›ra hakk›n› bu kadar nazik bir biçimde istemesinden duydu¤um sevinçten ileri geliyordu. Gerçi ikimiz de özür diledik ama olan olmufltu.

Dinledi¤im metinle ilgili sorular haz›rlar›m. Dinledi¤im metindeki olaylar›n geliflimiyle ile ilgili tahminde bulunurum. Dinledi¤imin öncesine ve sonras›na ait kurgular yapar›m. Söz varl›¤›n zenginlefltirmek için kelime oyunlar› oynar›m. Konuflurken nefesimi ayarlar›m. ‹flitilebilir bir sesle konuflurum. Konuflurken uygun yerlerde vurgu, tonlama ve duraklama yapar›m.

A. Adnan ADIVAR

Yapmac›ktan, taklit ve özentiden uzak bir sesle konuﬂurum. Dinleyicilerle göz temas› kurarum.

Yabanc› dillerden al›nm›fl, dilimize henüz yerleflmemifl kelimelerin yerine Türkçelerini kullan›r›m. Düz yaz› ve fliir aras›ndaki biçim farkl›l›klar›n› dikkate alarak yazar›m. Formlar› yönergesine uygun olarak doldururum.

2. Dükkânc›n›n yapt›¤› yanl›fll›k nelerdir, niçin bu yanl›fll›¤› yapm›fl olabilir? ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................

Gerekli yerlerde k›saltmalar› kullan›r›m. Yazd›klar›ma konuyla ilgili k›sa ve dikkat çekici bir bafll›k bulurum. Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r. Yaz›lar›mda yaflanm›fl veya yaflanmas› muhtemel bir olay› anlat›r›m.

3. Müflteri bu haks›zl›k karfl›s›nda ne yap›yor? Yapt›¤›n› do¤ru buluyor musunuz? Hakk›n› aray›fl› dükkânc› ve yazar üzerinde nas›l bir etki b›rakt›? ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................

Görsel unsurlardan hareketle metin yazar›m. Yaz›m kurallar›na uygun olarak yazar›m. Yazd›klar›mla uyumlu görsel malzeme tasarlar›m. Yazd›¤›m metnin içeri¤i ile görsel unsurlar aras›ndaki uyumu de¤erlendiririm. Yazd›klar›m› baflkalar›yla paylafl›r ve onlar›n de¤erlendirmelerini dikkate al›r›m. Yazd›klar›mdan arfliv olufltururum.

4. Sizce bu metnin baﬂl›¤› ne olabilir? Yaz›n›z. .......................................................................................................................................................................

Türkçedeki hece türlerinden hareketle kelimeleri do¤ru hecelerim.

104

Okuma

Dinleme Konuﬂma

Yazma

Dil Bilgisi

Burada metin iﬂleniﬂ sürecinde bölümleri gösteren logolar yer almaktad›r.

Di¤er derslerle iliﬂkilendirme

Not: Ö¤retmen K›lavuz Kitab›’n›n arka sayfas›nda yer alan “Geri Bildirim Formu”nu doldurarak kitap seti ile ilgili görüﬂ ve önerilerinizi bize iletiniz.

fi E M A S I Metin iflleme süreci atro : Tiy ürü flim k in T ‹leti sizli Metn ma : tiflim ti Te : ‹le Saa Ana a ers m Te :5D Alt re ü S

Metnin künyesi ‹ﬂlenen metnin ismi

‹lgili beceri alan›

I. HAZIRLIK A. Derse Haz›rl›k • “Yazma” bölümünde kullan›lmak üzere k›sa tiyatro metinleri getiriniz. • Canland›rma s›ras›nda kullan›lmak üzere metne uygun k›yafetler belirleyiniz. Etkinli¤in uygulan›ﬂ›ndan önce ö¤rencilerinizden bu k›yafetleri getirmelerini isteyiniz. Ayr›ca yazacaklar› tiyatro metinleri için A4 kâ¤›d› getirmelerini söyleyiniz.

YOLCU KONMAZ OTEL‹

1.Etkinlik: Aﬂa¤›daki yönergeleri uygulay›n›z. a. Tabloda verilen kelimelerin anlamlar›n› sözlükten bularak karﬂ›lar›na yaz›n›z.

ziyafet

kulis

kutlu

Metni ifllemeye bafllamadan önce s›n›f›n›z› ö¤renci say›s›na göre en az üç gruba ay›r›n›z. Her grup için afla¤›daki rol da¤›l›m›n› yap›n›z. Rol da¤›l›m›: ‹ki erkek ö¤renci (Topaç ile Otelci), iki k›z ö¤renci (garson), bir k›z ö¤renci (yönetmen), birkaç ö¤renci (sahnenin haz›rl›¤› için), grup içinden iki ö¤renci (otelin tabelas›n›n yaz›m› için)

esta¤furullah : röportaj

iltifat

II. OKUMA - ANLAMA b. Ziyafet ve kulis kelimelerinin size ça¤r›ﬂt›rd›klar›n› uygun yerlere yaz›n›z. Bu kelimeleri cümle içinde kullan›n›z.

Ö¤rencilerinize metni daha iyi canland›rabilmeleri için bir kez sessiz okutunuz. Bu bölümde sesli okuma yöntemi kullan›lacakt›r (2.8). Ö¤rencilerinize metni canland›rmadan önce; seslerini mekâna ve dinleyicilere göre ayarlamalar›n› (2.1), kelimeleri do¤ru telaffuz etmelerini(2.3), metni canland›r›rken beden dilini (jest ve mimik) kullanmaya özen göstermelerini (2.9), cümlenin anlam›n› dikkate alarak uygun yerlerde durarak nefeslerini ayarlamalar›n› söyleyiniz (2.2). Ö¤rencilerinize metinde bilinmeyen kelimelerle ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (1. Etkinlik) (3.4). Ö¤rencilerinize metindeki olay, yer, zaman, ﬂah›s kadrosunu bulma ile ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (2. Etkinlik) (3.7).

I. Sahne Otelci (yaln›z) (Otelci elinde bir süpürge ile girer.) Otelci -- Etraf› bir kere daha gözden geçirelim. (Bir flark› m›r›ldanarak toz al›yormufl gibi eflyaya kuvvetli bir flekilde süpürgeyi indirmeye bafllar.) -- Oooh! Her taraf tertemiz oluyor. Her yer p›r›l p›r›l... (dinleyenlere) Tabii bu kadar nefleli ve sevinçli oldu¤uma flafl›yorsunuz de¤il mi? Merakta kalmay›n. Anlatay›m. Ankara'n›n en büyük, en güzel, en mükemmel oteli olan Yolcu Konmaz Oteli'nin sahibiyim ben... Ha, ismimi daha bilmiyorsunuz, de¤il mi? Evet, meflhur Yolcu Konmaz Oteli'nin müdürü Bulguro¤lu... Bugün otelime çok meflhur bir yolcu gelecek de onun için böyle sevinç ve nefle içindeyim. Güngörmez Ülkesi kral›n›n o¤lu, bugün bizim otele geliyor. Büyük bir prens... Bir flehzade... Dün akflam bana telefon edip de bunu haber verdikleri zaman hemen iflçi dairesine baflvurdum ve bugün için fazladan bir garson istedim. Elbet ya... Birçok ifl olacak ama garson daha gelmedi. Neden acaba? Merak ediyorum do¤rusu. Fakat ben her taraf› toplad›m. Her fleyi düzenledim. Korkmam art›k... Hele kendi elimle prens hazretlerine öyle bir kahvalt› haz›rlad›m ki senelerce tad› dama¤›nda kalacak vallahi. Ah, bugün benim için ne kutlu bir gün! Bizim otel için bundan güzel reklam olur mu? Ünlü bir kral›n o¤lu otelime gelecek, otelimde kalacak, otelimin bir odas›nda oturacak, otelimin bir yata¤›nda yatacak... Aman yarabbi! Sevinçten ç›ld›raca¤›m. Dahas› var. Bütün gazeteler flüphesiz hep bundan bahsedecek.

YOLCU KONMAZ OTEL‹

Ders öncesi yap›lacak haz›rl›klar

Yusuf: Peki, peki sorun de¤il. Zaten di¤erleri de 19.30'da gelecek. Sen 20,00'de gelirsin. Ayfle: Yok, arkadafllar... Yusuf: Peki sorun yok dedim ya! Onlar befl dakika erken gelmifl olacaklar ne var? Kostümlerini getirmeyi unutma da kostümlü yapal›m bu provay›. Ayfle: Yusuf, beni dinlemiyorsun. E¤er konuflmama müsaade etseydin bu akflam kimsenin size gelemeyece¤ini söyleyecektim.

YOLCU KONMAZ OTEL‹ Kiﬂiler Bulguro¤lu: Otelci, Topaç: Garson

Kulis

Kulis: ...............................................................................................................................................................

Ö¤rencilerinize metni anlama, yorumlama ve yeniden yap›land›rmaya yönelik afla¤›daki sorular› sorunuz. 1.Bulguro¤lu'nun(otelci), Topaç'› (garson) prens zannetmesinin sebebi nedir? 2. Sizce Bulguro¤lu, Topaç'›n garson oldu¤unu bafltan anlam›fl olsayd› ona yaklafl›m› nas›l olurdu? 3.Yolcu Konmaz Oteli, Güngörmez Ülkesi, Bulguro¤lu ve Topaç isimlerinin anlamlar›n› düflünerek yazar›n niçin bu isimleri seçmifl olabilece¤ini söyleyiniz. Siz olsayd›n›z hangi isimleri verirdiniz. Niçin? (3.26) 4.Topaç'›n yerinde siz olsayd›n›z bu yanl›fl anlafl›lmay› nas›l giderirdiniz (3.17).

Ö¤rencilerinize metnin türünü kavratmak amac›yla; • Okudu¤unuz metinde anlat›m kimin a¤z›ndan yap›lmaktad›r? • Bu metindeki olayla hikâyedeki olay›n fark› nedir? sorular›n› sorup onlar› konuflturduktan sonra; “Hayatta yaflanm›fl veya yaflanabilir olaylar› sahnede canland›rmak için yaz›lan eserlere tiyatro dendi¤ini, tiyatro eserlerinin olaylar› olufl halinde gösterdi¤ini, bu eserlerde olaylar yazar›n a¤z›ndan anlat›lmad›¤›n›, eserlerdeki kiflilerin do¤rudan do¤ruya söyledi¤ini” belirtiniz. Ö¤rencilerinize metindeki flah›slar›n (Topaç ve Bulguro¤lu) özellikleri ile ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (3. Etkinlik) (3.8)

III.Sahne Otelci

Otelci (hayretle) -- Ne? Topaç m›? (kendi kendine) Haa, anlad›m. Prens seyahat ederken mutlaka ismini de¤ifltirmifl olacak. (yüksek sesle) Bafl üstüne efendim... ‹sminiz Topaç olsun. Emredersiniz efendim... (Yerlere kadar e¤ilir.) Topaç (kendi kendine) -- Allah Allah... Neredeyse ayaklar›ma kapanacak. Amma da acayip adam ha... Neme laz›m, ben buraya garsonluk etmeye geldim, onu bilirim. (yüksek sesle) Eeee, ne yapaca¤›z bakal›m? Otelci -- Emrinize haz›r›m ef... Ef... Ef... fiey... Bay Topaç... (kendi kendine) Allah Allah... Nas›l isim bulmufl ya... (yüksek sesle) Arzu buyurulursa bu taraftaki (Sol taraf› gösterir.) odaya geçin. Mükemmel kahvalt›n›z sizi bekliyor. Topaç (kendi kendine) -- Aaaa!.. fiimdi de beni kahvalt›ya davet ediyor. Aman buras› ne güzel yermifl böyle? (yüksek sesle) Bulguro¤lu, vallahi siz pek hofluma gidiyorsunuz. Umar›m ki ikimiz gayet iyi anlaflaca¤›z... fiartlar›ma gelince... Otelci (sözünü keserek) -- Israr etmeyin. Vallahi gücenirim. Aman efendim flarttan filan hiç bahsetmeyin. Ne derseniz bafl›m üstüne... Topaç -- Öyle ama... Otelci -- Israr etmeyin. Vallahi gücenirim. Topaç -- Pekâlâ öyleyse... (kendi kendine) Olur fley de¤il... Amma nazik, amma cömert adam. fiaflt›m kald›m. Ne yapal›m. Mademki davet ediyor, gidip kahvalt› etmekten baflka çare yok. Öyle bir ifltah›m da var ki... (yüksek sesle) Yemek salonu ne tarafta? Otelci (Sol taraf› gösterir.) -- Bu tarafta efendim... Otelimin en iyi dairesini de sizin için ay›rd›m. Topaç -- Do¤rusu efli benzeri bulunmaz bir adams›n›z. Otelci -- Esta¤furullah Topaç... Burada istedi¤iniz gibi hareket edin... Efendim... Bir emriniz olursa lütfen zili çal›n, bendeniz hemen gelirim. Topaç (kendi kendine) -- Bu da nesi? Hoppalaaa... Otel sahibi garsonlara hizmet ediyor galiba... Bir yafl›ma daha girdim. Allah Allah... (yüksek sesle) Pekâlâ öyleyse... fiimdilik Allah'a ›smarlad›k Bulguro¤lu (kendi kendine). Gidip karn›m› doyuray›m, patronu k›zd›rmayal›m (Soldan ç›kar.).

Ziyafet: .............................................................................................................................................................

4.Etkinlik: a. Afla¤›daki resimleri inceleyiniz. Resimde anlat›lanlar hakk›ndaki düflüncelerinizi konuflarak arkadafllar›n›zla paylafl›n›z.

Otelci -- Ohh! Çok rahat ve memnunum. Aferin sana Bulguro¤lu... Do¤rusu her fley yolunda... Ne de nazik, ne de kibar bir adam... Do¤rusu bir flehzade ile konuflman›n bu kadar kolay olaca¤›n› hiç sanm›yordum. Bu flerefli ve büyük günü hiç unutmayaca¤›m. Gazeteler kim bilir neler yazacak? (Kulisten telefon sesi gelir.) Ne o? Telefon çal›yor. Kim acaba? Mutlaka gazetecilerdir. Galiba benimle röportaj yapmak istiyorlar. (Öksürür, gazetecilere hitap ediyormufl gibi bir tav›r al›r.) Hay›r, say›n gazeteciler hay›r... Çok meflgulüm... Büyük misafirimin hizmetleriyle meflgulüm... Sizinle konuflmaya vaktim yok... (hiddetle) Yok dedim ya efendim... Yok... (Telefon fliddetli çalar.) Dur, dur, geliyorum.

b. Yukar›daki resimlerde olay iki farkl› flekilde geliflmifltir. Bu olaylar›n farkl› flekilde sonuçlanmas›n›n sebebi nedir? .............................................................................. .............................................................................. .............................................................................. .............................................................................. .............................................................................. .............................................................................. ...............................................................................

Ders Kitab›’n›n küçültülmüﬂ hâli

Çal›ﬂma Kitab›’n›n küçültülmüﬂ hâli 84

‹LET‹fi‹M • Tatl› Dil • Yolcu Konmaz Oteli • Bülbül ile Ba¤c› • Bir ‹letiflim Biçimi Olarak Karikatür • Sevgisiz, Ifl›ks›z ve Mektupsuz Kald›k (Serbest Okuma Metni) • Oya (Serbest Okuma Metni)

Teman›n ad› Temada yer alan metin adlar›

• Ö¤rencilerinizin, bu tema boyunca afla¤›da önerilen kitaplardan en az ikisini okumalar›n› ve s›n›f arkadafllar›yla paylaflmalar›n› sa¤lay›n›z.

Bu temada önerilen kitaplar; • Peri K›z› ile Çoban Hikâyesi (Orhan Seyfi ORHUN) • Benim Küçük Dostlar›m (Halide Nusret ZORLUTUNA) • Eﬂref Saati (ﬁevket RADO) • De¤irmenden Mektuplar (Alfonse DAUDET) • Türk Manilerinden Seçmeler

Bu temada ö¤rencilerinize okumalar› için tavsiye edece¤iniz kitap adlar›

14 Ak›l ve bilim aras›ndaki iliﬂki belirterekbilimin insan hayat›ndaki yeri aç›klanacakt›r.

AÇIKLAMA : Atatürk’ün Hayatta en hahiki mürﬂit ilimdir. Özdeyiﬂini konu alan bir metin okunarak/ dinlenerek/izlenerek metnin ana fikri aç›klanacakt›r.

3. Atatürk’ün Hayatta en hakiki mürﬂit ilimdir. Özdeyiﬂi

8 ve 9. Etkinlikler

Dil Bilgisi Etkinlikleri

5, 6 ve 7. Etkinlik

Yazma Etkinlikleri

4. Etkinlik

KonuďŹ&#x201A;ma Etkinlikleri

1, 2 ve 3. Etkinlikler

Okuma Etkinlikleri

10. Etkinlik

Dil Bilgisi Etkinli¤i

8 ve 9. Etkinlikler

Yazma Etkinlikleri

7. Etkinlik

Konuﬂma Etkinli¤i

Etkinlikler

1, 2. 3, 4, 5 ve 6.

Okuma Etkinlikleri

Ă&#x2013;z DeÂ¤erlendirme Formu

G‹R‹ﬁ

Türkçe dersi ö¤rencilerin anlama, yorumlama, iletiflim kurma ve dili etkili kullanma becerilerini gelifltirmeye yönelik dinleme/izleme, konuflma, okuma ve yazma ö¤renme alanlar› ile dil bilgisinden oluflur. Okuma, dinleme, konuflma ve yazma becerilerini gelifltirmek ve dil bilgisi kurallar›n› kavratmak Türkçe dersinin genel amaçlar›ndand›r. ‹lkö¤retim 7. s›n›f Türkçe ders kitaplar› ö¤renci merkezli ö¤renme yaklafl›m›na uygun ve etkinlik temelli olarak haz›rlanm›flt›r. Bu yaklafl›m›n uygulanmas›nda ilgi ve ihtiyaçlara uygun olarak ö¤rencileri ö¤renme sürecinde merkeze alan ve onlar› daha aktif k›lan bireysel farklara dayal› ö¤renme yaklafl›m› ile ö¤renme süreçlerinin ö¤rencilerin farkl› zekâ alanlar›n› harekete geçirecek flekilde yap›land›r›lmas›n› temel alan çoklu zekâ kuram›n›n da katk›lar› bulunmaktad›r. Bu ba¤lamda ö¤rencilerden oluflturduklar› zihinsel birikimleri üzerine yeni bilgiler infla etmeleri, karfl›laflt›klar› sorunlara alternatif ve yarat›c› çözümler üretmeleri, grup içerisinde birlikte çal›flma becerilerini gelifltirmeleri, tart›flma ve yorumlama etkinliklerine kat›lmalar›, araflt›rma yöntem ve tekniklerini kullanmalar›, olay ve durumlardan yola ç›karak kendi görüfllerini oluflturmalar› beklenmektedir. Ö¤renme süreçlerinde ö¤rencilerin bireysel farkl›l›klar› da dikkate al›nmal›d›r. Ö¤renci farkl›l›klar›ndan kaynaklanan ilgi ve ihtiyaçlardaki de¤iflimlere uygun olarak yap›lacak etkinliklerde ö¤rencilerin becerilerine uygun zevkli bir ö¤renme ortam›nda kazan›mlara ulaflmalar› amaçlanmal›d›r. Bu yaklafl›mda ö¤rencilerin ulaflmalar› gereken kazan›mlar› oluflturan bilgi, beceri, tutum ve de¤erlerin olabildi¤ince günlük hayattan seçilmesi ve bunlar›n ö¤renci farkl›l›klar›na uygun çeflitli yöntem ve teknikler kullan›larak ö¤rencilere sunulmas›, ö¤rencilerin bu bilgileri mevcut bilgileri üzerine yap›land›rmas› ve ö¤rencilerin ö¤renme ortamlar›nda aktif k›l›narak bilgilerin an›nda uygulamaya konulmas› yoluyla kal›c›l›¤›n›n sa¤lanmas› ça¤dafl e¤itim anlay›fl›n›n bir gere¤i olarak karfl›m›za ç›kmaktad›r. Ö¤renme sürecinde ö¤retmen, ö¤rencilerin birikim düzeylerini ve ilgilerini dikkate alarak deneyerek ö¤renme, elefltirme, muhakeme, yorumlama gücünü gelifltirmeye çal›flmal› ve ö¤rencileri ifl birli¤ine özendirmeli ve ö¤rencilerin isteyerek kat›ld›klar› ö¤renme ortamlar›n› yaratmaya çaba göstermelidir. S›n›f içerisinde yap›lacak etkinlik ö¤rencilerin ö¤renme ihtiyaçlar› ve bireysel farkl›l›klar›na uygun olarak de¤ifltirilebilir.

Temel Yaklaﬂ›m

Türkçe dersi kazan›mlar›, ö¤rencilerin dinleme/izleme, konuflma, okuma ve yazma ö¤renme alanlar›nda becerilerini gelifltirmelerini ve Türkçeyi güzel ve etkili kullanmalar›n› amaçlamaktad›r. Bu kazan›mlara ulafl›lmas› hâlinde ö¤rencilerin, duygu ve düflüncelerini etkili biçimde anlatabilen, elefltirel ve yarat›c› düflünebilen, giriflimci, çevresiyle uyumlu ve sorumluluk sahibi; araflt›rma, elefltirme, sorgulama, yorumlama becerileri ve estetik zevkleri geliflmifl, millî de¤erlere duyarl› bireyler olmalar› gözetilir. Ö¤rencilerin bu kazan›mlara ulaflmalar› s›n›f içi ve okul d›fl› çeflitli etkinliklerle sa¤lanm›fl olur.

Temel Beceriler Temel beceriler; ö¤rencilerin temel dil becerisindeki geliflimleriyle ba¤lant›l› olarak ulaflmalar› ve hayat boyunca kullanmalar› hedeflenen becerilerdir. Bu temel beceriler; • Türkçeyi do¤ru, güzel ve etkili kullanma • Elefltirel düflünme • Yarat›c› düflünme • ‹letiflim kurma • Problem çözme • Araflt›rma • Karar verme • Bilgi teknolojilerini kullanma • Giriflimcilik

Ö¤renme Alanlar› Türkçe dersi; kendi içerisindeki ö¤renme alanlar› hem de di¤er disiplinlerle bütünlük oluflturan dinleme/izleme, konuflma, okuma yazma ö¤renme alanlar›ndan ve dil bilgisinden oluflmaktad›r.

Kazan›mlar ‹lkö¤retimden sonraki kademeyi oluflturan ortaö¤retimin, tarihî süreçte oluflan edebî dilin geliflimini, özelliklerini ve ürünlerini ö¤retmeyi hedefleyen anlay›fl› ile okuma, dinleme- izleme, konuflma, okuma ve yazma ö¤renme alanlar›n› kazand›rmay› hedefleyen ilkö¤retim ikinci kademe Türkçe dersi, içeri¤i ve kazan›mlar› yönünden bir geçifl özelli¤i tafl›maktad›r. Kazan›mlar; Türkçe dersinin genel amaçlar›na ve bu amaçlar çerçevesinde belirlenmifl temel becerilerine ö¤rencilerin ulaflmalar›n› sa¤lamak için bu derste edinecekleri bilgi, beceri ve al›flkanl›klar› kapsamaktad›r.

Ö¤rencilerin belirtilen kazan›mlara ulaflmalar› için yap›lacak etkinlikler, di¤er ders ve ara disiplinlerle yap›lacak olan iliflkilendirmeler ve ö¤retme ö¤renme ortamlar›, ölçme-de¤erlendirme ve ö¤renme süreçleri afla¤›da bu dersi oluflturan kitaplar›n bafll›klar›nda ayr›nt›l› olarak anlat›lm›flt›r. A. Ö⁄RETMEN KILAVUZ K‹TABI Ö¤rencilerin Türkçe dersinin genel amaçlar›na, ö¤renme alanlar›na ve dil bilgisine yönelik kazan›mlara ulaflmalar› için ö¤renme ortamlar›nda yap›lacak olan tüm etkinliklerin, yöntem ve tekniklerin, ilgili araçlar›n ve sürecin aç›kland›¤›, ö¤retmene rehber niteli¤i tafl›yan bir kaynakt›r. Ö¤retmen K›lavuz Kitab› afla¤›da belirtilen bafll›klardan ve bafll›klara uygun aç›klamalardan oluflmaktad›r.

1. Tan›t›m fiemas› Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'n› oluflturan temel bafll›klar›, içeri¤i ve içeri¤in uygulanmas› sürecinde yap›lacak olan çal›flmalar› k›saca görsel olarak aç›klayan bölümdür.

2. Tema Kapaklar› Ö¤rencilerin kazan›mlara ulaflmalar›nda araç görevi üstlenen metinleri ve bu metinlerin ilgili temalara da¤›l›m›n› gösteren tema girifl sayfalar›d›r. 7. s›n›f Türkçe ders kitaplar› afla¤›da belirtilen temalardan oluflmaktad›r. • ‹letiflim • Atatürk • Kavramlar ve Ça¤r›fl›mlar • Millî Kültür • Do¤a ve Evren • Toplum Hayat› Belirtilen temalara uygun olarak seçilmifl dinleme/izleme, okuma metinleri ile metinlerin ders kitaplar›ndaki görünüflü ve ifllenifli, Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'nda ilgili teman›n içeri¤inde yer al›r. Her temada en az üç farkl› türden okuma ve yine farkl› türlerden dinleme/izleme metinleri bulunur. Dinleme/izleme metinlerine ö¤renci ders kitaplar›nda yer verilmez. Bunlar ifllenifl süreçlerinde metinlere uygun olarak haz›rlanm›fl görsel ve iflitsel materyaller kullan›larak ö¤rencilere sunulur.

3. Temaya Girifl Bir y›ll›k e¤itim-ö¤retim sürecinde ilgili temalarda ifllenecek olan metinler, metinlerde ö¤rencilerin ulaflmalar› hedeflenen kazan›mlar, bu kazan›mlar›n ö¤renme alanlar› ve dil bilgisine yönelik da¤›l›mlar› bu bölümde sunulmufltur. Ö¤retmen K›lavuz Kitab›’n›n tema girifl sayfalarda “Temaya Haz›rl›k” bölümleri bulunmaktad›r. Bu bölümde, ö¤rencilerin temada yer alan kazan›mlara ulaflmalar›n› kolaylaflt›r›c› çeflitli haz›rl›k çal›flmalar› (gözlem, anket, araflt›rma,

derleme, sorular vb.) bulunmaktad›r. Bu haz›rl›k çal›flmalar›yla ö¤rencilerin mevcut bilgilerini aç›¤a ç›kararak yeni bilgileri yap›land›rmalar›n› kolaylaflt›rma amac› güdülmüfltür.

4. Metnin ‹fllenifl Süreçleri Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'nda metnin ifllenifl süreçlerinde yap›lmas› gereken s›n›f içi ve okul d›fl› etkinlikler ayr›nt›l› bir flekilde ö¤retmenlere sunulmufltur. Metinlerin hangi kazan›mlara yönelik ifllendi¤i, metin ifllenifl süresi, ö¤renme ortamlar›n›n düzenlenmesi, ihtiyaç duyulan araç-gereçler, kullan›lacak yöntem ve teknikler, ilgili etkinlikler, di¤er ders ve ara disiplinlerle ba¤lant› kuran yönergeler ile ölçme ve de¤erlendirme konular›nda ö¤retmenlere ayr›nt›l› aç›klamalar yap›lm›flt›r. Ö¤retmenlerin ilgili metinleri ifllerken kullanmalar› gereken yöntem ve tekniklere uygun olarak baz› metinler üzerinde k›sa aç›klamalara yer verilmifl ve gerekli yönlendirmeler yap›lm›flt›r. Bu k›sa aç›klamalar ve yönlendirmeler ilgili metinlerde sadece Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'nda ö¤retmenin görece¤i flekilde verilmifltir. ‹fllenen metinler Ö¤renci Ders Kitab›'nda sayfa görünümü olarak ya da bu metin dinleme/izleme metniyse düz yaz› olarak Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'nda yer alm›flt›r. Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'nda metin ifllenifl süreçlerinde yap›lmas› gereken etkinliklere ayr›nt›l› olarak yer verilmifltir ve bunlardan çal›flma sayfalar›nda yap›lmas› gereken etkinlikler varsa bu etkinlikler de Ö¤renci Çal›flma Kitab›'nda bulunan ilgili etkinliklere göndermeler yap›larak belirtilmifltir. Ö¤renci Çal›flma Kitab›'n›n sayfa görünümü de Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'nda bulunmaktad›r. Tema bafl›nda ö¤rencileri temaya, ilgili metinlere, derse ve ulafl›lmas› hedeflenen kazan›mlara haz›rlayan haz›rl›k çal›flmalar› ile tema sonunda yap›lacak ölçme ve de¤erlendirme etkinliklerinin yer ald›¤› sayfalara ve aç›klamalar›na da Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'nda yer verilmifltir. Metinler, belirtilen ö¤renme alanlarına yönelik olarak yap›lan yönlendirmelerle ve ilgili etkinliklerle afla¤›da verilen bafll›klara uygun olarak ifllenmifltir.

a. Okuma/Anlama- Dinleme/Anlama Programda belirtilen metinlerin tafl›mas› gereken özellikler göz önüne al›narak okuma ö¤renme alan›na göre Türkçeyi güzellik ve inceliklerini yans›tan çeflitli metinler, ders kitaplar›nda yer almaktad›r. Ö¤rencilerin okuma ö¤renme alanına yönelik ulaflmalar› gereken kazan›mlar, bu metinler ve ilgili etkinlikler arac›l›¤›yla iliflkilendirilerek ö¤rencilere kazand›r›lacak flekilde verilmifltir. Okuma ö¤renme alan›nda yer alan kazan›mlar; okumaya haz›rl›k, okuma kurallar›, okunan metinlerin anlafl›lmas› ve çözümlenmesi, metinlerin yeniden yap›land›r›lmas› ve anlamland›r›lmas›, okunan metinlerin de¤erlendirilmesi ve söz varl›¤›n›n zenginlefltirilmesine yönelik “Okuma-Anlama” bafll›¤› alt›nda metinlerin ifllenifl süreçlerinde yap›lan etkinliklerle ö¤rencilere kazand›r›lmaya çal›fl›lm›flt›r. ‹lgili metinde kazand›r›lacak olan okuma kurallar› metinlerin ifllenifl k›s›mlar›nda ö¤retmenlere k›sa aç›klamalarla belirtilmifltir.

Ö¤rencilerinizin okuma ö¤renme alan›ndaki performanslar›n› de¤erlendirmeye yönelik haz›rlanan “Okuma Becerisini De¤erlendirme Formu” kitab›n “Ölçme ve de¤erlendirme” bölümünde; 293 ve 294. sayfalar›nda verilmifltir. Formu s›n›f veya ö¤renci say›s›na göre ço¤alt›n›z ve okuma etkinlikleri s›ras›nda ö¤rencilerinizi gözlemleyerek bu formu doldurunuz. Ayn› flekilde Dinleme/‹zleme ö¤renme alan›nda yer alan kazan›mlar; “dinleme/izleme kurallar›n› uygulama, anlama ve çözümleme, de¤erlendirme, söz varl›¤›n› zenginlefltirme, etkili dinleme/izleme al›flkanl›¤› kazanma” becerilerinin geliflmesine yönelik metinlerin ifllenifl süreçlerinde “Dinleme/Anlama” bafll›¤› alt›nda ö¤rencilere verilmeye çal›fl›lm›flt›r. Metinlerin ifllenifl k›s›mlar›nda ilgili metinde kazand›r›lacak olan dinleme kurallar› ö¤retmenlere k›sa aç›klamalarla belirtilmifltir. Ö¤rencilerinizin Dinleme/‹zleme ö¤renme alan›ndaki performanslar›n› de¤erlendirmeye yönelik olarak haz›rlanan “Dinlenme/‹zleme Becerisini De¤erlendirme Formu” kitab›n “Ölçme ve De¤erlendirme” bölümünde 295 ve 296. sayfalar›nda verilmifltir. Formu s›n›f veya ö¤renci say›s›na göre ço¤alt›n›z. Dinleme etkinlikleri s›ras›nda ö¤rencilerinizi gözlemleyerek bu formu doldurunuz.

b. Konuﬂma

Konuflma ö¤renme alan›nda; “ konuflma kurallar›n› uygulama, sesini ve beden dilini etkili kullanma, haz›rl›kl› konuflmalar yapma, kendi konuflmas›n› de¤erlendirme, kendini sözlü olarak ifade etme, al›flkanl›¤›n› kazanma” becerilerine yönelik olarak ö¤rencilerin ulaflmalar› gereken kazan›mlar ilgili metinlerin bu bafll›¤› alt›nda yap›lacak olan etkinliklerle ö¤rencilere kazand›r›lacak flekilde haz›rlanm›flt›r. Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'nda konuflma bölümünde yer alan etkinliklerin ayr›nt›l› aç›klamalar› bulunmaktad›r ve bu bafll›k alt›nda ö¤rencilerin çal›flma kitab›nda yapmalar› gereken etkinliklere yine Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'nda göndermeler yap›lm›flt›r. Ö¤rencilerinizin Konuflma ö¤renme alan›ndaki performanslar›n› de¤erlendirmeye yönelik haz›rlanan “Konuflma Becerisini De¤erlendirme Formu” kitab›n “Ölçme ve De¤erlendirme” bölümünde 297. sayfas›nda verilmifltir. Formu s›n›f veya ö¤renci say›s›na göre ço¤alt›n›z. Konuflma etkinlikleri s›ras›nda ö¤rencilerinizi gözlemleyerek bu formu doldurunuz.

c. Yazma

Yazma ö¤renme alan›nda; “ yazma kurallar›n› uygulama, planl› yazma, farkl› türlerde metinler yazma, kendi yazd›klar›n› de¤erlendirme, kendini yaz›l› olarak ifade etme al›flkanl›¤› kazanma, yaz›m ve noktalama kurallar›n› uygulama” becerilerine yönelik olarak ö¤rencilerin ulaflmalar› gereken kazan›mlar verilmifltir.

Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'nda yazma bölümünde yer alan etkinliklerin ayr›nt›l› aç›klamalar› bulunmaktad›r ve bu bafll›k alt›nda ö¤rencilerin çal›flma kitaplar›nda yapmalar› gereken etkinliklere yine Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'nda göndermeler yap›lm›flt›r. Ö¤rencilerinizin Yazma ö¤renme alan›ndaki performanslar›n› de¤erlendirmeye yönelik haz›rlanan “Yaz›l› Anlat›m› Puanlama Anahtar›” kitab›n “Ölçme ve De¤erlendirme” bölümünde; 300. sayfas›nda verilmifltir.

ç. Dil Bilgisi

Bu bölümde dil bilgisi kurallar›n verilmesinin yan›nda bu kurallar›n, kelime, cümle ve metin düzeyinde uygulamalar› da sunulmufltur. Kazan›mlar›n ö¤rencilere verilmesinde sezdirme, kavrama ve pekifltirme süreçlerinde çal›flmalar yap›lm›flt›r. Bu amaçla verilen örneklerden hareketle yap›lan sezdirme çal›flmalar›ndan sonra gerekirse kurallar verilmifltir. Dil bilgisi konular›n›n ifllenmesinde ö¤rencilerin çal›flma kitaplar›nda yapmalar› gereken etkinliklere Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'nda göndermeler yap›lm›fl ve bu etkinlikler ayr›nt›l› olarak ayn› kitapta aç›klanm›flt›r.

d. Atatürkçülük Konular› ile Di¤er Ders ve Ara Disiplinlerle ‹liflkilendirme Türkçe Ders Program›’nda belirtilen Atatürkçülükle ilgili konu ve aç›klamalara, Atatürk temas›nda yer alan etkinlikler ile ilgili çal›flmalar yap›larak ö¤rencilerin ulaflmalar› hedeflenmifltir. Atatürkçülük konusunda ö¤rencilerin ulaflmalar› gereken kazan›mlar ve ilgili konular›n aç›klamalar› etkinliklerde yap›lan yönlendirmelerde ayr›nt›l› olarak belirtilmifltir. Di¤er derslerle yap›lmas› gereken iliflkilendirmeler metinlerin içeri¤i ve metinler arac›l›¤›yla ö¤rencilere verilmesi gereken kazan›mlar ölçüt al›narak uygun yerlerde di¤er derslerin kazan›m, konu, ö¤renme alan›, temalar› düzeyinde iliflkilendirilmifltir. Di¤er derslerle iliflkilendirmelerin yap›laca¤› yer, metin iflleme sürecinde haz›rl›kta ve ilgili ö¤renme alan›nda verilmifltir. Türkçe Dersi Ö¤retim Program›’nda belirtilen giriflimcilik, insan haklar› ve vatandafll›k, kariyer bilinci gelifltirme, özel e¤itim, rehberlik ve psikolojik dan›flma ile sa¤l›k kültürü ara disiplinlerinde iliflkilendirme yap›lmas› gereken kazan›mlar belirtilen ö¤renme alanlar› ve Türkçe dersi kazan›mlar›na uygun olarak yap›lm›flt›r. Ara disiplinlerle iliflkilendirme yap›lmas› gereken kazan›mlar s›n›f içi etkinli¤i olarak ilgili ara disiplinlerle verilmeye çal›fl›lm›flt›r. Tüm ara disiplin kazan›mlar› ö¤renme alanlar›na yönelik olarak belirtildi¤inden, metinlerin ifllenifl süreçlerinin ilgili ö¤renme alan› bafll›klar›nda, ara disiplinleriyle yap›lmas› gereken iliflkilendirmelerin hangi etkinlikler ile yap›laca¤› Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'n›n ilgili ö¤renme alan›nda ayr›nt›l› olarak sunulan bu etkinliklere ö¤retmenlerin ihtiyaç duyacaklar› yönlendirmeler yap›lm›flt›r.

5. Proje ve Performans Görevleri Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'nda ö¤rencilerin haz›rlamalar› gereken proje ve performans görevlerine yer verilmifltir. Bu proje ve görevlerin haz›rlanma süresi, hangi becerilerin geliflmesine yönelik haz›rland›¤›, ölçme ve de¤erlendirmesinde kullan›lacak araçlar, aflamalar› ile sunum için öngörülen zaman› ayr›nt›l› olarak proje ve görevlerde yaz›lm›fl ve ö¤retmenlere gereken yönlendirmeler yap›lm›flt›r. Bu proje ve görevleri 291. sayfada toplu olarak görebilirsiniz. Ayr›ca her proje ve görevin ö¤retmen ve ö¤renci için haz›rlanm›fl yönergeleri ile de¤erlendirme araçlar› ilgili teman›n bafl›nda yer almaktad›r. Ö¤rencilere proje ve görev yönergesi ve de¤erlendirme arac› mutlaka verilmelidir. 292. sayfada bir tane proje verilmifltir. Türkçe dersinden proje alan ö¤rencilerinize bu projeyi veya sizin önerdi¤iniz bir projeyi, yönergesi ve de¤erlendirme arac›yla birlikte veriniz. Proje ve görevlerin sizin ve ö¤rencileriniz için haz›rlanan yönergeleri ve de¤erlendirme arac›, ilgili teman›n bafl›ndad›r. Performans görevleri, ö¤retmen ve ö¤renci ile ilgili temalar›n bafl›nda verilmifltir.

6. Ara Disiplin Etkinlikleri Ö¤rencilerin; giriflimcilik, insan haklar› ve vatandafll›k, kariyer bilinci gelifltirme, özel e¤itim, rehberlik ve psikolojik dan›flma ile sa¤l›k kültürü ara disiplinlerinde belirtilen kazan›mlara ulaflmalar› için haz›rlanm›fl “etkinlikler” bu bölümlerde yer alm›flt›r. Etkinliklerin hangi derslerde yap›laca¤›na ise yeri geldi¤inde Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'nda metin ifllenifl süreçlerinde belirtilmifltir.

7. Türkçe Dersinde Kullan›lan Yöntem ve Teknikler Türkçe Dersi Ö¤retim Program›’nda ifade edilen Türkçe dersinde kullan›lan yöntem ve tekniklerin ayr›nt›l› aç›klama lar› ile ilgili örneklerine bu bölümde yer verilmifltir. Ders ifllenifl süreçlerinin “okuma, dinleme/izleme, konuflma, yazma ö¤renme alanlar› ve dil bilgisi” bu bölümde yöntem ve tekniklerine göre ifllenifl haz›rlanm›flt›r.

8. Okuma Geliflim Dosyas› Ö¤rencilere okuma al›flkanl›¤›n›n kazand›r›lmas› ve okuma becerisinin gelifltirilmesi için gereken bilgiler ile bu becerilerin kazand›r›lmas›na ve gelifltirilmesine yönelik s›n›f içi ve okul d›fl›nda yap›lmas› gereken çal›flmalar, velilerle yap›lacak ifl birli¤i, okuma geliflim dosyas›n›n ayr›nt›lar›, geliflim dosyas›nda kullan›lacak formlar ile de¤erlendirme çal›flmalar›na bu bölümde ayr›nt›l› olarak yer verilmifltir.

9. Ölçme ve De¤erlendirme Ölçme ve de¤erlendirme süreci hakk›nda aç›klamalar, de¤erlendirme araç ve yöntemleri, ö¤renci ürün dosyas›, performans ve proje de¤erlendirme çal›flmalar› ölçme ve de¤erlendirme konusundaki ayr›nt›l› aç›klamalar›na bu bafll›k alt›nda yer verilmifltir. Ö¤retmenlerin ayr›ca okuma, dinleme/izleme, konuflma ve yazma ö¤renme alanlar›nda kullan›lacak olan örnek formlar da bu bafll›k alt›nda sunulmufltur. Ö¤retmenlerin bu ö¤renme alanlar›nda yapacaklar› farkl› çal›flmalarda sunulan formlar örnek niteli¤indedir. Çal›flmalar›n kazan›mlar›, içeri¤i ve hedef ald›¤› ö¤renci becerilerine yönelik olarak uygun ve farkl› formlar bu örneklerden yola ç›k›larak haz›rlanabilir.

B. DERS K‹TABI Ö¤rencilerin sadece okuma etkinliklerinde kullanacaklar› metinlerin yer ald›¤› kitapt›r ve dolay›s›yla bu kitapta ö¤rencilerin dinleme etkinliklerinde kullanacaklar› metinlere yer verilmemifltir. Ayr›ca programda yap›lan güncellemeler do¤rultusunda her temada ikifler serbest okuma metnine yer verilmifltir. Bu metinler, ö¤retmenin iste¤ine ba¤l› olarak ve etkinlikleri ö¤retmen taraf›ndan düzenlenerek ifllenebilir. Metinler konu ve içeri¤ine uygun olarak ilgili temalarda bulunur. Tema kapaklar› ve bölümleri kitaplar›n kullan›m›nda kolayl›k sa¤lamas› için farkl› renklerde gösterilmifltir. Tema kapaklar›nda, ilgili tema içerisinde hangi metinlerin bulundu¤u belirtilmifltir. S›n›f ortam›nda okuma etkinliklerinde kullan›lacak olan yöntem ve tekniklere uygun olarak baz› metinlerin bölümleri alt› çizili, koyu yaz›lm›fl, hiç yaz›lmam›fl vb. olarak verilmifltir. Bunlar ö¤rencilerin belirlenen yöntem ve tekniklere uygun olarak farkl› etkinlikleri yapmalar› amac›yla bu flekilde düzenlenmifltir. Bu etkinliklerin ayr›nt›lar›na Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'nda yer verilmifltir. Türkçe Dersi Ö¤retim Program›’n›n öngördü¤ü flekilde, ö¤rencilere sözlük kullanma al›flkanl›¤›n›n kazand›r›lmas› için kitaplarda sözlük bölümüne yer verilmemifltir. Kitab›n sonunda ilgili kaynakça bulunmaktad›r.

C. Ö⁄RENC‹ ÇALIfiMA K‹TABI Ö¤rencilerin temaya haz›rl›k, okuma, dinleme/izleme, konuflma ve yazma etkinliklerinde çal›flma sayfalar› gerektirecek etkinliklerin ve ölçme ve de¤erlendirme çal›flmalar›nda kendilerini, akranlar›n› de¤erlendirmelerine yarayacak formlar›n yer ald›¤› kitapt›r. Ö¤renci Çal›flma Kitab› da Ö¤retmen K›lavuz ve Ders Kitab› gibi kullan›m› kolaylaflt›rmas› amac›yla her tema için belirlenen farkl› renkler kullan›larak tasarlanm›flt›r. Ö¤renci Çal›flma Kitab›'nda bulunan etkinlikler ö¤renme alanlar› belirtilerek numaraland›r›lm›flt›r. Hangi ö¤renme alan›nda hangi etkinli¤in, ne flekilde yap›laca¤› Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'nda ayr›nt›l› olarak aç›klanm›flt›r. Ayr›ca

Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'nda, Ö¤renci Çal›flma Kitab›'n›n küçültülmüfl sayfa görünümüne de ayr›ca yer verilmifl, ilgili k›lavuz kitab›n ayn› sayfas›nda yap›lacak olan Ö¤renci Çal›flma Kitab› etkinliklerine gereken yönlendirmeler de yap›lm›flt›r. Ö¤renci Çal›flma Kitab› tema sonlar›nda “Tema De¤erlendirme Sorular›” bafll›kl› de¤erlendirme sorular› yer almaktad›r. Bu sorular ö¤rencilerin tema içerisinde okuma, yazma, konuflma ve dil bilgisi ö¤renme alanlar›nda ö¤rendikleri bilgilerin de¤erlendirilmesine yönelik haz›rlanm›flt›r. Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'nda de¤erlendirme sayfalar› cevap anahtar› ile birlikte verilmifltir. Ö¤renci Çal›flma Kitab›'nda okuma, dinleme/izleme, konuflma ö¤renme alanlar› ile performans ve proje sunumlar›nda ö¤rencilerin kendilerini de¤erlendirmelerine yönelik haz›rlanm›fl çeflitli formlar bulunmaktad›r. Bu formlar›n isimleri ve kullan›l›fl amaçlar› da Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'nda aç›klanm›flt›r.

YÖNTEM VE TEKN‹KLER D‹NLEME/‹ZLEME KATILIMLI D‹NLEME Amaç: Dinleme sürecinde zihinde oluflan sorular›n konuflmac›ya iletilerek dinlenilenlerin daha iyi kavranmas›d›r. Dinlenilenlerin ve sorular›n konuflmac›ya yans›t›larak karfl›s›ndakine dinledi¤ini hissettirme, konuflmac›n›n rahatlamas›n› ve iletiflimin amac›na ulaflmas›n› da sa¤lar. Uygulama: Dinleme s›ras›nda baflka bir iflle u¤raflmamak ve konuflmac› ile göz temas› kurmak gereklidir. Konuflmac›dan anlat›lanlara aç›kl›k getirmesini istemek, konuflmac›n›n sözlerini ve duygular›n› geri yans›tmak, fikir ve duygular›n› özetlemek bu Her dinleme metninde farkl› yöntem ve teknikler kullan›lmaktad›r.

uygulamada yap›lacaklardand›r. Uygun yerlerde konuflmac›n›n sözleri özetlenmeli veya söylenmek istenen geri bildirimle verilmelidir. Dinleyici, konuyu daha iyi anlamak, istekte bulunmak veya karmafl›k bir probleme çözüm sunmak amac›yla da konuflmac›ya sorular sorabilir. Böyle durumlarda not al›narak veya araya girilerek “Söylediklerinizi tam olarak anlayamad›m. Daha aç›k söyler misiniz? ”gibi aç›klama sorular› sorulabilir. KATILIMSIZ D‹NLEME/‹ZLEME Amaç: Dinleme/izleme sürecinde ö¤rencilerin dinledikleri üzerinde düflünmelerini sa¤layarak zihinsel faaliyetlerini etkin k›lmakt›r. Uygulama: Dinlenilen metnin bir süreçten mi bahsetti¤i, yoksa bir aç›klama m› getirdi¤i belirlenir. Metnin türüne ve metinden elde etmek istenilenlere uygun olarak zihinde “Kim, ne, nereye, ne zaman, nas›l?” gibi sorulara cevap bulmalar› için ö¤renciler yönlendirilir. NOT ALARAK D‹NLEME/‹ZLEME Amaç: Dinlenenlerin/izlenenlerin daha kolay anlafl›lmas›n› ve hat›rlanmas›n› sa¤lamakt›r. Uygulama: Ö¤rencilerden dinleme/izleme amaçlar›na göre notlar almalar› istenir. Not al›n›rken dikkat etmeleri gereken noktalar (ana fikrin, önemli ifadelerin, güzel sözlerin not al›nmas›; özgün ifadelerin kullan›lmas› vb.) hat›rlat›l›r. Ö¤rencilere not alabilecekleri çal›flma kâ¤›tlar› verilir. KEND‹N‹ KONUfiANIN YER‹NE KOYARAK D‹NLEME/‹ZLEME (EMPAT‹ KURMA) Amaç: Dinleyicinin kendisini konuflmac›n›n yerine koyarak onun neler hissetti¤ini, sözlerinin hangi deneyimleri yans›tt›¤›n›, kendini ve dünyay› nas›l alg›lad›¤›n› anlamakt›r. Uygulama: Ö¤rencilerden konuflmac›n›n veya dinlediklerindeki/izlediklerindeki varl›k ve flah›slardan birinin yerine kendilerini koyarak olaylar›, duygu ve düflünceleri anlamalar› istenir. Bu yöntemle yap›lan dinleme/izleme di¤er kifli ile ayn› fikri paylaflma anlam›na gelmez. Bir süre için kendi duygu ve düflüncelerinden s›yr›larak olaylara ve durumlara karfl›s›ndakinin bak›fl aç›s›yla bakmay› ve onu anlamay› gerektirir. Ö¤renci, kendini karfl›s›ndakinin yerine koyarken o kifliyi iyi-kötü, onun duygu ve düflüncelerini de do¤ru-yanl›fl olarak de¤erlendirmekten kaç›nmal›d›r çünkü ön yarg›l› yaklafl›m karfl›m›zdakini anlamam›z› engeller

YARATICI D‹NLEME/‹ZLEME Amaç: Ö¤rencilerin dinlediklerini/izlediklerini yorumlamas› ve bunlardan yeni fikirler üretmesidir. Uygulama: Bu yöntem iki flekilde uygulanabilir: 1. Kat›l›ms›z dinleme/izleme yap›larak konuflmac›n›n sözlerinden yeni düflünce ve hayaller üretilir. 2. Kat›l›ml› dinleme/izleme yap›larak konuflmac›n›n sözlerinden üretilen düflünce ve hayaller ifade edilir. Konuflmac›n›n daha rahat ve yarat›c› düflünmesini sa¤lamak için yönlendirici sorular sorulur veya cesaret verici sözler söylenir. SEÇ‹C‹ D‹NLEME/ ‹ZLEME Amaç: Dinlenenlerin/izlenenlerin içinden ilgi ve ihtiyaca yönelik olanlar›n seçilerek dinlenmesi/izlenmesidir. Uygulama: Seçici dinleme/izleme afla¤›daki flekillerde uygulanabilir: 1. Önceden haz›rlanm›fl sorular da¤›t›larak ö¤rencilerden bunlar›n cevaplar›n› bulmaya yönelik olarak dinlemeleri/izlemeleri istenir. 2. Dinleme/izleme amac›na veya ilgi alan›na yönelik olarak dinle-

S›n›f›n›z›n seviyesini ve ﬂartlar› göz önünde tutarak siz de farkl› dinleme yöntem ve teknikleri kullanabilirsiniz.

nenlerden/izlenenlerden bir veya birkaç bölüm/ konu seçilerek yaln›zca bu k›s›mlar dikkatle dinlenir/izlenir. Örne¤in; haz›rlanan bir karfl›l›kl› konuflmada (ö¤retmen-ö¤renci, doktorhasta, sat›c›-müflteri vb.) taraflar›n birbirlerinin konuflmalar›ndan seçme yapmalar› ve bunlar› s›n›fta de¤erlendirmeleri istenir. ELEfiT‹REL D‹NLEME/ ‹ZLEME Amaç: Ö¤rencilere dinledikleri/izledikleri hakk›nda soru sorma al›flkanl›¤› kazand›rarak konu hakk›nda düflünmelerini; konuyu olumlu ve olumsuz yanlar›yla, tarafs›z bir bak›fl aç›s›yla de¤erlendirmelerini sa¤layarak kendi do¤rular›n›

D‹KKAT! Ö¤retmen K›lavuz Kitab›’nda iﬂleniﬂ sürecinde yer alan dinleme yöntem

buldurmakt›r. Uygulama: Sunulan bilginin konuflmac›n›n kiflisel duygu ve düflüncelerini

ve tekniklerinden farkl› bir

mi yans›tt›¤›, yoksa bilimsel verilere ve gözlemlere mi dayand›¤› h›zl› bir ﬂekilde

yöntem ve teknik

analiz edilmelidir. Bunun için ö¤rencilerin konuya yönelik olarak aﬂa¤›daki

kullanacaksan›z önceden

sorular› sorma becerisini kazanm›ﬂ olmalar› gerekmektedir.

haz›rl›k yapman›z gerekti¤ini unutmay›n›z.

1. Konuflmac›n›n amac› nedir? 2. Konuflmac› konuyla ilgili yeterli bilgi ve birikime sahip mi? 3. Verilen bilgiler güncel ve geçerli midir? 4. Konu tarafs›z bir bak›fl aç›s›yla m› ele al›n›yor? Elefltiriler do¤ru mu? 5. Alternatif çözüm önerileri sunuluyor mu? 6. Çözüm önerileri bilimsel mi?

KONUfiMA ‹KNA ETME Amaç: Bir konu hakk›ndaki fikirlerin dinleyiciler taraf›ndan kabul edilmesini ve benimsenmesini sa¤lamakt›r. Uygulama: ‹kna etme yönteminde, fikirleri destekleyen kaynaklara, güvenilir delillere, say›sal verilere yer vermek; sesini ve beden dilini etkili kullanmak önemlidir. Bu yöntemin s›n›f ortam›nda uygulanmas›nda seçilen ö¤renciler ya da gruplar konu hakk›nda farkl› fikirleri savunarak karfl›s›ndakileri savunduklar› fikirler konusunda ikna etmeye çal›fl›rlar. Bu yöntem uygulanmadan önce kaynaklara ulaflmalar› ve delilleri toplamalar› için ö¤rencilere süre verilmelidir. ELEfiT‹REL KONUfiMA ‹flledi¤iniz metinlerde

Amaç: Belirli bir konuyu olumlu ve olumsuz yanlar›yla ve tarafs›z bir bak›ﬂ aç›s›yla

farkl› konuﬂma yöntem ve

de¤erlendirerek yorum yapma, fikir ve çözüm üretme becerilerini geliﬂtirmektir.

teknikleri kullan›lmaktad›r.

Uygulama: Konuflmac›, seçip s›n›rland›rm›fl oldu¤u konu ile ilgili konuflmas›n›

Siz de iﬂledi¤iniz metinle-

hiçbir eksik kalmayacak ﬂekilde dinleyicilerin bilgisine sunar. Be¤eni ve tepkilerini

rde farkl› konuﬂma yöntem

tarafs›z ve bilimsel verilere dayanarak ortaya koyar ve alternatif çözüm önerileri teklif

ve teknikleri kullanabilir-

eder.

siniz.

KATILIMLI KONUfiMA Amaç: Dinleyicileri konuflma sürecine katarak konunun anlafl›lmas›n› kolaylaflt›rmak ve konuya farkl› bak›fl aç›lar› getirmektir. Uygulama: Dinleyicileri konuflma sürecine katmak amac›yla konuflma yer yer kesintiye u¤rat›larak dinleyicilerin duygu, düflünce ve sorular›n› iletmeleri sa¤lan›r. Bu amaçla konunun ilgi çekici yönleri üzerinde durulmal›, sorular sorularak dinleyicinin konu üzerinde düflünmeleri sa¤lanmal›d›r. TARTIfiMA Amaç: Ö¤rencilerin bir konu üzerinde olumlu veya olumsuz fikirler yürüterek benimsedikleri fikirleri savunma becerisini gelifltirmektir. Uygulama: Tart›fl›lacak konu ö¤renciler taraf›ndan seçilir ve konuyla ilgili gerekli kaynaklar taranarak elde edilen bilgi ve görüfller düzenlenir. Seçilen konu, düflündürücü ve tart›flmaya uygun nitelikte olmal›, belirli bir sürede ele al›nmal›d›r. S›n›fta herkesin düflündü¤ünü söyleyebilece¤i serbest bir ortam oluflturulmal›d›r. Oluflturulan jüri tarafs›z olmal›d›r. Ö¤retmen s›n›fça seçilecek bir baflkan yönetiminde tart›flmay› bafllat›r. Baflkan; 1. Tart›fl›lan konunun nitelik ve s›n›rlar›n› dinleyicilere iyice aç›klamal›, 2. Tart›flma sürecinde konu d›fl›na ç›k›lmadan, tart›flanlar›n düflüncelerini rahatl›kla söyleyebilecekleri bir ortam oluflturmal›, 3. Belirlenen yönteme uygun olarak ortaya ç›kan fikirleri oylamaya sunmal› ve rapor haz›rlatmal›, 4. Yerine göre tart›flmaya kat›lmal›, soru sormal›, zaman zaman konuflulanlar›n özetini yapmal›. 5. Uzun konuflanlara ve konunun d›fl›na ç›kanlara uyar›larda bulunmal›, 6. Kendi duygu ve düflüncelerini belirtmekten kaç›nmal›; tart›flan gruplar›n fikirlerine önderlik ederek tarafs›z kalmal›d›r.

Tart›flmac›; 1. Tart›flma s›ras›nda konuflmac›n›n sözünü kesmemeli, 2. Konu d›fl›na ç›kmamal›, 3. Verdi¤i örnekler, fikirleri destekleyecek nitelikte olmal›, 4. Tart›flman›n, bir amaç de¤il, gerçe¤i bulmak için bir araç oldu¤unu ak›ldan ç›karmamal›, karfl›l›kl› sayg› ve hoflgörü içerisinde olmas›na özen göstermelidir. KEND‹S‹N‹ KARfiISINDAK‹N‹N YER‹NE KOYARAK KONUfiMA (EMPAT‹ KURMA) Amaç: Konuflmada, karfl›s›ndakinin de¤er yarg›lar›n›, duygu ve düflüncelerini anlad›¤›n› hissettirerek etkili bir iletiflim kurmakt›r. Uygulama: Bir sorunu çözmek, do¤ruyu aramak veya karfl›s›ndakinin sevinçlerine ve s›k›nt›lar›na ortak olmak gibi olumlu iletiflim becerilerini gelifltirmek için konuflma ortam› oluflturulur. Her hafta bir konu belirlenerek karfl›s›ndakini anlama etkinli¤i yapt›r›l›r.

Farkl› konuﬂma yöntem ve teknikleri

GÜDÜMLÜ KONUﬁMA Amaç: Ö¤rencilerin bir konu hakk›ndaki bilgilerini, duygular›n› ve düﬂüncelerini

kullanmak için önceden Türkçe Dersi Ö¤retim

etkili bir flekilde anlatma becerilerini gelifltirmektir. Uygulama: Ö¤retmen taraf›ndan belli bir konu seçilerek s›n›f›n gündemine al›n›r. Konu hakk›nda ö¤renciler bilgilendirilir. S›n›fta konuyla ilgili beyin f›rt›nas› yap›l›r. Birkaç ö¤renci seçilerek konu hakk›ndaki duygu, düflünce ve hayallerini iki dakika içinde ifade

Program› ve K›lavuzu'nda yer alan konuﬂma yöntem ve tekniklerine bakarak ders için gerekli ha-

etmeleri sa¤lan›r. KEL‹ME VE KAVRAM HAVUZUNDAN SEÇEREK KONUfiMA Amaç: Ö¤rencilerin ö¤rendikleri kelime, kavram, atasözü ve deyimleri anlat›mlar›nda kullanmalar›n› sa¤layarak söz varl›klar›n› ve ifade güçlerini zenginlefltirmektir. Uygulama: Ö¤retmen taraf›ndan kelime ve kavramlar›n yer ald›¤› bir havuz oluflturulur. Ö¤renciler konuflma konular›na ba¤l› olarak bu havuzdan seçtikleri kelime ve kavramlar› kullanarak bir konuflma yaparlar. SERBEST KONUfiMA Amaç: Ö¤rencilerin herhangi bir konudaki duygu, düflünce ve hayallerini sözlü olarak ifade güçlerini gelifltirmektir. Uygulama: Ö¤renciler seçtikleri konu hakk›ndaki duygu, düflünce ve hayallerini anlat›rlar. Ö¤rencilere kendilerini ifade etme f›rsat› vermek için haftal›k ders saatinin bir k›sm› serbest konuflmaya YARATICI KONUfiMA Amaç: Ö¤rencilerin konuflma yeteneklerini ve yarat›c›l›klar›n› gelifltirmektir. Uygulama: Ö¤rencilere bir konu verilir. Her ö¤renci bir önceki arkadafl›n›n konuyla ilgili söylediklerinden hareketle konuflarak konuya farkl› bir bak›fl aç›s› getirir. HAFIZADA TUTMA TEKN‹⁄‹ Amaç: Konuflman›n kesintiye u¤rat›lmadan kurallar›na uygun olarak yap›lmas›n› sa¤lamakt›r. Uygulama: Konuflman›n içeri¤i düflünce s›ralamas›na göre düzenlenir. Cümleler düflünce gruplar›na göre s›n›fland›r›l›r ve oluflturulan kelime listeleri bir kâ¤›da yaz›l›r. Hayal gücü, benzetme, abartma, mizah vb. den yararlan›larak seçilen kelimelerle küçük bir hikâye oluflturulur.

z›rl›klar› yap›n›z.

OKUMA SESS‹Z OKUMA Amaç: Ö¤rencilerin ak›c› ve h›zl› okumalar›n› sa¤lamakt›r. Sessiz okuma, göz hareketleri ve beyinde meydana gelen okuma sürecine dayanmaktad›r. Sesli ve sessiz okuma aras›ndaki en önemli fark, sesli okuman›n sadece anlamay› de¤il, anlatmay› da kapsamas›d›r. Uygulama: Sessiz okuma, her gün veya haftada bir defa uygulanabilir. Ö¤renciler, s›n›fta okunacak olan herhangi bir metni veya kendi istedikleri bir kitab› ö¤retmenin belirledi¤i bir sürede okurlar. Bütün s›n›f sessiz okuma sürecine kat›l›rken, ö¤retmen de sessiz okuyarak ö¤rencilere örnek olur. Bu süreçte ö¤rencilerin baﬂkalar›n› rahats›z etmeden okumalar›na dikkat edilir. Her temada iﬂlenecek olan metinler için farkl› okuma yöntem ve teknikler kullan›lmaktad›r.

Sessiz okuma sürecinin sonunda, s›n›fça veya grup içinde metinle ilgili tart›flmalar yap›l›r. “Bu kitab› neden seçtiniz?”, “Kitapta ilginizi çeken noktalar nelerdir?”, “Bu kitab› arkadafllar›n›za tavsiye etmenizin sebebi nedir?” gibi sorular sorularak ö¤rencilerin kitapla ilgili görüflleri al›n›r. Ö¤renciler, metinde ilgilerini çeken veya anlamad›klar› bölümleri, metni okurken neler hissettiklerini yaz›l› veya sözlü olarak ifade ederler. SESL‹ OKUMA Amaç: Ö¤rencilerin okunan metinde geçen kelimelerin nas›l telâffuz edildi¤ini ve hangi ba¤lamda kullan›ld›¤›n› anlamalar›n› sa¤lamakt›r. Sesli okuma, ö¤rencilerin okuma seviyesini belirlemeye yard›mc› olurken, dinleyenlerin zihinsel faaliyetlerinin geliflmesine de katk› sa¤lar. Ö¤rencilerin düzgün konuflma yetene¤ini gelifltirir. Sesli ve güzel okuma, dinleyicilerin konuya ilgi duymas›n› sa¤lar ve okuma zevki uyand›r›r. Uygulama: Sesli okuma farkl› flekillerde yap›labilir. Birinci yol, ö¤retmenin aç›k ve anlafl›l›r bir biçimde, herkesin duyaca¤› bir ses tonuyla örnek okuma yapt›ktan sonra, ö¤rencilere metni kavramaya yönelik sorular sormas› ve etkinlikler yapt›rmas›d›r. ‹kinci yol, ö¤retmenin örnek okumas›ndan sonra bir ö¤rencinin sesli okumas›d›r. Üçüncü yol ise, yine ö¤retmenin örnek okumas›ndan sonra ö¤rencilerin gruplara ayr›larak her gruptan bir ö¤renci veya grubun tamam›n›n sesli olarak okumas›d›r. Sesli okuman›n en önemli flart›, kelimeleri do¤ru telâffuz etmek, okuma zevki uyand›rmak ve konuflur gibi okumakt›r. Sesli okumada h›zl› okumaktan çok, uygun yerlerde duraklama yapmak önemlidir. Ses tonu, metindeki duygu ve düflüncelere ba¤l› olarak ayarlanmal›d›r. Okunan metin dikkatle dinlenmeli, okuma süreci kesintiye u¤rat›lmamal›, düzeltmeler ve aç›klamalar okuman›n sonuna b›rak›lmal›, ayn› parça sebepsiz yere tekrar okutulmamal›d›r. GÖZ ATARAK OKUMA Amaç: Konunun ayr›nt›lara girilmeden, ana hatlar›yla kavranmas›d›r. Uygulama: Metnin içeri¤ini anlamak ve istenen bilgiye ulaflmak için önce metnin bafll›¤›na bak›l›r; uzunlu¤u ve biçimi incelenerek metin flekil bak›m›ndan de¤erlendirilir. Metnin konusunu anlamak için gözler h›zla metin üzerinde gezdirilir. Zihinde oluflan sorular›n cevab› olabilecek cümleler bütün olarak okunur. Böylece ayr›nt›lar atlanarak ana fikre ulafl›lm›fl olur. Ö¤retmen, verilen metnin ana fikrinin bulunmas› için belirli bir süre verir. Bu süre sonunda ö¤rencilerin verdikleri cevaplar tart›fl›l›r ve ana fikir söylenir.

ÖZETLEYEREK OKUMA Amaç: Konunun ana hatlar›n›n kavranmas›n› sa¤lamakt›r. Uygulama: Metni okumaya bafllamadan önce, tahtaya “Metinde geçen flah›s ve varl›klar kimlerdir?”, “Olaylar nerede ve ne zaman geçmektedir?”, “Metnin girifl ve sonuç bölümlerinde ne tür de¤ifliklikler olmufltur?” gibi sorular yaz›l›r. Ö¤rencilerden metni dinlerken veya okurken bu sorular›n cevaplar›n› bulmaya çal›flmalar› istenir.

Okuma süreci zaman zaman kesintiye

u¤rat›larak ö¤rencilere okunan bölümün özetini ç›karmalar› için süre verilir. Okuma bittikten sonra, her bölümün özetini bir veya iki cümle ile yeniden ifade etmeleri ve bu cümleleri birlefltirerek tek bir paragrafa dönüfltürmeleri istenir. Metin ikinci kez okunur ve ö¤renciler gerekli düzeltmeleri yaparlar. NOT ALARAK OKUMA Amaç: Ö¤rencileri okuma sürecinde etkin k›lmak, onlar›n önemli bilgi, düflünce ve olaylar› hat›rlamalar›n› sa¤lamakt›r.

D‹KKAT! Her ders için önceden

Uygulama: Sesli ve sessiz okuma s›ras›nda ö¤rencilerden, okuma amaçlar›na göre not almalar› istenir. Bunun için ö¤rencilere farkl› çal›ﬂma kâ¤›tlar› verilebilir. Sesli okuma öncesinde ö¤rencilere, metnin türü ve konusu hakk›nda bilgi verilerek not alma s›ras›nda dikkat etmeleri gereken noktalara de¤inilir. Ö¤retmen, önemli cümleleri veya bölümleri ikinci kez okuyarak ö¤rencilerin dikkatini çeker. Okuma sonunda ö¤rencilerin ald›klar› notlar de¤erlendirilir.

haz›rl›k yapman›z gerekti¤ini unutmay›n›z. Bunun için metinleri önceden okuyunuz. Uygulayaca¤›n›z yöntem ve tekni¤in kullan›labilirli¤ini düﬂününüz. Ö¤retmen K›lavuz Kita-

Sessiz okuma s›ras›nda ö¤renciler, kartlara veya kâ¤›tlara önemli gördükleri yerleri not ederler.

b›’nda yer alan yöntem ve teknikleri s›n›f seviyesi ve ﬂartlar›n›

‹ﬁARETLEYEREK OKUMA YÖNTEM‹

göz önüne alarak farkl› bir yön-

Amaç: Konuyu anlamaya yard›mc› olacak anahtar kelime ve kavramlar ile önemli görülen yerlerin belirlenmesidir.

tem ve teknik kullanabilirsiniz. Ancak kullanaca¤›n›z

Uygulama: Not alma yönteminden farkl› olarak ö¤renciler, önemli gördükleri yerleri metin üzerinde iflaretler. Ö¤renciler alt›n› çizdikleri veya çeflitli iflaretlerle belirledikleri bölümleri, kendi cümleleriyle ifade ederek anlaml› bir metin olufltururlar. Böylece, metin ana hatlar›yla kavranm›fl olur. TAHM‹N EDEREK OKUMA Amaç: Ö¤rencileri okuma sürecinde etkin k›lmak için metinde geçen duygu, düflünce ve olaylarla ilgili merak uyand›rmakt›r. Uygulama: Ö¤rencilere, metinde geçen baz› kelime ve ifadelerin metnin devam› hakk›nda fikir verebilece¤i aç›klan›r. Tahmin ederek okuma çeflitli yollarla yap›labilir: 1. Metnin verilen k›sm› ö¤renciler taraf›ndan okunur. Ö¤retmen, ö¤rencilerden “metinde geliflen ve geliflebilecek olaylar›” iki ayr› sütuna listelemelerini ister. Metnin kalan bölümü ö¤retmen taraf›ndan okunduktan sonra metindeki olaylar›n nas›l sonuçland›¤› ayr› bir sütuna yaz›l›r. Bunun için ö¤rencilere her bölümle ilgili düflüncelerini yazmalar› için üç sütundan oluflan çal›flma kâ¤›d› verilir. 2. Ö¤retmen metnin bir k›sm›n› sesli okur. Ö¤rencilerde merak uyand›ran ifadeler ve bunlarla ilgili sorular tahtaya yaz›l›r. Metnin devam›nda sorular›n cevaplar› bulundukça üstleri çizilir.

yöntem ve tekni¤in ayn› temada en fazla bir kez kullan›lmas› gerekti¤ini unutmay›n›z.

3. Ö¤retmen, ö¤rencilerden metni okumaya bafllamadan önce, metnin bafll›¤› ve görsel unsurlardan hareketle metnin içeri¤ine yönelik tahminlerde bulunmalar›n› ister. Sesli okuma s›ras›nda duraklamalar yaparak “Sizce bundan sonra ne olabilir?”, “Metnin devam›nda olaylar›n tahmin etti¤iniz gibi geliflmesinin sebebi nedir?” gibi sorularla ö¤rencinin dikkatini metne yo¤unlaflt›r›r. SORU SORARAK OKUMA Amaç: Okuma öncesinde ve sürecinde ö¤rencilere sorular haz›rlat›larak metin üzerinde düflünmelerini ve metni anlamalar›n› sa¤lamakt›r. Uygulama: Bu yöntemin uygulanmas› iki flekilde gerçeklefltirilir: 1. Metin sesli veya sessiz okunduktan sonra ö¤renciler, okuma sürecinde zihinlerinde oluflan sorular› yazarlar. Gruplara ayr›larak bu sorulara cevap ararlar. Her gruptan veya s›n›ftan bir ö¤renci, bir arkadafl›na soru sorar. 2. Ö¤renciler metni okumadan önce ve okuma s›ras›nda, metnin bafll›¤› ve görsel unsurlar›yla ilgili zihinlerinde oluflan sorular› tahtaya yazarlar. Cevapland›r›lan sorular›n üstleri çizilir. SÖZ KOROSU Amaç: Ö¤rencilerin okuma ve birlikte çal›flma becerilerinin gelifltirilmesidir. Uygulama: Bir fliir veya düz yaz› bölümlere ayr›larak bir grup ö¤renci taraf›ndan birlikte okunur. Ö¤renciler gruplara ayr›l›r. Metnin, ö¤retmen taraf›ndan okunarak anlafl›lmas› sa¤lan›r. Söz korosu dört flekilde yap›l›r: 1. Hep birlikte okuma: Metnin tamam›, s›n›f veya bir grup taraf›ndan okunur. 2. Grup olarak okuma: Metin bölümlere ayr›larak her grup bir bölümü okur. 3. Karfl›l›kl› okuma: Ö¤renciler iki gruba ayr›larak metnin belirlenmifl bölümlerinden birini bir grup, di¤er bölümlerini de ikinci grup okur. 4. Nakaratl› metinleri okuma: Ö¤renciler gruplara ayr›larak her bölümü bir grup veya bütün gruplar birlikte okur. Metin okunurken flah›s ve varl›k kadrosu, karakter özelliklerini yans›tacak flekilde seslendirilir. OKUMA T‹YATROSU Amaç: Ö¤rencilerin metnin yap›s›n›, dilini ve metinde yer alan flah›s ve varl›k kadrosunun özelliklerini anlamalar›n› sa¤lamakt›r. Uygulama: Metin okunduktan sonra diyaloglara dönüfltürülerek tiyatro metni hâline getirilir. Metnin içeri¤iyle ilgili de¤ifliklik yap›lmaz, konuflma cümlelerinden ve olaylardan hareketle diyaloglar oluflturulur. Her ö¤renci okuyaca¤› bölüme haz›rlan›r. Ayn› zamanda metnin kavranmas› sa¤lanmal›d›r. Ö¤renciler, okuduklar› bölümde vermeleri gereken duyguyu, metnin ba¤lam›ndan hareketle aç›klayabilmelidir. EZBERLEME Amaç: Ö¤rencilerin haf›zalar›n› güçlendirmek, kültürel ve edebî de¤ere sahip metinlerdeki cümle yap›lar›n› ve söz varl›¤›n› kavrayarak Türkçeyi do¤ru, güzel ve etkili kullanmalar›n› sa¤lamakt›r.

Uygulama: Ö¤rencilerin seviyelerine, ilgi ve ihtiyaçlar›na yönelik olarak belirlenen metinler (fliirler, k›sa düz yaz›lar, güzel sözler vb.), belirli bir süre içinde ö¤renciler taraf›ndan ezberlenir. Ezberlenen metinler, s›n›f içi veya s›n›f d›fl› etkinliklerde sunulur. Böylelikle ö¤rencilerin söz varl›¤› zenginleflir, Türkçeyi kurallar›na uygun kullanma becerileri ve öz güvenleri geliflir. MET‹NLERLE ‹L‹fiK‹LEND‹RME Amaç: Ö¤rencilerin, okuduklar› metinle di¤er metinler aras›nda iliflki kurmas›n› sa¤layarak düflünme becerilerini gelifltirmektir. Uygulama: Metin okunduktan sonra ö¤rencilere, daha önce okuduklar› di¤er metinlerle ne gibi benzerliklerinin oldu¤u sorulur. Metinler aras›nda yer, zaman, flah›s ve varl›k kadrosu, konu, düflünce ve olay bak›mlar›ndan iliflki kurmalar› istenir. “Bu kitab›n konusu ile daha önce okudu¤umuz '.....' adl› kitab›n konusu aras›nda nas›l bir iliflki vard›r?”, “Bu iki kitap aras›nda flah›s ve varl›k kadrosu yönlerinden nas›l benzerlikler bulunmaktad›r?” gibi sorularla ö¤rencilere yol gösterilir. TARTIfiARAK OKUMA Amaç: Ö¤rencilerin, metinde ifllenen konuyla ilgili bilgi, duygu ve düflüncelerini baflkalar›yla paylaflmalar›n› ve onlar›n bilgi ve görüfllerinden yararlanarak farkl› bak›fl aç›lar› kazanmalar›n› sa¤lamakt›r. Uygulama: Bu yöntem, metin bölümlere ayr›larak uygulanabilece¤i gibi metnin bütününe yönelik olarak da uygulanabilir. Tart›flma s›n›fça veya küçük gruplar hâlinde yap›labilir.Tart›flma sonunda var›lan ortak düflünceler not edilerek metin hâlinde sunulur. Bütün ö¤rencilerin tart›flmaya kat›lmas› ve birbirlerinin düflüncelerine sayg› duymas› sa¤lan›r. ELEfiT‹REL OKUMA Amaç: Ö¤rencilere okuduklar› hakk›nda soru sorma al›flkanl›¤› kazand›rarak konu hakk›nda düflünmelerini sa¤lamak; konuyu olumlu ve olumsuz yanlar›yla ve tarafs›z bir bak›fl aç›s›yla de¤erlendirerek kendi do¤rular›n› buldurmakt›r. Uygulama: Metin okunurken ö¤renciler, kat›l›p kat›lmad›klar› yerleri belirler ve zihinlerinde oluflan sorulara cevap ararlar. Duygu, düflünce ve olaylar aras›nda neden-sonuç iliflkisi kurmaya çal›fl›rlar. Kiflisel deneyimlerinden hareketle okuduklar›n› anlamland›r›rlar.

YAZMA NOT ALMA Amaç: Ö¤rencilerin okunan veya dinlenilenlerin önemli noktalar›n› seçebilmesini, bilgi ve düflüncelerini s›n›fland›rabilmesini ve sistemli çal›flma becerisini kazanmalar›n› sa¤layarak zaman kayb›n› önlemektir. Uygulama: Not alman›n öncelikli ifllevinin hat›rlatmak oldu¤u, ayr›nt›lara girilmemesi gerekti¤i, dinlenilen veya okunulan›n oldu¤u gibi de¤il de özgün ifadelerle yaz›lmas› gerekti¤i konusunda bilgi verilir. Herhangi bir konuya yönelik bir metin okutulur veya dinletilir. Ö¤rencilerden okurken veya dinlerken/izlerken önemli noktalar› not almalar› istenir. ÖZET ÇIKARMA Amaç: Ö¤rencilerin anlad›klar›n› k›sa ve öz bir flekilde anlatma becerilerini gelifltirmek, onlara bilinçli ve düzenli çal›flma al›flkanl›¤› kazand›rmakt›r. Uygulama: S›n›f ortam›nda okunan veya dinlenen/izlenen bir konu öncelikle ö¤retmen taraf›ndan özetlenir. Özet ç›kar›l›rken dikkat edilmesi gereken hususlar konusunda (eserin iyice anlafl›lm›fl olmas›, süslü ifadelere, tekrarlara yer vermemesi, ana fikri kapsayacak flekilde bütünlük içermesi, kiflisel görüfl ve düflüncelere yer verilmemesi, ö¤rencilerin kendi ifadelerinden oluflmas›) ö¤renciler bilgilendirilir. Ö¤retmenin rehberli¤inde s›n›f ortam›nda yap›lan birkaç özet çal›flmas› sonras›nda ö¤rencilere çeflitli metinler verilerek özet ç›karmalar› istenir. BOfiLUK DOLDURMA Amaç: Ö¤rencilerin okuduklar›n›, dinlediklerini/izlediklerini anlamalar› ve anlad›klar›n›, konunun/metnin ba¤lam›na uygun olarak anlatma becerilerini gelifltirmektir. Uygulama: Ö¤rencilerin okuduklar›na, dinlediklerine/izlediklerine yönelik olarak haz›rlanan metinler, cümleler hâlinde boflluklar b›rak›larak ö¤rencilere da¤›t›l›r. Ö¤renciler boflluklar› metnin ba¤lam›na uygun ifadelerle doldurur. KEL‹ME VE KAVRAM HAVUZUNDAN SEÇEREK YAZMA Amaç: Ö¤rencilerin ö¤rendikleri kelime, kavram, atasözü ve deyimleri anlat›mlar›nda kullanmalar›n› sa¤layarak kal›c› k›lmak ve böylece söz varl›klar›n› zenginlefltirmektir. Uygulama: Ö¤retmen taraf›ndan kelime, kavram, atasözü ve deyimlerden oluflan bir havuz oluflturulur. Bunlar kâ¤›da ya da tahtaya yaz›larak ö¤rencilere verilir. Ö¤renciler belirledikleri yazma konusuna veya yazacaklar›n›n ana fikrine ba¤l› olarak bu kelime, kavram atasözü ve deyimlerden uygun olanlar›n› seçerek yaz›lar›nda kullan›rlar. SERBEST YAZMA Amaç: Ö¤rencilerin herhangi bir konudaki duygu, düflünce ve hayallerini yazmalar›n› sa¤layarak ifade güçlerini ve yaz›l› anlat›m yeteneklerini gelifltirmektir. Uygulama: Ö¤renciler bir konu seçerler ve seçtikleri konu hakk›ndaki duygu, düflünce ve hayallerini tür (fliir, hikâye, tiyatro, masal vb.) s›n›rlamas› olmadan yazarlar. Serbest yazma çal›flmalar›n›n s›n›fta uygulanma zorunlulu¤u yoktur. Ö¤renciler okul d›fl›nda yazd›klar›n› da ö¤retmen ve arkadafllar›yla paylaflabilirler.

D‹KKAT! Bütün yaz›m ektinliklerini bitiﬂik e¤ik yaz›yla yapmay› unutmay›n›z.

KONTROLLÜ YAZMA Amaç: Kelimelerin, cümle yap›lar› ve ifade kal›plar›n›n Türkçenin kurallar›na uygun flekilde yaz›lmas›d›r. Uygulama: Kelime, cümle ve paragraf düzeyinde yap›lan kontrollü yazma çal›flmalar›, ö¤rencilerin seviyeleri dikkate al›narak cümle ve paragraf düzeyinde ele al›nm›flt›r. Dil bilgisi çal›flmalar›n› da pekifltirmeye yönelik olan bu yöntem farkl› flekillerde uygulanabilir. 1. Ö¤rencilere örnek bir metin verilir. Ö¤renciler metinde geçen anahtar kelimeleri de kullanarak yeni bir metin olufltururlar. 2. Bir paragraf› oluflturan cümlelerin yerleri de¤ifltirilir. Ö¤renciler, duygu ve düflüncenin ak›fl›na göre cümleleri mant›kl› bir s›raya koyarak paragraf› yeniden olufltururlar. 3. Belirli bir konuda ö¤retmen veya ö¤renciler taraf›ndan haz›rlanan sorulara verilen cevaplar bütünlük içinde ele al›narak birkaç paragrafl›k metin oluflturulur. Ö¤renciler, metni hemen yazabilecekleri gibi konu hakk›nda araflt›rma yap›p yeterli bilgi sahibi olduktan sonra da yazabilirler.

Ayn› temada yer alan her metin için farkl› yöntem ve teknikleri kullanmak

GÜDÜMLÜ YAZMA Amaç: Ö¤rencilerin bir konu hakk›ndaki bilgilerini, duygular›n› ve düﬂüncelerini

zorunludur.

etkili bir flekilde anlatma becerilerini gelifltirmektir. Uygulama: Ö¤retmen taraf›ndan belli bir konu hakk›nda ö¤renciler bilgilendirilir. Konu çeflitli yönleriyle s›n›f ortam›nda tart›fl›l›p de¤erlendirilir. Ö¤renciler konu hakk›nda edindikleri bilgiler ›fl›¤›nda duygu ve düflüncelerini yaz›l› olarak ifade ederler. YARATICI YAZMA Amaç: Ö¤rencilerin yazma yeteneklerini ve yarat›c›l›klar›n› gelifltirmektir. Uygulama: Bu yöntemde konuyu ve yaz›l› anlat›m türünü ö¤retmen verebilece¤i

Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'nda metinler için seçilmiﬂ yöntem ve teknikleri de¤iﬂtirebilirsiniz.

gibi ö¤renciler de istedikleri konuyu seçerek yazma çal›flmas› yapabilirler. Daha çok hikâye, fliir ve roman türlerinde kullan›lan yarat›c› yazma çal›flmalar›nda, belirlenen konu bofl, beyaz bir kâ¤›d›n ortas›na yaz›l›r. Ça¤r›fl›m yoluyla bilinç alt›nda olan konuyla ilgili her fley, o konu etraf›ndaki bofl k›s›mlara yaz›l›r. Bilinç alt›ndan ç›kan kelimeler alt alta s›ralan›r ve kelimeler aras›nda ba¤lant› kurulur. Herhangi bir noktaya gelindi¤inde konunun hangi yönde ele al›naca¤›na karar verilir. Ö¤renciler yaflad›klar›ndan, düflündüklerinden ve hayal ettiklerinden hareketle yazarlar. MET‹N TAMAMLAMA Amaç: Ö¤rencilerin okuduklar›ndan hareketle duygu, düflünce ve hayal dünyalar›n› zenginlefltirmek, onlar› etkin duruma getirerek yorum yapma ve fikir yürütme becerilerini gelifltirmektir. Uygulama: Ö¤rencilere olay veya düflünce a¤›rl›kl› herhangi bir metnin bölümlerinden birkaç› verilir. Ö¤rencilerden, okuduklar›ndan hareketle duygu, düflünce veya olaylar›n geliflimine yönelik fikirlerini yazmalar› istenir. Metin tamamlamada esas, duygu, düflünce ve olaylar›n metnin genel anlam›na ve mant›ksal bütünlü¤üne ba¤l› kal›narak tamamlanmas›d›r.

De¤iﬂtirece¤iniz yeni yöntem ve teknikler için haz›rl›k yapmal›s›n›z.

TAHM‹NDE BULUNMA Amaç: Ö¤rencilerin okuduklar›ndan hareketle duygu, düflünce ve hayal dünyalar›n› zenginlefltirmek, onlar› etkin duruma getirerek yorum yapma ve fikir yürütme becerilerini gelifltirmektir. Uygulama: Metin tamamlamaya yak›n olan bu yöntem, metnin yaln›zca geliflimine ve sonucuna de¤il, metnin öncesine yönelik tahminleri de içerir. Bu yöntemle ö¤renciler, yaln›zca okuduklar›n›n de¤il, dinlediklerinin ve izlediklerinin öncesi, bafllang›c›, geliflimi ve sonucuna yönelik tahminlerde bulunarak yazma çal›flmalar› yaparlar. B‹R METN‹ KEND‹ KEL‹MELER‹YLE YEN‹DEN OLUfiTURMA Amaç: Ö¤rencilerin kendilerine özgü ifade flekillerini ve üslûplar›n› gelifltirmektir. Uygulama: Ö¤rencilere düflünceye veya olaya dayal› bir metin verilerek okutulur/dinletilir. Metindeki düflünce ve olaylar› kavrayan ö¤renciler “Ben olsayd›m nas›l yazard›m?” düflüncesinden hareketle metni kendi ifadeleriyle yeniden kurgularlar. B‹R MET‹NDEN HAREKETLE YEN‹ B‹R MET‹N OLUfiTURMA Amaç: Ö¤rencilerin hangi türde yazmaya yatk›n olduklar›n› belirleyerek yarat›c›l›klar›n› o yönde gelifltirmektir. Uygulama: Ö¤rencilere herhangi bir türde (hikâye, fliir, gazete haberi, f›kra, deneme vb.) bir metin verilerek okutulur/dinletilir. Ö¤renciler okuduklar› metinden hareketle, metinde ele al›nan duygu, düflünce, hayal veya olaylar› gelifltirerek ve yarat›c›l›klar›n› kullanarak farkl› bir türde metin olufltururlar. DUYULARDAN HAREKETLE YAZMA Amaç: Ö¤rencilerin alg›lama güçlerini ve dikkatlerini gelifltirmektir. Uygulama: Duyular›n birini veya birkaç›n› harekete geçirecek etkinlikler yap›l›r. Örne¤in, ö¤rencilere müzik dinletilerek kendilerinde uyand›rd›¤› duygu ve düflünceleri yazmalar› istenir. S›n›fa getirilen veya ö¤rencilerden birinin çizmifl oldu¤u resim hakk›nda konuflulur. Daha sonra ö¤rencilerden resimle ilgili duygu, düflünce, hayal veya izlenimlerini yazmalar› istenir. GRUP OLARAK YAZMA Amaç: Ö¤rencilerin çevreleriyle iletiflim kurmalar›n›, ifl birli¤i yapmalar›n› ve birbirleriyle etkileflimde bulunarak grup bilinci kazanmalar›n› sa¤lamak, böylece kiflisel geliflimlerine yard›mc› olmakt›r. Uygulama: S›n›f küçük gruplara ayr›larak her gruba farkl› yazma konular› verilir. Grup üyeleri konunun belli bir yönünü ele alarak yazar. Gruplar konu hakk›nda yazd›klar›n› mant›ksal düzen, dil ve anlat›m yönünden birlefltirerek tek bir metin hâline getirirler. ELEfiT‹REL YAZMA Amaç: Ö¤rencilerin olay ve durumlara tarafs›z bakma, yorum yapma, fikir ve çözüm üretme becerilerini gelifltirmektir. Uygulama: Herhangi bir olay, durum ve düflünce, s›n›f›n gündemine al›narak tart›fl›l›r. Ö¤renciler, konu hakk›ndaki düflüncelerini olumlu olumsuz yönleriyle ve tarafs›z bir yaklafl›mla anlat›rlar. Not: Yöntemlere yönelik uygulamalar örnek niteli¤indedir, farkl› uygulamalar da yap›labilir.

ÖLÇME VE DE⁄ERLEND‹RME E¤itim ve ö¤retim etkinliklerinin en önemli ögelerinden birisi de de¤erlendirmedir. De¤erlendirme, e¤itim sisteminin belirlenen hedeflere ulaflmas›nda önemli bir rol oynamaktad›r. De¤erlendirmenin temel amac› sistemin do¤ru iflleyip ifllemedi¤ini ortaya koymak ve buna dayanarak sistemdeki eksikliklerin tamamlanmas›n› ve yanl›fll›klar›n düzeltilmesini; k›saca sistemin onar›lmas›n› sa¤lamakt›r. De¤erlendirmenin farkl› türleri vard›r. Bunlar amaca, yap›ld›¤› zamana ve kullan›lan ölçüte göre s›n›fland›r›labilir (At›lgan, H., Kan, A. ve Do¤an, N. 2006). Bu amaçla, ö¤retim sürecinin bafl›nda girdiler, süreçte ö¤retim ve ö¤renme, sonuçta ç›kt›lar de¤erlendirilir. Türkçe dersinde ölçme ve de¤erlendirme; farkl› amaçlarla, farkl› zamanlarda ve farkl› ölçme araçlar› kullan›larak yap›labilir. Ö¤retmenler e¤itim ö¤retimin bafllang›c›nda, sürecinde ve ç›k›fl›nda çeflitli ölçme araçlar›n› kullanabilir ve ö¤rencilerin kullanmas›n› da sa¤layabilir. Ö¤rencilerin de¤erlendirme sürecine kat›lmas›yla da ölçülen özellikle ilgili farkl› kaynaklardan bilgi edinilmifl olur. Türkçe Dersinde Ölçme ve De¤erlendirme Türkçe dersinin ö¤retim sürecinde ölçme ve de¤erlendirme uygulamalar› üç boyutta ele al›nabilir. Bunlar ö¤retimin bafl›nda, ö¤retim sürecinde ve sonunda yap›lacak de¤erlendirmelerdir. Bunlar afla¤›da k›saca aç›klanmaya çal›fl›lm›flt›r. Ö¤retim sürecinin bafl›nda ö¤rencilerin haz›r bulunuflluk düzeylerinin veya durumlar›n›n belirlenmesi, ö¤retim aç›s›ndan yararl› olacakt›r. Bu amaçla e¤itim ve ö¤retim süreci bafl›nda ö¤rencilerin derse karfl› tutumlar›, dinleme, konuflma, okuma, yazma ö¤renme alanlar› ile dil bilgisindeki durumlar› belirlenebilir. Ö¤rencilerin; dinleme, konuflma, okuma, yazma ö¤renme alanlar› ve dil bilgisine iliflkin performanslar› çeflitli ölçme araçlar› kullan›larak ölçülebilir. Bu belirlemeler için tutum ölçekleri, baflar› testleri, gözlem formlar›, dereceli puanlama anahtarlar› gibi araçlar kullan›l›r. Burada yap›lacak de¤erlendirme, ö¤retim y›l› sonunda ö¤rencilerin nereden nereye geldiklerini görebilmemiz aç›s›ndan önem tafl›maktad›r. Ö¤retim sürecinde de¤erlendirme iki amaçla yap›l›r. Bunlar; ö¤retimin de¤erlendirilmesi ve ö¤renme eksikliklerinin belirlenmesidir. Bu türde bir de¤erlendirme için izleme amaçl› testler, ö¤renci ürün dosyalar›, performans görevleri vb. araçlar kullan›l›r. Ayr›ca süreç içerisinde ö¤renmenin ne ölçüde ve nas›l gerçekleflti¤ini belirlemek amac›yla kontrol listeleri, akran de¤erlendirme formu, öz de¤erlendirme formu, gözlem formlar› vb. kullan›labilir. Ö¤renme süreci içinde, ö¤rencileri daha iyi gözlemlemek, de¤erlendirmek aç›s›ndan yap›lan de¤erlendirme “süreç de¤erlendirmesi” olarak ifade edilmektedir. Süreç içerisinde yap›lan ölçme ve de¤erlendirme çal›flmalar›yla ö¤retim sürecine iliflkin geri bildirimler al›n›r ve varsa ö¤renme eksiklikleri tamamlan›r. Ayr›ca bu uygulamalar, ö¤rencilerin daha iyi ö¤renmelerine ve ne ö¤rendiklerinin fark›na varmalar›na da yard›mc› olmaktad›r. Süreç içerisindeki de¤erlendirmeye ö¤retmenin ve ö¤rencilerin birlikte kat›lmas›, herhangi bir durum hakk›nda bütüncül bir bak›fl aç›s›n› ve çoklu de¤erlendirmeyi de beraberinde getirir. Çoklu de¤erlendirme yoluyla sa¤lanan bütüncül bak›fl ise ö¤rencinin, ö¤renmenin hangi boyutunda eksiklikleri ya da yanl›fll›klar› oldu¤unu belirlemek ve bunlar› gidermek aç›s›ndan yararl›, güvenilir ve do¤ru bilgiler sunacak (Kutlu ve Ahio¤lu, 2005), ö¤renme- ö¤retme sürecinin daha etkin geçmesine katk› sa¤layacakt›r. Amaca ve zamana göre yap›lan de¤erlendirmelerden bir di¤eri de ç›kt›lar›n (baflar›n›n) de¤erlendirilmesidir. Bu de¤erlendirme de ö¤rencilerin ö¤retim süreci sonundaki baflar›lar›n›n belirlenmesi amac›yla yap›l›r. Ö¤retim sürecinin sonunda yap›lan de¤erlendirmeler ürün

odakl› de¤erlendirmelerdir. Ürün odakl› de¤erlendirmelerde genellikle baflar› testleri kullan›lmaktad›r. Türkçe dersinde ö¤rencilerin bir döneme veya y›la ait genel baflar›lar›n› de¤erlendirmek için çeflitli soru formatlar›n›n kullan›ld›¤› baflar› testleri kullan›larak ürün amaçl› de¤erlendirmeler yap›labilir. Ayr›ca baflar› testleri yan›nda ö¤renci ürün dosyalar› ürün de¤erlendirme amaçl› olarak kullan›labilir. Yukar›da da de¤inilmeye çal›fl›ld›¤› gibi Türkçe dersinde hem süreç de¤erlendirmesi hem de ürün de¤erlendirmesi birlikte yap›lmal›d›r. Süreç de¤erlendirmesinde; ö¤rencilerin süreç içerisindeki performanslar›ndaki geliflimleri izlenir. Ürün de¤erlendirmesinde ise programda belirlenen kazan›mlar›n ö¤renciler taraf›ndan ne ölçüde kazan›ld›¤›, ö¤rencilerin neler ö¤rendikleri ölçülür. Türkçe dersinde uygulanan sistem, çoklu bir de¤erlendirme sistemidir. De¤erlendirme sürecine ö¤retmen ve ö¤renci birlikte kat›lmaktad›r. De¤erlendirme sürecinde ö¤renci baflar›s›n›n de¤erlendirilmesinde birkaç yöntemin bir arada kullan›lmas› da yararl› olacakt›r. Burada ö¤retmen birden fazla araçla ö¤renci baflar›s› hakk›nda daha gerçekçi de¤erlendirmeler yapacakt›r.

fiekilde de görüldü¤ü gibi ö¤renci hakk›nda; ö¤rencinin kendisi ve akranlar›, velisi, ö¤retmeni ve kurumlarca haz›rlanan araçlarla bilgi elde edilir. Ö¤rencilerin belirlenen hedefe ulafl›p ulaflmad›¤›n›n yan› s›ra ö¤renmenin ne düzeyde gerçekleflti¤inin belirlenmesi de önemlidir. Ölçme ve de¤erlendirme yoluyla elde edilen bilgiler sadece ö¤renenin kazan›mlar›n› yans›tmakla kalmaz, ayn› zamanda ö¤retimin verimlili¤i hakk›nda da bilgi verir. Böylece ö¤retimin aksayan ve eksik yönlerini tespit etme olana¤› elde edilir. E¤itimin aksayan ve eksik yönlerinin belirlenmesi ise gelece¤e yönelik hedeflerin belirlenmesi, ö¤retimin gelifltirilmesi için düzenlemelerin yap›labilmesi ve önlemlerin al›nabilmesi aç›s›ndan önemlidir (Tekin, 1991).

Türkçe dersinde ölçme ve de¤erlendirme çal›flmalar› özetlendi¤inde; 1. E¤itim ve ö¤retim sürecinin bafllang›c›nda ö¤rencilerin haz›r bulunuflluk düzeyleri veya durumlar› belirlenmelidir. Ayr›ca bir tema bafllang›c›nda da ö¤rencilerin temayla ilgili durumlar›n›, birikimlerini belirlemek amac›yla ölçme araçlar› kullan›l›r. 2. Ö¤retim süreci içerisinde, özellikle süreç de¤erlendirme amac›yla kullan›lacak ölçme araçlar›

(performans görevleri, ö¤renci ürün dosyalar›, öz de¤erlendirme ve

akran de¤erlendirme vb. ) s›n›flarda ilk defa uygulan›yorsa, ö¤rencilere ve velilere, yararlar› ve uygulanma süreci gibi uygulamaya iliflkin durumlar aç›klanmal›d›r. 3. Ö¤retimin bütün aflamalar›nda, performans de¤erlendirilmesinde karar verme, elefltirel düflünme becerileri gibi baz› temel becerilerin geliflmesinde etkili olan öz de¤erlendirme, grup de¤erlendirme ve akran de¤erlendirmelerin yap›lmas› gerekmektedir. Bunun için de öz de¤erlendirme formlar›, grup ve akran de¤erlendirme Türkçe Dersi Ö¤retim

formlar› kullan›l›r. 4. Metin iﬂleme sürecinde ve iﬂ birli¤i içerisinde yap›lan etkinliklerde öz

Program› ve K›lavuzu (6,

de¤erlendirme, akran de¤erlendirme ve grup de¤erlendirme uygulamalar›n› yap›labilir.

7, 8.S›n›flar) kitab›nda bu

5. Ö¤retim sürecinde ö¤rencilerin dinleme/izleme, konuﬂma, okuma ve yazma

amaçlarla haz›rlanm›ﬂ

ö¤renme alanlar›na iliﬂkin durumlar› sürekli ve sistematik olarak gözlemlenir ve gözlem

ölçme ve de¤erlendirme

sonuçlar› gözlem formlar›na kaydedilir.

araçlar›na yer verilmiﬂtir.

S›n›f›n›z›n seviyesini, ö¤rencilerinizin ilgi ve ihtiyaçlar›n› ve çevre ﬂartlar›n› göz önüne alarak siz de farkl› ölçme ve de¤erlendirme araçlar› haz›rlayabilirsiniz.

ÖLÇME DE⁄ERLEND‹RME ARAÇ VE YÖNTEMLER‹ Afla¤›da Türkçe dersinde kullan›labilecek baz› ölçme araç ve yöntemleri ile ilgili k›sa bilgiler verilmifltir. Hangi de¤erlendirme araç ve yöntemini kullanaca¤›n›za karar vermek için ölçme ve de¤erlendirme araç ve yöntemlerinin birbirlerine göre üstün yanlar›n› ve s›n›rl›l›klar›n› bilmenizde yarar vard›r. Yaz›l› S›navlar: Yaz›l› s›navlar, ülkemizde çok tan›nan ve s›kça kullan›lan bir s›nav türüdür. Klasik s›navlar ya da essey tipi s›navlar olarak da bilinir. Yaz›l› s›navlar, sorular›n ö¤rencilere yaz›l› olarak verilip sorular› bütün ö¤rencilerin ayn› süre içinde cevaplama durumunda olduklar› bir s›nav türüdür. Bu s›navlarda ö¤rencilere duruma göre bir ya da birkaç soru sorulur. Ö¤renciden, sorunun cevab›n› düflünüp hat›rlamas› ve buldu¤u cevab› yaz›l› olarak ifade etmesi beklenir. Kiflinin özgün ve yarat›c› düflünme gücünü, yaz›l› anlat›m becerisini, belli Türkçe Dersi Ö¤retim

konulardaki görüﬂünü, ilgi ve tutumunu ölçmede bu s›nav türü kullan›ﬂl›d›r. Ayr›ca

Program› ve K›lavuzu (6,

araflt›rmalar bu türde haz›rlanm›fl s›navlar›n ö¤rencileri sürekli ve anlayarak çal›flmaya

7, 8.S›n›flar) kitab›nda bu

yöneltti¤ini göstermektedir. Ö¤rencilerin yarat›c› düflünme, elefltirel düflünme, problem

amaçlarla haz›rlanm›ﬂ

çözme, karar verme, analiz, sentez ve de¤erlendirme becerilerinin ölçülmesinde

ölçme ve de¤erlendirme

kullan›labilen aç›k uçlu sorular da yaz›l› s›navlar içinde yer almaktad›r.

araçlar›na yer verilmiﬂtir.

Yaz›l› s›navlar›n olumlu yönlerinin yan› s›ra baz› s›n›rl›l›klar› da bulunmaktad›r. Cevaplama ifllemi cevaplay›c›n›n, puanlama ifllemi ise puanlay›c›n›n çok zaman›n› alaca¤›ndan sorulabilecek soru say›s› s›n›rl›d›r. Soru say›s›n›n s›n›rl› olmas›, yaz›l› s›navlar›n geçerli¤ini ve güvenirli¤ini düflüren bir etkendir. Yaz›l› s›navlarda cevaplar› tamamen do¤ru ya da tamamen yanl›fl olarak s›n›flamak mümkün olmad›¤›ndan cevaplar›n do¤ruluk derecesini tayin etmek puanlay›c›ya düfler. Puanlamada puanlay›c› kanaati, puanlama iflleminde hataya sebep olur. Cevab› yaz›l› olarak ifade etmek zorunlu oldu¤undan h›z, anlat›m›n ak›c›l›¤›, yaz›n›n güzelli¤i, vb. de¤iflkenler de puana kar›fl›r. Ayr›ca, yaz›l› s›nav sorular›n›n güçlük derecesini tayin etmek de zordur. Sözlü Sunum: Sözlü sunum; konuflma, dil e¤itimi, dil sanatlar› gibi birçok alanda kullan›labilir. Ö¤rencilerin elefltirel düflünme becerileri hakk›nda iyi bilgi sa¤lar. Sözlü sunumda kontrol listeleri, dereceli puanlama anahtar› ya da akran de¤erlendirme ölçekleri ile de¤erlendirme yap›labilir. Sözlü sunum ö¤rencilerin hat›rlama, kavrama ve hitap düzeyleri hakk›nda bilgi toplamak için uygun araçt›r. Ayn› zamanda problem çözme becerileri de bu yöntemle ölçülebilir. GÖRÜfiME (MÜLAKAT): Ö¤rencilerle yap›lan görüflmeler, ö¤rencilerin çal›flmalar› ve konular› nas›l anlad›klar› hakk›nda anlama düzeylerinin daha iyi de¤erlendirilmesine yard›m eder. GÖZLEMLER: Ç›kt›lar›n›n görülebildi¤i baz› alanlarda bu yöntem oldukça önemlidir. Gözlemeler, ö¤renciler hakk›nda do¤ru ve çabuk bilgiler sa¤lar. Ö¤retmen ö¤rencilerin; • Soru ve önerilerine verilen cevaplar›, • S›n›f içi tart›flmalarda kat›l›mlar›n›, • Grup çal›flmalar›nda ve tart›flmalar›nda kat›l›mlar›n›, • Ö¤retme, ö¤renmeyle ilgili yapt›¤› görevler ve materyallere ö¤rencinin gösterdi¤i tepkiyi gözlemler. Afla¤›daki noktalara dikkat edilmesi, ö¤retmenlere gözlem yapmada kolayl›k sa¤layacakt›r.

Afla¤›daki hususlara dikkat edilmesi, ö¤retmenlere gözlem yapmada kolayl›k sa¤layacakt›r. 1. Bütün ö¤renciler için ayn› ölçütler kullan›lmal›d›r. 2. Her ö¤renci birkaç kez gözlemlenmelidir. 3. Her ö¤renci de¤iflik durumlarda ve farkl› günlerde gözlemlenmelidir. 4. Her ö¤renci de¤iflik özelliklere, becerilere ve davran›fllara göre de¤erlendirilmelidir. K›sa Cevapl› Sorular: Ö¤rencilerin bir say›, bir kelime veya bir cümle ile cevaplayabilecekleri sorulara denir. K›sa cevapl› sorular soru cümlesi ya da eksik cümle (tamamlamal›) biçiminde iki türlü haz›rlanabilir. Cevaplama ifli çok az zaman al›r. Bu nedenle çok say›da konudan soru sorulabilir.

ﬁans

baﬂar›s›ndan

etkilenme ihtimali çok düﬂüktür. Bu nedenle, puanlar›n geçerli¤i ve güvenirli¤i yüksektir. Her e¤itim düzeyindeki ö¤rencilere uygulanabilir. Çünkü cevaplamas› ve cevap kayd› basittir. Ancak, bu tür sorular olgusal bilgileri ölçmek için daha

Akran, Öz De¤er-

uygundur. Bu nedenle, üst düzey becerilerin ölçülmesine elveriﬂli de¤ildir.

lendirme, Grup De¤erlen-

Uzun Cevapl› Sorular: Uzun cevapl› sorular; klasik tip, kompozisyon tipi

dirme etkinlerine yönelik

s›navlar olarak da bilinir. Bu tip sorularda ö¤rencilere bir ya da birkaç soru verilir;

form örneklerine Türkçe

onlardan sorunun cevab›n› yazmalar› beklenir. Uzun cevapl› sorular; s›n›rl› cevapl›

Dersi Ö¤retim Program›

ve aç›k uçlu olmak üzere iki türdür;

ve K›lavuzu (6, 7, 8.S›n›flar)

a) S›n›rl› cevapl› sorular: Bu tip sorularda verilecek cevab›n niteli¤ine, uzunlu¤una ve yap›land›r›lmas›na iliflkin baz› s›n›rlamalar konulur ( ... üç neden belirleyiniz, ... iki benzerlik yaz›n›z v.b). b) Aç›k uçlu sorular: Bu tür sorularda cevab›n içeri¤i, niteli¤i, ve uzunlu¤u aç›s›ndan cevaplay›c› serbest b›rak›l›r. Bu tür sorular, ö¤rencilerin düflünlerini organize etmesine ve yarat›c›l›klar›n› ortaya koymas›na olanak sa¤lar. Ayr›ca bu tür sorular flans baflar›s› faktörünü da ortadan kald›r›r. Efllefltirmeli Sorular: ‹ki grup hâlinde verilen ve birbirleriyle ilgili olan bilgi ögelerinin, belli bir aç›klamaya göre efllefltirilmesini gerektirir. BU maddeler, “Kim, ne, nerede “ gibi sorular›n cevab›n› oluflturan olgusal bilgilerin ölçülmesinde daha kullan›fll›d›r. Çoktan Seçmeli Sorular: Çoktan seçmeli sorular bir sorunun cevab›n›, verilen seçenekler aras›ndan bulmay› gerektiren test türüdür. Bir soru, kök ve seçenekler olmak üzere iki k›s›mdan oluflur. Kök, sorunun soruldu¤u k›s›md›r. Seçenekler ise, soru kökünde sorulan soruya verilen muhtemel cevaplard›r. Seçeneklerden sadece bir tanesi do¤ru ya da en do¤ru cevapt›r. Do¤ru cevap d›fl›nda kalan seçeneklere ise çeldirici denir. Çoktan seçmeli testler ile k›sa sürede çok say›da bilgi ve beceri ölçülebilir. Test sorular›n›n tekrar kullan›labilirli¤i düflünüldü¤ünde bu testler ekonomiktir.

Çoktan seçmeli sorular›n puanlanmas› kolay ve objektiftir. Bununla

birlikte, çoktan seçmeli testlerin haz›rlanmas›n›n uzun zaman almas› ve uzmanl›k gerektirmesi, ö¤rencinin do¤ru cevab› tahminle bulma olas›l›¤›n›n olmas›, bu testlerin olumsuz yönleridir. Seçenek say›s›n›n art›r›lmas› ve güçlü çeldiriciler kullan›lmas›yla bu tahminle do¤ru cevab› bulma olas›l›¤› en aza indirgenebilir. Ayr›ca çoktan seçmeli sorular, yazma, yarat›c› düﬂünme gibi becerileri ölçmek için uygun de¤ildir.

kitab›ndan ulaﬂabilirsiniz.

Performans De¤erlendirme: Ö¤rencilerin bilgi ve becerilerini ortaya koyarak oluflturdu¤u cevap, ürün ya da etkinliklerin de¤erlendirilmesine performans de¤erlendirme denir. Performans de¤erlendirme genellikle gözlenebilen bir performans veya somut bir ürünle sonuçlanmaktad›r. Ö¤retmenler performans de¤erlendirmeyi, karmafl›k biliflsel ö¤renmeyi gözlemlemek için kullanabilece¤i gibi, Türkçe dersi gibi alanlarda ö¤rencilerin tutumlar›n› ve sosyal becerilerini gözlemlemek için de kullanabilirler. • Ö¤retmenler, performans de¤erlendirmede oluflturacaklar› durumlar - verecekleri görevler ile ö¤rencilerin yapt›klar› analizleri, problem çözmelerini, yapt›klar› deneyleri, verdikleri kararlar›, arkadafllar› ile ifl birli¤i içinde çal›flmalar›n›, sözel sunumlar›n› ve bir ürünü oluflturmalar›n› do¤rudan gözlemleyebilir ve onlara not verebilirler. • Performans de¤erlendirme süreç içine yay›lm›flt›r, zamana ba¤l› de¤ildir. • Performans de¤erlendirme, ö¤rencinin yeni bilgiyi yap›land›rmas›n› gerektirir. • Performans görevlerinde, tek bir cevap yoktur. Görevi tamamlamak için de¤iflik yollar bulunmaktad›r. Bu nedenle iyi tan›mlanm›fl bir ölçütle de¤erlendirmelidir. • Baflar›l› bir de¤erlendirme yapmak için her bir performans görevi bir dereceli puanlama anahtar› ile efllefltirilmelidir. Ö¤renciler, performans göreviyle dereceli puanlama anahtar›n›n bir örne¤ini al›rlar. Böylece de¤erlendirme sürecinde, ö¤renciler kendilerinden ne beklendi¤ini bilerek çal›flmalar›n› ona göre yönlendirirler. Dereceli puanlama anahtar› burada ö¤rencinin baflar›s› için bir yol haritas›na dönüflür. • Performans de¤erlendirme kaynaklar› tekrar tekrar kullan›labilir. Örne¤in ö¤retmenin, konuflma becerisini ölçülme amac›yla gelifltirdi¤i, konuflma esnas›nda ö¤rencilerin uymas› gereken ölçütlerin listesi fleklinde haz›rlanm›fl olan bir performans de¤erlendirme formu; ölçütler ö¤renciden ö¤renciye, s›n›ftan s›n›fa veya y›ldan y›la de¤iflmeyece¤inden her ö¤rencinin performans›n› ölçmek için kullan›labilir. • Performans de¤erlendirmede performans›n belirli bölümlerine odaklan›ld›¤› için ö¤retmenin her bir parçay› gözlemleyebilmesini ve de¤erlendirebilmesini sa¤lar. Örne¤in, konuflma süresince baz› ö¤renciler izleyiciyle göz iletiflimi kurmaz, baz›lar› çok alçak sesle konuflur, baz›lar› da fikirlerini sistematik olarak iletmekte zorlanabilir. Ö¤retmen tek bir de¤erlendirme arac›yla ö¤rencinin performans›n›n birçok boyutunu ölçebilir, ayn› de¤erlendirme arac› ö¤rencinin zaman içindeki geliflimini bir çizelge olarak kullanarak izleyebilir. Performans›n de¤erlendirilmesinde yukar›da sözü edilen soru tipleri de kullan›labilmektedir, ancak bu bölümde performans de¤erlendirme amac›yla kullan›lan bafll›ca yöntemler olan; performans görevleri, projeler ve ö¤renci ürün dosyalar› (portfolyo) ele al›nacakt›r. Performans Görevleri: Performans görevleri, ö¤rencinin sahip oldu¤u bilgi ve becerilerini günlük yaflamla da iliflkilendirerek ortaya koymas›n› gerektiren k›sa dönemli çal›flmalard›r. Performans görevi, amaç yönelimli bir de¤erlendirme etkinli¤idir. Ö¤rencinin gerçeklefltirdi¤i ya da tamamlad›¤› ve belirli performans ölçütlerine göre ö¤retmen, ö¤renci ya da arkadafllar› taraf›ndan de¤erlendirilen etkinlik ya da görevden oluflur. Performans görevi, ö¤rencilerin bilgi ve becerilerini, gerçek yaflam durumlar› ba¤lam›nda kullanmalar›n› gerektirir.

Projeler: Projeler, daha genifl içerikli ve uzun süreli, daha fazla yarat›c›l›k yani üst düzey beceri gerektiren performans görevleridir. Proje çal›flmalar›, ünitelerde yer alan kazan›mlar› kapsayan ayr›nt›l› görevlerdir. Bireysel ya da grup olarak yap›labilir. Proje konusu ö¤renci taraf›ndan veya ö¤retmenin haz›rlayaca¤› listeden seçme yoluyla belirlenebilir. Ö¤renci projenin amac›n›, izlenecek yollar›, kullan›lacak malzemeleri ve karfl›lafl›lacak olas› durumlar› önceden planlar. Gerekti¤inde ö¤retmeninden yard›m alabilir. Ö¤renci Ürün Dosyas›: Ö¤renci ürün dosyas› (portfolyo) ö¤rencilerin bir ya da birkaç alandaki çal›flmalar›n›, harcad›¤› çabay›, geçirdi¤i evreleri gösteren çal›flmalar›n›n koleksiyonudur. Ö¤rencinin geliflimini, velisinin ve ö¤retmenlerinin izleyebilmesine olanak sa¤layan bir çal›flmad›r. S›n›f içi etkinliklerden ö¤rencinin seçtiklerinin bir araya getirilip yans›t›lmas›yla oluflan ö¤renci ürün dosyas›, ayn› zamanda hem ö¤retmen hem de ö¤renci için bir de¤erlendirme yöntemidir. Öz De¤erlendirme: Belli bir konuda bireyin kendi kendisini de¤erlendirmesine öz de¤erlendirme denir. Öz de¤erlendirme, bireyin kendi yeteneklerini kendilerinin keflfetmelerine yard›mc› bir yaklafl›m olup ö¤rencilerin kendi güçlü ve zay›f yönlerini tan›malar›na yard›m eder. • Performans›n›n düzeyi hakk›nda karar vermek için ölçüt koymada ve ö¤rencinin motivasyonunun yükselmesinde onlara f›rsat verir. • Ö¤rencilerin de¤iflik durumlarda davran›fllar›n› kontrol alt›na almalar›n› sa¤lar. • Kendini de¤erlendiren ö¤renci sürecin bir parças› oldu¤unu hisseder. • Öz de¤erlendirme yapan ö¤rencilerin kendilerine d›flardan bakma yetisi geliflir. Bu tür de¤erlendirmenin olumsuz yönleri de vard›r. Ö¤rencilerin kendi performanslar›n› de¤erlendirirken ço¤u kez nesnel davranamayabilirler. Bafllang›çta ö¤rencilerin kendini de¤erlendirmesi, deneyimsizliklerinden dolay› yan›lmalar›na sebep olabilir. Yine de ö¤renciler daha fazla deneyim kazand›kça ald›klar› kararlar daha do¤ru olacakt›r. Akran ve Grup De¤erlendirme: Ö¤rencilerin, arkadafllar›n›n haz›rlad›¤› performans görevi, araflt›rma, proje, rapor vb. çal›flmalar› de¤erlendirmesidir. Ö¤renciler, arkadafllar›n›n çal›flmalar›ndaki yeterlik düzeylerini de¤erlendirirken kendilerinin elefltirel düflünme becerileri geliflir. Akran de¤erlendirme, ö¤retmene ö¤rencilerin geliflim ve yeterlik düzeyleri hakk›nda geri bildirim sa¤lar. Akran de¤erlendirmede, ö¤rencilerin yanl› davran›fllar›n› önlemek için ölçütlerin ö¤rencilere verilmesi yararl› olur. E¤itim ö¤retim sürecinde yapt›r›lacak olan öz de¤erlendirme ve akran de¤erlendirme çal›flmalar› ö¤rencilere not vermek için de¤il, etkili ö¤renme için önerilir. Kontrol Listeleri: Kontrol listeleri, ö¤rencinin, bir zaman diliminde yap›lan çal›flmalar›n›n kayd›n› tutmak için performans›n›n gözlenmesi amac›yla kullan›l›r. Ayr›ca, ö¤rencilerin bir görev ilgili ölçütleri karfl›lay›p karfl›lamad›¤›na karar vermek için de kullan›labilir. Ölçütlerin ya da özelliklerin kontrolü iki kategorili kaydedilmesi gerekir. (görüldü/görülmedi; do¤ru/yanl›fl; yap›ld›/yap›lmad›; evet/hay›r; var/yok gibi). Dereceli Puanlama Anahtar›: Dereceli puanlama anahtar› (rubric) ya performans› tan›mlayan ölçütleri içeren puanlama rehberidir ya da herhangi bir çal›flman›n puanlanmas› için gelifltirilmifl ölçütleri içeren bir araçt›r. En faydal› dereceli puanlama anahtar›, kendi yapt›klar›n›zd›r.

1. TEMA: ‹LET‹fi‹M • Tatl› Dil • Yolcu Konmaz Oteli • Bülbül ile Ba¤c› • Bir ‹letiflim Biçimi Olarak Karikatür • Sevgisiz, Ifl›ks›z ve Mektupsuz Kald›k (Serbest Okuma Metni) • Oya (Serbest Okuma Metni)

• Ö¤rencilerinizin, bu tema boyunca afla¤›da önerilen kitaplardan en az ikisini okumalar›n› ve s›n›f arkadafllar›yla paylaflmalar›n› sa¤lay›n›z.

Bu temada önerilen kitaplar: • Peri K›z› ile Çoban Hikâyesi (Orhan Seyfi ORHON) • Benim Küçük Dostlar›m (Halide Nusret ZORLUTUNA) • Eﬂref Saat (ﬁevket RADO) • De¤irmenimden Mektuplar (Alfonse DAUDET) • Türk Mânilerinden Seçmeler

5. Okuma al›ﬂkanl›¤› kazanma 1.Okuma plan› yapar. 8.Ailesi ile okuma saatleri düzenler.

4.Söz varl›¤›n› zenginleﬂtirme 3. Okudu¤u metinde geçen kelime, deyim ve atasözlerini cümle içinde kullan›r. 4. Okuduklar›ndan hareketle ö¤rendi¤i kelimelerden sözlük oluﬂturur.

2.Okudu¤u metni anlama ve çözümleme 1. Metnin ba¤lam›ndan hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›kar›r. 8. Metindeki sebep-sonuç iliﬂkilerini fark eder. 13. Metne iliﬂkin sorulara cevap verir. 15. Metnin türüyle ilgili özellikleri kavrar.

1.Okuma kurallar›n› uygulama 5. Okuma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

Okuma

1. TEMA:‹LET‹ﬁ‹M Tatl› Dil

3. Haz›rl›kl› konuflmalar yapma 6. Atasözü, deyim ve söz sanatlar›n› uygun durumlarda kullanarak anlat›m›n› zenginlefltirir. 12. Konuflma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

Konuﬂma

1. Yazma kurallar›n› uygulama 1.Kâ¤›t ve sayfa düzenine dikkat eder. 2. Düzgün, okunakl› ve ifllek “bitiflik e¤ik yaz›”yla yazar. 10. Tekrara düflmeden yazar. 11.Yaz›m ve noktalama kurallar›na uyar. 2. Planl› yazma 12. Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r. 3. Farkl› türlerde metinler yazma 2. Düflünce yaz›lar› yazar. 5. Kendini yaz›l› olarak ifade etme al›flkanl›¤› kazanma 2. Yeni ö¤rendi¤i kelime, kavram, atasözü ve deyimleri kullan›r. 5. Günlük tutar. 6. Yaz›m ve noktalama kurallar›n› uygular 1. Yaz›m kurallar›n› kavrayarak uygular.

Yazma

1. Kelime türleriyle ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama 1.Fiillerin anlam özelliklerini kavrar.

Dil Bilgisi

SINIF: 7 SÜRE: 7 Ders Saati

TEMAYA HAZIRLIK

ÖLÇÜTLER

EVET

BAZEN

HAYIR

‹letiflim kurman›n tek yolu konuflmak de¤ildir. Milletler ortak bir yaflam sa¤lamak amac›yla birbirleri ile iletiflim kurmak zorundad›r. ‹letiflim araçlar› ve teknoloji insanlarla yüz yüze iletiflim kurmam›z› engeller. Evdeki televizyon iletiflimimizi olumsuz etkiler. Tatl› dilli insanlar sevilir ve dinlenir. ‹nsanlar› dinlemek ve onlar› anlamaya çal›flmak önemlidir. ‹nsanlar sorunlar›n› iletiflim kurarak çözebilirler. Hayvanlar› seven, onlarla iletiflimi iyi olan insanlar çevrelerine karfl› da duyarl› ve sevecendir. ‹nsanlar gibi hayvanlar da kendi aralar›nda iletiflim kurar. ‹nsanlar kendilerini kimi zaman flark› söyleyerek, kimi zaman yaz› yazarak, kimi zaman da resim çizerek ifade eder.

Yukar›daki anketi ço¤altarak ö¤rencilerinizin doldurmas›n› sa¤lay›n›z. Bu anketi doldurmalar› ö¤rencilerinizin temaya ilgi duymalar›na yard›mc› olacakt›r.

! Uyar›: Fotokopi çektirirken de¤erlendirme k›sm›n›n ö¤renciler taraf›ndan görülmemesi gerekir. Anketin De¤erlendirilmesi: E¤er “evet” sütununa konulan iflaretler daha fazlaysa ö¤rencilerinizin iletiflimin insanlar için gerekli oldu¤una inand›¤›; “bazen” sütununa konulan iflaretler daha fazlaysa ö¤rencilerinizin iletiflimin insanlar için öneminin fark›nda oldu¤u; “hay›r” sütununa konulan iflaretler daha fazlaysa ö¤rencilerinizin iletiflimin insanlar için gereklili¤inin fark›nda olmad›¤› söylenebilir.

lefli Söy : i ü flim Tür riler ‹leti nin ece : t B e M a tiflim Tem ati : ‹le Ana s Sa r a e Tem :7D Alt e Sür

Araflt›rma: Ö¤rencilerinizden dil ile ilgili özdeyifl, atasözü ve deyimlerden örnekler getirmelerini isteyiniz. Ö¤rencilerinize teman›n son metninde, tavsiye edilen kitaplardan biri hakk›nda tan›tma yaz›s› yazacaklar›n› belirterek bu çal›flmay› bütün temalarda yapaca¤›n›z› söyleyiniz.

TATLI D‹L I. HAZIRLIK A. Derse Haz›rl›k • “Konuflma” bölümünde yararlanman›z için dil ile ilgili deyim, atasözü ve özdeyifller bulunuz. • “Yazma” bölümünde yararlanmak üzere yazarlar›n günlüklerinden birkaç örnek getiriniz. ‹flleniflin sonunda verilen “Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak” bölümünde konulara ait örnekler bulunmaktad›r. Bunlardan da yararlanabilirsiniz. • Ö¤rencilerinize “Yazma” bölümünde kullanmak üzere günlük tutmak için bir defter getirmelerini söyleyiniz. • Ö¤rencilerinizden iletiflim, sanat, ekonomi, e¤itim, e¤lence ve sporla ilgili gazete haberleri veya yaz›lar› getirmelerini isteyiniz.

B. Metne Haz›rl›k • Ö¤rencilerinizin birikimlerini harekete geçirmek için afla¤›daki cümleleri tahtaya yaz›n›z. Ö¤rencilerinize bu cümlelerdeki görüfllere kat›l›p kat›lmad›klar›n› sorunuz. • ‹nsanlar› do¤ru alg›layabilmemiz için onlar› iyi dinlememiz gerekir. • “‹yi günler, günayd›n, iyi akflamlar” gibi sihirli sözcükleri kullanmak etkili iletiflimin bafllang›c›d›r. • Ön yarg›lar kiflileri yanl›fl alg›lamam›za neden olabilir. • ‹nsanlar sözlü ya da yaz›l› olarak kendilerini bir flekilde ifade etme ihtiyac› içindedir. • Teknoloji ça¤›nda yafl›yoruz. Zaman›m›z de¤erli. Bu nedenle insanlar› dinlemekle zaman kaybetmemeliyiz. • ‹nsanlarla konuflurken kendimizi s›n›rlamamal›, nas›l istiyorsak öyle konuflmal›y›z. • Konuflurken jest ve mimiklerimizi çok kullanmal›y›z.

Afla¤›daki fliirleri tahtaya yaz›n›z. “Dildendir mutluluk, dildendir de¤er Dili olmayana insan m› derler? (………) A¤z›ndan uygunsuz bir söz kaç›rma, Dilinle tafl at›p bafl›n› k›rma!” Yusuf Has Hacip “Söz ola kese savafl› Söz ola kestire bafl› Söz ola a¤ulu afl› Bal ile ya¤ ede bir söz Kifli bile söz demini Demeye sözün kemini Bu cihan cehennemini Sekiz uçma¤ ede bir söz.” Yunus Emre

3. Dili yüzünden bafl›na dert açan pek çok insan vard›r. Siz hiç söyledi¤iniz bir fley yüzünden yanl›fl anlafl›ld›n›z m›? Aç›klay›n›z. Ayr›ca metne haz›rl›k yapmalar› için afla¤›daki konular› verip ö¤rencilerinizden bu konularda canland›rma yapmalar›n› isteyebilirsiniz. • Derse geç kalan bir ö¤renci • Arkadafl›ndan ödünç eflya alan bir ö¤renci (derse geç kalan bir ö¤renci, bir ö¤retmen ve s›n›f) 1. Derse geç kald›n›z. Ama kibar olmak size göre de¤il. Kap›y› çalmadan, kimseden özür dilemeden s›n›fa giriniz. Bu esnada ö¤retmeniniz ders anlat›yor arkadafllar›n›z da dikkatle onu dinliyor olsun. S›n›f arkadafllar›n›z›n ve temsili ö¤retmen arkadafl›n›z›n hareketiniz karfl›s›ndaki görüfllerini al›n›z.

(derse geç kalan baflka bir ö¤renci ve ö¤retmen) 2. Derse geç kald›n›z. Ama dersi bölece¤iniz, arkadafllar›n›z›n dikkatini da¤›taca¤›n›z için çok üzgünsünüz. fiiirleri tahtaya yazd›ktan sonra afla¤›daki sorular› Hafifçe kap›y› çal›p içeri giriniz. Ö¤retmeniniz ve arkadafllar›ö¤rencilerinize sorunuz. 1. fiiirlerde dilin hangi özelli¤inden bahsedilmektedir? n›zdan özür dileyip yerinize oturunuz. S›n›f arkadafllar›n›z›n bu davran›fl hakk›ndaki görüfllerini 2. Dilin bu özeli¤ini günlük hayat›n›zla iliflkilendirerek al›n›z. örnekler veriniz.

(iki arkadafl) 3.Arkadafl›n›z›n kitab›na ihtiyac›n›z var. Ama sizin ihtiyac›n›z varsa ona söz hakk› düflmez. Kaba bir biçimde kitab› al›p yar›n getirece¤inizi söyleyiniz. Arkadafl›n›z›n size ödev haz›rlamas› gerekti¤ini söyleyecek zaman› bile kalmas›n. S›n›f arkadafllar›n›z›n hareketinizle ilgili düflüncelerini al›n›z. (iki arkadafl) 4. Arkadafl›n›z›n kitab›na ihtiyac›n›z var. Bunu ona nazikçe söyleyip kitab›n› ödünç isteyiniz. Ama arkadafl›n›z›n da o akflam ödev haz›rlamas› gerekiyor. Konuflarak her ikinize de laz›m olan kitaptan birlikte yararlan›n›z. S›n›f arkadafllar›n›z›n hareketinizle ilgili düflüncelerini al›n›z. Etkinli¤i yapt›rd›ktan sonra 1 ve 3. canland›rmadaki kiflilerle 2 ve 4. canland›rmadaki kiflilerin çevrelerinde ne kadar sevilece¤i, toplum içindeki yerlerinin ne olaca¤› konusunda ö¤rencilerinizle konuflunuz.

TATLI D‹L

1.Etkinlik: a. Metinde geçen baz› kelimelerin efl anlaml›lar› afla¤›da verilmifltir. Verilen bu kelimelerin efl anlaml›lar›n› metinden bularak bulmacay› tamamlay›n›z. 7 2 M A 1. Görünüfl 2. Becerikli

‹

3. Baﬂar› 4. Bay›nd›rl›k 5. Etki 6. Damat

H Ü

‹

7. Egemenlik

8. Empoze etme

9. Olanak

8 D

‹ M K

‹

R 5 E T T

E P K

‹

b. Aﬂa¤›daki cümleleri kutular içinde verilen deyimlerden uygun olanlar›yla tamamlay›n›z.

foyas› meydana ç›kmak

baﬂtan savmak

ﬂevke gelmek

a¤z›ndan bal damlamak

dil dökmek

surat›na çarpmak

kalp k›rmak

gözüne girmek

1. Bu yaz›l›dan da yüksek not al›nca ............................................................................................

II. OKUMA-ANLAMA

2. Baflkas›na sinirlenmifl ama hepimizin............................................................................................ 3. Babam çok meflgul oldu¤unu söyledi ve beni...................................................................................... 4. Eve devams›zl›k mektubu gönderilince............................................................................................

Ö¤rencilerinizden metnin bafll›¤›na bak›p içeri¤ini tahmin etmelerini isteyiniz. Görsellerle ilgili afla¤›daki sorular› ö¤rencilerinize sorunuz. • Resimdeki çocuklar neden bir taraftan kaç›p di¤er tarafa kofluyor? • Resimdeki insanlar›n yüz ifadeleri hakk›nda neler düflünüyorsunuz? Okuma öncesinde ve sürecinde ö¤rencilere sorular haz›rlat›larak metin üzerinde düflünmelerini ve metni anlamalar›n› sa¤lamak amac›yla soru sorarak okuma yöntemini kullan›n›z(1.5). Ö¤rencilerinize, metni okumadan önce, metnin bafll›¤› ve görsel unsurlar›na bakarak zihinlerinde oluflan sorular› sormalar›n› söyleyiniz. Daha sonra bu sorular› tahtaya yaz›n›z. Metin okunduktan sonra cevapland›r›lan sorular› tahtadan siliniz. Ö¤rencilerinize kelime çal›flmas› ile ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z. Bu etkinli¤i yapt›r›rken ö¤rencilerinize sözlükten yararlanabileceklerini söyleyiniz (1. Etkinlik)(2.1;4.3). Kelime çal›flmalar›ndan sonra ö¤rencilerinizden kendilerine sözlük olarak kullanacaklar› bir defter tutmalar›n› ve y›l boyunca iflleyecekleri metinlerde ö¤rendikleri kelimeleri bu deftere kaydetmelerini isteyiniz (4.4). Ö¤rencilerinize sözlük olufltururken dikkat etmeleri gereken hususlar› (kelimeleri alfabetik s›ralama vb.) hat›rlat›n›z. Oluflturduklar› sözlükleri zaman zaman kontrol ederek ö¤rencilerinizin ö¤rendikleri yeni kelimelerden sözlük oluflturma süreçlerine katk›da bulununuz. Ö¤rencilerinize metni anlama ve çözümleme ile ilgili flu sorular› sorunuz (2.13). 1. Metne göre insanlarla cans›z mankenler aras›ndaki en belirgin fark nedir?

5. Ö¤retmenimiz öyle güzel ve tatl› konuﬂuyordu ki ............................................................................. 6. Ona gerçekleri gösterebilmek için çok ............................................................................................

2. Yazara göre “dil yaras›” niçin yaralar›n en derinidir? 3. Yazara göre birinden bir fley isterken söyleyifl tarz›m›z kifliyi nas›l etkiler? 4. Yazara göre hangi iki özellik birleflti¤inde insanlar›n önündeki bütün kap›lar aç›l›r? 5. ‹nsanlar ömürleri boyunca susarak yükselebilirler mi? Niçin (2.8)? 6. Duygu, düflünce, hayallerimizi do¤ru ve etkili bir biçimde ifade edebilmek için neler yapmal›y›z? 7. Bu metni siz yazm›fl olsayd›n›z nas›l bir bafll›k verirdiniz? 8. Sizin çevrenizde de metinde bahsedildi¤i gibi tatl› ya da ac› dilli insanlar var m›? Bu insanlara tatl› ya da ac› dilli demenizin sebebi nedir? Ö¤rencilerinizin metni günlük hayatla iliflkilendirebilmeleri için metinde koyu yaz›lm›fl bölümü okuyunuz. Ard›ndan ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (2. Etkinlik). UYARI: Resimde Tunç, Ali’ye çarpm›fl ve hiçbir fley olmam›fl gibi yoluna devam etmifltir. Bu da Ali'nin k›r›lmas›na ve arkadafl›na küsmesine neden olmufltur.

Ö¤rencilerinize metnin türünü kavratmak amac›yla; • Yazar metinde konuyu derinlemesine ifllemifl mi? • Yazar karfl›s›nda biri varm›fl gibi zaman zaman sorular sorup konufluyormufl hissi vermifl mi? • Yazar konuflmadaki gibi devrik cümlelerden yararlanm›fl m›? sorular›n› sorarak onlar› konuflturduktan sonra bir konunun fazla derinlefltirilmeden, biriyle sohbet ediliyormufl gibi anlat›ld›¤› yaz›lara söylefli (sohbet) denildi¤ini, sohbet yaz›lar›nda herkesi ilgilendirecek konular seçildi¤ini, cümlelerin ço¤u zaman konuflmadaki gibi devrik oldu¤unu, yazar›n sorulu cevapl› cümlelerle konufluyormufl hissi verdi¤ini söyleyiniz (2.15). Ö¤rencilerinize ailece okuma saatleri düzenleyip düzenlemediklerini sorunuz. Cevaplar›n› ald›ktan sonra aileleri ile birlikte okuma plan› haz›rlamalar›n› ve okuma saatleri düzenlemelerini isteyiniz (5.1,5.8). Bu konuda ö¤rencilerinize yard›mc› olmak için afla¤›daki sorular› sorunuz. • Geçen sene okuma plan›nda neler yapt›¤›n›z› hat›rl›yor musunuz? • Okuma plan› yapman›zdaki amaç nedir? • Bireysel okuma saatleri düzenleyebiliyor musunuz? • Ailenizle okuma saatleri düzenleyebiliyor musunuz?

III. KONUfiMA Güdümlü konuflma yöntemini kullan›n›z (3.12). Ö¤rencilerinizin ö¤rendikleri kelime, kavram, atasözü ve deyimleri anlat›mlar›nda kullanmalar›n› sa¤lamak amac›yla afla¤›daki tabloyu tahtaya çiziniz ve buldu¤unuz deyim, atasözü ve özdeyiflleri yaz›n›z.

açgözlü

gönül almak

a¤z›ndan bal damlamak

hüner

dil dökmek

cana yak›n olmak

imar

gönül yaras›

kalp k›rmak

üzüntü

baﬂtan savmak

gönül fethetmek

muvaffakiyet

kalbine iﬂlemek

ﬂevke gelmek

Tatl› dil y›lan› deli¤inden ç›kar›r.

Dilin kemi¤i yok.

Ö¤rencilerinizden tahtaya yaz›lan atasözü ve deyimlerden baz›lar›n› seçip haf›zalar›nda tutmalar›n› isteyiniz. Ö¤rencilerinizden haf›zalar›nda tutmalar›n› istedi¤iniz deyim ve atasözlerini konuflmalar›nda kullanmalar›n› isteyiniz. Afla¤›daki konuflma konular›n› tahtaya yaz›p ö¤rencilerinizin bunlardan birini seçmesini isteyiniz. • Konuflmada tatl› dilin önemi • Tatl› dil ve güler yüzün hayat›m›za etkisi • Kaba konuflan, insanlara kötü davranan kiflilerin toplumdaki yeri Ö¤rencilerinizden birkaç›n› seçerek bu konuda konuflmalar›n› sa¤lay›n›z. Afla¤›daki paragraf› tahtaya yaz›n›z. Daha sonra ö¤rencilerinizden bu paragraftaki anlam› karfl›layacak bir deyim bulmalar›n› isteyiniz. Serkan eve geldi¤inde çok sinirliydi. Eli aya¤› titiriyordu. Sinirden ne yapaca¤›n› bilmiyordu. Ö¤rencilerinize “küplere binmek” deyiminin bu paragraf› karfl›layabilece¤ini söyleyerek k›sa ve özlü sözler olan

deyimlerin anlat›ma katt›¤› zenginlik konusunda onlar› bilgilendiriniz. Ö¤rencilerinizin konuﬂmalar›nda; deyim ve söz sanatlar›n› uygun durumlarda kullanarak anlat›mlar›n› zenginleﬂtirmelerini (3.6), günlük hayattan örnekler vermelerini, kelimeleri anlam›na ve ba¤lam›na uygun kullanmalar›n› sa¤lay›n›z.

IV. YAZMA Bu bölümde güdümlü yazma yöntemini kullan›n›z (2.12). Ö¤rencilerinizin bir konu hakk›ndaki bilgilerini, duygular›n› ve düflüncelerini etkili bir flekilde anlatma becerilerini gelifltirmek amac›yla afla¤›daki özdeyiflleri tahtaya yaz›n›z. • “Her zaman yumuflak huylu olun. Sertlik, kabal›k ve kötü sözden kaç›n›n.” (Hz. Muhammed) • “A¤›zdan ç›kan söz, yaydan ç›kan ok gibidir, gitti¤i yerden geri dönmez.” (Mevlâna) • “Konuflma, insan›n akl›n› kullanma sanat›d›r.” (Eflatun) • “Bizi anlam›fllarsa iyi konuflmufluz demektir.” (Moliere) • “Tatl› dil, bütün kap›lar› açan sihirli bir anahtard›r.” (Montaigne) Ö¤rencilerinizden araflt›rma bölümünde örnekler getirmelerini istedi¤iniz özdeyifl ve atasözlerinden veya

9.Etkinlik: Afla¤›daki fiilleri ifl, olufl ve durum bildirme özelli¤ine göre ay›rarak birer cümlede kullan›n›z. ifl

7.Etkinlik: a. Aﬂa¤›daki cümlelerde yer alan fiillerin altlar›n› çiziniz. atmak

beklemek

büyümek

Küçük çocuk, salonun penceresinden merakla d›ﬂar› bak›yordu. susmak

oluﬂ

ezmek

Hayvanat bahçesinin sevimli fili y›llar geçtikçe yaﬂlan›yordu. durmak

k›zarmak

uzamak

Yorgunluktan hâlsiz düﬂen bebek, annesinin kuca¤›nda uyumuﬂtu. kesmek

‹ﬂçiler, okul binas›n› tamamlamak için durmadan çal›ﬂ›yorlar.

uyumak

durum

Bahçedeki armutlar her geçen gün sarar›yor. Yaﬂl› kad›n soban›n yan›nda sessizce örgü örüyordu.

b. Altlar›n› çizdi¤iniz fiilleri özelliklerine göre tablodaki yerlerine yaz›n›z. Hangi fiiller iﬂ bildiriyor?

Hangi fiiller bir oluﬂ bildiriyor?

Hangi fiiller bir durum bildiriyor?

8.Etkinlik: Afla¤›daki metinde ifl, olufl ve durum bildiren fiilleri belirleyerek yandaki kutuya yaz›n›z.

“Arpa çuval›yla, saman çuval›n› arka çatal›n üstüne tafl›d›. Dikkatle ba¤lad›. Ön tarafa, hayvanlar›n yem torbalar›n›, örtülerini, kendi yorgan›n› yerlefltirdikten sonra arabaya bindi. Dizginleri toplad›. Günefl batmak üzere idi. A¤açlar›n uçlar› k›zarm›flt›. Dumanl› akflam›n içinde yol dümdüz görünüyordu. Kenardaki hendeklerin hizas›nda aral›k kavak a¤açlar›, tarla çitleri vard›. Tarlalar›n çok uza¤›nda boz tepeler bafll›yordu. Delik›r biraz önde oldu¤undan, sol hayvan Pamukk›r, ona yetiflmek için koflmaya bafllam›flt›.

.............................................................................................................................................................

‹ﬂ:

Oluﬂ:

10 .............................................................................................................................................................

Durum: 11 .............................................................................................................................................................

Kemal TAH‹R

dikkat edip etmediklerini, kelime, ifade ve cümle tekrar›ndan kaç›n›p kaç›nmad›klar›n› kontrol ediniz. Ö¤rencilerinize görsel unsurlardan hareketle metin yazma ile ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (3.Etkinlik). • Ö¤rencilerinize günlük tutmakla ilgili k›sa bilgiler vererek yazarlar›n günlüklerinden bir tanesini okuyunuz. Günlük tutma al›flkanl›¤›n›n önemini anlatt›ktan sonra bir gün içinde yaflad›klar›n› yazmalar›n› söyleyiniz. Günlük tutmalar›n› isteyiniz (5.5). Ö¤rencilerinize y›l içinde belli zamanlarda günlüklerini getirerek istedikleri bölümleri s›n›fla paylaflmalar›n› söyleyiniz.

yukar›daki özdeyifllerden birini seçip seçtikleri özdeyifl hakk›nda defterlerine bir söylefli yazmalar›n›, yazarken birikimlerinden yararlanmalar›n› isteyiniz (3.2). Ö¤rencilerinize yazmadan önce metnin türünün de söylefli oldu¤unu belirterek yaz›lar›nda türün özelliklerine uymalar›n› isteyiniz. Daha sonra ö¤rencilerinize getirdikleri gazete haberlerini inceleyerek haberlerle ilgili düflüncelerini k›saca yazmalar›n› söyleyiniz • Ö¤rencilerinize defterlerine yaz› yazarken dikkat etmeleri gereken hususlar› hat›rlatmak amac›yla afla¤›daki örnek sayfalar› gösteriniz veya tahtaya çiziniz. Çizerken yaz›lar yerine noktalar kullanabilirsiniz. (Bu çal›flmay› çizgisiz dosya kâ¤›tlar› ile yaparak ö¤rencilerinizin daha net görmelerini sa¤layabilirsiniz.) TÜRKLERDE Ç‹ÇEK ZEVK‹ Eskiden ne kadar güzel yazma kitaplar›m›z vard›. Bak›n›z, bunlar› neden severim: Bir defa elle yaz›lm›flt›r. Sonunda, yazan›n imzas› vard›r. Kim oldu¤unu ve yazd›¤› tarihi ö¤renirim. Cildine bakar›m. Yapan›n imzas› yoktur, lakin meçhul sanatkâr›n› hay›rla anar›m. Sayfalar›n› kar›flt›r›r, temiz ve pürüzsüz alt›n cetvellerine, notlar›na, bahis bafll›klar›na ve bafll›k tertiplerine bakar, hayran olurum; içim aç›l›r. Son sayfas›na bakar›m. Bofl bir yer kalm›fl, kitab› süsleyen, oraya çiçeklerden bir buket yapm›flt›r. Buna bay›l›r ve bakmakla doyamam. Bu, ne asil Türk zevkidir! Bir komflumuzdan bahsedeyim: Fakirdir, ufac›k bir bahçesi vard›r. Orada kendi eliyle nadide çiçekler yetifltirir, afl›lar ve bütün bunlar› paras›z baflar›r. Çiçek k›ymetini bilen bu komflum, bir tanesini bile kopar›p vermez. Onun çiçekleri, ufak iskemlesine oturularak saks›da görülür. Bu, ne asil Türk zevkidir! Topkap› Saray›'na giderim, dolafl›r›m, bahçesindeki çiçeklerin as›rlardan beri aksederek duvarlara da vurdu¤unu görür, her köfle bucakta gördü¤üm bu çeflitlili¤e hayret eder ve bu

Ö¤rencilerinize ek olan “-ki” ve ba¤laç olan “ki”nin kullan›ld›¤› yerleri uygulamaya yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (4. Etkinlik) (6.1). Etkinlikten sonra okuduklar› metinden örnekler vermelerini isteyiniz.

TÜRKLERDE Ç‹ÇEK ZEVK‹ Eskiden ne kadar güzel yazma kitaplar›m›z vard›. Bak›n›z, bunlar› neden severim: Bir defa elle yaz›lm›flt›r. Sonunda, yazan›n imzas› vard›r. Kim oldu¤unu ve yazd›¤› tarihi ö¤renirim. Cildine bakar›m. Yapan›n imzas› yoktur, lakin meçhul sanatkâr›n› hay›rla anar›m. Sayfalar›n› kar›flt›r›r, temiz ve pürüzsüz alt›n cetvellerine, notlar›na, bahis bafll›klar›na ve bafll›k tertiplerine bakar, hayran olurum; içim aç›l›r. Son sayfas›na bakar›m. Bofl bir yer kalm›fl, kitab› süsleyen, oraya çiçeklerden bir buket yapm›flt›r. Buna bay›l›r ve bakmakla doyamam. Bu, ne asil Türk zevkidir! Bir komflumuzdan bahsedeyim: Fakirdir, ufac›k bir bahçesi vard›r. Orada kendi eliyle nadide çiçekler yetifltirir, afl›lar ve bütün bunlar› paras›z baflar›r. Çiçek k›ymetini bilen bu komflum, bir tanesini bile kopar›p vermez. Onun çiçekleri, ufak iskemlesine oturularak saks›da görülür. Bu, ne asil Türk zevkidir! Topkap› Saray›'na giderim, dolafl›r›m, bahçesindeki çiçeklerin as›rlardan beri aksederek duvarlara da vurdu¤unu görür, her köfle bucakta gördü¤üm bu çeflitlili¤e hayret eder ve bu

Ek olan “ki”nin bitiflik yaz›ld›¤›n›, ba¤laç olan “ki”nin ise ayr› yaz›ld›¤›n› ve ünlü uyumuna uymad›¤›n› hat›rlat›n›z. Ö¤rencilerinize ba¤laç olan “de” ile ek olan “-de”nin kullan›m›yla ilgili etkinli¤ini yapt›r›n›z (5. Etkinlik). Ek olan “de”nin bitiflik yaz›ld›¤›n›, ünlü ve ünsüz uyumuna uydu¤unu, ba¤laç olan “de”nin ayr› yaz›ld›¤›n› sadece ünlü uyumuna uydu¤unu hat›rlat›n›z. Soru eki “mi”nin kullan›m› ve yaz›m›yla ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (6. Etkinlik) (6.1). “mi” soru edat›n›n kendinden önce gelen kelimeye birleflmedi¤ini, kendisinden sonraki ekle birleflti¤ini, ünlü uyumuna uydu¤unu hat›rlat›n›z.

Hangi sayfan›n daha düzenli göründü¤ünü sorunuz. Sayfalar› düzenli veya düzensiz yapan nedir? Nelere dikkat etmeliyiz? sorular›n› sorduktan sonra onlara bir kitap inceleterek sayfa düzeni ve kompozisyon bütünlü¤ünü gösteriniz. Ard›ndan aﬂa¤›daki paragraf› tahtaya yaz›n›z. Ö¤rencilerinize paragrafta dikkatlerini çeken ﬂeyin ne oldu¤unu sorunuz. UYARI: Ö¤rencilerinizin dikkatini kelime ve cümle tekrarlar›na çekiniz.

V. D‹L B‹LG‹S‹ Ö¤rencilerinize fiillerin anlam özellikleri ile ilgili sezdirme etkinli¤ini yapt›r›n›z (7.Etkinlik) (1.1). Bu etkinlikten sonra ö¤rencilerinize fiillerin anlam özelliklerine göre ifl, olufl ve durum bildirdiklerini; ifl bildiren fiillerin bir eylemi anlatt›¤›n›, öznenin istemiyle gerçekleflen (örnek: atmak, ezmek, kesmek, sevmek, tutmak, y›kmak...) olufl fiillerinin ise öznenin istemi d›fl›nda gerçekleflen ve öznedeki de¤iflimi veren fiiller oldu¤unu (örnek: yafllanmak, do¤mak, büyümek, sararmak, k›zarmak...) durum fiillerinin ise öznenin bir durumunun süreklili¤ini anlatt›klar›n› (örnek: susmak, beklemek, uyumak, bakmak, durmak...) söyleyiniz.

Hakan’la ben tatil için Bodrum’a gittik. Hakan da ben de tatil için çok heyecanl›yd›k. Tatil yerine vard›¤›m›zda bizi çok güzel bir manzara karfl›lad›. Hakan da ben de bizi karfl›layan bu manzaradan çok etkilendik. Hakan da ben de gelecek y›l tatile ayn› yere gitmek istiyoruz. Onlar›n da yaz›lar›nda metinden ö¤rendikleri atasözleri ve deyimleri kullanmalar›n› (5.2), kâ¤›t ve sayfa düzenine dikkat etmelerini (1.1), kelime, ifade ve cümle tekrar›ndan kaç›nmalar›n› (1.10), yaz›m ve noktalama kurallar›na dikkat etmelerini (1.11), bitiflik e¤ik yaz› ile yazmalar›n› hat›rlat›n›z (1.2). Ö¤rencileriniz yazma ifllemini bitirdikten sonra birkaç ö¤rencinize yazd›klar›n› okutarak kâ¤›t ve sayfa düzenine

Ö¤rencilerinize fiillerin anlam özellikleri ile ilgili kavratma etkinli¤ini yapt›r›n›z (8.Etkinlik). Daha sonra ö¤rencilerinize fiillerin anlam özellikleri ile ilgili uygulama etkinli¤ini yapt›r›n›z (9.Etkinlik).

DERSE HAZIRLIK ‹Ç‹N KAYNAK

Dil bir ulusun aynas›d›r. Bu aynaya bakt›¤›m›z zaman orada kendimizin yans›mas›n› görürüz. (Schiller)

Tatl› dil y›lan› deli¤inden ç›kar›r. Dilin cismi küçük cürmü büyük. Dilin kemi¤i yok. dilden dile dolaflmak dil dökmek dile düflmek dilinden kurtulamamak dile gelmek diline dolamak dilinin ucuna gelmek dilini tutmak dilini yutmak dili uzun dili olsa da söylese dilinin alt›nda bir fley olmak dillerde dolaflmak dil uzatmak dil yaras›

Dilim seni dilim dilim dileyim Bafl›ma geleni senden bileyim Selahattin Batu’nun Günlü¤ünden 10 Temmuz 1950 Bu sat›rlar› niçin yaz›yorum. Maksad›m bir gün bunlar› okutmak m›? Ama ben daha çok mecbur oldu¤um için yaz›yorum. Çünkü yazmak hayata mana vermek gibi onsuz yaflamay› düflünemiyorum. Hatta do¤ru düzgün düflünebilmek için bile yazmaya muhtac›m, çünkü ancak kalemimle düflünebiliyorum. Kafamda bir fikir bafllay›nca kendimi tutmam mümkün olmuyor. Yatakta isem uykumu aralamak, bir mecliste isem dostlar›m› b›rakmak ve mutlaka düflündüklerimi ifllemek zorunu duyuyorum. Bir fikri sat›rlara geçirirken de daha birçoklar› peflinden geliyor, onlar› da ancak yazarak s›ralayabiliyorum. Sonra yazmak biraz da kendimi infla etmek gibi, imkânlar›m› ancak onunla zorluyor, kendimi ancak yazarak kurabiliyorum. Yazmasam, yaln›z okusayd›m yahut okumay›p yaln›z düflünseydim, bugün oldu¤umu olamazd›m. Çünkü okumak içimi uyand›r›nca mutlaka bana bir fley kat›yor. Bu uyan›fllar bafllay›nca da yaflad›klar›m› yazmal›y›m. Yazmasam fikirlerim geliflemez, bafllad›klar› yerde kal›rlar, o zaman kendim de eksik kal›r›m.

Ali Canip Yöntem’in Günlü¤ünden Pazartesi, 23 fiubat 1920 Dün gece Ömer bizdeydi, mektepte hastalanm›fl. Anneme: “Han›m teyze, Canip gibi ben de s›tmaya tutuldum galiba, bafl›m a¤r›yor!” diye flikayet etti; annem: “Ah evlad›m, mevsim k›fl, sokaklarda geç kal›yorsun, kendini üflütüyorsun, dur sana ›hlamur kaynatay›m. ‹ç, erkence yat!” dedi. Ömer hakikaten hasta… Bize geldikçe geç vakte kadar kahkahalarla oturur, konuflurduk. Bu gece devaml› “Bafl›m çok a¤r›yor!”dan baflka bir fley söylemedi. Ihlamuru içti, ellifler santigraml›k iki aspirin de ald›, hemen yatt›. Bu sabah erkenden o evine ben de ‹stanbul’a iflime indim. Geç vakit döndüm, kendisine u¤rad›m. Yata¤›n› sobal› odas›na sürüklemifl, yatm›flt›: “Nas›ls›n?” dedim. “Aman bafl›m. Sanki çatlayacak. Ne oluyorum bilmiyorum!” diye cevap verdi. Beraber bize gitmemizi teklif ettim. “Yolda üflürüm de daha fazla hastalan›r›m!” diye reddetti. Sal›, 24 fiubat 1920 Erkenden Ömer’e gittim. Yatakta. Hep bafl›ndan flikâyet ediyordu. Dün hemfliresine haber vermifltim. O da var. Bugün biraz nefleli buldum. fiundan bundan konufltuk. Ben Kad›köy’üne indim, komflumuz Doktor Hakk› Bey gelmifl. “Nevralji” demifl. ‹laç vermifl. Tekrar geldim. Ömer “‹fl berbat, dedi. Nevralji ya çok sürerse… Biz çal›flarak para kazanan insanlar›z. Mektep, gazete ne olacak?” Ömer’in hâli malum. Her fleyi abart›r. Hastal›¤› ehemmiyetli bir fley de¤il. Fazla heyecana düflüyor. Kendisine bakmak için geçici bir hizmetçi tuttuk. Çarflamba, 25 fiubat 1920 Annemle beraber erkence Ömer’e gittik. Hastal›¤›ndan korkuyor. Fazla heyecan gösteriyor. Teselli ettim. ‹stanbul'a inmek mecburiyetindeydim. Vapurda doktor Tevfik Rüfltü'ye rastlad›m. Hâlini anlatt›m. “Çok fley, dedi. Nevralji, yar›n Neflet Ömer’i al›r beraber gelirim.” Geç vakit döndüm. Akflam gazetesi getirmifltim. Okudu. Öteberi konufltuk. Öyle san›yorum ki hastal›¤› önemli bir fley de¤il. Bir iki güne kadar geçecek. Fakat kendisinde heyecanlanma fazla! …. Not: Günlükte bahsi geçen kifli Ömer Seyfettin’tir. Türk Dili Dergisi Günlük Özel Say›s›

5. Okuma al›ﬂkanl›¤› kazanma 4. Okudu¤u kitaplardan kitapl›k oluﬂturur. 5. Kitapl›k, kütüphane, kitap fuar› ve kitap evlerinden faydalan›r.

2. Okudu¤u metni anlama ve çözümleme 1. Metnin ba¤lam›ndan hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›kar›r. 6. Anlat›m›n kimin a¤z›ndan yap›ld›¤›n› belirler. 7. Olay, yer, zaman, flah›s, varl›k kadrosu ve bunlarla ilgili unsurlar› belirler. 8. Metindeki sebep-sonuç iliflkilerini fark eder. 15. Metnin türüyle ilgili özellikleri kavrar. 20. Metne iliflkin karfl›laflt›rmalar yapar. 21. Kendisini flah›s ve varl›k kadrosunun yerine koyarak olaylar›, duygu, düflünce ve hayalleri yorumlar.

1. Okuma kurallar›n› uygulama 1. Sesini ve beden dilini etkili kullan›r. 3.Kelimeleri do¤ru telaffuz eder. 5. Okuma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

Okuma

1. TEMA: ‹LET‹ﬁ‹M Yolcu Konmaz Oteli

3. Haz›rl›kl› konuﬂmalar yapma 12.Konuﬂma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

1. Konuflma kurallar›n› uygulama 9. Olaylar› ve bilgileri s›raya koyarak anlat›r. 10.Konuflmas›nda sebep-sonuç iliflkileri kurar. 12.Tekrara düflmeden konuflur.

Konuﬂma

6. Yaz›m ve noktalama kurallar›n› uygulama 1.Yaz›m kurallar›n› kavrayarak uygular.

2. Planl› yazma 2.Yazacaklar›n›n tasla¤›n› oluﬂturur 10.Yaz›ya, konuyla ilgili k›sa ve dikkat çekici bir baﬂl›k bulur. 12. Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

1.Yazma kurallar›n› uygulama 6.Yabanc› dillerden al›nm›fl, dilimize henüz yerleflmemifl kelimelerin yerine Türkçelerini kullan›r. 11.Yaz›m ve noktalama kurallar›na uyar.

Yazma

2.Kip ve çekimli fiili kavrar.

1. Kelime türleriyle ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama

Dil bilgisi

SINIF: 7 SÜRE: 5 Ders Saati

atro : Tiy ü r ﬂim Tü ik ‹leti nin : t e sizl M ﬂim i ma t e e l T :‹ aati Ana rs S a e D m Te :5 Alt e Sür

YOLCU KONMAZ OTEL‹ Kifliler Bulguro¤lu: Otelci, Topaç: Garson I. Sahne Otelci (yaln›z) (Otelci elinde bir süpürge ile girer.) Otelci -- Etraf› bir kere daha gözden geçirelim. (Bir flark› m›r›ldanarak toz al›yormufl gibi eflyaya kuvvetli bir flekilde süpürgeyi indirmeye bafllar.) -- Oooh! Her taraf tertemiz oluyor. Her yer p›r›l p›r›l... (dinleyenlere) Tabi bu kadar nefleli ve sevinçli oldu¤uma flafl›yorsunuz de¤il mi? Merakta kalmay›n. Anlatay›m. Ankara'n›n en büyük, en güzel, en mükemmel oteli olan Yolcu Konmaz Oteli'nin sahibiyim ben... Ha, ismimi daha bilmiyorsunuz, de¤il mi? Evet, meflhur Yolcu Konmaz Oteli'nin müdürü Bulguro¤lu... Bu gün otelime çok meflhur bir yolcu gelecek de onun için böyle sevinç ve nefle içindeyim. Güngörmez Ülkesi kral›n›n o¤lu, bu gün bizim otele geliyor. Büyük bir prens... Bir flehzade... Dün akflam bana telefon edip de bunu haber verdikleri zaman hemen iflçi idaresine baflvurdum ve bugün için fazladan bir garson istedim. Elbet ya... Birçok ifl olacak ama garson daha gelmedi. Neden acaba? Merak ediyorum do¤rusu. Fakat ben her taraf› toplad›m. Her fleyi düzenledim. Korkmam art›k... Hele kendi elimle prens hazretlerine öyle bir kahvalt› haz›rlad›m ki senelerce tad› dama¤›nda kalacak vallahi. Ah, bugün benim için ne kutlu bir gün! Bizim otel için bundan güzel reklam olur mu? Ünlü bir kral›n o¤lu otelime gelecek, otelimde kalacak, otelimin bir odas›nda oturacak, otelimin bir yata¤›nda yatacak... Aman yarabbi! Sevinçten ç›ld›raca¤›m. Dahas› var. Bütün gazeteler flüphesiz hep bundan bahsedecek.

YOLCU KONMAZ OTEL‹ I. HAZIRLIK A. Derse Haz›rl›k • “Yazma” bölümünde kullan›lmak üzere k›sa tiyatro metinleri getiriniz. • Canland›rma s›ras›nda kullan›lmak üzere metne uygun k›yafetler belirleyiniz. Etkinli¤in uygulan›fl›ndan önce ö¤rencilerinizden bu k›yafetleri getirmelerini isteyiniz. Ayr›ca yazacaklar› tiyatro metinleri için A4 kâ¤›d› getirmelerini söyleyiniz. Metni ifllemeye bafllamadan önce s›n›f›n›z› ö¤renci say›s›na göre en az üç gruba ay›r›n›z. Her grup için afla¤›daki rol da¤›l›m›n› yap›n›z. Rol da¤›l›m›: ‹ki erkek ö¤renci (Topaç ile Otelci), iki k›z ö¤renci (garson), bir k›z ö¤renci (yönetmen), birkaç ö¤renci (sahnenin haz›rl›¤› için), grup içinden iki ö¤renci (otelin tabelas›n›n yaz›m› için)

III.Sahne Otelci

Otelci (hayretle) -- Ne? Topaç m›? (kendi kendine) Haa, anlad›m. Prens seyahat ederken mutlaka ismini de¤ifltirmifl olacak. (yüksek sesle) Bafl üstüne efendim... ‹sminiz Topaç olsun. Emredersiniz efendim... (Yerlere kadar e¤ilir.) Topaç (kendi kendine) -- Allah Allah... Neredeyse ayaklar›ma kapanacak. Amma da acayip adam ha! Neme laz›m, ben buraya garsonluk etmeye geldim, onu bilirim. (yüksek sesle) Eeee, ne yapaca¤›z bakal›m? Otelci -- Emrinize haz›r›m ef... Ef... Ef... fiey... Bay Topaç... (kendi kendine) Allah Allah... Nas›l isim bulmufl ya... (yüksek sesle) Arzu buyurulursa bu taraftaki (Sol taraf› gösterir.) odaya geçin. Mükemmel kahvalt›n›z sizi bekliyor. Topaç (kendi kendine) -- Aaaa!.. fiimdi de beni kahvalt›ya davet ediyor. Aman buras› ne güzel yermifl böyle? (yüksek sesle) Bulguro¤lu, vallahi siz pek hofluma gidiyorsunuz. Umar›m ki ikimiz gayet iyi anlaflaca¤›z... fiartlar›ma gelince... Otelci (sözünü keserek) -- Israr etmeyin. Vallahi gücenirim. Aman efendim flarttan filan hiç bahsetmeyin. Ne derseniz bafl›m üstüne... Topaç -- Öyle ama... Otelci -- Israr etmeyin. Vallahi gücenirim. Topaç -- Pekâlâ öyleyse... (kendi kendine) Olur fley de¤il... Amma nazik, amma cömert adam. fiaflt›m kald›m. Ne yapal›m. Mademki davet ediyor, gidip kahvalt› etmekten baflka çare yok. Öyle bir ifltah›m da var ki... (yüksek sesle) Yemek salonu ne tarafta? Otelci (Sol taraf› gösterir.) -- Bu tarafta efendim... Otelimin en iyi dairesini de sizin için ay›rd›m. Topaç -- Do¤rusu efli benzeri bulunmaz bir adams›n›z. Otelci -- Esta¤furullah Topaç... Burada istedi¤iniz gibi hareket edin... Efendim... Bir emriniz olursa lütfen zili çal›n, bendeniz hemen gelirim. Topaç (kendi kendine) -- Bu da nesi? Hoppalaaa... Otel sahibi garsonlara hizmet ediyor galiba... Bir yafl›ma daha girdim. Allah Allah... (yüksek sesle) Pekâlâ öyleyse... fiimdilik Allah'a ›smarlad›k Bulguro¤lu (kendi kendine). Gidip karn›m› doyuray›m, patronu k›zd›rmayal›m (Soldan ç›kar.).

B. Metne Haz›rl›k • “‹letiflim bozuklu¤u” kelime grubunu tahtaya yaz›n›z. Ard›ndan ö¤rencilerinize “‹letiflim bozuklu¤u denilince akl›n›za ne geliyor?” sorusunu yöneltiniz. Bütün komflu otelciler bu hâli k›skanacaklar (Saat ö¤leyi çalar.). O da ne? Ö¤le vakti olmufl ha? Meflhur misafirimiz neredeyse gelir art›k. Tam vakti... (Kap› çal›n›r.) Hah, tamam iflte geldi. Heyecandan tir tir titriyorum. Kap›y› bay›lmadan bir açabilsem. Aman Bulguro¤lu cesaret. Çok terbiyeli, nazik olmaya bak (Sa¤dan ç›kar.).

II. Sahne Topaç - Otelci (Topaç sa¤dan girer, arkas›ndan da otelci gelir.) Otelci (yerlere kadar e¤ilerek) -- Buyursunlar prens hazretleri... Buyurun efendim, buyurun... Topaç -- Merhaba bay›m. Yolcu Konmaz Oteli buras› de¤il mi? Otelci (yerlere kadar e¤ilerek) -- Evet flehzade hazretleri... Topaç (kendi kendine) -- Amma da nazik adam haa! (yüksek sesle) Bulguro¤lu ile mi görüflüyorum? Otelci (kendi kendine) -- Aman benimle ne de nazik konufluyor. (yüksek sesle) Evet efendimiz. Bulguro¤lu benim. (Onu selamlar.) Topaç -- Ben de bekledi¤iniz adam›m. Otelci -- Evet efendim, gelece¤inizden haberim vard› efendim. Topaç (kendi kendine) -- Haberim vard› diyor. Allah Allah... Galiba iflçi idaresinden söylemifl olacaklar. (yüksek sesle) Biraz geç kald›m galiba? Otelci -- Hay›r efendim, hay›r... Esta¤furullah efendim... (Sayg›yla e¤ilir.) Topaç (kendi kendine) -- Allah Allah... Bu kadar nazik patron da hiç görmemifltim (yüksek sesle) Bulguro¤lu, niçin bana öyle... (otelcinin taklidini yaparak) Yok, buyursunlar prens hazretleri; yok, esta¤furullah flehzade hazretleri filan diyorsunuz? Benim ismim Topaç, Topaç...

Tahtan›n bir köflesine “konuflma” di¤er köflesine de “dinleme” yaz›n›z. ‹ki kelimenin aras›na alt alta “Nedir? Neden ihtiyaç duyulur? Etkili bir konuflma ve dinleme için neler gereklidir? Etkili bir konuflma ve dinleme yaflam›m›zda ne gibi kolayl›klar sa¤lar?”cümlelerini yaz›n›z. Ö¤rencilerinizden bu sorular›n cevaplar›n› tart›flmalar›n› isteyiniz. Ö¤rencilerinize afla¤›daki metni okuyunuz. Ard›ndan metinde yaflanan sorunu bulup bu sorun hakk›nda konuflmalar›n› sa¤lay›n›z. Ayfle ile Yusuf çok iyi iki arkadaflt›r. Yusuf biraz heyecanl› ve aceleci bir çocuktur. Ani kararlar al›r ve baflkalar›n›n söylediklerini tam olarak dinlemeden hareket eder. Bu akflam Ayfle ve birkaç arkadafl› Yusuflara gidecek, biraz e¤lendikten sonra y›l sonu gecesi için haz›rlad›klar› tiyatronun provas›n› yapacaklar. Ayfle dakikalard›r Yusuf’a bir fleyler anlatmaya çal›flmaktad›r. Ama Yusuf, Ayfle’nin söylediklerini dinlemeden konuflur. Yusuf: Akflam dört kifli olaca¤›z. Önce biraz zaman geçirir,

e¤lenir daha sonra tiyatromuz için prova yapar›z. Ayfle: Benim saat 20.00'de... Yusuf: Peki, peki sorun de¤il. Zaten di¤erleri de 19.30’da gelecek. Sen 20.00’de gelirsin. Ayfle: Yok, arkadafllar... Yusuf: Peki sorun yok dedim ya! Onlar befl dakika erken gelmifl olacaklar ne var? Kostümlerini getirmeyi unutma da kostümlü yapal›m bu provay›. Ayfle: Ama ben arkadafllarla konufltum ve ... Yusuf: Tamam iflte, ne güzel. Sorun yok o zaman. Biz seni bekleriz. Ayfle: Yusuf, beni dinlemiyorsun. E¤er konuflmama müsaade etseydin bu akflam kimsenin size gelemeyece¤ini söyleyecektim. Yusuf: Nas›l yani?

Afla¤›daki sorular› ö¤rencilerinize yöneltiniz: • Yusuf’un hatas› nedir? • Yusuf nas›l davranmal›yd›? • Anlatmak istedi¤iniz bir fleyi karfl›n›zdaki insana bir türlü aktaramad›¤›n›z zaman neler hissedersiniz?

II. OKUMA - ANLAMA Ö¤rencilerinize metni bir kez sessiz okutunuz. Bu bölümde okuma tiyatrosu yöntemini kullan›n›z (1.5). Ö¤rencilerinizin metnin yap›s›n›, dilini ve metinde yer alan flah›s ve varl›k kadrosunun özelliklerini anlamalar› için gruplara rollerini da¤›t›n›z. Onlara haz›rlanmalar› için biraz süre veriniz. Uygulamaya geçmeden önce tahtaya bir ö¤renci ç›kar›p afla¤›daki cümleleri veriniz. Di¤er ö¤rencilerinize duyurmadan tahtaya kald›rd›¤›n›z ö¤renciye cümleleri alçak sesle okumas›n› söyleyiniz. Ahmet hâlâ ders çal›fl›yor. Halas› da mutfakta yemek yap›yor. Telefonun pili bitmifl. Annesi ona börek yapm›fl. Kooperatif, inflaat› bu sene de tamamlayamad›.

Ö¤renciniz okumaya bafllad›¤›nda di¤er ö¤rencilerin bu okuma karfl›s›ndaki tepkilerini al›n›z. Ö¤rencilerinize sesini mekâna göre ayarlaman›n öneminden bahsederek ayn› ö¤rencinize bu defa sesini mekâna göre ayarlayarak cümleleri okumas›n› söyleyiniz. Cümleler okunduktan sonra ö¤rencilerinize cümleleri okuyan arkadafllar›n›n kelimeleri do¤ru telaffuz edip etmedi¤ini sorunuz. Daha sonra kelimelerinin do¤ru telaffuz edilmesinin önemi üzerinde durunuz.

Ö¤rencilerinize metni canland›rmadan önce etkinlikte yapt›klar› gibi seslerini mekâna ve dinleyicilere göre ayarlamalar›n›, seslerini ve beden dillerini etkili kullanmalar›n› (1.1), kelimeleri do¤ru telaffuz etmelerini (1.3), metni canland›r›rken beden dilini (jest ve mimik) kullanmaya özen göstermelerini, cümlenin anlam›n› dikkate alarak nefeslerini ayarlamalar›n› söyleyiniz. Ö¤rencilerinize metinde geçen kelimelerle ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (1. Etkinlik) (2.1). Ö¤rencilerinize metindeki olay, yer, zaman ve flah›s kadrosuna yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (2. Etkinlik) (2.7). Ö¤rencilerinize metni anlama, yorumlama ve yeniden yap›land›rmaya yönelik afla¤›daki sorular› sorunuz: 1. Bulguro¤lu (otelci)’nun, Topaç (garson)’› prens zannetmesinin sebebi nedir (2.8)? 2. Sizce Bulguro¤lu, Topaç'›n garson oldu¤unu bafltan anlam›fl olsayd› ona yaklafl›m› nas›l olurdu? 3.Yolcu Konmaz Oteli, Güngörmez Ülkesi, Bulguro¤lu ve Topaç isimlerinin anlamlar›n› düflünerek yazar›n niçin bu isimleri seçmifl olabilece¤ini söyleyiniz (2.8). Siz olsayd›n›z kahramanlara ve mekâna hangi isimleri verirdiniz. Niçin? 4.Topaç'›n yerinde siz olsayd›n›z bu yanl›fl anlafl›lmay› nas›l giderirdiniz (2.21)? Ö¤rencilerinize metnin türünü kavratmak amac›yla; • Okudu¤unuz metinde anlat›m kimin a¤z›ndan yap›lmaktad›r (2.6)? • Bu metinle daha önce okudu¤unuz hikâyeler aras›ndaki fark nedir? sorular›n› sorup onlar› konuflturduktan sonra; “Hayatta yaflanm›fl veya yaflanabilir olaylar› sahnede canland›rmak için yaz›lan eserlere tiyatro denildi¤ini, tiyatro eserlerinin olaylar› olufl hâlinde gösterdi¤ini, bu eserlerde olaylar›n yazar›n a¤z›ndan anlat›lmad›¤›n›, eserlerdeki kiflilerin konuflturuldu¤unu” belirtiniz (2.15). Ö¤rencilerinize metindeki flah›slar›n (Topaç ve Bulguro¤lu) özellikleri ile ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (3. Etkinlik) (2.7). Etkinli¤i yapt›rd›ktan sonra Topaç ve Bulguro¤lu’nun kiflilik özelliklerini karfl›laflt›rmalar›n› isteyiniz (2.20). Ö¤rencilerinizden birer kitap getirerek bir s›n›f kitapl›¤› oluflturmalar›n› veya s›n›f kitapl›klar›n› zenginlefltirmelerini isteyiniz. S›n›f kitapl›¤›n› olufltururken kitapl›k, kitap fuar› ve kitabevlerinden faydalanabilecekleri gibi kitap kampanyas› da düzenleyebileceklerini söyleyiniz (5.4,5.5). Bu konuda ö¤rencilerinizin fikirlerini almay› unutmay›n›z.

Ö¤rencilerinize bu temada okuyacaklar› kitaplar› belirlemelerini, belirledikleri kitaplar› okumak için bir okuma plan› yapmalar›n› söyleyiniz. Zaman zaman yapt›klar› planlara uyup uymad›klar›n› sorunuz. E¤er okuma planlar›nda bir aksama varsa okuma planlar›nda de¤ifliklik yapabileceklerini söyleyiniz. Ö¤rencilerinizden okuduklar› kitaplar› arkadafllar›yla paylaflmalar›n› isteyiniz.

III. KONUfiMA Güdümlü konuflma yöntemini kullan›n›z (3.12). Ö¤rencilerinizin bir konu hakk›ndaki bilgilerini, duygular›n› ve düflüncelerini etkili bir flekilde anlatma becerilerini gelifltirmek amac›yla onlar›n Çal›flma Kitab›’nda (s.18) verilen karikatür hakk›nda konuflmalar›n› sa¤lay›n›z (4. Etkinlik). Ö¤rencilerinize karikatürde gördüklerini yorumlayabilmeleri için biraz süre veriniz. Resimleri yorumlarken kiflilere istedikleri isimleri vererek iki dakika karikatürle ilgili konuflacaklar›n› söyleyiniz. Konuflmalar› için birkaç ö¤rencilerinize söz hakk› veriniz. Ö¤rencilerinize konuflmaya bafllamadan önce olaylar›

IV. YAZMA

s›raya koyarak anlatmalar›n› (1.9), tekrara düﬂmemelerini

Ö¤rencilerinizi bu bölüme haz›rlamak için getirdi¤iniz

(1.12), konuﬂmalar›nda sebep-sonuç iliﬂkileri kurmalar›n›

tiyatro metinlerinden bir tanesini okuyunuz. Aﬂa¤›daki

(1.10), iﬂitilebilir bir sesle konuﬂmalar›n› söyleyiniz.

tiyatro örne¤inden de yararlanabilirsiniz.

Verilen karikatürü incelemelerini ve karikatürde dikkatlerini çeken noktalar› not etmelerini isteyiniz. Daha sonra ö¤rencilerinizi karikatürle ilgili konuflturunuz. Afla¤›daki sorular› sorarak konuflmalar›n› yönlendirebilirsiniz.

Hacivat: Karagöz’üm hayrola sent›ra m› gidiyorsun? Karagöz: Ben t›ra falan gitmiyorum, ya sen t›rdan m› geliyorsun? Hacivat: Bankadan geliyorum Karagöz’üm.

1. Karikatürde dikkatinizi ilk çeken nedir?

Karagöz: Tesadüfe bak, ben de para çekmeye gidiyorum.

2. Niçin Noel Baba ve Nasrettin Hoca seçilmiﬂtir?

Hacivat: Boﬂuna gitme Karagöz’üm sistemler oftaym›ﬂ.

3. Nasrettin Hoca’n›n ve Noel Baba’n›n yüzlerinin birbirlerine dönük olmas›n›n ve birbirlerine gülümsemelerinin nedeni nedir?

Karagöz: Yapma yahu, ne olacak ﬂimdi? Neyse bir çaresine bakar›z elbet. Hacivat: Süpersin Karagöz’üm, hadi öptüm seni bay

4. Karikatürde ne tür bir iletiflimden söz edilmektedir? 5. Ortalar›nda niçin beyaz güvercinler ve kalpler var? Ö¤rencilerinizin, karikatürden yola ç›karak, uluslararas› iletiflim ve önemi konusunda konuflmalar›n› sa¤lay›n›z.

bay... Karagöz: Hoflça kal. (Kendi kendine söylenir.) Sistemler Of’taym›fl. Allah Allah Of’taym›fl... sistemler... bak sen... fiimdi ben Of’a nas›l gidece¤im! (Karagöz Trabzon’un Of ilçesine gitmek için Of Seyahat’ten bilet al›r.)

çal›flmalar›n› A4 kâ¤›d›na geçirmelerini söyleyiniz. Ö¤rencileriniz yazmaya bafllamadan önce afla¤›daki paragraf› okuyunuz. “fiimdilerde daha h›zl› olmak, daha iyi olman›n üzerinde tutuluyor. Daha büyük olmak, daha derin olmaktan fazla takdir görüyor. Nicelik sanki nitelikten daha önemli gibi; t›pk› bir gecede elde ediliveren baflar›n›n zamanla kazan›lan onurlu bir isimden daha çok ilgi çekti¤i gibi.” Gene SWINDELL Ö¤rencilerinize bu paragraftan ne anlad›klar›n› sorunuz. Metin ö¤rencilerinize göre çok aç›k ve anlafl›l›r olmad›¤›ndan ö¤rencileriniz pek anlamad›klar›n› söyleyeceklerdir. Onlara bunun nedenlerinin neler olabilece¤ini sorarak görüfllerini al›n›z. Metnin aç›k ve anlafl›l›r olmas›n›n önemini kavratarak yaz›lar›nda aç›k ve anlafl›l›r ifadeler kullanmaya dikkat etmelerini isteyiniz. Ö¤rencilerinizden tiyatro metnini yazarken cümlelerini aç›k ve anlafl›l›r ifadelerle yazmalar›n›, yaz›m kurallar› ve noktalama iflaretlerine dikkat etmelerini (1.11), yaz›ya konuyla ilgili k›sa ve dikkat çekici bir bafll›k bulmalar›n› isteyiniz (2.10). Ö¤rencilerinizden yukar›daki metinde verilen yabanc› kelimeleri tespit etmelerini ve bu tür kelimeleri kullanmaktan kaç›nmalar›n› isteyiniz (1.6). Bu bölümde grup olarak yazma yöntemini kullan›n›z (2.12). Çevreleri ile iletiflim kurmalar›n›, ifl birli¤i yapmalar›n› ve birbirleri ile etkileflimde bulunarak grup bilinci kazanmalar›n› sa¤lamak, kiflisel geliflimlerine yard›mc› olmak amac›yla ö¤rencilerinizi s›n›f›n›z›n durumuna göre gruplara ay›r›n›z. Ay›rd›¤›n›z gruplara k›sa bir tiyatro metni yazacaklar›n› belirterek ö¤rencilerinizden gruplar›na bir isim bulmalar›n› isteyeniz. Ö¤rencilerinize çal›flmalar›n›n panoya as›laca¤›n› söyleyiniz. Konular: • Ailede iletiflim sorunu • Okulda iletiflim sorunu • Arkadafllar aras›nda iletiflim sorunu • Dinlemeyi bilmemekten kaynaklanan iletiflim sorunu • Çok konuflmaktan kaynaklanan iletiflim sorunu • Yabanc› kelimelerin kullan›m›ndan kaynaklanan iletiflim sorunu (1.6) Siz de farkl› konular verebilirsiniz. Ay›rd›¤›n›z gruplara yazacaklar› tiyatro metninin konusunu, kiflileri ve mekân›n› belirleyerek bir taslak haz›rlamalar›n› (2.2), daha sonra metne son fleklini vererek

Ö¤rencilerinize hat›rlat›c› bir çal›flma olarak yaz›m› kar›flt›r›lan kelimelerle ilgili kurallar› uygulamaya yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (5. Etkinlik) (6.1). V. D‹L B‹LG‹S‹ Ö¤rencilerinize kip ve çekimli fiillerle ilgili sezdirme etkinli¤ini yapt›r›n›z (6.Etkinlik) (1.2). Bu etkinlikten sonra ö¤rencilerinize belirli bir zaman veya dile¤i kifli ile birlikte gösteren fiillere çekimli fiil denildi¤ini, fiillerin zaman ve anlam özelliklerine göre çeflitli eklerle girdikleri de¤iflik biçimlere kip denildi¤ini söyleyiniz. Çekimli fiillerin cümlede yüklem görevinde oldu¤unu ve cümlenin yarg›s›n› bildirdi¤ini de¤iflik örneklerle kavrat›n›z. Daha sonra ö¤rencilerinize kip ve çekimli fiiller ile ilgili kavratma etkinli¤ini yapt›r›n›z (7.Etkinlik). Ö¤rencilerinize kip ve çekimli fiillerle ilgili uygulama etkinli¤ini yapt›r›n›z (8.Etkinlik).

5.Etkili dinleme/izleme al›flkanl›¤› kazanma 1.Yafl›na ve seviyesine uygun sanat ve bilim etkinliklerine dinleyici/izleyici olarak kat›l›r. 4.Kaset, CD, film vb. kaynaklardan kiflisel arfliv oluflturur.

4.Söz varl›¤›n› zenginlefltirme 1.Kelimeler aras›ndaki anlam iliflkilerini kavrayarak birbiriyle anlamca iliflkili kelimelere örnek verir. 6.Dinlediklerinden/izlediklerinden hareketle yeni ö¤rendi¤i kelimelerden sözlük oluflturur.

2.Dinleneni/izleneni anlama ve çözümleme 2.Dinlediklerindeki/izlediklerindeki anahtar kelimeleri fark eder. 6.Dinlediklerindeki/izlediklerindeki olay, yer, zaman, flah›s, varl›k kadrosu ve bunlarla ilgili unsurlar› belirler. 7.Dinlediklerinde/izlediklerinde sebep-sonuç iliflkilerini belirler. 15.Kendisini flah›s ve varl›k kadrosunun yerine koyarak olaylar›, duygu, düflünce ve hayalleri yorumlar. 21.Görsel/iflitsel unsurlarla dinledikleri/izledikleri aras›nda ilgi kurar. 25.Dinledi¤i/izledi¤i kifli, konu ya da metnin yazar›/ flairi hakk›nda bilgi edinir.

4.Dinleme/izleme yöntem ve tekniklerini kullan›r.

1.Dinleme/izleme kurallar›n› uygulama 2.Baﬂkalar›n› rahats›z etmeden dinler/izler.

Dinleme

1. TEMA: ‹LET‹ﬁ‹M Bülbül ile Ba¤c›

3.Farkl› türde metinler yazma 1.Olay yaz›lar› yazar. 5.Kendini yaz›l› olarak ifade etme al›ﬂkanl›¤› kazanma 1.Duygu, düﬂünce, hayal, izlenim ve deneyimlerini yazarak ifade eder.

4.Kendi konuﬂmas›n› de¤erlendirme 2.Konuﬂmas›n› dil ve anlat›m yönünden de¤erlendirir.

2.Planl› yazma 12.Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

1.Yazma kurallar›n› uygulama 5.Türkçenin kurallar›na uygun cümleler kurar. 10.Tekrara düﬂmeden yazar. 11.Yaz›m ve noktalama kurallar›na uyar.

Yazma

3.Haz›rl›kl› konuﬂmalar yapma 12.Konuﬂma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

2.Sesini ve beden dilini etkili kullanma 2.‹ﬂitilebilir bir sesle konuﬂur. 3.Kelimeleri do¤ru telaffuz eder. 9.Dinleyicilerle göz temas› kurar.

1.Konuflma kurallar›n› uygulama 12.Tekrara düflmeden konuflur.

Konuﬂma

1. Kelime türleriyle ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama 3.Bildirme kipleriyle dilek kiplerini ay›rt eder.

Dil Bilgisi

SINIF: 7 SÜRE: 5 Ders Saati

I. HAZIRLIK sal : Ma ﬂim la ü r l›lar Tü eti nin a : ‹l er Can t e M : Di¤ m Tem ti ﬂi Ana ma ‹leti rs Saa Te t l e A :5D e Sür

BÜLBÜL ‹LE BA⁄CI Gül bahçesi... K›rm›z›, pembe, sar› güller... Çevreyi gül kokusuna bo¤an, rengârenk güllerin yetifltiricisi ihtiyar bir ba¤c›yd›. Geçimini sa¤lamak bir yana, bir gülün açmas›yla sanki bayram ederdi. Bahçede de¤il de sanki kalbinde büyütüyordu tomurcuklar›. Gül mevsiminde ba¤c› kendisini kaybederdi âdeta. Bu y›l yeni bir gülün afl›s›n› yapm›flt›. Aç›lmas›n› sab›rs›zl›kla bekliyordu. Onu veren bahç›van, “Bu gül, güllerin sultan›d›r. Rengi, kokusu çok farkl›d›r. Di¤er güllere benzemez.” demiflti. Ba¤c›, gülü özenle büyütüyordu. Daldaki tomurcuklar› gözü gibi koruyordu. Sonunda tomurcuklar goncaya dönüfltü. Gonca patlad› ve bahçeyi güzelli¤e bo¤an bir gül ç›k›verdi ortaya. Ba¤c›n›n içi içine s›¤m›yordu sevinçten. O günü akflama dek ba¤da geçirdi. Gece uzad› da uzad›. Ba¤c›n›n gözüne bir türlü uyku girmedi. Sabah› zor etti. fiafaktan sonra, günün ilk ›fl›klar›yla birlikte ba¤a gitti. Bakt› ki ne görsün! Bir bülbül, güle konmufl, hoyratça yapraklar›n› yoluyor. Ba¤c› dehflet içinde olup biteni seyretti bir süre. Bülbülü yakalamak için çok u¤raflt› fakat kaç›rd›. Ertesi gün, bülbül yine ayn› güle konmufl, kalan yapraklar›n› yolmufltu. Ba¤c› bu kez de bülbülü kaç›rd›. Art›k karar›n› vermiflti. Bir tuzak kuracakt› bülbüle. Ustaca haz›rlad› tuza¤›. Bülbül geldi yine a¤aca konmak için bir güzel tuza¤a düfltü, ba¤c› al›p eve götürdü, kafese hapsetti. Ba¤c› ertesi gün bülbülü kafeste b›rakarak ba¤›na gitti. Akflam eve dönüp geldi, bülbül a¤l›yordu. -- Ben sana ne yapt›m da beni buraya hapsediyorsun? Sesimi be¤endiysen kafese koymana gerek yok, ben, zaten senin bahçenin bülbülüyüm. Ba¤c›: -- Sen, dedi, k›zg›n k›zg›n; benim en güzel gülümü yoldun. -- Nas›l olsa birkaç gün sonra kendisi solacakt›, yapra¤›n› dökecekti, dedi bülbül. Ba¤c› bakt›, do¤ru söylüyor bülbül. K›zg›nl›¤› geçti, ac›yarak serbest b›rakt› onu. Bülbül, pencereye kondu. Uçmadan önce: -- Beni özgür b›rakt›n... Çok teflekkür ederim. Ben de buna karfl›l›k sana bir s›r söyleyece¤im. Ba¤›n›n kuzey ucunda, o büyük dut a¤ac›n›n yan›nda bir hazine gizli, dedi. Sonra kanatlanarak gözden kayboldu. Ba¤c›, bafllang›çta inanmad› kuflun söyledi¤ine. Sonra, içine bir kuflkudur düfltü, “Belki do¤rudur.” diyerek kazd› bülbülün sözünü etti¤i yeri. Kazd› ki ne görsün... Büyük bir küp, içi dolu alt›n. Ertesi gün bülbül yine ba¤dayd›. Ba¤c›, bülbüle: -- Bir fleyi, dedi, çok merak ediyorum. -- Neyi? -- Sen, hazinenin yerini bildin de tuza¤› nas›l fark edemedin? (...) Beydeba 81

A. Derse Haz›rl›k • Gül ile Bülbül hikâyesini getiriniz. • Ö¤rencilerinizden beslemek istedikleri hayvanlar ile yetifltirmek istedikleri çiçeklerin resimlerini getirmelerini isteyiniz. • Ö¤rencilerinize bir Ezop masal› okumalar›n› söyleyiniz. “Konuflma” bölümünde kullan›lmak üzere ö¤rencilerinizden afla¤›daki konulardan birini araflt›rmalar›n› ve seçtikleri konuyla ilgili yaz› veya haber getirmelerini isteyiniz. • Hayvanlardan insanlara hastal›k geçebilir mi? • ‹nsanlar, hastal›klar›na hayvanlar arac›l›¤›yla çare bulabilir mi? • Hayvanlar hangi alanlarda insanlara yard›mc› olabilir? • Hayvanlar insanlara zarar verir mi? Ö¤rencilerinizden “Dinleme” bölümünde kullan›lmak üzere Beydeba ve eserleri hakk›nda bilgi getirmelerini isteyiniz. B. Metne Haz›rl›k Getirdi¤iniz Gül ile Bülbül hikâyesini okuyarak bülbülün güle düflkünlü¤üne dikkat çekiniz. Afla¤›daki sorular› ö¤rencilerinize yönelterek metne dikkatlerini çekiniz. • Hiç kufl beslediniz mi? Onun bir fleye ihtiyac› oldu¤unu nas›l anl›yordunuz? • Gül, günlük hayat›m›zda nerelerde ve hangi amaçla kullan›lmaktad›r? • Çevrenizde hayvanlar›n birbirleriyle nas›l anlaflt›¤›n› gözlemlediniz mi? II. D‹NLEME - ANLAMA Kendini konuflan›n yerine koyarak dinleme yöntemini uygulay›n›z (1.4). Bunun için ö¤rencilerinizden kendilerini ba¤c›n›n yerine koyarak onun neler hissetti¤ini, sözlerinin hangi deneyimleri yans›tt›¤›n›, kendini ve dünyay› nas›l alg›lad›¤›n› anlamaya çal›flmalar›n› isteyiniz. Ö¤rencilerinize metni dinlemeleri s›ras›nda arkadafllar›n› rahats›z etmemelerini söyleyerek bunun için nelere dikkat etmeleri gerekti¤ini belirtmelerini isteyiniz. Metni ikinci kez dinletiniz ve ö¤rencilerinizden kelimeler aras›ndaki anlam iliflkilerini kavrayarak birbirleriyle anlamca iliflkili kelimelere örnek vermelerini isteyiniz. Bu amaçla ö¤rencilerinizden dinledikleri metinde geçen efl anlaml›l›k (ihtiyar-yafll›), karfl›t anlaml›l›k (güzel-çirkin) ve efl seslilik (yol, yol-) iliflkileri olan kelimeleri bulmalar›n› ve metinde geçen; k›rm›z› ihtiyar y›l kuflku özen

yolözgür kalp sevinç k›zg›n

kelimelerinin yerine kullan›labilecek farkl› kelimeler bulmalar›n› isteyiniz. Daha sonra tespit ettikleri kelimeleri s›n›fla paylaflmalar›n› söyleyiniz (4.1). Ö¤rencilerinizden metnin anahtar kelimelerini belirlemelerini ve bu kelimeleri kullanarak metni özetleyen cümleler kurmalar›n› isteyiniz (1. Etkinlik) (2.2). Bu etkinlikten sonra ö¤rencilerinizden dinledikleri metinlerde geçen yeni kelimeleri, oluflturduklar› sözlü¤e eklemelerini ve bu çal›flmay› bütün dinleme metinlerinde uygulamalar›n› isteyiniz (4.6). Ö¤rencilerinize metni anlama, yorumlama ve yeniden yap›land›rmaya yönelik afla¤›daki sorular› sorunuz: 1. Ba¤c› neden gül yetifltiriyor (2.7)? 2. Ba¤c›n›n bu y›l yetifltirdi¤i gülün özelli¤i nedir? 3. Ba¤c› gülün açt›¤› sabah ba¤da ne görüyor? 4. Ba¤c› bülbüle neden tuzak kuruyor (2.7)? 5. Ba¤c› bülbülü neden serbest b›rak›yor? 6. Bülbül gitmeden önce ba¤c›ya ne söylüyor? Ba¤c› bülbülün dedi¤ine inanmasayd› masal nas›l biterdi? 7. Ba¤c›n›n yerinde olsayd›n›z bülbülü serbest b›rak›r m›yd›n›z? Niçin (2.15)? 8. Bülbül ile ba¤c› aras›nda gelecekte nas›l bir dostluk geliflebilir? 9. Sizce bülbülün topra¤›n alt›ndaki hazinenin yerini bilmesine ra¤men ba¤c›n›n kurdu¤u tuza¤› görememesinin sebebi ne olabilir? Afla¤›daki do¤ru-yanl›fl sorular›n› ö¤rencilerinize sorunuz. • Metinde hayvanlara zarar vermememiz gerekti¤i anlat›l›yor. ( Y ) • Gerçek hazine hayvan sevgisidir. ( Y ) • Bülbül bilerek tuza¤a düflmüfltür. ( D) • Geçici güzellikler için kalp k›rmamal›y›z. (D)

4.Etkinlik: Aﬂa¤›daki görselleri, dinledi¤iniz metinden hareketle yorumlay›n›z. ‹ki resimden sonra gelebilecek resmi de siz çiziniz. 1

Ö¤rencilerinize metnin türünü kavratmak amac›yla; 1. Metindeki flah›s ve varl›klar nelerdir? 2. Metindeki olay nedir? 3. Olay ne zaman meydana gelmifltir? 4. Olay nerede geçiyor? 5. Metindeki olay gerçek hayatta yaflanm›fl olabilir mi? sorular›n› sorarak onlar› konuflturduktan sonra; Masal›n halk aras›nda yüzy›llardan beri anlat›lmakta olan ve içinde ola¤anüstü olaylar›n bulundu¤u, “bir varm›fl bir yokmufl” gibi sözlerle bafllay›p “onlar erdi murad›na biz ç›kal›m kerevetine” gibi belirli sözlerle sona eren zaman ve mekâna ba¤l› olmayan anlat›m türü oldu¤unu söyleyiniz.

……………………………………………… ……………………………………………… ………………..…………………………… ………………………………………………. .................................................................. ...........……………………………………… ……………………………………………… ………………………..…………………… ……………………………………………… 2 ……………………………………………… ……………………………………………… ………………..…………………………… ………………………………………………. .................................................................. ...........……………………………………… ……………………………………………… ………………………..…………………… ………………………………………………

Metinde insan d›fl› varl›klara insan özelli¤i verilip verilmedi¤ini sorunuz. Ö¤rencilerinizden dinledikleri metindeki olay, yer, zaman, flah›s ve varl›k kadrosu ile ilgili unsurlar› belirlemelerini isteyiniz (2. Etkinlik) (2.6). Ö¤rencilerinizden dinledikleri metinde yer alan sebepsonuç iliflkilerini belirlemelerini isteyiniz (3. Etkinlik) (2.7). Ö¤rencilerinize dinledikleri ile görsel unsurlar aras›nda ilgi kurmalar›n› söyleyiniz (4. Etkinlik) (2.21).

Ö¤rencilerinizden “Haz›rl›k” bölümünde okumalar›n› istedi¤iniz bir Ezop masal›n› anlatmalar›n› isteyiniz. Daha sonra ö¤rencilerinizden anlat›lanlarda türünün özelliklerini bulmalar›n› isteyiniz. Tahtan›n ortas›na “Sanat Etkinlikleri” yaz›n›z. Ö¤rencilerinize sanat etkinli¤i denince ak›llar›na neler geldi¤ini sorunuz. Ald›¤›n›z cevaplar› tahtaya yaz›n›z. Bütün ö¤rencilerin görüfllerini ald›ktan sonra eksikleri siz tamamlay›p yaflad›klar› yerde bu sanat etkinliklerinden hangilerinin yap›ld›¤›n› sorunuz. Onlara yafllar›na uygun sanat etkinliklerine kat›lmalar›n›, zevklerine uygun kaset, CD gibi kaynaklardan kiflisel arfliv oluflturmalar›n› söyleyiniz (5.1,5.4). Not: S›n›f›n›zla birlikte kat›labilece¤iniz sanat etkinlikleri belirleyerek buralara gezi düzenleyebilirsiniz. Ö¤rencilerinizden “Derse Haz›rl›k” bölümünde istemifl oldu¤unuz Beydeba ve eserleri hakk›nda edindikleri bilgileri s›n›fla paylaflmalar›n› isteyiniz (2.25).

III. KONUﬁMA

5.Etkinlik: Konuﬂman›z›, formda verilen ölçütlere göre de¤erlendiriniz.

Ölçütler

Evet

K›smen

Hay›r

Konuflmamda standart Türkçeyi kulland›m. Konuflurken iflitilebilir bir sesle konufltum. Kelimeleri do¤ru telaffuz ettim. Dil bilgisi kurallar›na uygun cümleler kurdum. Sözlerimle jest ve mimiklerim birbirine uydu.

6.Etkinlik: Getirdi¤iniz resimlerle ilgili duygu, düﬂünce ve hayallerinize yönelik k›sa bir hikâye yaz›n›z. ………………………………………………………………………………………………………………..……..… ……………………………………………………………………........................................................................ ......………………………………………………………………………………………………………………..…... ………………………………………………………………………………………………………………..……..…

Bu bölümde tart›flma yöntemini uygulay›n›z (3.12). Ö¤rencilerinizden belirli bir konu üzerinde olumlu veya olumsuz fikirler yürüterek benimsedikleri fikirleri savunma becerisini gelifltirmek amac›yla “Haz›rl›k” bölümünde araflt›rmalar›n› istedi¤iniz konulardan yararlanarak afla¤›daki konuyu tart›flmalar›n› isteyiniz. Hayvanlarla iletiflim kurmak insanlar› olumlu etkiler / olumsuz etkiler. Ö¤rencilerinizin düflüncelerini rahatça söyleyebilece¤i bir ortam oluflturunuz. Bir baflkan ile tart›flmay› yönetecek bir jüri belirleyiniz. Baflkan; 1. Tart›fl›lan konunun nitelik ve s›n›rlar›n› dinleyicilere aç›klamal›, 2. Tart›flma süresince konu d›fl›na ç›kmadan, tart›flanlar›n düflüncelerini rahatl›kla söyleyebilecekleri bir ortam oluflturmal›, 3. Belirlenen yönteme uygun olarak ortaya ç›kan fikirleri oylamaya sunmal› ve rapor haz›rlatmal›, 4. Yerine göre tart›flmaya kat›lmal›, soru sormal›, zaman zaman konuflulanlar› özetlemeli, 5. Uzun konuflanlara ve konuflulanlar›n d›fl›na ç›kanlara uyar›larda bulunmal›, 6. Kendi duygu ve düflüncelerini belirtmekten kaç›nmal›, tart›flan gruplar›n fikirlerine önderlik ederek tarafs›z kalmal›d›r.

……………………………………………………………………........................................................................ ......………………………………………………………………………………………………………………..…… ………………………………………………………………………………………………………………..……..… ……………………………………………………………………........................................................................ ......………………………………………………………………………………………………………………..……

Tart›flmac›; 1. Tart›flma s›ras›nda konuflmac›n›n sözünü kesmemeli, 2. Konu d›fl›na ç›kmamal›, 3. Verdi¤i örnekler,fikirleri destekleyecek nitelikte olmal›, 4. Tart›flman›n bir amaç de¤il, gerçe¤i bulmak için bir araç oldu¤unu unutmamal›, karfl›l›kl› sayg› ve hoflgörü içerisinde olmaya özen göstermelidir.

Konuflmaya bafllamadan önce ö¤rencilerinizden 5. etkinlikteki ölçütleri okumalar›n›, konuflmalar›nda da bunlara dikkat etmelerini isteyiniz. Zaman›n›z kal›rsa bu tart›flmadan sonra evcil hayvan besleyen birkaç ö¤rencinizden onlar› tan›tmalar›n›, onlarla iletiflimlerinin nas›l oldu¤unu anlatmalar›n› isteyiniz. Ö¤rencilerinize tekrara düflmeden konuflmalar›n› (1.12), iflitilebilir bir sesle konuflmalar›n› (2.2), kelimeleri do¤ru telaffuz etmelerini (2.3), dinleyicilerle göz temas› kurmalar›n› (2.9) söyleyiniz. Ö¤rencilerinizden konuflmalar›n› tamamlad›ktan sonra öz de¤erlendirme formunu doldurmalar›n› isteyiniz (5. Etkinlik) (4.2). Alternatif Etkinlik Ö¤rencilerinizden bülbül ile ba¤c› aras›nda geçen konuflmalar› canland›rmalar›n›, canland›rma s›ras›nda seslerini varl›k ve kahramanlar› (bülbül ile ba¤c›) ça¤r›flt›racak flekilde kullanmalar›n› isteyiniz.

IV. YAZMA Ö¤rencilerinizin alg›lama güçlerini ve dikkatlerini geliﬂtirmek amac›yla duyulardan hareketle yazma yöntemini kullanmalar›n› sa¤lay›n›z (2.12). Ö¤rencilerinizden “Haz›rl›k” bölümünde getirmelerini istedi¤iniz hayvan veya bitki resimlerini haz›rlamalar›n› isteyiniz.

Bu resimleri panoya as›n›z. Ö¤rencilerinize resimlere bakmalar› için biraz zaman tan›y›n›z. Daha sonra bu resimlerin kendilerinde uyand›rd›¤› duygu, düflünce ve hayallere yönelik hikâye oluflturmalar›n› isteyiniz (3.1). Yazarken Türkçenin kurallar›na uygun cümleler kurmalar›n› (1.5), tekrara düflmeden yazmalar›n› (1.10), yaz›m ve noktalama kurallar›na uymalar›n› söyleyiniz (6. Etkinlik) (1.11).

V. D‹L B‹LG‹S‹ Ö¤rencilerinize bildirme kipleri ile dilek kiplerini ay›rt etmeye yönelik sezdirme etkinli¤ini yapt›r›n›z (7. Etkinlik) (1.3).

Bu etkinlikten sonra ö¤rencilerinize bildirme kiplerinin belirli bir zaman kavram› verdi¤ini, fiillere belirli bir zaman› gösteren eklerin getirilmesi ile kuruldu¤unu; dilek kiplerinin ise duygular›, istekleri anlatmak için kullan›ld›¤›n›, dilek kiplerinde belirli bir zaman anlam› olmad›¤›n› belirtiniz. Ö¤rencilerinize bildirme kipleri ile dilek kiplerini ay›rt etmeye yönelik kavratma etkinli¤ini yapt›n›z (8. Etkinlik). Bildirme ve dilek kipleri ile ilgili uygulama etkinli¤ini yapt›r›n›z (9. Etkinlik).

5.Okuma al›ﬂkanl›¤› kazanma 3.Süreli yay›nlar› takip eder. Giriﬂimcilik Ara Disiplini 9.‹çinde bulundu¤u durumu her yönüyle de¤erlendirir ve fikirlerini belirtir.

5.Kendini sözlü olarak ifade etme al›ﬂkanl›¤› kazanma 4.Yeni ö¤rendi¤i kelime, kavram, atasözü ve deyimleri kullan›r.

3.Haz›rl›kl› konuﬂmalar yapma 12.Konuﬂma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

2.Sesini ve beden dilini etkili kullanma 4.Konuﬂurken gereksiz sesler ç›karmaktan kaç›n›r.

2.Okudu¤u metni anlama ve çözümleme

1.Metnin ba¤lam›ndan hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›kar›r. 4.Metnin ana fikrini/ana duygusunu belirler. 8.Metindeki sebep-sonuç iliﬂkilerini fark eder. 11.Okuduklar›ndaki öznel ve nesnel yarg›lar› ay›rt eder. 28.Metinle ilgili görsel ögeleri yorumlar.

1.Konuﬂma kurallar›n› uygulama 4.Standart Türkçe ile konuﬂur.

Konuﬂma

1.Okuma kurallar›n› uygulama 5.Okuma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

Okuma

1. TEMA: ‹LET‹ﬁ‹M Bir ‹letiﬂim Biçimi Olarak Karikatür

6.Yaz›m ve noktalama kurallar›n› uygulama 1.Yaz›m kurallar›n› kavrayarak uygular.

3.Farkl› türlerde metinler yazma 2.Düﬂünce yaz›lar› yazar. 3.Bildirme yaz›lar› yazar. 4.ﬁiir yazar.

2.Planl› yazma 12.Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

1.Yazma kurallar›n› uygulama 1.Kâ¤›t ve sayfa düzenine dikkat eder. 11.Yaz›m ve noktalama kurallar›na uyar.

Yazma

1. Kelime türleriyle ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama 4.Bildirme kiplerinin kullan›m özelliklerini kavrar.

Dil Bilgisi

SINIF: 7 SÜRE: 7 Ders Saati

eme Den im : ü Tür etiﬂ as› nin a : ‹l slarar t e u M : Ul im Tem ti Ana ma tiﬂ e l Saa ‹ Te ers Alt D :7 e

Sür

B‹R ‹LET‹ﬁ‹M B‹Ç‹M‹ OLARAK KAR‹KATÜR

I. HAZIRLIK A. Derse Haz›rl›k • Ma¤ara duvarlar›na çizilen resim örnekleri ile günümüze ait karikatür örneklerini s›n›f›n›za getiriniz. • Ö¤rencilerinize “Okuma” bölümünde kullan›lmak üzere boya kalemlerini getirmelerini söyleyiniz. “Konuflma” bölümünde kullan›lmak üzere ö¤rencilerinizden süreli yay›nlar getirmelerini isteyiniz. Burada amaç çeflitli ilgi alanlar›na göre haz›rlanan süreli yay›nlar› ö¤rencilere tan›tmakt›r. Yaln›z ö¤rencilerinize gazete ve dergilerin seçimlerinde seçici olmalar› gerekti¤ini hat›rlat›n›z. • MEB taraf›ndan okulunuza gönderilen “Bilim ve Akl›n Ayd›nl›¤›nda E¤itim” dergilerinden baz›lar›n› s›n›f›n›za getiriniz. Ö¤rencilerinize okuduklar› kitaplar› tan›tan metinler haz›rlay›p getirmelerini söyleyiniz. B. Metne Haz›rl›k Ö¤rencilerinizi metne haz›rlamak için afla¤›daki sorular› yöneltiniz: • Resim, foto¤raf veya karikatür sergisine gittiniz mi? Gittiyseniz izlenimlerinizi anlat›n›z. • Sizce iletiflimde duyduklar›n›z m›, yoksa gördükleriniz mi daha etkili ve kal›c›d›r? Niçin? • Sizce milletler birbirleriyle iletiflim kurmaya niçin ihtiyaç duyarlar? Milletleraras› iletiflim nas›l sa¤lan›r?

II. OKUMA Ö¤rencilerinizin konuyu anlamalar›na yard›mc› olacak anahtar kelime ve kavramlar ile önemli görülen yerleri belirlemeleri amac›yla iﬂaretleyerek okuma yöntemini kullanmalar›n› sa¤lay›n›z (1.5).

Ö¤rencilerinize boya kalemlerini haz›rlamalar›n› söyleyiniz. Metni bir kez sesli okuyunuz. Örnek okuma süreci tamamland›ktan sonra ö¤rencilerinize metni sessiz okuyacaklar›n›, okurken noktalama iflaretlerine dikkat etmelerini ve metinde önemli gördükleri yerlerin alt›n› renkli kalemlerle çizmelerini söyleyiniz. Ard›ndan iflaretledikleri yerleri defterlerine yazmalar›n› isteyiniz. Ö¤rencilerinize metnin ba¤lam›ndan hareketle kelimelerin anlamlar›n› bulma etkinli¤ini yapt›r›n›z (1. Etkinlik)(2.1). Ö¤rencilerinize metni anlama, yorumlama ve yeniden yap›land›rmaya yönelik afla¤›daki sorular› sorunuz: 1. ‹nsanlar aras›ndaki iletiflimde yaz› dili niçin yeterli olmam›flt›r (2.8)? 2. Sizce iletiflim arac› olarak karikatür hangi yönüyle di¤er sanat dallar›ndan daha güçlü ve çekici mesajlar içerir? 3. Karikatürün evrenselleflmesini h›zland›ran unsurlar nelerdir? 4. Farkl› ülkelerde yaflayan, farkl› dilleri konuflan, kültürleri aras›nda pek çok farkl›l›k bulunan insanlar›n karikatürleri ayn› flekilde alg›layabilmelerinin sebebi nedir? 5. Metnin ana fikri nedir (2.4)? 6. Okudu¤unuz metinde mant›k bak›m›ndan tutarl› olmayan ifadeler var m›? Varsa nelerdir? 7. Siz olsayd›n›z metne nas›l bir bafll›k verirdiniz? 8. Bu metni siz yazsayd›n›z iletiflimin hangi yönünü ele al›rd›n›z? Ö¤rencilerinizden metnin görsellerini incelemelerini ve yorumlamalar›n› isteyiniz (2.28). Bunun için afla¤›daki sorular› yöneltiniz. 1. Sizce sayfa 20’deki küçük karikatürde anlat›lmak istenen nedir? 2. Sayfa 20’deki büyük karikatürde niçin insanlar›n a¤›zlar› yoktur? 3. Sayfa 21’de üstteki karikatürde a¤aç niçin sarg›l›d›r? 4. Sayfa 21’de alttaki karikatürde dikkatinizi çeken nedir? Bütün insanlar renksizken neden bir tanesi renkli çizilmifl? 5. 22. sayfadaki çocuk neden kitab›n üzerinde uyuyor? 6. Türkiye’de karikatür yar›flmas› düzenleniyor mu? Düzenleniyorsa ad› nedir? 7. Bildi¤iniz bir Türk karikatürist var m›? Varsa kim? Ö¤rencilerinizden di¤er karikatürlerle ilgili sorular› da kendilerinin haz›rlamalar›n› ve defterlerine yazmalar›n› isteyiniz. Daha sonra onlara bu sorular› birbirlerine sormalar› ve cevaplar› tart›flmalar› için gerekli zaman› tan›y›n›z. Ö¤rencilerinize metnin türünü kavratmak amac›yla; • Okudu¤unuz metnin konusu nedir? • Okudu¤unuz metinde yazar düflüncelerini ispat etmeye çal›flm›fl m›? • Bu metinde yazar›n düflüncelerine kat›lmad›¤›n›z yerler var m›?

• Yazar düflüncelerini kesin hükümlere ba¤lam›fl m›? sorular›n› sorarak onlar› konuflturduktan sonra; “Yazar›n herhangi bir konuda kesin hükümlere varmadan, kendi kiflisel görüfl ve düflüncelerini anlatt›¤› yaz› türüne deneme dendi¤ini hat›rlat›n›z. Afla¤›daki örnekleri tahtaya yazarak ö¤rencilerinizle nesnel ve öznel yarg›lar hakk›nda konuflunuz. “Türkiye’nin hem Asya’da hem de Avrupa’da topra¤› vard›r.” (nesnel yarg›) “Çiçeklerin en güzeli karanfildir.” (öznel yarg›) Ö¤rencilerinize öznel ve nesnel yarg›lar› ay›rt etmeye yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (2. Etkinlik)(2.11). Ö¤rencilerinize afifl okuma ve afiflteki sembol ve iflaretleri yorumlamaya iliflkin etkinli¤i yapt›r›n›z (3. Etkinlik). Daha sonra bu sembollerin günlük hayatta iletiflimdeki rolünü tart›flmalar›n› isteyiniz. Ö¤rencilerinizden günlük gazete ve dergilerden seçtikleri karikatür ve yaz›lar› bir hafta boyunca derlemelerini isteyiniz. Bir hafta sonunda ö¤rencilerinizden derledi¤i yaz› ve karikatürleri s›n›fta sergilemelerini isteyiniz (5.3).

III. KONUﬁMA

Bu bölümde kat›l›ml› konuflma yöntemini uygulay›n›z (3.12). Dinleyicileri konuflma sürecine katarak konunun anlafl›lmas›n› kolaylaflt›rmak ve konuya farkl› bak›fl aç›lar› getirmek amac›yla tahtaya “Uluslararas› iletiflimin önemi nedir?” sorusunu yaz›n›z. Ö¤rencilerinize konuyu düflünmeleri için birkaç dakika süre veriniz. Daha sonra birkaç ö¤rencinizi tahtaya kald›rarak konu hakk›ndaki düflüncelerini al›n›z. Ö¤rencilerinizden konuflurken gereksiz sesler ç›karmaktan kaç›nmalar›n› (2.4), yeni ö¤rendikleri kelimeleri (karikatür, uydu, yads›mak vs.) kullanmalar›n› (5.4) ve standart Türkçe ile konuflmalar›n› isteyiniz (1.4). Tahtadaki ö¤renciniz konuflurken di¤er ö¤rencilerinizin soru sormalar›na, konuya farkl› bak›fl aç›lar› getirmelerine izin veriniz.

5.Etkinlik: Afla¤›daki resimleri inceleyiniz. Resimlerde verilenlerin ne anlama geldi¤ini veya nas›l kullan›ld›¤›n› düflününüz. Daha sonra resimlerden birini seçerek onunla ilgili bir fliir yaz›n›z.

…………………………………… ……………………………………………………… ……………………………………………………… ……………………………………………………… ……………………………………………………… ……………………………………………………… ……………………………………………………… ……...................…………………………………… ……………………………………………………… ……………………………………………………… ………………………………………………………

Yeri geldi¤inde afla¤›daki sorular› da sorarak konuflmay› yönlendiriniz. 1. Uluslararas› iletiflim nas›l sa¤lanmal›d›r? 2. Bütün milletlerin kulland›¤› ortak bir dil var m›d›r? (Ö¤rencilerinizi sembollere, iflaretlere, çeflitli sanat dallar›na yönlendirebilirsiniz.) Ö¤rencilerinizden getirdikleri gazete ve dergileri inceleyerek ilgilerini çeken bafll›klar› belirlemelerini isteyiniz. Bu bafll›klar› okutunuz. Daha sonra ö¤rencilerinize belirledikleri bafll›klar›n, onlar›n ilgi alanlar›n› gösterdi¤ini söyleyiniz. K›sa ve dikkat çekici bafll›klar›n di¤erlerine göre daha

……………………………………………………… ……………………………………………………… ……………………………………………………… ……...................…………………………………… ……………………………………………………… ……………………………………………………… ……………………………………………………… ……………………………………………………… ……………………………………………………… ………………………………………………………

etkileyici oldu¤unu bir kez daha hat›rlatarak ö¤rencilerinize kendi yaz›lar›na da bu tarz bafll›klar bulmalar›n› söyleyiniz. Alternatif Etkinlik Ö¤rencilerinizin içinde bulunduklar› durumu her yönüyle de¤erlendirmeleri ve fikirlerini belirtmeleri için afla¤›daki etkinli¤i yapt›r›n›z. Afla¤›daki metni ö¤rencilerinize okuyunuz. Televizyon insanlar›n yaflam›nda iletiflim ve bilgilenme aç›s›ndan önemli etkiye sahip bir iletiflim arac›d›r. Görsel ve iflitsel duyulara hitap eden televizyon, yaz›l› yay›nlardan daha etkilidir. Bu etkisi nedeniyle bireylerin bilgi edinmesinde ve iletiflimlerinde önemli bir yer tutmaktad›r. Televizyonun bireyler üzerindeki etkileri olumlu olabildi¤i gibi olumsuz da olabilmektedir. Ö¤rencilerinizden “alt› flapkal› düflünme tekni¤i” ni kullanarak televizyonun bireyler üzerindeki etkileriyle ilgili düflünce ve önerilerini aç›klamalar›n› isteyiniz.

6.Etkinlik: Karagöz'ün baﬂ› dertte. Hacivat alm›ﬂ eline yaz›m k›lavuzunu ona sorular soruyor. Karagöz sizden yard›m istiyor. Hacivat'›n sorular›n› cevaplamakta Karagöz'e yard›mc› olunuz. Hacivat

Karagöz’üm duydun mu? Yeni yaz›m k›lavuzu ç›km›ﬂ.

Karagöz Neee! Taz› tavﬂan› m› tutmuﬂ? Hacivat

Yok Karagöz’üm, yaz›m k›lavuzu ç›km›ﬂ, yaz›m k›lavuzu... Gel seni bir imtihan edeyim.

Karagöz Tamam, benimle bir iftihar et bakal›m. Hacivat

1. Tahtaya alt› sütun çiziniz. Her sütuna alt› flapkal› düflünme tekni¤inin bir rengini yaz›n›z. Ö¤rencilerden her flapka renginin temsil etti¤i düflünceye uygun görüfllerini s›rayla söylemelerini isteyiniz. Her flapka rengi ile ilgili ortaya konulan görüflleri tahtada ait oldu¤u sütuna yaz›n›z. S›n›ftaki tüm ö¤rencilerin flapkalar›n rengine uygun olarak s›ras›yla fikirlerini söylemelerini isteyiniz. 2. Ö¤renci görüflleri al›nd›ktan sonra afla¤›daki sorular› sorunuz. a. Tart›flmadan önceki düflünceniz hangi flapkan›n temsil etti¤i düflünceye daha yak›nd›? b. Tart›flmadan sonra düflüncelerinizde herhangi bir de¤ifliklik oldu mu? Olduysa bunlar nelerdir?

‹ftihar de¤il Karagöz'üm imtihan, imtihan. Büyük harflerin kullan›ld›¤› yerlerden baﬂlayal›m.

Bu etkinlik giriflimcilik ara disiplini “‹çinde bulundu¤u durumu her yönüyle de¤erlendirir ve fikirlerini belirtir.” kazan›m› ile iliflkilendirilmifltir.

Söyle bakal›m “Asya ve Avrupa'n›n incisidir Türkiye.” cümlesinde Türkiye niçin büyük harfle yaz›lm›ﬂt›r. Karagöz Hah hah hah... Hacivat'›m bunu bilmeyecek ne var. Devlet adlar› büyük harfle yaz›l›r da ondan.

IV. YAZMA

Var m› baﬂka sorun? Hacivat

Oooo, Karagöz’üm, sen neymiﬂsin. Söyle bakal›m. “Türkler ‹slamiyet'i Karahanl›lar Döneminde

kabul etti.” cümlesinde ‹slamiyet niye büyük harfle baﬂlar? Karagöz Hacivat

.......................................................................................................................... Devam ediyoruz. “Binlerce turist Güneﬂ tutulmas›n› izlemek için ülkemize geldi.” cümlesinde

güneﬂ neden büyük harfle yaz›lm›ﬂ? Karagöz Hacivat

.......................................................................................................................... Peki, bunu bil bakal›m. “Gez dünyay› gör Konya'y›.” cümlesinde Konya niçin büyük harfle

yaz›lm›ﬂt›r? Karagöz Hacivat

.......................................................................................................................... ‹ki gözüm can›m efendim. “Ben bu yaz›m k›lavuzunu Türk Dil Kurumundan ald›m.” cümlesinde

hangi kelimeler neden büyük harfle yaz›lm›ﬂt›r? Karagöz Hacivat

.......................................................................................................................... Duur, nereye gidiyorsun? Kaçma hemen öyle, söyle bakal›m. Sen “Bilim Çocuk” dergisinden

haberdar m›s›n? Karagöz Burada da Bilim Çocuk'un neden büyük yaz›ld›¤›n› m› soracaks›n? Söyleyeyim efendim. ............................................................................................................................................... ................................ Hacivat

Bu bölümde duyulardan hareketle yazma yöntemini kullan›n›z(2.12). Ö¤rencilerinizin alg›lama güçlerini ve dikkatlerini gelifltirmek amac›yla haz›rl›k aflamas›nda getirdi¤iniz karikatürlerden birini gösteriniz. Karikatür hakk›nda onlar› konuflturunuz. Ard›ndan ö¤rencilerinizden deneme türünün özelliklerine dikkat ederek bir yaz› yazmalar›n› isteyiniz (4. Etkinlik) (3.2).

Tamam Karagöz'üm, ﬂimdi iftihar ettim seninle. Ama bilmediklerini de yaz›m k›lavuzundan

ö¤ren. Bak yeniden imtihan ederim haaa...

Afla¤›daki cümleleri tahtaya yaz›n›z. Ö¤rencilerinizden cümleleri defterlerine yazmalar›n› ve yaz›m yanl›fl› yap›lan kelimelerin alt›n› çizmelerini isteyiniz. 1. Karikatür iletiflim araçlar›ndan birimidir? 2. S›n›fda çok yönlü bir iletiflim söz konusudur. 3. ‹lk Ça¤dan beri insanlar farkl› yollarla iletiflim kurmaya çal›fl›r.

4. Düflünceler söze dökülmedi¤inde bir anlam ifade etmiyecektir. 5. Meltem han›m iletiflimle ilgili bir konferans verdi. Etkinlik tamamland›ktan sonra tahtadaki hatalar› birkaç ö¤rencinize düzelttiriniz. Ard›ndan ö¤rencilerinize kendi yaz›lar›nda da bu kurallara dikkat etmeleri gerekti¤ini söyleyiniz. Yazmaya bafllamadan önce ö¤rencilerinize kâ¤›t ve sayfa düzenine dikkat etmelerini (1.1), yaz›m kurallar›na uymalar›n› (1.11), cümlelerini aç›k ve anlafl›l›r ifadelerle yazmalar›n› hat›rlat›n›z. Ö¤rencilerinizi Çal›flma Kitab›’nda verilen iletiflim yöntemlerinin nas›l kullan›ld›¤› konusunda konuflturunuz. Daha sonra ö¤rencilerinizden resimlerden yola ç›karak birer fliir yazmalar›n› isteyiniz (5. Etkinlik)(3.4). Birkaç ö¤rencinize getirdikleri kitap tan›tma yaz›lar›n› okutunuz (3.3). Daha sonra ö¤rencilerinize sayfa 298’deki kitap okuma listesini da¤›t›n›z. Onlardan okuduklar› kitaplar› listeye yazmalar›n› isteyiniz. Ö¤rencilerinize hat›rlat›c› bir çal›flma olarak büyük harflerin yaz›m› ile ilgili uygulama etkinli¤ini yapt›r›n›z (6. Etkinlik)(6.1). V.D‹L B‹LG‹S‹ Ö¤rencilerinize bildirme kiplerinin kullan›m özellikleri ile ilgili sezdirme etkinli¤ini yapt›r›n›z (7.Etkinlik) (1.4) .

Bu etkinlikten sonra ö¤rencilerinize bildirme kiplerinin geçmifl zaman (duyulan geçmifl zaman, görülen geçmifl zaman), flimdiki zaman, gelecek zaman ve genifl zaman olarak ayr›ld›¤›n›; duyulan geçmifl zaman›n “-mifl”, görülen geçmifl zaman›n “-di”, flimdiki zaman›n “-yor”, gelecek zaman›n “-ecek” ve genifl zaman›n “-r” ekleri ile kuruldu¤unu; bu kiplerin birinci teklik kifli “-m”, ikinci teklik kifli “-n”, üçüncü teklik kiflinin eksiz, birinci çokluk kiflinin “-k, -iz”, ikinci çokluk kiflinin “-n›z”, üçüncü çokluk kiflinin ise “-ler” eki ile çekimlendi¤ini ve bu ekleri alan çekimli fiillerin özneyi bildirdi¤ini, öznenin yüklemin bildirdi¤i yarg›y› gerçeklefltirdi¤ini veya üstlendi¤ini söyleyiniz. Daha sonra tahtaya afla¤›daki cümleleri yaz›n›z. • Yaz›s›z karikatürleri yorumlad›lar. • Karikatür insanlar› birbirine yaklaflt›r›yor. • Sana da bir karikatür gösterece¤im. • Arkadafl›m çok güzel karikatür çizer. • Ünlü karikatüristler toplanm›fl. Ö¤rencilerinizden cümlelerdeki eylemleri kimin, ne zaman yapt›¤›n› bulmalar›n› isteyiniz. Ö¤rencilerinize bildirme kipleri kullan›m özellikleri ile ilgili kavratma etkinli¤ini yapt›r›n›z (8.Etkinlik). Ö¤rencilerinize bildirme kipleri kullan›m özellikleri ile ilgili uygulama etkinli¤ini yapt›r›n›z (9.Etkinlik).

Serbest okuma metinlerini, ö¤retmen serbest okuma saatlerinde okuma alıflkanlı¤ını kazandırma amacıyla kullanabilece¤i gibi gerçekleflmedi¤ini düflündü¤ü kazanımları vermek için kendi belirleyece¤i uygun ifllenifl süreciyle de kullanabilir.

SERBEST OKUMA METN‹

‹LET‹ﬁ‹M TEMA DE⁄ERLEND‹RME SORULARI A. 1, 2, 3 ve 4. sorular› aﬂa¤›daki paragrafa göre cevaplay›n›z. Cevaplar›n›z› sorular›n altlar›ndaki noktal› yerlere yaz›n›z.

Geçenlerde bir gün eve dönüyordum. S›kça u¤ray›p fleker ald›¤›m dükkâna girdim. Tezgâh›n önünde bir müflteri daha duruyordu. Dükkânc›, flekeri kâ¤›da koymak için kafl›¤›n› aray›p buldu, tartarak bana uzatt›. Tam bu s›rada yan›mda bulunan di¤er müflteri, çok tatl› ve kibar bir sesle: “S›ram› baflkas›na verdiniz; benim için fleker koyarken kafl›k yerine parmaklar›n›z› kulland›n›z; benden özür bile dilemediniz, bu do¤ru mu?” deyince dükkânc› da ben de flafl›rd›k. Dükkânc›n›n flaflk›nl›¤› müflteri kaybetmek korkusundan olabilir. Benim flaflk›nl›¤›m ise bir taraftan bu haks›zl›¤a sebep oluflumdan dolay› duydu¤um utançtan, di¤er taraftan da bir vatandafl›n s›ra hakk›n› bu kadar nazik bir biçimde istemesinden duydu¤um sevinçten ileri geliyordu. Gerçi ikimiz de özür diledik ama olan olmufltu. A. Adnan ADIVAR

1. Yazar, nerede ve nas›l bir haks›zl›¤a sebep oluyor? ....................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................................................

2. Dükkânc›n›n yapt›¤› yanl›fll›klar nelerdir, niçin bu yanl›fll›klar› yapm›fl olabilir? ....................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................

3. Müflteri bu haks›zl›k karfl›s›nda ne yap›yor? Yapt›¤›n› do¤ru buluyor musunuz? Hakk›n› aray›fl› dükkânc› ve yazar üzerinde nas›l bir etki b›rak›yor? ....................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................................................

4. Sizce bu metnin baﬂl›¤› ne olabilir? ....................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................

B. Afla¤›daki cümlelerden do¤ru olanlar›n bafl›na (D), yanl›fl olanlar›n bafl›na (Y) harfi yaz›n›z. ( Y ) “Arkadafllar›ma her zaman güler yüzle davran›r›m.” cümlesinde dilek kipi vard›r. ( D ) “Romandan her gün on befl sayfa okudum.” cümlesinde ifl bildiren bir fiil vard›r. ( Y ) “Çanakkale’den geçerken fiehitler Abidesi’ne mutlaka u¤ramal›s›n.” cümlesinde çekimli bir fiil yoktur. ( Y ) “Mektubunu geçen hafta postaya verdim.” cümlesinde görülen geçmifl zaman kipi kullan›lm›flt›r. ( Y ) “Okuldan ç›kt›¤› gibi kütüphaneye u¤ruyor.” cümlesinde genifl zaman kipi kullan›lm›flt›r. C. Afla¤›daki sorular›n do¤ru cevaplar›n› iflaretleyiniz. 1, 2 ve 3. sorular› afla¤›daki paragrafa göre cevaplay›n›z.

Türkçe dilimiz ama biz ana dilimizi sadece meram›m›z› anlatabilecek kadar› ile biliyor ve kullan›yorsak, do¤ru iletiflimi, az ve yetersiz sözcük da¤arc›¤›m›zla nas›l gerçeklefltirebilece¤iz? Peki, acaba sözcük zenginli¤ini nas›l dilimize yerlefltirerek kullan›labilir hâle getirece¤iz? Okumakla bu konu çözülür, dedi¤inizi duyar gibiyim. Evet, do¤ru tespit. Ancak, öyle veya böyle, dergi, gazete, kitap okudu¤umuz hâlde niçin sözcük fakiri bir iletiflim kuruyoruz diye düflününce flöyle bir sonuç ç›k›yor. Okuyoruz ama sadece okudu¤umuz yaz›n›n içeri¤ine odaklan›yor, içeri¤i anlatan sözcüklere pek dikkat etmiyoruz. Bülent AY 1. Yukar›daki metnin ana fikri nedir? A. Sözcük da¤arc›¤›m›z›n az olmas› B. Okuma al›flkanl›¤›m›z›n zay›f olmas› C. Türkçenin kurallar›n›n bilinmiyor olmas› D. Sözcüklerin derinli¤ine inilemiyor olmas› 2. Yukar›daki paragrafa yönelik afla¤›dakilerden hangisi söylenemez? A. Türkçeyi sadece derdimizi anlatabilecek kadar konuflabiliyoruz. B. ‹letiflim sorunlar› dergi, gazete, kitap okumakla çözülebilir. C. Okuduklar›m›z›n yaln›z içeri¤iyle ilgilendi¤imizden sözcüklere dikkat etmiyoruz. D. Dergi, gazete, kitap okumak iletiflim için yeterli de¤ildir. 3. “Çözülmek” kelimesi afla¤›dakilerden hangisinde “Okumakla bu konu çözülür.” cümlesindekiyle ayn› anlamda kullan›lm›flt›r? A. Artan s›cakl›klar›n etkisiyle buzlar birden çözülmeye bafllad›. B. K›y›daki teknenin ipleri çözülünce f›rt›na tekneyi al›p götürdü. C. Aralar›ndaki sorunun çözülmesi konuflmalar›na ba¤l›yd›. D. F›nd›k çuval›n›n dü¤ümünün çözülmesini beklediler.

4. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde nesnel bir yarg› vard›r? A. Okuyarak kelime hazinemizi zenginlefltirebiliriz. B. Bence az kelimeyle de do¤ru iletiflim kurabiliriz. C. Türkçede kelimelerin farkl› anlamlarda kullan›lmas› dilimizi zenginlefltirmektedir. D. Bana göre Türkçe, dünyan›n en zengin dilidir. 94

5. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde büyük harflerin kullan›m›yla ilgili bir yaz›m yanl›fl› yap›lm›flt›r? A. Tahir Amca bütün çocuklar›n en iyi arkadafl›yd›. B. Halikarnas Bal›kç›s›’n›n Uluç Reis Roman›n› zevkle okudum. C. Güneyden göç edip gelen yavru leyle¤e “Akkanat” ismini vermifllerdi. D. Bu yol Turgut kasabas›ndan sonra Harunlar köyüne ulafl›r.

6. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde bir yaz›m yanl›fl› yap›lm›flt›r? A. Herfley gözümün önünden bir flerit gibi geçti. B. Kitaptaki konuyu okudun mu? C. Etnografya Müzesi’ndeki eserler görülmeye de¤erdi. D. Turistler Nemrut Da¤›’nda güneflin do¤uflunu seyrettiler.

7. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde çekimli bir fiil yoktur? A. Eyvah! Arkadafl›mdan özür dilemeyi unuttum. B. Bu akflam televizyonun karfl›s›nda uyumuflum. C. Uzun selviler arkas›nda kalan tarla bizim. D. Askerden geldi¤imde dedemin elini öpmeye gittim. 8. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde bir dilek kipi kullan›lm›flt›r? A. Kültürümüzü tan›tmak için bütün Orta Asya’y› dolaflm›fl. B. Bu yazar›n di¤er iki hikâyesini de okumal›s›n. C. Gün boyu yafll› ç›nar a¤ac›n›n etraf›nda dolan›yor. D. Projelerinizi iki ay sonra toplayaca¤›m.

9. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde zaman anlam› vard›r? A. Arkadafllar›n› dinlemeyi bilmelisin. B. Büyüklerine sayg›l› ol. C. Toplant›larda söylenenleri büyük bir dikkatle dinler. D. Biz konuflurken sözümüzü kesmeyin!

10. “Dinlemeyi bilmeyen insan, baflar›ya ulaflamaz.” cümlesi için afla¤›dakilerden hangisi söylenemez? I. Fiili olumsuzdur. II. Fiili istek kipindedir. III. Fiili olumludur. IV. Fiili genifl zamanl›d›r. A. Yaln›z I

B. I ve IV

C. Yaln›z IV

D. II ve III

2. TEMA: ATATÜRK • Atatürk • Atatürk ve Sanat • Millî Kültür • Atatürk ve Türk Tiyatrosu • Türk Dili • Mustafa Kemal’i Düﬂünüyorum (Serbest Okuma Metni) • Atatürk’ün Okuttu¤u Mustafa (Serbest Okuma Metni)

• Ö¤rencilerinizin, bu tema boyunca afla¤›da önerilen kitaplardan en az ikisini okumalar›n› ve s›n›f arkadafllar›yla paylaflmalar›n› sa¤lay›n›z.

Bu temada önerilen kitaplar: • Ak›n (Faruk Nafiz ÇAMLIBEL) • Domaniç Da¤lar›n›n Yolcusu (ﬁukûfe N‹HAL) • Koçyi¤it Köro¤lu (Ahmet Kutsi TECER) • An›larda Öyküler (‹brahim Zeki BURDURLU) • Yaln›z Efe (Ömer SEYFETT‹N)

Temaya Haz›rl›k Ö¤rencilerinizden Atatürk’ün sanat, kültür, bilim ve Türk dili hakk›nda söylemifl oldu¤u özdeyiflleri derlemelerini isteyiniz. Her ö¤renciye derledikleri sözlerden ikifler tane ezberlemelerini söyleyiniz. Tema sonunda özdeyifllerden oluflan bir dinleti haz›rlay›n›z. Ö¤rencilerinizden yapacaklar› dinletiyi 19 May›s Atatürk’ü Anma Gençlik ve Spor Bayram›’n›n kutland›¤› hafta düzenlemelerini isteyiniz. Bunun için belirli aral›klarla dinleti ile ilgili haz›rl›k yapmalar› için hat›rlatmalarda bulununuz. Afla¤›daki foto¤raflar Ö¤renci Çal›flma Kitab›’nda da yer almaktad›r. Ö¤rencilerinize bu foto¤raflara bakmalar›n› isteyiniz.

Daha sonra ö¤rencilerinize foto¤raflarla ilgili ﬂu sorular› yöneltiniz: 1. 2.

Atatürk ile ilgili resimlerde neler görüyorsunuz? Atatürk ne yap›yor? Resimleri s›n›fland›racak olursan›z hangi baﬂl›klar alt›nda s›ralayabilirsiniz?

5.Okuma al›ﬂkanl›¤› kazanma 9.Be¤endi¤i k›sa yaz›lar› ezberler.

4.Söz varl›¤›n› zenginlefltirme 1.Kelimeler aras›ndaki anlam iliflkilerini kavrayarak birbiriyle anlamca iliflkili kelimelere örnek verir.

2.Okudu¤u metni anlama ve çözümleme 4. Metnin ana fikrini/ana duygusunu belirler. 8.Metindeki sebep-sonuç iliflkilerini fark eder. 14.Metne iliflkin sorular oluflturur. 18.Metindeki söz sanatlar›n›n anlat›ma olan katk›s›n› fark eder.

2.Ak›c› biçimde okur. 3.Kelimeleri do¤ru telaffuz eder. 4.Sözün ezgisine dikkat ederek okur. 5.Okuma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

1.Okuma kurallar›n› uygulama

Okuma

2. TEMA: ATATÜRK Atatürk

5.Kendini sözlü olarak ifade etme al›ﬂkanl›¤› kazanma 4.Yeni ö¤rendi¤i kelime, kavram, atasözü ve deyimleri kullan›r.

3.Haz›rl›kl› konuflmalar yapma 5.Konunun özelli¤ine uygun düflünceyi gelifltirme yollar›n› kullan›r. 12.Konuflma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

Konuﬂma

6.Yaz›m ve noktalama kurallar›n› uygulama. 1.Yaz›m kurallar›n› kavrayarak uygular.

5.Kendini yaz›l› olarak ifade etme al›flkanl›¤› kazanma 1.Duygu, düflünce, hayal, izlenim ve deneyimlerini yazarak ifade eder. 3.‹lgi alan›na göre yazar. 9.Yazd›klar›ndan arfliv oluflturur.

2. Planl› yazma 1.Yazma konusu hakk›nda araﬂt›rma yapar. 12.Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

1.Yazma kurallar›n› uygulama 10.Tekrara düﬂmeden yazar.

Yazma

1.Kelime türleriyle ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama 5.Dilek kiplerinin kullan›m özelliklerini kavrar. 6.Fiillerin olumlu, olumsuz, soru ve olumsuz soru çekimleri ile ilgili uygulamalar yapar.

Dil Bilgisi

3.Atatürk'ün “Hayatta en hakiki mürflit ilimdir.” özdeyifli AÇIKLAMA: Atatürk'ün “Hayatta en hakiki mürflit ilimdir.” özdeyiflini konu alan bir metin okunarak/dinlenerek/izlenerek metnin ana fikri aç›klanacakt›r. • Ak›l ve bilim aras›ndaki iliflki belirtilerek bilimin insan hayat›ndaki yeri aç›klanacakt›r.

1.Atatürk'ün fikir hayat› AÇIKLAMA: Atatürk'ün fikir hayat›n› konu alan bir metin okunarak/dinlenerek/izlenerek Atatürk'ün fikir hayat›n› oluflturan en önemli etkenlerden birinin kültürümüz oldu¤u fark ettirilecektir. • Atatürk'ün tarih bilgisinin ve sevgisinin neden onun fikir hayat›n› oluflturan önemli etkenlerden biri oldu¤u aç›klanacak; Atatürk ilkelerinin, onun düflüncelerinin pek ço¤unu kapsad›¤› aç›klanacakt›r.

Atatürkçülük

SINIF:7 SÜRE: 7 Ders Saati

Metin ‹ﬂleme Tarihi Ay: Ekim Hafta: 4

Bu metin “29 Ekim Cumhuriyet Bayram›” ile iliﬂkilendirilmiﬂtir.

Ay: Kas›m Hafta: 1 • Ö¤rencilerinizden “ Yazma” bölümünde kullanmak üzere A4 kâ¤›d› getirmelerini isteyiniz. Ö¤rencilerinize tavsiye etti¤iniz kitaplardan birini okuyarak tan›tma yaz›s› haz›rlayacaklar›n› hat›rlat›n›z.

ﬁiir ü: r rk r ü Fiki tatü nT i A n : t 'ün k r Me ü a at Tem : At Ana a at› ati Hay Tem t l s Sa r A e :7D e Sür

ATATÜRK I. HAZIRLIK A. Derse Haz›rl›k • “Metne Haz›rl›k” bölümü için s›n›fa Atatürk’ün bilim ve bilim adam›na verdi¤i önemi anlatan ﬂiir, yaz› ve sözlerini getirebilirsiniz. Bu konuda 105. sayfada verilen kaynaklardan yararlanabilirsiniz.

100

B. Metne Haz›rl›k Ö¤rencilerinizi metne haz›rlamak için afla¤›daki sorular› yöneltiniz: • Atatürk ile ilgili ezbere bildi¤iniz bir fliir var m›? Varsa okuyunuz. • Atatürk’ün yapt›¤› yeniliklerden hangilerini biliyorsunuz? • ‹leriye yönelik yenilikler yapmak isteseydiniz neler yapard›n›z? • Bir ülkenin geliflmesinde bilim ve teknolojinin önemi nedir? “Derse Haz›rl›k” bölümünde Atatürk ile ilgili getirdi¤iniz fliir, yaz› ve sözlerden uygun olanlar› okuyunuz. Ö¤rencilerinizden k›sa bir süre için kitaplar›n› açmalar›n› isteyiniz. Daha sonra ö¤rencilerinize afla¤›dakine benzer sorular yöneltiniz: • Metinde kaç tane resim var? • Resimlerin birbiriyle bir ilgisi var m›? Nas›l? Ard›ndan ö¤rencilerinizin bu sorular hakk›nda konuflmalar›n› ve yorum yapmalar›n› sa¤lay›n›z.

II. OKUMA - ANLAMA

amac›yla haz›rlanan etkinli¤i yapt›r›n›z (3. Etkinlik) (2.14).

Ö¤rencilerinizin okuma ve birlikte çal›flma becerilerini gelifltirmek amac›yla onlara metni söz korosu yöntemi ile okutunuz (1.5). Metni bir kez sesli okuyunuz. Ard›ndan ö¤rencilerinizi fliirin dörtlük say›s›na göre gruplara ay›r›p her gruba bir dörtlük okutunuz. Ö¤rencilerinize sözün ezgisine dikkat etmelerini (gerekli yerlerde vurgu, tonlama, duraklama ve ulama yapmalar›n›) (1.4), ak›c› bir flekilde okumalar›n› (1.2), kelimeleri do¤ru telaffuz etmelerini hat›rlat›n›z (1.3). Ö¤rencilerinize söz ve söz gruplar›n› anlam özelliklerine göre (efl anlam, z›t anlam) farkl› ba¤lamlarda kullanmalar› ile ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (1. Etkinlik) (4.1). fiiirdeki söz sanatlar›n›n anlama olan katk›s›n›n fark edilmesi için ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (2. Etkinlik) (2.18). Ö¤rencilerinize metni anlama, yorumlama ve yeniden yap›land›rmayla ilgili afla¤›daki sorular› sorunuz: 1. fiiire göre gelece¤e umutla bakabilmek için neler yapmam›z gerekiyor? 2. Cehalet denilen pasl› çemberi k›rmak için Atatürk neler ö¤retmifltir? 3. Anadolu insan›n›n zor günlerinde birbirlerine destek oldu¤unu fliirin hangi dizelerinden anl›yoruz? 4. Size göre Atatürk'ün fikir hayat›nda bilimi ve tekni¤i hep ön planda tutmas›n›n sebebi nedir? 5. fiiirin ana duygusu nedir? Aç›klay›n›z. 6. Ö¤rencilerinize metinle ilgili sorular oluflturabilmeleri

G E L E C E K E ‹ Ç O

Ö¤rencilerinizden fliirin ana duygusunu, “Hayatta en hakiki mürflit ilimdir.” özdeyifli ile iliflkilendirmelerini isteyiniz. Ö¤rencilerinize metnin türünü kavratmak amac›yla; • Okudu¤unuz fliirde, flair hangi duygu ve düflünceleri paylafl›yor? • Okudu¤unuz fliirin düz yaz›dan fark› nedir? • fiiirde kendi anlam› d›fl›nda kullan›lan kelimeler var m›? • “Kafay› ilme ve fene yormak” sözünden ne anl›yorsunuz? • “Okudu¤unuz fliirde dize sonlar›nda tekrar eden sesler hangileridir, bunlar fliire ne kazand›rmaktad›r?” sorular›n› yöneltiniz. Ö¤rencilerinizin sorulara verdikleri cevaplardan hareketle fliiri tan›mlamalar›n› isteyiniz. “Kuvvetli heyecanlarla, duygularla, fikirlerle örülü, ses uyumu, ölçü, kafiye gibi güzellik ögeleriyle süslenmifl sanatl› sözlere fliir dendi¤ini, flairin d›fl dünyadan edindiklerinden hareketle kendisinde uyanan duygu ve düflünceleri yans›tt›¤›n›” söyleyiniz. Ö¤rencilerinizden Atatürk’ün özdeyifllerinden birkaç›n› ezberleyerek s›n›fta arkadafllar›yla paylaflmalar›n› isteyiniz (5.9).

B A ⁄

L V A T A N A L H T ‹ Y A R K I Z A ⁄ B ‹ L ‹ M K U L A Ç B ‹ N Ç O K

D Ü ﬁ MA N

101

III. KONUfiMA Bu bölümde ö¤rencilerinizin ö¤rendikleri kelime, kavram, atasözü ve deyimleri anlat›mlar›nda kullanmalar›n› sa¤layarak söz varl›klar›n› ve ifade güçlerini zenginlefltirme amac›yla kelime ve kavram havuzundan seçerek konuflma yöntemini kullanmalar›n› sa¤lay›n›z (3.12). Bunun için afla¤›daki kelime ve kavramlar› tahtaya yaz›n›z. Kelime ve Kavram Havuzu

iﬂgal

cehalet tarih

gelecek demet kültür

bilgi

Atatürk

Aﬂa¤›daki metni tahtaya yaz›n›z. Metni bir kez sesli olarak okuyunuz. Daha sonra ö¤rencilerinize metni sessizce okuyup üzerinde düﬂünmeleri için zaman veriniz.

hilal ilim

y›ld›z

vatan gonca

düﬂman

Bunlardan biri “Sanats›z kalan bir milletin hayat damarlar›ndan biri kopmufl demektir.” sözüdür. Ö¤rencilerinize cümlelerden hangisinin tan›m, hangisinin karfl›laflt›rma ve hangisinin örneklendirme cümlesi oldu¤unu sorunuz. Ard›ndan ö¤rencilerinizden konuflmalar›nda; yeni ö¤rendikleri kelime ve kavramlar› kullanmalar›n› (5.4), örnekleme, tan›mlama ve karfl›laflt›rma yapmalar›n› (3.5) günlük hayatla iliflkilendirmelerini ve konuflmalar›n› çarp›c› ve etkili bir biçimde sona erdirmelerini isteyiniz.

fen

Ö¤rencilerinizden bu kelime ve kavramlardan seçtikleri kelimeleri de kullanarak konuflma yapmalar›n› isteyiniz. Bunun için ö¤rencilerinize yeterli süre veriniz. Daha sonra afla¤›daki cümleleri tahtaya yaz›n›z. • Ahmet arkadafl›ndan daha iyi futbol oynar. • Sanat, insan›n duygu, düflünce ve hayallerini güzel bir flekilde ifade etmesidir. • Atatürk’ün sanatla ilgili pek çok özdeyifli vard›r.

102

Atatürk geçmiflten hofllanmayan biri de¤ildi. Örne¤in; Cengiz’i, Aksak Timur’u, Y›ld›r›m’›, Fatih’i çok metheder ve sofras›nda ço¤u defa bunlardan söz ederdi. Y›ld›r›m için bir defa flunu söyledi¤ini hat›rl›yorum: – Bir gün ressamlar kahramanl›k yüzünü kaybederlerse, Y›ld›r›m’› als›nlar, yap›versinler! Aksak Timur’u çok ak›ll› bulurdu. Bir gün flunu dedi¤ini hat›rl›yorum: – Ben, dedi, Timur zaman›nda olsayd›m, onun yapt›¤›n› yapabilir miydim? Onu söyleyemem. Fakat o benim zaman›mda olsayd›, belki daha ço¤unu yapabilirdi. Mahmut Esat BOZKURT

Daha sonra ö¤rencilerinizin an›dan hareketle Atatürk'ün fikir hayat›n› oluﬂturan en önemli etkenlerden olan kültürümüz, tarih bilgisi ve sevgisi konular›nda konuﬂma-

(5.1), anlat›rken günlük hayattan ve kendi deneyimlerinden örnekler vermelerini, kelime tekrar›ndan kaç›nmalar›n› (1.10) isteyiniz.

lar›n› sa¤lay›n›z (Atatürkçülük). Yazma çal›flmas› bittikten sonra 104. sayfadaki Akran Ard›ndan ö¤rencilerinizden yapt›klar› konuflmalarda tan›mlama, örnekleme ve karfl›laflt›rma yap›p yapmad›k-

De¤erlendirme Formu’nu tahtaya çiziniz. Ö¤rencilerinize de formu getirdikleri A4 kâ¤›d›na çizmelerini söyleyiniz.

lar›n› de¤erlendirmelerini isteyiniz.

Daha sonra üç ö¤rencinize yazd›klar›n› okutunuz. Her bir ö¤renciniz için s›rayla 1, 2 ve 3. arkadaﬂ›m diye isimlendirme yap›n›z. Ö¤rencilerinizin okumalar› bittikten

IV. YAZMA

sonra dinleyen ö¤rencilerinize de kâ¤›da çizdikleri Akran De¤erlendirme Formu’ndaki ölçütlere göre arkadaﬂlar›n›

Ö¤rencilerinizin kendilerine özgü ifade flekillerini ve üsluplar›n› gelifltirmek amac›yla bu etkinlikte bir metinden hareketle yeni bir metin oluflturma yöntemini kullanmalar›n› sa¤lay›n›z (2.12). Ö¤rencilerinizden okuduklar› metinden hareketle, metinde ele al›nan duygu ve düflünceleri gelifltirerek yarat›c›l›klar›n› kullanmalar›n› ve farkl› bir metin oluflturmalar›n› isteyiniz (4. Etkinlik) (5.3). (Atatürkçülük) Ö¤rencilerinizden metin olufltururken konuyla ilgili yapt›klar› araflt›rmadan yararlanabileceklerini belirterek (2.1), olaylar›, duygu ve düflüncelerini s›raya koymalar›n›; yazma s›ras›nda duygu, hayal ve tasar›lar›n› anlatmalar›n›

de¤erlendirmelerini söyleyiniz. Ard›ndan Akran De¤erlendirme Formlar›n› toplayarak genel bir de¤erlendirme yap›n›z. Ö¤rencilerinize Atatürk'ün ilkelerinin, onun düflüncelerinin pek ço¤unu kapsad›¤›n› kavratmak amac›yla haz›rlanan etkinli¤i yapt›r›n›z (5. Etkinlik) (Atatürkçülük). Ö¤rencilerinizden kendilerine bir dosya oluflturmalar›n›, Ö¤renci Çal›flma Kitab› ve defterlerine yazd›klar› yaz›lardan be¤endiklerini seçerek birer dosya kâ¤›d›na yazmalar›n› isteyiniz. Daha sonra yaz›lar›n› dosyalar›na koyarak bir arfliv oluflturmalar›n› söyleyiniz (5.9).

X X X X X X X

103

Ö¤rencilerinize büyük harflerin yaz›m› ile ilgili kurallar› sezdirme etkinli¤ini yapt›r›n›z (6. Etkinlik) (6.1). Ö¤rencilerinize levha ve aç›klama yaz›lar›n›n, kitap, bildiri, makale vb. ana bafll›kta bulunan kelimelerin tamam›n›n, alt bafll›ktaki kelimelerin ise yaln›zca ilk harflerinin; kitap, dergi vb. bulunan resim, çizelge, tablo vb.nin alt›nda yer alan aç›klay›c› yaz›lar›n ilk harflerinin büyük harfle bafllad›¤›n› kavrat›n›z.

Daha sonra pekifltirme etkinli¤ini yapt›r›n›z (7. Etkinlik). Bafll›k, alt bafll›¤›n yaz›m›nda büyük harfleri do¤ru kullan›p kullanmad›klar›na dikkat ediniz. Ö¤rencilerinizden çevrelerinde büyük harflerin nerelerde kullan›ld›¤›n› söylemelerini isteyiniz.

V. D‹L B‹LG‹S‹

.................................................................................

Ö¤rencilerinize dilek kiplerinin kullan›m özellikleri ile ilgili sezdirme etkinli¤ini yapt›r›n›z (8. Etkinlik) (1.5).

................................................................................. .................................................................................

Bu etkinlikten sonra ö¤rencilerinize dilek kiplerinin gereklilik, istek, flart ve emir olarak ayr›ld›¤›n›; gereklilik kipinin “-meli”; istek kipinin “-e”; flart kipinin “-se” eki ald›¤›n›; emir kipinin ek almad›¤›n›, bu kipin birinci teklik ve birinci çokluk çekimlerinin olmad›¤›n›, bu kipte kifli eklerinin kip eki ifllevini gördü¤ünü söyleyiniz. Ö¤rencilerinize dilek kiplerinin kullan›m özellikleri ile ilgili kavratma etkinli¤ini yapt›r›n›z (9. Etkinlik).

Ö¤rencilerinize dilek kiplerinin kullan›m özellikleri ile ilgili pekiﬂtirme etkinli¤ini yapt›r›n›z. Emir kipinin eki olmad›¤›n› belirterek etkinlikte verilen her fiil ile bir cümle kurmalar›n›

.................................................................................

söyleyiniz (10. Etkinlik). Daha sonra ö¤rencilerinize fiillerin olumlu, olumsuz ve olumsuz soru çekimlerini sezdiriniz (11. Etkinlik) (1.6). Ö¤rencilerinize fiillerin çekimli ﬂekillerine -ma, -me yap›m

.................................................................................

ekleri getirilerek olumsuz, “-mi” soru edat› getirilerek soru yap›ld›¤›n› örneklerle kavrat›n›z.

.................................................................................

Ö¤rencilerinize fiillerin olumlu, olumsuz, soru ve olumsuz

.................................................................................

soru çekimleri ile ilgili uygulama etkinli¤ini yapt›r›n›z (12. Etkinlik).

104

Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynaklar

Dünyada her ﬂey için, medeniyet için, hayat için, baﬂar› için en gerçek yol gösterici ilimdir, fendir. ‹lim

Bilimcilik ve Ak›lc›l›k

ve fennin d›fl›nda yol gösterici aramak gaflettir, cahilliktir, do¤ru yoldan sapmakt›r. Yaln›z ilmin ve fennin yaflad›¤›m›z her dakikadaki safhalar›n›n geliflimini anlamak ve ilerlemeleri zaman›nda takip etmek flartt›r.

Atatürk, Türk milletini geri b›rakan nedenleri araﬂt›ran, bulan ve ortadan kald›rmaya çal›ﬂan bir önderdi. Atatürk’e göre, son as›rlarda Türk milletini geri b›rakan kurumlar vard›. Bu kurumlar ak›l ve

Bin, iki bin, binlerce y›l önceki ilim ve fen lisan›n›n koydu¤u kurallar›, ﬂu kadar bin y›l sonra bugün aynen uygulamaya kalk›ﬂmak elbette ilim ve fennin içinde bulunmak de¤ildir.

bilime yer ve önem verilmesini de engelliyordu. Oysa akl›n hâkimiyetine ve bilimin rehberli¤ine uymadan ilerlemek, geliflmek ve ça¤dafl uygarl›¤a ulaflmak mümkün de¤ildi.

1924(5-197) Gözlerimizi kapay›p tek baﬂ›m›za yaﬂad›¤›m›z›

Atatürk’ün tüm eylemlerinde akl›n hâkimiyeti ve bilimin yol göstericili¤i vard›r. Atatürk, Kurtuluﬂ Savaﬂ›’n›n ak›l ve bilim esaslar›na uyularak

düflünemeyiz. Memleketimizi bir çember içine al›p dünya ile alakas›z yaflayamay›z... Aksine yükselmifl, ilerlemifl, medeni bir millet olarak medeniyet düzeyinin üzerinde yaflayaca¤›z. Bu hayat ancak ilim ve fen ile olur. ‹lim ve fen nerede ise oradan alaca¤›z ve her millet ferdinin kafas›na koyaca¤›z. ‹lim ve fen için kay›t ve flart yoktur. Hiçbir tutarl› kan›ta dayanmayan birtak›m geleneklerin, inan›fllar›n korunmas›nda ›srar eden milletlerin ilerlemesi çok güç olur; belki de hiç olmaz. ‹lerlemede geleneklerin kay›t ve flartlar›n› aflamayan milletler, hayat›, akla ve gerçeklere uygun olarak göremez. Hayat felsefesini genifl bir aç›dan gören

kazan›ld›¤›n› söyler. Atatürk, devlet ve toplum hayat›nda yapt›¤› yeniliklerin temeline de ak›l ve bilimi yerlefltirmifltir. Atatürk, Bat› medeniyetinin ak›l ve bilime ulafl›lan, evrensel bir medeniyet (uygarl›k) oldu¤una inan›yordu. Atatürk, Türk milletinin iyi, güzel ve do¤ruya olan özlemini hissediyordu. Bu yüzden de Bat› medeniyetlerini almak, ulusal bünyeye uydurmak zor olmam›flt›r. Ak›lc›l›k ve bilimcilik: Bofl inançlar›, hurafeleri, ön yarg›lar›, dogmalar› reddeder. Ak›lc›l›k ve bilimcilik ilkesi, akl›n hâkimiyetini, yani olaylar› ak›lla de¤erlendirmeyi ve bilimin rehberli¤ini benimser.

milletlerin egemenli¤i ve boyunduru¤u alt›na girmeye mahkûmdur.

Bilime inanmay›, bilimsel düflünmeyi amaçlar. Ça¤dafl Bat› ülkeleri modern araçlarla ulafl›m

1922(5-44)

sa¤larken biz ilkel araçlarla ulaﬂ›mda direnemeyiz. Onlar, modern makinelerle tar›m yaparken biz kara saban, orak, t›rpan, döven, t›rm›k, dirgen... gibi basit araçlarla tar›m yapmaya devam edemeyiz. Onlar, en yeni ilaçlarla tedavi olurken bizler muska ile

Baﬂar›l› olmak için ayd›n s›n›fla zihniyet ve hedefi aras›nda do¤al bir uyum sa¤lamak laz›md›r. Yani ayd›n s›n›f›n halka telkin edece¤i idealler, halk›n ruh ve vicdan›ndan al›nm›ﬂ olmal›(d›r).

üfürükçülükle tedavi olmay› sürdüremeyiz. Öyleyse, ak›lc›l›¤a ve bilimcili¤e gereken yeri ve önemi vermek zorunday›z. Yoksa, ak›l ve bilime önem verip ça¤daﬂ

1923(5-141) Halka yaklaflmak ve halkla kaynaflmak daha çok ayd›nlara yöneltilen bir vazifedir. Gençlerimiz ve ayd›nlar›m›z niçin yürüdüklerini ve ne yapacaklar›n› önce kendi beyinlerinde iyice kararlaflt›rmal›, onlar›

uygarl›¤a ulaﬂan milletlerin oyunca¤› olmaktan kurtulamay›z. ‹lbeyi LAÇ‹N

halk taraf›ndan iyice benimseyip kabul edilebilecek bir hâle getirmeli, onlar› ancak ondan sonra ortaya atmal›d›r. 1923(5-141:142) Atatürkçülük

105

106

K›smen

3. Arkadaﬂ›m

1. Arkadaﬂ›m

3. Arkadaﬂ›m

Hay›r

3. Arkadaﬂ›m Ad›-Soyad›:....................................

1. Arkadaﬂ›m

Ö¤retmenin Görüﬂü:........................................................................................................................................................................................................................

Yaz›s›nda kelime tekrar›ndan kaç›nm›ﬂ.

Yaz›s›nda günlük hayat›ndan ve kendi deneyimlerinden örneklere yer vermiﬂ.

Yaz›s›nda duygu, hayal ve tasar›lar›n› anlatm›ﬂ.

Olaylar›, duygu ve düﬂüncelerini s›raya koymuﬂ.

Metni olufltururken konuyla ilgili yapt›¤› araflt›rmalardan yararlanm›fl.

1. Arkadaﬂ›m

2. Arkadaﬂ›m Ad›-Soyad›:....................................

2. Arkadaﬂ›m

Evet

2. Arkadaﬂ›m

1. Arkadaﬂ›m Ad›-Soyad›:....................................

2. Arkadaﬂ›m

Akran De¤erlendirme Formu

3. Arkadaﬂ›m

107

3. Haz›rl›kl› konuﬂmalar yapma

1.Metnin ba¤lam›ndan hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›kar›r. 4.Metnin ana fikrini/ana duygusunu belirler. 12.Konuﬂma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

2.‹ﬂitilebilir bir sesle konuﬂur. 9.Dinleyicilerle göz temas› kurar.

5.Okuma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

2.Okudu¤u metni anlama ve çözümleme

2. Sesini ve beden dilini etkili kullanma

Konuﬂma

1.Okuma kurallar›n› uygulama

Okuma

2. TEMA: ATATÜRK Atatürk ve Sanat

1.Yaz›m kurallar›n› kavrayarak uygular.

6.Yaz›m ve noktalama kurallar›n› uygulama

2. Planl› yazma 9.Yaz›y› etkileyici ifadelerle sonuca ba¤lar. 12.Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

2.Düzgün, okunakl› ve iﬂlek “bitiﬂik e¤ik yaz›”yla yazar. 5.Türkçenin kurallar›na uygun cümleler kurar.

1.Yazma kurallar›n› uygulama

Yazma

8.Kelimeleri cümlede farkl› görevlerde kullan›r.

7.Zarflar›n cümledeki iﬂlevlerini fark eder, zarflar› iﬂlevlerine uygun olarak kullan›r.

1. Kelime türleriyle ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama

Dil Bilgisi

¤ini ve özelliklerini konu alan bir metin okunarak/dinlenerek/izlenerek metnin ana fikri ve Atatürk'ün sanata verdi¤i önemi anlatan paragraf aç›klanacakt›r. •Atatürk'ün sanata ve sanatç›ya verdi¤i önemi belirten sözlerinden örnekler verilecek; metinden hareketle Atatürk'ün insan sevgisini anlatan bölüm aç›klanacak ve sanat›n bar›ﬂa olan etkileri belirtilecektir.

2.Atatürk'ün kiﬂili¤i ve özellikleri AÇIKLAMA: Atatürk'ün kiﬂili-

Atatürkçülük

SINIF: 7 SÜRE: 7 Ders Saati

Metin ‹ﬂleme Tarihi Ay: Kas›m

Bu metin “1-10 Kas›m Atatürk’ü Anma Haftas›” ile iliﬂkilendirilmiﬂtir.

Hafta: 1 B. Metne Haz›rl›k Afla¤›daki fliiri ö¤rencilerinize okuyarak fliirin ana duygusunu belirlemelerini isteyiniz.

eme san Den e ‹n : v ü k t r r a Tü atü San nin : At k'te r Met a ü t a Tem : At Ana a gisi ti m e S v Te Saa Alt ers D :7

SANATÇI ATATÜRK “Hayat damarlar›ndan biri kopmufl demektir Sanats›z kalan bir milletin.” derdi Atatürk. e Sür Milletler için oldu¤u kadar bu sözün Fertler için de geçerlili¤ini gösterdi Atatürk. ATATÜRK VE SANAT Güzel yazar, hep güzel konuflur, Sazs›z, sözsüz hiç kalmamak isterdi Atatürk. I. HAZIRLIK Sanat damar› sapasa¤lam bir asker, Bir yarat›c› önderdi Atatürk. A. Derse Haz›rl›k • “Yazma” bölümünde yararlan›lmak üzere Atatürk'ün Yoksa kazanabilir miydi onca savafl›? insan sevgisini konu alan fliir ve yaz›lar getiriniz. Bu konuda Cumhuriyeti yoktan nas›l var ederdi Atatürk? ekte verilen kaynaklardan yararlanabilirsiniz. Y›lmaz AYBAR • “Yazma” bölümünde kullan›lmak üzere Müzik Ders Kitab› getiriniz. •Ö¤rencilerinizden “Okuma-Anlama” bölümünde kullan›lmak üzere boya kalemlerini getirmelerini isteyiniz. Ö¤rencilerinize “Atatürk ve Sanat” adl› metnin görsel• Araflt›rma: “Yazma” bölümünde kullanmak amac›yla lerini incelemelerini söyleyiniz. Görsellerin kendilerine ö¤rencilerinizden Atatürk'ün sanata ve sanatç›ya verdi¤i ça¤r›flt›rd›¤› söz varl›¤›ndan hareketle duygu ve önemi ve insan sevgisi ile ilgili sözlerini araflt›rmalar›n›, düflüncelerini ifade etmelerini isteyiniz. bulduklar› sözleri defterlerine yazmalar›n› isteyiniz.

108

II. OKUMA-ANLAMA Metni bir kez sesli okuyunuz. Konuyu anlamaya yard›mc› olacak anahtar kelime ve kavramlar ile önemli görülen yerlerin belirlenmesi amac›yla iflaretleyerek okuma yöntemini kullan›n›z (1.5). Ö¤rencilerinize derse haz›rl›k bölümünde getirmelerini istedi¤iniz boya kalemlerini haz›rlamalar›n› söyleyiniz. Ö¤rencilerinizin konuyu anlamalar›na yard›mc› olmak amac›yla parçada önemli gördükleri yerlerin altlar›n› renkli kalemlerle çizmelerini isteyiniz. Daha sonra ö¤rencilerinizden altlar›n› çizdikleri veya çeflitli iflaretlerle belirledikleri yerlerden hareketle defterlerine kendi cümleleri ile anlaml› birer metin oluflturmalar›n› isteyiniz. Ö¤rencilerinize metindeki kelimelerle ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (1. Etkinlik) (2.1). Ö¤rencilerinize metni anlama, yorumlama ve yeniden yap›land›rma ile ilgili afla¤›daki sorular› yöneltiniz: 1. “Hayat damarlar›ndan biri kopmak” sözü sizce neyi ifade ediyor? 2. “Sanatla halk› birbirine yaklaflt›rmak” sözüyle kastedilen nedir? 3. Yazara göre Atatürk sanat âfl›¤› di¤er devlet adamlar›ndan hangi özelli¤i ile farkl›d›r? a. Sanata olan sayg›s›

orkestra ﬂaheser konservatuvar darülbedayi onur bellemek vazgeçilmez

özdeyiﬂ mebus

A T A T Ü R K V E S A N A T

y›¤›n duyarl›l›k sanat

109

b. Sanatla ilgili çal›flmalara kat›lmas› c. Sanatla halk› birbirine yaklaflt›rmas› 4. Atatürk’ e göre sanat “Bu uygarl›k savafl›nda en etkin, kalpten kalbe giden en s›cak, en dolays›z, en sa¤l›kl› araçt›r. 5. Atatürk sanatla ilgili kurumlardan hangilerinin kurulmas›nda etkili olmufltur? a. Ankara Devlet Tiyatrosu ve Operas› b. Ö¤retmen Müzik Okulu c. Ankara Devlet Konservatuvar› 6. Atatürk'ün ülkemizi müzi¤e yönlendirmesindeki amac› ne olabilir? 7. E¤er Atatürk sanat için bu kadar çaba göstermemifl ve Türk milletine sanat sevdas›n› afl›lamaya çal›flmam›fl olsayd› bu alanda Türkiye bugün ne durumda olurdu? 8. Atatürk'ün sanata ve sanatç›ya verdi¤i de¤eri en güzel vurgulayan paragraf hangisidir? Niçin?(Atatürkçülük) . 9. Okudu¤unuz metnin ana fikri nedir? Aç›klay›n›z (2.4) (Atatürkçülük) Ö¤rencilerinize sanat dallar›n› belirlemeye yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (2. Etkinlik). Ö¤rencilerinizden Atatürk'ün sanat ad›na yapt›klar› ile metinde geçen di¤er flah›slar›n sanat ad›na yapt›klar› aras›ndaki fark› söylemelerini isteyiniz.

III. KONUfiMA Bu bölümde güdümlü konuflma yöntemini kullan›n›z (3.12). Güdümlü konuflmada amaç ö¤rencilerinizin bir konu hakk›nda bilgilerini, duygular›n› ve düflüncelerini etkili bir flekilde anlatma becerilerini gelifltirmektir. Bunun için “Sanat insan›n özgür olarak karar vermesini, becerisini ortaya koymas›n› sa¤lar.” cümlesini tahtaya yaz›n›z. Ö¤rencilerinizin konu üzerinde konuflarak beyin f›rt›nas› yapmalar›n› sa¤lay›n›z. Daha sonra birkaç ö¤rencinizden konuyu tamamlay›c› konuflmalar yapmalar›n› isteyiniz. Daha sonra konuflacak ö¤rencilerinize konuflurken iflitilebilir bir sesle konuflmalar›n› (2.2) dinleyicilerle göz temas› kurmalar›n› (2.9), konuflmalar›n› Atatürk’ün sanata ve sanatç›ya verdi¤i önem ile ilgili sözlerden biriyle bitirmelerini söyleyiniz (Atatürkçülük). Konuflma sonras›nda konuflmac› ö¤rencilerinizin yap›lan uyar›lardan hangilerine uyduklar›n› ve ne yap›lmas› gerekti¤ini s›n›fla tart›fl›n›z. Afla¤›daki alternatif konuflma etkinli¤ini de yapt›rabilirsiniz. “Sanats›z kalan bir milletin hayat damarlar›ndan biri kopmufl demektir.” (Atatürk) özdeyiflini tahtaya yaz›n›z. Ö¤rencilerinizle bu konu üzerinde konuflunuz. Daha sonra birkaç ö¤rencinizden konuyu toparlay›c› konuflmalar yapmalar›n› isteyiniz.

Konuflurken ö¤rencilerinizden iflitilebilir bir sesle konuflmalar›n› (2.2) ve dinleyicilerle göz temas› kurmalar›n› (2.9) konuflmalar›n›, Atatürk'ün sanata ve sanatç›ya verdi¤i önem ile ilgili sözlerinden biriyle bitirmelerini isteyiniz (Atatürkçülük).

IV. YAZMA Bu bölümde kontrollü yazma yöntemini kullan›n›z (2.12). Ö¤rencilerinizin cümle yap›lar› ve ifade kal›plar›n› Türkçenin kurallar›na uygun flekilde yazmas›n› sa¤lamak amac›yla afla¤›daki paragraf› tahtaya yaz›n›z. Ö¤rencilerinizden verilen iki düflünceden de yararlanarak Atatürk'ün insan sevgisini aç›klamalar›n› isteyiniz (3. Etkinlik) (Atatürkçülük). Ö¤rencilerinize Atatürk’ün insan sevgisi ve sanat düflüncesi ile iliflkili yazma etkinli¤i yapt›r›n›z (4. Etkinlik). Araflt›rma sonucunda elde ettikleri verileri de yazma çal›flmas›nda kullanmalar›n› yazma s›ras›nda ö¤rencilerinize dil bilgisi kurallar›na uymalar›n› (1.5), cümleleri aç›k, anlafl›l›r ifadelerle düzgün, okunakl›, ifllek “bitiflik e¤ik yaz›” ile yazmalar›n› söyleyiniz (1.2). Yaz›lar›n› etkileyici bir ifade ile tamamlamalar›n› isteyiniz (2.9). Ö¤rencilerinize say›lar›n yaz›m›yla ilgili hat›rlatma etkinli¤ini yapt›r›n›z (5. Etkinlik) (6.1).

…………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………

3. Etkinlik: Afla¤›da Atatürk’ün bir sözü ile Yunus Emre'den bir dörtlük verilmifltir. Bunlar› karfl›laflt›rarak bu iki Türk büyü¤ünün düflüncelerini ve bu düflüncelerdeki ortak yönleri aç›klay›n›z.

…………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………

“Biz kimsenin düﬂman› de¤iliz! Yaln›z

Burada Atatürk;………………………...................

insanl›¤›n düﬂman› olanlar›n düﬂman›y›z.”

………………………….................................................

…………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………

.....…………………………………………………………

……………………………………………………………………………

……………………………………………………………. Mustafa Kemal ATATÜRK

……………………………………………………………………………

……………………………………………………………

…………………………………………………………………………… “Ad›m›z miskindir bizim,

Burada Yunus Emre;

……………………………………………………………………………

Düﬂman›m›z kindir bizim,

……………………………………………….....................

……………………………………………………………………………

Biz kimseye kin tutmay›z,

.......................................…………………………………

Cümle âlem birdir bizim.”

………………………………………………………………

Yunus EMRE

……………………………..............................................

…………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………

4. Etkinlik: Aﬂa¤›daki metinlerden yola ç›karak Atatürk’ün insan sevgisi ve sanat hakk›ndaki düﬂüncelerini

……………………………………………………………………………

k›saca yaz›n›z. ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………

…………………………………………………………………………… ‹nsan ve ‹nsanl›k

1. Sevgisi

Atatürk, yeni Türk Devleti’ni kurarken insan ve insanl›k sevgisini esas alm›flt›r. Çünkü toplumun temelini oluflturan insan, tüm de¤erlerin sahibidir. O hâlde, yeni devletin temel esas›n› da insan ve insanl›k sevgisi teflkil eder. Atatürk ilkeleri, bir bütün olarak insana de¤er veren, insan› yücelten, insan› gelecekte ortak amaçlar peflinde yönlendiren ilkelerdir. Atatürk, milletinin mutluluk ve huzurunu düflündü¤ü kadar, di¤er insanlar›n da mutluluklar›n› düflünmüfltür: “... insan mensup oldu¤u milletin varl›¤›n› ve mutlulu¤unu düflündü¤ü kadar, bütün cihan milletlerinin huzur ve refah›n› düflünmeli ve kendi mutlulu¤una ne kadar k›ymet veriyorsa bütün dünya milletlerinin mutlulu¤una hizmet etme¤e elinden geldi¤i kadar çal›flmal›d›r. Bütün ak›ll› adamlar takdir ederler ki bu yolda çal›flmakla hiçbir fley kaybedilmez...” diyen Atatürk, millet sevgisi ile insanl›k sevgisini kendisinde toplayan ender bir devlet adam›d›r.

(1923)

……………………………………………………………………………

Her ikisinde de ortak olan düﬂünce ……………………………………………….....................................

n Meti

etin 2. M Bir milleti yaﬂatmak için birtak›m temeller laz›md›r ve bilirsiniz ki bu temellerin en mühimlerinden biri sanatt›r. Bir millet, sanattan ve sanatkârdan mahrumsa tam bir hayata malik olamaz. Böyle bir millet, bir aya¤› topal, bir kolu çolak, sakat ve hastal›kl› bir kimse gibidir. Hatta kastetti¤im manay› bu söz de ifadeye kâfi de¤ildir. Sanats›z kalan bir milletin hayat damarlar›ndan biri kopmuﬂ olur.

…………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………

etin

3. M

Bütün çabalar insan içindir, insana yöneliktir. Atatürk, kendimizle ilgili fleyleri düflünüp onlar için çabalad›ktan sonra bütün dünyay› düflünmemiz gerekti¤ini söyler. Bencil olmay›p dünya uluslar›n›n mutlulu¤u için çal›flmak yine bize mutluluk getirecektir. Çünkü “‹nsanl›¤›n tümünü bir vücut ve bir ulusu bunun bir parças› saymak gerekir. Bir vücudun parma¤›n›n ucundaki ac›dan di¤er bütün organlar etkilenir.” Atatürk'e göre “‹nsanlar› mutlu edecek tek araç, onlar› birbirine yaklaflt›rmak, onlara birbirini sevdirerek karfl›l›kl› maddi ve manevi gereksinmelerini sa¤lamaya yarayan hareket ve enerjidir. Dünya bar›fl› içinde insanl›¤›n mutlulu¤u, ancak bu yüksek ülkü yolcular›n›n ço¤almas› ve baflar›l› olmas›yla sa¤lanabilecektir.”

…………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………

‹lbeyi LAÇ‹N

110

Prof Dr. Ahmet MUMCU Prof Dr. Ergun ÖZBUDUN

Etkinlik tamamland›ktan sonra metin içerisinde yaz›yla, birden fazla kelimeden oluflan say›lar›n ayr›, para ile ilgili ifllem, senet, çek vb. ticari belgelerde geçen say›lar›n bitiflik yaz›ld›¤›n›, romen rakamlar›n›n ancak yüzy›llarda, hükümdar adlar›nda, tarihlerde aylar›n yaz›l›fl›nda, kitap ve dergi ciltlerinde ve kitaplar›n as›l bölümlerinden önceki say›lar›n numaraland›r›lmas›nda kullan›labilece¤ini, befl ve beflten çok rakaml› say›lar›n sondan say›lmak üzere üçlü gruplara ayr›larak yaz›ld›¤›n›, say›larda kesirlerin virgül ile ayr›ld›¤›n›, s›ra say›lar›n›n yaz›yla ve rakamla gösterilebilece¤ini, ülefltirme say›lar›n›n rakamla de¤il yaz›yla belirtildi¤ini hat›rlat›n›z. Ard›ndan ö¤rencilerinize içinde say› ismi geçen oyunlar› söylemelerini, bir ö¤rencinizden de tahtaya yazmas›n› isteyiniz. Daha sonra bu oyunlarda say›lar›n nas›l yaz›ld›¤›n›, hangisinin do¤ru hangisinin yanl›fl olabilece¤ini sorunuz. Sonra oyun adlar›n› niteleyen say›lar›n bitiflik yaz›ld›¤›n› söyleyiniz. Daha sonra ö¤rencilerinizden müzik kitaplar›n› açmalar›n› ve nota isimlerinin nas›l yaz›ld›¤›n› incelemelerini isteyiniz. Say› s›fatlar›yla kurulan notalara (on alt›l›k vb.) dikkat çekiniz. Ö¤rencilerinize notay› niteleyen say›lar›n ayr› yaz›ld›¤›n› söyleyiniz.

V. D‹L B‹LG‹S‹ Ö¤rencilerinize zarflar›n cümledeki ifllevlerine yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (6. Etkinlik) (1.7). Ö¤rencilerinize cümlelerde alt› çizili kelimelerin birer zarf oldu¤unu, zarflar›n cümlelere durum, zaman, miktar, soru ve yön anlamlar› katt›¤›n› söyleyiniz. ‹simlerini belirtmeden zarf çeflitlerini kavrat›n›z. Ö¤rencilerinize zarflar›n cümledeki ifllevlerini fark etmeye yönelik kavratma etkinli¤ini yapt›r›n›z (7. Etkinlik) (1.7). Ö¤rencilerinize kelimeleri, türlerine göre ay›rmalar› ile ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (8. Etkinlik) (1.8). Ö¤rencilerinize kelimelerin cümlede farkl› görevlerde kullan›lmas›yla ilgili pekifltirme etkinli¤ini yapt›r›n›z (9. Etkinlik).

8. Etkinlik: Aﬂa¤›daki cümlelerde alt› çizili kelime ve kelime gruplar›n› uygun kutulara yaz›n›z.

5. Etkinlik: Aﬂa¤›daki cümlelerin baz›lar›nda say›lar›n yaz›m›yla ilgili hatalar yap›lm›ﬂt›r. Bu hatalar› bulup düzeltiniz.

Atatürk, bir y›l önce tarihî sözleriyle fleref verdi¤i bu sanat›n gönülleri tok çocuklar›n› bir akflam Ondört as›r önce baz› ipuçlar› verilmifltir.

..................................................................

6 yaﬂ›ndayd› ama beﬂ yüz elliye kadar sayabiliyordu.

..................................................................

Üçüncü Selim sanatkâr bir padiﬂaht›.

..................................................................

Ald›¤› kumaﬂ yetmeyince 1,5 metre daha ald›.

..................................................................

Türkiye'nin yüzölçümü 780000 km2 dir.

..................................................................

sofras›na misafir etti. Onlarla uzun saaatler oturup meslekleri, sanatlar› üzerinde uzun uzun konuﬂtu.

Muhsin ve arkadaﬂlar› 1932 y›l›nda “Ak›n” adl› oyunu oynayacaklard›.

isim

zarf

s›fat

zamir

………………

..................................................................

Ansiklopedinin 5. cildi kayboldu.

fiil

………………

9. Etkinlik: Aﬂa¤›daki cümlelerde alt› çizili kelimelerin türlerini yaz›n›z. Bu kelimeleri ayn› türde olacak ﬂekilde birer cümlede kullan›n›z.

Bunu senden hiç beklemezdim.

6. Etkinlik: Aﬂa¤›daki cümlelerde alt› çizili kelime ve kelime gruplar› cümlelere nas›l bir anlam katm›ﬂt›r?

Türü Toplant›dan konuﬂa konuﬂa ç›kt›lar. Aradan uzunca bir zaman geçti.

Akﬂam ö¤renciler tiyatroya gidecekler.

Türü Memlekete nas›l gidiyorsunuz?

Bu piyes Faruk Naf›z Çaml›bel’in “Ak›n”›d›r.

Bu s›nav› kazanmak için çok çal›ﬂt›.

Türü Faruk Naf›z Çaml›bel’in “Çoban Çeﬂmesi” ﬂiiri

Ö¤renciler s›n›ftan d›ﬂar› ç›kt›lar.

ile “Han Duvarlar›” ﬂiirini ezbere biliyorum.

7. Etkinlik: Aﬂa¤›daki kelimeleri zarf görevinde olacak biçimde birer cümlede kullan›n›z.

Türü Saçlar› siyah ve uzundu.

neden:...........................................................................................................................................................

Türü h›zl›:........................................................................................................................................................... Güzel sözler ile hepsinin gönlünü hoﬂ etti. biraz:........................................................................................................................................................... Türü içeri:........................................................................................................................................................... Atatürk, yeleleri uzun bir ata binmiﬂti. hemen:...........................................................................................................................................................

Türü

111

112

4. Söz varl›¤›n› zenginlefltirme 1.Kelimeler aras›ndaki anlam iliflkilerini kavrayarak birbiriyle anlamca iliflkili kelimelere örnek verir.

3. Dinledikleri/izlediklerini de¤erlendirme 2. Dinlediklerini izlediklerini içerik yönünden de¤erlendirir.

2. Dinleneni/izleneni anlama ve çözümleme 2.Dinlediklerindeki/izlediklerindeki anahtar kelimeleri fark eder. 3. Dinlediklerinin/izlediklerinin konusunu belirler. 5.Dinlediklerindeki/izlediklerin deki yard›mc› fikirleri/duygular› belirler. 19.Dinlediklerinin/izlediklerinin bafll›¤›/ad› ile içeri¤i aras›ndaki iliflkiyi ortaya koyar. 21.Görsel/iflitsel unsurlarla dinledikleri/izledikleri aras›nda ilgi kurar.

1. Dinleme/izleme kurallar›n› uygulama 2.Baﬂkalar›n› rahats›z etmeden dinler/izler. 4.Dinleme/izleme yöntem ve tekniklerini kullan›r.

Dinleme

2. TEMA: ATATÜRK Millî Kültür

4.Kendi konuﬂmas›n› de¤erlendirme 1.Konuﬂmas›n› içerik yönünden de¤erlendirir.

3.Haz›rl›kl› konuﬂmalar yapma 12.Konuﬂma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

2.Sesini ve beden dilini etkili kullanma 1.Konuﬂurken nefesini ayarlar.

Konuﬂma

6.Yaz›m ve noktalama kurallar›n› uygulama 2.Noktalama iﬂaretlerini iﬂlevlerine uygun olarak kullan›r.

2. Planl› yazma 12.Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

1. Yazma kurallar›n› uygulama 10.Tekrara düﬂmeden yazar.

Yazma

3.Fiil kiplerinde zaman ve anlam kaymas›yla ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama 3.Fiil kiplerini farkl› zaman ve anlamlar› ifade edecek ﬂekilde kullan›r.

Dil Bilgisi

5.Atatürk'ün millî kültüre verdi¤i önem AÇIKLAMA: Atatürk'ün millî kültürün korunmas› ve gelifltirilmesi için yapt›¤› çal›flmalar› konu alan bir metin okunarak/dinlenerek/izlenerek Atatürk'ün millî kültür konusundaki görüfllerinden örnekler verilecektir. Millî kültürümüzün yayg›nlaflt›r›lmas› konusunda bize düflen görevlerin neler oldu¤u aç›klanacakt›r.

4.Atatürk'ün millî ahlâk konusundaki görüflleri AÇIKLAMA: Atatürk'ün millî ahlâk konusundaki görüflleri ile ilgili bir metin okunarak/dinlenerek/izlenerek millî ahlâk ve millî birlik aras›ndaki iliflki aç›klanacakt›r.

Atatürkçülük

SINIF: 7 SÜRE: 7 Ders Saati

Metin ‹ﬂleme Tarihi Ay: ﬁubat Hafta: 3

Bu metin “‹stiklâl Marfl›’n›n Kabulü” ile iliflkilendirilmifltir.

Ay: Mart Hafta: 1

kalmamal›d›r. ale Mak rk : illî rü tü Ata rk'ün M n Tü i : n t a Me atü : At em Tem Ana ma i Ön aati Te rdi¤ Ders S e Alt V :7 türe Kül e Sür

Atatürk, Türkiye için ekonomik kalk›nma yan›nda sosyal ve kültürel kalk›nmaya da ayn› ölçüde yer verilmesi gerekti¤ine inanm›flt›r. Bir milletin haysiyetli bir flekilde varl›¤›n› devam ettirmesinde, bir toplumun millî fluura eriflmesinde en büyük rolü kültür oynar. Bunu çok iyi bilen Atatürk, "Millî fluurun ayakta kalabilmesi ve uyan›k bulunmas› için dil ve tarih u¤runda çal›flmaya mecburuz."

M‹LLÎ KÜLTÜR

diyerek millî ﬂuur konusunda ne kadar duyarl› oldu¤unu

Millî kültür bir millete kimlik kazand›ran, di¤er

ortaya koymuﬂtur . Yine Atatürk, kültür birli¤inin bir

milletlerle aras›ndaki fark› belirlemeye yarayan, tarih

milleti millet yapan, ona yaﬂama gücü veren, di¤er

boyunca meydana getirilen o millete ait maddi ve

milletler aras›nda kiﬂilik kazand›ran baﬂl›ca unsur

manevi de¤erlerin uyumlu bir bütünüdür. Bir toplumu

oldu¤unu çok iyi bilmekteydi. Bununla ilgili ﬂu sözleri

millet yapan ve onun bütünlü¤ünü sa¤layan millî

çok önemlidir: "Millî kültürün her ç›¤›rda aç›larak

kültürdür.

yükselmesini Türk Cumhuriyeti'nin temel dire¤i olarak

Tarih bir milletin bütün fertlerinin bilmesi, benimsemesi

temin edece¤iz".

korumas› ve geliﬂtirmesi gereken kültür hazinelerinden

"Türkiye Cumhuriyeti'nin temeli Türk kahramanl›¤› ve

biridir. Tarih, milletin geçmiﬂteki varl›¤›, onun miras› ve

Türk kültürüdür."

bugüne kalan hat›ras›d›r. Türk milletinin bugün üzerinde yaﬂad›¤› topraklar, onu vatan yapmak için ﬂehit olan,

Bu sözler, Cumhuriyet Türkiye'sinin millî kültüre dayal› olarak yükselip geliﬂece¤inin bir ifadesidir.

koruyan, iﬂleyen atalar›m›z›n, yani tarihindir. Bunlar›n

Atatürk, millî kültür konusunda hedeflerin neler

bilinmesi ve korunmas› her Türk için bir vazifedir.

oldu¤unu da ﬂöyle belirtmiﬂtir: "Yüksek bir insan cemiyeti

Dil, bir milletin kültürel de¤erlerinin baﬂ›nda gelir ve

olan Türk milletinin tarihî bir vasf› da güzel sanatlar›

bir milletin temelini oluﬂturur. Dil, duygu ve düﬂünceyi

sevmek ve onda yükselmektir. Bunun içindir ki milletimin

insana aktaran bir vas›ta oldu¤u için, duygu ve düﬂünce

yüksek karakterini, yorulmaz çal›ﬂkanl›¤›n›, yarat›c›

birli¤i dil ile geliﬂir. Kendi milletinin tarih ve kültürünü

zekâs›n›, ilme ba¤l›l›¤›n›, güzel sanatlar sevgisini ve millî

ö¤renmek ve incelemek isteyen her Türk, dilini bilmek

birlik duygusunu sürekli ve her türlü incelemelerle

zorundad›r. Türkiye'de Türkçe bilmeyen hiçbir vatandaﬂ

besleyerek geliﬂtirmek millî ülkümüzdür." www.meb.gov.tr

113

I. HAZIRLIK A. Derse Haz›rl›k • Türk kültürünü gösteren, Türk gelenek ve göreneklerini yans›tan resim ve yaz›lardan örnekler getiriniz. • Ö¤rencilerinize “Konuflma” bölümünde kullanmak üzere sözlü kültür ürünlerimizden olan türkü, mâni, ninni, atasözü vb.ni derlemelerini, bunlardan istediklerini ezberlemelerini söyleyiniz. • Derse haz›rl›k için sayfa 118’de verilen kaynaktan faydalanabilirsiniz. B. Metne Haz›rl›k Ö¤rencilerinizin birikimlerini harekete geçirmek için kavram ça¤r›fl›m› çal›flmas›n› yapt›r›n›z. Bunun için önce afla¤›daki flemay› tahtaya çiziniz.

Ö¤rencilerinizden de defterlerine çizmelerini söyleyiniz. Daha sonra “kültür” kavram›n›n kendilerinde ça¤r›flt›rd›klar›n› yazmalar›n› isteyiniz. Yazma çal›flmas› sonras›nda yaz›lan ça¤r›fl›mlar üzerinde konuflunuz. Getirdi¤iniz resimler ve yaz›lar hakk›nda ö¤rencilerinizi konuflturunuz. Onlara bir milletin millet olarak kendini kabul ettirmesinin millî de¤er ve yarg›lar›na s›k› s›k›ya ba¤lanmas›, sahip ç›kmas›yla mümkün olabilece¤ini vurgulay›n›z. Millî ahlak, millî kültür ve millî birlik aras›ndaki iliflkiye dikkat çekiniz. Ö¤rencilerinize “Millî Kültür” adl› bir metin dinleyeceklerini, buradan yola ç›karak konuyla ilgili zihinlerinde oluflan sorular› yazmalar›n› söyleyiniz. Daha sonra oluflturulan sorular üzerinde ö¤rencilerinizin konuflmas›n› sa¤lay›n›z.

KÜLTÜR

M‹LLÎ KÜLTÜR

1. Etkinlik: Afla¤›daki cümlelerde alt› çizili kelimelerin efl anlaml›lar›n› bularak cümleleri yeniden yaz›n›z. Bu kelimeleri kullanarak birer cümle de siz kurunuz. “Millî kültürümüzü ça¤dafl medeniyet seviyesine ç›karaca¤›z.”

Yeniden Yaz›yorum

Benim Cümlem

............................................................

“Ben ölürsem asil milletimizin beraber yürüdü¤ümüz yoldan asla ayr›lmayaca¤›na eminim; bununla rahat›m.”

Yeniden Yaz›yorum

Benim Cümlem

............................................................

2. Etkinlik: Afla¤›daki paragraftan hangi yarg› veya yarg›lar ç›kar›labilir? ‹flaretleyiniz. “Türkiye Cumhuriyeti'nin temeli kültürdür. Bu sözü burada ayr›ca aç›klamaya lüzum görmüyorum. Çünkü kültür, Türkiye Cumhuriyeti'nin okullar›nda birçok flekilde verilmektedir. Kültür, okumak, anlamak, görebilmek, görebildi¤inden anlam ç›karmak, ders almak, düflünmek, zekây› e¤itmektir…” ( ) Türkiye Cumhuriyeti’nin sonsuza dek yaflayabilmesi kültürümüze sahip ç›kmakla mümkündür.

( ) Kültürümüz okullar›m›zda gelecek nesillere aktar›lmaktad›r. ( ) Kültürlü olmak için sadece okumak yeterlidir.

( ) Çevremizdekileri görmek, görebildiklerimizden ders ç›karmak kültür sayesinde gerçekleﬂir. ( ) Kültürün önemini her yerde dile getirmeye gerek yoktur.

114

II. D‹NLEME, ANLAMA

Ö¤rencilerinizden kelimeler aras›ndaki anlam iliflkilerini dikkate alarak cümleler kurmalar›n› isteyiniz (1. Etkinlik) Ö¤rencilerinizin dinlediklerini, izlediklerini daha kolay (4.1). anlay›p hat›rlayabilmeleri için not alarak dinleme yöntemini kullanmalar›n› sa¤lay›n›z (1.4). Ö¤rencilerinize metni anlama, yorumlama ve yeniden yap›land›rmayla ilgili afla¤›daki sorular› yöneltiniz: Ö¤rencilerinizden “Millî Kültür” bafll›kl› metni dinlerken defterlerine notlar almalar›n› isteyiniz. Yazara göre, 1. “Bir milletin bütün fertlerinin bilmesi, benimsemesi, Ö¤rencilerinize not al›rken; korumas› ve gelifltirmesi gereken nedir?” • Metnin ana fikrini, a. Tarih hazinesidir • Metinde geçen ve kendilerince önemli olan ifadeleri, b. Kültür hazinesidir • Metinde Atatürk'e ait güzel sözleri, c. Medeniyetidir aç›k ve anlafl›l›r flekilde not almalar›n› söyleyiniz. Baflkalar›n› rahats›z etmeden dinlemelerini hat›rlat›p 2. Atatürk kültür birli¤ini nas›l bir unsur olarak görüyor? metni dinletiniz (1.2). 3. Atatürk’e göre Türkiye Cumhuriyeti’nin temeli nedir? Ö¤rencilerinizden baz›lar›na ald›klar› notlar› okutarak Bir yaz›n›n temeli olan as›l düflünceye ana fikir, ana metnin ana fikrini bulmalar›n› isteyiniz. fikri çeflitli yönlerden destekleyen fikirlere de yard›mc› fikir denildi¤ini söyleyiniz. Ard›ndan ö¤rencilerinizden Metni ikinci kez dinletiniz ve ö¤rencilerinizden metinde metinde geçen yard›mc› fikirleri bulmalar›n› isteyiniz (2. anlam›n› bilmedikleri kelimeleri listelemelerini, daha sonra Etkinlik) (2.5). bunlar›n anlamlar›n› sözlükten bulmalar›n› isteyiniz. Etkinlik tamamland›ktan sonra ö¤rencilerinize “Dinledi¤iniz bu Ö¤rencilerinize dinledikleri metinle ilgili sorular› cevapmetnin anahtar kelimeleri neler olabilir?”, “Bu metni dört lamaya yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (3.Etkinlik) (2.3,2.19). kelime ile flifrelemek isteseydiniz hangi kelimeleri seçerdiniz?” Ö¤rencilerinizden dinledikleri metinle ilgili görsel sorular›n› yönelterek metnin anahtar kelimelerini bulmalar›nda unsurlar› belirlemelerini ve bunlar hakk›ndaki düflüncelerini onlara rehberlik ediniz (2.2). yazmalar›n› isteyiniz (4.Etkinlik) (2.21).

115

Ö¤rencilerinize yaz›lar›nda sayfa düzenine dikkat etmeleri gerekti¤ini hat›rlat›n›z. Ö¤rencilerinize afla¤›daki sorular› yönelterek dinledikleri metni içerik yönünden de¤erlendirmelerini sa¤lay›n›z (3.2). • Metinde bilgiler s›raya konularak anlat›lm›fl m›? • Metinde ana fikir, yard›mc› fikirlerle desteklenmifl mi? Nas›l? • Konu, deyim, atasözü, özdeyifl ve örneklerle zenginlefltirilmifl mi? Nas›l? • Metin, konusuna ve amac›na uygun mu?

ortaya koyarak alternatif çözüm önerileri getirmelerini isteyiniz. Ö¤rencilerinizden nefeslerini ayarlamalar›n› (2.1), konuflmalar›n› bütünlük ve tutarl›k içinde sürdürmelerini,, konuflmalar›n› günlük yaflant›lar›yla iliflkilendirmelerini isteyiniz. Ö¤rencilerinizin sunum s›ras›ndaki performanslar›n› de¤erlendirmek için Ö¤retmen K›lavuz Kitab›’n›n 297. sayfas›ndaki “Konuflma Becerisini De¤erlendirme Formu”nu kullanabilirsiniz. Ö¤rencileriniz konuflmalar› tamamland›ktan sonra onlara, “Konuflmalar›n›zda kendinizi tam olarak ifade edebildiniz mi?” sorusunu yöneltiniz. Bu konudaki düflüncelerinizi nedenleriyle birlikte arkadafllar›yla paylaflmalar›n› söyleyerek onlar›n kendi konuflmalar›n› de¤erlendirmeleri için konuflma becerisine yönelik EK-6’daki “Öz De¤erlendirme Formu”nu doldurmalar›n› sa¤lay›n›z (4.1).

III. KONUﬁMA

Ö¤rencilerinizin, belirli bir konuyu olumlu ve olumsuz yanlar›yla ve tarafs›z bir bak›fl aç›s›yla de¤erlendirerek yorum yapma, fikir ve çözüm üretme becerilerini gelifltirmek amac›yla elefltirel konuflma yöntemini kullanmalar›n› sa¤lay›n›z (3.12). Ö¤rencilerinize derledikleri sözlü kültür ürünlerinden olan türkü, mâni, ninni, atasözü vb. ürünlerle s›n›fta bir IV. YAZMA sunum yapacaklar›n›, bunun için haz›rlanmalar›n› söyleyiniz. Siz de sunum için uygun bir ortam haz›rlay›n›z. Ö¤rencilerinizin okuduklar›ndan hareketle duygu, Ö¤rencilerinizden derledikleri konulardan birini seçip konu hakk›nda arkadafllar›na bilgi vermelerini isteyiniz. düflünce ve hayal dünyalar›n› zenginlefltirmek, onlar› etkin Konuflmac›lar›n be¤eni ve tepkilerini tarafs›z bir flekilde duruma getirerek yorum yapma ve fikir yürütme becerilerini

116

gelifltirmek için metin tamamlama yöntemini kullanmalar›n› sa¤lay›n›z (2.12). Ö¤rencilerinizden Ö¤renci Çal›flma Kitab›'nda eksik verilmifl metni okumalar›n›, okuduklar›ndan hareketle duygu ve düflüncelerini yazarak metni tamamlamalar›n› söyleyiniz. Ö¤rencilerinizden cümle tekrar›ndan kaç›nmalar›n› (1.10), konuyu bütünlük ve tutarl›l›k içinde ifllemelerini, duygu ve düflüncelerini kendilerine özgü ifadelerle yazmalar›n› isteyiniz (Atatürkçülük) (5. Etkinlik). Ö¤rencilerinize afla¤›daki sorular› yönelterek yazd›klar› metni içerik ve yazma kurallar› bak›m›ndan de¤erlendirmelerini isteyiniz. • Yazd›¤›n›z metnin konusu nedir? • Verilen metinle yazd›¤›n›z metin içerik bak›m›ndan birbirine uygun mu? • Metin kaç paragraftan olufluyor? Paragraflar kendi içinde tutarl› m›? • Metnin tamam›na bakt›¤›n›zda bir bütünlük görebiliyor musunuz? • Metinde cümle tekrar› var m›?

Metin tamamlamada esas, duygu, düﬂünce ve olaylar›n metnin genel anlam›na ve mant›ksal bütünlü¤üne ba¤l› kal›narak tamamlanmas›d›r.

V. D‹L B‹LG‹S‹ Ö¤rencilerinize anlam kaymas› olan fiilleri bulmalar› ile ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (10. Etkinlik) (3.2).

Ö¤rencilerinizden “Millî Kültür” metninde geçen Atatürk’ün sözlerinden birini seçmelerini, seçtikleri söz hakk›ndaki duygu ve düﬂüncelerini yazmalar›n› isteyiniz.

................................................................................... ...................................................................................

Ö¤rencilerinize Atatürk'ün “Türkiye Cumhuriyeti'nin temeli kültürdür." sözünü do¤rudan desteklemeyen metni bulma ile ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (6.Etkinlik). Ö¤rencilerinizden Ö¤renci Çal›ﬂma Kitab›’nda verilen an›y› okuyup Atatürk’ün millî kültüre verdi¤i önemi gösteren cümleleri bulmalar›n› ve bu cümleler ile ilgili düﬂüncelerini yazmalar›n› isteyiniz (7.Etkinlik) (Atatürkçülük).

Ö¤rencilerinize e¤ik çizginin geçen sene ö¤rendikleri iﬂlevlerini hat›rlatmaya yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (8.Etkinlik) (6.2).

Daha sonra ö¤rencilerinize e¤ik çizginin ayn› zamanda genel a¤ adreslerinde de kullan›ld›¤›n› söyleyiniz. Ö¤rencilerinize e¤ik çizginin genel a¤ adreslerinde kullan›lmas›yla ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (9. Etkinlik) (6.2).

117

DERSE HAZIRLIK ‹Ç‹N KAYNAK

Geleneksel Sanatlar - Zanaatlar El sanatlar›, insano¤lu var oldu¤undan beri tabiat flartlar›na ba¤l› olarak ortaya ç›km›flt›r. ‹nsanlar›n ihtiyaçlar›n› karfl›lamak, örtünmek ve korunmak amac› ile ilk örneklerini vermifltir. Daha sonra geliflerek çevre flartlar›na göre de¤iflimler gösteren el sanatlar›, ortaya ç›kt›¤› toplumun duygular›n›, sanatsal be¤enilerini ve kültürel özelliklerini yans›t›r hâle gelerek “geleneksel” vas›f kazanm›flt›r. Geleneksel Türk el sanatlar›, Anadolu’nun binlerce y›ll›k tarihinden gelen çeflitli uygarl›klar›n kültür miras›yla, kendi öz de¤erlerini birlefltirerek zengin bir mozaik oluflturmufltur. Geleneksel Türk el sanatlar›n›; hal›c›l›k, kilimcilik, cicim, zili, sumak, kumafl dokumac›l›¤›, yazmac›l›k, çinicilik, seramik-çömlek yap›mc›l›¤›, tafl iflçili¤i, bak›rc›l›k, sepetcilik, semercilik, maden iflçili¤i, keçe yap›mc›l›¤›, örmecilik, ahflap ve a¤aç iflçili¤i, arabac›l›k vb. s›ralanabilir. Geleneksel el sanatlar›m›zdan dokumalar›n ham maddeleri yün, tiftik, pamuk, k›l ve ipekten sa¤lanmaktad›r. Dokuma; e¤irme veya baflka yollarla iplik hâline getirilerek veya elyaf› birbirine de¤iflik metotlarla tutturarak bir bütün meydana getirme yoluyla elde edilen her cins kumafl, örgü, döflemelik, hal›, kilim, zili, cicim, keçe, kolonlar vb.dir. Dokumac›l›k Anadolu’da çok eskiden beri yap›lmakta olan, ço¤u yörede geçim kayna¤› olmufl ve olmaya devam eden bir el sanat›d›r. www.kulturturizm.gov.tr

118

119

2.Okudu¤u metni anlama ve çözümleme 1.Metnin ba¤lam›ndan hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›kar›r. 3.Metnin konusunu belirler. 4.Metnin ana fikrini/ana duygusunu belirler. 12.Okuduklar›n› kendi cümleleriyle, kronolojik s›ra ve mant›k ak›ﬂ› içinde özetler. 23.Metindeki ipuçlar›ndan hareketle metne yönelik tahminlerde bulunur. 28.Metinle ilgili görsel ögeleri yorumlar.

1.Okuma kurallar›n› uygulama 5.Okuma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

Okuma

2. TEMA: ATATÜRK Atatürk ve Türk Tiyatrosu

3.Haz›rl›kl› konuflmalar yapma 1.Konuflma konusu hakk›nda araflt›rma yapar. 7.Konuflmas›n› sunarken görsel, iflitsel materyalleri ve farkl› iletiflim araçlar›n› kullan›r. 12.Konuflma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

1.Konuﬂma kurallar›n› uygulama 5.Türkçenin kurallar›na uygun cümleler kurar.

Konuﬂma

2. Planl› yazma 12.Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

1.Yazma kurallar›n› uygulama 3.Elektronik ortamdaki yaz›ﬂmalarda biçim ile ilgili kurallara uyar. 11.Yaz›m ve noktalama kurallar›na uyar.

Yazma

4. Ek fiille ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama 4.Ek fiili iﬂlevine uygun olarak kullan›r.

Dil Bilgisi

7.Atatürk'ün Türk tiyatrosuna verdi¤i önem AÇIKLAMA: Atatürk'ün Türk tiyatrosuna verdi¤i önemi konu alan bir metin okunarak/dinlenerek/izlenerek metnin ana fikri aç›klanacak; Atatürk'ün ça¤dafl Türk tiyatrosunu gelifltirmek için yapt›¤› çal›flmalar ve sanatç›lara verdi¤i önem aç›klanacakt›r.

Atatürkçülük

SINIF: 7 SÜRE: 7 Ders Saati

Metin ‹ﬂleme Tarihi Ay: Nisan

Hafta: 2 ve 3

Bu metin “23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayram›” ile iliﬂkilendirilmiﬂtir.

• Ö¤rencilerinize, “Konuflma” bölümünde sunmak üzere Atatürk'ün ça¤dafl Türk tiyatrosunu gelifltirmek için yapt›¤› çal›flmalarla ilgili doküman toplamalar›n› söyleyiniz. An› k rü : tatürk ü Tür T :A nin k'ün t r e ü t a M : Ata i Önem Tem Ana ma di¤ Saati Ver Te a t l n ers A u :7D tros Tiya e Sür

B. Metne Haz›rl›k Ö¤rencilerinizi metne haz›rlamak için aﬂa¤›daki an›y› okuyunuz.

ATATÜRK VE TÜRK T‹YATROSU I. HAZIRLIK A. Derse Haz›rl›k Metne haz›rl›k k›sm›nda kullanmak üzere tiyatro ile ilgili çeflitli resimler getiriniz. • Ö¤rencilerinizden seyrettikleri, bildikleri veya oynad›klar› bir tiyatro ile ilgili resim veya an› fleklinde yaz›lm›fl yaz› getirmelerini isteyiniz.

Atatürk'ün sanata ve sanatç›ya verdi¤i de¤eri o dönemde ‹stanbul Tiyatrosunda görev alan Neyyire Neyir bir an›s›nda flöyle anlatm›flt›r. Cumhuriyetin ilk y›llar›… Kad›nlar›n sanatç› kimli¤inin yeni yeni önemsendi¤i dönemler. Benim tiyatroda çömezlik dönemim. Muhsin Ertu¤rul baflyönetmen olarak atanm›fl, çok titiz bir insand›. Zaman›nda gelmeyen oyuncu oyundan uzaklaflt›r›l›yor, provadan oyuna, her fley saat titizli¤iyle iflliyordu. Perde bir dakika bile geç aç›lm›yordu. Bir gece ‹stanbul'da Atatürk'ün fiehir Tiyatrosu’na gelece¤i, Dolmabahçe'den haber verildi. Ben de karfl›lamak için haz›rd›m, fakat Pafla gecikti. Muhsin

ATATÜRK VE TÜRK T‹YATROSU

Muhsin bu bahsi kabul ediyor ve Atatürk'ün buyru¤unu bu biçimde memnunlukla yerine getirece¤ini söylüyor. Y›l 1932... Aradan uzunca bir zaman geçmifl ama Atatürk bu bahsi unutmam›flt›r... Bir gün Muhsin, oynanmak üzere gönderdi¤i bir piyesi al›yor. Bu piyes Faruk Nafiz Çaml›bel’in Ak›n'›d›r. Türklerin Orta Asya'dan Anadolu’ya, Bat›’ya yay›l›p genifllemelerini anlatan bir destan. Muhsin ve arkadafllar› 1932 y›l›n›n ilk aylar›nda Ak›n’› oynamak üzere haz›rl›¤a bafll›yorlar. Dekorlar, kostümler yap›l›yor. Roller da¤›t›l›p ezberleniyor... Yap›tta Türk hakan› ‹stemi Han’› bizzat Muhsin oynayacakt›r. Öteki roller Galip, Emin Beli¤, Hüseyin Kemal, Talât, Neyyire Neyyir, fiaziye ve Zehra aras›nda bölünüyor. Provalar ilerlerken Atatürk birkaç defa yap›t›n haz›r olup olmad›¤›n› soruyor. Nihayet yap›t oynanacak duruma geldikten sonra, temsillere bafllanabilece¤i Atatürk'e bildiriliyor ve flubat ay›n›n ilk haftalar›nda Ak›n oynan›yor. Baflta Muhsin olmak üzere yap›tta rol alan bütün sanatç›lar›n ne büyük bir heyecan içinde olduklar›n› kolayca düflünebilirsiniz. Atatürk, ilk defa Tepebafl› Tiyatrosuna gelecek ve temsili seyredecektir. Atatürk’ün, her iflte oldu¤u gibi sanat ifllerinde de ne kadar güç be¤endi¤ini, ufak tefek baflar›larla kendisini memnun etmeye olanak bulunmad›¤›n› çok iyi bilen; hele bir y›l kadar önce konuyu hiç unutmayan Muhsin, en ufak bir falsoya yer vermemek gerekti¤ini çok iyi bilmektedir. Onun için maddi, manevi elden gelen bütün çabay› harcayarak Ak›n'› eksiksiz oynamaya çal›fl›yor.

Y›l 1931... Düzgün, örgütlü bir flehir tiyatrosu hâlinde yeniden yaflant›ya kavuflan “Darülbedayi” o zamanlar say›s› on befli geçmeyen kadrosuyla yeni bir Anadolu turnesine ç›km›flt›r. ‹lk u¤ra¤› yine Ankara’d›r. En büyük seyircisi de yine Atatürk. Atatürk, bir y›l önce tarihî sözleriyle fleref verdi¤i bu sanat›n gönülleri tok çocuklar›n› bir akflam sofras›nda konukluyor, onlarla uzun saatler oturup meslekleri, sanatlar› üzerinde konufluyor. Bu konuflma bir an öyle bir biçim al›yor ki Atatürk kurula baflkanl›k eden Muhsin Ertu¤rul’dan(1) ................................................................................... ............................................................Muhsin sahne d›fl›nda kalabal›k bir topluluk içinde bile uzun boylu konuflmaktan kaç›nacak kadar s›k›lgan bir insand›r. Mesle¤iyle ters gibi görünen fakat kendisini yak›ndan tan›yanlarca bilinen bu huyu yüzünden Atatürk’ün buyru¤unu yerine getiremiyor. Önce bunu bir sanatç› kaprisi sanan Atatürk, gücenir gibi oluyor, hatta öfkeleniyor. Uzun ›srar ve tart›flmalardan sonra Muhsin, arkadafllar›n›n da yard›m›yla kendisini kand›rmay› baflar›yor. Fakat Atatürk iste¤inden vazgeçmiyor:(2) --.............................................................................................................. .................................................................................................................... ..............................................................................................................

120

Ertu¤rul kendisini beklemeden yine tam zaman›nda perdeyi aç›p oyunu bafllatt›. Bunu f›rsat bilen dalkavuklar, Atatürk geldi¤inde ellerini ovufltura ovufltura anlatt›lar. Atatürk: Ya öyle mi? Muhsin Ertu¤rul’la görüflürüz, dedi. Piyesin bitiminde, Atatürk Muhsin Ertu¤rul'u ayakta alk›fllad›. Daha sonra aya¤›na giderek: “Sizi tebrik ederim. ‹flinizle ilgili ciddiyetiniz ülkenin geliflimini ciddiye ald›¤›n›z› gösterir. E¤er sadece bir tek benim için iflinizi ihmal etseydiniz, bu dalkavukluktan ileri gitmez ve beni çok üzerdi. Ben herkesin iflini, her sahada bu kadar ciddiye almas›n› istiyorum. Ülke ancak böyle ilerler, efendiler.” dedi. O zaman bu insan›n bir tek sözüyle yüzlerce insan›n nas›l arkas›ndan geldi¤ini ve ink›laplar›n› nas›l kolayca yapabildi¤inin s›rr›n› anlam›flt›m. ‹lknur KALIPÇI Ö¤rencilerinizin metinde anlat›lanlarla ilgili konuflmalar›n› sa¤lay›n›z. Ö¤rencilerinizi metne haz›rlamak için flu sorular› sorunuz. • Atatürk ile ilgili bildi¤iniz bir an› var m›? Anlat›n›z. • “Tiyatro” hakk›nda neler biliyorsunuz? • Sanat, dünya bar›fl›na ne gibi katk›lar sa¤layabilir?

1932 y›l›n›n 19 fiubat akflam› Atatürk, Ak›n'› görmek üzere Tepebafl› Tiyatrosuna geliyor... O gece Türk tiyatrosu için tarihsel ve unutulmaz bir gecedir. Perde aç›l›yor. fiehir Tiyatrosunun do¤uflunda ve geliflmesinde çok eme¤i geçen eski vali Muhittin Üstünda¤, Atatürk’ün yan›ndad›r ama o, piyesi seyretmiyor,(3) ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... Bu arada birinci perde kapanm›flt›r. ‹lk alk›fllar, en de¤erli alk›fllar Atatürk'ün locas›ndan yükseliyor. Temsilden sonra baflta Muhsin olmak üzere yap›tta rol alan sanatç›lar› yan›na kabul eden Atatürk, hepsini tebrik ediyor, güzel sözlerle hepsinin gönüllerini hofl ediyor ve teflvik ediyor, sonra Muhsin’e dönerek: “Bahsi kazand›n.” diyor. “Sen bizim en de¤erli sanatç›m›zs›n.” Lütfi AY

II. OKUMA - ANLAMA Ö¤rencilerinizde metne yönelik merak uyand›rmak amac›yla tahmin ederek okuma yöntemini kullan›n›z (1.5). Ö¤rencilerinizden metni okumadan önce kitaplar›n› açmalar›n›, metnin bafll›¤›na ve görsellerine göz atmalar›n› isteyiniz. Ard›ndan “Bu metnin içeri¤i ne olabilir?” sorusunu sorarak metnin içeri¤i hakk›ndaki tahminlerini sözlü olarak ifade etmelerini sa¤lay›n›z. Ö¤rencilerinize metni okurken baz› yerlerde duraca¤›n›z› ve metnin devam›na yönelik sorular soraca¤›n›z› söyleyiniz. Ö¤rencilerinize metinle ilgili tahminde bulunma etkinli¤ini yapt›r›n›z (1. Etkinlik) (2.23). Metni ö¤rencilerinize okurken (1) numaral› yerde durup “Atatürk kurula baflkanl›k eden Muhsin Ertu¤rul'dan ne istemifl olabilir?” sorusunu sorup tahminlerini Ö¤renci Çal›flma Kitab›'na yazmalar›n› isteyiniz. Ö¤rencilerinize tahminlerini yazmalar› için zaman tan›d›ktan sonra (2) numaral› yerde durup “Atatürk iste¤inden vazgeçmeyip Muhsin Ertu¤rul'a ne demifl olabilir? sorusunu yöneltiniz. ‹kinci tahminlerini de Ö¤renci Çal›flma Kitab›'na yazd›rd›ktan sonra okumaya kald›¤›n›z yerden devam ediniz. (3) numaral› yerde durarak “Muhittin Üstünda¤, Atatürk'ün yan›nda ama piyesi seyretmiyor. Sizce ne yap›yor olabilir?” sorusunu da sorarak tahminlerini yazmalar›n› isteyiniz. Böylece ö¤rencilerinizin dikkatlerini metne yo¤unlaflt›rmalar›n› sa¤lay›n›z. Ard›ndan metni kesintisiz bir flekilde okuyarak kendi tahminleriyle karfl›laflt›rmalar›n› sa¤lay›n›z. Metinde bofl b›rak›lan bölümler: (1) Oynad›¤› yap›tlardan birinin bir sahnesini, bir parças›n› huzurunda tekrar etmesini, oynamas›n› veya yüksek sesle okumas›n› rica ediyor. (2) “Peki, diyor. Seninle bir bahse girelim: Sana bir piyes gönderece¤im, bunu oynayacaks›n, ben de gelip seyredece¤im. Ama dikkat et, rolünü iyi oynamazsan seni bizzat ben elefltirece¤im, kötü bir aktör oldu¤una inanaca¤›m; iyi oynarsan o zaman da gerçek bir sanatç› oldu¤una inanaca¤›m.” (3) Bütün dikkati ile Atatürk’ün yüzünde her an bir memnunluk veya öfke çizgisinin belirmesini bekliyor. Temsil ilerledikçe Atatürk’ün ilgisi art›yor, bak›fllar› yumufluyor ve ilk perde kapanmak üzere iken, Muhittin Üstünda¤, yanaklar›ndan iki damla yafl›n süzüldü¤ünü görüyor. Ö¤rencilerinize metne yönelik kelime çal›flmas›n› yapt›r›n›z (2. Etkinlik) (2.1). Ö¤rencilerinize metni anlama, yorumlama ve yeniden yap›land›rma ile ilgili afla¤›daki sorular› sorunuz: 1. Atatürk'ün sanatç›lara verdi¤i önemi metnin hangi cümlelerinden ya da Atatürk'ün hangi davran›fl›ndan anl›yorsunuz? (Atatürkçülük)

121

2. Muhsin Ertu¤rul nas›l bir kiflili¤e sahiptir? 3. Faruk Nafiz Çaml›bel'in “Ak›n” adl› piyesinin özelli¤i nedir? 4. Sizce flehir tiyatrolar›n›n geliflmesi neden önemlidir? 5. Okudu¤unuz an›da Atatürk'ün hangi özelli¤i ön plandad›r? Ö¤rencilerinizden metnin konusunu, ana fikrini ve metne farkl› bafll›klar bulmalar›n› isteyiniz (3. Etkinlik) (2.3) (Atatürkçülük). Ö¤rencilerinizden metindeki olaylar› kronolojik olarak s›ralamalar›n› isteyiniz (4. Etkinlik) (2.12). Ö¤rencilerinizden okuduklar› metinle ilgili görseli belirlemelerini isteyiniz (5. Etkinlik) (2.28). Etkinlik bittikten sonra ö¤rencilerinizi belirledikleri görsel üzerinde konuflturunuz. Ö¤rencilerinize metnin türünü kavratmak amac›yla; • Yazar›n anlatt›klar› bafl›ndan geçen olaylar m›d›r? • Okudu¤unuz metinde yazar, kendi hayat›n› m› yoksa kendi yaflad›¤› dönemi mi anlatm›fl? • Yazar niçin bu olay› anlatm›fl olabilir? sorular›n› sorunuz. Sorular cevapland›ktan sonra “Bir kimsenin yaflad›¤›, gördü¤ü ve tan›k oldu¤u olaylar› anlatan yaz›lara “an›” dendi¤ini hat›rlat›n›z.

122

III. KONUfiMA Bu bölümde ö¤rencilerinizin konuflma yeteneklerini ve yarat›c›l›klar›n› gelifltirmek amac› ile yarat›c› konuflma yöntemini kullanmalar›n› sa¤lay›n›z (3.12). Ö¤rencilerinize Atatürk’ün ça¤dafl Türk tiyatrosunu gelifltirmek için yapt›¤› çal›flmalar› dikkate alarak (3.1) (Atatürkçülük) afla¤›daki sorular› yöneltiniz: • Atatürk'ün ça¤dafl Türk tiyatrosu için amaçlad›¤› hedeflere ulafl›ld› m›? Niçin? • Atatürk'ün ça¤dafl Türk tiyatrosu için amaçlad›¤› hedeflere ulaflmak için daha neler yapmal›y›z? Bunlar üzerinde ö¤rencilerinizi konuflturunuz. Her ö¤rencinin bir önceki konuflmac› arkadafl›n›n konuyla ilgili söyledi¤inden hareketle konuflarak konuya farkl› bir bak›fl aç›s› getirmesini sa¤lay›n›z. Türkçenin kurallar›na uygun cümleler kurmalar›n› (1.5), konuflmalar›nda eksiltme (konuflma yap›l›rken önemli noktalar atlanmaz), çarp›tma (konuflma, ba¤lam›ndan uzaklaflt›r›larak baflka bir yöne do¤ru çekilmez), kusur say›lan genellemelerden (konuflma genel yarg›lar üzerine kurulmaz) uzak durmalar›n› hat›rlat›n›z. Ö¤rencileriniz konuflurken getirmifl olduklar› Atatürk ile ilgili foto¤raflar› da kullanmalar›n› hat›rlat›n›z (3.7). Konuflma sonunda ö¤rencilerinize konuflmalar›n›

de¤erlendirmek amac›yla “kendilerini tam olarak ifade edip etmediklerini” sorunuz.

IV. YAZMA

Bu bölümde ö¤rencilerinizin kendilerine özgü ifade flekillerini ve üsluplar›n› gelifltirme amac› ile bir metni kendi kelimeleriyle yeniden oluflturma yöntemini kullan›n›z (2.12). Ö¤rencilerinize afla¤›daki metni okuyunuz ve bu metinden hareketle “Siz olsayd›n›z bu metni nas›l yazard›n›z?” sorusunu yönelterek ö¤rencilerinizden metni kendi ifadeleriyle defterlerine yeniden kurgulamalar›n› isteyiniz. Ö¤rencilerinize yazmaya bafllamadan önce yazma sürelerini belirlemelerini; yaz›m kurallar›na dikkat ederek yazmalar›n›, noktalama iflaretlerini uygun yerlerde kullanmalar›n› (1.11) söyleyiniz. Bir toplumun kültür ölçüsü, tiyatrosudur. ‹nsanl›¤› onunla ölçülür. Adama insanl›k duygusu orada afl›lan›r. Oturmay›, kalkmay›, dinlemeyi, anlamay›, inceli¤i, birbirimizi sevmeyi orada ö¤reniriz. Tiyatro bir flehrin ocak bafl›d›r. Orada en güzel masallar söylenir, en gerçek sözler duyulur. Tiyatrosuz yerlerde

123

bacalar tütmez, atefl ›s›tmaz olur. Çocuklar evlerinde ›s›nacak s›cak bir köfle bulamay›nca nas›l yuvadan kaçar, kendilerini kahvehaneye ve daha baflka yerlere atarlarsa tiyatroda birleflmeyen büyükler de kendilerini can s›k›nt›s›na kapt›r›rlar; karamsar ve kötümser olurlar. Bu güzel yeryüzünde karamsarl›k ve kötümserlik kanserden de korkunç bir derttir. Tiyatrosuz bir toplum, yeni do¤mufl bir çocuk say›l›r. Daha dile gelmemifl, henüz ilk kelimesini ö¤renmemifl bir çocuk. Ne istedi¤ini çarpuk çurpuk el sallamalar›yla anlatmaya çal›flan bir bebek! Bir toplumun ilk piyesi, bir çocu¤un ilk kelimesi demektir. Biz yirminci yüzy›lda, hâlâ ilk ça¤lar›n kültürünü, onlar›n elimizde kalan eserleriyle ölçüyor, ne demek istediklerini onlardan anlamaya çal›fl›yoruz. Ömrü boyunca tiyatrosuz kalan bir toplum, önce dilini yitirir, gelene¤ini unutur, sonra bütün ba¤lar› çözülür, soka¤a düfler. En büyük kötülük birbirimizden ayr›ld›¤›m›z gün bafllar. Muhsin ERTU⁄RUL

Ö¤rencilerinize yazmalar› için belli bir süre veriniz. 6. Etkinli¤i yapmadan önce ö¤rencilerinizi bilgisayar odas›na götürerek örnek olmas› için bir elektronik posta yaz›n›z.

Ö¤rencilerinize elektronik postan›n kullan›m› ile ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (6. Etkinlik) (1.3). Daha sonra bu etkinli¤e benzer uygulamay› bilgisayar ortam›nda tekrar yapt›rarak ö¤rencilerinizin yapt›klar›n› kontrol ediniz.

NOTLARIM ................................................................................ ................................................................................

V. D‹L B‹LG‹S‹

................................................................................

Ö¤rencilerinize ek fiilin isimleri yüklem yapt›¤› ile ilgili sezdirme etkinli¤ini yapt›r›n›z (7. Etkinlik) (4.4).

Etkinli¤i yapt›rd›ktan sonra ö¤rencilerinize “-d›r, -idi, imiﬂ” ek fiillerinin isimlerin sonuna gelerek onlar› yüklem yapt›¤›n›, ek fiilin olumsuzunun “de¤il” ile yap›ld›¤›n› ve bu fiillerin soru ﬂeklinin de di¤er fiillerde oldu¤u gibi “mi” ile yap›ld›¤›n› anlat›n›z.

Ö¤rencilerinize ek fiilin isimleri yüklem yapmas› ile ilgili kavratma etkinli¤ini yapt›r›n›z (8. Etkinlik) (4.4).

8. Etkinlik: “-idi,-imiﬂ,-dir” ek fiillerini kullanarak isimlerin yüklem görevi üstlendi¤i cümleler kurunuz. 7. Etkinlik:

1.cümle:.......................................................................................................

a. Aﬂa¤›daki cümlelere kutudaki eklerden uygun olanlar› getiriniz.

2.cümle:.......................................................................................................

Salih, ak›ll› bir çocuk.......

-dir

-ler

Dün Deniz ...... bize geldi.

-ce

-idi

3.cümle:....................................................................................................... 4.cümle:....................................................................................................... 5.cümle:....................................................................................................... 6.cümle:.......................................................................................................

Adam her ﬂeyi dürüst....... anlatt›.

-imiﬂ -ise

Tak›m›m›z›n en iyi oynayan› Ali.......

9. Etkinlik: Aﬂa¤›daki metni inceleyiniz. ‹sim hâlindeyken ek fiil alarak yüklem olan kelimelerin alt›n› çizerek birer cümlede kullan›n›z ve bu cümleleri yan tarafa yaz›n›z.

-le

Bekir'in amcas› eskiden çok iyi güreﬂçi......

-la

-d›

……………………………………………………………

UNUTAMADI⁄IM GÜN

Türkiye'nin baﬂkenti Adana de¤il...

…………………………………..…………………………

-dir S›n›fta on kiﬂi var......

Özge, 23 Nisan coflkusunu arkadafl›na anlat›yordu: “O gün hava çok güzeldi. Bahar günefli bütün flehrin pencerelerine alt›n saçlar›n› uzatm›flt›. Bu bayram günü flehir halk›na sunulan bir arma¤and›. A¤açlar, kufllar, çiçekler de Günefl’le birlikte uyanm›flt›. fiehrin bütün caddeleri, sokaklar› bayraklarla, balonlarla, taklarla süslenmiflti. Bizim okulun bandosunu ben yönetiyordum. Nas›l heyecanl›yd›m. Sokaklar, caddeler çok kalabal›kt›. Bu kalabal›¤›n içinde dedemler mutlaka vard›r, diye içimden geçirirken dedemle göz göze geldik. Dedem heyecan›m› anlad›¤›ndan bana sadece tebessüm etti. Stadyuma gidinceye kadar kalbim h›zl› h›zl› att›. Stadyuma girdi¤imizde bütün okullar sahada toplanm›flt›. Biz de yerimizi ald›k. Tören ö¤leden sonra bitti. Annemle babam da yan›mda benimle okula kadar geldiler. O gün bayram coflkusunu ailece yaflad›k.”

-m›y›m -d›r

Ben s›n›f›n en çal›ﬂkan› ..........?

b.Yukar›daki cümlelere hangi ekleri getirdi¤inizde isim olan kelimeler yüklem oluyor? Yaz›n›z. ………………………………………………………………………………………………..……………………… ……………………………………………………………………………………………………………................. ………………………………………………………………………………………………..……………………… ……………………………………………………………………………………………………………................. ………………………………………………………………………………………………..……………………… ……………………………………………………………………………………………………………................. ………………………………………………………………………………………………..……………………… ……………………………………………………………………………………………………………................. ………………………………………………………………………………………………..……………………… …………………………………………………………………………………………………………….................

…………………………………………………………… …………………………………………….................… …………………………………………………………… ………………………………..…………………………… …………………………………………………………… ………………………………………….................…… …………………………………………………………… ……………………………..……………………………… …………………………………………………………… ……………………………………….................……… …………………………………………………………… …………………………..………………………………… …………………………………………………………… …………………………………….................………… …………………………………………………………… ………………………..……………………………………

………………………………………………………………………………………………..……………………… ……………………………………………………………………………………………………………................. ………………………………………………………………………………………………..………………………

124

125

4. Söz varl›¤›n› zenginleﬂtirme 3.Okudu¤u metinde geçen kelime, deyim ve atasözlerini cümle içinde kullan›r.

2.Okudu¤u metni anlama ve çözümleme 1.Metnin ba¤lam›ndan hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›kar›r. 4.Metnin ana fikrini/ana duygusunu belirler. 5.Metindeki yard›mc› fikirleri/ duygular› belirler.

1.Okuma kurallar›n› uygulama 5. Okuma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

Okuma

2. TEMA: ATATÜRK Türk Dili

3.Haz›rl›kl› konuflmalar yapma 3.Konuflmas›n› bir ana fikir etraf›nda planlar. 12.Konuflma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

2.Sesini ve beden dilini etkili kullanma 6.Yapmac›ktan, taklit ve özentiden uzak bir sesle konuﬂur. 9.Dinleyicilerle göz temas› kurar.

Konuﬂma

6.Yaz›m ve noktalama kurallar›n› uygulama 2.Noktalama iflaretlerini ifllevlerine uygun olarak kullan›r. 6.Be¤endi¤i sözleri, metinleri ve fliirleri derler. 7.Okul dergisi ve gazetesi için yaz›lar haz›rlar.

5.Kendini yaz›l› olarak ifade etme al›ﬂkanl›¤› kazanma 2.Yeni ö¤rendi¤i kelime, kavram, atasözü ve deyimleri kullan›r. 6.Be¤endi¤i sözleri, metinleri ve ﬂiirleri derler.

3.Farkl› türlerde metin yazma 3.Bildirme yaz›lar› yazar.

2.Planl› yazma 1.Yazma konusu hakk›nda araflt›rma yapar. 6.Atasözü, deyim ve söz sanatlar›n› uygun durumlarda kullanarak anlat›m›n› zenginlefltirir. 8.Yaz›s›na konunun ve türün özelli¤ine uygun bir girifl yapar. 10.Yaz›ya, konuyla ilgili k›sa ve dikkat çekici bir bafll›k bulur. 12.Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

1.Yazma kurallar›n› uygulama 5.Türkçenin kurallar›na uygun cümleler kurar.

Yazma

5. Zaman ve kip çekimlerindeki birleflik yap›lar›n özellikleriyle ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama 2.Zaman ve kip çekimlerindeki birleflik yap›lar›n ifllevlerini ve kullan›m özelliklerini kavrar.

Dil Bilgisi

6.Atatürk'ün Türk diline verdi¤i önem AÇIKLAMA: Atatürk'ün Türk diline verdi¤i önemi konu alan bir metin okunarak/dinlenerek/izlenerek metnin ana fikri aç›klanacak; Türkçenin yaflayan ve zengin bir dil oldu¤u nedenleri ile belirtilecektir. Millî kültür ile dil aras›ndaki iliflki anlat›larak Atatürk'ün Türk dilini gelifltirme konusunda yapt›¤› çal›flmalar aç›klanacakt›r.

Atatürkçülük

SINIF: 7 SÜRE: 7 Ders Saati

Metin ‹ﬂleme Tarihi Ay: May›s

Hafta: 3 ve 4

Bu metin “19 May›s Atatürk’ü Anma ve Gençlik ve Spor Bayram›” ile iliﬂkilendirilmiﬂtir.

ale Mak rk : k ü Tür Tür : Atatü 'ün nin t k r e ü a t M Tem : Ata Ana ma em ti i Ön rs Saa Te ¤ i t l d e r A e D V e :7 Dilin e Sür

TÜRK D‹L‹ I. HAZIRLIK

A. Derse Haz›rl›k • Metne haz›rl›k k›sm›nda kullanmak için dil sevgisini anlatan ﬂiir veya yaz› getiriniz. • “Yazma” bölümünde kullan›lmak üzere ö¤rencilerinizden Atatürk'ün Türk dili ile ilgili söyledi¤i sözleri derleyerek s›n›fa getirmelerini isteyiniz.

“Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak”k›sm›nda verilen “Atatürk’ün Son Sözü” adl› k›sa yaz›y› okuduktan sonra metinde yöneltilen soru üzerinde durabilirsiniz. • Ö¤rencilerinize Türkçenin hangi ülkelerde konufluldu¤unu sorunuz. Ö¤rencilerinizin cevaplar›n› ald›ktan sonra Türkçenin; Türkiye ve Türk cumhuriyetlerinde resmî dil olarak konufluldu¤unu, birçok Avrupa ülkesinde de Türkçe konuflan çok say›da insan bulundu¤unu söyleyerek dünya üzerinde en çok konuflulan diller aras›nda yer ald›¤›n› belirtiniz. “Ar›yorum” adl› fliiri okuyarak ö¤rencilerinizin metne haz›rl›k yapmalar›n› sa¤lay›n›z. Bu amaçla ö¤rencilerinizden yabanc› dillerden al›nm›fl, dilimize henüz yerleflmemifl kelimelerin yerine Türkçelerini kullanarak defterlerine dil konusunu iflleyen bir paragraf yazmalar›n› isteyiniz.

B. Metne Haz›rl›k • Ö¤rencilerinize çocuk dergileri takip edip etmediklerini sorunuz. Cevaplar› ald›ktan sonra getirdi¤iniz ve kaynak olarak verilen yaz›lar› okuyabilirsiniz.

Türkiye'de dile, yani Türkçeye önem verilmesi Atatürk'ün “milliyetçilik” ilkesinin gere¤idir. Atatürkçülükte “Milliyetin çok belirgin niteliklerinden biri de dildir. Türk milletindenim diyen insan, her fleyden evvel ve mutlaka Türkçe konuflmal›d›r. Türkçe konuflmayan bir insan Türk kültürüne, toplulu¤una ba¤l›l›¤›n› iddia ederse buna inanmak do¤ru olmaz.” Türk dili ile ilgili olarak göz önünde bulundurulmas› gereken temel esaslar›n bafl›nda Türkçenin güzelli¤ine, zenginli¤ine ve gücüne olan güven ile bu dilin büyük bir kültür dili olma yolunda tafl›d›¤› potansiyele olan inanç yer almal›d›r. Atatürk, “Türk milletinin dili Türkçedir. Türk dili dünyada en güzel, en zengin ve en kolay olabilecek bir dildir... Türk dili Türk milleti için kutsal bir hazinedir. Çünkü Türk milleti geçirdi¤i say›s›z tehlikeli felaketler içinde ahlak›n›n, geleneklerinin, hat›ralar›n›n, ç›karlar›n›n k›saca bugün kendi milletini yapan her fleyin dili sayesinde korundu¤unu görüyor. Türk dili Türk milletinin kalbidir, zihnidir.” diyerek dilimize olan güvenini ve inanc›n› belirtmifltir. Milletin sahip oldu¤u her türlü millî ve kültürel de¤erlerin korunmas› dildeki zenginlik ve sadelik ile yak›ndan iliflkilidir.

TÜRK D‹L‹ Dil, millî kültürün ilerlemesi ve yay›lmas›nda önemli bir araç oldu¤u gibi millî duygunun geliflmesinde ve ba¤›ms›zl›¤›n korunmas›nda da önemli bir etkendir. Ayr›ca dil, milleti oluflturan kiflilerin birbirini kolayca anlamas› ve millî bütünlü¤ün korunmas› için gerekli bir araçt›r. Bu nedenle Atatürkçülükte; millî kültür, ba¤›ms›zl›k, millî bütünlük ve toplumsal bar›fl›n korunmas›, sürdürülmesi için milleti oluflturan kifliler aras›nda konuflulan dilin, birbirinden fark› olmamas›, sade, anlafl›l›r ve zengin olmas› gereklidir. Türk milletini meydana getiren unsurlar›n bafl›nda Türk dili vard›r. Türk’üm diyen herkesin Türk dilini bilmesi ve kullanmas› flartt›r. Millî terbiyeyi millî e¤itimin esas› olarak alan Atatürkçülük “onun dilini, usulünü, vas›talar›n› da millî yapmak zorunlulu¤u” na inan›r. Türk dili her yönü ile millî olmal›d›r. Millet kavram› için zorunlu olan kültür ve ülkü birli¤inin, dil birli¤i olmaks›z›n gerçekleflebilmesi söz konusu de¤ildir. Atatürk bu gerçe¤i, “Millet dil, kültür ve ülkü birli¤i ile birbirlerine ba¤l› olan vatandafllar›n oluflturdu¤u siyasi ve sosyal toplumdur.” fleklinde belirtmifltir. Türk milletinin iki parçadan meydana gelmesi mümkün de¤ildir. Bu temel esas her fleyden çok, dil için geçerlidir. Türk dili tektir ve bütün Türkler taraf›ndan ayn› flekilde bilinip kullan›lmaktad›r.

126

‹lan tahtas›n›n billboard, say› tabelas›n›n skorboard, Bilgi al›ﬂ›n›n birifing, bildirgenin deklarasyon, Merak›n u¤raﬂ›n hobby oldu¤una güleniniz var m›?

ARIYORUM Karamano¤lu Mehmet Bey’i ar›yorum. Göreniniz, bileniniz, duyan›n›z var m›? Bir ferman yay›mlam›ﬂt›;

B›rak›n eli, özün bile seyrek u¤rad›¤›, Beldelerin giriﬂinde wellcome, Ç›k›ﬂ›nda, good-bye okuyan›n›z var m›?

Bu günden sonra divanda, dergâhta, bargâhta, mecliste, meydanda Türkçeden baﬂka dil konuﬂulmaya diye, Hat›rlayan›n›z var m›?

Koruman›n, muhaf›z›n bodyguard, Sanat ve meslek pirlerinin, duayen, ‹tibar›n, sayg›nl›¤›n prestij oldu¤unu bileniniz var m›?

Dolan›n yurdun dört bir yan›n›, Çarﬂ›y›, pazar› köyü, ﬂehri Fermana uyan›n›z var m›?

Sekinin, alan›n platform, merkezin center, Büyü¤ün mega, küçü¤ün mikro, sonun final, Özlemin, hasretin nostalji oldu¤unu ö¤reneniniz var m›?

Nutkum tutuldu, ﬂaﬂ›rd›m merak ettim, Doland›¤›n›z yerlerdeki Türkçe olmayan isimlere, Gördüklerine, duyduklar›na üzüleniniz var m›?

‹ﬂ han›m›z› plaza, bedestenimizi galleria, Sergi yerlerimizi center room, show room, Büyük ﬂehirlerimizi, mega kent diye gezeniniz var m›?

Yol üstü lokantam›z›n fastfood, Tan›t›m›n demo, sunucunun spiker, Yemek çeflitlerimizin menü oldu¤u yerlerde, Gösteri adam›n›n showman, radyo sunucusunun discjokey, Hesab›n›, adisyon diye ödeyeniniz var m›? Han›ma¤an›n first lady oldu¤una flafl›ran›n›z var m›? ‹ki katl› evinizi dubleks, üç katl› komflu evini tripleks, Köflklerimizi villa, efli¤imizi antre, Bahçe çiçeklerini flora diye koklayan›n›z var m›?

Dükkân›n store, bakkal›n market, torban›n poﬂet, Ma¤azan›n süper, hiper, gros market, Ucuzlu¤un damping oldu¤una kanan›n›z var m›?

Sevimlinin sempatik, sevimsizin antipatik, Vurguncunun spekülatör, eﬂkiyan›n mafya, Deste¤e, bilemediniz koltuk ç›kma¤a sponsorluk diyeniniz var m›? Mesireyi, k›r gezintisini picnic, Bilgisayar› computer, hava yast›¤›n› air-bag, Pekâlây›, oluru okey diye söyleyeniniz var m›?

Türk diline gereken önemin verilmesini öngören Atatürkçülü¤e göre “Türk dili zengin, genifl bir dildir. Her kavram› ifade kabiliyeti vard›r. Yaln›z onun bütün varl›klar›n› aramak, bulmak, toplamak, onlar üzerinde çal›flmak laz›md›r.” Türk dilinin özündeki zengin hazinenin gün ›fl›¤›na ç›kar›lmas› bütün Türk milletinin baflta gelen millî görevlerindendir. Bu görevi gerçeklefltirme yolunda ilk ad›mlar›, Türk Dil Kurumunun kurulmas› ve dil kurultaylar›n›n düzenlenmesi ile atan Atatürk; “Türk dilinin, kendi benli¤ine, asl›ndaki güzellik ve zenginli¤ine kavuflmas› için bütün devlet teflkilat›m›z›n, dikkatli, ilgili olmas›” n› vurgulam›fl, dil konusunun herkesi ilgilendirmesi gereken bir devlet meselesi oldu¤una dikkati çekmifltir. Atatürkçülükte “Türk dilinin sadelefltirilmesi, zenginlefltirilmesi ve kamuoyuna bunlar›n benimsetilmesi için her yay›n vas›tas›ndan faydalanmal›y›z. Her ayd›n hangi konuda olursa olsun yazarken buna dikkat edebilmelidir. Konuflma dilimizi ise ahenkli, güzel bir hâle getirmeliyiz.” fleklinde ifade edilmektedir. Türk dilinin kendi benli¤ine kavuflmas›, zenginliklerinin ortaya ç›kar›lmas› ve sadelefltirilmesi yolunda devletin öncülü¤ünde, baflta Türk dilini en iyi kullanmas› gereken ayd›nlar olmak üzere her türlü yay›n araçlar›yla çaba gösterilmesi gerekmektedir. Sonuç olarak Türk dilinin sadelefltirilmesi ve gelifltirilmesi Atatürkçülü¤ün üzerinde önemle durdu¤u konulardan biridir. Atatürkçülükte “Millî duygu ile dil aras›ndaki ba¤ çok kuvvetlidir. Dilin millî ve zengin olmas› millî duygunun geliflmesinde bafll›ca etkendir. Türk dili, dillerin en zenginlerindendir, yeter ki bu dil bilinçle ifllensin. Ülkesini, yüksek ba¤›ms›zl›¤›n› korumas›n› bilen Türk milleti, dilini de yabanc› diller boyunduru¤undan kurtarmal›d›r.” Dil konusunda bilinçli çal›flmalar›n yap›larak Türk dilinin yabanc› dillerin etkisinden kurtar›lmas›, dilde var olan zenginliklerin araflt›r›larak ortaya ç›kar›lmas› millî bilinç ve kültürel ba¤›ms›zl›k aç›s›ndan zorunludur. Atatürk bu gerçe¤i “Millî bilincin ayakta kalabilmesi ve uyan›k bulunmas› için dil ve tarih u¤runda çal›flmaya mecburuz.” fleklinde vurgulam›flt›r.

Çarp›c›, önemli haberler flash haber, Yafla, varol sevinçleri, oley oley, Y›ld›zlar› star diye seyredeniniz var m›? V›rv›r›k da¤›n›n tepesindeki köyde, Cafeshow levhas›n›n alt›nda, Ac›n›n da ac›s›, neskaaave içeniniz var m›? Topra¤›m›z›, bayra¤›m›z›, inanc›m›z› çald›rmayal›m derken, Dilimizin çal›nd›¤›n›, talan edildi¤ini, Özün, el diline özendi¤ine içi yanan›n›z var m›? Masallar›m›z›, tekerlemelerimizi, atasözlerimizi unuttuk, fiark›lar›m›z›, türkülerimizi, ninnilerimizi kaybettik. Türkçemiz elden gidiyor, dizini döveniniz var m›? Karamano¤lu Mehmet Beyì ar›yorum, Göreniniz, bileniniz, duyan›n›z var m›? Bir ferman yay›nlam›flt›... Hayal meyal hat›rlay›p da sahip ç›kan›n›z var m›?

Atatürkçülük Üçüncü Kitap

Yusuf YANÇ 127

II. OKUMA - ANLAMA

Bu metinde ö¤rencilerinizin okuma sürecini etkin k›lmak, onlar›n önemli bilgi, düflünce ve olaylar› hat›rlamalar›n› sa¤lamak amac› ile not alarak okuma yöntemini kullanmalar›n› sa¤lay›n›z (1.5). Metni örnek olmas› için bir defa okuyunuz. Daha sonra ö¤rencilerinizden metni sessiz okuyarak Atatürk'ün Türk dilinin millî birli¤imizi sa¤lamadaki önemi ile ilgili sözlerini defterlerine not almalar›n› isteyiniz (Atatürkçülük). Metinde ilk kez karfl›laflt›klar› kelimelerin anlamlar›n› metnin ba¤lam›ndan hareketle tahmin etmelerini, tahminlerini sözlükten kontrol etmelerini isteyiniz (1. Etkinlik) (2.1). Ö¤rencilerinize metni anlama yorumlama ve yeniden yap›land›rmayla ilgili afla¤›daki sorular› yöneltiniz: 1.Atatürkçülükte dilin önemi nas›l aç›klanm›flt›r? 2.“Türk dili Türk milletinin kalbidir, zihnidir.” sözüyle ne anlat›lmak isteniyor? 3.Metne göre Atatürk'ün Türk dilinin gelifltirilmesi için yapt›¤› çal›flmalar nelerdir? (Atatürkçülük) 4.Yaflayan dil ne demektir? Türkçe yaflayan bir dil midir? Nedenleriyle aç›klay›n›z (Atatürkçülük). 5.Okudu¤unuz metindeki millî de¤erler nelerdir? Bu de¤erlerimizin günlük hayat›m›zdaki yeri nedir?

TÜRK D‹L‹

1. Etkinlik: Aﬂa¤›daki kelimelerin anlamlar›n› metinden hareketle tahmin ediniz. ………………………………………………………………………

terbiye

…………………….........................................……………………

………………………………………………………………………

kabiliyet

…………………….........................................……………………

………………………………………………………………………

teﬂkilat

…………………….........................................……………………

………………………………………………………………………

benlik

…………………….........................................……………………

………………………………………………………………………

vas›ta

…………………….........................................……………………

………………………………………………………………………

bilinç

…………………….........................................……………………

2. Etkinlik: Aﬂa¤›daki noktal› yerleri “Türk Dili” adl› metne göre doldurunuz. ANA F‹K‹R ……………………………………………………………… ………………………………..……………………………… ……………………………………………………………… ……………………………………............................…

YARDIMCI F‹K‹R

……………………………………

……………………..……………

……………………………………

128

Ö¤rencilerinize metnin türünü kavratmak amac›yla afla¤›daki sorular› yöneltiniz; Yazar; • Düflüncesini nas›l savunuyor? • Metinde düflüncesini ispat ediyor mu? • Metinde farkl› kan›tlardan faydalanm›fl m›? • Bu metni hangi amaçla yazm›flt›r? Sorular cevapland›ktan sonra; “Yazar›n herhangi bir konuda bilgi vermek amac›yla bir gerçe¤i türlü kan›tlardan faydalanarak savundu¤u yaz›lara makale dendi¤ini” söyleyiniz. Ö¤rencilerinize metnin ana fikrini sorunuz (2.4) (Atatürkçülük). Daha sonra ö¤rencilerinizden okuduklar› metnin, ana fikrini desteklemek için ileri sürülen yard›mc› fikirleri bulmalar›n› isteyiniz (2. Etkinlik)(2.5). Ö¤rencilerinizin kelimeler aras›ndaki anlam iliflkilerini kavramalar› ve bu kelimeleri cümlede kullanmalar› ile ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (3.Etkinlik)(4.3). Bu etkinli¤i yaparken ö¤rencilerinize her metinde anlat›lmak istenen bir düflünce oldu¤unu, yazar›n bu düflünceye ulaflmak için farkl› düflünce ve görüfllerden yararland›¤›n›, buna da yard›mc› fikir denildi¤ini vurgulay›n›z.

III. KONUﬁMA

sürdürmelerini, konuflmalar›nda örnekleme ve karfl›laflt›rmalardan yararlanmalar›n›, konuflmalar›n› günlük hayatla Bu bölümde ö¤rencilerinizin fikirlerini savunma becerilerini iliflkilendirmelerini söyleyiniz. gelifltirmek amac›yla ikna etme yöntemini kullanmalar›n› sa¤lay›n›z (3.12). IV. YAZMA Ö¤rencilerinizi gruplara ay›r›n›z. “Dilimizi yabanc› dillerin etkisinden korumal› m›y›z, korumamal› m›y›z? Niçin?” Bu bölümde ö¤rencilerinizin bir konu hakk›ndaki sorusunu yöneltiniz. Konuflmac› gruplara konu hakk›nda bilgilerini, duygular›n› ve düflüncelerini etkili bir flekilde farkl› fikirleri savunarak ikna etmeye çal›flmalar› gerekti¤ini anlatma becerilerini gelifltirmek amac›yla güdümlü yazma söyleyiniz. yöntemini kullanmalar›n› sa¤lay›n›z(2.12). Ö¤rencilerinize konuflmalar›n› bir ana fikir etraf›nda planlamalar›n› söyleyiniz (3.3). Daha sonra ö¤rencilerinizden Ö¤rencilerinizden yapt›klar› araflt›rmalardan yararkonuflmalar›nda yapmac›ktan, taklit ve özentiden uzak bir lanarak (2.1) “millî kültürün ve millî birli¤in korunmas›nda sesle (2.6), dinleyiciyle göz temas› kurarak (2.9) konuflmalar›n› Türk dilinin önemi” (Atatürkçülük) konusu ile ilgili bir düz isteyiniz. Konuflma s›ras›nda daha önceki derslerde oldu¤u yaz› yazacaklar›n› söyleyiniz. Ö¤rencilerinize yazacaklar› gibi jüri oluflturabilirsiniz. Ö¤rencilerinizden oluflan jürinin yaz›y› okul gazetesi veya okul dergisi için haz›rlayacaklar›n› konuflmac› arkadafllar›n› kâ¤›tlar üzerine yazd›klar› “taklit belirterek yaz›lar›nda gerekli özeni göstermelerini isteyiniz ve özentiden uzak bir sesle konufl”, “konuflurken (5.7). Ayr›ca ö¤rencilerinizden yaz›lar›nda, derleyerek dinleyicilerle göz temas› kur” vb. gibi flekilde uyarmalar›n› s›n›fa getirdikleri Atatürk'ün sözlerinden de yararlanmalar›n› söyleyiniz. isteyiniz. Ö¤rencilerinize defterlerindeki atasözlerini uygun durumlarda kullanarak anlat›mlar›n› zenginlefltirmelerini Her grup verilen konuyu anlat›rken araflt›rma esnas›nda söyleyiniz (5.6). Ö¤rencilerinizden yaz›lar›nda, yeni buldu¤u delilleri sunarak s›n›f› ikna etmeye çal›flmal›d›r. Bu ö¤rendikleri kelimeleri kullanmalar›n› (5.2), dil bilgisi nedenle ö¤rencilerinizi bu konuda uyar›n›z. kurallar›na uygun cümleler kurmalar›n› (1.5), cümlelerini Ayr›ca konuflmalar›n› bütünlük ve tutarl›l›k içinde

129

aç›k ve anlafl›l›r ifadelerle yazmalar›n›, günlük hayattan ve kendi deneyimlerinden örnekler vermelerini isteyiniz. Yazma sonras›nda ö¤rencilerinizin yaz›mla ilgili kurallara uyup uymad›klar›n› kontrol ediniz. ‹yi örnekleri s›n›fla paylafl›n›z. Daha sonra ö¤rencilerinizden Ö¤renci Çal›flma Kitab›’nda verilen parçay› okumalar›n›, bu parçaya uygun bir girifl ve bafll›k yazmalar›n›, yaz›lar›na uygun bir foto¤raf belirlemelerini isteyiniz (4.Etkinlik)(2.8,2.10). Birkaç ö¤rencinize getirdikleri kitap tan›tma yaz›lar›n› okutunuz. Kitaplar›n› okuma listelerine eklemelerini söyleyiniz (3.3). Ö¤rencilerinize kesme iflaretinin (' ) kullan›m›yla ilgili sezdirme etkinli¤ini yapt›r›n›z (5.Etkinlik) (6.2).

Daha sonra ö¤rencilerinize fliirde seslerin ölçüden dolay› düfltü¤ünü bunu göstermek için de kesme iflaretinin (' ) kullan›ld›¤›n› söyleyiniz. Ard›ndan ö¤rencilerinize kesme iflaretinin (' ) kullan›m›yla ilgili kavratma etkinli¤ini yapt›r›n›z (6.Etkinlik) (6.2).

V. D‹L B‹LG‹S‹

Ö¤rencilerinize zaman ve kip çekimlerinin birleflik yap›larda kullan›m› ile ilgili sezdirme etkinli¤i yapt›r›n›z (7.Etkinlik) (5.2). Etkinlik sonras›nda ö¤rencilerinize zaman ve kip çekimlerindeki birleflik yap›larda fiilin zaman›n› ek fiilden sonra gelen zaman ve kip ekinin belirledi¤ini ve fiile zaman›n yan› s›ra farkl› anlam özellikleri kazand›rd›¤›n› vurgulayarak “ecek+ti” birleflik yap›s›n›n “geçmifl zamanda gerçekleflmemifl niyet” bildirdi¤ini ya da “-r+di” yap›s›n›n “terk edilmifl bir al›flkanl›k” bildirdi¤ini, “-m›flm›fl” yap›s›n›n sözde, güya anlam› bildirdi¤ini, “-saym›fl” yap›s›n›n flart bildirdi¤ini söyleyiniz. Zaman ve kip çekimlerindeki birleflik yap›lar›n adland›r›lmas›nda ifllevden hareket edilir; genifl zaman›n hikâyesi, flimdiki zaman›n rivayeti gibi adland›rmalar kullan›lmaz. Ö¤rencilerinize zaman ve kip çekimlerinin birleflik yap›larda kullan›m› ile ilgili kavratma etkinli¤i yapt›r›n›z (8.Etkinlik) (5.2).

5. Etkinlik: Afla¤›daki dörtlü¤ü okuyunuz. Kesme iflareti (’) hangi amaçla kullan›lm›fl olabilir? Tahminlerinizi yaz›n›z. Yüce da¤lar, bir sualim var sana;

...........................................................................

Aﬂt› m’ola kömür gözlüm baﬂ›ndan

...........................................................................

Yan›l›p derdime derman katars›n,

...........................................................................

Dünya sele gitti gözüm yaﬂ›ndan.

............................................................................

...........................................................................

Düdü¤ünü çalmaz m› ola.

...........................................................................

Gurbet ele yar yollad›m,

...........................................................................

Mektubunu salmaz m› ola.

............................................................................

Yine geçtim sevdal›lar yolundan,

...........................................................................

Kaderimdir gelip geçmek, ne eyleyim?

...........................................................................

Koparamam her meyveyi dal›ndan,

...........................................................................

Dal yüksekte, yetiﬂmek zor, ne eyleyim?

............................................................................

SORU: Alt› çizilmiﬂ fiillerden hangisi “geçmiﬂ

bir al›ﬂkanl›¤›” ifade etmektedir?

zamanda gerçekleﬂmemiﬂ bir niyeti” ifade etmektedir?

6. Etkinlik: Aﬂa¤›daki dörtlü¤ü kesme iﬂareti (’) kullanarak yeniden yaz›n›z. Kara tren gelmez mi ola,

SORU: Alt› çizilmiﬂ fiillerden hangisi “terkedilmiﬂ

..............................................................

.............................................................

............................................................

..........................................................

.........................................................

...........................................................

8. Etkinlik: Afla¤›daki cümlelerin fiillerine dikkat ediniz. Renkli kalemlerinizi kullanarak fiilleri ifade ettikleri anlamlar› ile efllefltiriniz.

7. Etkinlik: Aﬂa¤›daki cümleleri okuyarak sorular› cevapland›r›n›z.

CÜMLELER

‹FADE ETT‹KLER‹ ANLAMLAR

SORU: Alt› çizili fiilin anlatt›¤› ifl ve hareket ne zaman gerçekleflmifltir? Bunlar cümleye zaman anlam›

CÜMLELER

d›ﬂ›nda nas›l bir anlam katm›ﬂt›r?

1. Y›llar önce onu bir yerde görmüﬂtü.

1. ..............................................................

2. Kendisine yap›lana çok ﬂaﬂ›rd›yd›.

2. .............................................................

3. Derse asl›nda çok çal›flm›flm›fl.

3. ............................................................

4. Onu gizlice izliyormuﬂ.

4. ............................................................

5. Dedem dün akﬂam bize gelecekti.

5. ............................................................

6. Kitab› sonra eve b›rakacakm›ﬂ.

6. ..........................................................

7. Y›llar önce çok fazla çay içerdi.

7. .........................................................

8. Gençli¤inde çok h›zl› koﬂarm›ﬂ.

8. .........................................................

9. Bunun böyle olaca¤›n› bilmeliydi.

Ayﬂe yukar›da klasik müzik dinliyormuﬂ.

terk edilmiﬂ al›ﬂkanl›k

Dün akflam beni telefonla aram›flm›fl.

gerçekleﬂmemiﬂ bir niyet

Dersine çal›ﬂ›rsa yüksek not al›r.

ﬂart

Yan›ma renkli kalemlerimi almal›ym›ﬂ›m.

keﬂke

Arkadaﬂlarla hafta sonu sinemaya gidecektik.

sözde, güya

Çocuklu¤umda peynir yemezdim.

9. ...........................................................

baﬂkas›ndan ö¤renme

130

Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak

Atatürk ve Türk Dili 11 Temmuz 1932: 1. Türk Tarihi Kurultay›’nda seçilen Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti (Türk Tarih Kurumu) Merkez Heyeti üyelerinden Âfet (‹nan), Yusuf (Akçura), Sâmih Rifat (Horozcu), Sadri Maksudî (Arsal), Hâmit Zübeyr (Koflay) ve Macar Prof. Dr. Zayti Ferenç, cumhurbaflkan› ve Türk Tarihi Tetkik Cemiyetinin de kurucu ve koruyucu (hami) baflkan› Gazi Mustafa Kemal taraf›ndan Çankaya Köflkü’ne davet edilirler. Prof. Dr. Clemens Holzmeister’in plan›n› çizdi¤i yeni köflke henüz tafl›n›lm›flt›r. Ruflen Eflref (Ünayd›n) Bey de köflke davetlidir. Türk tarihiyle ilgili konular görüflüldükten sonra Gazi, flu soruyu sorar: -- Dil ifllerini düflünme zaman› da gelmifltir. Ne dersiniz? Düflüncesinin sevinçle karfl›lanmas› üzerine: -- Öyle ise Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti gibi bir de ona kardefl bir dil cemiyeti kural›m. Ad› Türk Dili Tetkik Cemiyeti olsun, der.

www.tdk.gov.tr

Atatürk’ün Son Sözü Atatürk ölüm döfle¤indeydi, üç gün komada kalm›flt›. Kendine geldi, son nefesinde “Arkadafllara selam, dil çal›flmalar›n› sak›n gevfletmeyin.” dedi ve kendinden geçti. Türkiye’nin üzerine e¤ildi¤i bütün meseleleri aras›nda, dünyan›n büyük bir savafl efli¤inde oldu¤u s›rada, Atatürk’ün son nefesinde bile üzerinde duraca¤› bu mesele ne olabilirdi?

http://services.tubitak.gov.tr

131

ku ma

n M et i

S e r b es

SERBEST OKUMA METN‹

MUSTAFA KEMAL’‹ DÜfiÜNÜYORUM Mustafa Kemal’i düflünüyorum; Yeleleri alevden al bir ata binmifl, Afl›yor yüce da¤lar›, engin denizleri Alt›n saçlar› dalgalan›yor rüzgârda Ifl›k ›fl›k yan›yor mavi gözleri. Mustafa Kemal’i düflünüyorum; Yanm›fl, y›k›lm›fl savafl meydanlar›nda Destanlar yarat›yor cihan›n görmedi¤i; Arkas›ndan da¤ da¤ ordular geliyor Her askeri Mustafa Kemal gibi. Mustafa Kemal’i düflünüyorum; Gelmifl geçmifl kahramanlara bedel Hükmediyor uçsuz bucaks›z göklere. Al bir ata binmifl yal›n k›l›ç Kofluyor zaferden zafere.

Mustafa Kemal’i düflünüyorum; Ölmemifl bir kas›m sabah› Yine bizimle beraber her yerde Yafl›yor dört köflesinde vatan›n, Yafl›yor damar damar yüreklerde. Mustafa Kemal'i düflünüyorum Alt›n saçlar› dalgalan›yor rüzgârda, Mavi gözleri ›fl›l ›fl›l görüyorum. Uykular›ma giriyor her gece Ellerinden öpüyorum. Ümit Yaflar O⁄UZCAN

NOTLARIM ................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................

132

SERBEST OKUMA METN‹

133

ATATÜRK TEMA DE⁄ERLEND‹RME SORULARI A. 1, 2, 3 ve 4. sorular› afla¤›daki metne göre cevaplay›n›z. Cevaplar›n›z› sorular›n altlar›ndaki noktal› yerlere yaz›n›z. Atatürk; bilimin, bir ulusun ilerleme ve geliflmesindeki önemini çok iyi de¤erlendiren örnek devlet adamlar›ndan biridir. Onun, askerî alandaki baflar›lar›n›n yan› s›ra, devlet adaml›¤›ndaki baflar›lar›n›n alt›nda yatan gerçeklerden biri de ak›lc›l›¤a verdi¤i önem ve bilime olan ba¤l›l›¤›d›r. “Benim manevi miras›m bilim ve ak›ld›r. Benden sonra beni izlemek isteyenler, bu temel eksen üzerinde ak›l ve bilimin rehberli¤ini kabul ederlerse manevi mirasç›lar›m olurlar.” diyerek, bir yandan ak›lc› ve bilimsel davran›fl›n önemini aç›klamakta, öte yandan Türk gençli¤ine düflen görev ve sorumlulu¤u belirtmektedir. 1. Atatürk’ün manevi mirasç›s› olmak için nas›l bir yol izlemek gerekiyor? ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................

2. Atatürk, bilimle ilgili olarak bizlerden ne yapmam›z› istemiﬂtir? ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................

3. Metnin ana fikri ne olabilir? ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................

4. Paragrafta geçen bilim, rehber, görev, gerçek, baflar› kelimelerinin efl anlamlar›n› karfl›lar›na yaz›n›z. Kelimeler bilim

Eﬂ Anlamlar› ......................

rehber ulus ak›l baﬂar›

...................... ...................... ...................... ......................

134

5. Afla¤›daki cümlelerde alt› çizili deyimlerin anlamlar›n› sa¤daki sütundan bulup deyimlerin altlar›ndaki numaralar› anlamlar›n bafl›na yaz›n›z. Anlamlar Sohbetin ortas›nda damdan düfler gibi konufltu.

( 6 ) geçim kayna¤›

Komﬂusunun burnundan fitil fitil getirdi.

( 1 ) beklenmedik bir anda konuﬂuvermek

ﬁu ç›nar›n alt›nda oturup biraz vakit öldürelim.

( 3 ) zaman› boﬂa harcamak

Sabahtan beri yüzünden düﬂen bin parçayd›.

( ) öfkelenecek duruma gelmek

Dedem konuﬂtukça a¤z›ndan bal daml›yordu.

( 5 ) tatl› tatl› konuﬂmak

Her sabah erkenden ekmek teknesine giderdi.

( 4 ) çok somurtkan olmak

( ) yapt›klar›n›n hesab›n› sormak ( 2 ) baz› al›ﬂkanl›klar›ndan vazgeçmemek

6. Afla¤›daki paragrafta verilen yay ayraçlara uygun noktalama iflaretlerini getiriniz. Atatürk ( ) Ahlak kutsald›r ( ) çünkü ayn› de¤erde efli yoktur ve baflka hiçbir çeflit de¤erle ölçülemez ( ) Ulusal ahlak›m›z ( ) uygar kurallarla ( ) özgür düflüncelerle beslenmeli ve güçlenmelidir... Korkutmaca temeline dayal› ahlak ( ) bir erdem olmaktan ve güvenirlikten uzakt›r. ( ) diyor ( )

B. Afla¤›daki sorular›n do¤ru cevaplar›n› iflaretleyiniz. 1, 2, 3 ve 4. sorular› afla¤›daki fliire göre cevaplay›n›z.

Mustafa Kemal’i düflünüyorum Yeleleri alevden al bir ata binmifl. Afl›yor yüce da¤lar›, engin denizleri. Alt›n saçlar› dalgalan›yor rüzgârda, Ifl›k ›fl›k yan›yor mavi gözleri. Mustafa Kemal’i düflünüyorum; Yanm›fl y›k›lm›fl savafl meydanlar›nda Destanlar yarat›yor cihan›n görmedi¤i Arkas›ndan da¤ da¤ ordular geliyor; Her askeri Mustafa Kemal gibi. Ümit Yaflar O⁄UZCAN

135

1. fiiirde Mustafa Kemal’in hangi özelli¤inden bahsedilmemifltir? A. Vatanseverli¤inden B. Liderli¤inden C. Mücadelecili¤inden D. ‹leri görüfllülü¤ünden

2. Afla¤›daki dizelerin hangisinde bir söz sanat› yoktur? A. “Mustafa Kemal’i düflünüyorum.” B. “Alt›n saçlar› dalgalan›yor rüzgârda.” C. “Arkas›ndan da¤ da¤ ordular geliyor.” D. “Yeleleri alevden al bir ata binmifl.”

3. Afla¤›dakilerden hangisinde “›s›nmak” kelimesi “al›flmak, uyum sa¤lamak” anlam›nda kullan›lm›flt›r? A. fiiddetli bir k›fl›n ard›ndan denizin suyu ›s›nd›. B. Babas›n›n memuriyetinden dolay› geldi¤i bu flehre yeni ›s›nd›. C. Her y›l oldu¤u gibi, cemreler düflünce toprak da ›s›nd›. D. Sobaya at›lan mefle odunlar›ndan sonra oda çok ›s›nd›.

4. Afla¤›daki cümlelerde alt› çizili kelimelerden hangisi gerçek anlam›yla kullan›lm›flt›r? A. Bu iflte mutlaka onun parma¤› vard›r. B. Yeni yapt›rd›¤›m›z kap›n›n kolu k›r›ld›. C. Da¤lar›n doruklar›ndaki karlar erimifl. D. Çocuklar sandalyenin aya¤›n› k›rm›fl.

5. Aﬂa¤›dakilerden hangisi anlam yönünden di¤erlerinden farkl›d›r? A. Yüre¤i s›zlamak B. Yüre¤i yanmak C. Yüre¤i hoplamak D. Yüre¤i parçalanmak

136

6. Afla¤›daki atasözlerinden hangisinde z›t anlaml› kelimeler bir arada kullan›lm›flt›r? A. Her çok, azdan olur. B. Yafl kesen, bafl keser. C. Dan›flan, da¤lar aflm›fl. D. Emeksiz yemek olmaz.

7. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde zarf kullan›lmam›flt›r? A. Aspendos Tiyatrosu millattan önce infla edilmifl. B. Bahçe kap›s›ndan girdi¤i gibi yukar› ç›kt›. C. Efes Harabeleri’ni dinlenmeden gezdik. D. Yeflil pencereli büyük bir konakta oturuyorlar.

8. “‹yi” kelimesi afla¤›daki cümlelerin hangisinde farkl› bir görevde kullan›lm›flt›r? A. ‹yi davran›fllar sergileyen ö¤rencileri herkes takdir etti. B. Toplumda iyi insanlar›n olmas› onu mutlu etti. C. Okullar aras› yar›flmay› kazanmak için iyi çal›flt›. D. Abbas Sayar’›n “Y›lk› At›” roman› en iyi roman ödülü ald›.

137

3. TEMA: KAVRAMLAR VE ÇA⁄RIfiIMLAR • Bilmece • Bakard›m Günefl Avuçlar›mda • Hayata Aç›lan Kap›lar • ‹yimserlik Kötümserlik • Görmek, Bakmak (Serbest Okuma Metni) • fiakac› Bulut (Serbest Okuma Metni)

138

• Ö¤rencilerinizin, bu tema boyunca afla¤›da önerilen kitaplardan en az ikisini okumalar›n› ve s›n›f arkadafllar›yla paylaflmalar›n› sa¤lay›n›z.

Bu temada önerilen kitaplar: • Billur Köflk Masallar› (Tahir ALANGU) • Serçe Kufl (Cahit ZAR‹FO⁄LU) • Hikâyeler (Anton ÇEHOV) • Evvel Zaman ‹çinde (Eflâtun Cem GÜNEY) • Ârif Nihat ASYA'dan Seçme fiiirler (Ârif Nihat ASYA)

139

TEMAYA HAZIRLIK • Ö¤rencilerinizi dört gruba ay›r›n›z. Gruplardan kendi içinde tart›flarak “düfller, z›tl›klar, zaman ve güzellik” konular›ndan birini seçmelerini isteyiniz. Ard›ndan gruplar›n seçtikleri konuyla ilgili resim yapacaklar›n› ya da fliir yazacaklar›n› söyleyiniz. Ayr›ca gruplar›n isterlerse konular›yla ilgili foto¤raf da bulabileceklerini belirtiniz. Gruplara tema boyunca çal›flmalar›n› s›rayla s›n›f panosunda sergileyeceklerini belirtiniz. • Ö¤rencilerinizi temaya haz›rlamak için onlara Ö¤renci Çal›flma Kitab›’ndaki etkinli¤i yapt›r›n›z. • “Masal K›z” adl› fliiri ö¤rencilerinize okuyunuz. Okudu¤unuz bu fliirde hangi kavramlar›n ifllendi¤ini ö¤rencilerinize sorunuz.

MASAL KIZ Kafda¤›'nda do¤an güzel Sensin masallar›n k›z› Yerde iyilik perisi Gökte iyilik y›ld›z› Bir an görelim yüzünü Gel de otur bahçemize Gelemezsen küçücük k›z Sihirli nar› sun bize Y›ld›zlar ay ›fl›¤›nda Uzun saçlar› taray›n Seni seyretmek çok zormufl Kafda¤›'ndaym›fl saray›n Dile bizden ne dilersen Sana uçurtma verelim Ayak bast›¤›n yerlere Çiçek hal›s› serelim Bir göz aç›p kapay›nca Dünyan›n bir ucundas›n Cin misin sen peri misin? Bir devin avucundas›n

Söyle yerini masal k›z Gökten yelkenler biçelim Sana mektuplar tafl›yan Beyaz bir gemi seçelim Çevir t›ls›ml› yüzü¤ü Gökten yelkenler biçelim Sana mektuplar tafl›yan Beyaz bir gemi seçelim Çevir t›ls›ml› yüzü¤ü Günefl girsin evimize Rüyâlar›m›z renklensin Selam söyle devimize Seni bir ilkbahar günü Yoksul bir çoban görürmüfl O gün mutluluktan uçar Sen gidince üzülürmüfl Gömgök masal ülkesinden Uçup gel de uçur bizi Bafl›na bir taç yapal›m Çocukluk sevincimizi Mustafa Ruhi fi‹R‹N

140 108

141

4.Söz varl›¤›n› zenginleﬂtirme 3.Okudu¤u metinde geçen kelime, deyim ve atasözlerini cümle içinde kullan›r.

1.Okuma kurallar›n› uygulama 1.Sesini ve beden dilini etkili kullan›r. 5.Okuma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

Okuma

3. TEMA:KAVRAMLAR VE ÇA⁄RIﬁIMLAR Bilmece

3.Haz›rl›kl› konuflmalar yapma 1.Konuflma konusu hakk›nda araflt›rma yapar. 12.Konuflma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

2.Sesini ve beden dilini etkili kullanma 6.Yapmac›ktan, taklit ve özentiden uzak bir sesle konuflur. 8.Canland›rmalarda, sesini varl›k ve kahramanlar› ça¤r›flt›racak flekilde kullan›r. 9.Dinleyicilerle göz temas› kurar.

1. Konuﬂma kurallar›n› uygulama 2.Konuﬂma s›ras›nda uygun hitap ifadeleri kullan›r.

Konuﬂma

6.Yaz›m ve noktalama kurallar›n› uygulama 2.Noktalama iﬂaretlerini iﬂlevlerine uygun olarak kullan›r.

5.Kendini yaz›l› olarak ifade etme al›ﬂkanl›¤› kazanma 1.Duygu, düﬂünce, hayal, izlenim ve deneyimlerini yazarak ifade eder.

3. Farkl› türlerde metinler yazma. 1.Olay yaz›lar› yazar.

2.Planl› yazma 9.Yaz›y› etkileyici ifadelerle sonuca ba¤lar. 10.Yaz›ya, konuyla ilgili k›sa ve dikkat çekici bir baﬂl›k bulur. 12.Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

Yazma

2.Fiillerin yap› özellikleriyle ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama 1.Basit, türemifl ve birleflik fiillerin kurulufl ve anlam özelliklerini kavrar.

Dil Bilgisi

SINIF: 7 SÜRE: 7 Ders Saati

tro e Tiya mlar v : ü r ra ü v T a lar :K nin ›ﬂ›m Met ema a¤r ce Ç T ti me Ana : Bil rs Saa e a :7D Tem Alt e Sür

• Mavi atlas, Arﬂ›n yetmez, Makas kesmez, Terzi biçmez. ( gökyüzü )

B‹LMECE

• Bir küçücük kutudur, Bütün dünya yurdudur. ( radyo )

I. HAZIRLIK •Bir elman›n yar›s› neye benzer? ( di¤er yar›s›na ) A. Derse Haz›rl›k • “Metne Haz›rl›k” bölümünde kullan›lmak üzere çeﬂitli bilmeceler getiriniz. Bu konuda aﬂa¤›da verilen bilmecelerden de yararlanabilirsiniz.

• Bir sihirli fenerim, Kibritsiz de yanar›m. ( ampul )

• Bir Japon ne zaman merhaba der? ( Türkçe ö¤rendi¤i zaman ) • Küçük kare kutu ‹çi insan dolu ( televizyon ) • Termometrenin düﬂmesi neyi gösterir? ( çivinin iyi çak›lmad›¤›n› ) • Ö¤rencilerinize “Yazma” bölümünde kullanmalar› için bilmeceler getirmelerini söyleyiniz.

B‹LMECE HAC‹VAT KARAGÖZ HAC‹VAT KARAGÖZ HAC‹VAT KARAGÖZ HAC‹VAT KARAGÖZ HAC‹VAT KARAGÖZ HAC‹VAT KARAGÖZ HAC‹VAT KARAGÖZ HAC‹VAT

KARAGÖZ : Evvela cüzdan›m bayram etse ben ci¤erime bayram yeri bulurum. HAC‹VAT : Neyse efendim, kasvetli fleyler konuflmayal›m. KARAGÖZ : Hay hay, kasketli fleyler konuflmayal›m. HAC‹VAT : Bak akl›ma geldi! Hoflça vakit geçirmenin bir yolu da karfl›l›kl› bilmece sormakt›r. KARAGÖZ : Yine beni kand›rd›n ama evvela ben soraca¤›m. HAC‹VAT : Efendim, sohbetimizi daha renklendirelim. Mesela bak flurada kahvehane var, gidelim ben size çay ›smarlayay›m. KARAGÖZ : Hay hay, çay› anlad›m da kim kime ›smarlayacak onu anlayamad›m Hac› Cavcav? Neyse, çayc› bilir. Ben bafll›yorum. HAC‹VAT : Haydi kolay gele, baflla Karagöz’üm! KARAGÖZ : Parma¤› var can› yok, damar› var kan› yok? HAC‹VAT : Efendim, bu, eldiven! Bir çay kazand›m. fiimdi iyi dinle! KARAGÖZ : Kolay sor! HAC‹VAT : Karagöz’üm, girdi¤i evde k›ymetli bir fley bulamayan h›rs›z ne çalar? KARAGÖZ : fiimdi, bu bilmece mi? HAC‹VAT : Can›m niye olmas›n, tabi bilmece... KARAGÖZ : Ne çalar? HAC‹VAT : Efendim, ben sana soruyorum. KARAGÖZ : Ben kendime soruyorum. Belki bofl bulunup cevab›n› söylersin diye sesli düflündüm. fiey, h›rs›z bofl eve mi girmifl?

: Karagöz’üm ne iyi ettik de parka oturmaya geldik! : Bilsem paras›z kald›kça parklara giderdim. Peki, k›zmazlar m›? : Niye k›zs›nlar? : Söyleseydin çuval getirirdim. : Çuval ne olacak? : Can›m efendim, “Parka ot yolmaya geldik.” dedin ya... Hem otlar› kime sataca¤›z? : Efendim, ot yolmaya de¤il, oturmaya dedim. Bak, etraf yemyeflil, hava mis gibi... : Öyleyse baflka parka gidelim. : Ne oldu yine? : “Havas› pis gibi...” demedin mi? : De¤il efendim, “Havas› mis gibi...” dedim. Yani temiz ve güzel kokulu... : Âmin, âmin... : Burada insan kendini unutuyor. : Burada, ‹hsan kediyi mi uyutuyor? : Karagöz’üm, bana laf yetifltirece¤ine temiz havadan flöyle derin derin nefes al da ci¤erin bayram etsin!

142

Bilmeceler yap› bak›m›ndan ikiye ayr›l›r. ‹lkin birbirine benzeyen, aralar›nda ses uyumu bulunan sözlerin (bunlar uydurma da olur) s›ralan›fl›. Bu durumda bilmece bir müzik uyumu tafl›r. Sözler aras›nda, uyumun sa¤lad›¤› anlams›z bir ba¤lant› vard›r. Daha do¤rusu bilmecenin anlam› ikinci bölüme s›¤d›r›l›r. Birinci bölüm çoklukla bir girifl niteli¤indedir. ‹lk bölümde ses uyumuna, kolay söyleyifle, ikinci bölümde anlama önem verilir." ‹smet Zeki EYÜBO⁄LU

HAC‹VAT

: De¤il efendim ama k›ymetli bir fley bulamam›fl... Yine de bir fley çalm›fl, acaba ne? KARAGÖZ : Hac› Cavcav, bu h›rs›z acemi mi imifl? HAC‹VAT : Allah müstahak›n› versin, eve beraber girmedik ya! Ne bileyim, acemi mi? KARAGÖZ : H›rs›z› iyice tan›madan ne çald›¤›n› nas›l bulaca¤›m? Peki, çald›¤› fleyi cebine mi koymufl, yoksa çuvala m›? HAC‹VAT : Nereye, nereye koymufl... Tamam, bilemedin... Bir çay daha kazand›m, iki oldu. S›ra sende! KARAGÖZ : Dur biraz düflünüp uyduray›m. HAC‹VAT : Can›m uydurmak olur mu? KARAGÖZ : Sesini ç›karma! Tamam, iyi dinle! fiey, a¤z›m›zda cik cik öten meyve hangisidir? HAC‹VAT : Karagöz'üm bu bilmece mi? KARAGÖZ : Bilmece zahir... Yirmiye kadar say›yorum. HAC‹VAT : fiey, birader, böyle bilmece olur mu? KARAGÖZ : On alt›, on yedi, on sekiz, on dokuz, yirmi! Hem de nas›l olur kerata! Bademcik dedi¤imiz zaman badem a¤z›m›zda cik cik diye ses ç›karmaz m›? Sen flu çay paralar›n› bana ver de gidip akflama ekmek alay›m. HAC‹VAT : Al flu paray› ama bunun ac›s›n› ç›kar›r›m. (Gider.)

Daha sonra metne haz›rlamak amac›yla getirdi¤iniz bilmeceleri ö¤rencilerinize sorarak onlar›n konuﬂmalar›n› sa¤lay›n›z.

Ünver ORAL

II. OKUMA - ANLAMA Bu bölümde ö¤rencilerin kurallar›na uygun okuyup okumad›klar›n› anlayabilmek amac›yla sesli okuma yöntemini kullanmalar›n› sa¤lay›n›z (1.5). 54

Araflt›rma : Ö¤rencilerinize Hacivat ve Karagöz gölge oyunu hakk›nda bilgi toplamalar›n› ve günümüz tiyatrosu ile karfl›laflt›rmalar›n› söyleyiniz.

Ö¤rencilerinize tavsiye etti¤iniz kitaplardan birini okuyarak tan›tma yaz›s› haz›rlayacaklar›n› hat›rlat›n›z. B. Metne Haz›rl›k Ö¤rencilerinize, bir fleyin ad›n› anmadan niteliklerini üstü kapal› söyleyerek o fleyin ne oldu¤unu bulmay›, dinleyene veya okuyana b›rakan sözlere bilmece dendi¤ini söyleyerek onlara afla¤›da verilen “Bilmecelerin Kökeni” adl› metni okuyunuz.

Bilmecelerin Kökeni “Anadolu halk›n›n özelliklerinden, baflar›lar›ndan biri de bilmece konusunda görülür. Onlar› kimin türetti¤i, kimin, ne zaman söyledi¤i bilinmez. Toplum düflüncesinin böylesine ortak bir ürünüdür. Anadolu'da afla¤› yukar› bütün do¤a varl›klar›yla, insan davran›fllar›yla, araçlarla ilgili bilmeceler vard›r. Bilmecelerde genellikle iki özellik göze çarpar. Biri, bilmecenin, bir fliir niteli¤i tafl›mas›d›r. Öteki ise bilmecenin bir tekerleme niteli¤inde olufludur. Tekerleme niteli¤i tafl›yan bilmecelerde sözlerin belli bir anlam› yoktur.

143

Ö¤rencilerinize aç›k ve anlafl›l›r bir biçimde, herkesin duyaca¤› bir ses tonuyla örnek okuma yap›n›z. Okuma tamamland›ktan sonra iki ö¤renci belirleyiniz ve metni tahtada karfl›l›kl› okumalar›n› sa¤lay›n›z. Ayn› çal›flmay› birkaç ö¤renciye daha yapt›rabilirsiniz. Ö¤rencilerinize metni okumaya bafllamadan önce noktalama iflaretlerine uygun okumalar›, sesli okurken beden dilini (jest ve mimiklerini) kullanmaya özen göstermeleri gerekti¤ini söyleyiniz (1.1). Okuma süreci bittikten sonra ö¤rencilerinize, okuyan ö¤rencilerinizin noktalama iflaretlerine uygun okuyup okumad›klar›n›, sesli okurken beden dillerini kullanmaya özen gösterip göstermediklerini, beden dillerini okuduklar›yla uyumlu olarak kullan›p kullanmad›klar›n› sorunuz. Ald›¤›n›z cevaplardan yola ç›karak bir metni okurken noktalama iflaretlerine uygun okuman›n ve beden dilini okuduklar›yla uyumlu olarak kullanman›n önemi üzerinde durunuz. Ö¤rencilerinize metnin ba¤lam›ndan hareketle kelimelerin anlamlar›n› tahmin etme etkinli¤ini yapt›r›n›z (1. Etkinlik) (2.1). Ard›ndan yapt›klar› tahminleri sözlük anlamlar› ile karfl›laflt›rmalar›n› isteyiniz. Ö¤rencilerinize metni anlama, yorumlama ve yeniden yap›land›rma ile ilgili afla¤›daki sorular› yöneltiniz: 1. Hacivat ile Karagöz güzel vakit geçirmek için ne yap›yor?

2. Karagöz'ün konuflmalar›n› ve davran›fllar›n› nas›l buluyorsunuz? 3. Sizce Hacivat metnin sonunda “Al flu paray› ama bunun ac›s›n› ç›kar›r›m.” dedikten sonra ne yapm›fl olabilir? (2.23). 4. Siz bir Karagöz oyunu yazacak olsayd›n›z hangi konuyu ifllerdiniz? Niçin? • Ö¤rencilerinize Hacivat ve Karagöz'ün davran›fllar› ve kiflilik özellikleri ile ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (2. Etkinlik) (2.7). Ö¤rencilerinize söz varl›¤›n› zenginlefltirmeye yönelik bilmece etkinli¤ini yapt›r›n›z (3. Etkinlik) (4.3).

III. KONUﬁMA

Ö¤rencilerinize yapt›klar› araflt›rma sonuçlar›n› konuflmalar›nda sunmalar› için haz›rlanmalar›n› söyleyiniz (3.1). Bu bölümde ö¤rencilerin bir konu hakk›ndaki bilgilerini, duygular›n› ve düflüncelerini etkili bir flekilde anlatma becerilerini gelifltirmek amac›yla güdümlü konuflma yöntemini kullanmalar›n› sa¤lay›n›z (3.12 ). Ö¤rencilerinizden “Araflt›rma” bölümünde verilen gölge oyunu ile günümüz tiyatrosunu karfl›laflt›rmalar›n› isteyiniz. Ö¤rencilerinizin konuflmalar› s›ras›nda bu bilgileri kullanmalar›na dikkat ediniz.Etkinli¤e bafllamadan önce iki ö¤rencinizi tahtaya kald›r›n›z. Onlardan birbirleriyle göz temas› kurmadan ve seslerini de¤ifltirerek günlük herhangi bir olayla ilgili k›sa bir konuflma yapmalar›n› isteyiniz. Ö¤rencileriniz konuflmalar›n› bitirdikten sonra di¤er ö¤rencilerinize bu konuflmada hatal› olan davran›fllar›n neler oldu¤unu sorunuz. Ald›¤›n›z cevaplardan yola ç›karak konuflurken göz temas› kurman›n ve yapmac›ktan, taklit ve özentiden uzak bir sesle konuflman›n önemini vurgulay›n›z. Ard›ndan ö¤rencilerinize konuflurken yapmac›ktan, taklit ve özentiden uzak bir sesle konuflmalar›n› (2.6), dinleyicilerle göz temas› kurmalar›n› (2.9), konuflmalar›nda örnekleme ve karfl›laflt›rmalardan yararlanmalar›n› söyleyiniz. Ö¤rencilerinizden konuflmalar›na hitap kelimeleri ile bafllamalar›n› söyleyiniz. Konuflmalar›na uygun hitapla bafllayabilmeleri amac›yla örneklerdeki olaylar› ö¤rencilerinize okuyarak bu durumlara uygun hitap ifadeleri bulmalar›n› isteyiniz (1.2).

144

S›n›fta arkadafllar›n›za konuflma yapacaks›n›z. Konuflman›za hangi hitapla bafllars›n›z?

Baban›zdan harçl›¤›n›z› art›rmas›n› isteyeceksiniz. Bu durumda konuﬂman›za hangi hitapla baﬂlars›n›z?

Okul müdürünüzün, ö¤retmenlerinizin ve arkadafllar›n›z›n bulundu¤u bir kutlama töreninde konuflma yapacaks›n›z. Konuflman›za nas›l bir hitapla bafllars›n›z? Ö¤rencilerinizin “Derse Haz›rl›k” bölümünde getirdikleri bilmeceleri birbirlerine sorarak cevaplamalar›n› isteyiniz. Bunu yapmak için ö¤rencilerinizi ikiflerli gruplara ay›r›n›z. Birinin Hacivat’› di¤erinin de Karagöz’ü canland›rmas›n›, canland›rmalarda sesini varl›k ve kahramanlar› ça¤r›flt›racak flekilde kullanmalar›n› isteyiniz (2.8). Ard›ndan ö¤rencilerinize Karagöz ve Hacivat'› canland›ran arkadafllar›n›n seslerini kahramanlar› ça¤r›flt›racak flekilde kullan›p kullanmad›klar›n› sorunuz. Ö¤rencilerinizden en güzel canland›rma yapan ö¤renci ve grubu belirlemelerini isteyiniz. Belirlenen ö¤rencileri ödüllendiriniz.

IV. YAZMA

Bu bölümde ö¤rencilerin hangi türde yazmaya yatk›n olduklar›n› belirleyerek yarat›c›l›klar›n› o yönde gelifltirmek amac›yla bir metinden hareketle yeni bir metin oluflturma yöntemini kullanmalar›n› sa¤lay›n›z (2.12 ). Ö¤rencilerinizden afla¤›daki paragraf› defterlerine yazmalar›n› ve bu paragraftan hareketle bir tiyatro metni oluflturmalar›n› isteyiniz (3.1). “O gün Hakan çok heyecanl›yd›. Bir süredir görmedi¤i dedesi onlar› ziyarete gelecekti. Hakan dedesi geldi¤inde koflarak boynuna sar›ld›. Dedesi onu kucaklay›p öptü. Elindeki çantadan ona hediye paketi ç›kar›p uzatt›.” Etkinli¤i yapt›rmadan önce tahtaya biri uzun di¤eri k›sa ve dikkat çekici iki bafll›k yaz›n›z ( “‹nsanlar›n Hayatlar›n›n Belli Dönemlerinde Yaflad›klar› Sorunlar”, “Baflar›n›n S›rr›” gibi ). Ö¤rencilerinize “Yaz›lan bu bafll›klara ait yaz›lar olsayd› hangi bafll›k dikkatinizi çeker ve merak edip okurdunuz? Neden?” sorular›n› sorunuz. Ö¤rencilerinizin verdikleri cevaplardan yola ç›karak yazd›klar› yaz›lara k›sa ve dikkat çekici bafll›k bulman›n metnin okunmas›na etkisi konusunda onlar› bilgilendiriniz.

145

Ard›ndan ö¤rencilerinize metni yazarken yaz›lar›na k›sa ve dikkat çekici bir baﬂl›k bulmalar›n› (2.10), yaz›lar›n› etkileyici ifadelerle sonuca ba¤lamalar›n› (2.9), duygu, düﬂünce, hayallerini kendilerine özgü ifadelerle yazmalar›n› söyleyiniz (5.1). Ö¤rencilerinize virgülün kullan›m›yla ilgili hat›rlatma etkinli¤ini yapt›r›n›z (4. Etkinlik) (6.2). Ö¤rencilerinize virgülün kullan›m›yla ilgili hat›rlatmay› yapt›ktan sonra virgülün bibliyografik künyelerde yazar, eser, bas›mevi vb. maddelerden sonra da kullan›ld›¤›n› söyleyiniz. Ö¤rencilerinize bibliyografik künyelerin yaz›m›nda virgülün kullan›m›yla ilgili kavratma etkinli¤ini yapt›r›n›z (5. Etkinlik)

146

V. D‹L B‹LG‹S‹

Ö¤rencilerinize basit ve türemifl fiillerle ilgili sezdirme etkinli¤ini yapt›r›n›z (6.Etkinlik) (2.1). Türemifl fiillerde kök ile gövde aras›ndaki anlam iliflkisine dikkat çekiniz. Basit fiillerin kök hâlinde bulundu¤unu, türemifl fiillerin ise basit fiillerden olufltu¤unu, “-d›r, -t, -fl, - ar, -la” vb. eklerini ald›¤›n› örneklerle aç›klay›n›z. Ö¤rencilerinize basit ve türemifl fiillerle ilgili kavratma etkinli¤i yapt›r›n›z (7.Etkinlik). Ö¤rencilerinize basit ve türemifl fiillerle ilgili uygulama etkinli¤ini yapt›r›n›z (8. Etkinlik).

147

5. Etkili dinleme/izleme al›ﬂkanl›¤› kazanma 2. ﬁiir, hikâye, masal dinletilerine kat›l›r.

4. Söz varl›¤›n› zenginleﬂtirme 2. Ayn› kavram alan›na giren kelimeleri, anlam farkl›l›klar›n› dikkate alarak kullan›r. 6.Dinlediklerinden/izlediklerinden hareketle yeni ö¤rendi¤i kelimelerden sözlük oluﬂturur.

3.Dinlediklerini/izlediklerini de¤erlendirme 3. Dinledi¤i/izledi¤i kiﬂiyi sesini ve beden dilini etkili kullanma yönünden de¤erlendirir.

2.Dinleneni/izleneni anlama ve çözümleme 1.Dinlenenin/izlenenin ba¤lam›ndan hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›kar›r. 2.Dinlediklerindeki/izlediklerindeki anahtar kelimeleri fark eder. 11.Dinlediklerine/izlediklerine iliflkin sorular oluflturur. 20.Dinledi¤i/izledi¤i metne farkl› bafll›klar bulur. 22.fiiir dilinin farkl›l›¤›n› ay›rt eder. 23.fiiirin kendisinde uyand›rd›¤› duygular› ifade eder.

1.Dinleme/izleme kurallar›n› uygulama 4.Dinleme/izleme yöntem ve tekniklerini kullan›r.

Dinleme

3. TEMA:KAVRAMLAR VE ÇA⁄RIﬁIMLAR Bakard›m Güneﬂ Avuçlar›mda

3.Haz›rl›kl› konuﬂmalar yapma 12.Konuﬂma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

2.Sesini ve beden dilini etkili kullanma 1.Konuﬂurken nefesini ayarlar.

1.Konuﬂma kurallar›n› uygulama 4.Standart Türkçe ile konuﬂur. 9.Olaylar› ve bilgileri s›raya koyarak anlat›r.

Konuﬂma

4.Kendi yazd›klar›n› de¤erlendirme 1.Yazd›klar›n› biçim ve içerik yönünden de¤erlendirir.

3.Farkl› türlerde metinler yazma 1.Olay yaz›lar› yazar.

2.Planl› yazma 12.Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

1.Yazma kurallar›n› uygulama 2.Düzgün, okunakl› ve iﬂlek “bitiﬂik e¤ik yaz›”yla yazar. 4.Standart Türkçe ile yazar. 7.Olaylar› ve bilgileri s›raya koyarak anlat›r.

Yazma

2.Fiillerin yap› özellikleriyle ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama 1.Basit, türemifl ve birleflik fiillerin kurulufl ve anlam özelliklerini kavrar.

Dil Bilgisi

SINIF: 7 SÜRE: 7 Ders Saati

ve r : ﬁii ramlar ü r v Tü : Ka ›ﬂ›mlar nin r Met ema ¤ yal a Ç T , Ha ti a y Ana : Rü rs Saa e a m :7D e T Alt e Sür

BAKARDIM GÜNEﬁ AVUÇLARIMDA

Hani güzel çocukluk evleri vard› Görülmemifl rüyalar gördü¤ümüz Y›ld›zlara bürünürdüm üflüyünce Ay üflümüfl ellerimde kayard›

D›flarda kar ya¤ard› ›fl›l ›fl›l Afl›las› da¤lar vard› uzakta Da¤larda masallardan kopup gelmifl Atefl yakan bin atl› düflünürdüm Ve sonra koflard›m pencereme Pencerem masallara bakard›

At sürerdim doludizgin da¤lara Da¤lar uyan›rd› a¤›r uykulardan Al›rd›m kendimi korkulardan Biraz daha hürdüm biraz daha

I. HAZIRLIK

A. Derse Haz›rl›k “Metne Haz›rl›k” bölümünde kullan›lmak üzere yaz› ve fliir getiriniz. Bu konuda iflleniflin sonunda “Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak” bölümünde verilen k›sa yaz›lardan ve fliirden de yararlanabilirsiniz. B. Metne Haz›rl›k

Hülya gibi sessizce kurulmufl Masal sofralar› ve bir çocuk Öylesine sevilmifl doyurulmufl Ki bahçeler kufllar ve kahkaha

Güller açard› parmak uçlar›mda Bakard›m güneﬂ avuçlar›mda

• Ö¤rencilerinizi metne haz›rlamak amac›yla getirdi¤iniz yaz› ve ﬂiirleri okuyunuz. Okudu¤unuz metinlerle ilgili ö¤rencilerinizin duygu ve düﬂüncelerini sorunuz.

• Ö¤rencilerinizin birikimlerini harekete geçirmek için haz›rlanan etkinli¤i yapt›r›n›z (1.Etkinlik ). • “Rüya” kelimesinin ö¤rencilerinize neler ça¤r›ﬂt›rd›¤›n› sorunuz, cevaplar› tahtaya yazarak bir kavram haritas› oluﬂturunuz.

Beﬂir AYVAZO⁄LU

148

Bu kelimelerin benzer yönleri nedir? Bu kelimelerin farkl› yönleri nedir? sorular›n› sorarak ö¤rencilerinizden bu kelimeleri anlam farkl›l›klar›na göre birer cümlede kullanmalar›n› isteyiniz. Daha sonra ö¤rencilerinizden afla¤›daki kelimelerle ayn› kavram alan›na giren kelimeleri belirleyerek birer cümlede kullanmalar›n› isteyiniz. kar ............., ..............., ............, .............. rüya ............., ..............., ............, .............. Ö¤rencilerinize dinledikleri fliirde geçen anahtar kelimeleri fark etmelerine yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (3. Etkinlik)(2.2). Ö¤rencilerinize, fliir dilinin farkl›l›¤›n› ay›rt etmeleri için haz›rlanan etkinli¤i yapt›r›n›z (4. Etkinlik) (2.22). x x

II. D‹NLEME - ANLAMA Ö¤rencilerinizin dinlediklerinin içinden ilgi ve ihtiyaçlar›na yönelik olanlar› seçerek dinlemelerini sa¤lamak amac›yla seçici dinleme yöntemini kullanmalar›n› sa¤lay›n›z (1.4). Afla¤›daki sorular› tahtaya yaz›n›z ve ö¤rencilerinizden dinleme süreci tamamland›ktan sonra bu sorular› cevaplamalar›n› isteyiniz. • fiiirin ana duygusu nedir? • fiiirde masal unsurlar› var m›d›r? Varsa nelerdir? Ö¤rencilerinize verilen kelimelerin ayn› anlamda kullan›ld›¤› cümleleri iflaretlemelerini söyleyiniz (2.Etkinlik) (2.1). Ö¤rencilerinizden dinlediklerinden/izlediklerinden hareketle bu metinde ö¤rendikleri yeni kelimeleri, oluflturduklar› sözlü¤e kaydetmelerini isteyiniz (4.6). Ö¤rencilerinizin ayn› kavram alan›na giren kelimeleri, anlam farkl›l›klar›n› dikkate alarak kullanmalar›n› sa¤lamak amac›yla afla¤›daki etkinli¤i tahtaya yaz›n›z (4.2).

gökyüzü meteor

Y›ld›z

Etkinli¤i tamamlad›ktan sonra kelimelerin fliirde farkl› anlamlarda kullan›labilece¤ini, bu bak›mdan fliir dilinin farkl› oldu¤unu, fliirlerde abartma, benzetme, kiflilefltirme, konuflturma gibi söz sanatlar›na yer verildi¤ini fliirdeki örneklerden hareketle kavrat›n›z. 5. Etkinlikte verilen fliiri bir ö¤rencinize okutunuz. Ö¤rencilerinize, her iki fliiri de de¤erlendirebilmeleri amac›yla, afla¤›daki sorular› sorunuz (3.3). 1. CD’den dinledi¤iniz Bakard›m Günefl Avuçlar›mda fliirinde sizi etkileyen en önemli fley ne oldu? 2. CD’de fliiri okuyan kiflinin sesini ve fliiri okuyuflunu be¤endiniz mi? 3. Arkadafl›n›z fliiri okurken sizi etkileyen en önemli fley ne oldu? 4. Arkadafl›n›z›n sesini ve fliiri okuyuflunu be¤endiniz mi? 5. CD’den dinledi¤iniz fliirle arkadafl›n›zdan dinledi¤iniz fliir aras›nda etkileyicilik bak›m›ndan bir fark var m›? 6. Arkadafl›n›z fliiri okurken sesini ve beden dilini etkili kulland› m›? 7. Arkadafl›n›z fliire uygun ses tonu kulland› m›? 8. Arkadafl›n›z fliirdeki duyguyu verebildi mi? 9. Bir fliiri veya metni dinlerken okuyan veya konuflan› görebilmenin önemi konusunda ne düflünüyorsunuz? Ö¤rencilerinizden dinledikleri fliirin kendilerinde uyand›rd›¤› duygular› ifade ederek, iki fliirin benzer ve farkl› yönlerini bulmalar›n› isteyiniz (5.Etkinlik) (2.23).

Etkinlik tamamland›ktan sonra ö¤rencilerinize dinledikleri fliiri içerik yönünden de¤erlendirmeleri için afla¤›daki sorular› sorunuz: • Okudu¤unuz fliirde duygu mu, yoksa düflünce mi a¤›r bas›yor? • fiair neleri hayal ediyor? • Gözlerinizi kapat›p fliirde anlat›lanlar› düflledi¤inizde hayalinizde hangi sahneler, tablolar canlan›yor? • Sizce bu fliirin en güzel bölümü hangisidir? Neden? ay, gezegen, günefl, ............. • fiair, fliirine neden “Bakard›m Günefl Avuçlar›mda” bafll›¤›n› koymufl olabilir?

uzay

149

• fiair “Bakard›m günefl avuçlar›mda” dizesinde ne anlatmak istiyor? Ö¤rencilerinizden dinledi¤i metne farkl› bir bafll›k bulmalar›n› (2.20), metne iliflkin sorular oluflturmalar›n› isteyiniz (6.Etkinlik) (2.11). Etkinlik bittikten sonra birkaç ö¤rencinize metne bulduklar› bafll›klar› ve metne iliflkin oluflturduklar› sorular› okutunuz. Ö¤rencilerinizi fliir, türkü, flark› türlerinde metinler ezberlemeye yönlendirmek için; • Hangi flairleri biliyorsunuz? • Ezbere bildi¤iniz fliirler var m›? Varsa bu fliirler hangileridir? • Derledi¤iniz fliirlerden hangisini ezberlediniz? • fiiir defteriniz var m›? • fiiir defterinizde hangi flairlerin fliirleri var? vb. sorular sorunuz.

III. KONUfiMA Ö¤rencilerinizin söz varl›klar›n› zenginlefltirmek amac›yla kelime ve kavram havuzundan seçerek konuflma yöntemini kullanmalar›n› sa¤lay›n›z (3.12). Ö¤rencilerinize fliirde masal› ça¤r›flt›racak kavramlar› belirlemelerini söyleyiniz; belirlenen kelime ve kavramlar› tahtaya yaz›n›z. Bu kavramlar› kullanarak bir masal anlatacaklar›n› söyleyiniz. Etkinli¤e bafllamadan önce ö¤rencilerinizin birinden kendisini s›n›f arkadafllar›na önce h›zl› olarak ve nefesini ayarlamadan, daha sonra nefesini ayarlayarak uygun yerlerde vurgu, tonlama ve duraklama yaparak anlatmas›n› isteyiniz. Ö¤rencilerinize bu iki konuflma tarz› aras›ndaki fark› sorunuz. Ald›¤›n›z cevaplardan yola ç›karak ö¤rencilerinize konuflma esnas›nda da nefeslerini ayarlamalar›n›n, uygun yerlerde vurgu, tonlama ve duraklama yapmalar›n›n önemini vurgulay›n›z. Ard›ndan anlat›mlar›nda olaylar› ve bilgileri s›raya koymalar›n› (1.9), konuflurken nefeslerini ayarlamalar›n› (2.1), standart Türkçe ile konuflmalar›n› söyleyip etkinli¤i bafllat›n›z (1.4). Etkinlik tamamland›ktan sonra ö¤rencilerinizin konuflmalar›n› içerik yönünden de¤erlendirmelerini sa¤lamak amac›yla; • Bu kavramlar kendinizi ifade etmek için yeterli miydi? • Kelime ve kavram havuzundan hangi kelimeleri seçtiniz? • Bu kelimeleri seçerken neye dikkat ettiniz? • Anlatt›¤›n›z masalda flah›s ve varl›k kadrosunda kimler var? • Anlatt›¤›n›z masalda bir bütünlük var m›yd›? • Sizin konuflmak istedi¤iniz baflka konu var m›? sorular›n› ö¤rencilerinize yöneltiniz.

150

IV. YAZMA Ö¤rencilerinizin ö¤rendikleri kelime, kavram, atasözü ve deyimleri anlat›mlar›nda kullanmalar›n› sa¤layarak kal›c› k›lmak ve böylece söz varl›klar›n› zenginlefltirmek amac›yla kelime ve kavram havuzundan seçerek yazma yöntemini kullanmalar›n› sa¤lay›n›z ( 2.12 ). Tahtaya “rüya, hayal, baflar›, mutluluk” kelimelerinden bir havuz oluflturunuz. Siz de bu kelimelere yeni kelimeler ekleyebilirsiniz. Ö¤rencilerinizden tahtaya yazd›¤›n›z bu kelimeleri kullanarak defterlerine bir hikâye yazmalar›n› (3.1) isteyiniz. Ö¤rencilerinize duygu ve düflüncelerini s›raya koymalar› için biraz süre tan›y›n›z ( 1.7 ). Süre bitiminde ö¤rencilerinize düzgün, okunakl› ve ifllek “bitiflik e¤ik yaz›” (1.2 ) ve standart Türkçeyle yazmalar›n› (1.4 ) söyleyiniz. Yazma süreci tamamland›ktan sonra ö¤rencilerinizden yazd›klar›n› bir kere okumalar›n› isteyiniz. Daha sonra onlara afla¤›daki sorular› yönelterek yazd›klar›n› biçim ve içerik yönünden de¤erlendirmelerini söyleyiniz (4.1). • Düzgün, okunakl› ve ifllek “bitiflik e¤ik yaz›”yla yazd›n›z m›? • Standart Türkçeyle yazd›n›z m›? • Yaz›n›zda hangi duygu ve düflünceleri ifllediniz? • Yaz›n›zda hayal unsurlar›na yer verdiniz mi? Neler anlatt›n›z? • Yaz›n›z›n flah›s ve varl›k kadrosu var m›? Varsa hangi özelliklerini ön plana ç›kard›n›z? Neden? • Yaz›n›zda duygu, düflünce ve hayallerinizi tam olarak yans›tabildiniz mi?

V. D‹L B‹LG‹S‹ Ö¤rencilerinize, birleflik fiillerin kurulufl biçimlerini sezdirmeye yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (7. Etkinlik) (2.1). Ö¤rencilerinize birleflik fiillerin isimlere olmak, etmek, eylemek, k›lmak, yapmak yard›mc› fiillerinin; fiillere -e bil-, -i ver-, -e kal-, -e dur-,-e yaz- yard›mc› fiillerinin getirilmesiyle ve deyimleflme yoluyla olmak üzere üç flekilde olufltu¤unu örneklerle kavrat›n›z. Birleflik fiillerin anlam özelliklerine (anlam›n› kaybedip kaybetmeme) çeflitli örneklerle dikkat çekiniz. Ayr›ca kurall› birleflik fiillerin anlam özelliklerini (yeterlilik yard›mc› fiilinin ana fiile yeterlik anlam› kazand›rd›¤›n›, tezlik yard›mc› fiilinin ana fiile birdenbirelik anlam› katt›¤›n›, sürerlik yard›mc› fiilinin ana fiile süreklilik anlam› verdi¤ini, yaklaflma yard›mc› fiilinin ana fiile hemen hemen, az daha gerçekleflece¤i anlam›n› verdi¤ini) söyleyiniz. Ö¤rencilerinize birleflik fiiller oluflturup cümle kurmalar›n› söyleyiniz (8. Etkinlik) (2.1). Ö¤rencilerinize birleflik fiillerle ilgili pekifltirme etkinli¤ini yapt›r›n›z (9. Etkinlik).

151

Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak

RÜYA KIZIN MASALI Kafda¤›'nda oturur Ifl›ktan evi vard› Rüya K›z Kafda¤›'nda Rüyalar› yazard›. Sessizce ninni söyler Aydede'ye ç›kard› Uyku bekçileriyle, Gökyüzünü y›kard›. Kap›lar kapal›yd› Nerden girdi bu h›rs›z? Uykular›m› çalan, Bilmece flu Rüya K›z. Rüya K›z çiçek çiçek Bahar gibi açard› Suyu öpünce yüzü, Uyku gö¤e uçard›. Uykunun saray›na Nur tafl›rd› bir y›ld›z Güneflin flark›s›yla Kaybolurdu Rüya K›z. M.Ruhi fi‹R‹N

Walt Disney (Volt Dizney) Walter Elias Disney ( Volt›r Ely›s Dizney ), 1901 y›l›nda fiikago (fiikago)'da kendi hâlinde çiftçilik yapan bir ailenin çocu¤u olarak dünyaya geldi. Onu di¤er çocuklardan farkl› k›lan fley, hayal dünyas›n›n oldukça genifl olmas›yd›. Çevresindeki hayvanlar› inceliyor, onlar›n insanlara benzeyen özelliklerini düflünüyor ve öyle ki, hayalinde bir deve kufluna bale yapt›racak kadar bunlar› kafas›nda canland›r›yordu. Disney, hayvanat bahçesinde uzun süre araflt›rmalar yapt›. Hatta hayvanlar›n konuflmalar›n› anlayacak kadar onlarla birlikte oldu¤u söylenir. Çizimlerini gösterdi¤i Kansas City Star ( Kansas Siti S›tar)'›n yay›n müdürü, yetene¤inin olmad›¤›n› söyleyerek umutlar›n› y›kt›. Art›k çok az bir paraya kilise için resimler çiziyor ve stüdyo olarak da babas›n›n garaj›n› kullan›yordu. Bir gün yine garajda resimler çizdi¤i esnada ortaya ç›kan bir farenin hareketlerini izlemeye bafllad›. O güne kadarki gözlemlerini ve hayal dünyas›n›n zenginli¤ini de kullanarak bu fareyle ilgili çizimler yapmaya bafllad›. ‹flte dünyaca ünlü çizgi film kahraman› Mickey Mouse ( Miki Maus )'un do¤uflu böyle oldu. Ard›ndan nefleli tavflan Oswald ( Ozv›lt ), derken tüm Disney karakterleri. Walt Disney, hayal gücü, gözlem ve yetene¤in birlefltirilmesiyle ortaya ne muazzam fleyler ç›kabilece¤ini bize göstermifl oluyordu asl›nda. Hayata Yön Veren Öyküler ( Derleyen: Ak›n ALICI )

‹stekler ve belirtileri… 1899-1961 y›llar› aras›nda yaflam›fl roman yazar› ve gazeteci Peyami Safa, bir toplant›da, insanlar›n iste¤inin, hayallerinin hayatlar›nda ne denli önemli oldu¤unu flöyle vurgular: “Kiflinin iste¤i flahsiyetini ortaya koyar.” “Nas›l?” diye sorduklar›nda ise flu karfl›l›¤› verir: “Ne istedi¤inizi söyleyin. Ne oldu¤unuzu haber vereyim: Bir dar› tanesi mi istiyorsunuz? Siz bir serçesiniz. Bir kuzu mu istiyorsunuz? Siz bir kurtsunuz. Bir zafer mi istiyorsunuz? Siz bir kahramans›n›z.” Hayata Yön Veren Öyküler ( Derleyen: Ak›n ALICI )

152

153

4.Söz varl›¤›n› zenginleﬂtirme 3.Okudu¤u metinde geçen kelime, deyim ve atasözlerini cümle içinde kullan›r.

3.Okudu¤u metni de¤erlendirme 1.Metni dil ve anlat›m yönünden de¤erlendirir.

3.Haz›rl›kl› konuflmalar yapma 10.Konuflmas›nda dikkati da¤›tacak ayr›nt›lara girmekten kaç›n›r. 12.Konuflma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

2.Okudu¤u metni anlama ve çözümleme 1.Metnin ba¤lam›ndan hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›kar›r. 10.Okuduklar›ndaki örtülü anlamlar› bulur. 13.Metne iliflkin sorulara cevap verir. 29.Metnin bafll›¤› ile içeri¤i aras›ndaki iliflkiyi ortaya koyar. 5.Kendini sözlü olarak ifade etme al›flkanl›¤› kazanma 3.Sorunlar›na konuflarak çözüm arar.

1.Konuflma kurallar›n› uygulama 3.Bulundu¤u ortama uygun bir konuflma tutumu gelifltirir.

Konuﬂma

1.Okuma kurallar›n› uygulama 5.Okuma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

Okuma

3. TEMA:KAVRAMLAR VE ÇA⁄RIﬁIMLAR Hayata Aç›lan Kap›lar

6.Yaz›m ve noktalama kurallar›n› uygulama 2.Noktalama iﬂaretlerini iﬂlevlerine uygun olarak kullan›r.

5.Kendini yaz›l› olarak ifade etme al›ﬂkanl›¤› kazanma 4.ﬁiir defteri tutar.

4.Kendi yazd›klar›n› de¤erlendirme 2.Yazd›klar›n› dil ve anlat›m yönünden de¤erlendirir.

3.Farkl› türlerde metinler yazma 1.Olay yaz›lar› yazar.

2.Planl› yazma 10.Yaz›ya, konuyla ilgili k›sa ve dikkat çekici bir baﬂl›k bulur. 12.Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

1.Yazma kurallar›n› uygulama 2.Düzgün, okunakl› ve iﬂlek “bitiﬂik e¤ik yaz›”yla yazar. 5.Türkçenin kurallar›na uygun cümleler kurar. 11.Yaz›m ve noktalama kurallar›na uyar.

Yazma

2.Fiillerin yap› özellikleriyle ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama 2.Farkl› yap› özelliklerinde fiilleri anlam özelliklerini dikkate alarak kullan›r.

Dil Bilgisi

SINIF: 7 SÜRE: 7 Ders Saati

eme e Den mlar v : ü a r r v Tü : Ka ﬂ›mlar nin r› k Met ema ¤ a Zev Ç T Ana tetik aati s E : S ers ma 8D e : T Alt e Sür

HAYATA AÇILAN KAPILAR I. HAZIRLIK

A. Derse Haz›rl›k “Yazma” bölümünde yararlanmak üzere millî kültürü yans›tan Türk halk müzi¤ine ait kaset veya CD’ler getiriniz. Ö¤rencilerinizden “Okuma” bölümünde kullan›lmak üzere deyimler sözlü¤ünden “kap›” ile ilgili deyim ve atasözleri bulmalar›n› isteyiniz. “Yazma” bölümünde kullan›lmak üzere ö¤rencilerinizden boya kalemlerini getirmelerini isteyiniz.

Kap›lar›n üzerinde bulunan tokmak ve çekeceklerin, bir görüntü zenginli¤i olman›n ötesinde ifllevleri vard›r. Çok basit flekillerde olanlar›n›n yan› s›ra, küçük birer sanat eseri olarak de¤erlendirilebilecek örnekleri mevcuttur. Ev sahibinin nereden geldi¤ini, mesle¤ini ve ekonomik durumunu yans›t›r kap› tokmaklar›ndaki ayr›nt›lar. Tokmaklarda ço¤unlukla el fleklinin tercih edilmesi, insan elinin bol kazanç ve bereketi temsil etmesi inan›fl›na dayan›r. Evlerin sesidir tokmaklar; eve misafir geldi¤ini ev sahibine haber verir. Ev içlerindeki kap›lar ise daha yal›nd›r. Buna karfl›l›k, kap›lar›n odaya bakan yüzleri iç mekân kimli¤inin devam› olarak büyük bir özen ve ustal›kla biçimlendirilmifltir. ‹ç kap›larda ahflap, yayg›n olarak kullan›lan bir malzemedir. S›ca¤› depolayan ve insan›n duygular› üzerinde olumlu bir etki yaratan ahflaba, eski Türk evlerinin kap›lar›ndaki süslemelerde s›kça rastlan›r. fiimdi yerlerini a¤›r metal kap›lara b›rakan o güzelim ahflap ifllemeli kap›lar, antikac›lar›n so¤uk vitrinlerinde bir masa tablas› ya da iç dekor olarak kulan›lmak üzere uygun fiyata sat›lmay› bekliyor. Y›llar boyunca yüzlerine vuran ya¤murlara ve rüzgârlara, içlerinde saklad›klar› an›lara, kim nas›l de¤er biçecek dersiniz? Kap›lar› kapat›r›z d›fl dünyan›n tehditlerine karfl›. Bir de üzerine kilit takar›z bizden baflkas› açmas›n diye. Gelenleri sorgusuz sualsiz kabul etti¤imiz, baflkalar›na güvenip kap›lar›m›z› hiç kilitlemedi¤imiz günler geride kald›. Ali Baba ve K›rk Haramiler masal›nda oldu¤u gibi kilidi söz olan kap›lar yok ki “‘Aç›l susam, aç›l!” denildi¤inde aç›ls›n. fiimdi, flehrin k›y›da köflede kalm›fl birkaç mahallesi d›fl›nda, evler art›k çelik kap›lar ve geçmeli kilitlerle korunuyor. So¤uk ama güvenli bir z›rh›n arkas›nda, s›cak sohbetlerimiz de “kilitleniyor”. Dökme demirden kilit ve anahtarlar›, kap› efliklerini, belli belirsiz bir çocukluk an›s› olarak da olsa hat›rlayacak m› yeni gelen nesil? Anadolu kentlerinde, büyük flehirlerin ücra semtlerinde, hayat›n akt›¤› yerdir kap› eflikleri. Kad›nlar eflikte oturup dinlenirken bir yandan da komflular›yla sohbet ederek günlük hayat›n s›k›nt›s›ndan ve tekdüzeli¤inden biraz olsun uzaklafl›rlar.

Yaflant›lar›m›za oldu¤u kadar deyimlerimize de yerleflmifl kap›lar. Sözgelimi, akflam misafirliklerinde “Kap› kap› gezeriz.” Hiç belli olmaz, belki karar›m›z› de¤ifltiririz diye “aç›k kap› b›rak›r›z.” Aileye uzak birilerinden bahsederken “d›fl kap›n›n mandal›” deyiveririz. “El kap›lar›nda” çal›fl›r ekme¤imizi kazan›r›z. ‹stenmedi¤imiz yerlerden “kap› d›flar›” ediliriz. “Kap›dan kovsalar bacadan gireriz.” kimi zaman, e¤er bir fleyi kafam›za koyduysak. Üzerinde ahflap ifllemeleri zaman›n›n ac›mas›zl›¤›nda kaybolmaya yüz tutmufl cami kap›lar›, okullar›n otoriteyi simgeleyen demirden kocaman kap›lar›... Hangi kap›ya gitsen baflka bir öyküsü var ard›nda saklad›¤›. Sürgülü, döner, katlan›r, çarpma, kendili¤inden aç›lan kap›lar... ‹çeriye ya da d›flar›ya aç›lan kap›lar; kap›lar›n ard›na saklanan dünyalar. Kendimize ve baflkas›na ait olan› ay›ran s›n›r oras›; gürültülü alarmlar, iri yap›l› korumalar ve birkaç aç›l› görüntü kaydeden kameralarla korumaya çal›flt›¤›m›z. Bunlar›n yan›nda bir de göremedi¤imiz kap›lar var. Bizi hayal ettiklerimize ulaflt›racak geçitler onlar. Oya BERK

154

B. Metne Haz›rl›k

II. OKUMA-ANLAMA

Ö¤rencilerinizi metne haz›rlamak ve ön bilgilerini harekete geçirmek için onlara afla¤›daki oyunu oynat›n›z. Haydi Anlat Bakal›m! S›n›f›n›z› üç gruba ay›r›n›z. Afla¤›daki deyimleri birer kâ¤›da yazarak bir torbaya koyunuz. Kap› duvar olmak. Kap›s› aç›k olmak Kap›s›nda büyümek. Kap›ya dayanmak Kap› komflu olmak. Kap›s›n› afl›nd›rmak. Her gruptan ikifler kifli ça¤›rarak torbadan birer deyim çekmelerini isteyiniz. (Ö¤rencilerinize bu deyimi ve deyimde geçen kelimeleri kullanmas›n›n yasak oldu¤unu söyleyiniz.). Birinci gruptan bafllayarak grup temsilcilerine çektikleri deyimi arkadafllar›na anlatmalar›n› söyleyiniz. Etkinli¤i yaparken gruplara eflit süre tan›y›n›z. En k›sa sürede en çok deyim bulan grubu ödüllendiriniz. Ö¤rencilerinize “Hayata Aç›lan Kap›lar” adl› metnin görsellerini incelemelerini söyleyiniz. Görsellerin kendilerine ça¤r›flt›rd›¤› söz varl›¤›ndan hareketle konuflmalar›n› sa¤lay›n›z.

155

Bu bölümde sessiz okuma yöntemini kullanmalar›n› sa¤lay›n›z (1.5). Ö¤rencilerinizin ak›c› ve h›zl› okumalar›n› sa¤lamak amac›yla bir süre belirleyip metni sessiz okutunuz. Bu sürede siz de sessiz okuyarak ö¤rencilerinize örnek olunuz. Ö¤rencilerinize metni okurken baflkalar›n› rahats›z etmeden okumalar› gerekti¤ini hat›rlat›n›z. Sessiz okuma sürecinin sonunda ö¤rencilerinize, metinde ilgilerini çeken noktalar›, metnin anlayamad›klar› bölümlerini, metni okurken neler hissettiklerini sorunuz. Ö¤rencilerinize kelime çal›flmas› ile ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (1. Etkinlik) (2.1). Ö¤rencilerinize metni anlama, yorumlama ve yeniden yap›land›rma ile ilgili afla¤›daki sorular› yöneltiniz (2.13): 1. Kap›lar›n yap›lma amac› nedir? 2. Kap›lar hangi özellikleri ile flehirlerin simgesi olmufltur? 3. Kap›lar› hiç kilitlemedi¤imiz günlerin geride kalmas›n›n nedeni ne olabilir? 4. Yazar “So¤uk ama güvenli bir z›rh›n arkas›nda, s›cak sohbetlerimiz de kilitleniyor.”ifadesiyle ne anlatmak istiyor (2.10)? 5. Kap›lar›n üzerindeki tokmak ve çekeceklerin ifllevleri nelerdir? 6. Kap› tokmaklar›ndaki ayr›nt›lar neleri yans›tmaktad›r?

7. Kap› tokmaklar›n›n ço¤unun el fleklinde olmas›n›n nedeni nedir? 8. Günümüzde ahflab›n eskisi kadar kullan›lmamas›n›n nedeni nedir? 9. Metni siz yazm›fl olsayd›n›z nas›l bir bafll›k koyard›n›z (2.30)? 10. Metinde en çok hoflunuza giden bölüm neresi oldu? Neden?

Ö¤rencilerinize getirdikleri atasözü ve deyimleri söylemelerini ve anlamlar›n› tart›ﬂmalar›n› isteyiniz. “Kap›” kelimesi ile ilgili ortalama kaç deyim ve atasözü oldu¤unu bulmalar›n› sa¤lay›n›z. Metni dil ve anlat›m yönünden de¤erlendirmelerini sa¤lamak amac›yla ö¤rencilerinize ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (3.Etkinlik)(3.1).

Afla¤›daki cümleleri ö¤rencilerinize okuyunuz. Ö¤rencilerinize bu görüfllere kat›l›p kat›lmad›klar›n› sorunuz. III. KONUfiMA • Metinde kap›lar›n önemi anlat›lmaktad›r. • Ahflap kap›lar de¤erini kaybetti¤i için antikalar aras›na girmifltir. • Kap› süslemeleri, estetik bir zevk ürünüdür. • Kap›lar hayat tarz›m›zdaki de¤iflimi göstermektedir. • Türk insan› kulland›¤› her eflyada zevkini ve kültürünü ortaya koymufltur. • Günümüzdeki kap›lar›n en önemli ifllevi güvenli¤i sa¤lamakt›r. Metinde geçen deyimler ve anlamlar› ile ilgili etkinli¤i ö¤rencilerinize yapt›r›n›z. Ö¤rencilerinizi etkinli¤i yaparken Deyimler Sözlü¤ü'nden yararlanmalar› konusunda yönlendiriniz (2.Etkinlik)(2.1,4.3).

Bu bölümde ö¤rencilerin bir konu üzerinde olumlu veya olumsuz fikirleri savunma becerisini gelifltirmek amac›yla tart›flma yöntemini kullanmalar›n› sa¤lay›n›z (3.12). Afla¤›daki konular› ö¤rencilerinize veriniz ve bu konulardan birini seçmelerini söyleyiniz. • Günümüzde estetik zevk oldukça geliflmifltir. Bunun pek çok örne¤ini çevremizde görebiliriz. • Günümüzde estetik zevk eskiye nazaran önemini kaybetmifltir. Önceden her köflede bir estetik zevk ürünü görebiliyorduk ama flimdi göremiyoruz. Ö¤rencilerinizin sorunlara konuflarak çözüm arama al›flkanl›¤›n› kazanmalar› amac›yla onlara tart›flmaya

: :

: ? : ...

? --

. :

156

bafllamadan önce afla¤›daki tart›flma kurallar›na ve yöntemine dikkat etmeleri gerekti¤ini söyleyiniz (5.3). Daha sonra ö¤rencilerinizden bulunduklar› ortama uygun bir konuflma tutumu sergilemelerini isteyiniz (1.3). Afla¤›daki tart›flma kurallar›n› hat›rlat›n›z. • Tart›flma bir baflkan yönetiminde olmal›. • Jüri olmal› ve jüri tarafs›z olmal›. • Konuflmac›n›n konuflma tutumu ikna edici olmal›. • Konuflmas›n› bütünlük ve tutarl›l›k içinde sürdürmeli. Baflkan; 1. Tart›fl›lan konunun nitelik ve s›n›rlar›n› dinleyicilere iyice aç›klamal›, 2. Tart›flma sürecinde konu d›fl›na ç›k›lmadan, tart›flanlar›n düflüncelerini rahatl›kla söyleyebilecekleri bir ortam oluflturulmal›, 3. Belirlenen yönteme uygun olarak ortaya ç›kan fikirleri oylamaya sunmal› ve rapor haz›rlatmal›, 4. Yerine göre tart›flmaya kat›lmal›, soru sormal›, zaman zaman konuflulanlar›n özetini yapmal›, 5. Uzun konuflanlara ve konunun d›fl›na ç›kanlara uyar›larda bulunmal›, 6. Kendi duygu ve düflüncelerini belirtmekten kaç›nmal›; tart›flan gruplar›n fikirlerine önderlik ederek tarafs›z kalmal›d›r. Tart›flmac›; 1. Tart›flma s›ras›nda konuflmac›n›n sözünü kesmemeli, 2. Konu d›fl›na ç›kmamal›,

7.Etkinlik: Afla¤›daki fiilleri inceleyiniz. Anlamlar›n› altlar›na yaz›n›z. Daha sonra gelen eklerin bu fiillerin anlam›n› nas›l de¤ifltirdi¤ini düflünerek karfl›lar›na yaz›n›z.

yaz..................................... ..................................... .....................................

yazd›r..................................... ..................................... .....................................

aras›ndaki fark; ................................................ ................................................ ................................................ ................................................

kov..................................... ..................................... .....................................

kovala..................................... ..................................... .....................................

gör..................................... ..................................... .....................................

görül..................................... ..................................... .....................................

uyu..................................... ..................................... .....................................

uyut..................................... ..................................... .....................................

iç..................................... ..................................... .....................................

içir..................................... ..................................... .....................................

uç..................................... ..................................... .....................................

uçuﬂ..................................... ..................................... .....................................

157

3. Verdi¤i örnekler, fikirleri destekleyecek nitelikte olmal›, 4. Tart›flman›n, bir amaç de¤il, gerçe¤i bulmak için bir araç oldu¤unu akl›ndan ç›karmamal›, karfl›l›kl› sayg› ve hoflgörü içerisinde olmas›na özen göstermelidir. Tart›flma sonras›nda gruplara birbirlerini de¤erlendirmeleri için afla¤›daki sorular› yöneltiniz: • ‹kna oldunuz mu? • Hangi düflünceler size inand›r›c› gelmedi? • Dikkatinizi da¤›tacak konuflmalara yer verdiler mi (3.10)?

IV. YAZMA Ö¤rencilerinizin yazma yeteneklerini ve yarat›c›l›klar›n› gelifltirmek amac›yla yarat›c› yazma yöntemini kullanmalar›n› sa¤lay›n›z (2.12). Tahtaya, “kap›lar”, “estetik zevk” ve “hayat” kelimelerini yaz›n›z. Ö¤rencilerinizden bu kelimelerle ilgili ak›llar›na gelen kavramlar› söylemelerini isteyiniz. Onlar›n ça¤r›fl›mlar›n› tahtaya yaz›n›z. Ça¤r›fl›m yoluyla bilinç alt›nda oluflan kelime ve kelime gruplar› ortaya ç›kar›ld›ktan sonra ö¤rencilerinize bu kelimelerden yola ç›karak hikâye türünde bir olay yaz›s› yazacaklar›n› söyleyiniz (4. Etkinlik)(3.1). Bunun için tahtadan seçtikleri kelimeleri defterlerine not etmelerini,

bu kelimeler aras›nda ba¤lant› kurmalar›n› ve gerekiyorsa bunlara yeni kelimeler eklemelerini söyleyiniz. Herhangi bir noktaya geldiklerinde konunun hangi yönde ele al›naca¤›na karar vermelerini ve yaﬂad›klar›ndan düﬂündüklerinden ve hayal ettiklerinden hareketle bir hikâye yazmalar›n› isteyiniz.

Yazmaya bafllamadan önce ö¤rencilerinizden düzgün, okunakl› ve ifllek “bitiflik e¤ik yaz›” ile yazmalar›n› (1.2),Türkçenin kurallar›na uygun cümleler kurmalar›n› (1.5), yaz›lar›na konular›yla ilgili k›sa ve dikkat çekici bir bafll›k bulmalar›n›, tekrara düflmeden yazmalar›n› ve yaz›m, noktalama kurallar›na uymalar›n› (1.11) isteyiniz.

Ö¤rencileriniz hikâyelerini yazarken onlara getirdi¤iniz kaset veya CD’yi dinletiniz. Ö¤rencilerinize hikâyeyi tamamlad›ktan sonra boya kalemleri ile sayfa kenarlar›n› süsleyeceklerini söyleyiniz. ‹ki noktan›n kullan›m› ile ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (5.Etkinlik) (6.2). Etkinli¤i yapt›rd›ktan sonra ö¤rencilerinize daha önceden ö¤rendikleri gibi iki noktan›n kendisinden sonra örnek verilecek cümlenin sonuna konuldu¤unu hat›rlat›n›z. Daha sonra iki noktan›n Genel A¤ adreslerinde kullan›m›n› sezdirme ve uygulama etkinli¤ini yapt›r›n›z (6.Etkinlik) (6.2).

.................................................................................. .................................................................................. .................................................................................. .................................................................................. .................................................................................. .................................................................................. .................................................................................. .................................................................................. .................................................................................. ..................................................................................

V. D‹L B‹LG‹S‹ Ö¤rencilerinize farkl› yap› özelliklerindeki fiilleri anlam özelliklerini dikkate alarak kullanmalar›yla ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (7. Etkinlik) (2.2).

Bu etkinli¤i ö¤rencilerinize yapt›r›rken basit fiillerin baz› yap›m eklerini alarak türemifl fiiller oluflturdu¤unu söyleyiniz. Daha sonra bu eklerin basit fiil köklerine gelerek türemifl fiillerin gövdesini oluflturdu¤unu ve ekler sayesinde basit fiillerin anlamlar›n›n de¤iflti¤ini hat›rlat›n›z. Ayr›ca kurall› birleflik fiillerin hangi anlamda kullan›ld›¤›na, deyimleflmifl fiillerin ise gerçek anlamlar›ndan uzaklaflarak baflka anlamlarda kullan›ld›¤›na dikkat çekiniz. Ö¤rencilerinizden verilen basit fiilleri türemifl ve birleflik fiiller hâline getirerek birer cümlede kullanmalar›n› isteyiniz (8. Etkinlik).

158

159

5.Okuma al›flkanl›¤› kazanma 2.Farkl› türlerde metinler okur. 6.Okuduklar› ile ilgili duygu ve düflüncelerini arkadafllar›yla paylafl›r.

4.Söz varl›¤›n› zenginlefltirme 1.Kelimeler aras›ndaki anlam iliflkilerini kavrayarak birbiriyle anlamca iliflkili kelimelere örnek verir.

2.Okudu¤u metni anlama ve çözümleme 3.Metnin konusunu belirler. 4.Metnin ana fikrini/ana duygusunu belirler. 5.Metindeki yard›mc› fikirleri/duygular› belirler. 13.Metne iliflkin sorulara cevap verir. 19.Metinde yararlan›lan düflünceyi gelifltirme yollar›n›n ifllevlerini aç›klar. 30.Okudu¤u metne farkl› bafll›klar bulur.

1.Okuma kurallar›n› uygulama 5.Okuma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

Okuma

3. TEMA:KAVRAMLAR VE ÇA⁄RIﬁIMLAR ‹yimserlik Kötümserlik

5.Kendini sözlü olarak ifade etme al›ﬂkanl›¤› kazanma 4.Yeni ö¤rendi¤i kelime, kavram, atasözü ve deyimleri kullan›r.

3.Haz›rl›kl› konuﬂmalar yapma 12. Konuﬂma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

1.Konuflma kurallar›n› uygulama 8.Konuflmas›nda nezaket kurallar›n› uyar. 12.Tekrara düflmeden konuflur.

Konuﬂma

6.Yaz›m ve noktalama kurallar›n› uygulama 2.Noktalama iﬂaretlerini iﬂlevlerine uygun olarak kullan›r.

5.Kendini yaz›l› olarak ifade etme al›ﬂkanl›¤› kazanma 1.Duygu, düﬂünce, hayal, izlenim ve deneyimlerini yazarak ifade eder. 5.Günlük tutar.

4.Kendi yazd›klar›n› de¤erlendirme 1.Yazd›klar›n› biçim ve içerik yönünden de¤erlendirir.

2.Planl› yazma 12.Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

1.Yazma kurallar›n› uygulama 1.Kâ¤›t ve sayfa düzenine dikkat eder. 2.Düzgün, okunakl› ve iﬂlek “bitiﬂik e¤ik yaz›”yla yazar.

Yazma

2.Fiillerin yap› özellikleriyle ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama 1.Basit, türemifl ve birleflik fiillerin kurulufl ve anlam özelliklerini kavrar. 2.Farkl› yap› özelliklerinde fiilleri anlam özelliklerini dikkate alarak kullan›r.

Dil bilgisi

SINIF: 7 SÜRE: 6 Ders Saati

B. Metne Haz›rl›k i r ve yleﬂ : Sö vramla r ü r Tü : Ka r›ﬂ›mla nin Met Tema Ça¤ l›klar ati Ana : Z›t ers Sa a :6D Tem t l A e Sür

Afla¤›daki anekdotu ö¤rencilerinize okuyunuz. Çiftçinin kiflilik özellikleri üzerinde ö¤rencilerinizi konuflturunuz. Metinden yola ç›karak insanlar›n olaylara bak›fl aç›s›n›n hayatlar›na etkileri üzerinde durunuz.

“Amerika'da Hudson (Hats›n) Nehri üzerinde, Robert Fulton (Rab›rt Falt›n)'un yapt›¤› Clarment (K›larm›nt) ad›ndaki tarihin ilk buharl› gemisi yüzdürülmeyi bekliyordu. Halk nehrin iki yakas›na da toplanm›fl, bu önemli olaya tan›kl›k etmek istiyordu. ‹çlerinden biri, karamsar, yafll› ‹Y‹MSERL‹K KÖTÜMSERL‹K bir çiftçiydi. “Gemiyi yürütmeyi asla baflaramayacaklar.” diyordu. Bir süre sonra gemi çal›flt›. Hatta h›z› oldukça da artt›. I.HAZIRLIK Halk bu büyük baflar›y› ç›lg›nlar gibi alk›fllad›. Karamsar, yafll› çiftçi bafl›n› iki yana sallayarak: A. Derse Haz›rl›k “Tamam çal›flmas›na çal›flt› ama bu gemiyi asla • Ö¤rencilerinizden olumlu düflünme ve iyimserlik ile durduramazlar.” diyerek kendine has yorumunu yapt›. Ö¤rencilerinize getirmelerini istedi¤iniz yaz› ve sözleri ilgili sözler ve anekdotlar getirmelerini isteyiniz. • Ö¤rencilerinizden “Yazma” bölümünde kullan›lmak okutunuz. Ö¤rencilerinize birikimlerini gözden geçirmelerini üzere günlüklerini getirmelerini isteyiniz. sa¤lamak amac›yla afla¤›daki sorular› sorunuz: • Pollyanna’y› okudunuz mu? Okuduysan›z neler dikkatinizi çekti? • Kendinizde be¤endi¤iniz yönler nelerdir?

160

II. OKUMA - ANLAMA Bu bölümde ö¤rencilere okuduklar› hakk›nda soru sorma al›flkanl›¤› kazand›rarak konu hakk›nda düflünmelerini konuyu olumlu ve olumsuz yanlar›yla ve tarafs›z bir bak›fl aç›s›yla de¤erlendirerek kendi do¤rular›n› bulmalar›n› sa¤lamak amac›yla elefltirel okuma yöntemini kullanmalar›n› sa¤lay›n›z ( 1.5 ). Ö¤rencilerinizden etkinlikteki metin okunurken kat›l›p kat›lmad›klar› yerleri belirleyip defterlerine yazmalar›n›, zihinlerinde oluflan sorulara cevap aramalar›n› isteyiniz. Daha sonra ö¤rencilerinize duygu, düflünce ve olaylar aras›nda sebep-sonuç iliflkisi kurmalar›n›, kiflisel deneyimlerinden hareketle okuduklar›n› anlamland›rmalar›n› ve duygu düflüncelerini arkadafllar›yla paylaflmalar›n› söyleyiniz. Ö¤rencilerinizden kelimeler aras›ndaki anlam iliflkilerini kavrayarak kelimelerin efl anlamlar›n› bulmalar›n› ve birer cümlede kullanmalar›n› isteyiniz (1. Etkinlik) (4.1). Metni anlama ve çözümlemeye yönelik afla¤›daki sorular› ö¤rencilerinize sorunuz (2.13): 1.Yazar insanlar› hangi bak›mdan ikiye ay›r›yor? 2.Yazar bu ayr›m› neye göre yap›yor? 3. ‹yimser insanlar hayat› nas›l görüyorlar? 4. Kötümser insanlar daha çok neleri fark ediyorlar? 5. Yazar, iyimser insanlar› kime benzetiyor? Neden? 6. Yazara göre iyimserin hayat›n› zenginlefltiren fleyler nelerdir?

unutmak âdetimdir. ‹htiyar oldu¤umu hiçbir zaman düflünmem. Bütün yeni cereyanlarla hemen ilgilenirim. Çünkü ben iyimser bir kad›n›m.” der ve hep nefle ile keyif içinde, kuruntusuz, üzüntüsüz geçmifl olan hayat›n›, t›pk› büyük kumandan Sezar gibi üç kelime ile anlat›r. Bilirsiniz Sezar bir muharebeden döndü¤ü zaman senatoda kendisinden bu mücadelenin tafsilat›n› sormufllar, o sadece: “Gittim, gördüm, yendim.” demifltir. Lady Mendl da kendi hayat›n› t›pk› onun gibi üç kelimeyle anlat›yor: “Güldüm, yaflad›m, sevdim.” Hayat› böyle hep iyi taraf›ndan, rahat taraf›ndan, keyifli taraf›ndan almak, yok yere dertlenmemek, hiç yüzünden, hatta oldukça mühim sebepler bulunsa bile kederlere batmamak ne iyi fley. Böyleleri topra¤a tohum serpen çiftçi gibi geçtikleri yerlere saadet da¤›t›rlar. Bu saadet tohumlar› bu¤day misali yeflermekte gecikmez. En ufak fleylerden memnun olurlar. Gündelik hayat onlar için küçük ikramiyelerle doludur. Befl on dakikay› tesadüfen hofl geçirmek, keyifle söylenmifl bir flark›y› dinlemifl olmak, güzel bir tablo seyretmek, gerçekten lay›k olanlara ufak bir yard›mda bulunmak, tabiat›n harikuladeliklerine hayran kalmak, bir çocu¤un masum üzüntüsünü gidermek; bir kötümserin gözünde hiç de¤eri olmayan pek çok fley, iyimserin hayat›n› zenginlefltirir.

7. Yazar, hayat›n engellerinin nas›l kalkaca¤›n› söylüyor? 8. Yazar, iyimser olabilmek için ne tavsiye ediyor? 9. ‹yimser olabilmek için siz neler tavsiye edersiniz? 10. Yazar “Bedbin gözler güneflte bile kara lekeler bulurlar”. cümlesiyle ne anlatmak istiyor? 11. Çevrenizde daha çok hangi insanlar var? 12. Çevrenizdeki iyimser ve kötümser insanlar›n olaylar karfl›s›nda davran›fllar›n› anlat›n›z. Afla¤›daki cümleleri ö¤rencilerinize okuyup metne göre cevaplamalar›n› isteyiniz. (Y) ‹yimser insanlar ümitsizli¤e kap›l›rlar. (D) ‹yimserler gülmek f›rsat›n› kaç›rmazlar. (D) Kötümserler olaylar karfl›s›nda kara kara düflünürler. (Y) Kötümser insanlar her fleyden memnun olurlar. (D) Kötümser insanlar engeller karfl›s›nda çabuk y›larlar. Ö¤rencilerinizden iyimser kiflilere ait olan cümlelere (‹), kötümser kiflilere ait olan cümlelere (K) yazmalar›n› isteyiniz (2. Etkinlik)(2.13). Ö¤rencilerinize okuduklar› metindeki düflünceyi gelifltirme yollar›n› ve ifllevlerini bulmaya yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (3. Etkinlik) (2.19). Ö¤rencilerinizden okuduklar› metnin konusunu (2.3), ana fikrini (2.4), yard›mc› fikirlerini (2.5) ve konusuna uygun bir bafll›k bulmalar›n› isteyiniz (4. Etkinlik) (2.30).

Bu dünyada gördü¤ünüz bütün eserler iyimserlerin eseridir çünkü insan kötümser olunca eser vermesine imkân kalmaz. Bütün ifllerin bafllang›c› çetin mücadelelerle doludur. En ehemmiyetsiz bir engel karfl›s›nda y›l›veren kötümser, bir kenara çekilip kara düflüncelere dalarken iyimser adam, o mücadelelerin sonunu görebildi¤i için engellerin üzerine at›lmaktan çekinmeyecektir. Hayat›n engelleri, sonunun daima iyi olaca¤›na inanan güçlerin sayesinde ortadan kalkar. Dünyay› refaha ve bollu¤a kavuflturan onlard›r. “En iyi ifl nefleli bir adam›n elinden ç›kan ifltir.” diye bir söz vard›r. ‹nsan çal›fl›rken neflesini kaybetmemeli. Kötümserlik cemiyette her bak›mdan y›k›c› bir rol oynar. Bu sözleri dinlerken tabi akl›n›za gelen suali tahmin etmiyor de¤ilim. Peki ama nas›l iyimser olmal›? ‹nsan dünyaya iyimser olarak gelmektedir. Küçük çocuklar›n en tatl› hayaller içinde büyüdüklerini hat›rlayacak olursan›z bu sözün do¤rulu¤una inan›rs›n›z san›yorum. Sonradan kötümser oldu¤umuza göre dostlar›m›z› iyimser insanlardan seçelim. Nefle bulafl›r, derler. Onlar›n nefleleri bize ulafl›r, hayat› hofl taraf›ndan almaya al›flaca¤›m›z için kötümserli¤imizden eser kalmaz belki. fievket RADO

161

Ö¤rencilerinize etkinlikteki fliirle ilgili duygu ve düflüncelerini yazmalar›n›, daha sonra arkadafllar›yla paylaflmalar›n› söyleyiniz (5. Etkinlik) (5.6). Ö¤rencilerinizden haz›rl›k bölümünde getirmelerini istedi¤iniz iyimserlikle ilgili anektodlar› okumalar›n› ve bunlarla ilgili duygu ve düflüncelerini arkadafllar›yla paylaflmalar›n› isteyiniz.

‹Y‹MSERL‹K KÖTÜMSERL‹K

1. Etkinlik: Aﬂa¤›daki cümlelerde alt› çizili kelimelerin eﬂ anlamlar›n› bularak birer cümlede kullan›n›z.

• Muharrir insanlar›n bir k›sm›n›n iyimser, bir k›sm›n›n da kötümser oldu¤unu söylüyor. ...........................................

III. KONUﬁMA

• Böyleleri en feci hadiseler karﬂ›s›nda kald›klar› zaman bile ümitsizli¤e kap›lmaz. ...........................................

Bu bölümde ö¤rencilerinizin konuflma yeteneklerini ve yarat›c›l›klar›n› gelifltirmek amac›yla yarat›c› konuflma yöntemini kullanmalar›n› sa¤lay›n›z ( 3.12 ).

• Sezar bir muharebeden döndü¤ünde senatodakilere “Gittim, gördüm, yendim.” demiﬂ. ...........................................

• En ehemmiyetsiz bir engel karﬂ›s›nda y›l›verir.

Tahtaya “ ‹yi ya da kötü bir fley yoktur, sadece düflünce onu öyle yapar. (Shakespeare)” sözünü yaz›n›z. Ö¤rencilerinize bu söz üzerine konuflacaklar›n› söyleyiniz. Konuflan her ö¤rencinin bir önceki arkadafl›n›n konuyla ilgili söylediklerinden hareketle konuflarak konuya farkl› bir bak›fl aç›s› getireceklerini söyleyiniz. Ö¤rencilerinize yeni ö¤rendikleri kelime, kavram, atasözü ve deyimleri de konuflmalar›nda kullanmalar›n› söyleyiniz (5.4). Ö¤rencilerinizden konuflurken nezaket kurallar›na uymalar›n› ( 1.8 ) ve tekrara düflmeden konuflmalar›n› isteyiniz (1.12 ). Etkinlik tamamland›ktan sonra ö¤rencilerinizin konuflmalar›n› de¤erlendirmeleri için afla¤›daki sorular› onlara yöneltiniz: • Konuflman›zda yeni ö¤rendi¤iniz kelime, kavram, atasözü ve deyimleri kulland›n›z m›? • Konuflman›z boyunca nezaket kurallar›na uydunuz mu? • Konuflman›zda tekrarlardan kaç›nd›n›z m›? ‹sterseniz afla¤›daki etkinli¤i de yapt›rabilirsiniz: Alternatif Etkinlik Ö¤rencilerinizden getirdikleri özlü sözlerden kâ¤›da birer tane yazmalar›n›, katlay›p masan›n üzerine b›rakmalar›n› isteyiniz. Ö¤rencilerinize yeni ö¤rendi¤i özlü sözlerden birer tane çekerek bu sözler hakk›nda konuflmalar›n› söyleyiniz.

IV. YAZMA Bu bölümde ö¤rencilerinizin bir konu hakk›ndaki bilgilerini, duygular›n› ve düflüncelerini etkili bir flekilde anlatma becerilerini gelifltirmek amac›yla güdümlü yazma yöntemini kullanmalar›n› sa¤lay›n›z ( 2.12 ). Ö¤rencilerinize “‹yimser olmam›z günlük yaflam›m›z› nas›l etkiler?” sorusunu sorunuz. Ö¤rencilerinizin konuyu çeflitli yönleriyle tart›fl›p de¤erlendirmelerini sa¤lay›n›z.

162

...........................................

• Gündelik hayat onlar için küçük ikramiyelerle doludur. ...........................................

……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………

Edindikleri bilgiler ›fl›¤›nda duygu ve düflüncelerini defterlerine yazmalar›n› isteyiniz (5.1). 2. Etkinlik: Metne göre afla¤›daki yarg›lardan iyimser kiflilere ait olanlara ( ‹ ), kötümser kiflilere ait olanlara ( K ) yaz›n›z. (

) Siyahlar içindeyken bir bak›ﬂta beyazlar› görür.

(

) Güneﬂte bile kara lekeler bulur.

(

) Yar›s› boﬂ bir bardak görüyorum, der.

(

) Hayat›n› “Güldüm, yaﬂad›m, sevdim” diye özetler.

(

) En ufak ﬂeylerden memnun olurlar.

(

) Bütün iﬂlerin baﬂlang›c› çetin mücadelelerle doludur.

(

) Dünyay› refaha ve bollu¤a kavuﬂturan onlard›r.

(

) Kuﬂkuludurlar, karars›zd›rlar, en kötü ihtimalleri ak›llar›na getirirler.

(

) Hayat› hep iyi taraf›ndan, rahat taraf›ndan görürler.

(

) Topra¤a tohum serpen çiftçi gibi geçtikleri yerlere saadet da¤›t›rlar.

Ö¤rencilerinize yazarken kâ¤›t ve sayfa düzenine dikkat etmeleri (1.1), düzgün, okunakl› ve ifllek “bitiflik e¤ik yaz›”yla yazmalar› (1.2), cümlelerinde aç›k ve anlafl›l›r ifadeler kullanmalar› gerekti¤ini hat›rlat›n›z. Ö¤rencilerinize herhangi bir konudaki duygu, düflünce, hayal ve tasar›lar›n› yazarken (5.1) günlük hayattan ve kendi deneyimlerinden örnekler verebileceklerini söyleyiniz.

3. Etkinlik: Aﬂa¤›daki paragraflar› okuyup sorular› cevaplay›n›z. 1. Paragraf

‹nsanlar› birçok bak›mdan iki s›n›fa ay›rabilirsiniz. Fakat en do¤rusunu Auguste Breal (Og›st Briyl) ad›nda bir muharrir yapm›flt›r. O muharrir: “‹nsanlar›, beraber yaflad›klar› kimselere hayat› hofl hâle getirenler, bir de beraber yaflad›klar› insanlara hayat› zehir edenler diye ikiye ay›rmak kabildir.” diyor.

2. Paragraf

Kötümserler gerçekten böyledir. Onlar›n gözlerine boflluklar çarpar. Yürekleri sanki vesvese ile doldurulmufltur. Parma¤›nda küçük bir sivilce ç›ksa kötümserin akl›na ilk gelen fley bunun bir kanser bafllang›c› oldu¤udur, iyimser ise parma¤›nda bir sivilce ç›kt›¤›n›, bunu iyi bakarak geçifltirmenin mümkün oldu¤unu düflünür. Böylelikle kendisine de etraf›na da hayat› zehir etmez. Ama kötümser öyle de¤ildir. Hiçbir fleyden memnun olmad›¤›, en iyi f›rsatlar karfl›s›nda zihnini kötü ihtimallere do¤ru iflletti¤i için her fleyden önce kendisini berbat eder; daima kara kara düflündü¤ünden gülmek f›rsatlar›n› s›k s›k kaç›r›r.

Etkinlik tamamland›ktan sonra ö¤rencilerinize afla¤›daki sorular› yönelterek onlardan yazd›klar›n› biçim ve içerik yönünden de¤erlendirmelerini isteyiniz (4.1): • Kâ¤›t ve sayfa düzenine dikkat ettiniz mi? • Düzgün, okunakl› ve ifllek “bitiflik e¤ik yaz›”yla yazd›n›z m›? • Yaz›n›zda hangi duygu ve düflünceleri ifllediniz? Ard›ndan birkaç ö¤rencinize yazd›klar›n› okutunuz.

• Hangi paragrafta bir yazardan al›nt› yap›lm›flt›r? ......................................................................................................................................................................... • Hangi paragrafta iki kavram karfl›laflt›r›lm›flt›r? Bu iki kavram nedir? ......................................................................................................................................................................... • Al›nt› yapman›n ve kavramlar› karfl›laflt›rman›n yaz›ya katk›s› ne olmufltur? .........................................................................................................................................................................

Ö¤rencilerinizden getirdikleri günlükten seçtikleri bir bölümü okumalar›n› isteyiniz (5.5). Ö¤rencileriniz günlüklerini okuduktan sonra onlara aﬂa¤›daki sorular› sorunuz:

1. Günlü¤ünüzü düzenli olarak tutuyor musunuz? 2. Günlü¤ünüzde nelerden bahsediyorsunuz?

5. Etkinlik: Afla¤›daki fliirle ilgili duygu ve düflüncelerinizi noktal› yerlere yaz›n›z. Konusu:.......................................... fiair hakk›ndaki düflüncelerim:.........

........................................................

.............................................................

............................................................ ........................................................

Ana duygusu:.................................

...........................................................

........................................................

ﬁiirin be¤endi¤im bölümü:......................

ÇOCUKLU⁄UM Çocuklu¤um, çocuklu¤um... Uzakta kalan bahçeler O sabahlar, o geceler, Gelmez günler çocuklu¤um...

Çocuklu¤um, çocuklu¤um... Gözümde tüten memleket. Art›k bana sonsuz hasret. Sonsuz keder çocuklu¤um.

Nedeni:................................................. ............................................................

Çocuklu¤um, çocuklu¤um... Bir çekmecede unutulmuﬂ, Senelerle rengi solmuﬂ, Bir tek resim çocuklu¤um

............................................................ .............................................................

• Birkaç ö¤rencinize getirdikleri kitap tan›tma yaz›lar›n› okutunuz. Kitaplar›n› okuma listelerine eklemelerini söyleyiniz. Ö¤rencilerinize “üç noktan›n” kullan›m› ile ilgili sezdirme etkinli¤ini yapt›r›n›z (6. Etkinlik) (6.2). Etkinlik sonras›nda ö¤rencilerinize “üç noktan›n” tamamlanmam›fl cümlelerin sonuna konuldu¤unu hat›rlat›n›z. Daha sonra kaba say›ld›¤› için aç›klanmak istenmeyen kelime ve bölümlerin sonuna; al›nt›larda baflta, ortada ve sonda al›nmayan kelime ve bölümlerin yerine kondu¤unu aç›klay›n›z. Ö¤rencilerinize üç noktan›n kullan›m› ile ilgili kavratma etkinli¤ini yapt›r›n›z (7. Etkinlik). Ö¤rencilerinize “üç nokta”n›n kullan›m› ile ilgili pekifltirme etkinli¤ini yapt›r›n›z (8.Etkinlik).

Ziya Osman SABA

Ben ﬂairin yerinde olsayd›m:............

ﬁiiri be¤endim/ be¤enmedim. Çünkü:

........................................................

..............................................................

........................................................

.............................................................

........................................................

..............................................................

........................................................

..............................................................

........................................................

..............................................................

........................................................

................................................................

........................................................

..............................................................

........................................................

..............................................................

V. D‹L B‹LG‹S‹ Ö¤rencilerinize basit, türemiﬂ, birleﬂik fiillerle ilgili uygulama etkinli¤ini yapt›r›n›z (9.Etkinlik) (2.2).

163

164

SERBEST OKUMA METN‹

165

Bafl›n› kald›r›p kufllara el sallad›. Isl›k çald›. Ç›¤l›k ç›¤l›¤a bir kufl sürüsü geçti üstünden. Tam bu s›rada da annesinin evlerine gelmifl olaca¤›n› düflündü. — Gel art›k bulutum, diye seslendi. Evimize dönüyoruz! Annemiz merak eder bizi! — Geliyorum, diye karfl›l›k verdi bulutu. Verdi ama, sesinde oyuna doymam›fl çocuklar›n gönülsüzlü¤ü vard›. Bu arada da bir iki k›l›¤a daha girip ç›kt› bulutu. En sonunda apak bir duman gibi süzülüp yere indi. Çocuk, bulutuyla yar›n yine oynayaca¤›n› düflündü. En iyisi onu emin bir yere saklamakt›. Akl›na hemen pastel boyalar›n› koydu¤u kutu geldi. ‹çine sokup kapa¤›n› kapat›yordu ki: — Bir parça gökyüzü alay›m m› bulutum? dedi. — Al, diye ba¤›rd› bulutu. Bembeyaz difllerini göstererek güldü. Gö¤ün masmavi uzakl›¤›ndan bölüp bir parça da ondan koydu. — Biraz da günefl isterim, dedi bulutu. Biraz da kufl, yel isterim. Çocuk güneflten, kufltan, yelden de koydu. Kutuda yer kalmam›flt›. Kapa¤›n› s›ms›k› kapatt›. Annesini hat›rlad› yeniden. O gelmeden eve dönmeliydi. Yoksa merak ederdi. ‹çinde k›rlar›n, gökyüzünün doyumsuz tad›, tüm gücüyle evlerine do¤ru koflmaya bafllad›.

Yerden bir kucak çay›r yoldu hemen. Kuzusuna verecekti. Atlay›p gökyüzüne ç›k›yordu ki onun ak sakall› bir dede olup gökyüzünün bir köflesine oturdu¤unu gördü: — fiimdi de dede mi oldun yaramaz bulutum, diye seslendi. Ama ben dedeleri de severim. Onlar güzel güzel masal anlat›rlar bana. — Kuca¤›ndaki çay›rlar nereye gitti? Ne güzel yüzü vard› dedenin. Bembeyaz diflleri, sakal› vard›. Geçen y›l dedesi gelmiflti köyden. Annesiyle babas› ifle gittikleri zaman o bakm›flt›. Dünyan›n en güzel masallar›n› anlatm›flt›. ‹lkyaza do¤ru köylerine dönmüfltü. “Domates, salatal›k ekece¤im.” diyordu. “Kay›s›lar, elmalar yetifltirece¤im. K›fla do¤ru yeniden gelece¤im. Size o meyvelerden, sebzelerden getirece¤im.” Gökyüzündeki dedeye seslenecek, ondan masal isteyecekti ki bulutunun birden bembeyaz ata dönüfltü¤ünü gördü: — fiimdi de at m› oldu yaramaz bulut, diye ba¤›rd›. Benim atlar› da kediler, kuzular kadar sevdi¤imi biliyor musun? Ses vermedi bulutu. Gökyüzünü bir bafltan öbür bafla dörtnala koflarak geçti. Beni de s›rt›na al bulutum, koflulara, yar›fllara götür, diye seslenecekti ki bulutunu gökyüzünün öbür bafl›nda buldu. Evrile çevrile de¤iflmiflti hemen. fiimdi de bir dizi kufl sürüsü olup ç›km›flt›. Gö¤ün bir ucundan öbür ucuna do¤ru uçup gidiyorlard›. Severdi kufllar› da. Gökyüzünü sevdi¤i kadar severdi. K›p›rt›s›z gökyüzü onlarla devinirdi. Mavisi çözülür, bir uçtan öbür uca onlarla ak›p giderdi.

Mehmet GÜLER 66

166

KAVRAMLAR VE ÇA⁄RIfiIMLAR TEMA DE⁄ERLEND‹RME SORULARI A. 1, 2, 3, 4 ve 5. sorular› afla¤›daki fliire göre cevaplay›n›z. Affan Dede’ye para sayd›m, Satt› bana çocuklu¤umu. Art›k ne yafl›m var, ne ad›m; Bilmiyorum kim oldu¤umu. Hiçbir fley sorulmas›n benden; Haberim yok olan bitenden. Bu bahar havas›, bu bahçe Havuzda su fl›r›l fl›r›ld›r. Uçurtmam bulutlardan yüce, Z›pz›plar›m p›r›l p›r›ld›r. Ne güzel dönüyor çemberim; Hiç bitmese horoz flekerim. Cahit S›tk› TARANCI 1. Sizce Affan Dede nas›l biridir? Yaz›n›z. ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ .........................................................................................................................................................................

2. Yukar›daki ﬂiirin ana duygusu nedir? ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................

3. ﬁiire bir dörtlük de siz ekleyiniz. ............................................................................... ............................................................................... .............................................................................. ..............................................................................

4. Yukar›daki ﬂiir ile ilgili bir soru haz›rlay›p cevab›n› alt›na yaz›n›z. SORU:............................................................................................................................................................. ........................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................ CEVAP: ............................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ...............................................................................................................................................................................

167

B. Afla¤›daki baz› cümlelerde noktalama iflaretleri yanl›fl kullan›lm›flt›r. Do¤ru kullan›lanlar›n bafl›na (D), yanl›fl kullan›lanlara ise (Y) yaz›n›z. ( Y ) Okudu¤um kitab›n künyesi “Ömer Seyfettin; Yaln›z Efe; Kardelen Yay›nlar›; ‹stanbul-2005.” fleklindeydi.. ( D ) Ak tolgal› beylerbeyi hayk›rd›: ‹lerle! ( D ) ... cirit oyunlar›n›n tarihi çok eskilere gider... ( Y ) ‹steseymifl on dakikada bütün roman› okurmufl (!). ( Y ) Arabac› K ... (?) flehrine do¤ru ilerliyordu.

C. Afla¤›daki cümlelerde yer alan fiilleri incleyiniz. Bu fiillerin yap›lar›n› belirleyerek verilen fiil yap›lar›yla efllefltiriniz. Cümleler ( 2 ) Tiyatro on befl dakika sonra bafllayacak. ( 1 ) Anneannemin pastalar›n› herkes be¤endi. ( 3 ) Karfl›dan gelen arkadafl›na selam verdi. ( ) Kuzeyden esen rüzgâr fliddetini art›rd›. ( ) Müzeyi ancak iki saatte gezdik.

Fiil yap›s› 1. Basit fiil 2. Türemiﬂ fiil 3. Birleﬂik fiil

D. Afla¤›daki sorular›n do¤ru cevaplar›n› iflaretleyiniz. 1, 2 ve 3. sorular› afla¤›daki paragrafa göre cevaplay›n›z. “Karfl›s›nda, görecek insan gözleri, heyecan duyacak insan kalbi olmad›kça bütün dünya müzelerindeki tablolar bir tahta tuval ve boya y›¤›n›ndan baflka nedir ki... Onlara sanat de¤erini veren, sanat eseri damgas›n› vuran, insan ruhunda uyand›rd›klar› heyecand›r. Sahnede insan duygular›na seslenen eser ve onu canland›rmas›n› bilen sanatç›lar ne derece k›ymetli ise ondan heyecan duyan, onu takdir eden seyirci de bence, o eser ve sanatç›lar kadar de¤erlidir.” Muhsin ERTU⁄RUL

1. Bir eseri de¤erli k›lan özellik nedir? A. Eseri görecek gözler olmas› B. Eserden heyecan duyacak gözler olmas› C. Esere, sanat eseri damgas› vurulmas› D. Eserin insan ruhunda heyecan uyand›rmas›

2. Aﬂa¤›daki seçeneklerden hangisi metinden ç›kar›labilir? A. Sanatç›lar, anlaﬂ›lamad›kça k›ymetleri bilinmez. B. Estetik zevkten yoksun bir toplum, sanatç›lar›n› da etkiler. C. Bir tabloya onu yapan sanatç›n›n gözüyle bakmak gerekir. D. Bir eseri yaln›z sahnede canland›rmak yeterli de¤ildir.

168

3. Aﬂa¤›dakilerden hangisi, bu metin için en uygun baﬂl›kt›r? A. Sanat Eseri B. Seyirci C. Sanatç› D. Sanat Heyecan›

4. Afla¤›daki seçeneklerin hangisinde iki noktan›n kullan›m›yla ilgili bir yanl›fll›k yap›lm›flt›r? A. Ömer Seyfettin’in hikâyelerini söyleyelim: Ant, Kafla¤›, Bomba... B. Bu bilgileri http (://) www. meb.gov.tr’den ald›m. C. Kendimi size tan›tay›m: Bu okulun ö¤retmenlerindenim. D. Elma, armut, portakal: k›fl meyvelerindendir.

5. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde isimden türetilmifl bir fiil vard›r? A. Defterimdeki fliirleri çiçek motifleriyle süsledim. B. Hat, ebru, tezhip, minyatür geleneksel sanatlard›r. C. Oyun, uçurtma, topaç denilince çocuklu¤um akl›ma geldi. D. Bütün yaflad›klar›m herhâlde bir rüyayd›.

6. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde di¤erlerinden farkl› yap›da bir fiil kullan›lm›flt›r? A. Bütün gömleklerini yar›m saatte ütüleyiverdi. B. Hakem voleybol maç›n› befl dakika geç bafllatt›. C. Arkadafl›m› hatalar›na ra¤men affettim. D. O günden sonra ö¤retmenimin sözleri kula¤›ma küpe oldu.

7. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde türemifl bir fiil yoktur? A. Beden e¤itimi dersinde bütün ö¤rencileri koflturdu. B. Kafesteki keklik gün boyu ötüyordu. C. Yüksek tepeleri de afl›nca ova bir deniz gibi göründü. D. fiehrin üzerine çöken bulutlar bir anda her yeri karartt›.

8. Afla¤›daki cümlelerde geçen fiillerden hangisi “bir ifli baflkas›na yapt›rma” anlam›n› tafl›maktad›r?

A. Bütün ﬂehri bir haftada geziverdi. B. Genç mimar, Selimiye’nin mimarisine bakakald›. C. Babam yaz gelmeden evimizin bütün odalar›n› boyatt›. D. Kardeﬂim ancak iki haftada yüzme ö¤renebildi.

9. Aﬂa¤›dakilerden hangisinin fiili “Sabah erkenden komﬂusuna selam verdi.” cümlesinin fiili ile ayn› yap›dad›r?

A. Yurt d›ﬂ›ndan gelen turistler ülkemizi çok sevdi. B. Halas›na haber vermek için telefon etti. C. Ne yapmak istedi¤imi bir türlü anlatamad›m. D. Bebe¤ini her gece ona masal okuyarak uyutur.

169

4. TEMA: M‹LLÎ KÜLTÜR • Anadolu'nun Cirit Oyunlar› • Miras Keçe • Karada Yüzen Donanma • Bozk›r›n Tezenesi • Kilim (Serbest Okuma Metni) • Seyyar Tablolar (Serbest Okuma Metni)

170

• Ö¤rencilerinizin, bu tema boyunca afla¤›da önerilen kitaplardan en az ikisini okumalar›n› ve s›n›f arkadafllar›yla paylaflmalar›n› sa¤lay›n›z.

Bu temada önerilen kitaplar: • Ald› Sözü Anadolu (Mehmet ÖNDER) • Türkülerden Seçmeler • Vatan Topra¤› (Mükerrem Kâmil SU) • Memleket ﬁiirleri Antolojisi (Osman AT‹LLÂ)

171

M‹LLÎ KÜLTÜR TEMASINA HAZIRLIK ÇALIfiMALARI Ö¤rencilerinizi üç gruba ay›r›n›z. Bir grup ö¤rencinize geleneksel sanatlar›m›z ( çinicilik, ahflap, ebru, telkâri vb.), di¤er bir grup ö¤rencinize millî sporlar›m›z ( gürefl, cirit, deve güreflleri...vb.), son gruba ise kültürel de¤erlerimiz ( Ayasofya, Selimiye Camii, Beypazar› evleri, Safranbolu evleri, Anadolu Medeniyetleri Müzesi, Dolmabahçe Saray› vb.) ile ilgili bilgi, belge ve görseller getirmelerini isteyiniz. Getirilen görseller üzerinde ö¤rencilerinizi konuflturunuz. Edindikleri bilgileri di¤er arkadafllar›yla paylaflmalar›n› sa¤lay›n›z. Be¤enilen görselleri okul panosunda sergileyerek di¤er ö¤rencilerinizin de bu görselleri görmelerini sa¤lay›n›z. Afla¤›da verilen çal›flmaya benzer bir çal›flma haz›rlayabilirsiniz.

Geleneksel Sanatlar›m›z

Millî Sporlar›m›z

172

Kültürel De¤erlerimiz

Bu çal›flma ve araflt›rma için ö¤rencilerinizi afla¤›daki ‹nternet sitelerine yönlendirebilirsiniz. www.kultur.gov.tr www.ankara.gov.tr www.karabük.gov.tr www.gsgm.gov.tr www.anadolumedeniyetlerimuzesi.gov.tr

Ö¤rencilerinizi bu temaya haz›rlamak amac›yla çevrenizdeki kaynak kiflilerden de yararlanabilirsiniz. Örne¤in, bir sporcuyu, zanaatlarla u¤raflan bir zanaatkâr› veya bir sanatç›y› s›n›f›n›za davet ederek kendi alan›yla ilgili bilgileri ö¤rencilerinizle paylaflmalar›n› sa¤layabilirsiniz. ‹l ve ilçelerde bulunan kültür müdürlüklerinden gerekli bilgi ve görselleri temin edebilirsiniz.

173

174

2.Okudu¤u metni anlama ve çözümleme 1.Metnin ba¤lam›ndan hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›kar›r. 12.Okuduklar›n› kendi cümleleriyle, kronolojik s›ra ve mant›k ak›fl› içinde özetler. 13.Metne iliflkin sorulara cevap verir. 19.Metinde yararlan›lan düflünceyi gelifltirme yollar›n›n ifllevlerini aç›klar. 27.Okuduklar›n› kendi hayat› ve günlük hayatla karfl›laflt›r›r. 31.Metnin yazar› ve flairi hakk›nda bilgi edinir.

1.Okuma kurallar›n› uygulama 5.Okuma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

Okuma

4. TEMA:M‹LLÎ KÜLTÜR Anadolu’nun Cirit Oyunlar›

Spor Kültürü 6.Türk sporcular›n›n olimpiyattaki baﬂar›lar›n›n nedenlerini aç›klar.

3.Haz›rl›kl› konuflmalar yapma 5.Konunun özelli¤ine uygun düflünceyi gelifltirme yollar›n› kullan›r. 12.Konuflma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

2.Sesini ve beden dilini etkili kullanma 3.Kelimeleri do¤ru telaffuz eder. 4.Konuﬂurken gereksiz sesler ç›karmaktan kaç›n›r. 5.Uygun yerlerde vurgu, tonlama ve duraklama yapar.

1. Konuflma kurallar›n› uygulama 12.Tekrara düflmeden konuflur.

Konuﬂma

6.Yaz›m ve noktalama kurallar›n› uygulama 2.Noktalama iﬂaretlerini iﬂlevlerine uygun olarak kullan›r.

3.Farkl› türlerde metinlerde yazma 3.Bildirme yaz›lar› yazar.

2. Planl› yazma 10.Yaz›ya, konuyla ilgili k›sa ve dikkat çekici bir baﬂl›k bulur. 12.Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

1.Yazma kurallar›n› uygulama 5.Türkçenin kurallar›na uygun cümleler kurar.

Yazma

3.Fiil kiplerinde zaman ve anlam kaymas›yla ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama 1.Cümlede zaman kavram›n› belirleyen/destekleyen zarflar› fark eder.

Dil Bilgisi

SINIF: 7 SÜRE: 8 Ders Saati

leﬂi r Söy : ültü rü illî K r n Tü i M n p : t S o Me un ma y e T O : aati Ana rs S a e D m Te :8 Alt e Sür

ANADOLU’NUN C‹R‹T OYUNLARI I. HAZIRLIK A. Derse Haz›rl›k

Araﬂt›rma • Ö¤rencilerinizden Mehmet ÖNDER hakk›nda bilgi toplamalar›n› isteyiniz. Ö¤rencilerinize tavsiye etti¤iniz kitaplardan birini okuyarak tan›tma yaz›s› haz›rlayacaklar›n› hat›rlat›n›z.

B. Metne Haz›rl›k Getirdi¤iniz resimleri ö¤rencilerinize gösteriniz. Resimlerde gördükleri ata sporlar› hakk›nda konuﬂmalar›n› söyleyiniz. Ard›ndan ata sporlar› ile ilgili getirdi¤iniz yaz›lar› okuyunuz.

Ö¤rencilerinize afla¤›daki sorular› yöneltiniz: Ata sporlar› hakk›nda yaz› ve resim getiriniz. www. • U¤raflt›¤›n›z bir spor dal› var m›? Varsa bu sporun kultur.gov.tr adresinden geleneksel sporlar (deve gürefli, en belirgin özelli¤i nedir? bo¤a gürefli, cirit, ya¤l› gürefl) hakk›nda bilgi edinebilirsiniz. • Çevrenizde ata sporlar›ndan yap›lanlar var m›? Bunlar “Konuflma” bölümünde kullan›lmak üzere ö¤rencile- nelerdir? rinizden oynad›klar› bir grup oyununu kurallar› ile birlikte Ö¤rencilerinize spor dallar›n›n (futbol, gürefl, cirit, defterlerine yazmalar›n›, okuma ve dil bilgisi bölümlerinde atletizm, voleybol vb.) isimlerini söyleyiniz. Ö¤rencilerinizden kullan›lmak üzere boya kalemleri getirmelerini isteyiniz. “Yazma” bölümünde kullan›lmak üzere ö¤rencilerinizden bu spor dallar›ndan hangilerinin millî spor oldu¤unu sorunuz. Bu spor dallar›n› millî yapan özelliklerin neler oldu¤unu A4 kâ¤›d› getirmelerini isteyiniz. tart›flmalar›n› isteyiniz. Ard›ndan millî sporlar›m›z› tan›man›n, gelifltirmenin önemi üzerinde durunuz.

175

• Ö¤rencilerinizi metne haz›rlamak için “Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak” bölümünde verilen materyallerden yararlanabilirsiniz.

II. OKUMA - ANLAMA Metni bir kez sesli okuyunuz. Ard›ndan iflaretleyerek okuma yöntemini uygulay›n›z (1.5). Ö¤rencilerinizden metni sessiz okumalar›n›, okurken önemli gördükleri yerlerin alt›n› farkl› renkte kalemlerle çizmelerini isteyiniz. Alt›n› çizdikleri bölümleri kendi cümleleri ile ifade eden bir metin oluflturup defterlerine yazmalar›n› söyleyiniz. Daha sonra birkaç ö¤rencinize oluflturduklar› metinleri okutunuz. Bu metinlerin metni genel hatlar›yla kavrat›c› nitelikte olup olmad›¤›n›, kendi içinde bir anlam bütünlü¤ü olup olmad›¤›n› de¤erlendiriniz. Bunun için metnin anahtar kelimelerinin yer al›p almad›¤›na, ana fikri içerip içermedi¤ine dikkat ediniz. Ö¤rencilerinizin varsa hatalar›n› düzeltiniz. Ö¤rencilerinize okuduklar› metinde geçen kelimelere yönelik haz›rlanan bulmacay› çözdürünüz (1. Etkinlik) (2.1) . Metinde anlam› bilinmeyen kelime veya kelime gruplar›n›n ö¤renilmesinde sözlük kullan›lmal›d›r.

Metni anlama yorumlama ve yeniden yap›land›rmaya yönelik afla¤›daki sorular› sorunuz (2.13): 1. Ciridin Anadolu'da kaç y›ll›k bir geçmifli vard›r? 2. Cirit oyunu nas›l ortaya ç›km›flt›r? 3. ‹ki oba aras›ndaki anlaflmazl›¤› gidermek için oban›n yafll›lar› nas›l bir öneride bulundular? Siz bu öneriyi nas›l de¤erlendiriyorsunuz? 4. Cirit nas›l oynan›r? 5. Cirit oyununa hangi kurallar› eklemek isterdiniz? Neden? Ö¤rencilerinizden okuduklar› metne yönelik haz›rlanan do¤ru yanl›fl etkinli¤ini yapmalar›n› isteyiniz (2. Etkinlik) (2.13). Ö¤rencilerinizden metinde yer alan düflünceyi gelifltirme yollar›n›n ifllevlerini aç›klamalar›n› isteyiniz (3. Etkinlik) (2.19). Etkinlik tamamland›ktan sonra ö¤rencilerinize millî sporun ve ciridin tan›m›n› defterlerine yazmalar›n› söyleyiniz. Ö¤rencilerinizin okuduklar› metinde geçen millî de¤eri bulmalar›n›, bu ve bunun gibi de¤erlerin günlük hayatla iliflkisini sorgulamalar›n› sa¤lay›n›z (4. Etkinlik) (2.27). Ö¤rencilerinizden metni özetlemelerini, metinden hareketle cirit hakk›nda neler ö¤rendiklerini yazmalar›n› isteyiniz (5. Etkinlik) (2.12). Ö¤rencilerinizden metnin yazar› hakk›nda edindikleri bilgileri anlatmalar›n› isteyiniz (2.31).

III. KONUfiMA Ö¤rencilerinizin tak›m sporlar› (basketbol, voleybol, futbol vb.) hakk›ndaki bilgilerini, duygular›n› ve düflüncelerini etkili bir flekilde anlatma becerilerini gelifltirmek amac›yla güdümlü konuflma yöntemini kullanmalar›n› sa¤lay›n›z (3.12). Bu amaçla ö¤rencilerinizle beyin f›rt›nas› yap›n›z. Tak›m sporlar› hakk›nda ö¤rencilerinizi bilgilendiriniz. Birkaç ö¤rencinizin grup oyunlar› hakk›nda duygu, düflünce ve hayallerini iki dakika içinde ifade etmelerini sa¤lay›n›z. Ö¤rencilerinize afla¤›daki sorular› yönelterek onlara rehberlik edebilirsiniz. • Çevrenizde hangi grup oyunlar›n› oynuyorsunuz? • Tak›m sporlar›ndaki kurallara uyuyor musunuz? Neden? • Tak›m sporlar› bize neler kazand›rabilir? • En be¤endi¤iniz grup oyunu hangisidir? Neden? vb. sorularla ö¤rencilerinizi konuflma sürecine haz›rlayabilirsiniz. Ard›ndan ö¤rencilerinizden konuflurken gereksiz sesler ç›karmaktan kaç›rmalar›n› (2.4), tekrara düflmeden konuflmalar›n› (1.12), konuflmalar›nda tan›mlama ve iliflkilendirme yapmalar›n› (3.5), kelimeleri do¤ru telaffuz etmelerini (2.3), uygun yerlerde vurgu, tonlama ve duraklama yapmalar›n› (2.5) isteyiniz.

Cirit oyununu, eski Türklerde bir savafl manevras› sayanlar da vard›r. Top, tüfek icat edilmeden önce, savafllarda en etkin silah kuflkusuz, sipahi denilen atl› savaflç›lar›n ya da bir baflka deyimle süvarilerin ellerindeki m›zrak ve gürzlerdi. Yayalar daha çok ok atar, k›l›ç sallarlard›. Atl› savaflç›lar, savafl öncesi talimlerinde a¤aç sopalar kullan›rlard›. Cirit oyununun bir savafl oyunu ya da karfl›l›kl› savafl gösterisi say›lmas› bu yüzden. Bugün yurdumuzun çeflitli bölgelerinde cirit oyunlar› oynan›r, ciritli yar›flmalar yap›l›r. Kars’ta, Erzurum’da düzenlenen flenlik ve yar›flmalarda cirit oyunlar› baflta gelir. Her y›l Konya’da eylül ay›nda yap›lan “Geleneksel Türkiye Cirit Oyunlar› Yar›flmas›”n› on binlerce kifli izler, yar›fllarda derece alanlara ödüller verilir. Türklerin ata sporu olan cirit oyunlar›, Asya’da ve Avrupa’da baflka milletleri de etkilemifl, ciride benzer oyunlar türetmifltir. Atl› polo oyunu bunlar aras›ndad›r. Ne var ki cirit oyunlar›n›n özelli¤ini yitirmeden yeni bir düzenleme ve özendirme ile yaflat›lmas› gerekmektedir. Anadolu’nun geleneksel bu sporu unutulmaktan kurtar›lmal›d›r. Bir zamanlar köy dü¤ünlerini davulu ile zurnas› ile coflturan cirit oyunlar›, Anadolu’nun kükrek sesi, yi¤itlik, mertlik heyecan›, geleneksel seyirli¤idir. Mehmet ÖNDER

176

• Bu etkinli¤i Spor Kültürü ve Olimpik E¤itim Ara Disipliniyle “Türk sporcular›n›n olimpiyatlardaki baflar›lar›n›n nedenlerini aç›klar.” kazan›m› ile iliflkilendirmek için afla¤›daki çal›flmay› yapt›rabilirsiniz. "Ben güreflirken arkamda Türk milletinin bulundu¤unu ve millet flerefini düflünürdüm." diyen Kurtdereli Mehmet, ata sporumuz olan güreflte “Cihan Pehlivan›” unvan›n› alan sporcumuzdur. Hamza Yerlikaya ise 17 yafl›nda dünya flampiyonu olan tek güreflçidir. Yerlikaya'n›n bu baflar›s› 1993 y›l›nda Uluslararas› Gürefl Federasyonu (F‹LA) taraf›ndan “Asr›n Güreflçisi” unvan›yla ödüllendirilmifltir. Yerlikaya bir röportaj›nda duygular›n› flu flekilde dile getirmifltir: “Ülkemin ve halk›m›n flan ve flerefine lay›k olarak ilklere imza atmaya devam edece¤im. Gücümün kayna¤› Türk halk› ve devletidir.” Sporcular›m›z›n olimpiyatlarda elde ettikleri baflar›lar ulusal gurur kayna¤›m›z olmaya devam etmektedir. Naim Süleymano¤lu ve Halil Mutlu halterde üst üste üç kez olimpiyat flampiyonu olmufl, bunlara 2004 Atina Olimpiyatlar›'nda halterde birinci olan Nurcan Taylan da kat›lm›flt›r. Nurcan Taylan'›n olimpiyat flampiyonlu¤u ona olimpiyatlarda alt›n madalya kazanan ‹lk Türk Bayan Sporcu unvan›n› kazand›rm›flt›r. Sporcular›m›z son y›llarda tekvando, judo, boks ve di¤er dallarda da önemli baflar›lar elde etmifllerdir.

Millî tak›m›m›z›n futbolda dünya üçüncülü¤ünü kazanmas›, sporda gelece¤e dönük umutlar›m›z› pekifltirmifltir. Zeki AYDIN (Bu kitap için yaz›lm›flt›r.) 1. Metni s›n›fa okuyunuz. 2. Sporcular›n bu baflar›lar› nas›l elde ettiklerine iliflkin sorular sorunuz ve bu konuda tart›flma bafllat›n›z. 3. Tart›flma tamamland›ktan sonra afla¤›da s›ralanan konulara dikkat çekiniz. • Spor, baflta okullar olmak üzere hayat›n her alan›nda yap›lmal›d›r. • Planl› ve programl› çal›fl›lmal›d›r. • Sporcu e¤itim merkezleri ve spor tesisleri aç›lmal›d›r. • Spor kulüpleri arac›l›¤›yla amatör spor teflvik edilmelidir. • Yetenekli gençler baflta devlet olmak üzere özel sektör taraf›ndan desteklenmelidir. (sponsorluk ve burs) • Uluslararas› yar›flmalarda baflar› elde eden sporcular devlet ile birlikte özel sektör taraf›ndan da ödüllendirilmelidir. • Sporla ilgili toplumsal bilinç ve destek artmal›d›r. Ö¤rencilerinizden Türk sporcular›n›n olimpiyatlarda neden baflar›l› olduklar›n› aç›klamalar›n› isteyiniz.

D D Y D

S Ü V A T M I Z R A S P O G Ü R A N A D O L U B ‹ Y M A S

N ‹ H E

‹ ⁄ A Y

C ‹ R ‹

R A K E O B Z

‹ L ‹

M B O L L O A

‹ T E T R L ‹

D Ö R T N A L

A T A S P O R UC ‹

R‹

177

IV. YAZMA

V. D‹L B‹LG‹S‹

Ö¤rencilerinizin tan›tma yaz›lar› yazma becerilerini gelifltirmek amac›yla güdümlü yazma yöntemini kullanmalar›n› sa¤lay›n›z (2.12). Daha sonra ö¤rencilerinize “Yetkili biri olsayd›n›z cirit oyununu dünyaya nas›l tan›t›rd›n›z?” konulu tan›t›c› bir yaz› yazmalar›n› (3.3), getirdikleri A4 kâ¤›tlar›na yazd›klar› konuyla ilgili afifl ve slogan haz›rlamalar›n› söyleyiniz. “Spor, bar›fl ve kardefllik duygular›n› gelifltirir mi?” konusunu s›n›f›n gündemine alarak ö¤rencilerinizle tart›fl›n›z . Ö¤rencilerinizden dil bilgisi kurallar›na uygun olarak yazmalar›n› (1.5), yaz›lar›na ilgi çekici, k›sa bir bafll›k koymalar›n› (2.10) isteyerek yazma etkinli¤ini yapt›r›n›z (6. Etkinlik). Yazma etkinli¤i tamamland›ktan sonra ö¤rencilerinizin yazd›klar›n› kontrol ediniz. Birkaç ö¤rencinize yaz›lar›n› s›n›fta okutunuz. Yaz›lar›nda konuyu olumlu ve olumsuz yönleriyle ele alm›fllar m›? Dil bilgisi kurallar›na dikkat edilmifl midir? Nas›l bir bafll›k koymufllar? Yönergelere uygun olarak yazan ö¤rencilerinize olumlu pekifltireçler sununuz. Eksiklikleri olan ö¤rencilerinizi tespit ederek gerekli önlemleri al›n›z. Di¤er ö¤rencilerinizin de kendilerini bu flekilde de¤erlendirmelerini sa¤lay›n›z. Ö¤rencilerinize soru iflaretinin bilinmeyen, kesin olmayan veya flüphe ile karfl›lanan yer, tarih vb. durumlar için kullan›ld›¤›n› sezdirmek ve kavratmak amac›yla ilgili etkinlikleri yapt›r›n›z (7 ve 8. Etkinlik) (6.2).

Ö¤rencilerinize cümlede zaman kavram›n› belirleyen zarflar› sezdirme etkinli¤ini yapt›r›n›z (9. Etkinlik) (3.1).

178

Etkinli¤i yapt›rd›ktan sonra ö¤rencilerinize zarflar›n fiillerden önce gelerek onlar› çeﬂitli yönlerden niteledi¤ini söyleyiniz.

Daha sonra ö¤rencilerinize cümlede zaman› kavrama ve kullanma ile ilgili etkinli¤ini yapt›r›n›z (10. Etkinlik).

Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak C‹R‹T OYUNUNDA KULLANILAN TER‹MLER de¤nek, di¤nek, deynek: Çeflitli yörelerde cirit oyununa verilen ad. cirit havas›: Cirit oynan›rken davul ve zurna ile özel ritmlerde çal›nan ezgilerin tümü ya da bir tanesi. at oyunu: Ciritin Tunceli ve Mufl yöresindeki ad›. at oynatma havas›: Tunceli ve Mufl yörelerinde ciritten önce at oynatma için özel ritmlerde çal›nan ezgi ve ritmlere verilen ad. rahvan: At›n iki ayakla koflar gibi ayn› yanda bulunan ayaklar›n› ayn› anda atarak yapt›¤›, biniciyi sarsmayan bir yürüyüfl fleklidir. rahvan at: Biniciyi sarsmadan yürüyen at. t›r›sa kalkmak: At›n çaprazlama ayak atarak h›zl› ve sars›nt›l› yürüyüflüne denir. dörtnal: At›n en h›zl› kofluflu. hücum dörtnal: At›n en h›zl› kofluflunun daha ilerisinde bir süratle hedefe at sürme. adeta: At›n düz yürüyüflü. aheste: At›n a¤›r a¤›r, arka kalçalara yüklenerek yürüyüflü. at bafl›: ‹ki at›n bir hizada oluflu. at cambaz›: Ciritte at üzerinde beceri ve hüner gösteren binici. at oynatmak: Ciritte hüner göstermek. sipahi, sipah, ispahi: Eskiden Yeniçeriler zaman›nda bir s›n›f atl› askere denirdi. Fakat iyi at binen kiflilere de at oyunlar›nda becerisi olan oyunculara da çeflitli yörelerde bu adlar kullan›lmaktad›r. seymen olmak: Ulusal giysilerin yöreye ait olanlar›n›n dü¤ün nedeni ile Ankara dolaylar›nda giyilmesine denir. menzil: Ciritte at üzerinde s›ra biçiminde duranlara verilen ad. alan: Cirit meydan›na verilen ad. Cirit oynanan yer. acemi: Savurdu¤u ciriti ata de¤en oyuncuya denir. www.kultur.gov.tr

179

180

4.Söz varl›¤›n› zenginleﬂtirme 5.Dinlediklerinde/izlediklerinde geçen kelime, deyim ve atasözlerini cümle içinde kullan›r.

3.Dinlediklerini/izlediklerini de¤erlendirme 1.Dinlediklerini/izlediklerini dil ve anlat›m yönünden de¤erlendirir.

2.Dinleneni/izleneni anlama ve çözümleme 1.Dinlenenin/izlenenin ba¤lam›ndan hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›kar›r. 6.Dinlediklerindeki/izlediklerindeki olay, yer, zaman, flah›s, varl›k kadrosu ve bunlarla ilgili unsurlar› belirler. 7.Dinlediklerinde/izlediklerinde sebepsonuç iliflkilerini belirler. 12.Dinlediklerine/izlediklerine iliflkin sorulara cevap verir. 15.Kendisini flah›s ve varl›k kadrosunun yerine koyarak olaylar›, duygu, düflünce ve hayalleri yorumlar. 21.Görsel/iflitsel unsurlarla dinledikleri/ izledikleri aras›nda ilgi kurar.

1.Dinleme/izleme kurallar›n› uygulama 1.Konuﬂmac›n›n sözünü kesmeden sab›r ve sayg›yla dinler. 2.Baﬂkalar›n› rahats›z etmeden dinler/ izler. 4.Dinleme/izleme yöntem ve tekniklerini kullan›r.

Dinleme

4. TEMA:M‹LLÎ KÜLTÜR Miras Keçe

‹nsan Haklar› ve Vatandafll›k 1.Haklar›n ihlal edildi¤i durumlar karfl›s›nda yetkili kurumlara baflvurman›n bir vatandafll›k görevi oldu¤unu belirtir.

3.Haz›rl›kl› konuflmalar yapma 10.Konuflmas›nda dikkati da¤›tacak ayr›nt›lara girmekten kaç›n›r. 12.Konuflma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

2.Sesini ve beden dilini etkili kullanma 2.‹ﬂitilebilir bir sesle konuﬂur. 9.Dinleyicilerle göz temas› kurar.

Konuﬂma

6.Yaz›m ve noktalama kurallar›n› uygulama 2.Noktalama iﬂaretlerini iﬂlevlerine uygun olarak kullan›r.

5. Kendini yaz›l› olarak ifade etme al›flkanl›¤› kazanma 8.Yazd›klar›n› baflkalar›yla paylafl›r ve onlar›n de¤erlendirmelerini dikkate al›r.

2.Planl› yazma 9.Yaz›y› etkileyici ifadelerle sonuca ba¤lar. 12.Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

Yazma

3.Fiil kiplerinde zaman ve anlam kaymas›yla ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama 2.Fiil kiplerinde zaman ve anlam kaymas›n›n nas›l gerçekleﬂti¤ini kavrar.

Dil Bilgisi

SINIF: 7 SÜRE: 7 Ders Saati

kapatm›fl oluruz! Keçe bir müddet orada kald›. Belki befl alt› ay, hizmetçi k›z haftada iki defa ç›nar a¤ac›n›n alt›na as›yor; elinde bir de¤nek, bir taraftan var gücüyle vuruyor, bir taraftan da: ‹llallah bu keçeden, diyordu. Evin bütün tozlar›n› yer yutar! Sonra bir gün çamafl›rc›n›n küçük iskemlesinin üzerinde gördüm. Orada dört kat edilip b›rak›lm›flt›. K›fl gelince bir iki ay kümesin üstüne örtüldü. Birkaç hafta bahçede sürünüp kald›. Bir gün, sokak kap›s›n›n önünde, bakt›m paspas vazifesini görüyor. Nihayet geçen hafta annem flöyle dedi: Bu ufak tefeklerden b›kt›m usand›m çocuklar! Annemin ufak tefek dedi¤i fleyler Pafla'n›n miras›ndan çini soba ile borular, ayakl› gaz lambas›, bir y›¤›n Frans›zca mecmua, eski bir dolap, birkaç da tencereydi. "Küçük odaya bunlardan girilmiyor do¤rusu. Satmaktan baflka çare yok!" ‹ki eskici ile anlaflamad›k. Ertesi gün getirdi¤im biri de topuna birden üç buçuk lira verince annem: Dilenciye veririm de bu adamlara yine satmam! dedi. Adam› da kap› d›flar› etti. Sadece eskiciyi kap›ya do¤ru u¤urluyordum ki birdenbire durdu. Beyim, dedi. Bunu sat›yor musunuz? Hangisini? fiu keçeyi can›m! Annem: Allah Allah, dedi. Adam ç›ld›rm›fl galiba! Ayol kaç para verirsin ona sen! Dört lira vereyim han›m! Aaa, sen sahiden akl›n› oynatm›fls›n ayol. Can›m çini soba ile sedirlere on liray› çok gör de pis keçeye dört lira? Halam merdivenlerden acele acele indi. Zannedersem annemin koluna bir çimdik atm›fl olacak ki ikisi birden yan odaya dald›lar. Ben de kap› ile sofa aras›nda onlara kulak verdim. Halam: Aman Hanife'ci¤im, bu iflte bir fley olacak, diyordu. Adam ya hiçbir fleyden anlam›yor yahut bu keçe de¤erli bir fley. Ben: Can›m dedim, uzatmay›n Allah aflk›na. Böyle eskiciler vard›r. Bir eve girdiler mi en umulmayacak fleye para verirler. Ama blöftür ha; alayd›r, verin bakal›m al›yor mu? Bununla beraber üçümüz, daha do¤rusu ben, annem, halam, hizmetçi k›z, aflç› miras keçenin üzerine birdenbire e¤ilmifltik. Ayaklar›m›z›n alt›nda günlerce paspas vazifesi gören keçe, bana gerinip uyan›yor gibi geldi. Âdeta flahrem flahrem dökülen kenarlar›, binlerce ayak gibi k›m›ld›yor, ayaklar›m›zla yara içinde kalan gö¤sü, tuhaf bir flifa merhemiyle

e kây : Hi ltür ü r Tü lî Kü l i n ras i M n : l Mi e Met r a ü lt Tem ati : Kü Ana s Sa r a e Tem :7D Alt e Sür

M‹RAS KEÇE Geçen sene ailemize bir taraftan küçük bir miras hissesi düfltü. Çini bir soba ile dört boru, iki kanat perde, ayakl› bir gaz lambas›, befl alt› tencere, bofl bir sand›k. Yani daval› bir mirasta karfl› taraf›n gönderebilece¤i birtak›m fleyler... Afedersiniz; birçok defalar yapt›¤›m gibi yine unutuyordum: Bir de küçük bir keçe parças›. Evdekiler bütün bunlar› didik didik ettikten sonra: Do¤rusu, Pafla'n›n kar›s› tam ümit etti¤imiz gibi ç›kt›, dediler. Ayol bunlar› eskici bile kabul etmez. Haklar› vard›. Çini soba, miras›na kondu¤umuz Pafla'n›n 310'da evlendi¤i zaman ald›¤› sobayd›. Sand›k da han›m›n ilk çeyizleri saklad›¤› sand›k. Perdeler lime lime olmufltu. Yaln›z birisinin kornifli duruyordu. Birisinin de uç taraf›ndaki ifllemeler henüz çürümemiflti. Tencereler kalays›zd›! Ya flu keçe parças›... Halam: Vallahi utans›nlar, dedi. Bu keçe parças› da gönderilir mi kardefl? Annem: Deli olmufllar, dedi. Hiç olmazsa Pafla'n›n Yemen dönüflü getirdi¤i can›m Hicaz ifllerinden bir tanecik koyar insan. Halam: Kuzum Hanife, dedi. Allah aflk›na flu keçe parças›n› uflakla yollay›p bahçe duvarlar›ndan içeriye att›r. Ve sonra, iç kap›n›n hemen önünde odaya at›l›vermifl olan keçe parças›na terliklerinin ucuyla flöyle bir dokundu: O, dedi. Keçe de¤il, pislik yuvas›. Ertesi gün, bizim küçük miras› çöpçü bile kabul etmedi. "Arabay› abur cuburla dolduramam han›mefendi!" dedi. Yaln›z, Aflç› Mehmet baflka bir fley yapt›. Keçeyi befl alt› su y›kad›. Tele ast›. Kuruttu: Han›mefendici¤im, dedi. ‹sterseniz yemek odas›n›n kap›s› alt›na seriverelim. Kuru tahtay› da

181

iyileflmifl kadar teneffüs ediyor; ötesinde berisinde bir iki çiçek k›r›nt›s› tarhlar› yeni yap›lm›fl bir bahçede sanki gözlerini aç›yordu. Sanki bir iki dakika daha geçerse birdenbire aram›zda ayaklanacak; parmaklar›m›z›n aras›nda f›rsat›n› buldu¤u dakika, cins bir at gibi süratle uzaklafl›p gidecekti. Fakat annem uzatmad›: Bana bak, dedi. Bizim alayla düzenle iflimiz yok. Hepsine on lira ver, al git. Adam, di¤er eflyalar›n bulundu¤u odaya girmeden keçeyi derleyip toplad›, koltu¤una ald›: Han›mc›¤›m, dedi. fiimdi bir araba getirip ötekileri de al›r›m! Miras keçenin müflterisini ancak bir hafta sonra görebildik. Daha kap›dan girer girmez: Sormay›n›z, dedi. Daha iki dakika duracak olsayd›m, sizin keçeden tam iki yüz lira kazan›yordum. Bir dakika durdu: Müzeden ald›lar, dedi. Benim yirmi befl liraya satt›¤›m adam, tam yüz yetmifl befl lira kazand›. Halam koltu¤una y›¤›ld›. Annem biraz kolonya ister gibi oldu. Ben de so¤uk su ile yüzümü bir iyice y›kad›m! Halamdan aflç›ya kadar gece gündüz üç gün bizim keçe konufluldu, içimizde hiçbirimiz inanm›yor; halam: Gözlerimle görmeliyim, diyordu. Bizim keçe... Pafla’n›n miras›... ‹ki yüz lira... Vallahi yalan... Bu konuflman›n ertesi günü halamla annem önde, ben arkada, hizmetçi k›zla aflç› daha geride Topkap› Saray›'n›n yeni aç›lan eski ifllemeler ve hal›lar müzesinden içeri girdik. Her nedense hepimizde tuhaf bir titreme vard›. Hizmetçi k›z aflç›ya sokuluyor, ç›nar a¤ac›n›n alt›nda miras keçeyi de¤nekle saatler saati dövdü¤ü, suya vurdu¤u, ›slatt›¤›, tekrar kuruttu¤u, tekrar dövdü¤ü günleri düflünüyordu. Halam birdenbire durdu. Çocuk, dedi. ‹flte, iflte! Hakikaten bizim keçeydi. Bir sedirin üstünde duruyordu. Tek basmayd›. Yukar›dan aç›k bir pencereden, yüzüne hafif bir gün ›fl›¤› vurmufltu. Âdeta bacak bacak üstüne atm›flt›, gururlu bir hâli vard›. Hepimiz bir ad›m geri çekildik. Zaten kal›n bir kordon bizi birbirimizden ay›r›yor, aram›za âdeta denizler, okyanuslar, servetler ve as›rlar koyuyordu. Ben biraz e¤ildim ve keçe hazretlerinin hemen üstüne b›rak›lm›fl olan levhay› okumaya çal›flt›m: Halam duramad›. Elini uzatmak, parmaklar›yla yoklamak istedi. Fakat birdenbire yan taraf›m›zda odac›lardan biri at›ld›: Han›m, dedi. Bak, peflin haber vereyim. El sürmek, dokunmak yasak. Bunlar antika fleylerdir çünkü. Sonra yavafl yavafl annemle halam›n aras›na girdi: Müzeye geleli bir hafta oluyor, dedi. Ama bin senelik. Yaz›k ki maldan anlamayan kiflilerin eline

düflmüfl. fiu örmeye bak›n, flu sar› renge, flu tozpembesine… Sanattan anlamayan bile bunlar› görürdü. Keçenin karfl›s›nda ne kadar kald›¤›m›z› bilmiyorum. Yaln›z benim bafl›m›n içinde bir sinema hilesi gibi keçe, de¤nek, paspas üstünde tepinen ayaklar, çamafl›rl›ktaki iskemle, kümesin üstü, tozlar, sonra tekrar de¤nek, yine paspas üstünde tepinen ayaklar, halam, hizmetçi k›z, hepsi birbirine kar›fl›yor, bu oda içindeki bütün eflyalar› al›p götüren bir sel h›zl› h›zl› ak›yordu. Kenan Hulusi KORAY

I. HAZIRLIK A. Derse Haz›rl›k Kültürel miraslarla ilgili resim ve foto¤raflar getiriniz. Kültürel miras eserleriyle ilgili hikâyeler getiriniz (Taç Mahal, Çin Setti, Piramitler, Selimiye Camisi vb.). B. Metne Haz›rl›k Ö¤rencilerinize getirdi¤iniz resimlerden birkaç›n› gösteriniz. Daha sonra ö¤rencilerinize resim ve foto¤raflardaki eserlerin kendilerinde neler ça¤r›flt›rd›¤›n›, yaflad›klar› çevrede bu tür eserlerin olup olmad›¤›n›, o eserler ile ilgili neleri merak ettiklerini sorunuz. Eserlerle ilgili hikâye bilen ö¤rencilerinizden hikâyelerini anlatmalar›n› isteyiniz. Siz de ö¤rencilerinize getirdi¤iniz hikâyerden birini okuyarak hikâye üzerinde konuflturunuz. Ard›ndan ö¤rencilerinize kültürel miras konusunda görüfllerini söylemeleri için afla¤›daki sorular› da yöneltebilirsiniz: • Kültürel miras denilince akl›n›za neler geliyor? • Toplumsal hayat›m›zda kültürel miraslar› korumam›z bize neler kazand›r›r? • Miras kalan eflyalar› satmay› do¤ru buluyor musunuz? Neden? Araflt›rma: Ö¤rencilerinizden UNESCO Dünya Kültür Miraslar› Listesi’ne al›nan tarihî eserlerimizi ve bu listeye aday gösterilen eserlerimizi araflt›rmalar›n› isteyiniz. Bu araflt›rma için “Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak” bölümünde verilen bilgilerden yararlanabilirsiniz. II. D‹NLEME - ANLAMA

Ö¤rencilerinize notlar›n› yazmalar› için dinleme kartlar›n› haz›rlamalar›n› isteyiniz. Kartlara sorular›n› (5N1K) ve cevaplar›n› yazmalar›n› söyleyiniz. Ö¤rencilerinize dinleyecekleri metinde bir olay anlat›ld›¤›n› belirterek metni dinlerken “kim, ne, nerede,

182

ne zaman, nas›l?” sorular›na cevap bulmalar›n› isteyiniz. Dinleme süreci tamamland›ktan sonra ö¤rencilerinize dinleme s›ras›nda dikkatlerini da¤›tan bir husus olup olmad›¤›n› sorarak onlardan baflkalar›n› rahats›z etmeden (1.2), sab›r ve sayg›yla dinlemelerini (1.1) isteyiniz. Dinleme süreci tamamland›ktan sonra ö¤rencilerinizden sorulara bulduklar› cevaplar› s›n›fla paylaflmalar›n› isteyiniz. Ö¤rencilerinizden dinledikleri metnin ba¤lam›ndan hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›karmalar›n› isteyiniz (1. Etkinlik) (2.1). Ö¤rencilerinizden metinde geçen kelime gruplar›n›n anlamlar›n› deyimler sözlü¤ünden bularak cümle içinde kullanmalar›n› isteyiniz (2. Etkinlik) (4.5). Metinde bilinmeyen kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n›n ö¤renilmesinde sözlük kullan›lmas›n› sa¤lay›n›z. Ö¤rencilerinize metni anlama, yorumlama ve yeniden yap›land›rmaya yönelik sorular› yöneltiniz (2.12): 1. Aileye neler miras kalm›flt›r? 2. Ev halk›n›n mirasla ilgili düflünceleri nelerdir? 3. Ev halk› keçeyi nerelerde kullan›yor? 4. Eskici keçeyi neden almak istemifltir(2.7)? 5. Aile en sonunda keçeyi ne yapt›? Siz olsayd›n›z ne yapard›n›z? Neden (2.15)? Ö¤rencilerinizden hikâyedeki flah›slar› belirleyerek bu flah›slar›n keçe sat›lmadan önceki ve keçe sat›ld›ktan sonraki duygu ve düflüncelerini yazmalar›n› isteyiniz (3. Etkinlik) (2.6) .

M‹RAS KEÇE

1.Etkinlik: Cümlelerdeki alt› çizili kelimelerin anlamlar›n› metindeki anlamlar›ndan yola ç›karak bulunuz. • Keçeyi beﬂ alt› su y›kad›. Anlam›: ...................................................................................................................................................................

• Annemin ufak tefek dedi¤i ﬂeyler Paﬂa’n›n miras›ndan çini soba ile bir y›¤›n Frans›zca mecmua, eski bir dolap, birkaç da tencereydi. Anlam›: ...................................................................................................................................................................

• Âdeta ﬂahrem ﬂahrem dökülen kenarlar›, binlerce ayak gibi k›m›ld›yor. Anlam›: ...................................................................................................................................................................

• Bir sedirin üstünde duruyordu. Anlam›: ...................................................................................................................................................................

• Perdelerinden yaln›z birisinin korniﬂi duruyordu. Anlam›: ...................................................................................................................................................................

• El sürmek, dokunmak yasak. Bunlar antika ﬂeyler çünkü. Anlam›: ...................................................................................................................................................................

• Ötesinde berisinde bir iki çiçek k›r›nt›s› tarhlar› yeni yap›lm›ﬂ bir bahçede sanki gözlerini aç›yordu. Anlam›: ...................................................................................................................................................................

2.Etkinlik: Aﬂa¤›da verilen kelime gruplar›n›n anlamlar›n› sözlükten bularak cümle içinde kullan›p noktal› yerlere yaz›n›z. didik didik etmek: ....................................................................................................................................... cümle: ...........................................................................................................................................................

ümit etmek: ................................................................................................................................................... cümle: ..........................................................................................................................................................

114

183

Ö¤rencilerinizden dinlediklerinden hareketle Ö¤renci Çal›flma Kitab›’nda verilen resimlerin hangi olaya yönelik oldu¤unu belirtmelerini isteyiniz (4. Etkinlik) (2.21). Ö¤rencilerinizden araflt›rmalar› sonucunda ulaflt›klar› UNESCO Dünya Kültür Miraslar› Listesi’ne giren eserlerimizle ilgili bilgileri sunmalar›n› isteyiniz. Ö¤rencilerinize “Bir müze müdürü olsayd›n›z çevrenizdeki kültür miras›n› korumak için neler yapard›n›z?” sorusunu yöneltiniz. Ö¤rencilerinizin cevaplar› do¤rultusunda kültürel mirasa sahip ç›kman›n önemi ve gere¤i üzerinde durunuz. “Atalar›m›z›n miraslar›na sahip ç›kmak, gelecek nesillere onlar› aktarmak için neler yapabiliriz? Çevremizdeki miraslar›n fark›nda m›y›z, yeterince duyarl› davran›yor muyuz? vb. sorularla ö¤rencilerinizin duygu ve düflüncelerini paylaflmalar›n› sa¤lay›n›z. Ö¤rencilerinizden dinledikleri metinde öne ç›kan anlat›m özelliklerini belirleyerek metni dil ve anlat›m yönünden de¤erlendirmelerini isteyiniz (3.1). Ö¤rencilerinizden dinlediklerini içerik yönünden de¤erlendirmeleri için afla¤›daki sorular› tahtaya yaz›n›z (3.2). Cevaplar› s›n›fta tart›fl›n›z. • Dinledi¤iniz metinde öne ç›kan millî de¤er nedir? • Kültürel miraslar›m›z konusunda nas›l bir sonuca vard›n›z? • Dinledi¤iniz metinde anlat›lan olay ile günlük hayatta karfl›laflman›z mümkün mü? Bu konudaki düflünceniz nedir?

III. KONUfiMA Ö¤rencilerinizin ö¤rendikleri kelime, kavram, atasözü ve deyimleri anlat›mlar›nda kullanmalar›n› sa¤lamak amac›yla kelime ve kavram havuzundan seçerek konuflma yöntemini kullanmalar›n› sa¤lay›n›z (3.12). “Miras, müzik, antika, iflleme, kültür, kulak vermek...” gibi kelime, kavram ve deyimleri tahtaya yaz›n›z. S›n›f›n›z›n durumuna göre farkl› kelime, kavram ve deyimler de yazabilirsiniz. Ö¤rencilerinize afla¤›daki konular hakk›nda konuflacaklar›n›, konuflmalar› s›ras›nda kelime ve kavram havuzundan yararlanacaklar›n› söyleyiniz. Konuflma konular›: • Kültürel miraslar›n korunmas› ve yaflat›lmas› • Kültürel miraslar›n tan›t›lmas› Ö¤rencilerinizden iflitilebilir bir sesle konuflmalar›n› (2.2), dinleyici ile göz temas› kurmalar›n›(2.9), konuflmalar›nda dikkat da¤›tacak ayr›nt›lardan kaç›nmalar›n› isteyiniz (3.10). Bu etkinli¤i ‹nsan Haklar› ve Vatandafll›k Ara Disiplini “Haklar›n ihlal edildi¤i durumlar karfl›s›nda yetkili kurumlara baflvurman›n bir vatandafll›k görevi oldu¤unu belirtir.” kazan›m›yla iliflkilendirmek için afla¤›daki çal›flmay› yapt›rabilirsiniz. Ö¤rencilerinize haklar›n ihlal edildi¤i durumlar karfl›s›nda yetkili kurumlara baflvurman›n bir vatandafll›k görevi oldu¤unu kavramalar› için afla¤›daki etkinli¤i yapt›r›n›z.

184

Paragraf› ö¤rencilerinize okuyunuz. “Geçen sene ailemize bir taraftan küçük bir miras hissesi düfltü. Çini bir soba ile dört boru, iki kanatl› perde, ayakl› bir gaz lambas›, befl alt tencere, bofl bir sand›k. Yani daval› bir mirasta karfl› taraf›n gönderebilece¤i birtak›m fleyler... Afedersiniz; birçok defalar yapt›¤›m gibi yine unutuyordum: bir de küçük bir keçe parças›.” Ö¤rencilerinizin bu paragraftan anlad›klar›n› s›n›fla paylaflmalar›n› sa¤lamak amac›yla konuflma ortam› haz›rlay›n›z. Ard›ndan paragrafta sözü edilen miras›n bir dava sonucunda elde edildi¤ine ö¤rencilerinizin dikkatini çekiniz. Daha sonra afla¤›daki sorular› sorunuz: 1. Hak ihlalinden ne anl›yorsunuz? 2. Hak ihlaline örnek olabilecek olaylara tan›k oldunuz mu? Varsa bunlar› örneklendiriniz (Verilen cevaplar› tahtaya yaz›n›z.). 3. Sizin veya herhangi birinin hakk› ihlal edildi¤inde nas›l bir tepki verirsiniz? Afla¤›daki metni s›n›fa okuyup, önerilen etkinli¤i yapt›r›n›z. “Sana yap›lmas›n› istemedi¤in fleyi baflkas›na yapma!” atasözüne ra¤men zaman zaman haklar›m›z›n ihlal edildi¤i durumlarla karfl›laflabilmekteyiz. Hukuk devletinde hak araman›n ilk basama¤› söz konusu ihlalin giderilmesi amac›yla ilgili kuruma dilekçe vermektir. Bir hukuk devleti olan ülkemiz, dilekçe hakk›n› anayasa ve yasalarla güvence alt›na alm›flt›r. Dilekçe hakk› ilgili kanunda “Hakk›n›n ihlal edildi¤ini, hukuka ayk›r› bir eylem

ya da ifllemle karfl› karfl›ya kald›¤›n› düflünen veya iddia eden her kifli hakk›n› aramakta özgürdür. Vatandafllar kendileri veya kamu ile ilgili dilek ve flikâyetleri hakk›nda yetkili makamlara yaz› ile baflvurma hakk›na sahiptir.” fleklinde yer alm›flt›r. • Ö¤rencilerinize “Herhangi bir konuda hak ihlaline u¤rad›¤›n›zda ne yapmal›s›n›z?” sorusunu yönelterek onlar› konuflturunuz. • Daha sonra ö¤rencilerinize, günlük yaflamlar›nda herhangi bir hak ihlali ile karfl›laflt›klar›nda dilekçeyle, ilgili kuruma baflvurmalar› gerekti¤ini söyleyiniz. Ö¤rencilerin bu çal›flmalar› yapt›ktan sonra ‹nsan Haklar› ve Vatandafll›k Ara Disiplini “Haklar›n ihlal edildi¤i durumlar karfl›s›nda yetkili kurumlara baflvurman›n bir vatandafll›k görevi oldu¤unu belirtir.” kazan›m› ile iliflkilendirilmifl olacakt›r.

IV. YAZMA Ö¤rencilerinizin hangi türde yazmaya yatk›n olduklar›n› belirleyerek yarat›c›l›klar›n› o yönde gelifltirmek amac›yla bir metinden hareketle yeni bir metin oluflturma yöntemini kullanmalar›n› sa¤layan›z (2.12). Ö¤rencilerinizden, insanlar›n ellerindeki de¤erlerin k›ymetini bilemediklerini, bu nedenle zaman zaman s›k›nt›larla karfl›laflabileceklerini belirterek Ö¤renci Çal›flma Kitab›’nda verilen “Horozla ‹nci” metnini okumalar›n›, metnin görsellerini

185

incelemelerini isteyiniz. Daha sonra bu metinden hareketle istedikleri türde (masal, hikâye, deneme vb.) yazmalar›n› söyleyiniz. Yaz›lar›nda aç›k ve anlafl›l›r ifadeler kullanmalar›n› ve yaz›lar›n›, etkileyici ifadelerle sonuca ba¤lamalar›n› isteyiniz (5. Etkinlik)(2.9). Ö¤rencilerinizden etkinlik tamamland›ktan sonra yazd›klar›n›, s›ra arkadafllar›yla paylaflmalar›n›, onlar›n de¤erlendirmelerini dikkate alarak gerekli düzeltmeleri yapmalar›n› isteyiniz (5.8). Ö¤rencilerinize alay, kinaye veya küçümseme anlam› tafl›yan sözden sonra yay ayraç içinde ünlem iflareti kullan›ld›¤›n› sezdirme ve kavratmaya yönelik etkinlikleri yapt›r›n›z (6 ve 7. Etkinlik) (6.2).

V. D‹L B‹LG‹S‹ Ö¤rencilerinize fiillerde zaman-anlam kaymas› ile ilgili sezdirme etkinli¤ini yapt›r›n›z (8. Etkinlik) (3.2). Etkinli¤i yapt›rd›ktan sonra Türkçede zaman eklerinin anlat›m› güçlendirmek için cümle içinde farkl› zaman anlamlar›na gelebilece¤ini ve bunun bir anlat›m bozuklu¤u de¤il Türkçenin zenginli¤i oldu¤unu söyledikten sonra ö¤rencilerinize fiillerde zaman-anlam kaymas› ile ilgili kavrama etkinli¤ini yapt›r›n›z (9. Etkinlik). Ö¤rencilerinize fiillerde zaman-anlam kaymas› ile ilgili uygulama etkinli¤ini yapt›r›n›z (10. Etkinlik).

Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak

El Sanatlar›m›z El sanatlar›, insano¤lu var oldu¤undan beri tabiat flartlar›na ba¤l› olarak ortaya ç›km›flt›r. ‹nsanlar›n ihtiyaçlar›n› karfl›lamak, örtünmek ve korunmak amac› ile ilk örneklerini vermifltir. Daha sonra geliflerek çevre flartlar›na göre de¤iflimler gösteren el sanatlar›, ortaya ç›kt›¤› toplumun duygular›n›, sanatsal be¤enilerini ve kültürel özelliklerini yans›t›r hâle gelerek "geleneksel" vas›f kazanm›flt›r. Geleneksel Türk el sanatlar›, Anadolu'nun binlerce y›ll›k tarihinden gelen çeflitli uygarl›klar›n kültür miras›yla, kendi öz de¤erlerini birlefltirerek zengin bir mozaik oluflturmufltur. Geleneksel Türk el sanatlar›n›; hal›c›l›k, kilimcilik, cicim, zili, sumak, kumafl dokumac›l›¤›, yazmac›l›k, çinicilik, seramik-çömlek yap›mc›l›¤›, ifllemecilik, oya yap›mc›l›¤›, deri iflçili¤i, müzik aletleri yap›mc›l›¤›, tafl iflçili¤i, bak›rc›l›k, sepetçilik, semercilik, maden iflçili¤i, keçe yap›mc›l›¤›, örmecilik, ahflap ve a¤aç iflçili¤i, arabac›l›k vb. s›ralanabilir. Geleneksel el sanatlar›m›zdan dokumalar›n ham maddeleri yün, tiftik, pamuk, k›l ve ipekten sa¤lanmaktad›r. Dokuma; e¤irme veya baflka yollarla iplik hâline getirilerek veya elyaf› birbirine de¤iflik metotlarla tutturarak bir bütün meydana getirme yoluyla elde edilen her cins kumafl, örgü, döflemelik, hal›, kilim, zili, cicim, keçe, kolonlar vb.dir. Dokumac›l›k Anadolu'da çok eskiden beri yap›lagelen, ço¤u yörede geçim kayna¤› olmufl ve olmaya devam eden bir el sanat›d›r. El sanatlar›m›z›n zarif örneklerinden olan oyalar; süslemek, süslenmek amac›ndan baflka tafl›d›klar› anlamlarla bir iletiflim arac› olarak da kullan›lmaktad›r. Günümüzde Anadolu'da t›¤, i¤ne, mekik, firkete/filkete gibi araçlarla yap›lan oyalar›n ya bordür ya da bir motif olarak tasarlanm›fl olanlar›, kullan›lan araç do¤rultusunda ve tekniklerine göre de¤iflik adlar almaktad›r. Bunlar; i¤ne, t›¤, mekik, firkete/filkete, koza, yün, mum, boncuk ve kumafl art›¤› olarak s›ralanabilir. Kastamonu, Konya, Elaz›¤, Bursa, Bitlis, Gaziantep, ‹zmir, Ankara, Bolu, Kahramanmarafl, Ayd›n, ‹çel, Tokat, Kütahya gibi flehirlerimizde daha yo¤un olarak yap›lmakta ancak eski önemini kaybederek çeyiz sand›klar›nda varl›¤›n› korumaya çal›flmaktad›r. www.kultur.gov.tr

186

Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak

Türkiye; Dünya Kültür Mozai¤inin En Renkli Parças› Türkiye, Paleolitik Dönemden günümüze kadar çeflitli uygarl›klar›n en zengin eserlerini bar›nd›ran bir ülke olarak çok özel bir konuma sahiptir. Yurdumuzun eflsiz do¤al ve kültürel varl›klar›n›n korunmas›, yaflat›lmas›, sonraki kuflaklara tarihimizin de¤erli ürünleri olarak aktar›labilmesi hepimizin görevidir. Bu eserler, dünya kültürünün seçkin örnekleri olmalar› nedeniyle evrensel bir de¤er tafl›maktad›r. Nitekim, tüm do¤al ve kültürel varl›klar›n korunmas›n›, gelecek kuflaklara sa¤l›kl› biçimde ulaflt›r›lmas›n› amaçlayan Birleflmifl Milletler E¤itim, Bilim ve Kültür Teflkilat› (UNESCO), 1972 y›l›nda, tüm uluslar› ortak ifl birli¤ine davet etmifltir. Bu ba¤lamda, Kas›m 2002 itibariyle, UNESCO Dünya Miras Listesi’ne, dünyadaki 730 do¤al ve kültürel varl›k dâhil edilmifltir. fiimdiye kadar, çeflitli uygarl›klar›n befli¤i olan Türkiye'den yaln›z dokuz kültürel varl›k bu listeye al›nm›flt›r. Bunlar s›ras›yla; ‹stanbul'un Tarihî Alanlar› (1985), Kapadokya-Göreme Millî Park› (1985), SivasDivri¤i Ulu Camii ve Dârüflflifas› (1985), Hattuflafl-Bo¤azköy (1986), Nemrut Da¤› (1987), KanthosLetoon(Kantos Leton) (1988), Hiyerapolîs-Pamukkale (1988), Safranbolu (1994) ve Truva (1998)'d›r. Hiyerapolis- Pamukkale Türkiye'deki çok zengin do¤al ve kültürel miras›n yo¤unlu¤u dikkate al›nd›¤›nda, ülkemizden Dünya Miras Listesi’ne dâhil olan eserlerin say›s›n›n ne denli az oldu¤unu görmemek mümkün de¤ildir. Bu çerçevede, UNESCO Dünya Miras Listesi geçici listesinde yer alan Efes ve Karain ören yerlerine ait adayl›k dosyalar›, Dünya Miras Merkezine gönderilmifltir. Ayr›ca, ülkemizden on alt› do¤al ve kültürel varl›¤›n daha bu listeye dahil edilmesi için gereken çal›flmalar tamamlanm›flt›r. Aday listede yer alan varl›klar›m›z flunlard›r: Selimiye Camii ve Külliyesi, Bursa ve Cumal›k›z›k Osmanl› Kentsel ve K›rsal Yerleflimleri, Konya Selçuklu Baflkenti, Alanya Kalesi ve Tersanesi, Denizli - Do¤ubeyaz›t Güzergâh› Selçuklu Kervansaraylar›, ‹shakpafla Saray›, Harran ve fianl›urfa Yerleflimleri, Diyarbak›r Kalesi ve Surlar›, Mardin Kültürel Peyzaj Alan›, Ahlat Eski Yerleflimi ve Mezar Tafllar›, Sümela Manast›r›, Alahan Manast›r›, St. Nicholas (Sen Nikolas) Kilisesi, St. Paul (Sen Pol) Kilisesi - St. Paul Kuyusu ve Çevresi, Kekova, Güllük Da¤›-Termessos Millî Park›.

Prof. Dr. Aynur Durukan http://www.turizm.gov.tr/

187

188

2.Okudu¤u metni anlama ve çözümleme 1.Metnin ba¤lam›ndan hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›kar›r. 7.Olay, yer, zaman, flah›s, varl›k kadrosu ve bunlarla ilgili unsurlar› belirler. 13.Metni iliflkin sorulara cevap verir. 16.Metnin plan›n› kavrar. 24.Metnin öncesi ve/veya sonras›na ait kurgular yapar. 29.Metnin bafll›¤› ile içeri¤i aras›ndaki iliflkiyi ortaya koyar. 4.Söz varl›¤›n› zenginlefltirme 3.Okudu¤u metinde geçen kelime, deyim ve atasözlerini cümle içinde kullan›r.

1.Okuma kurallar›n› uygulama 5.Okuma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

Okuma

4. TEMA:M‹LLî KÜLTÜR Karada Yüzen Donanma

3.Haz›rl›kl› konuflmalar yapma 5.Konunun özelli¤ine uygun düflünceyi gelifltirme yollar›n› kullan›r. 8.Konuflma öncesinde konuyla ilgili aç›klamalar yapar. 12.Konuflma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

2.Sesini ve beden dilini etkili kullanma 3.Kelimeleri do¤ru telaffuz eder.

1.Konuflma kurallar›n› uygulama 1.Konuflmaya uygun ifadelerle bafllar. 12.Tekrara düflmeden konuflur.

Konuﬂma

3.Fiil kiplerinde zaman ve anlam kaymas›yla ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama 3.Fiil kiplerini farkl› zaman ve anlamlar› ifade edecek ﬂekilde kullan›r.

1.Yazma kurallar›n› uygulama 4.Standart Türkçe ile yazar.

6.Yaz›m ve noktalama kurallar›n› uygulama 2.Noktalama iﬂaretlerini iﬂlevlerine uygun olarak kullan›r.

3.Farkl› türlerde metinler yazma 3.Bildirme yaz›lar› yazar.

2. Planl› yazma 5.Konunun özelli¤ine uygun düﬂünceyi geliﬂtirme yollar›n› kullan›r. 12.Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

Dil Bilgisi

Yazma

SINIF: 7 SÜRE: 8 Ders Saati

âye Hik tür ü: r Kül ü î ri T l l i n ni ükle :M y ü Met a rk B Tem : Tü aati Ana rs S a e D m Te :8 Alt e Sür

KARADA YÜZEN DONANMA O gün, orada gencecik bir padiflah, önce imkâns›zl›¤› yendi, sonra Bizans’›… Pek ço¤umuzun “pes” edece¤i durum karfl›s›nda sab›r ve irade imtihan› vererek galip ç›kt›. Önce olay›n k›sac›k hikâyesine bakal›m: Bizans, 06 Nisan 1453 sabah› asker say›s› 150.000-200.000 aras› oldu¤u çeflitli kaynaklarda belirtilen Osmanl› ordusu taraf›ndan son kez kuflat›ld›. Bu arada Osmanl› donanmas› Haliç’in girifline dayanm›fl, Sarayburnu önlerinde demirlenmiflti. Ordu, merkez, sa¤ ve sol olarak üç k›sma ayr›ld›. 19 Nisan’da yap›lan ilk sald›r›da, tekerlekli kuleler kullan›ld› ve bu sald›r› ile Topkap› surlar›ndan burçlara kadar yanafl›ld›. Çok fliddetli çarp›flmalar oluyor, Bizansl›lar flehri koruyan surlar›n zarar gören bölümlerini hemen tamir ediyorlard›. Venedik ve Cenevizliler de donanmalar›yla Bizans’a yard›m ediyorlard›. Kara ordusu s›k›flm›flt›. Donanman›n devreye girmesi laz›md›. Sultan II. Mehmet böyle düflünüyordu. Fakat donanmay› devreye sokam›yordu. Çünkü surlar›n zay›f oldu¤u ‹stanbul’un Haliç taraf›na zincir gerilmiflti. Osmanl› donanmas›n›n Haliç’e girifli böylece engellenmiflti. Bizans’›n fethi, Osmanl› donanmas›n›n Haliç’e indirilmesine ba¤l› görünüyordu. Sultan II. Mehmet, geceler boyu düflündü. Böyle ellerikollar› ba¤l› bekleyemezdi. Bir fleyler yapmal›, bir an önce Bizans'a girmeliydi.

KARADA YÜZEN DONANMA I. HAZIRLIK A. Derse Haz›rl›k Ö¤rencilerinizi derse haz›rlamak amac›yla “Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak” bölümünde verilen ﬂiirlerden yararlanabilirsiniz. Bu ﬂiirlerden baz›lar›n› okutabilirsiniz.

189

Ö¤rencilerinize Fatih Sultan Mehmet hakk›nda bilgi toplamalar›n›, bu materyalleri “Konuflma” bölümünde kullanacaklar›n› söyleyiniz. B. Metne Haz›rl›k Afla¤›daki sorular› ö¤rencilerinize yönelterek onlar› metne haz›rlay›n›z. • Fatih Sultan Mehmet hakk›nda neler biliyorsunuz? • Fatih Sultan Mehmet'e “Fatih” denilmesinin sebebi nedir? • Fatih Sultan Mehmet'in en büyük baflar›s› nedir? • ‹stanbul'un fethi tarihin ak›fl›n› nas›l etkilemifltir?

II. OKUMA - ANLAMA Ö¤rencilerinizin okuma öncesinde ve sürecinde metin üzerinde düflünmelerini ve metni anlamalar›n› sa¤lamak amac›yla soru sorarak okuma yöntemini kullanmalar›n› sa¤lay›n›z (1.5). Ö¤rencilerinizden metni okumadan önce metnin bafll›¤› ve görsel unsurlar›na bakmalar›n›, zihinlerinde oluflan sorular› defterlerine yazmalar›n› isteyiniz. Ö¤rencilerinize metni okurken cevaplar›n› bulduklar› sorular›n üstünü çizmelerini söyleyiniz. Metni okurken ö¤rencilerinizden anlam›n› bilmedikleri kelimeleri belirlemelerini ve bu kelimelerin anlamlar›n› sözlükten bularak cümlede kullanmalar›n› isteyiniz (1.Etkinlik ) (2.1).

190

Ö¤rencilerinizden kar›fl›k olarak verilen deyimleri düzenleyip boflluklara yazmalar›n›, bu deyimleri cümle içinde kullanmalar›n› ve anahtar kelimeyi bulmalar›n› isteyiniz (2. Etkinlik) (4.3). Etkinli¤i yaparken Türkçe sözlük, atasözleri ve deyimler sözlü¤ü, terimler sözlü¤ü, ansiklopedik sözlük vb. den yararlanmalar›n› söyleyiniz. Metni anlama, yorumlama ve yeniden yap›land›rmaya yönelik afla¤›daki sorular› ö¤rencilerinize yöneltiniz (2.13): 1. Osmanl› donanmas› nereye demirlenmifltir? 2. Çarp›flmalar s›ras›nda Bizansl›lar flehri korumak için neler yap›yor? 3. Fatih Sultan Mehmet, ‹stanbul'u nas›l kuflatmay› düflünüyor? 4. ‹stanbul'un fethi neye ba¤l›yd›? 5. ‹stanbul'u fethetmek için Fatih Sultan Mehmet'in akl›na nas›l bir çare gelmiflti? 6. Kuflatmaya bafllamadan önce Fatih Sultan Mehmet kurmaylar›yla birlikte neler yapm›flt›r? 7. Fatih Sultan Mehmet ‹stanbul'u baflka hangi yöntemlerle fethedebilirdi? 8. ‹stanbul'u fethetmek için sizin akl›n›za nas›l bir çare gelirdi? 9. ‹stanbul hakk›nda neler biliyorsunuz? Ö¤rencilerinizden yandaki noktal› yerleri metne göre doldurmalar›n› isteyiniz.

• O gün, orada gencecik bir padiflah, önce........ yendi, sonra................ • .................... insanlar, hayat› en kolay taraflar›yla yaflamaya çal›fl›rlar. • “‹mkân›n s›n›r›n› görmek için ............ denemek laz›m.” dedi. Ö¤rencilerinizden ‹stanbul’un kuflat›lma hikâyesinin öncesine kurgular isteyiniz (2.24). Ö¤rencilerinizden kurgulad›klar› hikâyeleri anlatmalar›n› isteyiniz. Kuflatma hikâyesini kurgularken nelerden yararland›klar›n› ve esinlendiklerini belirtmelerini sa¤lay›n›z. Ö¤rencilerinizin metindeki olay, yer, zaman ve flah›s kadrosunu belirlemeleri için ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (3. Etkinlik) (2.7). Bu etkinli¤i yapt›rd›ktan sonra sosyal bilgiler dersi “Kültür ve Miras” ünitesi ile iliflkilendirme yaparak ‹stanbul'un fethedilmesinin Osmanl› Devleti'ne deniz ticareti aç›s›ndan ne gibi katk›lar sa¤lad›¤›n›n tart›fl›lmas›n› sa¤lay›n›z. Ö¤rencilerinize “Siz olsayd›n›z bu hikâyeye nas›l bir bafll›k verirdiniz?” sorusunu yönelterek metnin bafll›¤›n›n içeri¤ine uygun olup olmad›¤› hakk›nda düflüncelerini defterlerine yazmalar›n› söyleyiniz (2.29). Ö¤rencilerinizden Fatih Sultan Mehmet'in metinde yer alan kiflilik özelliklerini yazmalar›n› isteyiniz (4.Etkinlik). Ö¤rencilerinizden okuduklar› metnin plan›n› ç›karmalar›n› isteyiniz (5. Etkinlik) (2.16). Ö¤rencilerinizden ‹stanbul'un fethinin y›ldönümü ile ilgili getirdikleri yaz›l› ve görsel materyalleri s›n›fa sunmalar›n› isteyiniz.

III. KONUfiMA Ö¤rencilerinizin konuflma yeteneklerini ve yarat›c›l›klar›n› gelifltirmek amac›yla yarat›c› konuflma yöntemini kullanmalar›n› sa¤lay›n›z ( 3.12 ). Ö¤rencilerinize “Fatih Sultan Mehmet” hakk›nda konuflacaklar›n› söyleyiniz. Her ö¤renci bir önceki arkadafl›n›n konuyla ilgi söylediklerinden hareketle konuflarak konuya farkl› bir bak›fl aç›s› getirmelidir. Ö¤rencilerinize konuflma öncesinde konuflmalar›na uygun ifadelerle bafllamalar›n› (1.1), konuyla ilgili bir aç›klama yapmalar›n› (3.8), konuflmalar›nda örnekleme ve karfl›laflt›rmalardan yararlanmalar›n› (3.5), tekrara düflmeden konuflmalar›n› (1.12), kelimeleri do¤ru telaffuz etmelerini (2.3) söyleyiniz. Konuflma süreci tamamland›ktan sonra ö¤rencilerinize afla¤›daki sorular› yönelterek konuflan arkadafllar›n› de¤erlendirmelerini sa¤lay›n›z: • Konuflmas›na bafllamadan önce hangi arkadafl›n›z›n yapt›¤› aç›klamay› be¤endiniz? • Hangi arkadafl›n›z konuflmalar›nda ifade tekrar›na yer vermedi? • Arkadafllar›n›z konuflmalar› s›ras›nda hangi kelimelerin telaffuzlar›n› do¤ru yapmad›lar? • Fatih Sultan Mehmet ile ilgili karfl›laflt›rmay› en güzel kim yapt›? • Hangi arkadafl›n›z›n konuflmas›n› be¤endiniz? Neden?

191

Kurallara uygun olarak konuﬂma sürecine kat›lan ö¤rencilerinize teﬂekkür ediniz. Ö¤rencilerinizin eksikliklerini gidermesi konusunda gerekli yönlendirmeleri yap›n›z.

IV. YAZMA Ö¤rencilerinizin bir konu hakk›ndaki bilgilerini, duygular›n› ve düflüncelerini etkili bir flekilde anlatma becerilerini gelifltirmek amac›yla güdümlü yazma yöntemini kullanmalar›n› sa¤lay›n›z (2.12). Afla¤›daki metni ö¤rencilerinize okuyunuz. Fatih Sultan Mehmet'in kiflisel özellikleri hakk›nda ö¤rencilerinizi konuflturunuz. FAT‹H VE AKfiEMSETT‹N Fatih Sultan Mehmet beyaz at›na binmifl, ordusunun önünde ‹stanbul'a ilk defa giriyor. ‹ki yan›nda, onu yetifltiren Akflemsettin, Molla Hüsrev ve Molla Gürani. fiehir halk› yol boyunca dizilmifl, heyecanla Türk ordusunu karfl›l›yor. Bu arada halk›n aras›ndan birçok kimse, ellerindeki çiçek demetini padiflaha sunmak için ileri at›l›yor. Hepsi de Akflemsettin'i ak sakal›yla, a¤›r durufluyla padiflah san›p çiçekleri ona sunmaya çal›fl›yor. Akflemsettin at›n› geri çekip göz ucuyla Fatih'i göstererek: Sultan Mehmet odur, çiçekleri ona veriniz, demek istiyor. Fatih Sultan Mehmet, çiçeklerle kendisine do¤ru

yürüyenlere hocas› Akflemsettin'i göstererek: Gidiniz, çiçekleri ona veriniz. Sultan Mehmet benim ama o benim hocamd›r, diyor. Ö¤rencilerinize yabanc› bir ülkede yaflayan bir mektup arkadafllar› oldu¤unu düflünerek ona Fatih Sultan Mehmet’i tan›tacak bir mektup yazmalar›n› isteyiniz (6.Etkinlik) (3.3). Ö¤rencilerinize mektup yazarken nelere dikkat etmeleri gerekti¤ini sorunuz. Daha sonra mektup yazma kurallar›n› hat›rlatarak (3.3) mektuplar›nda bu kurallara dikkat etmelerini, yaz›lar›nda standart Türkçeyi kullanmalar›n› (1.4), düflünceyi gelifltirme yollar›ndan yararlanmalar›n› isteyiniz (2.5). Ö¤rencilerinize k›sa çizginin kullan›m› ile ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (7 ve 8. Etkinlik) (6.2). Ö¤rencilerinize k›sa çizginin dil bilgisinde kökleri ve ekleri ay›rmak için (gör-üfl, bil-gi) konuldu¤unu, fiil kök ve gövdelerini göstermek için (bafl-la-, baflar-) kullan›ld›¤›n›, eklerin bafl›na konuldu¤unu (-l›k, -gi, ›c›), kelimeler aras›ndaki “-den,.......a, ve, ile, ila, aras›nda” anlam›n› vermek için kullan›ld›¤›n› söyleyiniz.

9.Etkinlik: Aﬂa¤›daki cümlelerin yüklemlerinde kullan›lan kipi yaz›n›z. Daha sonra cümleleri bir kez daha okuyarak cümlelerin anlamlar›ndan hangi kipin kastedildi¤ini yaz›n›z. Yüklemde verilen kip Haftaya uçakla ‹stanbul’a gidiyorum.

Cümlede kastedilen kip

Çocuklar zil çal›nca d›ﬂar›ya ç›ks›n.

‹yi bir enstrüman çalmak için bol bol müzik dinleyeceksin.

Ö¤rencileri müzeye götürme iﬂini kendiniz düzenlersiniz.

Gün gelir bizi de anlayan bulunur.

Fatih ‹stanbul’u 1453’te fetheder. ..............................................................................................................

Annemle her yaz Almanya’ya gidiyor. ..............................................................................................................

Mehmet, yapt›klar›m için beni lütfen affet. ..............................................................................................................

Yar›n ‹stanbul’a gezmeye gidiyoruz. ..............................................................................................................

125

192

V. D‹L B‹LG‹S‹ Ö¤rencilerinize fiil kiplerinin farkl› anlamlarda kullan›lmas› ile ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (9.Etkinlik) (3.3). Etkinli¤i yapt›rd›ktan sonra ö¤rencilerinize, fiil kiplerinin farkl› zaman ve anlamlarda kullan›ld›¤›n› ve bunun Türkçenin bir zenginli¤i oldu¤unu hat›rlat›n›z. Ö¤rencilerinizden farkl› zamanlarda kullan›lan fiil kiplerinin anlam kaymas›na u¤ramas›yla ilgili örnekler vermelerini isteyiniz. Ö¤rencilerinize fiil kiplerinin farkl› zaman ve anlamda kullan›lmas› ile ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (10.Etkinlik).

OSMANLI SANATININ HAR‹KALARI Harika saraylar›, ola¤anüstü kubbeleri ve 444 caminin görkemli minareleri ile ‹stanbul, dünyadaki en nefes kesen silüetlerden birine sahip olmas›yla ünlüdür. 1453'te Osmanl› Türkleri taraf›ndan Bizansl›lardan al›nd› ve Fatih olarak bilinen II.Mehmet taraf›ndan yeni imparatorlu¤un baﬂkenti yap›ld›. TSE Standart Dergisi, A¤ustos 2006

Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak ‹STANBUL'U D‹NL‹YORUM ‹stanbul'u dinliyorum, gözlerim kapal›; Önce hafiften bir rüzgâr esiyor; Yavafl yavafl sallan›yor Yapraklar a¤açlarda; Uzaklarda çok uzaklarda Sucular›n hiç durmayan ç›ng›raklar›; ‹stanbul'u dinliyorum, gözlerim kapal›. …….. ‹stanbul'u dinliyorum, gözlerim kapal›; Kufllar geçiyor derken Yükseklerden, sürü sürü, ç›¤l›k ç›¤l›k; A¤lar çekiliyor dalyanlarda; Bir kad›n›n suya de¤iyor ayaklar›; ‹stanbul'u dinliyorum, gözlerim kapal›.

‹STANBUL TÜM ZAMANLARIN HAZ‹NE fiEHR‹ “ Burada Tanr›, insan, do¤a ve sanat, insana gözünün bu dünyada görebilece¤i en muhteflem manzaray› yaratm›flt›r.” Lamartin ‹stanbul, Dünya'da iki k›ta üzerine kurulu tek flehirdir. Karadeniz'in, Marmara Denizi'nin ve Haliç sular›n›n kaynaflt›¤› ‹stanbul Bo¤az›'n›n iki yakas› üzerindedir. Bu muhteflem flehir, bir zamanlar baflkent oldu¤u üç büyük imparatorlu¤un (Do¤u Roma, Bizans, Osmanl›) önemli emanetlerini korur. Do¤u ve bat›, geçmifl ve gelecek aras›ndaki eflsiz ba¤lant›, tabii güzellikleri de beraberine alarak ‹stanbul ile bütünleflir. Tarihî özelliklerinin yan›nda ‹stanbul, canl›l›¤› ile de çekici bir flehirdir. De¤iflmeyen gökyüzünün, kubbelerin ve minarelerin alt›nda hiç bitmeyen bir hareketlilik, bir kalabal›k ve araçlar›n trafi¤i vard›r. Yatç›l›k, ‹stanbul'da sevilen bir deniz sporudur. ‹stanbul'da tarihin en muhteflem kubbelerine, camilerine, saraylara ve kalelere do¤ru yelken aç›labilir. Dünyan›n hiçbir yerinde rastlanamayacak boyutlarda, görsel tarihî eserlere yelken açarak yatla gitmenin keyfinin yaflanmas›n›n yan›nda ‹stanbul, Bo¤aziçi ve adalar›yla birbirinden eflsiz tabii güzellikleri, yat severler için gözler önüne serer.

Orhan Veli KANIK www. istanbul.meb.gov.tr

B‹R BAfiKA TEPEDEN Sana dün bir tepeden bakt›m aziz ‹stanbul! Görmedim gezmedi¤im, sevmedi¤im hiçbir yer. Ömrüm oldukça gönül taht›na keyfince kurul! Sade bir semtini sevmek bile bir ömre de¤er. Nice revnakl› flehirler görünür dünyada, Lakin efsunlu güzellikleri sensin yaratan. Yaflam›flt›r derim en hofl ve en uzun rüyada Sende çok y›l yaflayan, sende ölen , sende yatan.

Yahya Kemal BEYATLI www. ‹stanbul.meb. gov.tr

193

194

4.Söz varl›¤›n› zenginleﬂtirme 3.Okudu¤u metinde geçen kelime, deyim ve atasözlerini cümle içinde kullan›r.

2.Okudu¤u metni anlama ve çözümleme 1.Metnin ba¤lam›ndan hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›kar›r. 2.Metindeki anahtar kelimeleri belirler. 10.Okuduklar›ndaki örtülü anlamlar› bulur. 13.Metne iliflkin sorulara cevap verir. 15.Metnin türüyle ilgili özellikleri kavrar. 29.Metnin bafll›¤› ile içeri¤i aras›ndaki iliflkiyi ortaya koyar. 30.Okudu¤u metni farkl› bafll›klar bulur.

1.Okuma kurallar›n› uygulama 1.Sesini ve beden dilini etkili kullan›r. 2.Ak›c› biçimde okur. 3.Kelimeleri do¤ru telaffuz eder. 5.Okuma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

Okuma

4. TEMA:M‹LLÎ KÜLTÜR Bozk›r›n Tezenesi

3.Haz›rl›kl› konuﬂmalar yapma 12.Konuﬂma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

1.Konuflma kurallar›n› uygulama 4.Standart Türkçe ile konuflur. 5.Türkçenin kurallar›na uygun cümleler kurar. 6.Yabanc› dillerden al›nm›fl, dilimize henüz yerleflmemifl kelimelerin yerine Türkçelerini kullan›r. 12.Tekrara düflmeden konuflur.

Konuﬂma

6.Yaz›m ve noktalama kurallar›n› uygulama 2.Noktalama iﬂaretlerini iﬂlevlerine uygun olarak kullan›r.

4.Kendi yazd›klar›n› de¤erlendirme 3.Yazd›klar›n› yaz›m ve noktalama kurallar›na uygunluk yönünden de¤erlendirir.

3.Farkl› türlerde metinler yazma 3.Bildirme yaz›lar› yazar.

2.Planl› yazma 12.Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

1.Yazma kurallar›n› uygulama 4.Standart Türkçe ile yazar. 5.Türkçenin kurallar›na uygun cümleler kurar. 7.Olaylar› ve bilgileri s›raya koyarak anlat›r. 10.Tekrara düﬂmeden yazar. 11.Yaz›m ve noktalama kurallar›na uyar.

Yazma

3.Fiil kiplerinde zaman ve anlam kaymas›yla ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama 1.Cümlede zaman kavram›n› belirleyen/destekleyen zarflar› fark eder. 2.Fiil kiplerinde zaman ve anlam kaymas›n›n nas›l gerçekleﬂti¤ini kavrar.

Dil Bilgisi

SINIF: 7 SÜRE: 7 Ders Saati

rü n Tü i n t Me a Tem Ana a Tem Alt e Sür

II. OKUMA - ANLAMA

afi ogr y i B : ltür î Kü l l i i¤i :M Müz k r ti : Tü Saa ers D :7

Bu bölümde soru sorarak okuma yöntemini uygulay›n›z (1.5). Metni okumadan önce ö¤rencilerinizden metnin baﬂl›¤› ve görsel unsurlar›n› incelemelerini ve zihinlerinde oluﬂan sorular› defterlerine yazmalar›n› isteyiniz. Ö¤rencilerinizin sorular›n› tahtaya yaz›n›z. Ö¤rencilerinize metin okunurken tahtadaki sorular›n cevaplar›n› bulmalar› gerekti¤ini söyleyiniz.

BOZKIRIN TEZENES‹

Ö¤rencilerinize metni okutmadan önce seslerini mekâna göre ayarlamalar›n› (1.1), ak›c› bir biçimde okumalar›n› (1.2), kelimeleri do¤ru telaffuz etmelerini söyleyiniz (1.3).

I. HAZIRLIK A. Derse Haz›rl›k Ö¤rencilerinizden sevdikleri bir sanatç›n›n hayat›n› gazete veya dergilerden derleyip getirmelerini isteyiniz.

Daha sonra metni ö¤rencilerinize okutunuz. Okuttuktan sonra tahtadaki sorular› onlara yöneltiniz. Cevapland›r›lan sorular›n üstlerini çiziniz.

B. Metne Haz›rl›k Sonra ö¤rencilerinize aﬂa¤›daki sorular› yönelterek onlar› metne haz›rlay›n›z. • Hayat›n› merak etti¤iniz bir sanatç› var m›? • Sevdi¤iniz bir sanatç›n›n hayat›n› okudunuz mu? • Ö¤rencilerinize “Derse Hazırlık” bölümünde getirmelerini istedi¤iniz sevdikleri bir sanatçının hayatıyla ilgili derledikleri bilgileri okutunuz.

Ö¤rencilerinizden metnin ba¤lam›ndan hareketle kelimelerin anlamlar›n› bulup yazmalar›n› isteyiniz (1. Etkinlik) (2.1). Bu etkinlikten sonra metinde geçen deyimlerin anlamlar›n› sözlükten bulup yazmalar›n› ve birer cümlede kullanmalar›n› söyleyiniz (2. Etkinlik) (4.3).

Kimdir Neflet Ertafl? Bir zamanlar sadece Muzaffer Sar›sözen’in tabiri ile “K›rflehirli Mahallî Sanatç›” olarak bilinen Neflet Ertafl’› binlerce hatta milyonlarca saz çal›p türkü söyleyenlerden ve di¤erlerinden ay›ran nedir? Onun saz›n›n ve sesinin insan› büyüleyen s›rr› nereden gelmektedir? Gerçek anlamda gönül telimizi titreten, ruhumuzu ürperten bu esrarl› sesin, saz›n ve tavr›n arka plan›nda neler ve kimler var? Neflet Ertafl, 1938 y›l›nda K›rflehir’in Çiçekda¤› ilçesine ba¤l› K›rt›llar Köyü’nde dünyaya gelmifltir. Çocukluk ve gençlik y›llar› K›rflehir, Yozgat ve Keskin’in çeflitli köylerinde geçmifltir. On befl yafl›nda gurbete ç›kan Neflet Ertafl’›n gurbet hayat› hâlâ devam etmektedir. Saza gümbür gümbür ses veren, âdeta davula efllik edercesine saz›n›n gö¤sünden pençesiyle sesler ç›karan Neflet Ertafl, hep samimi ve kendi hâlinde yüre¤inin ac›lar›n› ve kendi iç gurbetlerini seslendirmifltir.

BOZKIRIN TEZENES‹ Orta Asya steplerinden kalk›p at s›rt›nda Anadolu bozk›rlar›na ulaflt›¤›m›z gün, yeni yurdumuzu onunla selamlad›k. Ad›na kopuz dedik, çö¤ür, dütar, saz dedik, ba¤lama dedik. Çalanlara kam, bahfl›, ozan dedik, âfl›k dedik... Dede Korkut boy boylad›, soy soylad› kolca kopuzla... Karacao¤lan koflmalar düzdü Eliflere, Sunalara... Koç Köro¤lu’nun elinde silaht› tüfek icat olup mertlik bozulmadan evvel... Yunus Emre gönüller onard› dilinde Hakk’›n sözü, elinde çeflte kopuzla... Âfl›k Veysel onunla geçti iki kap›l› handan a¤›r a¤›r... Kerem yaras›n› onunla sard›... Pir Sultan Abdal, Hakk’› ve hakikati hayk›rd› elinde saz› ile as›rlard›r... Kimi dil ile söyledi, kimi tel ile... Kimini “saz”da usta bildik, kimini “söz”de... Bu zengin birikimi, bu büyük saz ve söz kültürümüzü kendine has bir tav›r ve üslupla yo¤urarak türkülerimizi t›pk› bir bayrak gibi y›llard›r Gönül Da¤›’m›zda dalgaland›ran, yaflayan en büyük türkü ustas› Neflet Ertafl...

195

Ö¤rencilerinize metni anlama, yorumlama ve yeniden yap›land›rmaya yönelik afla¤›daki sorular› yöneltiniz (2.13). • Yazar Türklerin yeni yurtlar›n› ne ile selamlad›klar›n› söylüyor? • Yazar “Veysel onunla geçti iki kap›l› handan a¤›r a¤›r.” sözleriyle ne anlatmak istiyor? • Saz ve söz kültürümüzü farkl› bir üslupla yo¤uran kimdir? • Neflet Ertafl kimdir? • Onu di¤er saz çalan insanlardan ay›ran nedir? • Onun saz› ve sesi insanlar› nas›l etkiliyor? • Neflet Ertafl hangi yönleriyle gündemde kalabilmifltir? • Neflet Ertafl fliirlerinde hangi mahlas› kullanm›flt›r? • Neflet Ertafl’la karfl›laflsayd›n›z ona neler sorard›n›z? • Siz de duygular›n›z› saz çalarak söylemek ister miydiniz? • Metinde Türk müzi¤inin hangi aletlerinden söz ediliyor? • Geçmiflte Türk müzi¤i ile u¤raflanlara hangi adlar veriliyor? • Günümüzde müzikle u¤raflan insanlara ne adlar veriliyor? • Saz›n Türk müzi¤indeki yeri ve önemi nedir? • Duygular›n› saz eflli¤inde dile getiren Türk müzi¤i ustalar› kimlerdir?

Ö¤rencilerinize verilen paragraftan hareketle alt› çizili cümledeki örtülü anlam› bulmalar›n› söyleyiniz (3. Etkinlik) (2.10). Sonra ö¤rencilerinizden metnin bafll›¤› ile içeri¤i aras›nda bir ilgi kurmalar›n› isteyiniz (2.29). “Bu metne siz nas›l bir bafll›k verirdiniz?” sorusunu yönelterek farkl› bir bafll›k bulmalar›n› sa¤lay›n›z (2.30). Okuduklar› metni çözümlemeye yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (4. Etkinlik) (2.15). Afla¤›daki sorular› ö¤rencilerinize yönelterek metnin türünü ö¤renmelerini sa¤lay›n›z (2.15). • Metinde bir kiflinin hayat› anlat›l›yor mu? • Anlat›lan kifli ünlü müdür? • Metin baflkas› taraf›ndan m› anlat›l›yor? • Bu kiflinin baflar›lar›ndan söz ediliyor mu? • Anlat›lan kiflinin eserleri ve çal›flmalar› tan›t›l›yor mu? Bu etkinlikten sonra biyografi türü ile ilgili bilgiyi ö¤rencilerinize aktar›n›z. Bu etkinlikten sonra bir kiflinin hayat›n›n bir baflkas› taraf›ndan anlat›lmas›na biyografi denildi¤ini, biyografilerin ünlü kiflilerin ve sanatç›lar›n hayat›n› ele ald›¤›n›, biyografilerde kiflilerin duygular›, zaaflar›, baflar›lar›, al›flkanl›klar›, çal›flmalar›, eserleri k›saca onu baflkas›ndan ay›ran özelliklerin anlat›ld›¤›n› belirtiniz.

Ö¤rencilerinizden metni ça¤r›ﬂt›rabilecek anahtar kelimeleri belirlemelerini isteyiniz (2.2).

1960’lardan itibaren ismi, saz›m›z ba¤lama ile birlikte an›lan; sadece genifl halk kesimlerinde de¤il, ciddi musiki çevrelerinin ve gerçek türkü dostlar›n›n da gündeminden hiç düflmeyen Neflet Ertafl’› farkl› de¤erlendirmek gerekiyor. Onun sanat› için, baflta Muharrem Usta olmak üzere, Hac› Taflan, Çekiç Ali ve Orta Anadolu müzik gelene¤inin di¤er ustalar› da dâhil olmak üzere hepsinin üst seviyede bir sentezi ve esrarl› bir bileflkesi denilebilir. Neflet Ertafl’›n sanat›, hayat› ile o kadar iç içedir ki çal›p söyledi¤i türkü ve bozlaklar›nda bütün bir hayat hikâyesini bulmak mümkündür. Hayat›na yak›ndan bakt›¤›m›zda da o içli türkülerin, yak›c› bozlaklar›n nelerden, nas›l do¤du¤unun ip uçlar›n› elde ederiz hemen. Onun hayat›n› “Garip” mahlas›yla yazd›¤› fliirlerindeki ozan yönünü y›llarca kimse fark etmedi. Babas›ndan ö¤rendi¤i geleneksel ve anonim türkülerin, bozlaklar›n d›fl›nda, sözleri kendisine ait türküler, bozlaklar söyledi¤ini de fark eden olmad› y›llarca. Sözü ve müzi¤i ile anonim türkülerdeki eriflilmez sadeli¤i ve estetik seviyeyi yakalayan say›s›z türkünün, bozla¤›n alt›na att›¤› mütevaz› imzas›n› kimselere söylemedi.

Ola¤anüstü denilebilecek yetene¤i, gelene¤e hâkimiyeti, gelenekten kopmadan yeniye ba¤l›l›¤›, yeni zamanlar›n modern zevk ve e¤ilimlerini gözeten Neflet Ertafl, hep gündemde kalm›fl bir sanatç›d›r. O, ismi ba¤lama ile özdeflleflmifl bir türkü ustas›... Türküyü ba¤lamaya, ba¤lamay› “türkü”ye bu kadar yak›nlaflt›ran ve yak›flt›ran, âdeta birbirlerinin içinde eritip yok eden ikinci bir sanatç› bulmak öyle san›ld›¤› kadar kolay olmasa gerek. Fark›nda m›s›n›z bilmem; türkü saza, saz türküye ve ikisi birden Neflet Ertafl’a ne güzel uyuyor. Bayram Bilge TOKEL

196

IV. YAZMA

III. KONUﬁMA

Ö¤rencilerinizin kendilerine özgü ifade flekilleri Ö¤rencilerinizin yeni ö¤rendikleri kelime ve deyimleri anlat›mlar›nda kullanmalar›n› sa¤lamak amac›yla kelime ve üsluplar›n› gelifltirmeleri amac›yla bir metni kendi ve kavram havuzundan seçerek konuflma yöntemini kelimeleriyle yeniden oluflturma yöntemini kullankullanmalar›n› sa¤lay›n›z (3.12). Afla¤›daki kelimeleri ve malar›n› sa¤lay›n›z (2.12). Yazma etkinli¤ini yapt›r›n›z (5. Etkinlik). Ö¤rencilerinize deyimleri tahtaya yaz›p yuvarlak içine al›n›z. etkinlikteki cümleleri aynen yazmamalar›n› ve kendi cümleleriyle yeniden ifade etmeleri gerekti¤ini hat›rlat›n›z. ozan türkü üslup flöhret Yazma etkinli¤ini yapt›rmadan önce ö¤rencilerinize saz âfl›k bozlak rafine standart Türkçe ile yazmalar›n› (1.4), Türkçenin kurallar›na medyatik ba¤lama yaras›n› sarmak uygun cümleler kurmalar›n› (1.5), olaylar› ve bilgileri s›raya medet ummak köfle bucak kaçmak koyarak anlatmalar›n› (1.7), tekrara düflmeden yazmalar›n› gönül telini titretmek (1.10), yaz›m ve noktalama kurallar›na uymalar›n› söyleyiniz Ö¤rencilerinize bu kelimelerden birkaç›n› kullanarak (1.11). Ö¤rencilerinizden yazd›klar›n› yaz›m ve noktalama kendilerine bir konuflma konusu belirlemelerini söyleyiniz. kurallar›na uygunluk yönünden de¤erlendirmelerini Konular›n› belirlemeleri için k›sa bir süre veriniz. Daha sonra tahtadaki kelime havuzundan kelimeler isteyiniz(4.3). Bundan sonra e¤ik çizginin kullan›ld›¤› yerleri seçerek konuflmalar›nda kullanmalar› gerekti¤ini söyleyiniz. Ö¤rencileriniz konuflmaya bafllamadan önce konuflma belirlemelerine yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (6. Etkinlik) (6.2). kurallar›n› hat›rlat›n›z. Ö¤rencierinizden konuflmalar›nda Bu etkinlikten sonra ö¤rencilerinize e¤ik çizginin yan standart Türkçeyi kullanmalar›n› (1.4), Türkçenin kurallar›na uygun cümleler kurmalar›n› (1.5), tekrara düflmeden yana yaz›lmas› gereken m›sralar›n aras›nda; adres konuflmalar›n› (1.12), yabanc› dillerden al›nm›fl kelimeler yazarken apartman numaras› ile daire ve semt ile flehir aras›nda; tarihlerin yaz›l›fl›nda gün, ay ve y›l› gösteren yerine Türkçelerini kullanmalar›n› isteyiniz (1.6). Daha sonra ö¤rencilerinizi konuflturunuz. Kelime say›lar›n aras›nda; Genel A¤ adreslerinde; matematikte havuzundan yeni kelimeler seçerek kullanmayan ö¤ren- bölme iflareti yerine; dil bilgisinde eklerin farkl› biçimlerini göstermede kullan›ld›¤›n› söyleyiniz. cilerinizi uyar›n›z.

197

Daha sonra e¤ik çizginin kullan›m›yla ilgili di¤er etkinli¤i yapt›r›n›z (7. Etkinlik).

NOTLARIM ................................................................................... ...................................................................................

V. D‹L B‹LG‹S‹

................................................................................

Ö¤rencilerinizden verilen zaman zarflar›n› cümlede kullanmalar›n› isteyiniz (8. Etkinlik) (3.1).

.................................................................................. ..................................................................................

Sonra ö¤rencilerinize zaman ve anlam kaymas› olan fiilleri bulmalar›n› ve bu fiillerin hangi zaman ve anlam› ifade ettiklerini yazmalar›n› söyleyiniz (9.Etkinlik) (3.2).

NOTLARIM

..................................................................................

................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................ .................................................................................. .................................................................................. .................................................................................. .................................................................................. .................................................................................. .................................................................................. ................................................................................... ..............................................................................

198

NOTLARIM .............................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................. ........................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................... .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................................................

8.Etkinlik: Aﬂa¤›daki kutuda yer alan zaman zarflar›n› birer cümlede kullan›n›z.

bazen k›ﬂ›n her zaman akﬂamleyin erken biraz önce yar›n

9.Etkinlik: Aﬂa¤›daki cümlelerde zaman ve anlam kaymas› olan fiillerin altlar›n› çiziniz. Bu fiillerin hangi zaman ve anlam› ifade ettiklerini yandaki boﬂluklara yaz›n›z. Geçen hafta bir roman okudunuz.

‹smail ö¤retmen yar›n Bitlis'e otobüsle gidiyor.

Babam söyledi, hiç kimse piknik alan›ndan izinsiz ayr›lmayacak.

Önce ödünç ald›¤›n kitaplar› getir, sonra da istediklerini götürürsün.

Sa¤l›kl› yaﬂamak için her gün düzenli olarak spor yapacaks›n.

131

199

SERBEST OKUMA METN‹

200

SERBEST OKUMA METN‹

201

M‹LLÎ KÜLTÜR TEMA DE⁄ERLEND‹RME SORULARI

“Yüzy›llardan beri Türk evlerinin en önemli eflyas›n› ve biricik süsünü oluflturan emektar kilimlere hiçbir zaman lay›k olduklar› de¤er verilmemifltir. Yeryüzündeki nak›fllar›n en güzelleri ve renklerin en coflkunlar› ile yüklü olmalar›na karfl›n kilim, ayak alt›nda kalmaktan kurtulamam›flt›r. Ayak alt›nda ezilmek, nalçal› topuklar alt›nda paramparça olmak, kilimin aln›n›n kara yaz›s›d›r. Çünkü o, s›rf bu ifl için dokunmufltur. Ayak alt›nda kalmaya mahkûmdur. Ci¤eri befl para etmeyen birçok hal›n›n öz, kilimin üvey evlat muamelesi gördü¤ü muhakkakt›r.” Bedri Rahmi EYUBO⁄LU A. 1, 2, 3, 4 ve 5. sorular› yukar›daki paragrafa göre cevaplay›n›z. Cevaplar›n›z› sorular›n altlar›ndaki boflluklara yaz›n›z. 1. Paragraf›n ana fikri nedir? Yaz›n›z. ........................................................................................................................................................................ .........................................................................................................................................................................

2. Paragrafta geçen kelime gruplar›ndan hangileri deyim anlam›ndad›r? Yaz›n›z. ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................

3. Paragrafta yazar neden yak›nmaktad›r? Sizce hakl› m›d›r? Düﬂüncelerinizi yaz›n›z. ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ 4. Paragrafa uygun bir baﬂl›k yaz›n›z. ........................................................................................................................................................................

5. Yukar›daki paragrafta ele al›nan düﬂünceyi geliﬂtirici bir paragraf yaz›n›z. ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................

202

6. Aﬂa¤›da verilen kelimelerin her biriyle farkl› cümleler kurunuz. sabahleyin, k›ﬂ›n, aniden, biraz sonra, geçen hafta, gelecek y›l, dün, önce 1.................................................................................................................................................................. 2. ................................................................................................................................................................ 3. ................................................................................................................................................................ 4. ................................................................................................................................................................ 5. ................................................................................................................................................................ 6. ................................................................................................................................................................ 7. ................................................................................................................................................................ 8. ................................................................................................................................................................

7. Afla¤›daki cümlelerde anlam kaymas›na u¤rayan ve u¤ramayan fiilleri tablodaki uygun yerlere yaz›n›z. • Haftaya ailece Samsun’a gideriz. • Haz›rl›klar›m› yapt›ktan sonra yola ç›kaca¤›m. • Bir haftad›r flehirde oldu¤u için yar›n köyüne dönüyor. • Türkçe dersinde atasözlerini dramatize ettik. • Her zaman okul tiyatrosunda oynayaca¤›m. • Peri bacalar›n› ancak iki günde gezmifller.

Anlam Kaymas›na U¤rayan Fiiller

Anlam Kaymas›na U¤ramayan Fiiller

8. Cümlelerde bofl b›rak›lan yerleri yay ayraç içindeki kipleri kullanarak doldurunuz. 1. Ailemle birlikte her hafta sonu pikni¤e git............ (flimdiki zaman) 2. Teyzeme çamafl›r makinesi al.............. (gelecek zaman) 3. Her bayram büyüklerimizi ziyaret et................(flimdiki zaman) 4. Çocuklar, lütfen biraz sessiz konufl......................(emir)

203

B. Afla¤›daki sorular›n do¤ru cevaplar›n› iflaretleyiniz. 1 ve 2. sorular› afla¤›daki metne göre cevaplay›n›z. Anadolu’yu duygusall›¤› içinde bilmek, ö¤renmek, tan›mak m› istiyorsunuz? Türkülerini dinleyiniz ancak türkülerle Anadolu’nun gönlüne girebilirsiniz. Türküler Anadolu’nun yan›k yüre¤i, atan damar›d›r. Türkülerdedir Anadolu’nun duygusal hayat›. Anadolu bir bak›ma türkülerinde yaflar. Türküleri Anadolu yo¤urur, ezgisini Anadolu yapar. Bunun için türkülerde ferdî bir çaba aranmaz. Anadolu halk›d›r türküleri yaratan ve yaflatan. Mehmet ÖNDER

1. Alt› çizili cümlede anlat›lmak istenen aﬂa¤›dakilerden hangisidir? A. Anadolu halk›n›n türkülerle iç içe oldu¤u B. Anadolu türkülerinin halk›n ortak ürünü oldu¤u C. Anadolu türkülerinin söyleyeninin belli oldu¤u D. Anadolu türkülerinin içten ve yan›k oldu¤u

2. Aﬂa¤›dakilerden hangisi Anadolu türkülerinin özelliklerinden de¤ildir? A. Anadolu’nun yan›k yüre¤i olmas› B. Anadolu’nun duygusal hayat› olmas› C. Türkülerin ezgilerini Anadolu’nun oluﬂturmas› D. Türkülerin Anadolu kadar eski olmas›

3. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde zaman anlam› tafl›yan bir zarf kullan›lmam›flt›r? A. Cirit oyunlar›n›n bugün bafllayaca¤›n› söyledi. B. Kay›s› festivali gelecek hafta bafllayacak. C. Bu zanaat›n son ustas› geçen bahar buradan ayr›ld›. D. fiimflek seslerini duyan çoban yukar› bakt›.

4. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde bir noktalama yanl›fl› yap›lm›flt›r? A. Bu tren Ankara/‹stanbul yolunu üç saatte katedecekmifl. B. Dört yüz sayfal›k roman› üç günde okuyacakm›fl(!). C. Türk mizah›n›n dehas› Nasreddin Hoca (1208-?) y›l›nda do¤mufl. D. Bu konuyu http://www.kultur.gov.tr’den araflt›rd›m.

204

5. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde noktalama yanl›fl› yap›lmam›flt›r? A. Da¤ gibi ifli yar›m saatte bitirecekmifl!.. B. Bu kelimeyi ancak Almanca-Türkçe Sözlük’ten bulabilirim. C. Çorum’dan Amasra’ya 1,5 (?) saatte gitmifl. D. Bütün bilgileri http://www.gazi.edu.tr’den ö¤rendim.

6. Afla¤›daki atasözlerinden hangileri anlamca birbirine yak›nd›r? I. Arpa eken bu¤day biçmez. II. Serçeden korkan dar› ekmez. III. Rüzgâr eken f›rt›na biçer. IV. Ne do¤rarsan afl›na, o gelir kafl›¤›na. V. Bakarsan ba¤, bakmazsan da¤ olur. A. I , II ve IV B. I , III ve IV C. I , II ve III D. II ,III ve V

7. Aﬂa¤›daki cümlelerin hangisinde bir anlam kaymas› vard›r? A. Gelecek hafta verdi¤in kitab› okurum. B. Bir gün mutlaka K›rg›zistan’a gidecek. C. Dedem boﬂ zamanlar›nda oyuncaklar yapar. D. Bu haber yar›n bütün gazetelerde yay›nlanacak.

8. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde birden fazla zaman zarf› kullan›lm›flt›r? A. Divri¤i Ulu Cami bu sene Dünya Kültür Miraslar› Listesine aday oldu. B. Bugün ö¤leden sonra yar›n da akflam ya¤mur ya¤acakm›fl. C. Yar›n sabah Edirne K›rkp›nar Güreflleri’ni izlemeye gidece¤iz. D. Geleneksel el sanatlar› sergisi bir hafta aç›k kalacak.

205

5. TEMA: DO⁄A VE EVREN • Susayan Konya • Deniz Hasreti • Yeﬂil Gözlü Kardan Adam • Son Kuﬂlar • Renkler (Serbest Okuma Metni) • Bir Kavak ve ‹nsanlar (Serbest Okuma Metni)

206

• Ö¤rencilerinizin, bu tema boyunca afla¤›da önerilen kitaplardan en az ikisini okumalar›n› ve s›n›f arkadafllar›yla paylaflmalar›n› sa¤lay›n›z.

Bu temada önerilen kitaplar: • Bir Gemi Yelken Açt› (Ali Mümtaz AROLAT) • Yaﬂl› Adam ve Deniz [Ernest HEM‹NGWAY (Örnist Hemingvey)] • Uç Minik Serçem (Necati CUMALI) • Ötle¤en Kuﬂu (Halil AÇIKGÖZ) • Göl Çocuklar› (‹brahim ÖRS)

207

TEMAYA HAZIRLIK Ö¤rencilerinize Türkiye'de son y›llarda meydana gelen orman yang›nlar›yla ilgili gazete, dergi yaz›lar› ve foto¤raflar getirmelerini, bu çal›flmalar›n›, s›n›f panosunda tema boyunca sergilemelerini söyleyiniz. Ayr›ca, ö¤rencilerinize orman yang›nlar›yla ilgili kendi yazd›klar› yaz›lar›, fliirleri ve yapt›klar› resimleri de panoda sergileyebileceklerini belirtiniz. Ö¤rencilerinize afla¤›da verilen nesli tükenen hayvanlar ve orman yang›nlar› ile ilgili aç›klamalar› okuyabilir ve her iki aç›klama ile ilgili düflüncelerini sorabilirsiniz. Ö¤rencilerinizi temaya haz›rlamak amac›yla Ö¤renci Çal›flma Kitab›’nda yer alan görselleri yorumlama etkinli¤ini yapt›r›n›z (1.Etkinlik). Etkinli¤i yapt›rd›ktan sonra birkaç ö¤rencinize yazd›klar›n› okutarak yorumlar›n› al›n›z. Ard›ndan ö¤rencilerinize nesli tükenmekte olan canl›lar ile ilgili haz›rlanan etkinli¤i yapt›r›n›z (2.Etkinlik).

NESL‹ TÜKENEN KUfiLAR 1. KELAYNAK Bilindi¤i gibi kelaynaklar, dünyada nesli tükenmek üzere olan kufllar aras›ndad›r. fiu an itibariyle dünyada sadece Fas ve Türkiye'de koloni hâlinde yaflamaktad›rlar. Fas'takiler 200, Türkiye'dekiler (Birecik ilçesinde) 50 civar›ndad›r. 2. TURAÇ Tüm Avrupa ülkelerinde nesli tükenen kufllardan turaç, K›br›s’ta yaflamaktad›r ve çok güzel tüylere sahiptir. Bu kufllar›n yetiflti¤i do¤al ortam K›br›s'›n güneybat›s› ve Karpaz yar›madas›yla s›n›rl›d›r. 3. SAKA Günümüzde avlanmas›, yakalanmas› ve bulundurulmas› yasaklanm›fl olan bu ötücü göçmen kufllar yasaklanmadan önceki y›llarda “a¤ tuzaklar›” kurularak yakalan›yordu. Günümüzde saka, nesli tükenen ve koruma alt›nda olan kufllardan olmas› nedeniyle yakalanmas› ve avlanmas› yasak olan hayvanlar kategorisine girmektedir. Saka yakalaman›n para ve hapis cezas› vard›r. 4. FLORYA Günümüzde, florya, nesli tükendi¤i için koruma alt›na al›nan hayvanlar kategorisine girmektedir. Bu nedenle yakalanmas› ve avlanmas› yasakt›r. Florya yakalaman›n da para ve hapis cezas› vard›r. www.hacettepe.edu.tr

208

Nesli Tükenme Tehlikesinde Olan Di¤er Kuﬂlar

Y›lan kartal›

Atmaca kartal›

Karado¤an

Alaca baykuﬂ

Yal›çapk›n›

Ötücü ku¤u

Ku¤u

Turna

Toy

Akgöz

K›z›l kerkenez

B›ld›rc›n k›lavuzu

Mahmuzlu k›z kuﬂu

K›z›l ﬂahin

K›l›çgaga

ORMAN YANGINLARI Ülkemiz yüzölçümünün %27'sini ormanl›k alanlar oluflturmaktad›r. Dünyan›n birçok ülkesinde oldu¤u gibi ülkemizde de orman varl›¤›n› tehdit eden faktörlerin bafl›nda orman yang›nlar› gelmektedir. Orman yang›nlar›n›n ç›k›fl sebeplerine bakt›¤›m›zda, y›ld›r›m gibi do¤al nedenlerin % 5-6 oran›nda kald›¤›n› di¤er bütün yang›nlar›n ç›k›fl sebebinin insan oldu¤unu görmekteyiz... Dolay›s›yla ülkemiz ormanlar› için en tehlikeli varl›¤›n “‹NSAN” oldu¤unu söylemek yanl›fl olmaz. Bu nedenle orman yang›n›n ç›kmas›na engel olmak veya ç›kacak yang›nlar›n say›lar›n› olabildi¤ince azaltmak için insanlar›m›z› bilgilendirmek ve e¤itmek zorunday›z. Türkiye'de her y›l yaklafl›k 12,500 hektar orman yanmaktad›r. Ülkemiz ormanlar›n› tahrip eden orman yang›nlar›n›n %97' si insanlardan kaynaklanmaktad›r. Bu yang›nlar dikkatsizlik, kas›t, an›z yakma gibi nedenlere ba¤l› olarak ortaya ç›kmaktad›r. Türkiye’de bugüne kadar yanan alan bak›m›ndan bilinen en büyük yang›n Mu¤la Orman Bölge Müdürlü¤ü s›n›rlar› içerisinde 23 Eylül 1979 günü bafllayan Marmaris orman yang›n›d›r. Bu yang›n on bir gün devam ederek 13260 hektarl›k orman alan›n›n yanmas›na ve milyonlarca liral›k maddi zarara neden olmufltur. http://www.ibb.gov.tr

209

210

2.Sesini ve beden dilini etkili kullanma 7.Sözleriyle jest ve mimiklerinin uyumuna dikkat eder. 9.Dinleyicilerle göz temas› kurar.

2.Okudu¤u metni anlama ve çözümleme 1.Metnin ba¤lam›ndan hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›kar›r. 11.Okuduklar›ndaki öznel ve nesnel yarg›lar› ay›rt eder. 13.Metne iliflkin sorulara cevap verir. 19.Metinde yararlan›lan düflünceyi gelifltirme yollar›n›n ifllevlerini aç›klar.

4.Kendi konuﬂmas›n› de¤erlendirme 3.Konuﬂmas›n› sunum tekni¤i yönünden de¤erlendirir.

3.Haz›rl›kl› konuflmalar yapma 2.Konuflma metni haz›rlar. 12.Konuflma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

1.Konuflma kurallar›n› uygulama 10.Konuflmas›nda sebep-sonuç iliflkileri kurar. 11.Konuflmas›nda amaç-sonuç iliflkileri kurar.

Konuﬂma

1.Okuma kurallar›n› uygulama 1.Sesini ve beden dilini etkili kullan›r. 3.Kelimeleri do¤ru telaffuz eder. 5.Okuma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

Okuma

5. TEMA:DO⁄A VE EVREN Susayan Konya

3.Farkl› türlerde metinler yazma 1.Olay yaz›lar› yazar.

2.Planl› yazma 10.Yaz›ya, konuyla ilgili k›sa ve dikkat çekici bir baﬂl›k bulur. 12.Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

1.Yazma kurallar›n› uygulama 2.Düzgün, okunakl› ve iﬂlek “bitiﬂik e¤ik yaz›”yla yazar.

Yazma

4.Ek fiille ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama 1.‹sim türünden kelimelerin kip ve kiﬂi aç›s›ndan biçimlenerek çekimlenebildi¤ini kavrar.

Dil Bilgisi

SINIF: 7 SÜRE: 7 Ders Saati

Ö¤rencilerinize tavsiye etti¤iniz kitaplardan birini okuyarak tan›tma yaz›s› haz›rlayacaklar›n› hat›rlat›n›z.

z›s› i ya Evren z e G ve ü: Tür : Do¤a in n i n ren Met ema Çev mas› : T ti un Ana ma Kor rs Saa Te e Alt :7D e Sür

B. Metne Haz›rl›k Ö¤rencilerinize ön bilgilerini harekete geçirmek amac›yla afla¤›daki sorular› yöneltiniz: • Herhangi bir geziye kat›ld›n›z m›, uzun bir yolculu¤a ç›kt›n›z m›? Ç›kt›ysan›z bu gezi ile ilgili an› ve izlenimlerinizi anlat›n›z. • Bir yerin tarihî ve do¤al güzelliklerinin o yere kazand›rd›klar› nelerdir? Daha sonra afla¤›daki gazete haberini okuyunuz ve ö¤rencilerinize yaz› hakk›ndaki düflüncelerini serbestçe söylemeleri için uygun ortam haz›rlay›n›z.

SUSAYAN KONYA I. HAZIRLIK A. Derse Haz›rl›k • Türkiye haritas› ve Konya hakk›nda fliir, efsane, gazete haberi, hikâye vb. yaz›lar getiriniz. Ö¤rencilerinizden afla¤›daki haz›rl›klar› yapmalar›n› isteyiniz: • Çevrelerindeki tarihî ve turistik yerler hakk›nda yaz›lar ve görsel materyaller getirmelerini isteyiniz. Getirilen bu materyalleri “Konuflma” bölümünde kullanacaklar›n› söyleyiniz.

211

Bozda¤› Anadolu Yaban Koyunlar› Koruma Sahas›’na u¤ramadan geçtik. Havza’da yaban koyunlar›n›n yan› s›ra vaflak ve tuzcul bozk›rlarda yaflayan küçük kemirgenler gibi nesli tehlike alt›nda olan birçok memeli türü bulunur. Bundan sonraki dura¤›m›z Karap›nar. Karap›nar, ülkemizde çölleflmenin bafllad›¤› noktalardan biri ve belki de en belirgini. Çölleflmeyi önlemek için uzmanlar ve yetkililer y›llard›r baflar›l› bir çal›flma yürütüyorlar. Alan, Türkiye’de rüzgâr erozyonu h›z›n›n en yüksek oldu¤u bölge. Karap›nar, foto¤rafik aç›dan inan›lmaz güzellikte kareler sunuyor bize. Özellikle, de¤iflik volkanik oluflumlara sahip olan Meke Krater Gölü ve Ac›göl. Binlerce y›l önce volkanik patlama sonucu oluflan krater, zamanla suyla dolarak göle dönüflmüfl ve göl bu y›l koruma alt›na al›nm›fl. Dünyada bir benzerinin olmad›¤› söylenen Meke Krater Gölü, maalesef pek iyi durumda de¤il. Göl kurumakta ve kirlenmekte... Karfl›m›zdaki can çekiflen bu görüntünün içimizde yaratt›¤› üzüntüyle oradan ayr›ld›k. Yolda akl›mda kalanlar› not ederken defterime “Burada çad›r kamp› iyi gider.” diye not düfltüm sonraki yolculuklara rehberlik etmesi amac›yla. Ard›ndan yollar bizi Ac›göl’e götürüyor. Ac›göl, genifl bozk›r alanlar›n içinde rengârenk görüntüsüyle insan› flafl›rtan apayr› bir güzellik sergiliyor. Hava kararmaya bafllam›flt› ve biz Konya merkeze do¤ru ilerliyorduk. fiark›lar eflli¤inde Mevleviler diyar› Konya’ya vard›¤›m›zda, 350 kilometre yol alm›fl olman›n yorgunlu¤u kendini iyiden iyiye belli etmeye bafllam›flt›.

Kentin giriflinde Mevlâna, herkesi oldu¤u gibi bizleri de; “Gel, gel; ne olursan ol, yine gel.” sözleriyle karfl›l›yordu. Konya merkezde yap›lmas› gerekenler listesinin bafl›nda yer alan meflhur etli ekmeklerimizi yedikten sonra ö¤retmenevindeki odalar›m›za, bir sonraki yo¤un gün bizi bekledi¤i için çekildik. Konya Havzas›’n›n ekonomisi temel olarak tar›ma dayan›r. Türkiye’nin tah›l ambar› olarak bilinen Havza’da fleker pancar› üretimi önemli yer tutar. Buna ek olarak hayvanc›l›k da yayg›n olarak yap›l›r. Ayr›ca Tuz Gölü çevresinde y›lda 750 000 ton tuz üretilmektedir. Bu da Türkiye’nin toplam tuz üretiminin %55’i demektir. Ancak havzadaki su sorunu, tar›msal verimlili¤i azaltarak ekonomik kazanc›n düflmesine neden olmufl. Bölgede tar›ma alternatif bir gelir kayna¤› gelifltirmek de pek mümkün de¤il.

212

II. OKUMA-ANLAMA Metnin örnek okumas›n› yap›n›z, ard›ndan afla¤›daki kelimeleri tahtaya yaz›n›z ve telaffuz çal›flmas› yapt›r›n›z. “Havza, Obruk Han, çölleflmek, saha, ambar, mücadele, proje, krater, peyzaj, Selçuklu Sultan› Alaattin Keykubat, turkuaz, Anamas Da¤lar› vb.” Bu çal›flmay› metinde seçece¤iniz baflka kelimelerle de yapabilirsiniz. Ö¤rencilerinizin metinde geçen kelimeleri do¤ru telaffuz etmelerini sa¤lamak amac›yla telaffuz çal›flmas› bittikten sonra sesli okuma yöntemini kullanmalar›n› sa¤lay›n›z (1.5). Kelimeleri do¤ru telaffuz etmesini (1.3), sesini ve beden dilini etkili kullanmas›n› (1.1) isteyerek metni bir ö¤rencinize okutunuz. Okuma süreci tamamland›ktan sonra dinleyen ö¤rencilerinize “ Arkadafl›n›z metni okurken kelimeleri do¤ru telaffuz etti mi, sesini mekâna göre ayarlayabildi mi, nefesini kontrol edebildi mi?” vb. sorular yönelterek onlar›n bir metni okurken kelimeleri do¤ru telaffuz etmenin, sesini ve beden dilini etkili kullanman›n önemini kavramalar›n› sa¤lay›n›z. Ö¤rencilerinizden okuduklar› metnin ba¤lam›ndan hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› tahmin etmelerini isteyiniz (1.Etkinlik) (2.1). Kelime çal›flmas›n›n ard›ndan ö¤rencilerinize metinde geçen ve anlam›n› bilmedikleri kelimeler olup olmad›¤›n› sorunuz. Varsa bu kelimeleri tespit etmelerini ve anlamlar›n›

SUSAYAN KONYA

1.Etkinlik: Aﬂa¤›daki cümlelerde alt› çizili kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› tahmin ediniz. Ard›ndan bu kelimeleri ayn› anlama gelecek ﬂekilde birer cümlede kullan›n›z.

• Sabah›n kör karanl›¤›nda yar› aç, yar› uykulu düﬂtü¤ümüz yollardan Kulu makas›na kadar uykulu geçiriyoruz. Tahminim

Cümlem

Tahminim

Cümlem

kör karanl›k

yola düflmek • Tanp›nar'›n bahsetti¤i esrarl› güzellik, güneflin iyice yükselmesiyle birlikte olanca ihtiflam›yla ortaya ç›k›yor. Tahminim

Cümlem

Tahminim

Cümlem

esrarl›

ihtiﬂam • Ertesi gün Beyﬂehir Gölü'ne do¤ru yola koyuluyoruz.

Tahminim

Cümlem

yola koyulmak • Beyﬂehir Gölü, ülkemizin peyzaj güzelli¤i aç›s›ndan en güzel gölüdür. Tahminim

Cümlem

peyzaj güzelli¤i 140

213

sözlükten bulmalar›n› isteyiniz. Ö¤rencilerinize metinle ilgili afla¤›daki sorular› yöneltiniz: 1. Yazar, Tuz Gölü'nü nas›l anlat›yor? Tuz Gölü’nün hangi özelliklerinden söz ediyor? 2. “Bu flehir bozk›r›n tam çocu¤udur./ Onun gibi kendini gizleyen esrarl› bir güzelli¤i vard›r.” dizeleri hangi flaire aittir? Siz bu görüfle kat›l›yor musunuz? Neden? 3. Türkiye'de çölleflmenin bafllad›¤› ilk yer neresidir? Bunun nedeni olarak yazar neyi gösteriyor? 4. Yazar hangi mekânlar› geziyor? Bu mekânlar içinde en çok hangisini be¤eniyor? 5. Siz, metinde anlat›lan yerlerden en çok hangisini be¤endiniz? Niçin? Ö¤rencilerinize metnin türünü kavratmak amac›yla; • Okudu¤unuz metinde yazar, gezdi¤i yerin hangi özelliklerine dikkat çekmifltir? • Bu yaz›y› okuduktan sonra Konya hakk›nda neler ö¤rendiniz? • Yazar, gezip gördü¤ü yerlerin kendi üzerinde b›rakt›¤› izlenimlerden bahsetmifl mi? Yazar›n yurt içi veya yurt d›fl› gezilerinde gördüklerini anlatt›¤› yaz›lara gezi yaz›lar› dendi¤ini ve gezi yaz›lar›nda insanlar›n yaflay›fllar›, tarihleri ve medeniyetlerinin de ele al›nd›¤›n› söyleyiniz. Ö¤rencilerinize arka sayfadaki cümleleri okuyunuz ve onlardan noktal› yerlere gelebilecek kelime ve kelime gruplar›n› bulmalar›n› isteyiniz(2.13).

Bu etkinlik yap›l›rken Ders Kitab›'n›n kapal› olmas›na dikkat ediniz. • ‹lk dura¤›m›z Türkiye'nin beyaz incisi ……………….(Tuz Gölü) • ………………………. , (Obruk Han) tarih ile do¤an›n eﬂsiz birlikteli¤inin sergilendi¤i inan›lmaz güzellikte bir yer. • Dünya'da bir benzeri olmad›¤› söylenen………………… ……….(Meke Krater Gölü) , maalesef pek iyi durumda de¤il. • ………………………….(Konya Havzas›'n›n) ekonomisi temel olarak ………….(tar›ma) dayan›r. • ………………………….(Beyﬂehir Gölü), ülkemizin peyzaj güzelli¤i aç›s›ndan en güzel gölüdür.

Etkinlik tamamland›ktan sonra ö¤rencilerinizin öznel ve nesnel yarg›lar› kavray›p pekifltirmeleri için okuduklar› metinden örnekler bularak s›n›fla paylaflmalar›n› isteyiniz. Ö¤rencilerinizin okuduklar› metinde yararlan›lan düflünceyi gelifltirme yollar›n› (tan›mlama, örnekleme, karfl›laflt›rma, tan›k gösterme, benzetme, say›sal verilerden yararlanma) sezmeleri, bu tür anlat›mlar›n yaz›ya kazand›rd›¤› özellikleri belirlemeleri için ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (3.Etkinlik) (2.19). Etkinlik sonunda ö¤rencilerinizin düflünceyi gelifltirme yollar›ndan yararlanman›n metne neler kazand›rd›¤›n› tart›flmalar›n› isteyiniz.

III. KONUﬁMA

• ……………………….(Anamas Da¤lar›) da¤c›lar ve yürüyüfl sevenler için kaç›r›lmamas› gereken mekânlardan biridir. Ö¤rencilerinizden getirdikleri gazete küpürlerindeki haberleri 5N 1K kural›na uygun olarak incelemelerini ve bu sorulara cevaplar bulmalar›n› isteyiniz. Etkinlik sonras›nda metindeki mekân isimlerinin bofl yerlere gelmesi gerekti¤ini söyleyerek do¤ru cevaplar› veriniz. Ard›ndan yazar›n yerine göre öznel, yerine göre de nesnel yarg›lara baflvurdu¤unu kavramalar› ile ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (2.Etkinlik) (2.11).

214

Ö¤rencilerinizden bir konu hakk›ndaki fikirlerinin dinleyiciler taraf›ndan kabul edilmesini sa¤lamak amac›yla ikna etme yöntemini kullanmalar›n› isteyiniz. (3.12). Ö¤rencilerinize, kendilerini bir turist rehberi olarak düflünmelerini ve s›n›f arkadafllar›na yaflad›¤› ili anlatarak onlar› bu flehri gezmeleri konusunda ikna etmelerini isteyiniz. Bunun için defterlerine bir konuflma metni haz›rlayacaklar›n› belirterek gerekli haz›rl›klar› yapmalar›n› söyleyiniz. Yazacaklar› metinde amaç-

sonuç, sebep-sonuç cümlelerine yer vermelerini isteyiniz (1.10,1.11). fiehirlerinin önemini, tarihî (tarihî yap›lar) ve do¤al güzelliklerini (da¤, tepe, göl, orman, ova, millî park vb.) anlatmalar›n›, dinleyen arkadafllar›n›n neden gelmesi gerekti¤ini, geldikleri takdirde neler kazanacaklar›n› belirtmelerini isteyiniz (3.2). Etkinlik tamamland›ktan sonra ö¤rencilerinizin s›ras›yla konuflmalar›n› sa¤lay›n›z. Ö¤rencilerinizden konuflurken sözleriyle jest ve mimiklerinin uyumuna dikkat etmelerini (2.7) ve dinleyiciyle göz temas› kurmalar›n› isteyiniz (2.9). ‹kinci aflamada en iyi sunum yapan›n s›n›fça belirlenmesini sa¤lay›n›z. Ard›ndan ö¤rencilerinize, konuflmalar›n› sunum tekni¤i yönünden de¤erlendirmeleri için afla¤›daki sorular› sorunuz (4.3): • Sunum metnini olufltururken nas›l bir çal›flma izlediniz? • Sunum için haz›rlad›¤›n›z metinden ne ölçüde yararlanabildiniz? • Sunum s›ras›nda sesinizi ve beden dilinizi etkili kulland›¤›n›z› düflünüyor musunuz?

IV. YAZMA Ö¤rencilerinizin okuduklar›ndan hareketle duygu, düflünce ve hayal dünyalar›n› zenginlefltirmek, yorum yapma ve fikir yürütme becerilerini gelifltirmek için metin tamamlama yöntemini uygulay›n›z (2.12).

215

Ö¤rencilerinizden Ö¤renci Çal›flma Kitab›'ndaki görselleri incelemelerini ve girifl bölümü verilen hikâyeyi okumalar›n› isteyiniz. Ard›ndan hikâyeyi görsellerle iliflkilendirerek tamamlamalar›n› söyleyiniz. Ö¤rencilerinizden, düzgün, okunakl› ve ifllek “bitiflik e¤ik yaz›”y› kullanmalar›n› (1.2) ve yaz›lar›na uygun bir bafll›k koymalar›n› isteyiniz (4. Etkinlik)(2.10, 3.1).

V. D‹L B‹LG‹S‹ Ö¤rencilerinize isim türünden kelimelerin kip ve kifli eki almalar› ile ilgili sezdirme etkinli¤ini yapt›r›n›z (5. Etkinlik) (4.1). Etkinli¤i yapt›rd›ktan sonra ö¤rencilerinize, isim türünden kelimelerin “-di, -mifl, -se, -dir” eklerini alarak filller gibi yüklem görevi üstlendi¤ini söyleyiniz. Ö¤rencilerinize isim türünden kelimelerin kip ve kifli eki almalar›yla ilgili kavratma etkinli¤ini yapt›r›n›z (6. Etkinlik) (4.1). Ö¤rencilerinize yüklemi ek fiille çekimlenmifl isim olan cümleler kurmalar›na yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (7. Etkinlik) (4.1).

Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak GÖLLER‹ KURUTTUK Türkiye'de 50 y›lda sulak alanlar›n yar›s› yok oldu. Nedeni küresel ›s›nma ve ya¤›fllar›n azalmas› gibi görünse de en büyük sorumlu, su kaynaklar›n› bilinçsizce tüketen insan... Serhat O¤uz Türkiye'nin eflsiz gölleri ve sulak alanlar› birer birer yok oluyor. Son 50 y›lda Türkiye'nin sulak alanlar›n›n yar›s› kaybedildi. Do¤a Derne¤i Sulak Alanlar Koordinatörü Hatice Dinç Sar›soy, 50 y›l önce yaklafl›k 2.5 milyon hektar sulak alana sahip olan Türkiye'nin 1 milyon 300 bin hektarl›k sulak alan›n› kaybetti¤ini söylüyor. Uzmanlara göre bu tablonun oluflmas›nda en büyük etken küresel ›s›nma ve ya¤›fllar›n azalmas›... Ancak en büyük sorumlu, su kaynaklar›n› bilinçsizce tüketen insan... 200 bine yak›n kaçak kuyu aç›larak sulama yap›lan ‹ç Anadolu'da, Eflmekaya ve Ere¤li sazl›klar› kurudu, Akflehir Gölü neredeyse çöl oldu, Beyflehir, Meke ve Tuz Gölü ile Sultan Sazl›¤› da kuruma tehlikesiyle karfl› karfl›ya... SON KÖTÜ HABER AKfiEH‹R’DEN Göller için son kötü haber Akflehir'den geldi. 15 y›l önce 350 bin kilometrenin üzerinde sulak alana sahip olan göl, bugün tam bir çölü and›r›yor. Do¤a Derne¤i Sulak Alanlar Koordinatörü Hatice Dinç Sar›soy, sulak alanlar›n azalmas›nda en büyük sorumlulu¤un sulama konusunda yap›lan yanl›fll›klar oldu¤unu vurguluyor: “Gelece¤i düflünmeden aç›lan kaçak su kuyular›yla yeralt› sular› tar›ma aktar›ld›¤› için göller ve di¤er sulak alanlar beslenemiyor. Belli dönemler kurakl›k yaflan›yor ama sulak zamanlarda bile art›k kaynaklar›m›z gölleri, sulak alanlar› beslemeye yetmiyor.”

EGE’DE SU DER‹NE KAÇTI Meteoroloji Mühendisleri Odas› Genel Sekreteri Erhan Angü de Devlet Su ‹flleri Genel Müdürlü¤ünün (DS‹) y›llard›r uygulad›¤› yanl›fl politikalar›n sulak alanlar›n kayb›nda en önemli etken oldu¤unu tar›m alan› kazanmak için göllerin y›llarca kurutuldu¤unu belirtti. Angü, "Ege Bölgesi'nde bile art›k yer alt› sular› kayboluyor." dedi. DS‹ Etüd ve Plan Dairesi Baflkan› Ahmet Alparslan, özellikle ‹ç Anadolu'da vatandafllar›n yer alt› sular›n› kullanarak yapt›¤› tar›msal üretimin yüksek fiyata ithal edilmesi nedeniyle kaynaklar›n h›zla tüketildi¤ini belirtiyor. Milliyet Gazetesi, 18 Eylül 2006

216

217

2.Okudu¤u metni anlama ve çözümleme 1.Metnin ba¤lam›ndan hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›kar›r. 2.Metindeki anahtar kelimeleri belirler. 13.Metne iliflkin sorulara cevap verir. 25.fiiir dilinin farkl›l›¤›n› ay›rt eder. 26.fiiirin kendisinde uyand›rd›¤› duygular› ifade eder. 31.Metnin yazar› veya flairi hakk›nda bilgi edinir.

1.Okuma kurallar›n› uygulama 2.Ak›c› biçimde okur. 3.Kelimeleri do¤ru telaffuz eder. 4.Sözün ezgisine dikkat ederek okur. 5.Okuma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

Okuma

5. TEMA:DO⁄A VE EVREN Deniz Hasreti

4.Kendi konuﬂmas›n› de¤erlendirme 2.Konuﬂmas›n› dil ve anlat›m yönünden de¤erlendirir.

3.Haz›rl›kl› konuflmalar yapma 8.Konuflma öncesinde konuyla ilgili aç›klamalar yapar. 12.Konuflma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

2.Sesini ve beden dilini etkili kullanma 6.Yapmac›ktan, taklit ve özentiden uzak bir sesle konuﬂur.

Konuﬂma

5.Kendini yazal› olarak ifade etme al›ﬂkanl›¤› kazanma 10. Yazma yar›ﬂmalar›na kat›l›r.

4.Kendi yaz›lar›n› de¤erlendirme 3.Yazd›klar›n› yaz›m ve noktalama kurallar›na uygunluk yönünden de¤erlendirir.

3.Farkl› türlerde metinler yazma 1.Olay yaz›lar› yazar. 2.Düﬂünce yaz›lar› yazar.

2.Planl› yazma 7.Yazd›klar›n› görsel materyallerle destekler. 12.Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

1.Yazma kurallar›n› uygulama 11.Yaz›m ve noktalama kurallar›na uyar.

Yazma

4.Ek fiille ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama 2.‹simlerin kip eki almas›nda ek fiilin rolünü kavrar.

Dil Bilgisi

SINIF: 7 SÜRE: 8 Ders Saati

B. Metne Haz›rl›k Aﬂa¤›daki ﬂiiri ö¤rencilerinize okuyunuz.

vren ﬁiir ve E si ü: r a ü ¤ i T : Do z Sevg nin Met ema ni ti e a D a T : sS r e Ana ma :8D Te Alt e Sür

Kay›k Bir kay›k yapt›rd›m yelkeni oya... ‹nce gölgesini suda görenler, Sand›lar çevremi düflürdüm suya... Bir kay›k yapt›rd›m, yelkeni temiz Daha böylesini görmemifl deniz. Bir kay›k yapt›rd›m yelkeni tüyden.. Yar›n, gümbür gümbür çal›p davullar Yolcusu gelecek karfl›ki köyden... Bir kay›k yapt›rd›m, yelkeni flark›m Art›k uçan kufltan kalmad› fark›m.

DEN‹Z HASRET‹ I. HAZIRLIK A. Derse Hazırlık Ö¤rencilerinizden “Konuflma” bölümünde kullanılmak üzere gazete ve dergilerden deniz konulu yaz›lar ile fliir ve hikâyeler getirmelerini isteyiniz. Ö¤rencilerinizden “Yazma” bölümünde kullanmak üzere resim defterlerini getirmelerini isteyiniz. Arafltırma: Ö¤rencilerinizden Ömer Bedrettin Uflakl›’n›n eserlerini arafltırmalarını isteyiniz. Ayr›ca be¤endikleri bir fliirini getirmelerini isteyiniz.

Bir kay›k yapt›rd›m, yelkeni duvak... Ki dalgalar beﬂik haz›rlad›lar, Köpükler kundak; Bir kay›k yapt›rd›m, yelkeni tül tül Yolcusu bir lale, bayra¤› bir gül. Bir kay›k yapt›rd›m yelkeni nurdan... B›rak›p topra¤› kanats›zlara Gidelim kay›¤›m gidelim birden Bir kay›k yapt›rd›m yelkeni bayrak Ve art›k bir oldu yak›nla ›rak... Ârif Nihat ASYA

DEN‹Z HASRET‹ Gözümde bir damla su deniz olup tafl›yor, Çöllerde kalm›fl gibi yan›yor, yan›yorum. Bütün gemicilerin ruhu bende yafl›yor; Bafl›mdaki gökleri bir deniz san›yorum.

Sevmiyorum suyunda y›kanmam›fl rüzgâr›; Dalgalar›n gözümde tütüyor mavi, yeflil... ‹çimi güldürmüyor sensiz ay ›fl›klar›; Ufkundan yükselmeyen günefller günefl de¤il!

Nas›l yaﬂayaca¤›m ey deniz, senden uzak?.. Yan›p sönüyor gibi gözlerimde fenerin?.. Uyuyor mu limanda her gece sallanarak, Alt›ndan çivilerle çak›lm›ﬂ gemilerin?

Bir gün nehirler gibi ça¤layarak derinden Da¤lardan, ormanlardan sana akacak m›y›m? Ey deniz, ﬂöyle bir gün sana bakacak m›y›m, Elma bahçelerinden, f›nd›k bahçelerinden?

Ömer Bedrettin UﬁAKLI

218

Ö¤rencilerinize fliirde neler anlat›ld›¤›n› sorarak onlar› konuflturunuz. Afla¤›daki sorular› ö¤rencilerinize yönelterek s›n›fta bir beyin f›rt›nas› gerçeklefltiriniz. • Denize hiç gittiniz mi? • Denizler hakk›nda neler biliyorsunuz? • Deniz ve ›rmaklar› birbirinden nas›l ay›rt edersiniz? • Denizde hangi canl›lar yaflar?

II. OKUMA-ANLAMA

Ses korosu yöntemini uygulay›n›z (1.5). Bu yöntemin amac› ö¤rencilerinizin okuma ve birlikte çal›flma becerilerini gelifltirmektir. fiiiri önce siz bir kere okuyunuz. Sonra ö¤rencilerinizi iki gruba ay›r›n›z. Gruplardan s›rayla fliirin dörtlüklerini okumalar›n› isteyiniz. fiiirin son dörtlü¤ünü iki grubun birlikte okumas›n› söyleyiniz. Ö¤rencilerinize, ak›c› bir biçimde okumalar›n› (1.2), kelimeleri do¤ru telaffuz etmelerini (1.3), sözün ezgisine dikkat ederek okumalar›n› (1.4) söyleyiniz.

219

Ö¤rencilerinize metindeki anahtar kelimeleri belirlemelerini ve birer cümle içinde kullanmalar›n› söyleyiniz (2.2). Ö¤rencilerinize metinde yer alan kelimelerin anlam›n› tahmin etmeye yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (1.Etkinlik) (2.1). Ö¤rencilerinize metni anlama, çözümleme ve yorumlamaya yönelik afla¤›daki sorular› yöneltiniz (2.13): 1. “Gözümde bir damla su deniz olup tafl›yor?” dizesinden ne anl›yorsunuz? 2. fiair, fliirde denizi neye, hangi yönüyle benzetiyor? 3. fiair “Bütün gemicilerin ruhu bende yafl›yor?” ifadesiyle neyi kastediyor? 4. fiiirin ana duygusuna ve yard›mc› duygular›na uzak ifade afla¤›dakilerden hangisidir? a. fiiirde denize olan özlem anlat›l›yor. b. fiiirde suya olan sevgi anlat›l›yor. c. fiiirde denize olan ba¤l›l›k anlat›l›yor. Ö¤rencilerinizden kendilerini flairin yerine koyarak denize söyleyeceklerini yazmalar›n› isteyiniz (2.Etkinlik) (2.26). Ö¤rencilerinizden Ömer Bedrettin Uflakl› hakk›nda yapt›klar› araflt›rmadan ve metinden ö¤rendiklerinden yola ç›karak flair hakk›ndaki sorular› cevapland›rmalar›n› isteyiniz (3.Etkinlik) (2.31).

III. KONUﬁMA

IV. YAZMA

Güdümlü konuflma yöntemini kullanınız (3.12). Bu yöntemde ö¤rencilerinizin bir konu hakkındaki bilgi, duygu ve düflüncelerini etkili bir flekilde anlatma becerilerini gelifltirmek amaçlanmıfltır. Ö¤rencilerinize “Derse Hazırlık” bölümünde getirmelerini istedi¤iniz fliir ve hikâyeleri okutunuz. Onlara “Rüzgâr, ya¤mur, kar gibi do¤a olaylarının edebi ürünlerde nas›l yer ald›¤›” konusunu veriniz. Bu konu hakkında ö¤rencilerinizi bilgilendiriniz. Sınıfta a¤açların u¤radı¤ı zararları çeflitli yönleriyle ele alan bir beyin fırtınası yaptırınız. Daha sonra birkaç ö¤renci seçerek konu hakkındaki duygu ve düflüncelerini iki dakika içinde ifade etmelerini söyleyiniz. Ö¤rencilerinizden konuflmaları öncesinde konuyla ilgili açıklamalar yapmalarını (3.8) yapmacıktan, taklit ve özentiden uzak bir sesle konuflmalarını (2.6), konuflmalarını bütünlük ve tutarlılık içinde sürdürmelerini, konuflmalarında argo ve basmakalıp ifadelere yer vermemelerini isteyiniz. Ö¤rencilerinize konuflmaya bafllamadan önce 4. Etkinlikteki ölçütleri okumalarını söyleyiniz. Daha sonra ö¤rencilerinizi konuflturunuz. Ard›ndan konuflmalarını de¤erlendirmek için formu doldurmalarını isteyiniz (4. Etkinlik) (4.2).

Yaratıcı yazma yöntemini uygulayınız (2.12). Ö¤rencilerinizden yazma yeteneklerini ve yaratıcılıklarını gelifltirmek amacıyla “deniz” kelimesinin kendilerine neler ça¤r›flt›rd›¤› yazmalarını ve bu kelimeleri alt alta sıralamalarını isteyiniz (5. Etkinlik) (3.1). Daha sonra bu kelimeler arasında ba¤lantı kurarak defterlerine k›sa bir hikâye yazmalarını isteyiniz. Birkaç ö¤rencinize yazd›klar› hikâyeyi okutturunuz. Ö¤rencilerinize yazdıkları hikâyelerle okuduklar› fliir arasındaki biçim farklılıklarını dikkate almaları gerekti¤ini söyleyiniz. Ayrıca yazım kurallarına uymaları gerekti¤ini hatırlatınız (1.11) Ö¤rencilerinize verilen fliirin ana duygusundan yola ç›karak bir yaz› yazma ve de¤erlendirme etkinli¤i yapt›r›n›z (6.Etkinlik) (3.2, 4.3).

6.Etkinlik: Aﬂa¤›daki ﬂiirin ana duygusundan yola ç›karak a¤açlar›n önemi hakk›nda bir yaz› yaz›n›z.

A¤aç Diyor Ki

4.Etkinlik: Konuﬂmanızı tamamladıktan sonra aﬂa¤ıdaki formu doldurunuz. ÖLÇÜTLER

Evet

K›smen

............................................................................................. .............................................................................................

Ben küçücük bir a¤ac›m Yurdumun bir bahçesinde,

Hay›r

Topraklar tüterken görün,

Konuﬂmamda standart Türkçeyi kullandım.

Dallar›m çiçeklensin de.

Kelimeleri anlamına uygun kullandım. Güven verici, açık, anlaflılır ve konuya hâkim bir flekilde konufltum.

Her ﬂeyimle yararl›y›m,

.............................................................................................

‹nsano¤luna dünyada,

.............................................................................................

Çiçe¤im, yapra¤›m gölgem Kelimeleri do¤ru telaffuz ettim.

‹ri dall› zerdalimle.

............................................................................................. .............................................................................................

‹flitilebilir bir ses tonuyla konufltum. Kufllar mutlu flark›s›n›

.............................................................................................

Taklit ve özentiden uzak bir sesle konuﬂtum.

Hep dal›mda söylerler,

.............................................................................................

Konuﬂma öncesinde konuyla ilgili açıklamalar yaptım.

ﬁen ar›lar v›z›r v›z›r,

.............................................................................................

Kokuma koﬂup gelirler. Sak›n, sak›n dal›m›z›,

5.Etkinlik: Aﬂa¤›daki foto¤raf›n ça¤r›ﬂt›rd›¤› kelimeleri yaz›n›z.

............................................................................................. .............................................................................................

Çocuklar çekip k›rmay›n

.............................................................................................

Çak›n›zla gövdemizde

.............................................................................................

Derin yaralar açmay›n

............................................................................................. .............................................................................................

Halim YA⁄CIO⁄LU

............................................................................................. ....................................................................................................

b.Yukar›da yazd›klar›n›z› yaz›m ve noktalama kurallar›na uygunluk yönünden de¤erlendiriniz.

Nokta koymay› unuttu¤un yerler var m›? yaz Virgül kullanmay› unuttu¤un yerler var m›? yaz Yaz›m›n› yanl›fl yapt›¤›n›z kelimeler var m›? yaz Yanl›fl kulland›¤›n›z noktalama iflareti var m›?

148

149 yaz

220

Daha sonra ö¤rencilerinize bir metinden yola ç›karak yeni bir hikâye yazmalar› ile ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (7.Etkinlik) (3.1). Ard›ndan resim defterlerine 7.etkinlikte yazd›klar› hikâyeyi destekleyici bir resim yapmalar›n› isteyiniz (2.7) .

V. D‹L B‹LG‹S‹ .................................................................................. Ö¤rencilerinize ek fiilin isimlere gelerek onları cümlede yüklem yaptı¤ını belirten sezdirme etkinli¤ini yaptırınız (8. Etkinlik) (4.2).

Bu etkinlikten sonra ö¤rencilerinize ek fiilin “-dır, -di, -miﬂ, ” gibi kiplerinin isimlerin sonuna gelerek onlar› cümlede yüklem yapt›¤›n›, “-se” kipinin ise cümleye ﬂart anlam› katt›¤›n› söleyiniz.

Daha sonra yüklem yapan ek fiillerin belirlenmesi ile ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (9. Etkinlik). Ard›ndan ek fiilin kullan›m›yla ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (10. Etkinlik).

221

222

5.Etkili dinleme/izleme al›ﬂkanl›¤› kazanma 3.Çok yönlü iletiﬂim araçlar›ndaki yay›nlardan ilgi, istek ve ihtiyaçlar›na uygun olanlar›n› takip eder.

4.Söz varl›¤›n› zenginlefltirme 3.Tekerleme, say›flmaca, bilmece ve yan›ltmacalar› ezberler/kullan›r. 4.fiiir, türkü, flark› türlerinde metinler ezberler.

2.Dinleneni/izleneni anlama ve çözümleme 6.Dinlediklerindeki/izlediklerindeki olay, yer, zaman, flah›s, varl›k kadrosu ve bunlarla ilgili unsurlar› belirler. 8.Dinlediklerinde/izlediklerinde amaç-sonuç iliflkilerini belirler. 12.Dinlediklerine/izlediklerine iliflkin sorulara cevap verir. 13.Dinlediklerinde/izlediklerinde yer alan öznel ve nesnel yarg›lar› ay›rt eder. 19.Dinlediklerinin/izlediklerinin bafll›¤›/ad› ile içeri¤i aras›ndaki iliflkiyi ortaya koyar. 21.Görsel/iflitsel unsurlarla dinledikleri/izledikleri aras›nda ilgi kurar. 24.Dinlediklerini/izlediklerini kendi hayat› ve günlük hayatla karfl›laflt›r›r.

1.Dinleme/izleme kurallar›n› uygulama 3.Dinlenenle ilgili soru sormak, görüﬂ bildirmek için uygun zamanda söz al›r. 4.Dinleme/izleme yöntem ve tekniklerini kullan›r.

Dinleme

5. TEMA:DO⁄A VE EVREN Yeﬂil Gözlü Kardan Adam

3.Haz›rl›kl› konuflmalar yapma 10.Konuflmas›nda dikkati da¤›tacak ayr›nt›lara girmekten kaç›n›r. 11.Konuflmas›n› belirlenen sürede ve teflekkür cümleleriyle sona erdirir. 12.Konuflma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

Konuﬂma

6.Yaz›m ve noktalama kurllar›n› uygulama 2.Noktalama iﬂaretlerini iﬂlevlerine uygun olarak kullan›r.

3.Farkl› türlerde metinler yazma 1.Olay yaz›lar› yazar.

2.Planl› yazma 10.Yaz›ya, konuyla ilgili k›sa ve dikkat çekici bir baﬂl›k bulur. 12.Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

1.Yazma kurallar›n› uygulama 4.Standart Türkçe ile yazar. 8.Yaz›s›nda sebep-sonuç iliﬂkileri kurar. 11.Yaz›m ve noktalama kurallar›na uyar.

Yazma

4.Ek fiille ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama 3.‹simlerin ek fiil arac›l›¤›yla hangi kiplerde çekimlenebildi¤ini kavrar.

Dil Bilgisi

SINIF: 7 SÜRE: 7 Ders Saati

-- Rica ederim, diyor Burak. ‹letiflim ça¤›nday›z, unutmayal›m. ‹letiflimden uzak bir kardan adam olur mu? -- Oldu olacak kuca¤›na bir de dizüstü bilgisayar verelim, diyorum. -- Harika! diye ba¤›r›yor Murat. -- Ama nereden bulmal›? diye ekliyor. Alper, "Befl dakikaya kalmaz gelirim." deyip ayr›l›yor. Biraz sonra elinde bir tükenmez kalem ve birkaç zeytin tanesiyle yan›m›za dönüyor. Bir dakika! Ama bu zeytinler siyah de¤il, yeflil. -- Siyah zeytin bulamad›n m›, Alper? diyoruz. -- Bulamad›¤›m için de¤il, diyor. Bütün kardan adamlar kömür gözlü olacak de¤il ya. Bizim kardan adam›m›z da yeflil gözlü olsun. Bu da bir ilk olacak galiba. Yeflil gözlü kardan adam. -- Bir de gözlük takmal› diyor, Temel. O zaman resim tamamlan›r iflte. Sonra heyecanla devam ediyor: -- Bak›n, akl›ma ne geldi! Bizim kardan adam›n okuryazar olmas› yetmez. Bence bilim adam› olmal› o. TUZAM'da çal›flmal›. -- Abartmayal›m istersen, diyor Burak. Bir kardan adam yapal›m dedik, ifli nerelere götürdünüz. Tükenmez kalemmifl, cep telefonuymufl, dizüstü bilgisayarm›fl. Bir de TUZAM ç›kt› flimdi. Söylesene TUZAM da ne demek oluyor? -- Türkiye Uzay Araflt›rmalar› Merkezi. -- Öyle bir kurulufl oldu¤unu bilmiyordum. -- Olmal›, diyor Temel. Amerika'da NASA varsa bizde de TUZAM neden olmas›n? Bu çocuk uçuyor. Gök bilimleriyle kafay› bozmufl. -- Astronomi okuyaca¤›m, diyor. Uzaya ç›kan ilk Türk astronot ben olaca¤›m. ‹lk Türk uzay meki¤ini ben uçuraca¤›m. Konya ovas›na bir uzay üssü kuracakm›fl. Füze f›rlatma rampas› için Konya-Karaman s›n›r› uygunmufl. -- Niçin Konya-Karaman? diyoruz. -- Araflt›rd›m, diyor, deprem konusunda güvenli. Fay hatt› may hatt› yok. Allah korusun, tam f›rlatma s›ras›nda deprem olsa felaket olmaz m›? Her fleyi düflünmüfl Temel. Ayr›nt›lara var›ncaya kadar hepsini hesaplam›fl. ‹lk uzay meki¤inin ad›n› bile koymufl: Birunî. -- Niçin Birunî? diye soruyor Alper. Temel, bir bilim adam› ciddiyetiyle cevap veriyor: -- Bir sürü ansiklopedi kar›flt›rd›m. Biruni ilk Türk astronomi bilginlerinden biri. Bin y›l önce yaflam›fl. Dünyan›n hem kendi etraf›nda hem de güneflin etraf›nda döndü¤ünü ilk defa o ispatlam›fl. Yerin çap›n› da ilk defa o ölçmüfl. Kardan adam›n boyun ba¤›n› düzeltirken -- Asl›nda, diyor, kardan adama bir astronot elbisesi giydirebilseydik, ne hofl olurdu.

e ren kây : Hi a ve Ev ü ve ü r z ¤ Tü : Do - Yeryü nin r Met ema a :K T y Ana ma ti Uza rs Saa e T e Alt :8D e Sür

YEfi‹L GÖZLÜ KARDAN ADAM Gökten kar yerine çiçek ya¤›yor, her kar tanesi di¤erinden farkl›. T›pk› parmak izlerimiz gibi. Ö¤retmenimiz anlatm›flt›. Milyarlarca insan, milyarlarca parmak izi demekmifl. Hani suçlular› parmak izinden tespit ediyorlar ya! Bu farkl›l›ktan dolay›. Kar taneleri de öyle. Hepsinde ayr› nak›fl, hepsinde ayr› motif. Ayn› olan, üzerlerindeki imza. ‹mza hep ayn›. Kar taneleri yere usul usul iniyor. Paraflütle iner gibi. Kar nas›l olufluyor? Merak edip araflt›rd›m, birkaç kitap kar›flt›rd›m. Çok ilginç bir serüveni var kar tanelerinin. Hayret verici bir yolculuk. Su damlas› s›caktan buharlafl›yor. Günefl ›fl›nlar›na binip gö¤e ç›k›yor. Yukar›da hava öyle so¤uk ki Kuzey Kutbu gibi. Bizim minicik su damlas› ç›kt›¤›na ç›kaca¤›na piflman oluyor. Saydam bilye gibi bir su damlas›yken donup kristal oluyor. Üflüyor yani. Üflüyünce de az›c›k ›s›nmak için afla¤›ya inmek istiyor. Böylece kar tanesi olarak yere iniyor. Belki de asl›na dönmek istiyor. Tekrar su damlas› olmay› hayal ediyor. ‹yi ki iniyor. Bizim için de e¤lence oluyor. Alper, Murat, Temel, Burak, Can... Yani biz, befl kafadar hemen toplan›yoruz. Önce yoruluncaya kadar kar topu oynuyoruz, sonra da dinlenmek için kardan adam yap›yoruz. Kardan adam›n gövdesi, kafas› tamamlan›nca s›ra giydirmeye, kuflatmaya, süslemeye geliyor. Murat, -- Boyunba¤› benden, diyor. Alper at›l›yor: -- Kalemi de benden. fiöyle sa¤ elinde bir tükenmez kalem olmal›. -- Tükenmez kalem mi? diyorum. Elinde kalem olan bir kardan adam hiç görmedim ben. -- ‹yi ya iflte, diyor Alper. ‹lki bizimki olacak. Eli kalem tutan bir kardan adam›m›z olsa fena m› olur? -- Hakl›s›n, diyorum. Yazar çizer bir kardan adam olsun. Ne o süpürge filan? Bütün kardan adamlar çöpçü olmak zorunda m›? -- Cep telefonu da olmal›, diyor Burak. -- O kadarda de¤il, diyorum. Kardan adam cep telefonunu ne yaps›n?

223

-- Amma att›n! diyoruz. -- Öyle demeyin diyor. Kardan adamlar›n da astronot olmaya hakk› var. -- Onlar su damlas›yken buharlafl›p gö¤e ç›k›yorlar, profesör, diyorum. Onlar›n meki¤e filan ihtiyac› yok. -- O da do¤ru ya! diyor. Ö¤leye do¤ru günefl iyiden iyiye kendini hissettiriyor. Kar yumufluyor. Kardan adam›m›z kendinden geçiyor. Yeflil gözlü, bilgin kardan adam›m›z› güneflin insaf›na terk edip evlerimize da¤›l›yoruz. Tacettin fi‹MfiEK

I. HAZIRLIK

A. Derse Haz›rl›k • K›fl mevsimi ile ilgili yaz›, resim ve foto¤raflar getiriniz. • Ö¤rencilerinizden “Konuflma” bölümünde kullan›lmak üzere k›fl mevsimi ile ilgili kendilerine ya da çevrelerindeki insanlara ait an›lar› ve varsa görselleri derleyip getirmelerini isteyiniz.

Ö¤rencilerinizden bir hafta boyunca televizyondan izledikleri ya da radyodan dinledikleri programlar›n listesini ç›karmalar›n› isteyiniz. • Ö¤rencilerinizden, kardan adam, k›fl ve karla ilgili fliir, türkü, flark›, tekerleme, say›flmaca, bilmece ezberlemelerini isteyiniz. B. Metne Haz›rl›k S›n›fa getirilen materyalleri (yaz›, resim, foto¤raf, an›lar›) kullanarak mevsimler hakk›nda ö¤rencilerinizi konuflturunuz. Ö¤rencilerinizi metne haz›rlamak amac›yla afla¤›daki sorular› sorunuz: • K›fl deyince akl›n›za neler geliyor? • Hiç kardan adam yapt›n›z m›? Neden? • Hiç günefl tutulmas› izlediniz mi? • K›fl›n kar ya¤mas› sizi nas›l etkiliyor? • Uzay araflt›rmalar›na ilgi duyuyor musunuz? Neden? Daha sonra ö¤rencilerinize afla¤›daki bilmeceleri sorunuz. 1. “Dünyay› kaplar, Denizi kaplayamaz.” (Kar) 2. “Duruflu ömür, Gözleri kömür, So¤uk dondurur, S›cak öldürür.” (Kardan adam)

Ö Ö N N N

224

3. “Bir salk›m boncu¤um var. Akﬂamleyin atar›m, sabahleyin toplar›m.” (Y›ld›zlar) 4. “ﬁekere benzer, tad› yok. Gökte uçar, kanad› yok.” (Kar)

II. D‹NLEME - ANLAMA Ö¤rencilerinizin dinlediklerinden ilgi ve ihtiyaçlar›na yönelik olanlar› seçebilmeleri amac›yla seçici dinleme yöntemini kullanmalar›n› sa¤lay›n›z (1.4). Afla¤›daki sorular› tahtaya yaz›n›z. • Metnin flah›s ve varl›k kadrosunu kimler oluflturuyor? • Olay nerede ve ne zaman geçmektedir? • Olay nas›l sonuçlan›yor? Ö¤rencilerinize metni dinlerken tahtaya yaz›lan sorular›n cevaplar›n› bulmalar›n› söyleyiniz. Ö¤rencilerinizin metinle ilgili soru sormalar› ve görüfl bildirmeleri için uygun zamanda söz almalar›n› sa¤lay›n›z (1.3). Ö¤rencilerinize anlam›n› bilmedikleri kelimeleri ve metnin konusunu bulabilmeleri için metni bir kez daha dinletiniz. Metni anlama, çözümleme ve yeniden yap›land›rmaya yönelik afla¤›daki sorular› sorunuz: (2.12)

1. Kar taneleri neye benzetilmifltir? 2. Kar nas›l olufluyor? 3. Kardan adama hangi elbisenin giydirilmesi düflünülmüfltür? Siz olsayd›n›z baflka hangi elbiseleri düflünürdünüz? 4. Temel, hangi bilim adam›n›n hayat›n› araflt›r›yor? Neden? 5. En sonunda “yeflil gözlü kardan adam”a ne oluyor? 6. Metindeki hangi kahraman›n yerinde olmak isterdiniz? Niçin? 7. Siz olsayd›n›z metni nas›l sonuçland›r›rd›n›z? Ö¤rencilerinizden dinledikleri metinde geçen amaçsonuç iliflkilerini belirlemelerini isteyiniz (2.8). Ö¤rencilerinize, dinlediklerini günlük hayatla iliflkilendirmeye yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (1. Etkinlik) (2.24). Ö¤rencilerinizden hikâyedeki flah›slar›n duygu ve düflüncelerini yazmalar›n› isteyiniz (2. Etkinlik) (2.6). Ö¤rencilerinize dinledikleriyle ilgili görselleri bulmaya yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (3. Etkinlik) (2.21). Ö¤rencilerinizden nesnel ve öznel yarg›lar› belirlemelerini isteyiniz (4.Etkinlik ) (2.13). Ö¤rencilerinize “Sizce bu metnin bafll›¤› metnin içeri¤ine uyum sa¤l›yor mu? Neden?” sorular›n› yönelterek onlar›n düflüncelerini al›n›z (2.19). Ö¤rencilerinizin dinledikleri metni içerik yönünden de¤erlendirmelerini sa¤lamak amac›yla sayfa 218’deki formu tahtaya çiziniz. Daha sonra ö¤rencilerinizden bu

225

K›smen

Hay›r

Evet

formu defterlerine yaz›p dinledikleri metni de¤erlendirmelerini isteyiniz (3.2).

paylaflmalar›n› isteyiniz. Ö¤rencilerinize bu programlar› dinleme/izleme sebeplerini aç›klamalar›n› söyleyiniz. Ayn› program› izleyen ya da dinleyen ö¤rencilerinizi s›rayla konuflturunuz (5.3). Daha sonra ö¤rencilerinizden takip ettikleri kitle iletiflim araçlar›n›n beceri, bilgi ve kültür birikimlerine sa¤lad›¤› katk›lar› örneklerle aç›klamalar›n› isteyiniz.

Metnin konusu aç›klama yoluyla m› anlat›lm›ﬂ?

Ö¤rencilerinizden haz›rl›k bölümünde istedi¤iniz kardan adam, k›fl ve karla ilgili fliir, türkü, flark›, tekerleme, say›flmaca ve bilmeceleri ezbere okumalar›n› isteyiniz (4.3,4.4).

Anlat›mda tan›mlamalara yer verilmifl mi? Metinde benzetmeler kullan›lm›fl m›? Kahramanlar›n kiflilik özelliklerinden söz edilmifl mi? Metinde baz› konularda bilgi verilmifl mi?

III. KONUﬁMA

Metinde hayaller anlat›lm›ﬂ m›? Metnin anlat›m›nda tan›mlamalar yap›lm›ﬂ m›?

Afla¤›daki sorular› ö¤rencilerinize sorarak kitle iletiflim araçlar›n›n beceri, bilgi ve kültür birikimine katk›s› olup olmad›¤›n› belirleyiniz. • Televizyonda hangi programlar› seyrediyorsunuz? • Radyo dinleme al›flkanl›¤›n›z var m›? Varsa ne tür programlar dinliyorsunuz? • Evinize günlük gazete geliyor mu? Gazetenin en çok hangi bölümlerini okuyorsunuz? • Takip etti¤iniz bir dergi var m›? Dergide en çok ilginizi çeken bölüm hangisidir? • Do¤a olaylar›, kar, ya¤mur, sel haberlerini nerelerden ö¤reniyorsunuz? Ö¤rencilerinizden haz›rlad›klar› program listelerini s›n›fla

226

Ö¤rencilerinizin konuflma yeteneklerini ve yarat›c›l›klar›n› gelifltirmek amac›yla yarat›c› konuflma yöntemini kullanmalar›n› sa¤lay›n›z (3.12). Afla¤›daki konuyu ö¤rencilerinize veriniz. Siz bir astronotsunuz. Sizden bir uzay üssü kurman›z isteniyor. Kurdu¤unuz uzay üssü nas›l bir teknolojiye sahip olurdu? Ö¤rencilerinizin verilen konu hakk›ndaki duygu, düflünce ve hayallerini anlatmalar›n› isteyiniz. Her ö¤rencinizin bir önceki arkadafl›n›n konuyla ilgili söylediklerinden hareketle konuflarak konuya farkl› bir bak›fl aç›s› getirmesini isteyiniz. Ö¤rencilerinizden konuflmalar›nda dikkati da¤›tacak

ayr›nt›lara girmekten kaç›nmalar›n› (3.10), konuflmalar›n› belirlenen sürede ve teflekkür cümleleri ile bitirmelerini isteyiniz (3.11). Ö¤rencilerinize afla¤›daki alternatif etkinli¤i de yapt›rabilirsiniz. Ö¤rencilerinizi dört gruba ay›r›n›z. Gruplara mevsimlerden birini seçmelerini, seçtikleri mevsim üzerinde konuflacaklar›n›, konuflmalar› s›ras›nda “Haz›rl›k” bölümünde getirmeleri istenilen materyalleri kullanmalar›n› söyleyiniz.

IV. YAZMA

V. D‹L B‹LG‹S‹ Ö¤rencilerinize isimlerin ek fiil arac›l›¤› ile hangi kiplerde çekimlendi¤ini sezdirmek amac›yla haz›rlanan etkinli¤i yapt›r›n›z (8.Etkinlik) (4.3). Ö¤rencilerinize isimlere “-di, -mifl, -dir, -sa” ekleri getirilerek ek fiilin geçmifl, genifl ve flart kipi çekimlerinin elde edildi¤ini, bu eklerden sonra isimlerin kifli eklerini de ald›¤›n› söyleyiniz. Örnek: hasta-y-d›-m hasta-d›r-lar d› m

Ö¤rencilerinizin kendilerine özgü bir ifade flekli ve üslup gelifltirmelerini sa¤lamak amac›yla bir metni kendi kelimeleriyle yeniden oluflturma yöntemini kullanmalar›n› sa¤lay›n›z (2.12). Ö¤rencilerinize metni kendi ifadeleriyle yeniden kurgulay›p yazmalar› ile ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (5. Etkinlik). Yaz›lar›nda standart Türkçeyi kullanmalar›n› (1.4), kelimeleri yerinde ve do¤ru anlamda kullanmalar›n›, yaz›m kurallar›na uygun yazmalar›n› (1.11), yaz›lar›nda sebep-sonuç iliflkileri kurmalar›n› (1.8), yaz›lar›na konuyla ilgili k›sa ve dikkat çekici bir bafll›k bulmalar›n› söyleyiniz (2.10). Alternatif Etkinlik: Zaman›n›z kal›rsa “Yeflil Gözlü Kardan Adam” metninden seçece¤iniz kelime ve kavramlar› tahtaya yazarak bir havuz oluflturunuz. Ö¤rencilerinize bu kelimelerden baz›lar›n› seçerek bir hikâye veya fliir yazacaklar›n› söyleyiniz. Bunun için ö¤rencilerinizden önce bir konu belirlemelerini daha sonra bu konu ile ilgili birikimlerini gözden geçirmelerini isteyiniz. Daha sonra gerçek hayatta karfl›laflabilecekleri bir olay kurgulamalar›n›, yazacaklar› hikâyede standart Türkçe kullanmalar›n› (1.4), hikâyedeki flah›s ve varl›k kadrosu özelliklerini, duygu ve düflüncelerini ifade etmelerini, anlatmak istedikleri olay› bir olaylar zinciri etraf›nda gelifltirmelerini isteyiniz (3.1). Ö¤rencilerinize hikâyelerini yazd›ktan sonra serim, dü¤üm ve çözüm bölümlerini belirlemelerini söyleyiniz. Ö¤rencilerinize yay ayrac›n kullan›ld›¤› yerleri sezdirmek amac›yla ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (6.Etkinlik) (6.2).

geç. z. eki kiﬂi eki

d›r lar

geniﬂ z. eki kiﬂi eki

Ö¤rencilerinize isimlerin ek fiil arac›l›¤› ile hangi kiplerde çekimlendi¤ine yönelik kavratma etkinli¤ini yapt›r›n›z ( 9. Etkinlik). Ö¤rencilerinize isimlere ek fiil getirerek birer cümlede kullanmalar›n› söyleyiniz (10. Etkinlik).

Ö¤rencilerinize yay ayrac›n afla¤›daki özelliklerini veriniz. • Al›nt›larda, baflta, ortada ve sonda al›nmayan kelime ve bölümlerin yerine konulan üç nokta, yay ayraç içinde al›nabilir. • Bir söze alay, kinaye veya küçümseme anlam› kazand›rmak için kullan›lan ünlem iflareti yay ayraç iflareti içine al›n›r. • Bir bilginin flüpheyle karfl›land›¤›n› veya kesin olmad›¤›n› göstermek için kullan›lan soru iflareti yay ayraç içine al›n›r.

Ö¤rencilerinize yay ayrac› uygulamaya yönelik etkinli¤ini yapt›r›n›z (7.Etkinlik).

................................................................................... ...................................................................................

227

DERSE HAZIRLIK ‹Ç‹N KAYNAK

Amatör Astronomlar Yaz Okulundaki Günlerim Yaz tatilimin bir haftas›n› annemle birlikte Ege Üniversitesi Gözlemevi 7. Amatör Astronomlar Yaz Okulunda geçirdik. Türkiye'nin çeflitli illerinden gelen 9 kursiyerdik. ‹lk gün ö¤retmenlerimizle tan›flt›ktan sonra kuramsal derslere bafllad›k. Derste gök atlas›n› kullanmay› ö¤rendik. S›rada yemek vard›. Nefis bir yemek yedikten sonra tekrar derse girdik. Dersten sonra gezegenlerle ilgili film izledik. Akflam Ay'a bakmak için teleskoplar› haz›rlad›k. Ay'› gözledikten sonra, s›ra Jüpiter ve uydular›na gelmiflti. Jüpiter'in 9 uydusunu gördük. Geceleyin 15 santimetrelik teleskobun bulundu¤u yere gittik. Yan›m›za gök atlaslar›m›z› ve tak›m y›ld›zlar› kitaplar›m›z› ald›k. Bize y›ld›zlar›n adlar›n› ve ait olduklar› tak›m y›ld›zlar› ö¤rettiler. Çok kar›fl›kt› ama iki gün içinde hepsini ö¤rendim. Ertesi gün 30 santimetrelik teleskobun bulundu¤u yere gittik. Burada y›ld›zlar›n parlakl›klar›n› ölçüp bilgi topluyorlar. Sonra bu bilgileri derleyip Türkiye'deki ve yurt d›fl›ndaki meslektafllar›yla paylafl›yorlarm›fl. Sonraki gecelerde 15 santimetrelik teleskop yard›m›yla y›ld›zlar› ve y›ld›z kümelerini bulduk. Her gece gökyüzünde 10'dan fazla uydu görüyorduk. Son gün yar›flmalar ve e¤lenceler düzenlendi. Yar›flmada benim de içinde bulundu¤um grup birinci oldu. Akflam mangal partisi yapt›k. Ö¤retmenlerden biri gitar›n› getirmiflti, onu dinledik. Çok güzel çal›yordu. Gitar çalmas›n› bildi¤im için ben de çald›m. Sonra gökyüzü foto¤rafç›l›¤› uygulamalar› yapt›k. Çok güzel foto¤raflar çektik. Ertesi sabah gitme zaman› gelmiflti. Bir hafta bana bir gün gibi gelmiflti. Can›m hiç kentin s›ca¤›na, gürültüsüne geri dönmek istemiyordu ama zorunluydum. Önümüzdeki y›l da babamla kat›laca¤›m.

Kar Ne Güzel Ya¤›yordu Ya¤an karlar› izlerken, evde bulunma konforu içinde, hayallere dalard›m. Y›llarca sürdü bu. Farkl› biçimlerde olduklar›n› anlay›nca hayran kald›m. Her bir kar tanesi insanlar gibi de¤iflik flekillerde. Uzmanlar s›n›flama kolayl›¤› aç›s›ndan seksen ana grup belirlemifller. Tek tek ifllenip süslenip de iniyor gökyüzünden bizlere. Nak›fl nak›fl ifllenmifl taneler, sokaklar›, caddeleri, çat›lar›, her yeri itina ile iflgal ediyorlar. Kar ya¤d›¤›nda sevinirdim. ‹çim nefle dolard›. Bilemezdim ki kar ya¤›nca ayaz olur; d›flar›da kalanlar, yolcular, evi olmayanlar üflür. Eskiden kar çok ya¤ard› flehrimize. Caddeler, sokaklar, damlar karla dolard› ve kar bahara kadar kalkmazd›. Kardan adamlar yapar, göz yerine kömür, burun yerine havuç takard›k. Son y›llarda Palandöken Da¤›’nda "Kar Heykeli Yar›flmas›" yap›yorlar. Kar ya¤›nca, ortam daha güzelleflir, en az›ndan hava temizlenir. K›fl k›fll›¤›n› yapacak. Herhangi iki fley aras›nda iliflki kurabilmemiz için aralar›nda bir ba¤lant› olmas› gerekiyor. Kar ya¤arken bedenimiz üflüse de ruhumuz ›s›n›r, beyaz ça¤›r›r bizi flenli¤e. Sabahtan beri camday›m ve çok mutluyum. Ya¤an kar taneleri beni sevindiriyor. Ya¤murun aksine kar ya¤arken ses ç›karmaz. Eskiden özel yap›lm›fl kar küreklerinin sesi duyulurdu. Bir de toprak damlarda lo¤ tafllar›n›n faaliyeti… Memlekete ilk kar düfltü. Kuzey ülkelerinde ise çoktan diz boyuna erdi. fiiddetli kar alt›nda insanlar nas›l ifline gidebiliyor? Uçuflan karlar› hiç görmemifl, s›caktan bo¤ulan Orta Afrikal› insanlar› düflündüm bir an. Onlar›n ço¤u; hayatlar› boyunca gökyüzünden saç›lan pamuklar›n nas›l bir fley oldu¤unu bilemeyecekler, dokunamayacaklar, tad›na varamayacaklar.

Gökçe DEM‹RSOY www.tubitak.biltek.gov.tr

Ali KURT

228

229

3.Okudu¤u metni de¤erlendirme 2.Metni içerik yönünden de¤erlendirir. 4.Söz varl›¤›n› zenginleﬂtirme 3.Okudu¤u metinde geçen kelime, deyim ve atasözlerini cümle içinde kulslan›r.

1.Okuma kurallar›n› uygulama 2.Ak›c› biçimde okur. 3.Kelimeleri do¤ru telaffuz eder. 5.Okuma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

Okuma

5. TEMA:DO⁄A VE EVREN Son Kuﬂlar

3.Haz›rl›kl› konuflmalar yapma 9.Konuflma s›ras›nda sorulan sorulara aç›k, yeterli do¤ru cevaplar verir. 12.Konuflma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

2.Sesini ve beden dilini etkili kullanma 2.‹ﬂitilebilir bir sesle konuﬂur. 9.Dinleyicilerle göz temas› kurar.

1.Konuflma kurallar›n› uygulama 2.Konuflma s›ras›nda uygun hitap ifadeleri kullan›r 7.Karfl›s›ndakinin alg›lamakta zorluk çekmeyece¤i bir h›zda ve ak›c› biçimde konuflur.

Konuﬂma

6. Yaz›m ve noktalama kurallar›n› uygulama 2. Noktalama iﬂaretlerini iﬂlevlerine uygun olarak kullan›r.

4.Kendi yazd›klar›n› de¤erlendirme 3.Yazd›klar›n› yaz›m ve noktalama kurallar›na uygunluk yönünden de¤erlendirir.

3.Farkl› türlerde metinler yazma 1.Olay yaz›lar› yazar. 3.Bildirme yaz›lar› yazar.

2.Planl› yazma 1.Yazma konusu hakk›nda araﬂt›rma yapar. 3.Yaz›s›n› bir ana fikir etraf›nda planlar. 4.Yaz›s›n›n ana fikrini yard›mc› fikirlerle destekler. 9.Yaz›y› etkileyici ifadelerle sonuca ba¤lar. 10.Yaz›ya, konuyla ilgili k›sa ve dikkat çekici bir baﬂl›k bulur. 12.Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

1.Yazma kurallar›n› uygulama 11.Yaz›m ve noktalama kurallar›na uyar.

Yazma

4.Ek fiille ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama 4.Ek fiili iﬂlevine uygun olarak kullan›r.

Dil Bilgisi

SINIF: 7 SÜRE: 8 Ders Saati

e kây vren : Hi ü ve E r ü a T ¤ nin : Do Met lar a m anl› e T C ati : a An s Sa r a e Tem :8D Alt e Sür

SON KUfiLAR Vaktiyle bu Ada'ya bu zamanda kufllar u¤rard›. C›v›l c›v›l öterlerdi. Küme küme bir a¤açtan ötekine konarlard›. ‹ki senedir gelmiyorlar. Belki geliyor da ben fark›na varm›yorum! Sonbahara do¤ru birtak›m insanlar›n çoluk çocuk ellerinde bir kafes, Ada’n›n tek tepesine do¤ru gittiklerini görürdüm. ‹çim c›z ederdi. Büyüklerin ellerinde birbirine yap›flm›fl, acayip çomaklar vard›. Bunlar bir yeflil meydan›n kenar›na var›r, ufac›k bir a¤ac›n her dal›na ökselerini ba¤larlard›. Hür kufllar, kafesteki ç›¤›rtkan kuflun feryad›na, dostluk, arkadafll›k, yaln›zl›k sesine do¤ru küme küme gelirler. Çay›rl›kta bir baflka a¤ac›n gölgesinde birikmifl çoluklu çocuklu kocaman adamlar, bir müddet bekleflirler, sonra kufllar›n üflüfltü¤ü a¤aca do¤ru, yavafl yavafl yürürlerdi. Ökselerden kurtulmufl dört befl kufl, bir baflka ökseye do¤ru flimdilik uçup giderken birer damlac›k ederiyle birer tabiat harikas› olan kufllar› toplarlar, hemen diflleriyle orac›kta bo¤arlard› ve hemen canl› canl› yolarlard›. Hele bir tanesi vard›, bir tanesi. Çocuklar› bu ifle seferber eden de oydu.

SON KUfiLAR I. HAZIRLIK A. Derse Haz›rl›k Kufllarla ilgili CD getiriniz. Ö¤rencilerinize “Kufl Cenneti” hakk›nda çeflitli yaz›lar getirmelerini söyleyiniz. • Ö¤rencilerinizden ilgili bölümlerde kullanmak üzere nesli tükenmekte olan hayvanlarla ilgili foto¤raf, gazete haberi, getirmelerini söyleyiniz. • “Yazma” bölümünde kullan›lmak üzere ö¤rencilerinizden, çizgisiz kâ¤›t getirmelerini isteyiniz.

Havada ve denizdeki tirfle mavili¤in üstünde birtak›m esmer damlac›klar görünürdü. Sa¤a sola oynarlar, sonra bir istikamet tutturur, bu esmer lekecikler geçip giderlerdi. Konstantin Efendi onlar›n çok uzaktan geçtiklerini görebilirdi. Gözlerini k›sard›. Esmer lekelerin Adalar istikametine gittiklerini görür, etraf›na bakar, bir tan›d›k görecek olursa gözünü k›rpar, gökyüzüne bir iflaret çakar. -- Bizim pilavl›klar geldi, derdi. Kufllar pek yak›ndan geçmiflse seslerini taklit ederek kal›n dudaklar›yla difllerinin aras›ndan onlara seslenirdi. Kufllar›n ço¤unlukla aldand›klar›na, bu sesi duyarak dost sesi san›p vapur etraf›nda bir dönüp uzaklaflt›klar›na flahit olmuflumdur. Havalar sertleflir, poyrazlar, lodoslar birbirini kovalar, günün birinde teflrinlerin sonlar›na do¤ru, ›l›k hiç rüzgârs›z parça parça oynamayan bulutlu, tatl›, sümbüli günlerde, o en ça¤›rtkan kafes kuflunu nereden bulursa bulur. Mahalle çocuklar›n› ça¤›rt›r, bir tanesi 250 gram et vermeyen sakalar›, isketeleri, floryalar›, aralar›na kar›flm›fl serçeleri gökyüzünden birer birer toplard›. Seneler var ki kufllar gelmiyor. Daha do¤rusu ben göremiyorum. Güzün o günlerini penceremden görür görmez, Konstantin Efendi’nin bulunabilece¤i s›rtlar› hesaplayarak yollara ç›k›yorum.

Bir kufl c›v›lt›s› duysam kan›m donuyor, yüre¤im atm›yor. Hâlbuki sonbahar koca yemiflleri, beyaz esmer bulutlar›, yakmayan günefli, durgun mavili¤i, bol yeflili ile kufllarla beraber olunca insana, sulh, fliir, edebiyat, resim, musiki, mesut insanlarla dolu, anlaflm›fl, açs›z, h›rss›z bir dünya düflündürüyor. Her memlekette k›ra ç›kan her insan, kufl sesleriyle böyle düflünecektir. Konstantin Efendi mâni oluyor. Zaten kufllar da pek gelmiyorlar art›k. Belki birkaç seneye kadar nesilleri de tükenecek. Her memlekette kaç tane Konstantin Efendi var kim bilir? Kufllardan sonra flimdi de milletin yeflilli¤ine musallat oldular. Geçen gün yol kenar›ndaki yeflilliklere basmaya k›yamayarak yola ç›km›flt›m. Konstantin Efendi’nin günlerinden bir gündü.

230

B. Metne Haz›rl›k Ö¤rencilerinize “ Kufllar Kanatl› Uygarl›k” CD'sini izletiniz. Ö¤rencilerinize getirdikleri foto¤raf ve gazete haberlerini yorumlat›n›z. Ö¤rencilerinizin metne haz›rlanmalar› ve birikimlerini gözden geçirmeleri için afla¤›daki sorular› sorunuz: • Çevrenizde en çok karfl›laflt›¤›n›z kufl türleri hangileridir? • Kufllar›n ve yeflilli¤in olmad›¤› bir dünya düflününüz. Sizce böyle bir dünyada yaflamak nas›l olurdu? Daha sonra ö¤rencilerinize afla¤›daki metni okuyarak onlar› metin hakk›nda konuflturunuz.

Ökseleri cumartesi gecesinden haz›rlayan da Konstantin isminde bir adamd›. Galata’da bir yaz›hanesi vard›. Zahire tüccar›yd›. Kal›n, tüylü bilekleri, genifl gö¤sü, delikleri kapan›p aç›lan üstü kara benekli bir burnu, deriyi y›rtm›fl da f›rlam›fl gibi saçlar›, k›sa k›sa bir yürümesi, kal›n kal›n bir gülmesi... Hani sessiz, zenginli¤ini belli etmez, mütevaz› adamd› da... Konu komflusu severdi hani. Hiçbir fleye, hiçbir dedikoduya kar›flmazd›. Sabahleyin ifline k›sa k›sa ad›mlarla koflarken akflam filesini doldurmufl vapurdan ç›karken görseniz; irili¤ine, sallapatili¤ine, Karamanl› a¤z› konuflufluna, basit ama hesapl› fikirlerine, sevimli flakalar›na karfl› hakk›nda kötü bir hüküm de veremezdiniz. Kendi hâlinde, ifli yolunda hesapl› yaflayan bin bir tanesinden bir tanesiydi. Ama, güz mevsiminde birdenbire böyle canavar kesilirdi. Akflam befl otuz befl vapurunun arka taraf›na yerlefltirdi¤i iskemlesinde, denizin üstüne oldukça uysal bakan gözlerini havaya kald›r›r, eylül sonlar›na do¤ru böyle flairane gökyüzüne bakard›. Birden yüzünün ve gözlerinin parlad›¤›n› görürdünüz.

Türkiye’de kafes kufllar› yetifltiricili¤i Türk halk›n›n atalar›ndan miras kalan güzel bir al›flkanl›kt›r. Eski Osmanl› konaklar›nda ve cumbal› evlerde, farkl› tür kufllardan yay›lan hofl na¤meler sokaklara taflar, hemen her evin pencere kenar›nda içine bofl bir yumurta kabu¤u yerlefltirilmifl birkaç sardunya, fesle¤en ve ›t›r saks›s›n›n yan› s›ra saka, florya, iskete gibi kufllar›n yetifltirildi¤i kafesler duvarlarda as›l› dururdu. Bunun yan›nda han, hamam ve cami gibi kurulufllarda güvercinlerin bar›nmas› için yap›lan bölümler ve göçmen kufllar için kurulan vak›flar Türk halk›n›n kufllara olan sevgisinin ayr› bir göstergesidir. www.kutuphane.uludag.edu.tr

“Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak” bölümünde verilen bilgilerden yararlanarak ö¤rencilerinizi metne haz›rlayabilirsiniz.

Gökte hiç kufl gözükmüyordu. Evden ç›karken isketemin kafesine bir incir yap›flt›rd›m. ‹sketem tek gözünü verip bana dostlukla bakm›fl. ‹ncir çekirde¤ini k›rmaya çal›fl›yordu. Onu, ev duvar›n›n bir kenar›na çakt›¤›m çiviye asm›fl, yola ç›km›flt›m. Kufllar yoktu flimdi havada ama yolun kenar›nda yeflillikler vard› ya... Bakt›m: Bu yeflilliklerin baz› yerleri sökülmüfl. Biraz ileride dört çocu¤a rastlad›m. Yürüyorlar. Yeflilliklerin en güzel yerinde duruyor, bir kald›r›m tafl› kadar büyük bir parçay› söküyorlar, bir çuvala dolduruyorlard›: -- Ne yap›yorsunuz yahu, dedim. -- Sana ne, dediler. Fukara, üstleri y›rt›k p›rt›k yavrulard›. -- Can›m, neden söküyorsunuz, dedim. -- Mühendis Ahmet Bey söktürüyor. -- Ne yapacak bunlar›? -- Yukar›da deri tüccar› Hollandal› var ya hani, onun bahçesini düzeltiyor da... -- ‹ngiliz çimi als›n, eksin; mademki adam zengin... -- ‹ngiliz çimiyle bu bir mi? -- Bu daha m› iyi? -- ‹yi de laf m›? Bunun üstüne çimen mi olur? Hollandal› öyle demifl.

-- Karakola kofltum. Polislere haber verdim. Güya men ettiler. Gizli gizli, gene çimenler yer yer söküldü. Mühendis Ahmet Bey’e ceza bile kesilmedi. Belediye Talimatnamesi’nde, yol kenarlar›ndaki çimenleri sökmek cezay› gerektirmiyormufl. Kufllar› bo¤dular, çimenleri söktüler, yollar çamur içinde kald›. -- Dünya de¤ifliyor dostlar›m. Günün birinde gökyüzünde, güz mevsiminde art›k esmer lekeler göremeyeceksiniz. Günün birinde yol kenarlar›nda, toprak anam›z›n koyu yeflil saçlar›n› da göremeyeceksiniz. Bizim için de¤il ama çocuklar, sizin için kötü olacak. Biz kufllar› ve yeflillikleri çok gördük. Sizin için kötü olacak. Benden hikâyesi... Sait Faik ABASIYANIK

231

II. OKUMA- ANLAMA Ö¤rencilerinizin metinde geçen kelimeleri do¤ru telaffuz etmelerini sa¤lamak amac›yla sesli okuma yöntemini kullanmalar›n› sa¤lay›n›z (1.5). Metni bir kez sesli okuyunuz. Ard›ndan metni bir ö¤rencinize okutunuz. Ö¤rencilerinize metni okurken kelimeleri do¤ru telaffuz etmelerini (1.3), noktalama iﬂaretlerine dikkat ederek ak›c› bir ﬂekilde okumalar›n› söyleyiniz (1.2). Ö¤rencilerinize metindeki kelimelerle ilgili bulmaca etkinli¤ini yapt›r›n›z (1.Etkinlik) (2.1). Ö¤rencilerinizden metindeki deyimlerin anlamlar›n› sözlükten bularak bir cümlede kullanmalar›n› isteyiniz (2.Etkinlik) (4.3).

Türkçe sözlük, atasözleri ve deyimler sözlü¤ünden yararlanmalar›n› söyleyiniz. Ö¤rencilerinize metni anlama, çözümlemeye ve yeniden yap›land›rmaya yönelik afla¤›daki sorular› yöneltiniz: 1. Yazar›n son iki sene içinde Ada'da fark etti¤i de¤ifliklik nedir? 2. Ada'da kufl avlayan insanlar hangi yöntemleri kullan›yorlar? 3. Konstantin Efendi kimdir? Kufllara yaklafl›m› nas›ld›r? 4. Yazar kufllar› neye benzetmektedir? 5. Sonbahar yazara neler ça¤r›flt›r›yor? Düflüncelerine engel olan nedir? 6. Yazar›n üzülmesine neden olan di¤er olay nedir? Yazar›n bu olaya tepkisi ne olmufltur? Siz olsayd›n›z nas›l bir tepki gösterirdiniz (2.22)? 7. Yazar›n gelecekle ilgili kayg›lar› nelerdir? 8. Metinden nas›l bir ders ç›kar›yorsunuz? Daha sonra metni içerik yönünden de¤erlendirilmeleri (3.2) için ö¤rencilerinize flu sorular› yöneltiniz: • Okudu¤unuz metinde olaylar ve bilgiler s›raya konularak anlat›lm›fl m›? • Konuda ana fikir ve duygular yard›mc› fikirlerle desteklenmifl mi? Nas›l? • Konuda deyim, atasözü, özdeyifl ve örneklerle zenginlefltirilmifl mi? Nas›l? • Konu günlük hayatla iliflkilendirilmifl mi? Nas›l? Ö¤rencilerinizden Konstantin Efendi'nin fiziksel ve kiflilik özelliklerini belirlemelerini, yazarla kiflilik özellikleri yönünden karfl›laflt›rmalar›n› isteyiniz (3.Etkinlik)(2.20). Ö¤rencilerinize metindeki olay, yer, zaman, flah›s ve varl›k kadrosunu buldurmaya yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (4.Etkinlik ) (2.7). Ö¤rencilerinizden metindeki benzetmeleri bulmalar›n› ve defterlerine yazmalar›n› isteyiniz (2.18). Daha sonra benzetmelerin anlama olan katk›s› üzerine ö¤rencilerinizi konuflturunuz. Yandaki cümleleri tahtaya yaz›n›z. Amaç-sonuç, sebepsonuç iliflkisini ö¤rencilerinize kavratmak için her cümleden sonra k›rm›z› renkte yaz›lm›fl sorular› sorunuz.

232

Sabah erken uyanamad›¤›m için geç kald›m.

Ne sebeple geç kald›n? Ne amaçla geç kald›n?

Ö¤rencilerinize hangi soruya cümlenin cevap vermesinin mümkün oldu¤unu sorunuz. Daha sonra birinci cümlede “geç kalman›n” sebebinin erken uyanmamak oldu¤unu söyleyiniz. Bu tür cümlelerin sebep-sonuç cümlesi oldu¤unu belirtiniz. Kuﬂlara yem vermek için erken kalkt›m.

Ne sebeple erken kalkt›n? Ne amaçla erken kalkt›n?

Ö¤rencilerinize hangi soruya cümleden yola ç›karak cevap vermenin mümkün oldu¤unu sorunuz. Daha sonra ikinci cümlede “erken kalkman›n” amac›n›n kufllara yem vermek oldu¤unu söyleyiniz. Bu tür cümlelerin amaç-sonuç cümlesi oldu¤unu belirtiniz. Ö¤rencilerinize afla¤›daki sorular› sorarak onlar›n metnin plan›n› kavramalar›n› sa¤lay›n›z (2.16). • Metinde olay›n geçti¤i yer, zaman ve kiflilerin tan›t›ld›¤› paragraflar hangileridir? • Konstantin Efendi'nin tan›t›ld›¤› ve avlanman›n nas›l yap›ld›¤›n› anlatan paragraflar hangileridir? • Avlanman›n olumsuz sonuçlar› ve do¤aya verilen zarar›n belirtildi¤i paragraflar hangileridir? Ö¤rencileriniz paragraflar› belirledikten sonra onlara olaya dayal› metinlerde plan›n üç bölümden olufltu¤unu belirtip serim bölümünde olay›n geçti¤i yerin, olay›n bafllang›c›n›n, kiflilerin tan›t›ld›¤›, dü¤üm bölümünde olay›n, olaylar›n geliflti¤ini, okuyan›n sonunu merak edece¤i bir noktaya gelindi¤ini, çözüm bölümünün metnin son bölümü oldu¤unu, bu bölümde olay›n sona erdi¤ini ve okuyucunun merak›n›n giderildi¤ini söyleyiniz. Ö¤rencilerinizin metnin ana fikrine ulaflmalar›n› sa¤lamak amac›yla haz›rlanan etkinli¤i yapt›r›n›z ( 5.Etkinlik ) (2.4).

III. KONUfiMA Bir ö¤rencinizi tahtaya ç›kar›n›z, o gün yaflad›klar›n› ya da bir an›s›n› anlatmas›n› isteyiniz. Anlat›m›n› önce tavana ya da yere daha sonra s›n›f arkadafllar›na bakarak ve hitap ifadeleri kullanarak (De¤erli Arkadafllar›m) yapmas›n› isteyiniz. Sonra konuflma yapan ö¤rencinize dönerek “Hangi anlat›m›nda kendini daha rahat hissettin, hangi konuflman›z›n daha etkili oldu¤unu düflünüyorsun?” diye sorunuz. Verilen cevaplardan yola ç›karak “konuflurken dinleyiciyle göz temas› kurman›n ve hitap ifadeleri kullanma”n›n gereklili¤ini vurgulay›n›z. Ö¤rencinizi konuflma sürecine katarak konunun anlafl›lmas›n› kolaylaflt›rmak ve konuya farkl› bak›fl aç›lar› getirmelerini sa¤lamak amac›yla kat›l›ml› konuflma

233

yöntemini kullanmalar›n› sa¤lay›n›z (3.12). Ö¤rencilerinize nesli tükenmekte olan hayvanlar› ve bu hayvanlar›n nesillerinin tükenmemesi için al›nabilecek önlemler üzerinde konuflacaklar›n› söyleyiniz. Konuflma esnas›nda dinleyen ö¤rencilerin ak›llar›na gelen sorular› yazmalar›n›, her konuflmadan sonra sunumu yapan ö¤renciye soru sorabileceklerini söyleyiniz. Ö¤rencilerinize konuflurken iflitilebilir bir sesle konuflmalar›n› ( 2.2 ), dinleyiciyle göz temas› kurmalar›n› ( 2.9 ), konuflmalar›nda hitap ifadeleri kullanmalar›n› (1.2), dinleyicilerin alg›lamakta zorluk çekmeyece¤i bir h›zda ve ak›c› konuflmalar›n› (1.7), konuflma s›ras›nda sorulan sorulara aç›k, yeterli ve do¤ru cevaplar vermelerini (3.9) söyleyiniz. Ayr›ca konuflmalar›n› sunarken görsel malzemelerini kullanmalar›n› ve bu konuyla ilgili kendi çözüm önerilerini de belirtmelerini isteyiniz.

IV. YAZMA Ö¤rencilerinizin hangi türde yazmaya yatk›n olduklar›n› belirlemek ve yarat›c›l›klar›n› o yönde gelifltirmek amac›yla bir metinden hareketle yeni bir metin oluflturma yöntemini kullanmalar›n› sa¤lay›n›z (2.12). Ö¤rencilerinize 6.Etkinlikte verilen “ Serçe Kuflu” adl› fliiri okutunuz. Daha sonra okunan fliirden hareketle, fliirde ele al›nan duygu ve düflünceleri gelifltirerek bir hikâye yazmalar›n› isteyiniz ( 6.Etkinlik ). Ö¤rencilerinize yaz›lar›n› ana fikir etraf›nda planlamalar›n› (2.3), ana fikri yard›mc› fikirlerle desteklemelerini (2.4), yaz›m kurallar›na (1.11) ve noktalama iflaretlerine uygun olarak yazmalar›n›, yaz›lar›n› etkileyici ifadelerle sonuca ba¤lamalar›n› (2.9), yaz›lar›na konuyla ilgili k›sa ve dikkat çekici bir bafll›k bulmalar›n› söyleyiniz (2.10). Ayr›ca hikâyelerinin kahraman›n› ayr›nt›l› olarak tan›tmalar›n›, olaylar›n yerini, zaman›n›, flah›s ve varl›k kadrosunu belirleyip bunlar aras›nda ilgi kurmalar›n› , gerekti¤inde diyaloglara mizah unsurlar›na ve okuyucunun ilgisini çekecek merak unsurlar›na yer vermelerini isteyiniz (3.1). Yazma etkinli¤i bittikten sonra ö¤rencilerinizden, metinlerinin içeri¤i ile bafll›¤› aras›ndaki uyumu, yazd›klar›n›n dil bilgisi, yaz›m ve noktalama kurallar›na uygunlu¤unu aç›s›ndan de¤erlendirmelerini isteyiniz (4.3). Ard›ndan birkaç ö¤rencinize yazd›klar›n› okutunuz. Alternatif Etkinlik Afla¤›daki dilekçe örne¤ini tahtaya yaz›n›z. 23 Nisan ‹lkö¤retim Okulu Müdürlü¤üne ANKARA Okulunuzun 7/A s›n›f› ve 824 numaral› ö¤rencisiyim. Okulunuzun düzenlemifl oldu¤u halk oyunlar› etkinliklerine kat›lmak istiyorum. Gere¤inin yap›lmas›n› arz ederim. 05.05.2007

‹mza R›za YÜCEDA⁄

Ö¤rencilerinizin “Derse Hazırlık” bölümünde getirmelerini istedi¤iniz foto¤raf ve gazete haberlerini arkadafllarıyla paylaflmalarını sa¤layınız. Daha sonra ö¤rencilerinizden çizgisiz kâ¤›da çevrelerinde bilinçsizce avlanan hayvanlar›n durumu ile ilgili bir dilekçe yazmalar›n› isteyiniz (3.3). Yaz›lar›nda tarih ve adresi uygun yere yazmalar›n›, imzay› gerekli yere atmalar›n› söyleyiniz. Dilekçe yaz›m› bittikten sonra yazd›klar›n› biçimsel yönden de¤erlendirmeleri için ö¤rencilerinize flu sorular› yöneltiniz: • Tarih ve adresi uygun yere yazd›n›z m›? • ‹mzan›z› gerekli yere att›n›z m›? • Dilekçenizi sundu¤unuz makam›n ismini yazd›n›z m›? Birkaç ö¤rencinize getirdikleri kitap tan›tma yaz›lar›n› okutunuz. Kitaplar›n› okuma listelerine eklemelerini söyleyiniz. Ö¤rencilerinize köfleli ayrac›n kullan›m›yla ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z ( 7.Etkinlik ) (6.2). Etkinlikten sonra ö¤rencilerinize köfleli ayrac›n ayraç içinde kullan›lmas› gereken durumlarda yay ayraçtan önce kullan›ld›¤›n› söyleyiniz. • Türkçe dersi becerisi “Yazma konusu hakk›nda araflt›rma yapar (2.1).” kazan›m›n› Afetten Korunma ve Güvenli Yaflam Ara Disiplini “Heyelan s›ras›nda kapal› ve aç›k alanlarda yap›lmas› gerekenleri sebepleri ile aç›klar (15).” kazan›m› ile iliflkilendirmek için afla¤›daki etkinli¤i ö¤rencilerinize yapt›rabilirsiniz. 1.Ö¤rencilerinizi üç gruba ay›r›n›z. 2.Grup çal›flmalar› için ö¤rencilere bir hafta süre veriniz.

Adres: Yeﬂilyurt Mah. 5. Çeﬂme Sokak Nu.: 18 Yenimahalle/Ankara

234

Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak

MANYAS KUfi CENNET‹ Bal›kesir ilinin Band›rma ilçesine 18 km uzakl›ktaki Manyas Kuflgölü'nün kuzeydo¤u sahilinde yer alan Kufl Cenneti Milli Park›'n›n Türkiye Milli Parklar› için de çok özel bir yeri ve dünya çap›nda önemi vard›r. 64.1 hektarl›k çok küçük bir sahada 266 de¤iflik türden 2-3 milyon kuflun bir araya getirdi¤i benzersiz güzellikteki tabiat, Kufl Cenneti'nin yaflayan ve çok iyi korunan bir do¤a miras› oldu¤u gerçe¤ini Avrupa ve dünyaya kabul ettirmifltir. Kufl Cenneti’ni ortaya ç›karanlar 1939 y›l›nda bölgeyi ziyaret eden ‹stanbul Üniversitesi Fen Fakültesinde görev yapan Alman Profesör Curt Kosswig ve efli Leonore Kosswig'dir. Kosswig 1952 y›l›nda yörede bir biyoloji istasyonu kurup istasyon bekçisine yöreyi koruma görevi vermifl ve sahan›n korumas› 1959 y›l›na kadar Curt Kosswig ve eflinin çabalar›yla süregelmifltir. Manyas Gölü kenar›ndaki göçmen kufllar› ve kufllar›n konak yerlerini korumak, zengin kufl çeflitlerini ve güzel manzaray› merakl›lar›n ve ziyaretçilerin hizmetine sunmak amac›yla Manyas Kuflgölü'nün kuzeydo¤u sahilindeki 52 hektarl›k alan 1959 y›l›nda Millî Park ilan edilmifl, 1975 y›l›nda Millî Park alan› 64.1 hektara ç›kar›lm›flt›r. Bu tarihten sonra etkili bir korumayla artan kufllardan dolay› Kufl Cenneti Millî Park›, 15 Mart 1976 tarihinde Avrupa Konseyi taraf›ndan tabiat›n en iyi korundu¤u yerlere verilen "A" s›n›f› Avrupa Diplomas› ile ödüllendirilmifltir. Befl y›l süreli olan bu diploma 1981, 1986, 1991 ve 1996 y›llar›nda yenilenmifl, 2001 y›l›nda ask›ya al›nan diploma 2004 de yeniden verilmifltir. Kufl Cenneti Millî Park›'nda tespit edilen 266 türden 66's› her y›l düzenli olarak kuluçka yapmakta, 22 türü baz› y›llar kuluçka toplulu¤una kat›lmakta, geri kalan 178 tür ise göç esnas›nda Millî Park'a u¤ramaktad›r. Kufl Cenneti Millî Park›'ndaki kufl türlerinin ve yörenin faunas›n› oluflturan canl›lar›n sergilendi¤i müze, çeflitli bölgelere yerlefltirilmifl 5 ayr› kameradan kufllar›n izlendi¤i kufl gözlem merkezi, hat›ra eflya sat›fl reyonu , kufl gözetleme kulesi, gezinti ve dinlenme alanlar› ile ziyaretçilere hizmet vermektedir. Park sahas› içinde ihtiyaçlar›n›z› karfl›layabilece¤iniz bir büfe mevcuttur. Park alan› içinde, piknik yap›lmas› ve hizmet araçlar› d›fl›nda araç girifli yasakt›r. Ziyaretçi araçlar› için park girifli önünde otopark bulunmaktad›r. www.manyaskuscenneti.gov.tr

I.GRUP Afla¤›da s›ralanan bafll›klarla ilgili yaz›l› bir araflt›rma ödevi haz›rlayarak s›n›fa sununuz. • Heyelan, toprak kaymas›, çökme ve çamur ak›nt›s› nedir? • Heyelan nas›l oluflur? • Heyelandan korunmak için al›nmas› gereken tedbirler nelerdir? • Heyelan s›ras›nda kapal› ve aç›k alanda neler yap›lmal›d›r? II.GRUP Yukar›da s›ralanan konularla ilgili poster, resim, afifl vb. materyalleri toplayarak görsel sunu haz›rlay›n›z. III.GRUP Ülkemizde ve dünyada yaflanan heyelan olaylar›n› konu alan inceleme, röportaj, araflt›rma ve haberleri derleyerek s›n›fa sunum yap›n›z. Bu çal›flmada yaz›l› ve görsel ( gazete, dergi, radyo, televizyon, ‹nternet vb.) bas›ndan yararlan›n›z. Bu etkinli¤i yapt›rd›ktan sonra, ö¤rencilerinize heyelan›n sebepleri, sonuçlar›, heyelandan korunma yollar›, kapal› ve aç›k alanda heyelana maruz kald›¤›nda nas›l hareket edilmesi gerekti¤ine iliflkin sorular› yönelterek onlar› de¤erlendirebilirsiniz. V. D‹L B‹LG‹S‹ Ö¤rencilerinize, ek fiillerin ifllevlerine uygun kullan›lmas›na yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (8. Etkinlik) (4.4). 235

kuma M etni

S er bes

SERBEST OKUMA METN‹

K›rm›z› her ﬂeyden önce Kan›n rengidir Ve kan bana hayat› hat›rlat›r, Hayatsa ölümü. Sevemedim gitti ﬂu k›rm›z›y›.

RENKLER Kahverengi, ad› üstünde, Kahvedir. A¤açlar kahverengidir ayn› zamanda Ve ahflap kahverengidir, toprak. Ama asla anlafl›lmaz kahverengi Ve kendisi de anlaflamaz. Çünkü medeniyet kahverengidir Ve çamur da onun kadar.

Sar›d›r baz› çiçekler Ki en güzelleri bence Sonbaharda yapraklar. Ve k›zg›n ö¤len güneﬂi alt›ndaki Çöl sar›d›r. Ama en önemlisi, Güneﬂin kendisi, Mutluluk kadar Sar›d›r.

Yeflil bir baflkad›r. Çimen kadar uysal, Yaprak kadar güzel, Yosun kadar yumuflak Ve kopar›nca da görürsün ki Bir papatyan›n sap› kadar Narin ve k›r›lgan.

100

101

Beyaz bar›fl kadar mutludur, Huzur kadar pamuk. Bofl bir sayfa kadar bofl Ve beyaz so¤uktur tipi kadar. Bazen de coflkuludur, Dalgalar kadar kayalara vuran.

Siyah karanl›kt›r sadece. Karanl›k ›fl›ks›zl›kt›r. Ifl›ks›z olmaksa Hiçbir fley olmasa bile Özgür olmakt›r bence.

Mavi tüm renkler aras›nda En sevdi¤imdir benim. Sa¤›nda göremezsin, Solunda da. Ama baﬂ›n› kald›r›nca yukar›, Masmavidir gökyüzü Ve alt›nda deniz varsa Gökten de mavi, Hayat güzeldir iﬂte.

Gri, sadece ad›yla bile Kasvete sürükleyebilir beni Ya¤mur bulutlar› gibi. Ve arka sokaklar kirli Ve beton rengi A¤lamakl›d›r gri.

Korhan KOÇAK

102

103

236

SERBEST OKUMA METN‹

237

DO⁄A VE EVREN TEMA DE⁄ERLEND‹RME SORULARI

A. 1, 2, 3 ve 4. sorular› afla¤›daki metne göre cevaplay›n›z. “Terasta yemlerini yiyen güvercinlerden biri aniden bafl›n›n üzerinde kurflundan bir gölge hissetti. Hürriyetin o bilinen ç›k›nt›s›ndan tüneyen mart›, fliflmanl›¤›ndan umulmayan bir çeviklikle güvercinin tepesine kurflun gibi inmifl, zavall›y› yerden iki metre yükseklikte vurmufltu. Bütün bunlar gözlerimin önünde olup bitti. Bir an ama sadece bir an ç›k›p “fiunu taflla vuray›m m›?” diye geçti kafamdan, o kadar. H›nç ile dolmufltum. Ama tabiat›n kanunu de¤ildi bu. Niçin mart›lar güvercin avl›yor? Bal›kla beslendi¤ini bildi¤imiz bu güzelim hayvanlar niçin yoldan ç›kt› böyle? Bir araflt›rma m› yap›lsa acaba? Bana kal›rsa araflt›rmaya falan gerek yok... A¤açlar› t›rafl ettik, bal›klar›n kökünü kuruttuk. Havay› mazotla doldurduk. Topra¤› dejenere ettik. Büzülüp kald›¤›m odada mart›ya m›, güvercine mi, yoksa kendi hâlime mi a¤layaca¤›m› bilmeden donup kalm›flt›m...” Mustafa KUTLU

1. Metindeki olay nerede gerçekleflmektedir? ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... 2. Yazar›n mart›ya karfl› düflüncelerinde neden de¤ifliklik olmufltur? ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... 3.Mart›n›n güvercin avlamas› gerekli midir? Niçin? ........................................................................................................................................... ...........................................................................................................................................

4. Metindeki alt› çizili deyimleri birer cümlede kullan›n›z. ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ...........................................................................................................................................

238

5. Afla¤›daki paragrafta yay ayraçlar içine uygun noktalama iflaretlerini kullan›n›z. Duygu ( “ ) Türkiye’deki orman yang›nlar›n›n nedenleri ( “ ) konulu proje ödevini haz›rlarken http ( : ) www ( . ) tema ( . ) org ( . )tr ‹nternet adresinden Gelibolu ( - ) Kafl aras›nda yer alan K›z›lçam ormanlar›n›n yand›¤›n› ö¤rendi. Yanan orman alanlar› içinde Halikarnas Bal›kç›s› ( ‘ )n›n ( [ ) Cevat fiakir KABAA⁄AÇ ( ( ) 1886( - )1973 ( ) )( ] ) en güzel hikâyelerini yazd›¤› Bodrum da vard›. Resmi kaynaklardan toplam 2500 hektar orman›n yand›¤› aç›kland›.

6. Afla¤›daki cümlelerde yüklem görevinde olan isimlerin alt›n› çiziniz. Bunlar› kip ve kifli eki alanlar ve almayanlar fleklinde tablodaki uygun yerlere yaz›n›z. fiu gördü¤ün k›raç arazi eskiden ormand›. Anlatt›¤› y›llarda ben ö¤renciydim. Ormanlar yurdun akci¤erleridir. O bölgenin da¤lar› hep kayal›km›fl. Küresel ›s›nma dünyan›n karfl› karfl›ya kald›¤› en büyük sorundur.

Kip ve Kiﬂi Eki Alan ‹simler

Kip ve Kiﬂi Eki Almayan ‹simler

239

7 . Aﬂa¤›daki isimlere ek fiil (-di, -miﬂ,-dir) getirerek bunlar› birer cümlede kullan›n›z. ‹simler

Cümleler

orman heyelan rüzgâr ya¤mur güneﬂ deniz çevre kirlili¤i

B. Afla¤›daki sorular›n do¤ru cevaplar›n› iflaretleyiniz. 1. Afla¤›daki cümlelerden hangisinde sebep-sonuç iliflkisi vard›r? A. Büyükannesinden kalan el dokuma kilimi özenle sakl›yordu. B. En çok sevdi¤i türküler; bozlaklar, baraklar ve hoyratlard›. C. Babas›ndan ö¤rendi¤i bak›r ifllemecili¤ini hâlâ sürdürüyordu. D. Mevlâna türbesini ziyaret edece¤imiz için çok heyecanl›yd›k.

2. Aﬂa¤›daki seçeneklerin hangisinde bir benzetme vard›r? A. “Yüksek yüksek tepelere ev kurmas›nlar.” B. “Keklik gibi kanad›m› süzmedim.” C. “Ordu’nun dereleri aksa yukar› aksa.” D. “ Malatya, Malatya bulunmaz eﬂin.”

3. Aﬂa¤›daki seçeneklerin hangisinde amaç-sonuç iliﬂkisi vard›r? A. H›d›rellez Bayram›’nda çoluk çocuk mesire yerlerine giderler. B. Nevruz çiçe¤i ilkbahar›n müjdeci çiçe¤idir. C. Cumhuriyet Bayram›’n› izlemek için köylerden yürüyerek geldiler. D. Kurban Bayram›’nda bütün akrabalar bir araya geldiler.

240

4. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde köfleli ayraç do¤ru kullan›lm›flt›r? A. Vaktiyle bu adaya c›v›l c›v›l kufllar u¤rard›. [Sait Faik Abas›yan›k] B. fiu gördü¤ün da¤a on dakikada t›rman›rm›fl[!] C. Daniel Defoe[Danyel Döfo (1660-1731)] dünyaca ünlü yazarlardand›r. D. Bitmeyen Gece “Mithat Enç [1909-

]” 100 Temel Eser listesine al›nm›ﬂt›r.

5. Yunus Emre ( ) 1240 ( ) 1320 ( ) yüzy›llar öncesinden ( ) Gelin tan›fl olal›m, ifli kolay k›lal›m ( ) demifltir. cümlesinde yay ayraç içine gelmesi gereken noktalama iflaretleri afla¤›daki seçeneklerden hangisinde do¤ru s›ralanm›flt›r? A. ( ( ), ( - ), ( ) ),( “ ),( ” ) B. ( ( ), ( / ), ( ) ),( “ ),( ” ) C. ( “ ), ( - ), ( ” ),( ( ),( ) ) D. ( “ ), ( / ), ( ” ),( ( ),( ) )

6. Afla¤›daki cümlelerden hangisinde isim türünden bir kelime ek fiil kipi almam›flt›r? A. Sürünün peflinden gelen benekli kuzu onundu. B. Bizim bu yörede üç tane krater gölü var. C. Songüllerin apartman› bir zamanlar konakm›fl. D. Kuzey rüzgârlar›n› önleyen flu da¤lard›r.

7. Afla¤›daki cümlelerden hangisinin yüklemi isim türünden bir kelime de¤ildir? A. fiu gördü¤ün a¤aç gövdesi yafll› bir ç›nara aitmifl. B. Ormanlar›n yok olmas›n›n as›l sebebi yang›nlard›r. C. Köylüler k›raç arazilere a¤aç diktiler. D. Yolun kapanma sebebi heyeland›.

8. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde ek fiil yoktur? A. Bugün hava güneflli olursa pikni¤e gidelim. B. fiehrin üzeri kara bulutlarla kapl›yd›. C. Masal›n kahraman› çok iyi kalpliymifl. D. Beyza’n›n babas› kasaban›n tek doktorudur.

241

6. TEMA: TOPLUM HAYATI • Komﬂusuzluk • Emine Teyzenin Çilek Reçeli • Mustafa Kemal’in Ka¤n›s› • Anadolu’da Konukseverlik • Kuyruklu Y›ld›z (Serbest Okuma Metni) • Bir Orman Masal› (Serbest Okuma Metni)

242

• Ö¤rencilerinizin, bu tema boyunca afla¤›da önerilen kitaplardan en az ikisini okumalar›n› ve s›n›f arkadafllar›yla paylaflmalar›n› sa¤lay›n›z.

Bu temada önerilen kitaplar: • Cumhuriyet Öncesi Yazarlardan Çocuklara Hikâyeler (Mehmet SEYDA) • ‹nsan Ne ile Yaﬂar (Leo TOLSTOY) • Halime Kaptan (R›fat ILGAZ) • Ba¤r›yan›k Ömer (Mahmut YESAR‹) • Gümüﬂ Kanat (Cahit UÇUK) 243

TEMAYA HAZIRLIK

ANKET SORULARI

EVET

BAZEN

HAYIR

1. Komflular›n›zla görüflüyor musunuz? 2. Komflular›n›zla yard›mlaflt›¤›n›z konular var m›? 3. Arkadafllar›n›zla yard›mlafl›yor musunuz? 4. Toplumsal hayatta dayan›flman›n önemine inan›yor musunuz? 5. Yaflad›¤›n›z çevrede toplumsal dayan›flma gerektiren olaylara kat›l›yor musunuz?(deprem, sel gibi) 6. Çevrenizde yard›mlaflarak yap›lan ifllere kat›l›yor musunuz? 8. Misafirli¤e gider misiniz? 9. Arkadafllar›n›za misafirli¤e gider misiniz? 10. Arkadafllar›n›z sizi evinizde ziyaret eder mi?

Ö¤rencilerinizi temaya haz›rlamak amac›yla yukar›daki anketi ö¤renci say›n›z kadar ço¤altarak s›n›fa da¤›t›n›z. !Uyar›: Fotokopi çektirirken de¤erlendirme k›sm›n›n ö¤renciler taraf›ndan görülmemesi gerekir. Ö¤rencileriniz daha çok “evet” sütununu iflaretledilerse aktif bir sosyal hayat içindedirler demektir. Toplumsal hayatta yard›mlaflma ve dayan›flman›n ne kadar önemli oldu¤unun fark›ndad›rlar. E¤er ö¤rencileriniz daha çok “hay›r” sütununu iflaretledilerse toplumsal hayat›m›zdaki komfluluk, yard›mlaflma, dayan›flma ve konukseverli¤in öneminin fark›nda de¤illerdir. Bu temada bu ö¤rencilerinizle biraz daha fazla ilgilenmeniz gerekebilir. Onlar›n bu temadaki etkinliklere kat›l›m›n› sa¤lamaya özen gösteriniz.

244

245

2.Okudu¤u metni anlama ve çözümleme 1.Metnin ba¤lam›ndan hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›kar›r. 3.Metnin konusunu belirler. 4.Metnin ana fikrini/ana duygusunu belirler. 6.Anlat›m›n kimin a¤z›ndan yap›ld›¤›n› belirler. 11.Okuduklar›ndaki öznel ve nesnel yarg›lar› ay›rt eder. 17.Metni oluflturan unsurlar aras›ndaki geçifl ve ba¤lant›lar› fark eder. 19.Metinde yararlan›lan düflünceyi gelifltirme yollar›n›n ifllevlerini aç›klar. 22.Metinde ortaya konan sorunlara farkl› çözümler üretir.

1.Okuma kurallar›n› uygulama 5.Okuma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

Okuma

6. TEMA: TOPLUM HAYATI Komﬂusuzluk

6.Yaz›m ve noktalama kurallar›n› uygulama 2.Noktalama iﬂaretlerini iﬂlevlerine uygun olarak kullan›r.

2. Planl› yazma 4.Yaz›s›n›n ana fikrini yard›mc› fikirlerle destekler 10.Yaz›ya, konuyla ilgili k›sa ve dikkat çekici bir baﬂl›k bulur. 12.Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

2.Sesini ve beden dilini etkili kullanma 1.Konuflurken nefesini ayarlar. 2.‹flitilebilir bir sesle konuflur. 3.Kelimeleri do¤ru telaffuz eder. 3.Haz›rl›kl› konuflmalar yapma 12.Konuflma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

1.Yazma kurallar›n› uygulama 2.Düzgün, okunakl› ve iﬂlek “bitiﬂik e¤ik yaz›”yla yazar. 4.Standart Türkçe ile yazar. 7.Olaylar› ve bilgileri s›raya koyarak anlat›r.

Yazma

1.Konuflma kurallar›n› uygulama 6.Yabanc› dillerden al›nm›fl, dilimize henüz yerleflmemifl kelimelerin yerine Türkçelerini kullan›r. 13.Konuflmay› uygun ifadelerle bitirir.

Konuﬂma

5.Zaman ve kip çekimlerindeki birleflik yap›lar›n özellikleriyle ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama 1.Zaman ve kip çekimlerindeki birleflik yap›lar›n oluflumunda ek fiilin ifllevini kavrar.

Dil Bilgisi

SINIF: 7 SÜRE: 8 Ders Saati

i ylefl at› : Sö Hay ü eri r m Tü flkil plu i l n o ‹ i T n : uluk Met omfl ema T K ati : a An s Sa r a e D Tem :8 Alt e Sür

B. Metne Haz›rl›k Ö¤rencilerinize getirdi¤iniz komfluluk konulu yazıları okuyunuz. Ardından “Derse Haz›rl›k” bölümünde ö¤rencilerinizden araflt›rmalar›n› istedi¤iniz eski komfluluk iliflkileri hakk›nda konuflmalar›n› isteyiniz. Konuflurken eski komfluluk iliflkileri ile çevrelerindeki komfluluk iliflkilerini karfl›laflt›rmalar›n› söyleyiniz. “Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak” bölümünde verilen komflulukla ilgili yaz›y› ö¤rencilerinize okuyunuz. Bu yaz›da komfluluk hakk›nda neler söylendi¤ini sorarak ö¤rencilerinizi konuflturunuz. Daha sonra afla¤›daki sorular› ö¤rencilerinize yönelterek konuya dikkatlerini çekiniz.

KOMfiUSUZLUK I. HAZIRLIK A. Derse Haz›rl›k Gazete, dergi veya kitaplardan komfluluk ile ilgili yaz›lar getiriniz. Ayr›ca “Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak” bölümünde yer alan yaz›dan yararlanabilirsiniz. Ö¤rencilerinize eski komfluluk iliflkilerini araflt›r›p gelmelerini söyleyiniz. Ö¤rencilerinizden komfluluk iliflkilerini gözlemleyip yazmalar›n› isteyiniz. ! Ö¤rencilerinize tavsiye etti¤iniz kitaplardan birini okuyarak tan›tma yaz›s› haz›rlayacaklar›n› hat›rlat›n›z.

246

• Komfluluk denince akl›n›za neler geliyor? • En son ne zaman komflular›n›z› ziyaret ettiniz? Niçin? Ayr›ca ö¤rencilerinize komflulukla ilgili bildikleri atasözlerini de söyletebilirsiniz. Daha sonra da afla¤›daki atasözlerini tahtaya yazarak ö¤rencilerinizden defterlerine yazmalar›n› isteyebilirsiniz.

Ev alma, komflu al. Komfluda pifler, bize de düfler. Komflu komflunun külüne muhtaçt›r. Komflu ekme¤i komfluya borçtur.

Yaln›z sö¤üt ve i¤de dallar› m›? Hayat›m›z, seslerimiz, bak›fllar›m›z... “Komflu anne” sözünü duydunuz mu siz hiç? Biz komflu çocuklar›, birbirimizin annesine “komflu anne” derdik. Anneler, kendi çocuklar›na ne alm›fllarsa bir tane de komflu çocuklar› için al›rlard›. Kardefl gibi büyürdük bitiflik evlerde. Oralarda yer içer, yat›ya kal›rd›k. Çocuklu¤umuz, yar› yar›ya komflu evlerinde geçerdi bizim. “Kardefl yar›s›” komflu çocuklar›yla oyunlar oynar, kavga eder, bar›fl›rd›k. Sünnetlerimizi, dü¤ünlerimizi birlikte yapar, birbirimizin açl›¤›na ve toklu¤una flahit olurduk. Üzüntülerimizi paylafl›rd›k. Birbirimizin yemek kokular›n› duyard›k evlerimizden, o yemekleri paylafl›rd›k. Dost, s›rdafl ve nihayet komfluyduk... Bugün memleketini, çocuklu¤unu, gençli¤ini, huyunu ve hatta ad›n› bile bilmedi¤imiz komflular›m›zla paylaflacak neyimiz vard›r? Oyun oynamad›¤›m›z, kavga edip bar›flmad›¤›m›z insanlarla nas›l dost olabiliriz? Onlar bize nas›l inan›r, biz onlara nas›l güveniriz? Komfluluk, ortak bir dünyan›n ve paylafl›lan uzun zamanlar›n hat›ras›n› saklar. Büyük flehirlerde, ço¤umuzun baflkalar›yla ortak bir dünyas›, paylaflacak zaman› yok art›k... Hâlâ yan yana duran ve avlular›ndan serin sular akan evlerin bulundu¤u, salk›m sö¤ütlerin mütemadiyen bitiflik avlulara sarkt›¤› köylerde, kasaba ve flehirlerde komfluluktan söz edilebilir belki...

Geçenlerde bir yazar da komflusuzluktan yak›n›yordu köfle yaz›s›nda. Hatta bir “komflular günü” ilan edilmesini bile teklif ediyordu. Komflusuzluktan ben de müfltekiyim ama flu özel günleri oldum olas› sevmem. Bir “komflular günü” oldu diyelim, onun da di¤er anlams›z “özel günler”in ak›betine u¤ramayaca¤›n› kim söyleyebilir? Bir kavram›n, bir olay›n, kiflinin veya nesnenin “özel bir gün”ü oldu mu, bilin ki o, hayat›n d›fl›na ç›km›flt›r. Henüz böyle bir “özel gün”ü yok ama “komfluluk” da yavafl yavafl ç›k›yor hayat›m›zdan. “Komflular günü” ad›n› verece¤imiz gün, geçmiflteki güzel komfluluk iliflkilerini anlat›p tatl› hat›ralar› yâd etmekten baflka ne ifade eder? Ne eski insanlar› geri getirebiliriz ne de o güzel komfluluklar›... Komfluluk iliflkilerimiz neden zay›flad›, komflular›m›z›n ad›n› niçin bilmiyoruz? Onlarla “Günayd›n!” ve “‹yi akflamlar!”dan baflka konuflacak fleyimiz neden olmuyor, diye hay›flan›yoruz flimdi. Ha, bak›n eski günlerin kap›s›n› aralayacak olursak ifl de¤iflir. Onlar, komflular›m›zla üst üste de¤il, yan yana oturdu¤umuz günlerdi. Evlerimizin kesiflen noktalar› vard› o zamanlar. Küçük, darac›k pencerelerimiz birbirine bakard›. Annelerimiz oradan bafl›n› uzat›r, sonu gelmez sohbetlere koyulurlard›. Evlerimizin flirin, yemyeflil avlular› olurdu. Kap›m›z›n önünden ak›p geçen su, komflumuzun avlusunu sulard› ve komflu çocuklar›yla, ayaklar›m›z ayn› sudan ›slan›rd› mevsimler boyu. Avlular›m›zdaki i¤de yahut sö¤üt a¤açlar›n›n

Ali ÇOLAK

112

113

II. OKUMA ANLAMA Ö¤rencilerinize okuduklar› hakk›nda soru sorma al›flkanl›¤› kazand›rarak konu hakk›nda düflünmelerini ve konuyu tarafs›z bir bak›fl aç›s›yla de¤erlendirebilmelerini sa¤lamak amac›yla elefltirel okuma yöntemini uygulay›n›z (1.5). Ö¤rencilerinize metni sessiz okumalar›n› söyleyiniz. Okurken kat›l›p kat›lmad›klar› yerleri belirlemeleri ve zihinlerinde oluflan sorular› defterlerine yazmalar›n› isteyiniz. Daha sonra metni bir ö¤rencinize sesli okutunuz. Bu süre içinde ö¤rencilerinizden zihinlerinde oluflan sorulara cevap aramalar›n› söyleyiniz. Okuma tamamland›ktan sonra zihinlerinde oluflan sorular› s›n›f ortam›nda tart›flmalar›n› sa¤lay›n›z. Ö¤rencilerinize anlamlar› verilen kelimeleri bularak karfl›lar›na yazmalar›n› söyleyiniz (1. Etkinlik) (2.1). Metni anlamaya, çözümlemeye ve yeniden yap›land›rmaya yönelik afla¤›daki sorular› ö¤rencilerinize yöneltiniz: 1. Yazar komflular›n›n ad›n› niçin bilmiyor? 2. Yazar eski komfluluklar›n niçin tekrar yaflanamayaca¤›n› düflünüyor? 3. Yazar›n komflular›yla iletiflim kurmak için herhangi bir çabas› oluyor mu? 4. Yazar özel günler hakk›nda ne düflünüyor? 5. Yazar içinde bulundu¤u durumdan niçin hoflnut de¤ildir? Afla¤›daki ifadeleri ö¤rencilerinize okuyarak defterlerine (D) veya (Y) fleklinde cevaplamalar›n› söyleyiniz. ( ) Yazar komflular›yla selamlaflm›yor. 247

( ) Yazar eski komfluluklar›n tekrar yaflanamayaca¤›n› düflünüyor. ( ) Yazar komflular›yla iletiflim kuram›yor. ( ) Yazara göre art›k komfluluk iliflkilerimiz zay›flad›. ( ) Büyük flehirlerde komflularla paylaflacak zaman›m›z çoktur. Metinde olay›n veya düflüncenin yönünü de¤ifltiren kelimelerle ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (2. Etkinlik) (2.17). Etkinlik tamamland›ktan sonra düflünce ve duygunun yönünü de¤ifltiren kelimelerin neler oldu¤unu söylemelerini isteyiniz. Ö¤rencilerinizden metindeki anlat›m›n kimin a¤z›ndan yap›ld›¤›n›, metnin konusu ile ana fikrini belirtmelerini isteyiniz (3. Etkinlik) (2.3,4,6). Ö¤rencilerinizden metinde ortaya konan sorunlara farkl› çözümler üretmelerini isteyiniz (4. Etkinlik) (2.22). Ö¤rencilerinizden “Komflusuzluk” adl› metinde yer alan öznel ve nesnel yarg› içeren cümleleri tespit edip defterlerine yazmalar›n› söyleyiniz (2.11). Ard›ndan ö¤rencilerinize “Anlat›m, anlat›c›n›n duygu, düflünce ve sezgilerine dayan›yorsa özneldir. Öznel anlat›mda, anlat›c›n›n de¤er yarg›lar›n› yans›tan bir yorum vard›r. Anlat›m, gerçe¤e varmak amac›yla taraf tutmadan yap›l›yorsa nesneldir. Nesnel anlat›mda yorum de¤il, yans›tma söz konusudur. Nesnel anlat›m› kesinlik tafl›r, görecelik yoktur.” bilgisini veriniz. Ö¤rencilerinize okuduklar› metindeki düflünceyi

gelifltirme yollar›n› fark etmeleri için ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (5. Etkinlik) (2.20). Kavram haritalar›, bilgiyi düzenlemek ve simgelefltirmek için gelifltirilmifl bir yöntemdir. Kavramlar, kutulara yaz›larak birbirleri ile olan iliflkileri çizgilerle belirtilir. Ö¤rencilerinize kavram haritas› etkinli¤ini yapt›rmadan önce “toplum” ve “insan” kavramlar›n› dikkate alarak aralar›nda nas›l bir iliflki olabilece¤ini düflünmelerini söyleyiniz. Daha sonra ö¤rencilerinize rehberlik ederek “‹nsanlar toplumu oluflturur.” vb. gibi ç›kar›mlarda bulunmalar›n› sa¤lay›n›z. Buradan yola ç›karak ö¤rencilerinize “toplum” ve “aile” aras›nda nas›l bir iliflki oldu¤unu sorarak, kavramlar aras›nda ço¤u hâlde çeflitli düzeylerde iliflkiler oldu¤una dikkat çekiniz. Daha sonra Ö¤renci Çal›flma Kitab›’nda yer alan etkinli¤i yapt›r›n›z (6.Etkinlik) (2.20).

sözlükten bulup cümlede kullanmalar›n› isteyiniz (1.6). vizyon vejeteryan bariyer kokart Etkinli¤i yapt›rd›ktan sonra metinden hareketle kelime ve kavram havuzu oluflturunuz. Bu kelimeleri tahtaya yaz›p ö¤rencilerinizden seçecekleri kelimeleri kullanarak bir konuflma yapmalar›n› isteyiniz. Ö¤rencilerinize konuflurken nefeslerini ayarlamalar›n› (2.1), iflitilebilir bir sesle konuflmalar›n› (2.2), kelimeleri do¤ru telaffuz etmelerini (2.3) ve konuflmalar›n› “Teflekkür ederim” gibi uygun ifadelerle bitirmelerini söyleyiniz (1.13). ! Kelime ve kavram havuzu olufltururken 1. etkinlikteki kelime ve kavramlardan yararlanabilirsiniz.

IV. YAZMA

III. KONUfiMA Ö¤rencilerinizin ö¤rendikleri kelime ve kavramlar› anlat›mlar›nda kullanmak söz varl›klar›n› zenginlefltirmek amac›yla kelime ve kavram havuzundan seçerek konuflma yöntemini kullanmalar›n› sa¤lay›n›z (3.12). Konuflmaya bafllamadan önce afla¤›daki etkinli¤i yapt›r›n›z. Verilen kelimeleri tahtaya yazarak ö¤rencilerinizden yabanc› dillerden al›nm›fl bu kelimelerin Türkçe karfl›l›klar›n›

Ö¤rencilerinizin okuduklar›ndan hareketle duygu, düflünce ve hayal dünyalar›n› zenginlefltirmek, yorum yapma ve fikir yürütme becerilerini gelifltirmek amac›yla metin tamamlama yöntemini kullanmalar›n› sa¤lay›n›z (2.12). Afla¤›daki masal› tahtaya el yaz›s› ile yaz›n›z. Ö¤rencilerinizden masal›n bafllang›ç bölümünü

3.Etkinlik: Aﬂa¤›daki sorular› cevapland›r›n›z.

Metinde anlat›m kimin a¤z›ndan yap›lm›ﬂt›r?

Metnin konusu nedir?

....................………………………………….......

.……………………………………………………

………………….………………………………....

Metnin ana fikri nedir?

....................…………………………………........……………… ……………………………………………………….…………… ………………….......................................................................

4.Etkinlik: Yazar›n karfl›laflt›¤› sorunlar› ve bu sorunlara yönelik çözüm önerilerinizi yaz›n›z. Kap›da befl on saniye, komflular›mdan biriyle bekleme mecburiyetinde kal›yorum ama........... ....................................................................................................................................................

ÇÖZÜM ÖNER‹LER‹

SORUNLAR Kap›y› biraz oyalanarak kapatıyorum oysa....................................................................... ‹nsan›n yak›nda bir komflusunun oldu¤unu bilmesi hatta................................................. Henüz böyle bir özel gün yok ama................................................................................................. Bir yazar›m›z komflusuzluk üzerine yaz› yazm›flt› ancak.............................................................. Komfluluk iliflkilerimiz zay›flayabilir yaln›z.................................................................................

…………………………...........................

.................................................................

..............................................................

.............................................................

171

248

defterlerine yazmalar›n› ve masal› tamamlamalar›n› isteyiniz. Ö¤rencilerinizden yazarken her paragrafta duygu, düﬂünce ve olay›n bir yönünü ele almalar›n›, duygu, düﬂünce ve olaylar› metnin ana fikrine ba¤l› kalarak tamamlamalar›n›, ana fikri yard›mc› fikirlerle desteklemelerini isteyiniz (2.4).

(1.4), yaz›lar›na k›sa ve dikkat çekici bir baﬂl›k bulmalar›n› söyleyiniz (2.10). Ö¤rencilerinize kesme iﬂaretinin kullan›m›yla ilgili bilgileri uygulat›n›z (8. Etkinlik) (6.2).

V. D‹L B‹LG‹S‹ ………………………………… Bir gün Kelo¤lan, anas›na: -- Ana, gel flu öküzü keselim ve bütün komflular› davet edelim. Güzelce yiyip e¤lenelim. Sonra s›rayla onlar bizi davet ederler, böylece geçinip gideriz, demifl. Kelo¤lan ile anas› tüm varl›klar› olan öküzü kesmifller, komflular› da ça¤›rm›fllar. Yemifller, içmifller, e¤lenmifller. Gel zaman git zaman aradan günler geçmifl ama...................................................................... ………………………………………………………………… …….......................………………………………................. Ö¤rencilerinizden olaylar› s›raya koyarak yazmalar›n› ve anlatmalar›n› isteyiniz (7. Etkinlik) (1.7). Ö¤rencilerinize yazarken düzgün, okunakl› ve ifllek bitiflik e¤ik yaz› ile yazmalar›n› (1.2), standart Türkçeyi kullanmalar›n›

249

Ö¤rencilerinize zaman ve kip çekimlerinde birleflik yap›lar›n oluflumunda ek fiilin ifllevi ile ilgili sezdirme etkinli¤ini yapt›r›n›z (9. Etkinlik) (5.1). Etkinli¤i yapt›rd›ktan sonra ö¤rencilerinize, zaman ve kip çekimlerindeki birleflik yap›larda fiilin zaman›n› ek fiilden sonra gelen zaman ve kip ekinin belirledi¤ini söyleyiniz. Ö¤rencilerinize zaman ve kip çekimlerinde birleflik yap›lar›n oluflumunda ek fiilin ifllevi ile ilgili kavratma etkinli¤ini yapt›r›n›z (10. Etkinlik) (5.1). Ö¤rencilerinize zaman ve kip çekimlerinde birleflik yap›lar›n oluflumunda ek fiilin ifllevi ile ilgili uygulama etkinli¤ini yapt›r›n›z (11. Etkinlik) (5.1).

Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak

KOMﬁULUK

Bir mahalleye yeni tafl›nsan›z dünyaya gelirken akrabalar›n›z› haz›r buldu¤unuz gibi komflular›n›z› da etraf›n›zda haz›r bulursunuz. Bu bak›mdan komflular akrabay› and›r›rlar. Yaln›z komflular›n flu özelli¤i vard›r ki onlarla isteseniz de istemeseniz de yak›nl›k etmek zorundas›n›z. Dostunuzla dar›lman›z mümkündür. Küsersiniz, aran›z aç›l›r, onu bir daha görmezsiniz. Ama komflu öyle de¤ildir. Dar›lman›z, küsmeniz para etmez. Gene evinizin yan›ndad›r. Apartmanda iseniz ya karfl›n›zda ya üstünüzde ya alt›n›zdad›r. ‹steseniz de istemeseniz de onu görürsünüz. Kavgan›z›, gürültünüzü akrabadan dosttan saklayabilirsiniz de komflunuzdan saklayamazs›n›z. Hâlinizin vaktinizin nas›l oldu¤unu kimseler bilmez de komflunuz bilir. Komflunuz en yak›n›n›zdan daha yak›n bir insan olarak size hayat›n zahmetlerini unutturur, onlar› beraberce paylafl›r, ac› günleri tatl›ya onunla çevirirsiniz. Akraban›z›n, dostunuzun yetiflemeyece¤i zaman komflunuz yan›n›zda, yan› bafl›n›zdad›r. fievket RADO

8.Etkinlik: Aﬂa¤›daki cümlelerde kesme iﬂaretini gerekli yerlerde kullan›n›z. Atatürk 1881 y›l›nda Selânikte do¤du. Atatürkün babas› Ali R›za Efendi, annesi Zübeyde Han›md›r.

geçmiﬂ zaman

Mustafa, Selânikte ﬁemsi Efendi ‹lkokuluna devam etti. Mustafa Kemal 1896’da Manast›r Askerî ‹dadisine girdi. Mustafa Kemal Paﬂaya milletin güveni sonsuzdu.

geçmiﬂ zaman

Birinci Dünya Savaﬂ› 1914te baﬂlad›. Atatürk 19 May›s 1919da Samsuna ç›kt›.

geniﬂ zaman

Kocatepe Baﬂkumandanl›k Meydan Muharebesinde düﬂman› yendik.

geçmiﬂ zaman

23 Nisanda TBMMye gezi düzenledik. 10 Kas›m 1938de ‹stanbul Dolmabahçe Saray›nda öldü. Atatürkün mezar› Ankarada An›tkabirdedir. Atatürkün kütüphanesi Adan Zye tarih kitaplar›yla doluydu. Güzelli¤in on par etmez ‹y olmaz dermans›z bir derde düﬂtüm.

9.Etkinlik: a. Afla¤›daki cümlelerde alt› çizili kelimelere yanda verilen eklerden birini getiriniz. Yafll› ninenin elindeki sepeti evine kadar tafl›yor.................................

-muﬂ

Ahmet yere düﬂen kitaplar› topluyor..................................................

-di

Canan avluda duran çocu¤a elindeki bisküvileri veriyor.....................

-m›ﬂ

Zeki Bey yaz tatilinde çocuklar›n› köye göndermeli..............................

-du

Seninle gelirim ama çoban›n›z sürüsünü ﬂu vadiden sürer..................

-se

b. Fiillere ekleri getirdikten sonra zamanlar›nda nas›l bir de¤iﬂiklik oldu? Noktal› yerlere yaz›n›z. ……………………………………………………………………………………………………….....……… ………………………………………………………………………………………………….………………

174

250

251

4.Söz varl›¤›n› zenginleﬂtirme 5.Dinlediklerinde/izlediklerinde geçen kelime, deyim ve atasözlerini cümle içinde kullan›r.

2.Dinleneni/izleneni anlama ve çözümleme 1.Dinlenenin/izlenenin ba¤lam›ndan hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›kar›r. 4.Dinlediklerinin/izlediklerinin ana fikrini/ana duygusunu belirler. 6.Dinlediklerindeki/izlediklerindeki olay, yer, zaman, flah›s, varl›k kadrosu ve bunlarla ilgili unsurlar› belirler. 7.Dinlediklerinde/izlediklerinde sebepsonuç iliflkilerini belirler. 10.Dinlediklerini/izlediklerini kronolojik s›ra ve mant›k ak›fl› içinde özetler. 14.Dinlediklerine/izlediklerine iliflkin karfl›laflt›rmalar yapar. 16.Dinlediklerinde/izlediklerinde ortaya konan sorunlara farkl› çözümler üretir. 17.‹puçlar›ndan hareketle dinlediklerine/izlediklerine yönelik tahminlerde bulunur. 18.Dinlediklerinin/izlediklerinin öncesi ve/veya sonras›na ait kurgular yapar. 19.Dinlediklerinin/izlediklerinin bafll›¤›/ad› ile içeri¤i aras›ndaki iliflkiyi ortaya koyar. 20.Dinledi¤i/izledi¤i metne farkl› bafll›klar bulur.

1.Dinleme/izleme kurallar›n› uygulama 2.Baﬂkalar›n› rahats›z etmeden dinler/izler. 4.Dinleme/izleme yöntem ve tekniklerini kullan›r.

Dinleme

6. TEMA: TOPLUM HAYATI Emine Teyze’nin Çilek reçeli

5.Kendini sözlü olarak ifade etme al›ﬂkanl›¤› kazanma 1.Duygu, düﬂünce, hayal, izlenim ve deneyimlerini sözlü olarak ifade eder.

3.Haz›rl›kl› konuﬂmalar yapma 12.Konuﬂma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

2.Sesini ve beden dilini etkili kullanma 1.Konuﬂurken nefesini ayarlar.

1.Konuﬂma kurallar›n› uygulama 5.Türkçenin kurallar›na uygun cümleler kurar.

Konuﬂma

2.Planl› yazma 9.Yaz›y› etkileyici ifadelerle sonuca ba¤lar. 12.Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

1.Yazma kurallar›n› uygulama 8.Yaz›s›nda sebep-sonuç iliﬂkileri kurar.

Yazma

5.Zaman ve kip çekimlerindeki birleflik yap›lar›n özellikleriyle ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama 2. Zaman ve kip çekimlerindeki birleflik yap›lar›n ifllevlerini ve kullan›m özelliklerini kavrar.

Dil Bilgisi

SINIF: 7 SÜRE: 7 Ders Saati

e at› kây : Hi Hay ü r m Tü plu a nin : To laﬂm Met m › a d r Tem : Ya aati Ana rs S a e D m Te :7 Alt e Sür

Bir akflam Emine Teyze bize geldi. Elinde de küçük bir kavanoz reçel vard›, çilek reçeli. “Ben yapt›m, afiyetle yiyin.” dedi. Ben de babam da çilek reçelini çok severdik. Emine Teyze daha kap›dayken hemen tatmak istedik. Koflarak mutfa¤a gidip iki çay kafl›¤› getirdim. Babamla reçeli tatt›k, gerçekten çok güzeldi. Babam a¤z›n› flap›rdatarak Emine Teyze'yi kolundan tutup oturma odas›na götürdü: "Gel bakal›m Emine Teyze, otur flöyle. Önce flu reçeli nas›l yapt›n, onu anlat, sonra hâl hat›r sorar›m. Akl›ma herkesi rahatlatacak bir düflünce geldi." diyerek bizi de merakland›rd›. Emine Teyze, reçelinin be¤enilmesinden k›vanç duymufltu. Güzelce kuruldu koltu¤a ve balland›ra balland›ra reçeli nas›l yapt›¤›n› anlatt›. Babam: “Baflka reçeller de yapabilir misin peki?” diye sorunca Emine Teyze, bu da bir fley mi anlam›nda elini sallad›. “Sen ne diyorsun Mehmet Bey o¤lum, elli çeflit reçel yapar›m ben. Patl›can reçelinden tut, muz reçeline kadar. Elime ne geçerse onun reçelini yapabilirim.” Ben de Emine Teyze’nin yan›na oturmufl hayran hayran anlat›fl›n› izliyordum. Bana sar›larak: “Bu salon çiçe¤inden bile reçel yapar›m.” deyip öptü beni. Babam ellerini ovuflturuyor “müthifl”, “çok güzel” diye kendi kendine konufluyordu. Sonunda akl›ndaki düflünceyi aç›klad›. “ Bir reçel yap›mevi kuraca¤›z. Emine Teyze de bafl aflç›m›z olacak.” Elindeki iflsizler listesini sall›yordu babam. “Burada adlar› olan on befl kifli de reçel yap›mevinde çal›flacak.” Hepimiz flaflk›nl›kla izliyorduk onu. Her fleyi planlam›fl gibi anlat›yordu. Meyvelerin nas›l al›naca¤›n›, kavanozlar›, sat›fl›n nas›l yap›laca¤›n›, bu ifl için ne kadar para gerekti¤ini orac›kta anlat›verdi. Emine Teyze: “Aferin Mehmet Bey o¤lum, sen büyük adams›n vallahi!” diyerek onaylad›¤›n› ve bu ifle kat›laca¤›n› belirtmifl oldu. Babam ertesi gün iflsizler listesini elime tutuflturup bir bir bu insanlar› bulmam›, akflam bizim evde toplant› yap›laca¤›n› haber vermemi istedi. Bu ifli yapmak do¤rusu kolay olmad›. Buldu¤um insanlar, ne oldu¤unu merak ediyor, benden ö¤renmeye çal›fl›yorlard›. Babam›n tembihledi¤i gibi kimseye bir fley söylemiyor: “Akflam babam her fleyi anlatacak.” diyordum. Saat sekiz buçuk oldu¤unda listedeki herkes bizim eve gelmiflti. Salonda oturacak sandalye, koltuk yeterli say›da olmad›¤›ndan, ço¤u yere oturdu. Babam, elinde not ald›¤› kâ¤›tlar, seslerin kesilmesini bekliyordu. Sa¤›nda Emine Teyze vard›. Yapt›¤› çilek reçelinin bir ifl alan› oluflturmas›ndan gurur duydu¤u yüzünden belli oluyordu. Babam konuflmaya bafllad›: “Arkadafllar, hepinizin toplant› nedenini çok merak etti¤inizi biliyorum. Bu yüzden sözü uzatmadan konuya

EM‹NE TEYZE’N‹N Ç‹LEK REÇEL‹

Biz onu çok seviyorduk. Köyden tafl›nm›fllard›. ‹ki k›z› bir o¤lu vard›. Bofl durmay› hiç sevmezdi Emine Teyze. Apartman›n çevresindeki küçücük bahçe o gelince yeflillendi. Renk renk kas›mpat›lar, aslana¤›zlar›, güller dikti. Annemi görünce yak›n›rd›: “Günefle hasret zavall› çiçekler. Günde yar›m saatçik yalay›p geçiyor. Bu kadar günefl yetmez ki onlara.” Annem hak verirdi ona. Bafl›n› sallar: “Hakl›s›n Emine Teyze, çok düzensiz yerlefltirmifller yap›lar›. Yaln›z çiçekler de¤il, biz bile göremiyoruz güneflin yüzünü.” derdi. Emine Teyze çok flakac› bir insand›. Anneme tak›l›r: “Sizin aya¤›n›z var, yürüyüp gidersiniz parklara, meydanlara. Ya bu elsiz ayaks›z yavrucaklar ne yapacak?” der çiçekleri gösterirdi. Onlar› hep insanm›fl gibi düflünmesi çok hofluma giderdi. Bitkileri sevmeyi, onlar› incitmemeyi Emine Teyze’den ö¤rendim, diyebilirim. Evinin iflini ve çiçeklerle ilgilenmeyi bitirdikten sonra kap› önüne bir sandalye ç›kar›rd›. Orada oturur, dantel ifllerdi. Gelen geçen kad›nlar ilgiyle bakard› onun durmadan iflleyen parmaklar›na. Dantel motifini inceler, hayran kal›rlard› güzelli¤ine. Kimisi eve koflup biraz ip al›r gelir, ayn› örne¤i ç›karmaya çal›fl›rd›. El ifli yapamayan kad›nlar: “Bize de iflle Emine Teyze. ‹pini al›r›z, el eme¤ini de öderiz.” derlerdi. Ben ders çal›flmaktan s›k›ld›¤›mda balkona ç›kar, onu izlerdim. Benimle de ilgilenir, flakalafl›rd›. Bana “Salon Çiçe¤i” derdi, evden pek ç›kmad›¤›m için. Babam, Emine Teyze’nin o¤luna kendi çal›flt›¤› yerde bir ifl buldu¤unda kad›nca¤›z bizi yere gö¤e s›¤d›ramaz oldu. Herkese ne kadar iyi insanlar oldu¤umuzu anlata anlata bitiremiyordu. Bizim aileyi dünyan›n en iyiliksever ailesi ilan etmiflti neredeyse. Mahallemizdeki insanlar bu olaydan sonra babam›n yolunu gözlemeye bafllad›lar. Kimi zaman onu sokakta yakalarlar; o¤ullar›na, k›zlar›na ifl bulmas›n› isterlerdi. Babam kimseyi k›rmak istemezdi ama o kadar kifliye nereden ifl bulacakt›? Yine de sa¤a sola telefon eder, arkadafllar›na sorar, çevresindeki insanlar için ifl arard›.

252

I. HAZIRLIK

girece¤im. Size bir müjdem var... Mahallemizdeki iflsizlerin severek çal›fl›p kazanç sa¤layabilecekleri bir ifl kuraca¤›z...” Salonda bir u¤ultu bafllad›. Herkes flaflk›nl›¤›n› de¤iflik ünlemlerle dile getiriyordu: “Ne ifli bu acaba?” “Allah Allah!” “Sen biliyor musun komflu?” Babam masaya kalemiyle birkaç kez vurduktan sonra u¤ultu azalarak kesildi. Babam konuflmas›n› sürdürdü: “ Emine Han›m’›n reçel yap›m yöntemiyle bir reçel yap›mevi kuraca¤›z. Buradaki herkes iflin içinde olacak. Bir dayan›flma oluflturaca¤›z. Gerekli ürünleri, araç ve gereçleri sat›n alaca¤›z. Herkes kendi bütçesine göre para koyacak ve ortaklafla yürütece¤iz bu ifli. Kazanc›m›z› da bölüflece¤iz. Ne diyorsunuz? Yapabilir miyiz bu ifli?” Salondakiler babam›n sorusunu alk›fllayarak yan›tlad›. Alk›fl uzun süre dinmedi. Babam heyecanlanm›fl, yanaklar› k›zarm›flt›. Onu ilk kez böyle görüyordum. Alk›fllar dindikten sonra birkaç kifli reçel yap›mevi ile ilgili sorular yöneltti. Babam onlar› yan›tlad› ve herkes bu iflin olabilece¤ine inand›. O akflam toplant› geç saatlere dek sürdü. Para miktar› belirlendi. Reçel yap›mevinin neresi olaca¤›na karar verildi. Art›k herkesin uykusu geldi¤inden bir hafta sonra toplanmak üzere babam toplant›ya son verdi. Sonraki günler her fley yolunda gitti. Ortak üyeler oy çoklu¤u ile babam› reçel yap›mevine müdür yapt›lar. Böylelikle babam di¤er iflinden ayr›lm›fl oldu. Reçellerin markas› ne oldu biliyor musunuz? EM‹NE TEYZE REÇELLER‹... Bu ad› toplant›da ben önermifltim. Oy birli¤i ile kabul edildi. Miyase SERTBARUT

A. Derse Haz›rl›k Yard›mlaflma konusunu iflleyen hikâye, masal, f›kra, fliir vb. yaz›lar getiriniz. Bu konuda metnin iflleniflinin sonunda yer alan “Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak” bölümünde verilen metinlerden de yararlanabilirsiniz.

B. Metne Haz›rl›k Getirmifl oldu¤unuz yaz›lardan birini veya “Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak” bölümündeki “Aslan ile Fare” fablini okuyunuz. Daha sonra yaz› veya fabl ile ilgili ö¤rencilerinizi konuflturarak fablde ne anlat›ld›¤›n› sorunuz. Afla¤›daki sorular› ö¤rencilerinize sorunuz: • Hangi iflleri komflular›n›zla yard›mlaflarak yap›yorsunuz? Bu yard›mlaflma size ne kazand›r›yor? • Hangi konularda ailenize yard›mc› olabiliyorsunuz? Aile içinde ne gibi sorumluluklar›n›z var? Ö¤rencilerinize “yard›mlaflma” konulu bir hikâye dinleyeceklerini, bu konuda neleri ö¤renmek istediklerini, merak ettiklerini soru hâline getirerek defterlerine yazmalar›n› söyleyiniz.

II. D‹NLEME - ANLAMA Dinleme sürecinde ö¤rencilerinizin dinledikleri üzerinde düflünmelerini sa¤layarak zihinsel faaliyetlerini etkin k›lmak amac›yla kat›l›ms›z dinleme yöntemini kullanmalar›n› sa¤lay›n›z (1.4). Afla¤›daki sorular› tahtaya yazarak ö¤rencilerinizden metni dinlerken bu sorular›n cevaplar›n› bulmaya çal›flmalar›n› isteyiniz. Ö¤rencilerinize kimseyi rahats›z etmeden dinlemelerini söyleyiniz (1.2). Dinleme süreci tamamland›ktan sonra s›n›fça sorular›n cevaplar› üzerinde konuflunuz. • Hikâyenin flah›s ve varl›k kadrosu kimlerden olufluyor? • Hikâyede anlat›lan olay nedir? • Bu hikâyenin en çok hangi yönünü sevdiniz? Neden? Ö¤rencilerinizin dinledikleri metnin bafll›¤› ile içeri¤i aras›ndaki iliflkiyi sorgulamalar› için afla¤›daki sorular› sorunuz (2.19): • “Emine Teyze'nin Çilek Reçeli” adl› hikâyenin bafll›¤›yla içeri¤i aras›nda bir iliflki var m› (2.19)? • Bafll›kla içerik uyumlu mu? • Siz olsayd›n›z hangi bafll›¤› tercih ederdiniz? Niçin (2.20)?

253

Ö¤rencilerinizin dinledikleri metnin ba¤lam›ndan hareketle kelime, kelime gruplar› ve kavramlar›n anlamlar›n› ç›karmalar›n› ve cümle içinde kullanmalar›n› isteyiniz (1. Etkinlik) ( 2.1;4.5). Ö¤rencilerinize metni anlama, yorumlama ve yeniden yap›land›rmaya yönelik afla¤›daki sorular› yöneltiniz: 1. Emine Teyze kimdir? En belirgin özelli¤i nedir? 2. Emine Teyze yazara niçin “Salon Çiçe¤i” diyor?(2.7) 3. Emine Teyze, yazar›n ailesini niçin dünyan›n en iyiliksever ailesi olarak görüyor? (2.7). 4. Yazar›n babas› mahalleli için neler yap›yor? 5. Yazar›n annesi nelerden yak›n›yor? 6. Dinledi¤iniz hikâyenin ana fikri nedir (2.4)? 7. Siz çevrenizdeki insanlara nas›l yard›m edebilirsiniz? 8. Yazar›n babas› sizce de dünyan›n en iyi insan› m›d›r? Neden? Ö¤rencilerinizden dinledikleri metni kronolojik s›ra ve mant›k ak›fl›na göre özetlemelerini isteyiniz (2.10). Ö¤rencilerinizin dinledikleri metindeki sebep-sonuç ve amaç-sonuç iliflkilerini fark etmelerini sa¤lay›n›z (2.Etkinlik). Ö¤rencilerinizden dinledikleri metinde duygusall›k içeren ifadeleri bulmalar›n› isteyiniz. Ö¤rencilerinizden dinledikleri metinde Emine Teyze ile yazar›n babas›n› kiflilik yönünden karfl›laflt›rmalar›n› isteyiniz ( 3. Etkinlik) (2.14). Ö¤rencilerinizden olay, yer, zaman, flah›s ve varl›k kadrosuyla ilgili unsurlar› belirlemeleri için verilen olaylar› s›ralamalar›n› isteyiniz (4. Etkinlik) (2.6). Ö¤rencilerinize dinledikleri hikâyenin öncesine ait kurgular oluflturmalar›n› söyleyiniz (5. Etkinlik)(2.18). Ö¤rencilerinizden dinledikleri metinde ortaya konan sorunlar› belirleyerek bunlar için çözüm önerileri bulmalar›n› isteyiniz (6. Etkinlik) (2.16). Ö¤rencilerinizin dinledikleri metne iliflkin sonuca varmalar›n› sa¤lay›n›z ( 7. Etkinlik). Ö¤rencilerinize dinleme öncesinde sorular haz›rlad›klar›n› hat›rlat›n›z. Daha sonra; • Yard›mlaflma konusunda ö¤renmek istedikleriniz, merak ettikleriniz nelerdi? • Dinleme süreci tamamland›ktan sonra merak etti¤iniz konular› ö¤renebildiniz mi? sorular›n› sorarak dinleme öncesi alg›lar›yla dinleme sonras› alg›lar›n› karfl›laflt›rmalar›n› isteyiniz. Afla¤›daki hikâyeyi renkli bölümünden itibaren okuyunuz ve ö¤rencilerinizden girifl bölümünü tahmin etmelerini isteyiniz. Ö¤rencilerinizin tahminlerini ald›ktan sonra metnin girifl k›sm›n› okuyunuz (2.17). Aslan ile Öküz Aç aslan bir çay›rda otlayan üç öküze rastlad›. Öküzlerden birine sald›rmak istediyse de di¤er öküzlerin yard›ma koflmas› üzerine baflar›l› olamad›. Ne yaparsa yaps›n öküzlerin birlik içinde savunmas› ile karfl›lafl›yordu. Sonunda bir plan yapt›. Öküzleri birbirine düflürücü iftiralar yayd›. Aralar›na fitne soktu. O zamana kadar

254

birbirinden ayr›lmayan ve birbirini savunan öküzlerin birlikleri bozuldu. Her biri ayr› yerde otlamak üzere da¤›ld›lar. Aslan›n istedi¤i de buydu. Üçü bir aradayken bir ﬂeyler yapamad›¤› öküzleri teker teker avlad›, sofras›na kahvalt› etti. ‹rfan TATLI

III. KONUfiMA Ö¤rencilerinizin konuflma yetenekleri ve yarat›c›l›klar›n› gelifltirmek amac›yla yarat›c› konuflma yöntemini kullanmalar›n› sa¤lay›n›z (3.12). Afla¤›daki sorular› ö¤rencilerinize yönelterek konu hakk›nda konuflmalar›n› sa¤lay›n›z. • Yard›m deyince akl›n›za neler geliyor? • Kimlere yard›m etmeliyiz? Daha sonra ö¤rencilerinizin verdi¤i cevaplardan yola ç›karak di¤er ö¤rencilerinizin farkl› bak›fl aç›lar› gelifltirmeleri için afla¤›daki soruyu yöneltiniz. • Toplumda yard›mlaflmay› art›rmak için neler yapmal›y›z? Her ö¤rencinin, bir önceki arkadafl›n›n konuyla ilgili söylediklerinden hareketle konuya farkl› bir bak›fl aç›s› getirmesi gerekti¤ini söyleyiniz (5.1). Birkaç ö¤renciyi tahtaya kald›r›n›z. Toplumda yard›mlaflma ile ilgili cümleler kurmalar›n› söyleyiniz. Kurduklar› cümleleri önce h›zl› ve nefes almadan söylemelerini daha sonra cümlelerini belli aral›klarla nefes alarak söylemelerini isteyiniz. S›n›fa iki konuflma aras›nda nas›l bir fark oldu¤unu sorarak onlar›n düflüncelerini al›n›z (2.1). Daha sonra ö¤rencilerinizden konuflurken nefeslerini ayarlamalar›n› (2.1), Türkçenin kurallar›na uygun cümleler kurmalar›n› isteyiniz (1.5).

IV. YAZMA Ö¤rencilerin alg›lama güçlerini ve dikkatlerini gelifltirmek için duyulardan hareketle yazma yöntemini kullanmalar›n› sa¤lay›n›z (2.12). Ö¤rencilerinizden resimden hareketle bir hikâye yazmalar›n› isteyiniz (8.Etkinlik).Yazarken ifadeyi zenginlefltirmek için kelimelerin de¤iflik anlam özelliklerinden yararlanmalar›n›, yaz›lar›nda sebep-sonuç iliflkileri kurmalar›n› (1.8), yaz›lar›n› etkileyici ifadelerle sonuca ba¤lamalar›n› isteyiniz (8. Etkinlik) (2.9).

V. D‹L B‹LG‹S‹ Ö¤rencilerinize zaman ve kip çekimindeki birleﬂik yap›lar›n fiile kazand›rd›¤› anlam özelliklerini sezdirmeye yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (9. Etkinlik) (5.2).

255

Ö¤rencilerinize zaman ve kip çekimindeki birleﬂik yap›lar›n fiile kazand›rd›¤› anlam özelliklerini kavratmaya yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (10. Etkinlik).

Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak Arslanla Fare Herkese sayg› göstermeli elden geldikçe. Umulmad›k kimselerden fayda görür insan. ‹ﬂte bu gerçe¤i anlatan iki hikâye, Daha nice bin hikâye aras›ndan:

Ö¤rencilerinize zaman ve kip çekimindeki birleﬂik yap›lar›n fiile kazand›rd›¤› anlam özelliklerini uygulamaya yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (11. Etkinlik).

Pençesi dibinde bir arslan›n, Dalg›nl›kla bir fare topraktan ç›k›verdi. Bu f›rsat› kullanmad› sultan› orman›n; Fareye dokunmay›p bir büyüklük gösterdi. Bu iyili¤i boﬂa gitti sanmay›n sak›n.

Kimin akl›na gelirdi ki bir an, Fareye ifli düfler arslan›n? Ama o da bir gün d›flar› ç›kt› ormandan, Gitti, tutuldu bir a¤a. Ne ç›rp›nma ne kükreme... Kâr etmez tuza¤a. Bay fare kofltu; difliyle arslan›n a¤›n› Öyle bir kemirdi ki a¤ söküldü nihayet.

Sab›rla zaman›n yapt›¤›n› Ne kuvvet yapabilir, ne ﬂiddet.

..................................................................................

La Fontaine ...................................................................................

9.Etkinlik: 10.Etkinlik: Aﬂa¤›daki cümlelerde birleﬂik zamanl› fiilleri bularak fiillerin hangi anlamlara geldi¤ini

a. Aﬂa¤›daki cümlelerde yer alan birleﬂik zamanl› fiillere gelen ekleri belirleyerek altlar›n› çiziniz.

tabloda uygun yere iﬂaretleyiniz. Bu saatlerde ‹stanbul’a varm›ﬂt›r. cümleler

Küçümseme

Terkedilmiﬂ Bir Al›ﬂkanl›k

‹htimal

Gereklilik

Kompozisyon yar›ﬂmas›nda birinci olacakt›. Eskiden çok çay içerdim.

Her yaz tatilinde yeni bir yer keﬂfederdi.

Halamlar bu bayram bize gelecekti.

Bu s›nav› mutlaka kazanmal›yd›.

San›r›m, güzel sanatlar s›nav›na baﬂvuracakt›.

Geçen hafta pikni¤e Gökova’ya gitmiﬂmiﬂ.

S›nav› kazan›rsa bizim flirkete müdür olacakm›flm›fl.

X X X

Kars’a kadar geldiyse Kars Kalesi’ni mutlaka görmeliydi.

b. Bu ekleri cümlelerden ç›kard›¤›m›zda cümlelerin anlam›nda bir de¤iﬂiklik oluyor mu? Yaz›n›z.

Geçmifl Zamanda Gerçekleflmemifl Niyet

……………………………………………………………………………………………………….....……… ………………………………………………………………………………………………….………………

11.Etkinlik: Afla¤›daki birleflik zamanl› fiilleri kullanarak “gereklilik, küçümseme, ihtimal, terkedilmifl

………………………………………………………………………………………....…………………………

bir al›flkanl›k ve geçmifl zamanda gerçekleflmemifl bir niyet” anlam›na gelecek cümleler kurunuz. yazard›k

………………………………………………………………………………………………

yapm›ﬂm›ﬂ

………………………………………………………………………………………………

görmeliydik

………………………………………………………………………………………………

gelecektiniz

………………………………………………………………………………………………

gelecektir

………………………………………………………………………………………………

c. Bu ekler cümlelerin anlam›n› nas›l etkilemiﬂtir? Yaz›n›z.

……………………………………………………………………………………………………….....……… ………………………………………………………………………………………………….……………… ………………………………………………………………………………………....………………………… ……………………………………………………………………………….………………………………… …………………………………………………………………….....…………………………………………

180

181

256

257

5.Okuma al›flkanl›¤› kazanma 7.fiiir ezberler, fliir dinletileri düzenler, ezberledi¤i fliirleri uygun ortamlarda okur.

2.Sesini ve beden dilini etkili kullanma 4.Konuﬂurken gereksiz sesler ç›karmaktan kaç›n›r. 7.Sözleriyle jest ve mimiklerinin uyumuna dikkat eder.

2.Okudu¤u metni anlama ve çözümleme 1.Metnin ba¤lam›ndan hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›kar›r. 4.Metnin ana fikrini/ana duygusunu belirler. 7.Olay, yer, zaman, flah›s, varl›k kadrosu ve bunlarla ilgili unsurlar› belirler. 18.Metindeki söz sanatlar›n›n anlat›ma olan katk›s›n› fark eder. 25.fiiir dilinin farkl›l›¤›n› ay›rt eder. 26.fiiirin kendisinde uyand›rd›¤› duygular› ifade eder. 28.Metinle ilgili görsel ö¤eleri yorumlar. 5.Kendini yaz›l› olarak ifade etme al›flkanl›¤› kazanma 8.Yazd›klar›n› baflkalar›yla paylafl›r ve onlar›n de¤erlendirmelerini dikkate al›r. 6.Yaz›m ve noktalama kurallar›n› uygulama 2.Noktalama iflaretlerini ifllevlerine uygun olarak kullan›r.

5.Kendini sözlü olarak ifade etme al›ﬂkanl›¤› kazanma 2.Anlamad›klar›n› ve merak ettiklerini sorar.

3.Farkl› türlerde metinler yazma 3.Bildirme yaz›lar› yazar.

2.Planl› yazma 1.Yazma konusu hakk›nda araﬂt›rma yapar. 10.Yaz›ya, konuyla ilgili k›sa ve dikkat çekici bir baﬂl›k bulur. 12.Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

1.Yazma kurallar›n› uygulama 7.Olaylar› ve bilgileri s›raya koyarak anlat›r. 9.Yaz›s›nda amaç-sonuç iliﬂkileri kurar. 11.Yaz›m ve noktalama kurallar›na uyar.

Yazma

4.Kendi konuﬂmas›n› de¤erlendirme 1.Konuﬂmas›n› içerik yönünden de¤erlendirir.

3.Haz›rl›kl› konuflmalar yapma 1.Konuflma konusu hakk›nda araflt›rma yapar. 12.Konuflma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

1.Konuflma kurallar›n› uygulama 3.Bulundu¤u ortama uygun bir konuflma tutumu gelifltirir. 7.Karfl›s›ndakinin alg›lamakta zorluk çekmeyece¤i bir h›zda ve ak›c› biçimde konuflur.

Konuﬂma

1.Okuma kurallar›n› uygulama 1.Sesini ve beden dilini etkili kullan›r. 2.Ak›c› biçimde okur. 3.Kelimeleri do¤ru telaffuz eder. 4.Sözün ezgisine dikkat ederek okur. 5.Okuma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

Okuma

6. TEMA: TOPLUM HAYATI Mustafa Kemal’in Ka¤n›s›

5.Zaman ve kip çekimlerindeki birleﬂik yap›lar›n özellikleriyle ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama 3.Zaman ve kip çekimlerindeki birleﬂik yap›lar› özelliklerine uygun biçimde kullan›r.

Dil Bilgisi

SINIF: 7 SÜRE: 8 Ders Saati

Araflt›rma: Ö¤rencilerinize Nene Hatun hakk›nda bilgi toplamalar›n›, bu çal›flmalar›n› “Konuflma” bölümünde sunacaklar›n› söyleyiniz. “Okuma” bölümünde kullan›lmak üzere ö¤rencilerinizden Faz›l Hüsnü Da¤larca ile ilgili bilgi toplamalar›n› isteyiniz.

r at› : ﬁii Hay ü r m Tü plu a nin : To ›ﬂm Met a yan m a e T D : aati Ana rs S a e D m Te :8 Alt e Sür

B. Metne Haz›rl›k Getirdi¤iniz resimleri ö¤rencilerinize göstererek bunlar› yorumlamalar›n› isteyiniz. Ö¤rencilerinizin birikimlerini yoklamak, onlar› metne haz›rlamak amac›yla aﬂa¤›daki sorular› sorunuz:

MUSTAFA KEMAL’‹N KA⁄NISI I. HAZIRLIK A. Derse Haz›rl›k Kurtulufl Savafl›'n› hangi flartlar alt›nda kazand›¤›m›z› gösteren resimler ve CD'ler getiriniz. Ö¤rencilerinizden “Yazma” bölümünde kullan›lmak üzere Kurtulufl Savafl›'n› konu edinen fliirler derlemelerini, bu fliirleri fliir defterlerine geçirdikten sonra içlerinden birini ezberlemelerini; “Okuma” ve “Yazma” bölümünde kullan›lmak üzere iki adet A4 kâ¤›d› getirmelerini isteyiniz.

• Kurtulufl Savafl› hakk›nda neler biliyorsunuz? • Ailenizde veya çevrenizde gazi var m›? Onlarla konuflma, savaflta yaflad›klar›n› dinleme f›rsat›n›z oldu mu? • Dayan›flma, birlik ve beraberlik bir ülkenin gelece¤inde ne derece önemlidir? Bu konuda neler düflünüyorsunuz? • Kurtulufl Savafl›'nda kad›nlar›m›z, ne gibi fedakârl›klar göstermifl, kad›nlar›m›z›n yurt savunmas›na ne gibi katk›lar› olmufltur? Ö¤rencilerinize “Mustafa Kemal'in Ka¤n›s› ismi size neyi ça¤r›flt›r›yor, okuyaca¤›m›z fliirin içeri¤i ne olabilir?” sorular›n› yönelterek onlar›n fliirin içeri¤i hakk›nda tahminde bulunmalar›n› sa¤lay›n›z.

Öküzleriyle kardefl gibiydi Elif, Yemezdi, içmezdi, yemeden içmeden onlar, Kocabafl, çok ihtiyard›, çok zay›ft›, Mahzundu bütün bütün Sar›k›z, yan› s›ra Gecenin ulu a¤›rl›¤›na karfl›, Hafiftiler, inceden inceden.

MUSTAFA KEMAL’‹N KA⁄NISI Yediyordu Elif ka¤n›s›n›, Kara geceden geceden, Sanki elif elif uzuyordu, inceliyordu, Uzak cephelerin ac›s›yd› g›c›rt›lar, ‹nliyordu da¤›n ard›, yasla, Her bir heceden heceden.

‹riydi Elif, kuvvetliydi ka¤n› bafl›nda. Elma elmayd› yanaklar›, üzüm üzümdü gözleri, K›nal› ellerinden rüzgâr geçerdi daim; Toprak gülümserdi çar›kl› ayaklar›na. Al›n› yeflilini kapm›flt›, geçirmiflti, Niceden niceden

Mustafa Kemal’in Ka¤n›s› derdi, ka¤n›s›na Mermi tafl›rd› öteye, da¤ tafl aflard›. Çabuk giderdi, çok götürürdü Elifçik Nam salm›flt› asker içinde. Bu kez herkesten evvel alm›flt› yükünü, Do¤rulmufltu yola, önceden önceden.

114

115

258

II. OKUMA - ANLAMA Ö¤rencilerinizin okuma ve birlikte çal›flma becerilerini gelifltirmek için söz korosu yöntemini kullanmalar›n› sa¤lay›n›z (1.5). fiiire yönelik örnek okuma yap›n›z. Daha sonra ö¤rencileri yedi gruba ayr›n›z, fliirin her bir bölümünü bir gruba da¤›t›n›z. Ö¤rencilerinizden okuma s›ras›nda sesini ve beden dilini etkili kullanmalar›n› (1.1), kelimeleri do¤ru telaffuz etmelerini (1.3), sözün ezgisine dikkat ederek, gerekli yerlerde vurgu, tonlama ve duraklama yaparak (1.4) ak›c› bir flekilde okumalar›n› isteyiniz (1.2). fiiiri yönteme uygun bir biçimde gruplara okutunuz (1.5). Afla¤›daki öz de¤erlendirme formunu kullanarak ö¤rencilerinizin kendilerini de¤erlendirmelerini sa¤lay›n›z. Ö¤rencilerinizin okuduklar› metinde ilk kez karfl›laflt›klar› deyimleri sözlükten bulmalar›n› isteyiniz (1. Etkinlik) (2.1). Ö¤rencilerinizin söz varl›¤›n› zenginlefltirmek amac›yla metinde geçen kelimelere iliflkin etkinli¤i yapt›r›n›z (2. Etkinlik). Ö¤rencilerinize metni anlama, yorumlama ve yeniden yap›land›rmaya yönelik afla¤›daki sorular› yöneltiniz: 1. fiiirin birinci bölümüne hangi duygu hâkimdir? 2. Elif, ka¤n›s›na hangi ad› veriyor? Bunun sebebi ne olabilir? 3. Kocabafl ve Sar›k›z nedir? fiair bunlar› nas›l tan›t›yor? 4. fiiirde Elif nas›l tan›t›lm›fl, Elif'in sizce en belirgin özelli¤i nedir? 5. Kocabafl'›n durmas› Elif'i niçin korkutuyor? Elif bu korkusunda hakl› m›?

Durdu birden Kocabafl, ova bay›r durdu. Nazar m› de¤di göklerden, ne? Dah etti yok. Dahha! dedi, gitmez Ta gerilerden baflka ka¤n›lar yetiflti geçti gac›r gucur Nas›l durur Mustafa Kemal’in ka¤n›s›. Kahroldu Elifçik, düflünceden düflünceden.

Aman Kocabafl, aya¤›n› öpeyim Kocabafl. Vur beni, öldür beni, koma yollarda beni. Geçer götürür ana çocuk mermisini askerci¤in, Koma yollarda beni, kulun köpe¤in olay›m. Bak hele üzerimden ses seda uzaklafl›r. Düflerim gerilere, iyceden iyceden. Kocabafl y›¤›ld› çamura, Büyüdü gözleri, büyüdü yürek kadar, Örtüldü gözleri örtüldü hep. Kal›r m› Mustafa Kemal’in ka¤n›s›, bac›m. Kocabafl’›n yerine kofltu kendini Elifçik. Yürüdü düflman üstüne, yüceden yüceden. Faz›l Hüsnü DA⁄LARCA

116

Aﬂa¤›daki öz de¤erlendirme formunu tahtaya çiziniz. Ö¤rencilerinizin de getirdikleri A4 kâ¤›d›na çizmelerini söyleyiniz. Daha sonra ö¤rencileriniz okuma sürecini tamamlad›ktan sonra kendilerini de¤erlendirmeleri için öz de¤erlendirme formunu doldurmalar›n› sa¤lay›n›z. Onlar› doldurduklar› formlar› ürün dosyalar›na koymalar› konusunda yönlendiriniz.

Ad› :

Tarih:

Soyad›:

Etkinlik Ad›: Elif'in Ka¤n›s› Okuma Etkinli¤i

ÖLÇÜTLER

Evet

Sesimi mekâna göre ayarlad›m. Sesimi ve beden dilimi iyi kulland›m. Noktalama iﬂaretlerine dikkat ederek okudum. Kelimeleri do¤ru telaffuz ederek okudum. Vurgu ve tonlamaya dikkat ederek okudum. Okuma yöntem ve tekniklerini kulland›m. Ak›c› biçimde okudum. Sözün ezgisine dikkat ederek okudum.

259

K›smen

Hay›r

6. Elif’in yerinde siz olsayd›n›z bu sorunu aflmak için ne yapard›n›z? 7. Bu fliirde sizi en çok hangi bölüm etkiledi ? Niçin? (2.26) 8. fiiirin ana duygusu nedir? (2.4) Afla¤›daki cümleleri tahtaya yazarak ö¤rencilerinizden cümlelerdeki boflluklar› metne göre doldurmalar›n› isteyiniz. Elif, ka¤n›s›na............................ derdi. Elif, öküzüyle ............................ gibiydi. Elif, ka¤n›s›yla ........................... tafl›rd›. Kocabafl durunca Elif,.......... kahroldu. Kocabafl ölünce Elif, ............................................. Ö¤rencilerinize metinde geçen söz sanatlar›n› ( anlam› güçlendirmek için kullan›lan pekifltirmeler ve benzetmeler) fark etmelerinde rehberlik ediniz (3.Etkinlik ) (2.18). Ö¤rencilerinizden metindeki duygu, düflünce, hayal ve olaylar›n s›ras›n› ve birbirleriyle olan iliflkilerini belirlemelerini isteyiniz (4.Etkinlik). Ö¤rencilerinize metne iliflkin görsellerle dizeleri efllefltirme etkinli¤ini yapt›r›n›z (5.Etkinlik) (2.25,28). Ö¤rencilerinizin araflt›rmalar›n› nas›l yapt›klar›n›, nerelere baflvurduklar›n› de¤erlendirmek, onlara yol göstermek amac›yla afla¤›daki sorular› sorunuz: • Faz›l Hüsnü Da¤larca hakk›nda bilgi toplamak için nas›l bir plan yapt›n›z? • Konuyu araflt›rmak için hangi kaynaklar› tespit ettiniz? • Tespit etti¤iniz kaynaklarda konuya ulaflabildiniz mi? • Buldu¤unuz bilgiler aras›ndan kendinize gerekli olanlar› seçerken nas›l bir yol izlediniz? • Buldu¤unuz bilgilerden önemli yerleri aç›k ve anlafl›l›r bir flekilde not ederken nelere dikkat ettiniz? • Farkl› kaynaklardan bilgilere ulafl›rken nas›l bir yol izlediniz? Ard›ndan yapt›klar› araflt›rmalarda be¤endikleri bölümleri A4 kâ¤›d›na yaz›p s›n›f panosunda sergilemelerini isteyiniz. Birkaç ö¤rencinize yapt›klar› araflt›rmalar› yorumlat›n›z. Ö¤rencileriniz araflt›rma yaparken plan yapma, kaynaklar›n yerini tespit etme, kaynaklardan gere¤i gibi yararlanma konular›nda güçlük çekmifllerse onlara bu konularda rehberlik ediniz. Bunun için s›n›fça farkl› bir araflt›rma konusu belirleyiniz, konuyu araflt›rmak için okul kütüphanesini kullan›n›z. Ö¤rencilerinize araflt›rman›n nas›l yap›ld›¤›n› uygulamal› olarak kavrat›n›z. Ö¤rencilerinizin okuduklar› fliirdeki yer, zaman, olay, flah›s, varl›k kadrosu ve bunlarla ilgili unsurlar› belirlemeleriyle ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (6. Etkinlik) (2.7). Etkinlik bittikten sonra ö¤rencilerinize fliirlerde de t›pk› hikâyelerde oldu¤u gibi bir olay anlat›labilece¤ini, yer, zaman, flah›s ve varl›k kadrosunun olabilece¤ini kavrat›n›z. Bunun için ö¤rencilerinizin fliirdeki duygu, düflünce ve hayallerle ilgili yorum yapmalar›n› sa¤lamak için afla¤›daki sorular› sorunuz(2.26): • fiiire hâkim olan duygu nedir? Elif'in yerinde siz olsayd›n›z ne yapard›n›z? • fiair hangi düflünceleri ileri sürüyor? Siz flairin düflüncelerine kat›l›p kat›lmad›¤›n›z› sebepleriyle birlikte söyleyiniz. Birkaç ö¤rencinize “Derse Haz›rl›k” bölümünde ezberlemelerini istedi¤iniz fliirlerini okutunuz (5.7).

260

MUSTAFA KEMAL’‹N KA⁄NISI

1. Etkinlik: Aﬂa¤›daki deyimlerin anlamlar›n› sözlükten bulup karﬂ›lar›na yaz›n›z. Daha sonra deyimleri birer cümlede kullan›n›z.

Deyimler

Sözlük Anlam›

Cümle

nam salmak

yola do¤rulmak

nazar de¤mek

2. Etkinlik: Aﬂa¤›daki tabloyu doldurup sorular› cevapland›r›n›z. Kelime g›c›rt›

Sözlük Anlam›

Metindeki Anlam› gerçek

inlemek

gerçek

mahzun çar›k

gerçek gerçek

kul ka¤n›

Tanr›'ya göre insan

yan gerçek

1. fiiirde köle yan anlam›yla kullan›lan kelime: ...................................................................... 2. fiiirde gerçek anlam›yla kullan›lan bir tür ulafl›m arac›: ...................................................... 3. "Son günlerde çok mutluydu." cümlesinde alt› çizili kelimenin yerine yaz›ld›¤›nda cümlenin anlam›n› de¤ifltiren kelime: ...................................................................................... 4.‹ki nesnenin sürtünmesi sonucu ç›kan ses: ............................................................................. 5.Eskiden giyilen bir ayakkab›: ................................................................................................. 6. Ac› ve üzüntüyü ça¤r›flt›ran, metinde gerçek anlam›yla kullan›lan kelime: .......................

182

5.Etkinlik: a. Afla¤›daki resimlerle dizeleri efllefltiriniz.

“‹riydi Elif kuvvetliydi ka¤n› baﬂ›nda. Elma elmal›yd› yanaklar›, üzüm üzümdü gözleri, K›nal› ellerinden rüzgâr geçerdi daim, Toprak gülümserdi çar›kl› ayaklar›na.”

“Kocabaﬂ çok ihtiyard›, çok zay›ft›. Mahzundu bütün bütün Sar›k›z, yan› s›ra”

“Öküzleriyle kardeﬂ gibiydi Elif, Yemezdi, içmezdi, yemeden içmeden onlar”

b. Bu dizeleri birer cümle ile ifade ediniz. Dizelerde nas›l bir anlam de¤iﬂikli¤i oldu?

………………………………………………….............................................................................. ……………………………………………….............................………………………………………. ……………………………………………….............................………………………………………. ……………………………………………….............................………………………………………. ……………………………………………….............................……………………………………….

.....................................................………………………………….......................…………………….. …………………………………………………………………………………………….................... ……………………………………………….............................……………………………………….

184

III. KONUfiMA Ö¤rencilerinizin bir konu hakk›ndaki duygu, düflünce ve bilgilerini anlatma becerisini gelifltirmek amac›yla güdümlü konuflma yöntemini uygulay›n›z (3.12). Afla¤›daki “Karga ile Tilki” fablini ö¤rencilerinize okuyunuz.

3. Etkinlik: Aﬂa¤›daki dizeleri okuyunuz. “Yediyordu Elif ka¤n›s›n›, Kara geceden geceden. Sanki elif elif uzuyordu, inceliyordu, Uzak cephelerin ac›s›yd› g›c›rt›lar, ‹nliyordu da¤›n ard›, yasla, Her bir heceden heceden.”

KARGA ‹LE T‹LK‹ Bir dala konmufltu karga cenaplar› A¤z›nda bir parça peynir vard›. Say›n tilki kokuyu alm›fl olmal›, Ona na¤me yapmaya bafllad›: -- Oooo! Karga cenaplar›, merhaba! Ne kadar güzelsiniz, ne kadar flirinsiniz Gözüm kör olsun yalan›m varsa Tüyleriniz gibiyse sesiniz, Sultan› say›l›rs›n›z bütün bir orman›n. Keyfinden akl› bafl›ndan gitti bay kargan›n Göstermek için güzel sesini Aç›nca a¤z›n› düflürdü nevalesini. Tilki kap›p onu dedi ki: -- Efendici¤im, Size küçük bir ders verece¤im. Her dalkavuk bir al›¤›n s›rt›ndan geçinir; Bu derse de fazla olmasa gerek bir peynir Karga flaflk›n, mahçup, biraz da geç ama Yemin etti gayr› faka basmayaca¤›na

a. fiair hangi kelimeleri tekrarlam›fl, bunun sebebi ne olabilir? ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. b. Kelimelerin tekrar edilmesi fliire anlam bak›m›ndan neler kazand›rm›flt›r? ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................

4. Etkinlik: Okudu¤unuz fliirde anlat›lan olay›n özeti afla¤›daki paragraflardan hangisidir? ‹flaretleyiniz.

Elif, ka¤n›s›na Mustafa Kemal'in ka¤n›s› ad›n› verir. Uzak cephelere mermi tafl›maktad›r. Arkadafllar›yla birlikte ço¤u zaman yolculuk eder. Onlar›n yüküne bile yard›m eder. Bir gün Kocabafl çamura y›¤›l›r, bin bir zorlukla Kocabafl'› çamurdan ç›kar›r ve yolculu¤una devam eder.

X Elif ka¤n›s› ile birlikte gece yola ç›kar. Uzak cephelere mermi tafl›yan çal›flkan biridir. Öküzlerini çok sever ve onlar›n üzerine titrer. Kocabafl'›n zay›f olmas› onu çok üzer. Bir gün Kocabafl çamura y›¤›l›r ve ölür. Elif Kocabafl’›n yerine kendini ka¤n›ya koflar ve düflman üzerine yürür.

Elif, Mustafa Kemal'in ka¤n›s› ile uzak diyarlara mermi tafl›r, askerin erzak ihtiyac›n› karfl›lar. Öküzlerini çok sever, onlara fazla yük yüklemez. Bir gün olan olur ve Kocabafl yar› yolda hastalan›r. Askerlerin yard›m›yla Kocabafl'› iyilefltiren Elif, gidece¤i yere zaman›nda var›r.

183

6.Etkinlik: Aﬂa¤›daki sorular› cevaplay›n›z. ﬁiirde anlat›lan olay nedir? ........................................................................................................................... ...........................................................................................................................

ﬁiirdeki ﬂah›s ve varl›k kadrosunda

ﬁiirde anlat›lan olay nerede ve ne

kimler vard›r?

zaman geçmiﬂtir?

..........................................................

Okudu¤unuz bu ﬂiir ile hikâye aras›nda hangi benzerlikleri görebiliyorsunuz? ......................................................................................................................... ....................................................................................................................... ......................................................................................................................... ....................................................................................................................... .........................................................................................................................

7.Etkinlik: Aﬂa¤›daki öz de¤erlendirme formunu doldurunuz. Ölçütler

Evet

Konuflurken gereksiz sesler ç›karmad›m. Sözlerimle uygun jest ve mimik kulland›m. Kelimeleri do¤ru telaffuz ettim. Örnekler vererek karfl›laflt›rmalar yapt›m. Yeni ö¤rendi¤im kelime ve atasözlerini kulland›m. Konuflmam› konuya, türüne ve amac›ma uygun sunabildim. Olaylar› ve bilgileri s›raya koyup anlatabildim. Konuflmam› günlük hayatla iliflkilendirebildim.

185

K›smen

Hay›r

Ö¤rencilerinize ikna edici, ö¤üt verici, alayc› vb. konuflma tutumlar› oldu¤unu söyleyerek tilkinin kargayla konuflurken nas›l bir tutum sergiledi¤ini sorunuz. Ö¤rencilerinizin bir konu hakk›ndaki duygu, düflünce ve bilgilerini anlatma becerisini gelifltirmek amac›yla afla¤›daki düflünceyi tahtaya yaz›n›z. “Türk milleti, Kurtulufl Savafl›'n› millî birlik ve beraberlik içinde dayan›flmayla kazanm›flt›r. Bu düflünceyi s›n›f içinde tart›fl›n›z. Tart›flma s›ras›nda konunun genelinden hareketle özel bir yönü olan Türk kad›n›n›n yapt›¤› fedakârl›klar› ön plana ç›kar›n›z. Konuflma s›ras›nda ö¤rencilerinizin anlamad›klar›n› ve merak ettiklerini arkadafllar›na sorabileceklerini söyleyiniz (5.2). Ö¤rencilerinizden konuflurken gereksiz sesler ç›karmaktan kaç›nmalar›n› (2.4), sözleriyle jest ve mimiklerinin uyumuna dikkat etmelerini (2.7), bulunduklar› ortama göre etkili bir konuflma tutumu gelifltirmelerini (1.3), konuflmalar›nda örnekler ve karfl›laflt›rmalar yapmalar›n› isteyiniz ve onlar› konuflturunuz. Ö¤rencilerinizden konuflmalar›n› de¤erlendirmek amac›yla öz de¤erlendirme formunu doldurmalar›n› isteyiniz (7. Etkinlik) (4.1). Konuflmas›n› tamamlayan ö¤rencilerinize, “Bu konudaki düflüncelerinizi daha iyi anlatabilmek için hangi konuflma yöntemini kullanmak isterdiniz? Niçin?” sorular›n› sorup onlar› konuflturunuz. • Ö¤rencilerinizden “Derse Haz›rl›k” bölümünde istedi¤iniz araflt›rmalar›n› sunacaklar›n› söyleyiniz, haz›rlanmalar› için süre tan›y›n›z (3.1). Ö¤rencilerinizden dinleyicilerin alg›lamakta zorluk çekmeyece¤i bir h›zda ve ak›c› konuflmalar›n› isteyerek araflt›rmalar›n› sunmalar›n› isteyiniz (1.7 ).

261

Bunlar› ö¤rencilerinize göstererek tutanak konusunda onlar› bilgilendiriniz. ﬁiir defterlerini teslim ettiklerine dair tutanaklar›n› haz›rlamalar› için onlara yeterli süreyi veriniz. Tutanaklar›n› getirdikleri A4 ka¤›d›na yazmalar›n› söyleyiniz (3.3). Yaz›m kurallar›n›n hat›rlat›lmas› ile ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (9. Etkinlik) (6.2). • Ö¤rencilerinizden metni do¤ru yaz›mlar›yla yazmalar›n› isteyiniz.

IV. YAZMA

Ö¤rencilerinizin hangi türde yazmaya yatk›n olduklar›n› belirleyip yarat›c›l›klar›n› o yönde gelifltirmek için bir metinden hareketle yeni bir metin oluflturma yöntemini kullanmalar›n› sa¤lay›n›z (2.12). Ö¤rencilerinizden fliir defterlerini açarak “Kurtulufl fiavafl›” konulu fliirleri haz›rlamalar›n›, bu fliirlerden birini seçmelerini isteyiniz. Ö¤rencilerinize fliirdeki duygu, düflünce, hayal veya olaylar› gelifltirerek defterlerine farkl› türde bir metin Ö¤rencilerinizin kavrayamad›klar› yaz›m kurallar› varsa yazmalar›n› söyleyiniz (2.1). onlar› kavratacak ve pekifltirecek etkinlikler yap›n›z. Ö¤rencilerinizden etkinlikteki fliiri, okumalar›n›, okuduklar› fliirden hareketle, metinde ele al›nan duygu, düflünce veya olaylar› gelifltirerek farkl› bir türde (hikâye, gazete haberi, f›kra, deneme vb.) metin oluflturmalar›n› isteyiniz (8. Etkinlik). Ö¤rencilerinizden yazmaya bafllamadan önce yazacaklar› V. D‹L B‹LG‹S‹ olay ve bilgileri önce cümleler hâlinde deftelerine yazmalar›n› daha sonra bu cümleleri s›raya koymalar›n› buna göre Ö¤rencilerinize birleflik fiillerin yap› özelliklerini kavramaya yazacaklar› metnin çat›s›n› oluflturmalar›n› isteyiniz(1.7). iliflkin uygulama etkinli¤ini yapt›r›n›z (10. Etkinlik) (5.3). Yazmadan önce yaz›lar› için amaç-sonuç cümleleri haz›rlamalar›n› bu cümlelerden yola ç›karak yaz›lar›nda da amaç-sonuç iliflkileri kurmalar›n› isteyiniz(1.9). Etkinlik tamamland›ktan sonra yazd›klar›n› bir kez okumalar›n› yaz›m, noktalama hatalar›n› düzeltmelerini (1.11) ve yaz›lar›na uygun bir bafll›k bulmalar›n› (2.10) isteyiniz. Daha sonra yazd›klar›n› s›ra arkadafllar›yla de¤ifltirip birbirlerinin yaz›lar›n› de¤erlendirmelerini isteyiniz (5.8). Ö¤rencilerinize fliir defterlerini bir tutanakla size teslim edeceklerini söyleyiniz. Tutanak örne¤i eklerde verilmifltir.

262

263

4.Söz varl›¤›n› zenginleﬂtirme 2.Ayn› kavram alan›na giren kelimeleri, anlam farkl›l›klar›n› dikkate alarak kullan›r. 3.Okudu¤u metinde geçen kelime, deyim ve atasözlerini cümle içinde kullanır.

4.Metnin ana fikrini/ana duygusunu belirler. 8.Metindeki sebep-sonuç iliﬂkilerini fark eder. 9.Metindeki amaç-sonuç iliﬂkilerini fark eder. 11.Okuduklar›ndaki öznel ve nesnel yarg›lar› ay›rt eder. 28.Metinle ilgili görsel ögeleri yorumlar.

2.Okudu¤u metni anlama ve çözümleme 1.Metnin ba¤lam›ndan hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›kar›r.

1.Okuma kurallar›n› uygulama 5.Okuma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

Okuma

6. TEMA: TOPLUM HAYATI Anadolu’da Konukseverlik

4.Kendi konuﬂmas›n› de¤erlendirme 4.Konuﬂmas›n› sesini ve beden dilini kullanma yönünden de¤erlendirir.

3.Haz›rl›kl› konuﬂmalar yapma 12.Konuﬂma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

2.Sesini ve beden dilini etkili kullanma 3.Kelimeleri do¤ru telaffuz eder. 4.Konuﬂurken gereksiz sesler ç›karmaktan kaç›n›r.

1.Konuﬂma kurallar›n› uygulama 8.Konuﬂmas›nda nezaket kurallar›n› uyar.

Konuﬂma

6.Yaz›m ve noktalama kurallar›n› uygulama 2.Noktalama iﬂaretlerini iﬂlevlerine uygun olarak kullan›r.

5.Kendini yaz›l› olarak ifade etme al›flkanl›¤› kazanma 8.Yazd›klar›n› baflkalar›yla payla-fl›r ve onlar›n de¤erlendirmelerini dikkate al›r.

3.Farkl› türlerde metinler yazma 1.Olay yaz›lar› yazar. 3.Bildirme yaz›lar› yazar.

2. Planl› yazma 12.Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

1.Yazma kurallar›n› uygulama 5.Türkçenin kurallar›na uygun cümleler kurar. 6.Yabanc› dillerden al›nm›fl, dilimize henüz yerleflmemifl kelimelerin yerine Türkçelerini kullan›r. 10.Tekrara düflmeden yazar.

Yazma

Dil Bilgisi

SINIF: 7 SÜRE: 8 Ders Saati

e nem at› : De Hay ü r m ü u l T p erlik nin : To sev Met k a u n Tem ati : Ko Ana s Sa r a e Tem :7D Alt e Sür

ANADOLU’DA KONUKSEVERL‹K Anadolu'nun geleneksel konukseverli¤i üzerinde dural›m isterseniz. Bu konukseverli¤in kökleri tarihin derinliklerine iner. Türklerin kendi ülkeleri ve flehirlerine, köylerine, kasabalar›na gelen yabanc›lara, gariplere, kimsesizlere, yolculara karfl› insanca, dostça davran›fllar›, k›sacas› konukseverlikleri çok eskidir. Bugün de Anadolu'nun birçok köy ve kasabas›nda, köyün ve kasaban›n ortaklafla mal› olan köy odalar› “misafirhaneler” vard›r. Bir konuk geldi¤i zaman bu odalarda a¤›rlan›r, yedirilir, içirilir. Karfl›l›¤›nda hiçbir fley beklenmez. Bu odalar›n giderleri, s›ra ile ya o köyde oturan varl›kl› aileler taraf›ndan ya da köy sand›¤›ndan karfl›lan›r. Aslolan konu¤u hoflnut etmektir. Bunun için yap›lmas› gereken ne varsa yap›l›r, ayr›l›rken konu¤un gidece¤i yere kadar az›¤› düzülür. Anadolu’daki konukseverlik gelenek ve görene¤inin temelinde eski ahi gelenekleri yatmaktad›r. Anadolu Selçuklular› devrinden Osmanl›lar›n son y›llar›na kadar bir esnaf ve sanatkâr örgütü olarak bilinen ahili¤in her köyde, her kasabada ve flehirde, ocaklar›, odalar› ve tekkeleri vard›. Ahiler, geleneksel kurallar›na göre gelen konuklar› a¤›rlar, bunu bir toplum görevi sayarlard›. Bir flehirde birkaç ahi oca¤› bulunur, bunlar flehirlerine gelen konuklar› a¤›rlamak için birbirleriyle yar›fl ederlerdi. On dördüncü yüzy›l›n bafllar›nda Anadolu’da bir gezi yapan tan›nm›fl Arap seyyah› Tancal› ‹bni Batuta, Anadolu’yu kar›fl kar›fl gezerken hep bu ahi tekkelerinde konaklam›fl, Türklerin gösterdikleri konukseverli¤i seyahatnamesinde anlata anlata bitirememifltir. ‹bni Batuta, Anadolu için flöyle der:

ANADOLU’DA KONUKSEVERL‹K I. HAZIRLIK A. Derse Haz›rl›k Ahi gelenekleri ile ilgili çeﬂitli yaz›lar getiriniz. Ayr›ca “Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak” bölümünde yer alan metni de okuyabilirsiniz. “Okuma” bölümünde kullan›lmak üzere ö¤rencilerinizden misafirlik konusunu iﬂleyen f›kra, hikâye, masal veya özlü sözler derlemelerini isteyiniz. Ayr›ca renkli kalemler getirmelerini söyleyiniz. “Yazma” bölümünde kullan›lmak üzere A4 kâ¤›d› getirmelerini isteyiniz.

117

“‹bni Batuta Seyahatnamesi”nin hemen her sayfas›nda, Anadolu'da görülen konukseverlik anlat›l›r. Anadolu, ‹bni Batuta'n›n da anlatt›¤› gibi bir kasabaya, bir flehre gelen konu¤u paylaflamad›klar› için aralar›nda kavga dövüfl yapacak kadar konukseverdir. Bu anlay›fl, bu görenek de dünyan›n hiçbir ülkesinde olmam›flt›r. Konuk sevmek, konu¤a ikramda bulunmak, insan sevgisinin bafl›nda gelir. Anadolu insan›, yeme¤ini konu¤una yedirmekten, konu¤unu memnun etmekten zevk al›r. Bir görevi yapm›fl olman›n rahatl›¤›n› duyar. fiekerin hemen hiç bulunmad›¤› y›llarda bir ö¤retmen, bir köye konuk olur. Akflam yemekten sonra evde bir telaflt›r bafllar. Ev sahibi sand›¤›n›n anahtar›n› bir türlü bulamaz. Evin her köflesi aran›r, taran›r, anahtar yok. Sonunda sand›¤› k›rmaya karar verirler, sand›k k›r›l›r, ö¤retmen iflin fark›na o zaman var›r. Ev sahibi k›rd›¤› sand›ktan küçük bir ç›k›n ç›kar›r, içerisinde üç fleker vard›r. Evet, konu¤una flekerli bir kahve ikram etmek için saklad›¤› üç fleker. Anadolu’nun konukseverli¤i üzerine söylenecek çok söz, anlat›lacak çok hikâye vard›r.

“Tanr›, güzelliklerini öteki ülkelere ayr› ayr› da¤›t›rken burada hepsini bir araya getirmifltir. Burada dünyan›n en güzel insanlar›, en temiz giyimli halk› yaflar, en nefis yemekler piflirilir. Allah'›n yaratt›klar› içinde en flefkatli, en konuksever halk Anadolu'dad›r.” 650 y›l önce bunlar› söyleyen Seyyah ‹bni Batuta, bir Anadolu yolculu¤unda Denizli'ye u¤rar. Bundan sonras›n› ‹bni Batuta'dan dinleyelim: “fiehre girdi¤imiz s›rada, çarfl›dan geçerken dükkânlardan ç›kan birçok insan atlar›m›z› çevirerek yularlar›na sar›ld›. Bir baflka topluluk ise bunlar› durdurarak onlarla tart›flmaya bafllad›. Aralar›nda tart›flma uzay›p k›z›flt›. Ne konufltuklar›n› anlamad›¤›m›zdan korkuya düfltük, bunlar›n yol kesen eflk›yalar oldu¤u kuflkusuna kap›ld›k. Sonra Arapça bilen birisi ortaya ç›kt›. Ona, birbiriyle tart›flan bu insanlar›n bizden ne istediklerini sordum. Dedi ki bunlar Ahilerdir. Bizimle ilk karfl›laflanlar Ahi Sinan’›n adamlar›, sonradan gelenler de Ahi Duman’›n kardeflleriymifl. Her iki taraf da bizim kendi misafirleri olmam›z› isterler, bu yüzden tart›fl›rlarm›fl. Onlar›n göstermekte oldu¤u bu yüksek konukseverli¤e hayran olmamak elde de¤ildi. Sonunda ifli kura çekmek suretiyle hâlletmeye karar verdiler ve sulh oldular. Kim kazan›rsa önce o taraf›n tekkesine konuk olmam›z kararlaflt›r›ld›. Kura, Ahi Sinan taraf›na düfltü. Ahi Sinan sevinçliydi. Adamlar›yla birlikte bizi karfl›lad›, birlikte tekkesine giderek konu¤u olduk. Bize hemen çeflitli yiyecekler getirdiler. Yiyip içip dinlendikten sonra Ahi Sinan hepimizi hamama götürdü, y›kand›k. Üç dört kifli bir arkadafl›m›z›n hizmetindeydi. Hamamdan ç›kt›ktan sonra, yeniden büyük bir sofra kurdular, meyveler, tatl›lar ikram ettiler.”

Mehmet ÖNDER

119

118

264

B. Metne Haz›rl›k • Ahi gelenekleri ile ilgili getirdi¤iniz yaz›lardan birkaç›n› okuyunuz. Ayr›ca “Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak” bölümünde verilen ahilik yaz›s›n› da okuyabilirsiniz. Afla¤›daki sorular› ö¤rencilerinize sorunuz: • Günümüzde ahilik teflkilat›n›n yerini tutabilecek kurum ya da kurulufllar var m›? Varsa hangileridir? • Misafirli¤e gider misiniz? Ö¤rencilerinizi beflerli gruplara ay›r›n›z. Gruplar›n kendi içerisinde ev sahipleri ve misafir olarak ayr›lmas›n› isteyiniz. Daha sonra gruplara “Misafirlikte yap›lmas› ve yap›lmamas› gerekenler nelerdir?” sorusunu yöneltiniz. Ö¤rencilerinizden bu konular› vurgulayacak k›sa bir oyun haz›rlamalar›n› isteyiniz. Oyunu haz›rlayabilmeleri için yeterli süre veriniz. Sürenin sonunda gruplar›n oyunlar›n› sergilemelerini sa¤lay›n›z. Afla¤›daki f›kray› ö¤rencilerinize okuyunuz. Ev sahibinin tutumuna ö¤rencilerinizin dikkatini çekerek konuflmalar›n› sa¤lay›n›z. ÖLDÜM

Hoflafa davet eder Hoca'y› bir komflusu, Nefis bir hoflaf... Tencere dolusu. Otururlar tencerenin bafl›na, Komflu, küçük bir kafl›k verir arkadafl›na Büyük bir kepçe al›r kendisi de; Giriflirler hoflafa ikisi de. Koca kepçe dolar dolar boflal›r;

Hoca ise bu iflte pek yaya kal›r; Minnac›k kafl›¤›yla -k›saca- hava al›r. Hoflafa bir gidip bir gelmededir; O s›rada komfludan sesler yükselmektedir. Varamaz Hoca bu iflin tad›na; Komflu da, inad›na, Her kepçede: "Of! Aman, öldüm!" der. Bu hâl Hoca'n›n pek gücüne gider. -- "Komflu, der, ne oluyoruz, bilelim; Ver flu kepçeyi, bir de biz ölelim." Orhan Veli KANIK

II. OKUMA - ANLAMA Metni bir kez sesli okuyunuz. Ö¤rencilerinizin konuyu anlamalar›na yard›mc› olacak kelime ve kavramlar ile önemli görülen yerleri belirlemesini sa¤lamak amac›yla iflaretleyerek okuma yöntemini kullanmalar›n› sa¤lay›n›z (1.5). Ö¤rencilerinizden önemli gördükleri yerleri renkli kalemle belirlemelerini ve belirledikleri bu cümleleri kendi cümleleriyle defterlerine yazarak anlaml› bir metin oluflturmalar›n› isteyiniz. Yaz›lanlar› arkadafllar›yla paylaflmalar›n› söyleyiniz. Ö¤rencilerinize metinde geçen anlam›n› bilmedikleri kelimeleri tahmin etmelerini, tahminlerinin do¤rulu¤unu sözlükten kontrol ederek defterlerine yazmalar›n› söyleyiniz (2.1). Metni anlama, çözümleme ve yeniden yap›land›rmaya yönelik afla¤›daki sorular› ö¤rencilerinize yöneltiniz:

KASABA KÖY ﬁEH‹R ÜLKE

265

1. Anadolu'da konuklar nerede ve nas›l a¤›rlan›rd›? 2. Konuk a¤›rlamada önemli olan fley nedir? 3. Anadolu'daki konukseverlik gelenek ve görene¤inin temelinde neler vard›? 4. Ahiler misafirli¤e niçin önem vermifl olabilirler (2.8)? 5. ‹bni Batuta'ya göre Anadolu halk›n›n özellikleri nelerdir? 6. Metinden ç›kard›¤›n›z sonuç nedir (2.4)? 7. Siz olsayd›n›z ‹bni Batuta’y› nas›l konuk ederdiniz? Afla¤›daki cümleleri tahtaya yaz›n›z. Ö¤rencilerinize bu cümleleri defterlerine yazmalar›n› ve cümlelerdeki boflluklar› doldurmalar›n› isteyiniz. Burada dünyan›n en güzel insanlar›............................. yaflar. Seyyah ‹bni Batuta bir Anadolu yolculu¤unda ..................... u¤rar. Anadolu insan›.................................... zevk al›r. Öznel ve nesnel yarg›larla ilgili etkinil¤i yapt›r›n›z (1. Etkinlik) (2.11). Afla¤›daki sorular› ö¤rencilerinize yönelterek metindeki amaç-sonuç iliflkilerini bulmalar›n› sa¤lay›n›z (2.9). • Ahilerin konuklar›n› a¤›rlamas›n›n amac› nedir? Bunun sonucunda ahiler ne yap›yorlar? • ‹bni Batuta’n›n Anadolu’ya gelme amac› nedir? ‹bni Batuta Anadolu’ya geldi¤inde ne olmufltur? • ‹ki topluluk ne amaçla tart›flm›flt›r? ‹ki toplulu¤un tart›flmas› sonucunda ne olmufltur? Görsel iletileri alg›lama ve yorumlama ile ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (2. Etkinlik) (2.28). Ö¤rencilerinizden “Derse Haz›rl›k” bölümünde getirmelerini istedi¤iniz masal, hikâye, f›kra ve özlü sözleri

okumalar›n› isteyiniz. Ö¤rencilerinize ayn› kavram alan›na giren kelimelerle ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (3.Etkinlik) (4.2). Ö¤rencilerinizden cümlelerdeki bofllukları kutucuklarda verilen deyimlerle tamamlamalarını isteyiniz (4. Etkinlik) (4.3). III. KONUfiMA Ö¤rencilerinizin belirli bir konuyu tarafs›z bir bak›fl aç›s›yla de¤erlendirerek yorum yapma, fikir ve çözüm üretme becerilerini gelifltirmek amac›yla elefltirel konuflma yöntemini kullanmalar›n› sa¤lay›n›z (3.12). Ö¤rencilerinize yurt d›fl›ndan gelecek olan misafirlere Türk konukseverli¤ini göstermek için neler yapabileceklerini sorup bu konuda s›n›fta beyin f›rt›nas› yapt›r›n›z. Konuflmalar›n› ana hatlar› ile defterlerine yazmalar›n› isteyiniz. Birkaç ö¤rencinize yazd›klar›n› okutunuz. Daha sonra ö¤rencilerinize “Yurt d›fl›ndan gelen misafirlere davran›fllar›n›z ile çevrenizden gelen misafirlere davran›fllar›n›z aras›nda fark olur mu? Neden?” sorular›n› sorarak onlar› konuflturunuz. Ö¤rencilerinize görüfllerini tarafs›z bir flekilde ortaya koymalar›n› söyleyiniz. Ö¤rencilerinize kelimeleri do¤ru telaffuz etmelerini (2.3), konuflmalar› s›ras›nda nezaket kurallar›na uymalar›n› (1.8), konuflurken gereksiz sesler ç›karmaktan kaç›nmalar›n› (2.4) söyleyip konuflmalar› için iki dakika süre veriniz. Konuflmalar› bittikten sonra ö¤rencilerinizin sesini ve beden dilini etkili kullan›p kullanmad›klar›n› de¤erlendirmeleri amac›yla yandaki tabloyu defterlerine çizdiriniz. Tablodaki ölçütleri okuyarak kendi konuflmalar›na uygun yerleri

266

iﬂaretlemelerini isteyiniz (4.4).

Ö¤rencilerinizden misafirlikte bafllar›ndan geçen bir olay› anlatmalar›n› isteyiniz (6. Etkinlik) (3.1). Ö¤rencilerinizden yazarken dil bilgisi kurallar›na uygun Ölçütler Evet K›smen Hay›r cümleler kurmalar›n› (1.5), kelime tekrar›ndan kaç›nmalar›n› 1. Konuflurken nefesimi isteyiniz (1.10). Etkinlikten sonra birkaç ö¤rencinizden ayarlad›m. yazd›klar›n› arkadafllar›yla paylaflmalar›n› isteyiniz (5.8). 2. ‹flitilebilir bir sesle Ö¤rencilerinizin yazma al›flkanl›¤› yönünden kendilerini de¤erlendirmeleri için yazma öz de¤erlendirme formunu konufltum. doldurmalar›n› isteyiniz (7.Etkinlik). 3. Dinleyicilerle göz temas› Ö¤rencilerinize rapor tutma al›flkanl›¤›n› kazand›rmak kurdum. amac›yla ekler k›sm›nda verilen rapor örne¤ini gösteriniz. 4. Kelimeleri do¤ru telaffuz Onlar› rapor tutma konusunda bilgilendirdikten sonra y›l ettim. boyunca Türkçe dersinde yapt›klar› çal›flmalar, faaliyetlerle ilgili raporlar›n› A4 kâ¤›d›na yazmalar›n› söyleyiniz (3.3). Birkaç ö¤rencinize getirdikleri kitap tan›tma yaz›lar›n› IV. YAZMA okutunuz. Kitaplar›n› okuma listelerine eklemelerini söyleyiniz. Ö¤rencilerinizin bir konu hakk›ndaki bilgi, duygu ve Ö¤rencilerinize yaz›m kurallar› ve noktalama iflaretleri düflüncelerini etkili anlatma becerisi gelifltirmelerini sa¤la- ile ilgili pekifltirme etkinli¤ini yapt›r›n›z (8. Etkinlik). mak amac›yla güdümlü yazma yöntemini kullanmalar›n› sa¤lay›n›z (2.12). Ö¤rencilerinizden olay› anlat›rken flu noktalar üzerinde V. D‹L B‹LG‹S‹ durmalar›n› isteyiniz: • Olay ne zaman ve nerede meydana geldi? Ö¤rencilerinize, fiillerde birleflik zaman›n kazand›rd›¤› • Olay s›ras›nda orada kimler bulunuyordu? anlam özelliklerine yönelik uygulama etkinli¤ini yapt›r›n›z • Bu olay› seçmenizin nedeni nedir? (9. Etkinlik) (5.3). • Bu olaydan ç›kard›¤›n›z bir sonuç oldu mu? Ö¤rencilerinize birleflik zamanl› fiillerdeki zaman eklerinin Ö¤rencilerinizden yabanc› kökenli kelimelerin Türkçe cümlelere katt›¤› anlamlar› yazmalar›n› söyleyiniz (10. karfl›l›klar›n› bularak birer cümlede kullanmalar›n› isteyiniz Etkinlik). (5.Etkinlik). (1.6).

’

! A

:“

’

, D

;

.” .

: ,

. ?

’

, .”

“

267

Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak

Ahilik Anadolu halk›n›n ekonomik ve kültürel yaflam›nda önemli bir boyut oluflturan ahilik; dürüstlü¤ün, sevginin, dostlu¤un, yard›mlaflman›n, hoflgörünün, bilginin ve dayan›flman›n sanat ile birleflimidir. Ahili¤in temel ilkelerini flöyle s›ralayabiliriz. • Ahilik, halka dönük bir kurumdur. Kendi ticaret ç›kar›n› di¤er meslektafllar›ndan üstün tutmayan kifli mutlulu¤u, halka hizmet edip yararl› olmakta arar. • Belli bir süre, bir ifl basama¤›nda kalarak olgunlaflt›r›lan yamak-ç›rak-kalfa-usta hiyerarflisi kurmay› ve bu basamaklarda baba-evlat iliflkisi gibi ö¤reticiye candan ba¤lanmak suretiyle sanat›, sa¤lam ahlaki ve mesleki temellere oturtmay› amaçlar. • Esnaf ve sanatkârl›kta önemli bir sorun olan üretici, tüketici ç›kar iliflkilerini, birbirleriyle bir sürtüflmeye düflmeyecek flekilde ayarlar. • ‹fle sayg› ve çal›flkanl›k, yard›mlaflma ve haks›zl›¤›n cezaland›r›lmas› da ahilik kurumunun temel ilkeleri aras›ndad›r. Ahilik gelene¤ine göre bir Ahi; -- Aln› aç›k olmal›, -- Eli aç›k, cömert, yard›msever olmal›, -- Sofras›, kap›s› aç›k olmal›, nesi varsa misafiriyle paylaflmal›, -- Yalandan, g›ybetten, iftiradan uzak durmal›, -- Gözünü ay›p aramaktan, elini haramdan ba¤lamal›. Böyle güzel ilkelerle var olmufl olan Ahilik kurumumuz Osmanl›lar Döneminde lonca, gedik kurulufllar› olarak devam etmifl ancak geçen yüzy›l›n bafllar›nda ortadan kalkm›fl; Cumhuriyetimizin kurulufluyla birlikte esnaf teflkilatlar›m›z yasal düzenlemelerle çal›flmalar›na devam etmifltir. www.kultur.gov.tr Serbest okuma metinlerini, ö¤retmen serbest okuma saatlerinde okuma alıflkanlı¤ını kazandırma amacıyla kullanabilece¤i gibi gerçekleflmedi¤ini düflündü¤ü kazanımları vermek için kendi belirleyece¤i uygun ifllenifl süreciyle de kullanabilir.

kuma M etni

S er bes

SERBEST OKUMA METN‹

Bedriye Han›m: — Ne haz›rl›¤›na? Hayriye Han›m: — Sultanahmet, Beyaz›t meydanlar›na seyirciler için kerevetler kurulacakm›fl. K›rkar paraya seyrettireceklermifl. Bedriye Han›m: — A… Alay m› bu? Hayriye Han›m: — Alaydan daha iyi olacakm›fl. Gökten üzerimize kangan kangal fiflekler, maytaplar ya¤acakm›fl. Donanma gibi olacakm›fl. Mebrure, biraz korkuyu unutarak: — Ay, anne biz de gideriz de¤il mi? Emine Han›m: — Sus patlama, aman o¤lan uyudu, gürültü etme. Emeti Han›m: — ‹flte gördünüz mü, han›mlara ifl, erkeklere de masraf ç›kt›. fiimdi kad›nlar bu donanma için kim bilir ne süslü çarflaflar yap›n›rlar? Bedriye Han›m: — Hani ya kuyruklu çarp›nca bu dünyada kimse kalmayacak diyorlard›? Bir felakete mi u¤rayaca¤›z, yoksa flenlik mi olacak? Anlayamad›m. Hayriye Han›m: — Birkaç türlü söylenti var. Bir söylentiye göre Frengistan'a çarpacakm›fl, buradan bize bir fley olmayacakm›fl.

KUYRUKLU YILDIZ Emeti Han›m: — Her taraf›m tutulmufl. Evin içinde akflama a¤z›m›za koyacak çöp de kalmad›. Hayriye Han›m: — Aman anne, yiyecek, içecek neme laz›m benim? Birkaç yumurta k›rar yeriz. Bedestenli’lerin evinde kuyrukluyu pek fena söylüyorlar. Ne yapaca¤›z? Emeti Han›m, komfluya seslenerek: — Bedriye Han›m, k›z›m, huuu? — Ne var Emeti Han›m? — Hayriye'm kuyrukluyu anlat›yor. ‹fl fenaym›fl, pek fena. K›z söylerken kederinden hep gözleri doluyor. Mebrure penceresinden sorar: — Bedriye Han›m teyze ne olmufl? Bedriye Han›m: — Halam›n y›ld›z› için söylüyorlar. Art›k lam› cimi kalmam›fl. Geliyormufl, çarpacakm›fl. Mebrure, korkudan dudaklar› gö¤erip titrer bir heyecan hâliyle: — Han›m teyze, nas›l, ne vakit? Aman fena oluyorum. — Gel, dinle, dinle… (öteki komfluya seslenerek) Emeti Han›m, Hayriye Han›m anlats›n. Pek merakta kald›k. Biz de iflitelim. Hayriye: — Kuyruklunun velvelesi bütün cihan› tutmufl. Bu may›sta çarpacakm›fl. fiimdiden haz›rl›¤a bafllam›fllar.

120

121

268

SERBEST OKUMA METN‹

269

270

TOPLUM HAYATI TEMA DE⁄ERLEND‹RME SORULARI

‹yi hat›rl›yorsam tan›d›¤›m bütün Türklerin evinde yemek yedim. Konya'da Selçuklu yeme¤i, Eskiflehir'de Tatar yeme¤i yedim. Zenginlerin ve fakirlerin evinde kahvalt› ettim, ö¤le ve akflam yemekleri yedim. Bazen ayn› günde davet eden dostlar› dar›ltmamak için üç kere akflam yeme¤i bile yedi¤im oldu. Sadece Türkiye'de böyle bir misafirperverlik vard›r. Anadolu'da en fakir köyün en fakir insan› tek tavu¤unu al›r, misafiri için keser. Türk misafirperverli¤i sadece yeme¤e dayanmaz, Türk'ün misafiri olunca misafir olduktan baflka birçok da hediye al›n›r. Anna MASALA

A. 1, 2, 3 ve 4. sorular› paragrafa göre cevaplay›n›z. Cevaplar›n›z› sorular›n altlar›ndaki noktal› yerlere yaz›n›z. 1. Yukar›daki metnin konusu nedir? ………………………………………………………………………………………………...................................... ………………………………………………………………………………………………...................................... ..………………………………………………………………………………………………......................................

2. Yukar›daki metnin ana fikri nedir? ………………………………………………………………………………………………...................................... ………………………………………………………………………………………………...................................... ..………………………………………………………………………………………………......................................

3. Yazara göre Türk misafirperverli¤i nas›ld›r? ………………………………………………………………………………………………...................................... ………………………………………………………………………………………………...................................... ..………………………………………………………………………………………………......................................

4. Metinde millî kültür özelliklerimizden hangisi vurgulanmaktad›r? ………………………………………………………………………………………………...................................... ………………………………………………………………………………………………...................................... ..………………………………………………………………………………………………......................................

271

5. Afla¤›daki paragrafta yay ayraç içine uygun noktalama iflaretlerini koyunuz. Nasrettin Hoca( , )y› ölümsüzlü¤e ulaflt›ran güç( ; ) toplumun ortaklafla umutlar›( , ) dertleri (, ) hastal›klar›( , ) çirkinlikleri ve güzellikleriydi(. ) Nasrettin Hoca( , ) bunlar› dile getiriyordu( . ) Bir sabah Akflehir Gölü ( ’ ) ne yo¤urt çalarken(; ) ( “ ) Hoca göl hiç yo¤urt tutar m›(? ) ( ” ) diyenlere onun( “ ) ya tutarsa ( ! ) ( ” )cevab› ( , ) bir umut gibi ›fl›¤› parl›yordu ( . ) Yaflant›m›z umutlarla güzeldir ( . ) Umudunu yitirmifl insan için dünya tats›zd›r ( , ) karanl›kt›r( . ) Mehmet ÖNDER 6. Afla¤›daki cümlelerden yaz›m kurallar›na uygun olarak yaz›lanlar›n bafl›na (D), yaz›lmayanlar›n bafl›na ise (Y) yaz›n›z. Yaz›m yanl›fl› yap›lan cümlelerin do¤rusunu altlar›na yaz›n›z. ( D ) Anadolu'nun konukseverli¤i dillere destand›r. ………………………………………………………………………………………………...................................... ( Y ) ‹stanbul'a gidince Dolmabahçe saray›n› gezdik. Dolmabahçe Saray›’n› ………………………………………………………………………………………………...................................... ( Y ) 1919 senesi may›s›n›n 19'uncu günü Samsun'a ç›kt›m. May›s›n›n ………………………………………………………………………………………………...................................... ( D ) O¤uz illerinde Deli Dumrul ad›nda bir yi¤it vard›. ………………………………………………………………………………………………...................................... ( Y ) Anadoluyu kar›fl kar›fl gezip türküler düzdüm. Anadolu’yu ………………………………………………………………………………………………......................................

7. Afla¤›daki cümlelerde birleflik zamanl› fiillerin cümleye katt›¤› anlamlar› sa¤daki sütundan bulup cümlelerin bafl›na bu numaralar› yaz›n›z. (6 ) Bu s›nav› kazansayd› harbiyeli olacakt›. (1 ) Haftada iki defa voleybol oynard›. (3 ) Filmin sonunu tahmin etmiflmifl. (2 ) fiu saatlerde Van’a ulaflm›flt›r.

1. Terkedilmifl al›flkanl›k 2. ‹htimal 3. Küçümseme 4. Gerçekleflmemifl niyet 5. Kesinlik 6. Sebep-sonuç

B. Afla¤›daki sorular›n do¤ru cevaplar›n› iflaretleyiniz. 1, 2, 3 ve 4. sorular› afla¤›daki metne göre cevaplay›n›z.

Birbirimize rastlay›nca hemencecik soruverelim: “Nas›ls›n?” Ama sak›n unutmay›n; cevap bir kelimedir: “‹yiyim.” diyece¤iz. O kadar iflte… Dünyan›n güllük gülistanl›k olmas› için daha ne isteriz? fiimdi ben so¤u¤un, donduran so¤u¤un ne oldu¤unu iyi biliyorum: Bu, konuflamamaktan, yaln›zl›ktan, k›sacas› dostsuzluktan baflka bir fley de¤ildir. Dönüfl yolumu bile uzatt›m. Ekvatora kadar inip ondan sonra geliflim iflte bundand›r. ‹stedim ki dost de¤ilse bile dostluklar› da görüp ›s›nay›m. Çünkü art›k dostlu¤u s›caktan ay›ram›yor, ikisini bir tutuyordum. Yan›lmam›fl›m da… Tar›k BU⁄RA

272

1. “Güllük gülistanl›k bir dünya” kelime grubundan ne anl›yorsunuz? A. Bak›ml›, temiz bir ortam B. Güllerin bol oldu¤u bir dünya C. Sorunsuz bir ortam D. Çok kalabal›k bir dünya

2. Yazar dönüﬂ yolunu neden uzat›yor? A. Dostlu¤u s›caktan ay›rmak için B. Dostlu¤u ve dostluklar› görmek için C. Ekvatora inip ›s›nmak için D. Ekvatoru gezip görmek için

3. Yazar, s›cak ve so¤u¤u neye benzetiyor? A. S›ca¤› sevgiye, so¤u¤u sevgisizli¤e B. S›ca¤› konuﬂmaya, so¤u¤u yaln›zl›¤a C. S›ca¤› güllük gülistanl›k bir dünyaya, so¤u¤u kimsesizli¤e D. S›ca¤› dostlu¤a, so¤u¤u dostsuzlu¤a

4. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde ek fiil yoktur? A. Yazar bu denemesinde a¤açlar›n bayram›n› anlat›yordu. B. Son y›llarda denizlerde de büyük depremler olufltu. C. Yang›n önlenmeseydi yirmi hektar çam orman› daha yanacakt›. D. Geçen bahar karlar›n erimesiyle tarlalar› su basm›flt›.

5. Aﬂa¤›daki cümlelerin hangisinde ek fiil, fiile “ihtimal” anlam› kazand›rm›ﬂt›r? A.

Ayﬂe bu gürültüde ders çal›ﬂam›yordur.

Burcu gitti¤i her yerde neﬂe saçard›.

Bahar a¤açlar›n çiçek açt›¤› mevsimdir.

Ayla, gece gündüz ders çal›ﬂ›rd›.

273

6. “Giresun’daki halam bu bayram bize gelecekti.” cümlesine ek fiil afla¤›daki anlamlardan hangisini katm›flt›r? A. Terkedilmifl al›flkanl›k B. ‹htimal C. Kesinlik D. Gerçekleflmemifl niyet

7. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde bir noktalama yanl›fl› yap›lm›flt›r? A. Baz› kelimelerin anlamlar›n› ‹ngilizce-Türkçe Sözlük’ten buluyordu. B. Türkçe’nin bütün inceliklerini ö¤renmek istiyordu. C. Sait Faik [ABASIYANIK]’in sevdi¤im hikâyelerinden biri de “Son Kufllar”d›r. D. Bahçesinin yar›s›nda elma, armut; di¤er yar›s›nda domates, salatal›k yetifltirirdi.

8. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde ek fiil, cümleye geçmifl zamanda yap›lan bir iflin baflkas› taraf›ndan söylendi¤i anlam›n› katm›flt›r? A. O gün okul ç›k›fl› basketbol maç› yapm›flt›k. B. Arkadafl›m bofl zamanlar›nda keman çalard›. C. Müzik dersinde ö¤retmenimiz türkü dinletiyordu. D. Okudu¤u kitaplardan bir kitapl›k oluflturuyormufl.

274

EKLER

EK - 1

Tarih:

Ö¤rencinin ad› ve soyad›: Ö⁄RENC‹ ÜRÜN DOSYASI ‹Ç‹NDEK‹LER

Çal›ﬂmalar›m: 1. ......................................................................................................................................................................................... 2. ......................................................................................................................................................................................... 3. ......................................................................................................................................................................................... 4. ......................................................................................................................................................................................... 5. ......................................................................................................................................................................................... 6. ......................................................................................................................................................................................... 7. ......................................................................................................................................................................................... 8. ......................................................................................................................................................................................... 9. .........................................................................................................................................................................................

275

Ö¤rencinin Ad› ve Soyad›:............................ Çal›ﬂman›n Ad›:...........................................

Tarih: ............................

Ö⁄RENC‹ ÜRÜN DOSYAMDAK‹ ÇALIfiMALARA YÖNEL‹K YORUMLARIM* Neden bu çal›flmay› sakl›yorum? ....................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... Bu çal›flmay› arkadafllar›mla neden paylafl›yorum? ....................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... Çal›flma s›ras›nda neler ö¤rendim? ....................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................................ Bu çal›flmay› tekrar yapsayd›m flu flekilde yapard›m: ....................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... Çal›flmam› yaparken beklemedi¤im nelerle karfl›laflt›m? ....................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... Benim için bu çal›flman›n anlam›: ....................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... * Ö¤rencilerin, ö¤renci ürün dosyas›ndaki çal›flmalar›na yönelik yorumlar›, daha sonraki çal›flmalar›na ›fl›k tutacak, öz de¤erlendirme yapmalar›na imkân vererek kiflisel geliflimlerine katk› sa¤layacakt›r. Bu form ö¤rencinin her çal›flmas›nda kullan›labilir.

276

ÖRNEK Ö⁄RENC‹ ÜRÜN DOSYASI DE⁄ERLEND‹RME FORMU Ö¤rencinin Ad› ve Soyad›:

S›n›f›:

Yönerge: Ö¤renci ürün dosyas›n› aﬂa¤›daki her bir boyutun performans düzeyini göz önüne alarak de¤erlendiriniz.

Pe rfo rm an Bo s yu tla

‹çerik Seçilen örneklerin özelli¤i

Düzenleme

Dil Bilgisi

4 (Örnek Olacak Nitelikte)

3 (Yeterli)

2 (Kabul Edilebilir)

Ürün dosyas›, tüm gerekli materyalleri içeriyor.

Ürün dosyas›, gerekli materyallerin büyük ço¤unlu¤unu içeriyor.

Örnekler ö¤rencinin geliﬂimini ve bilgisini yans›t›yor.

Örnekler ö¤rencinin geliﬂimini Örnekler ö¤rencinin hem yans›t›yor fakat bilgilerin bir bilgisini hem de geliﬂimini biraz yans›t›yor. k›sm›n› yans›tm›yor.

Ürün dosyas›, tam ve düzenli olarak oluflturulmufl. Okuyucu, gerekli her fleyi bulabiliyor.

Ürün dosyas›, iyi düzenlenmifl, okuyucu arad›¤› fleyleri bulmakta çok az s›k›nt› yafl›yor.

Dil bilgisi ile ilgili hiçbir hata Dil bilgisi konusunda çok yok (kelime bilgisi, az hata var. noktalama iﬂaretlerinin kullan›m›, gramer, vb.).

Ürün dosyas›, gerekli materyallerin biraz›n› içeriyor.

Örnekler gelifligüzel seçilmifl, gerekli bilgileri ve geliflimi yans›tm›yor. Ürün dosyas›nda, düzene iliflkin bir görüntü var ama okuyucu arad›¤›n› bulmakta çok zorlan›yor.

Dil bilgisi ile ilgili göze çarpan önemli hatalar var.

Dil bilgisi ile ilgili çok say›da hata var.

Yans›malar›n çok az› betimleyici ve ö¤rencinin iç dünyas›n› yans›t›c› kiﬂisel etkileﬂimleri içeriyor.

Yans›malar›n büyük bölümü betimleyici ve ö¤rencinin iç dünyas›n› yans›t›c› kiﬂisel etkileﬂimleri içeriyor.

Yans›malar›n baz›lar› betimleyici ve ö¤rencinin iç dünyas›n› yans›t›c› kiﬂisel etkileﬂimleri içeriyor.

Ürün dosyas›n›n sunumu

Ö¤renci aç›k ve anlaﬂ›l›r biçimde konuﬂtu, di¤er ö¤rencilerle uygun göz temas› kurdu ve sorulan sorular› kendinden emin biçimde cevaplad›.

Ö¤renci büyük ölçüde aç›k ve anlaﬂ›l›r biçimde konuﬂtu, di¤er ö¤rencilerle uygun göz temas› kurdu ve sorulan sorular› cevaplad›.

Ö¤renci k›smen aç›k ve anlaﬂ›l›r biçimde konuﬂtu, di¤er ö¤rencilerle göz temas› kurdu ve sorulan sorular› cevaplayabildi.

Ürün dosyas›n›n bir bütün olarak etkilili¤i

Ürün dosyas›, ö¤rencinin becerilerini, yeterliklerini ve bilgisini çok iyi bir biçimde gösteriyor.

Ürün dosyas›, ö¤rencinin becerilerini, yeterliklerini ve bilgisini göstermeye yard›mc› oluyor.

Ürün dosyas›, gerekli materyallerin çok az›n› içeriyor.

Ürün dosyas›, k›smen düzenli say›labilir. Okuyucu arad›¤›n› bulmakta biraz zorlan›yor.

Tüm yans›malar betimleyici ve ö¤rencinin iç dünyas›n› yans›t›c› kiﬂisel etkileﬂimleri içeriyor.

Kiﬂisel yans›ma

1 (Yeterli De¤il)

Ürün dosyas›, ö¤rencinin becerilerini, yeterliklerini ve bilgisini k›smen gösteriyor.

Ö¤renci aç›k ve anlaﬂ›l›r biçimde konuﬂamad›, di¤er ö¤rencilerle nadiren göz temas› kurdu ve sorulan sorular› zorlukla cevaplayabildi. Ürün dosyas›, ö¤rencinin becerilerini, yeterliklerini ve bilgisini göstermiyor.

YORUMLAR/ÖNER‹LER:............................................................................................................................................... .............................................................................................................................................................................................

277

EK - 2

ÖZ DE⁄ERLEND‹RME FORMU Etkinlikteki performans›n›z› afla¤›daki formda verilen ölçütlere gore de¤erlendiriniz. Performans›n›z› en iyi ifade eden seçene¤i ( Evet/ K›smen/ Hay›r ) iflaretleyiniz. Her bir sütundaki iflaretleri say›p ilgili kutucu¤a yaz›n›z.

Ö¤rencinin; Ad› ve soyad›:

S›n›f› / Numaras›: Etkinlik Ad›:

ÖLÇÜTLER

Tamamen

K›smen

Etkinli¤e istekli olarak kat›ld›m. Etkinlik öncesi haz›rl›k yapt›m. Görevlerimi zaman›nda yerine getirdim. Arkadafllar›m›n görüfllerine sayg› gösterdim. Kaynaklardan etkin bir biçimde yararland›m. Arkadafllar›m› uyar›rken uygun bir dil kulland›m. Arkadafllar›ma çal›flmalar›nda destek oldum. Çal›flmalar›m s›ras›nda zaman›m› ak›ll›ca kulland›m. Çal›flmalar›m s›ras›nda de¤iflik materyaller kulland›m. Arkadafllar›mla etkili iletiflim kurdum.

EVET

B‹RAZ

HAYIR

................................

278

Hay›r

EK - 3 AKRAN DE⁄ERLEND‹RME FORMU

Arkadaﬂ›m›n Ad› ve Soyad›:

Etkinlik Ad›:

Arkadafl›n›z›n konuflma etkinli¤indeki performans›n› afla¤›daki formda verilen ölçütlere göre de¤erlendiriniz. Arkadafl›n›z›n performans›n› en iyi ifade eden seçene¤i ( Evet/K›smen/Hay›r) iflaretleyiniz. Her bir sütundaki iflaretleri say›p ilgili kutucu¤a yaz›n›z.

Arkadaﬂ›n›z›n Ad›- soyad›: ÖLÇÜTLER

Tamamen

K›smen

Konuflurken nefesini ayarlad›. ‹flitilebilir bir sesle konufltu. Kelimeleri do¤ru telaffuz etti. Uygun yerlerde vurgu, tonlama ve duraklama yapt›. Dinleyicilerle göz temas› kurdu. Konuflurken gereksiz sesler ç›karmaktan kaç›nd›. Dikkati da¤›tacak ayr›nt›lara girmekten kaç›nd›. Görsel unsurlardan hareketle konufltu. Standart Türkçeyle konufltu. Türkçenin kurallar›na uygun cümleler kurdu. Dinleyicilerin alg›lamakta zorluk çekmeyece¤i bir h›zda konufltu. Tekrara düflmeden konufltu. Anlat›m›nda uygun s›fatlara ve benzetmelere yer verdi. Konuflmas›n› belirlenen sürede tamamlad›. Yeni ö¤rendi¤i kelime, kavram, atasözü ve deyimleri kulland›. Konuflmas›nda hitap ifadeleri kulland›. Konuflmas›nda nezaket kurallar›na uydu. Duygu, düflünce, hayal, izlenim ve deneyimlerini konuflmas›nda ifade etti.

EVET

B‹RAZ

HAYIR

................................

279

Hay›r

EK - 4 GRUP ÖZDE⁄ERLEND‹RME FORMU

Grubun ad›:

Etkinlik ad›:

Gruptaki ö¤rencilerin adlar›:

Sizin ve grup arkadafllar›n›z›n etkinlikteki performanslar›n› afla¤›daki formda verilen ölçütlere göre de¤erlendiriniz. Sizi ve grup arkadafllar›n›z› en iyi ifade eden seçene¤i ( Evet/K›smen/Hay›r) iflaretleyiniz. Her bir sütundaki iflaretleri say›p ilgili kutucu¤a yaz›n›z.

ÖLÇÜTLER

Evet

K›smen

Hay›r

Araflt›rma plan› yapt›k. Görev da¤›l›m› yapt›k. Araflt›rmada çeflitli kaynaklardan yararland›k. Etkinlikleri birlikte haz›rlad›k. Görüfllerimizi rahatl›kla söyledik. Grupta uyum içinde çal›flt›k. Birbirimizin görüfllerini ve önerilerini dinledik. Grupta birbirimize güvenerek çal›flt›k. Grupta birbirimizi takdir ettik. Çal›flmalar›m›z s›ras›nda birbirimizi cesaretlendirdik. Sorumluluklar›m›z› yerine getirdik. Çal›flmalar›m›z› etkin bir biçimde sunduk.

Afla¤›daki sorular› grubunuza göre cevaplay›n›z. Çal›flmalar s›ras›nda karfl›laflt›¤›m›z en büyük sorun ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................ Sorun nereden kaynaklan›yordu? ............................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................... Grubumuzun en iyi oldu¤u alan ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ Grup olarak daha iyi olabilirdik fakat ................................................................................................. ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................................

280

EK - 5

SÖZLÜ SUNUM BECER‹S‹ KONTROL L‹STES‹

Ö¤rencinizin/ arkadafl›n›z›n sözlü sunum performuns›n› afla¤›daki formda verilen ölçütlere göre de¤erlendiriniz. Ö¤rencinizin/arkadafl›n›z›n performans›n› en iyi ifade eden seçene¤i (Evet/K›smen / Hay›r) iflaretleyiniz. Her sütundaki iflaretleri say›p ilgili kutucu¤a yaz›n›z.

Ö¤rencinin Ad› Soyad›:

Tarih:

S›n›f› / Numaras›:

ÖLÇÜTLER

Evet

K›smen

Hay›r

Konuflmas›na uygun ve etkili ifadelerle bafllad›. Dikkati da¤›tacak ayr›nt›lardan kaç›nd›. Konuflurken gereksiz sesler ç›karmaktan kaç›nd›. Dinleyicilerle göz temas› kurdu. Sözleriyle uyumlu jest ve mimikler kulland›. Aç›k, anlafl›l›r ve sade bir dil kulland›. Konuflmas›nda örnekleme ve karfl›laflt›rmalardan yararland›. Konuflmas›n› bütünlük ve tutarl›l›k içinde sürdürdü. Sorulan sorulara aç›k, yeterli ve do¤ru cevaplar verdi. Konuflmas›n› belirlenen sürede tamamlad›. Konuflmas›n› teflekkür sözleriyle tamamlad›.

Ö¤retmenin Yorumu ve Önerileri …………………………………………………………………………………………………............................ …………………………………………………………………………………………………............................ …………………………………………………………………………………………………......................

281

EK - 6

ÖZ DE⁄ERLEND‹RME FORMU

Konuflma etkinli¤indeki performans›n›z› afla¤›daki formda verilen ölçütlere göre de¤erlendiriniz. Konuflma performans›n›z› en iyi ifade eden seçene¤i (Evet/ K›smen/Hay›r) iflaretleyiniz. Her bir sütundaki iflaretleri say›p ilgili kutucu¤a yaz›n›z.

ÖLÇÜTLER

Evet

K›smen

Konuflmalar›m› bütünlük ve tutarl›l›k içinde sürdürdüm. Konuflurken nefesimi ayarlad›m. Kelimeleri do¤ru telaffuz ettim. Dinleyicilerle göz temas› kurdum. Konuflurken gereksiz sesler ç›karmaktan kaç›nd›m. ‹flitilebilir bir sesle konufltum. Yeni ö¤rendi¤im kelime, kavram, atasözü ve deyimleri kulland›m. Tekrara düflmeden konufltum. Konuflmamda sebep-sonuç iliflkileri kurdum. Konuflmamda nezaket kurallar›na uydum.

EVET

B‹RAZ

HAYIR

................................

282

Hay›r

PROJE VE PERFORMANS GÖREVLER‹

Proje veya

Görevin Konusu

Görevin Türü

‹letiﬂim Sorunlar› ve Çözüm Yollar›

‹lgili Tema

Proje veya

Görevin

Haz›rlanma

Süresi

ﬁekli

Proje

‹letiﬂim

6 hafta

Grup

Atatürk An›lar› Derleme

Performans

Atatürk

4 hafta

Bireysel

Geleneksel Sanatlar ve Zanaatlar›m›z

Performans

Millî Kültür

4 hafta

Grup

283

PROJE Konu: ‹letiflim Sorunlar› ve Çözüm Yollar› ‹çerik düzeyi: ‹letiflim Beklenen performans: Yarat›c› düflünme, problem çözme, araflt›rma yapma, karar verme, bilgi teknolojilerini kullanma, grupla çal›flma Süre: 6 hafta De¤erlendirme: Dereceli puanlama anahtar› Kaynaklar: ‹nternet, kitap, dergi, yaz›l› kaynaklar, tiyatro oyuncular›, yazarlar vb. kifliler Proje Yönergesi 1. Ö¤rencilerinizden “‹letiflim Sorunlar› ve Çözüm Yollar›” konulu bir piyes haz›rlamalar›n› isteyiniz. Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'n›n 285. sayfas›ndaki proje yönergesi ile 286. sayfadaki dereceli puanlama anahtar›n› fotokopiyle ço¤altarak Türkçe dersinden proje alan ö¤rencilerinize veriniz. 2. Ö¤rencilerinizin s›n›fta 3-4 grup oluflturmalar›n› ve kendilerine verilen proje yönergesine göre çal›flmalar›n› yürütmelerini isteyiniz. Ö¤rencilerinize haz›rlanmalar› için 6 hafta süreleri oldu¤unu söyleyiniz. 3. Ö¤rencilerinize piyes türü hakk›nda bilgi veriniz. 4. Ö¤rencilerinize çal›flmalar› süresince aflamad›¤› engelleri aflmalar› için yard›m ediniz. Özellikle piyesin sergilenece¤i sahnenin haz›rlanmas› aflamas›nda okul idaresiyle iletiflim kurmalar›n› sa¤lay›n›z. 5. Ö¤rencilerinizin çal›flmalar›n› 286. sayfadaki dereceli puanlama anahtar›n› kullanarak de¤erlendiriniz. Bu çal›flmadan al›nabilecek en yüksek puan 12, en düflük puan ise 5'tir. Afla¤›daki örnekten yola ç›karak ö¤rencilerinizin ald›klar› puanlar› 5’ lik not sistemine dönüfltürebilirsiniz. Örnek: Projeden dereceli puanlama anahtar›na göre 9 puan alan bir ö¤renci;

12 100

9 x x= 75 puan al›r.

Puan aral›¤› 0-44 45-54 55-69 70-84 85-100

Not 1 2 3 4 5

75 puan›n 5’lik not sistemindeki karﬂ›l›¤› 4’tür. Not: Ö¤rencilerinizin grupla çal›ﬂma performanslar›n› de¤erlendirmeleri için 287. sayfadaki Proje De¤erlendirme Formunu grupça doldurmalar›n› sa¤lay›n›z.

284

PROJE

‹çerik Düzeyi ‹letiﬂim

S›n›f Düzeyi 7. s›n›f

Beklenen Performans • Yarat›c› düﬂünme • Problem çözme • Araﬂt›rma yapma • Karar verme • Bilgi teknolojilerini kullanma

Süre 6 hafta

De¤erlendirme Dereceli puanlama anahtar›

Sevgili ö¤renciler, ‹letiflim sorunlar›n› ço¤u kez hayat›m›z› güçlefltirmektedir. Sizden hayat›m›z› güçlefltiren iletiflim sorunlar›n› ve bu sorunlar›n çözüm yollar›n› düflünerek arkadafllar›n›za sunmak üzere bir piyes yazman›z ve piyesinizi sunman›z beklenmektedir. Bu çal›flma sizin yarat›c› düflünme, problem çözme, araflt›rma yapma, karar verme ve bilgi teknolojilerini kullanma becerilerinizin geliflmesine katk›da bulunacakt›r.

Konu: ‹letiﬂim Sorunlar› ve Çözüm Yollar›

Bu çal›flmay› yaparken izleyece¤iniz yol: 1. S›n›f›n›zda 3-4 grup oluflturunuz. 2. Grup baflkan›n›z› seçiniz. 3. Yapaca¤›n›z çal›flman›n plan›n› oluflturunuz. 4. ‹fl bölümü yap›n›z. ‹fl bölümü yaparken afla¤›daki aflamalar› göz önünde bulundurunuz. a. ‹nsan hayat›n› güçlefltiren iletiflim sorunlar›n› gözlemleyiniz. b. Bu sorunlar›n kayna¤›n› araflt›r›n›z. c. Bu sorunlar› nas›l çözebilece¤inizi düflününüz. d. Çeflitli piyes örneklerini inceleyiniz. e. Piyes metnini yaz›n›z. f. Piyesinizi canland›rmak için rol da¤›l›m› yap›n›z. g. Piyesinizi canland›raca¤›n›z mekân›, piyeste kullanaca¤›n›z kostümleri ve fon müziklerini haz›rlay›n›z. h. Ö¤retmeninizin size duyurdu¤u tarihte piyesinizi sununuz. Çal›flman›z s›ras›nda ö¤retmenlerinizden yard›m isteyebilirsiniz. Çal›flman›z› haz›rlarken varsa, yaflad›¤›n›z yerdeki üniversitelerin tiyatro bölümlerine, özel, devlet veya çeflitli kurum ve kurulufllara ait tiyatrolara giderek konuyla ilgili bilgi edinebilirsiniz.

285

DERECEL‹ PUANLAMA ANAHTARI

Aç›klama: Aﬂa¤›daki dereceli puanlama anahtar› projenizi de¤erlendirmek için haz›rlanm›ﬂt›r. Bu anahtar ayn› zamanda projenizin hangi ölçütlere göre de¤erlendirilece¤i konusunda size bilgi verecektir.

Performans Düzeyi

Ölçütler ve Ölçüt Tan›mlamalar›

Performans Düzeyi ‹çerik Çok iyi (3)

Piyes iletiﬂim sorunlar›n› ve bu sorunlara uygun çözüm önerileri içeriyor.

‹yi (2)

Piyeste iletiﬂim sorunlar›na verilen çözüm önerileri uygun de¤il.

Geliﬂtirilmeli (1)

Piyeste iletiﬂim sorunlar›na uygun çözüm önerilerine yer verilmemiﬂtir. Sahneyle ilgili unsurlar

Çok iyi (2)

Dekor, kostüm ve fon müzikleri konuyla ve birbiriyle uyumlu

Geliﬂtirilmeli

Dekor, kostüm ve fon müzikleri konuyla ve birbiriyle uyumlu de¤il Sunum Canland›rma

Çok iyi(2)

Oyuncular›n sözleriyle jest ve mimikleri birbiriyle uyumlu

Geliﬂtirilmeli(1)

Oyuncular›n sözleriyle jest ve mimikleri birbiriyle uyumlu de¤il Seslendirme

Çok iyi (3)

Ses tonunu iﬂitilebilir ﬂekilde ayarlad›.

‹yi (2)

Ses tonunu bazen ayarlayamad›.

Geliﬂtirilmeli(1)

Ses tonunu ço¤u kez ayarlayamad›. Zaman› kullanma

Çok iyi(2)

Piyes belirlenen sürede sergilendi.

Geliﬂtirilmeli(1)

Piyes belirlenen sürede sergilenemedi.

286

PROJE DE⁄ERLEND‹RME FORMU

Gruptaki ö¤dencilerin adlar›: Afla¤›daki form grup çal›flmas›ndaki performans›n›z› de¤erlendirmeniz için haz›rlanm›flt›r.Grubunuzun proje çal›flmas›ndaki performans›n› en iyi ifade eden seçene¤i ( Evet/ K›smen / Hay›r ) iflaretleyiniz. Her bir sütundaki iflaretleri say›p ilgili kutucu¤a yaz›n›z.

ÖLÇÜTLER VE ÖLÇÜT TANIMLAMALARI

Evet

K›smen

Araflt›rma plan› yapt›k. Görev da¤›l›m› yapt›k. Araflt›rmada çeflitli kaynaklardan yararland›k. Etkinlikleri birlikte haz›rlad›k. Görüfllerimizi rahatl›kla söyledik. Grupta uyum içinde çal›flt›k. Birbirlerimizin görüfllerini ve önerilerini dinledik. Grupta birbirimize güvenerek çal›flt›k. Çal›flmalar›m›z s›ras›nda birbirimizi cesaretlendirdik. Sorumluluklar›m›z› yerine getirdik. Çal›flmalar›m›z› etkin bir biçimde sunduk.

EVET

B‹RAZ

HAYIR

................................

287

Hay›r

PERFORMANS GÖREV‹ Konu: Atatürk An›lar› Derleme ‹çerik düzeyi: Atatürk Beklenen performans: Araflt›rma yapma, karar verme, bilgi teknolojilerini kullanma Süre: 4 hafta De¤erlendirme: Dereceli puanlama anahtar› Kaynaklar: ‹nternet, kitap, dergi vb. yaz›l› kaynaklar Görev Yönergesi 1. Ö¤rencilerinizden s›n›f kitapl›¤› veya okul kütüphanesi için Atatürk an›lar›ndan oluflan bir derleme kitab› haz›rlamalar›n› isteyiniz. 2. Afla¤›da size verilen performans görevi yönergesi ile 289. sayfadaki dereceli puanlama anahtar›n› fotokopiyle ço¤altarak ö¤rencilerinize veriniz. 3. Ö¤rencilerinize çal›flmalar› s›ras›nda yard›mc› olunuz. 4. Ö¤rencilerinizin çal›flmalar›n› Ö¤retmen K›lavuz Kitab›’n›n 289. sayfas›ndaki dereceli puanlama anahtar›n› kullanarak de¤erlendiriniz. Bu çal›flmadan al›nabilecek en yüksek puan 16, en düflük puan ise 6’d›r. Afla¤›daki örnekten yola ç›karak ö¤rencilerinizin ald›klar› puanlar› 5’lik not sistemine dönüfltürebilirsiniz. Örnek: Görevden dereceli puanlama anahtar›na göre 8 puan alan bir ö¤renci;

16 100

8 x x= 50 puan al›r.

Puan aral›¤› Not 0-44 1 45-54 2 55-69 3 70-84 4 85-100 5 50 puan›n 5’lik not sistemindeki karﬂ›l›¤› 2’dir. PERFORMANS GÖREV‹

‹çerik Düzeyi Atatürkçülük

S›n›f Düzeyi 7.s›n›f

Beklenen Performans • Araﬂt›rma yapma

Süre 4 hafta

De¤erlendirme Dereceli puanlama anahtar›

Sevgili ö¤renciler, Sizden s›n›f kitapl›¤› veya okul kütüphanesi için Atatürk an›lar›ndan oluflan bir derleme kitab› haz›rlaman›z beklenmektedir. Kitapta yer alacak an›lar›n Atatürk’ün fikir hayat›, kiflili¤i ve özellikleri, millî ahlak konusundaki görüflleri, millî kültüre, Türk diline ve Türk tiyatrosuna verdi¤i önem konular›nda olmas› gerekmektedir. Bu çal›flma; sizin araflt›rma yapma, grupla çal›flma, estetik zevk kazanma, millî, manevi ve evrensel de¤erlere duyarl› olma becerilerinizin geliflmesine yard›mc› olacakt›r. Konu: Atatürk an›lar› derleme Bu çal›flmay› yaparken izleyece¤iniz yol: 1. ‹lgili kaynaklar› tarayarak Atatürk ile ilgili an›lar› belirleyiniz. An›lar› derlerken çeflitli kaynaklardan (kitap, dergi, gazete, ‹nternet vb.) yararlanmaya dikkat ediniz. 2. An›lar› konular›na göre s›n›fland›r›n›z. 3. An›lara uygun resimler yap›n›z veya foto¤raflar bulunuz. 4. Kitab›n›z›n içindekiler, ön söz ve kaynakça k›s›mlar›n› haz›rlay›n›z. 5. Ö¤retmeniniz taraf›ndan belirlenen tarihte haz›rlad›¤›n›z kitab› ö¤retmeninize teslim ediniz. Araflt›rma süresince ö¤retmeniniz belirli aral›klarla çal›flmalar›n›z› gözden geçirecektir. Çal›flmalar›n›zda aflamad›¤›n›z engelleri s›n›f arkadafllar›n›zla ve ö¤retmeninizle paylaflabilir, onlardan yard›m isteyebilirsiniz. Çal›flman›zda ‹nternetten, arfliv, kitap, gazete, dergi vb. kaynaklardan yararlanabilirsiniz.

288

DERECEL‹ PUANLAMA ANAHTARI Ö¤rencinin Ad› ve soyad› : S›n›f›: Numaras›: Aç›klama : Aﬂa¤›daki dereceli puanlama anahtar›, performan görevinizi de¤erlendirmek için haz›rlanm›ﬂt›r. Bu anahtar ayn› zamanda görevinizi haz›rlarken hangi ölçütlere dikkat etmeniz gerekti¤i konusunda size bilgi verecektir. Performans Düzeyi

Ölçütler ve Ölçüt Tan›mlamalar› Görünüm

‹yi (2)

Temiz ve kusursuz bir çal›ﬂma yap›lm›ﬂ.

Geliﬂtirilmeli (1)

Kirli ve özensiz bir çal›ﬂma yap›lm›ﬂ. ‹çerik

Çok ‹yi (3)

An›lar konulara uygun olarak s›n›fland›r›lm›ﬂ.

‹yi (2)

An›lar›n s›n›fland›r›lmas›nda hatalar yap›lm›ﬂ.

Geliﬂtirilmeli (1)

An›larda bir s›n›fland›rma yap›lmam›ﬂ. Biçim

Çok ‹yi (3)

‹çindekiler, ön söz ve kaynakça k›s›mlar›n›n tamam›na yer verilmiﬂ.

‹yi (2)

‹çindekiler, ön söz ve kaynakça k›s›mlar›n›n baz›lar›na yer verilmiﬂ.

Geliﬂtirilmeli (1)

‹çindekiler, ön söz ve kaynakça k›s›mlar›na yer verilmemiﬂ. Materyal Kullan›m›

Çok ‹yi (3)

Yeterince resim ve foto¤raf kullan›lm›ﬂ.

‹yi (2)

Az say›da resim ve foto¤raf kullan›lm›ﬂ.

Geliﬂtirilmeli (1)

Resim ve foto¤raf kullan›lmam›ﬂ. Materyallerin Birbiriyle Uyumu

Çok ‹yi (3)

Yaz›l› ve görsel materyaller aras›nda tam bir uyum sa¤lanm›ﬂ.

Geliﬂtirilmeli (1)

Yaz›l› ve görsel materyaller aras›nda uyumsuzluk var. Kaynaklar›n zenginli¤i

‹yi (2)

Yeterince kaynaktan yararlan›lm›ﬂ.

Geliﬂtirilmeli (1)

Yararlan›lan kaynaklar yetersiz.

Ö¤retmenin yorumu ve önerileri: …………………………………………………….......……………........................… ......................................................................................................................................................................... ..........................................................................................................................................................................

289

PERFORMANS GÖREV‹ Konu: Geleneksel Sanatlar ve Zanaatlar›m›z Tema: Millî Kültür Beklenen performans: Grupla çal›ﬂma, araﬂt›rma yapma, karar verme, bilgi teknolojilerini kullanma, Süre: 4 hafta De¤erlendirme: Dereceli puanlama anahtar› Kaynaklar: ‹nternet, kitap, dergi vb. yaz›l› kaynaklar

Görev Yönergesi 1. S›n›f›n›zda 5-6 kiflilik gruplar oluflturunuz. 2. Ö¤rencilerinizden geleneksel sanatlar›m›z veya zanaatlar›m›z hakk›nda araflt›rma yapmalar›n› ve ürünlerini s›n›f ve okul panosunda sergilemelerini isteyiniz. 3. Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'n›n 291. sayfas›ndaki görev yönergesi ile 292. sayfadaki dereceli puanlama anahtar›n› fotokopiyle ço¤altarak ö¤rencilerinize veriniz. 4. Ö¤rencilerinize çal›flmalar› s›ras›nda yard›mc› olunuz. 5. Ö¤rencilerinizin çal›flmalar›n› Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'n›n 292. sayfas›ndaki dereceli puanlama anahtar›n› kullanarak de¤erlendiriniz. Bu çal›flmadan al›nabilecek en yüksek puan 12, en düflük puan ise 5'tir. Afla¤›daki örnekten yola ç›karak ö¤rencilerinizin ald›klar› puanlar› 5'lik not sistemine dönüfltürebilirsiniz. Örnek: Görevden dereceli puanlama anahtar›na göre 8 puan alan bir ö¤renci;

12 100

10 x x= 83,33 puan alm›ﬂ olur.

Puan aral›¤› 0-44 45-54 55-69 70-84 85-100

Not 1 2 3 4 5

83,33 puan›n 5’lik not sistemindeki karﬂ›l›¤› 4’tür. Not: Ö¤rencilerinizin grupla çal›ﬂma performaslar›n› de¤erlendirmeleri için 291. sayfadaki Performans De¤erlendirme Formunu grupça doldurmalar›n› sa¤lay›n›z (Bu formu grup say›s› kadar ço¤altarak gruplara da¤›t›n›z.).

290

PERFORMANS GÖREV‹ Tema ‹letiﬂim

S›n›f Düzeyi 7.s›n›f

Beklenen Performans

Süre

• Grupla çal›ﬂma • Araﬂt›rma yapma • Karar verme • Bilgi teknolojilerini kullanma

4 hafta

De¤erlendirme Dereceli puanlama anahtar›

Sevgili ö¤renciler, Sizden geleneksel sanatlar›m›z ve zanaatlar hakk›nda bir araflt›rma yapman›z ve araflt›rma sonuçlar›n› s›n›f veya okul panosunda sergilemeniz beklenmektedir. Bu çal›flma; sizin grupla çal›flma, araflt›rma yapma, karar verme, bilgi teknolojilerini kullanma becerilerinizin geliflmesine yard›mc› olacakt›r. Konu: Geleneksel Sanatlar ve Zanaatlar›m›z Bu çal›flmay› yaparken izleyece¤iniz yol: 1 . S›n›f›n›zda 5-6 kiflilik gruplar oluflturunuz. 2 . Grup baflkan›n›z› seçiniz. 3. Yapaca¤›n›z çal›flman›n plan›n› oluflturunuz. 4. ‹fl bölümü yap›n›z. ‹fl bölümü yaparken afla¤›daki aflamalar› göz önünde bulundurunuz. a. Geleneksel sanatlar›m›z›n ve zanaatlar›m›z›n neler oldu¤u hakk›nda çeflitli kaynaklardan bilgi toplay›n›z. b. Çal›flman›zda hangi geleneksel sanatlara ve zanaatlara yer verece¤inize karar veriniz. c. Seçti¤iniz geleneksel sanatlar› veya zanaatlar›m›z› araflt›r›n›z. Yak›n çevrenizde bu sanat veya zanaatlarla u¤raflan kifliler varsa, bu kiflilerle röportajlar yap›n›z. Röportajlar s›ras›nda foto¤raflar da çekiniz. ç. Toplad›¤›n›z bilgileri, foto¤raflar› vb. grup arkadafllar›n›zla gözden geçirerek panoda sergilemek üzere haz›rlay›n›z. Çal›flman›z süresince ö¤retmenlerinizden, ailenizden, yak›n çevrenizdeki büyüklerinizden yard›m isteyebilirsiniz. Araflt›rman›z için ‹nternetten, kütüphane ve kitapl›klardan, Kültür Bakanl›¤›ndan veya Kültür Bakanl›¤›na ba¤l› kurum ve kurulufllardan, sivil toplum örgütlerinden yararlanabilirsiniz. Not: Çal›flman›z›n sonunda grubunuzun performans›n› afla¤›daki “Grup Öz De¤erlendirme Formu”nu grupça doldurarak de¤erlendiriniz.

PERFORMANS DE⁄ERLEND‹RME FORMU Gruptaki ö¤rencilerin adlar›: Aç›klama: Grubunuzun performans›n› afla¤›daki formda verilen ölçütlere göre de¤erlendiriniz. Sizi ve grup arkadafllar›n›z›n performans›n› en iyi ifade eden seçene¤i (Evet/K›smen/Hay›r) iflaretleyiniz.

ÖLÇÜTLER

EVET

Araflt›rma plan› yapt›k. Görev da¤›l›m› yapt›k. Araflt›rmada çeflitli kaynaklardan yararland›k. Etkinlikleri birlikte haz›rlad›k. Görüfllerimizi rahatl›kla söyledik. Grupta uyum içinde çal›flt›k. Birbirimizin görüfllerini ve önerilerini dinledik. Grupta birbirimize güvenerek çal›flt›k. Çal›flmalar›m›z s›ras›nda birbirimizi cesaretlendirdik. Sorumluluklar›m›z› yerine getirdik. Çal›flmalar›m›z› etkin bir biçimde sunduk.

291

KISMEN

HAYIR

DERECEL‹ PUANLAMA ANAHTARI Ö¤rencinin Ad› ve Soyad› : S›n›f›: Numaras›: Aç›klama : Aﬂa¤›daki dereceli puanlama anahtar› performans görevinizi de¤erlendirmek için haz›rlanm›ﬂt›r. Bu anahtar ayn› zamanda görevinizi haz›rlarken hangi ölçütlere dikkat etmeniz gerekti¤i konusunda size bilgi verecektir.

Performans Düzeyi

Ölçütler Görünüm

‹yi (2)

Temiz ve kusursuz bir çal›ﬂma yap›lm›ﬂ.

Geliﬂtirilmeli (1)

Kirli ve özensiz bir çal›ﬂma yap›lm›ﬂ. ‹çerik

Çok ‹yi (3)

Konu bütün yönleriyle ele al›nm›ﬂ.

Geliﬂtirilmeli (1)

Konu yüzeysel olarak ele al›nm›ﬂ. Materyal Kullan›m›

Çok ‹yi (3)

Yeterince resim ve foto¤raf kullan›lm›ﬂ.

‹yi (2)

Az say›da resim ve foto¤raf kullan›lm›ﬂ.

Geliﬂtirilmeli (1)

Resim ve foto¤raf kullan›lmam›ﬂ. Materyallerin Konuya Uygunlu¤u

‹yi (2)

Yaz›l› ve görsel materyaller aras›nda tam bir uyum sa¤lanm›ﬂ.

Geliﬂtirilmeli (1)

Yaz›l› ve görsel materyaller aras›nda uyumsuzluk var. Kaynaklar›n zenginli¤i

‹yi (2)

Yeterince kaynaktan yararlan›lm›ﬂ.

Geliﬂtirilmeli (1)

Yararlan›lan kaynaklar yetersiz.

292

293

OKUMA BECER‹S‹N‹ DE⁄ERLEND‹RME FORMU

Metindeki anahtar kelimeleri belirler. Anlat›m›n kimin a¤z›ndan yap›ld›¤›n› belirler. Kal›plaflm›fl cümle yap›lar›n›n kurulufl ve kullan›m özelliklerini kavrar. Okuduklar›ndaki örtülü anlamlar› bulur. Okuduklar›ndaki öznel ve nesnel yarg›lar› ay›rt eder. Okuduklar›n› kendi cümleleriyle, kronolojik s›ra ve mant›k ak›fl› içinde özetler. Metnin türüyle ilgili özellikleri kavrar. Metnin plan›n› kavrar. Metni oluflturan unsurlar aras›ndaki geçifl ve ba¤lant›lar› fark eder. Metindeki söz sanatlar›n›n anlat›ma olan katk›s›n› fark eder. Metinde yararlan›lan düflünceyi gelifltirme yollar›n›n ifllevlerini aç›klar. Metindeki ipuçlar›ndan hareketle metne yönelik tahminlerde bulunur. Metnin öncesi ve/veya sonras›na ait kurgular yapar. fiiir dilinin farkl›l›¤›n› ay›rt eder. fiiirin kendisinde uyand›rd›¤› duygular› ifade eder. Metnin bafll›¤› ile içeri¤i aras›ndaki iliflkiyi ortaya koyar. Okudu¤u metne farkl› bafll›klar bulur. Metnin yazar› veya flairi hakk›nda bilgi edinir. Metni dil ve anlat›m yönünden de¤erlendirir. Metni içerik yönünden de¤erlendirir. Kelimeler aras›ndaki anlam iliflkilerini kavrayarak birbiriyle anlamca iliflkili kelimelere örnek verir.

Ö¤renci ad›

294

OKUMA BECER‹S‹N‹ DE⁄ERLEND‹RME FORMU

Ayn› kavram alan›na giren kelimeleri, anlam farkl›l›klar›n› dikkate alarak kullan›r. Okudu¤u metinde geçen kelime, deyim ve atasözlerini günlük hayattaki ba¤lant›lar›n› dikkate alarak cümle içinde kullan›r. Okuduklar›ndan hareketle ö¤rendi¤i kelimelerden sözlük oluflturur. Okuma plan› yapar. Farkl› türlerde metinler okur. Süreli yay›nlar› takip eder. Okudu¤u kitaplardan kitapl›k oluflturur. Kitapl›k, kütüphane, kitap fuar› ve kitap evlerinden faydalan›r. Okuduklar› ile ilgili duygu ve düflüncelerini arkadafllar›yla paylafl›r. fiiir ezberler, fliir dinletileri düzenler, ezberledi¤i fliirleri uygun ortamlarda okur. Ailesi ile okuma saatleri düzenler. Be¤endi¤i k›sa yaz›lar› ezberler.

Ö¤renci ad›

295

D‹NLEME/‹ZLEME BECER‹S‹N‹ DE⁄ERLEND‹RME FORMU

Dinlenenin/izlenenin ba¤lam›ndan hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›kar›r. Dinlediklerindeki/izlediklerindeki anahtar kelimeleri fark eder. Dinlediklerinin/izlediklerinin konusunu belirler. Dinlediklerinin/izlediklerinin ana fikrini/ana duygusunu belirler. Dinlediklerindeki/izlediklerindeki yard›mc› fikirleri/duygular› belirler. Dinlediklerindeki/izlediklerindeki olay, yer, zaman, flah›s, varl›k kadrosu ve bunlarla ilgili unsurlar› belirler. Dinlediklerinde/izlediklerinde sebep-sonuç iliflkilerini belirler. Dinlediklerinde/izlediklerinde amaç-sonuç iliflkilerini belirler. Dinlediklerindeki/izlediklerindeki örtülü anlamlar› bulur. Dinlediklerini/izlediklerini kronolojik s›ra ve mant›k ak›fl› içinde özetler. Dinlediklerine/izlediklerine iliflkin sorular oluflturur. Dinlediklerine/izlediklerine iliflkin sorulara cevap verir. Dinlediklerinde/izlediklerinde yer alan öznel ve nesnel yarg›lar› ay›rt eder. Dinlenenle ilgili soru sormak, görüfl bildirmek için uygun zamanda söz al›r. Dinleme/izleme yöntem ve tekniklerini kullan›r.

Ö¤renci ad›

296

‹puçlar›ndan hareketle dinlediklerine/izlediklerine yönelik tahminlerde bulunur. Dinlediklerinin/izlediklerinin öncesi ve/veya sonras›na ait kurgular yapar. Dinledi¤i/izledi¤i metne farkl› bafll›klar bulur. Görsel/iflitsel unsurlarla dinledikleri/izledikleri aras›nda ilgi kurar. Kelimeler aras›ndaki anlam iliflkilerini kavrayarak birbiriyle anlamca iliflkili kelimelere örnek verir. Ayn› kavram alan›na giren kelimeleri, anlam farkl›l›klar›n› dikkate alarak kullan›r. Tekerleme, say›flmaca, bilmece ve yan›ltmacalar› ezberler/kullan›r. fiiir, türkü, flark› türlerinde metinler ezberler. Dinlediklerindeki/izlediklerindeki kelime, deyim ve atasözlerini günlük hayattaki ba¤lant›lar›n› dikkate alarak cümle içinde kullan›r. Dinlediklerinden/izlediklerinden hareketle yeni ö¤rendi¤i kelimelerden sözlük oluflturur. Yafl›na ve seviyesine uygun sanat ve bilim etkinliklerine dinleyici/izleyici olarak kat›l›r. fiiir, hikâye, masal dinletilerine kat›l›r. Çok yönlü iletiflim araçlar›ndaki yay›nlardan ilgi, istek ve ihtiyaçlar›na uygun olanlar›n› takip eder. Kaset, CD, film vb. kaynaklardan kiflisel arfliv oluflturur.

Ö¤renci ad›

297

deyimleri kullan›r.

Yeni ö¤rendi¤i kelime, kavram, atasözü ve

Sorunlar›na konuﬂarak çözüm arar.

Anlamad›klar›n› ve merak ettiklerini sorar.

lerini sözlü olarak ifade eder.

Duygu, düﬂünce, hayal, izlenim ve deneyim-

yönünden de¤erlendirir.

Konuﬂmas›n› sesini ve beden dilini kullanma

de¤erlendirir.

Konuﬂmas›n› sunum tekni¤i yönünden

de¤erlendirir.

Konuﬂmas›n› dil ve anlat›m yönünden

Konuﬂmas›n› içerik yönünden de¤erlendirir.

Konuﬂma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

materyalleri ve farkl› iletiﬂim araçlar›n› kullan›r.

Konuﬂmas›n› sunarken görsel, iﬂitsel

durumlarda kullanarak anlat›m›n› zenginleﬂtirir.

Atasözü, deyim ve söz sanatlar›n› uygun

yollar›n› kullan›r.

Konunun özelli¤ine uygun düﬂünceyi geliﬂtirme

Ana fikri yard›mc› fikirlerle destekler.

Konuﬂmas›n› bir ana fikir etraf›nda planlar.

Konuﬂma metni haz›rlar.

Konuﬂma konusu hakk›nda araﬂt›rma yapar.

ça¤r›ﬂt›racak ﬂekilde kullan›r.

Canland›rmalarda, sesini varl›k ve kahramanlar›

Ö¤renci ad›

KONUﬁMA BECER‹S‹N‹ DE⁄ERLEND‹RME FORMU

298

de¤erlendirir.

Yazd›klar›n› biçim ve içerik yönünden

ﬁiir yazar.

Bildirme yaz›lar› yazar.

Düﬂünce yaz›lar› yazar.

Olay yaz›lar› yazar.

Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.

uygun ﬂekilde düzenler.

Dipnot, kaynakça, özet, içindekiler vb. k›s›mlar›

baﬂl›k bulur.

Yaz›ya, konuyla ilgili k›sa ve dikkat çekici bir

bir giriﬂ yapar.

Yaz›s›na konunun ve türün özelli¤ine uygun

Yazd›¤› metni görsel materyallerle destekler.

durumlarda kullanarak anlat›m›n› zenginleﬂtirir.

Atasözü, deyim ve söz sanatlar›n› uygun

yollar›n› kullan›r.

Konunun özelli¤ine uygun düﬂünceyi geliﬂtirme

Yaz›s›n›n ana fikrini yard›mc› fikirlerle destekler.

Yaz›s›n› bir ana fikir etraf›nda planlar.

Yazacaklar›n›n tasla¤›n› oluﬂturur.

Yazma konusu hakk›nda araﬂt›rma yapar.

Olaylar› ve bilgileri s›raya koyarak anlat›r.

Türkçenin kurallar›na uygun cümleler kurar.

Standart Türkçe ile yazar.

ilgili kurallara uyar.

Elektronik ortamdaki yaz›ﬂmalarda biçim ile

Ö¤renci ad›

YAZMA BECER‹S‹N‹ DE⁄ERLEND‹RME FORMU

299

Yaz›m kurallar›n› kavrayarak uygular.

Yazma yar›ﬂmalar›na kat›l›r.

Yazd›klar›ndan arﬂiv oluﬂturur.

Okul dergisi ve gazetesi için yaz›lar haz›rlar.

Be¤endi¤i sözleri, metinleri ve ﬂiirleri derler.

Günlük tutar.

ﬁiir defteri tutar.

‹lgi alan›na göre yazar.

uygunluk yönünden de¤erlendirir.

Yazd›klar›n› yaz›m ve noktalama kurallar›na

de¤erlendirir.

Yazd›klar›n› dil ve anlat›m yönünden

Ö¤renci ad›

YAZILI ANLATIMI PUANLAMA ANAHTARI

Ö¤rencinin; Ad› ve soyad›: S›n›f›: PUANLAR 5 Biçim Kâ¤›d›n kenarlar›nda, paragraf ve sat›r aralar›nda uygun boflluklar b›rak›lm›flt›r. Düzgün,okunakl› ve ifllek bir yaz› kullan›lm›flt›r. Gerekli yerlerde say›, sembol ve iflaretlerden yararlan›lm›flt›r. Ad›, soyad›, tarihi uygun yere yaz›lm›fl ve imza gerekli yere at›lm›flt›r. Dil ve Anlat›m Bafll›k konuyla ilgilidir. Konu, mant›ksal tutarl›l›k ve bütünlük içinde anlat›lm›flt›r. Paragraflar aras›nda uygun geçifl sa¤lanm›flt›r. Her bir paragrafta tek bir duygu ve düflünce ifllenmifltir. Yaz›da verilmek istenen ana fikre ulafl›lm›flt›r. Al›nt›, örnek ve benzetmeler yeterli olup içeri¤e uygundur. Sonuç ifadesi konuyu ba¤lay›c› ve etkileyicidir. Cümle kurulufllar› dil bilgisi kurallar›na uygundur. Kelimeler yerinde ve do¤ru anlamda kullan›lm›flt›r. Cümlede kelime tekrarlar› yap›lmam›flt›r. Konuyla ilgili kaynaklara baflvurulmufl ve yeterince yararlan›lm›flt›r. Konuyla ilgili kendi gözlem ve deneyimlerine yer vermifltir. Konuyu kendine özgü ifadelerle anlatm›flt›r. Yaz›m ve Noktalama Yaz›da yaz›m kurallar›na uyulmufltur. Noktalama iflaretleri do¤ru yerde kullan›lm›flt›r.

300

Ö¤renci Adlar›

301

kurallar›na uyar.

Yaz›lar›nda yaz›m ve noktalama

dikkat eder.

Yaz›lar›nda kâ¤›t ve sayfa düzenine

Yazmadan önce taslak oluﬂturur.

Tekrara düﬂmeden konuﬂur.

s›raya koyar.

Konuﬂmas›nda olay ve bilgilerini

‹ﬂitilebilir bir sesle konuﬂur.

ç›karmaktan kaç›n›r.

Konuﬂurken gereksiz sesler

kullan›r.

Okurken sesini ve beden dilini etkili

düzenler.

Ailesiyle birlikte okuma saatleri

1. TEMA Ö⁄RENC‹ GÖZLEM FORMU

Ö¤renci Adlar›

302

dikkat çekici bir baﬂl›k bulur.

Yaz›s›na konuyla ilgili k›sa ve

Tekrara düﬂmedeen yazar.

araﬂ-t›rma yapar.

Konuﬂma konusu hakk›nda

Kelimeleri do¤ru telaffuz eder.

ve atasözlerini kullan›r.

Yeni ö¤rendi¤i kelime, kavram

bulunur.

metne yönelik tahminlerde

Metindeki ipuçlar›ndan hareketle

oluﬂturur.

Okudu¤u metne iliﬂkin sorular

duygusunu belirler.

Okudu¤u metnin ana fikrini/ana

okur.

Sözün ezgisine dikkat ederek

Ak›c› bir ﬂekilde okur.

2. TEMA Ö⁄RENC‹ GÖZLEM FORMU

Ö¤renci Adlar›

303

ﬁiir defteri tutar.

eder.

ve deneyimlerini yazarak ifade

Duygu, düﬂünce, hayal, izlenim

Günlük tutar.

konuﬂma tutumu geliﬂtirir.

Bulundu¤u ortama uygun bir

arar.

Sorunlar›na konuﬂarak çözüm

eder.

uyand›rd›¤› duygular› ifade

Dinledi¤i ﬂiirin kendisinde

baﬂl›klar bulur.

Dinledi¤i/izledi¤i metne farkl›

paylaﬂ›r.

düﬂüncelerini arkadaﬂlar›yla

Okuduklar›yla ilgili duygu ve

tahminlerde bulunur.

r›ndan hareketle metne yönelik

Okudu¤u metindeki ipuçla-

kelimeleri belirler.

Okudu¤u metindeki anahtar

3. TEMA Ö⁄RENC‹ GÖZLEM FORMU

Ö¤renci Adlar›

304

dikkate al›r.

ve onlar›n de¤erlendirmelerini

Yazd›klar›n› baﬂkalar›yla paylaﬂ›r

nuca ba¤lar.

Yaz›s›n› etkileyici ifadelerle so-

uygun olarak kullan›r.

Noktalama iﬂaretlerini iﬂlevlerine

ve duraklama yapar.

Uygun yerlerde vurgu, tonlama

cevaplar verir.

sorulara aç›k, yeterli ve do¤ru

Konuﬂmas› s›ras›nda sorulan

ilgili araﬂt›rmalar yapar.

Konuﬂma öncesinde konuyla

ler.

meden sab›r ve sayg›yla din-

Konuﬂmac›n›n sözünü kes-

ﬂairi hakk›nda bilgi edinir.

Okudu¤u metnin yazar› veya

t›r›r.

la/ günlük hayat›yla karﬂ›laﬂ-

Okuduklar›n› kendi hayat›y-

özetler.

Okuduklar›n› kendi cümleleriyle

4. TEMA Ö⁄RENC‹ GÖZLEM FORMU

Ö¤renci Adlar›

305

de¤erlendirir.

kurallar›na uygunluk yönünden

Yazd›klar›n› yaz›m ve noktalama

deneyimlerini yazarak ifade eder.

Duygu, düﬂünce, hayal, izlenim ve

çekmeyece¤i bir h›zda konuﬂur.

Karﬂ›s›ndakilerin alg›lamakta zorluk

ayr›nt›lara girmekten kaç›n›r.

Konuﬂmas›nda dikkati da¤›tacak

uzak bir sesle konuﬂur.

Yapmac›ktan, taklit ve özentiden

temas› kurar.

Konuﬂurken dinleyicilerle göz

iliﬂkileri kurar.

Konuﬂmas›nda sebep-sonuç

sorunlara farkl› çözümler üretir.

Okudu¤u metinde ortaya konan

cevap verir.

Okudu¤u metne iliﬂkin soralara

5. TEMA Ö⁄RENC‹ GÖZLEM FORMU

Ö¤renci Adlar›

306

kurar.

Yaz›lar›nda sebep-sonuç iliﬂkileri

araﬂt›rmalar yapar.

Yazma konusu hakk›nda

de¤erlendirir.

Konuﬂmas›n› içerik yönünden

bitirir.

Konuﬂmas›n› uygun ifadelerle

eder.

mimiklerinin uyumuna dikkat

Konuﬂurken sözleriyle jest ve

ifade eder.

ve deneyimlerini sözlü olarak

Duygu, düﬂünce, hayal, izlenim

Konuﬂurken nefesini ayarlar.

lar›na uyar.

Konuﬂmas›nda nezaket kural-

belirler.

Okudu¤u metnin konusunu

dinler/izler.

Baﬂkalar›n› rahats›z etmeden 6. TEMA Ö⁄RENC‹ GÖZLEM FORMU

TUTANAK VE RAPOR ÖRNEKLER‹

Tutanak Örne¤i

TUTANAKTIR 7-A s›n›f ö¤rencilerinin getirmiﬂ olduklar› on yedi (17) adet hikâye kitab› s›n›f kitapl›¤›na konulmak üzere 7A s›n›f ö¤retmeni ..................................... teslim edilmiﬂtir.

23.05.2008

Teslim Eden

Teslim Alan

............................................

7-A s›n›f baﬂkan›

7-A s›n›f› ö¤retmeni

Rapor Örne¤i RAPOR ...................... Okulu Müdürlü¤üne Ankara

Okulumuz Gezi Kulübünün 2008-2009 ö¤retim y›l›nda yapt›¤› etkinlikler ile ilgili rapor afla¤›ya ç›kar›lm›flt›r. Bilgilerinize arz ederiz. 1. Ö¤retim y›l› bafl›nda ilk genel kurul toplat›s›nda yönekim kurulu seçilmifltir. 2. Y›ll›k çal›flma program› yap›larak uygulamaya konulmufltur. 3. 12 May›s günü, okulumuz ö¤rencilerinin Anadolu Medeniyetleri Müzesini ziyaret etmeleri sa¤lanm›flt›r. 4. Programdak› bütün etkinlikler gerçeklefltirilmifltir.

‹mza

Derya Çal›ﬂkan

R›za Kaﬂ

Ali Gül

ﬁenay Çall›

Canan Tez

Cenk Yakar

Baﬂkan

Baﬂkan Yrd.

Yazman

Sayman

Üye

307

OKUMA GEL‹ﬁ‹M DOSYASI OKUMA ALIﬁKANLI⁄ININ KAZANDIRILMASI

Okuma; kelimeleri, cümleleri veya bir yaz›y› bütün unsurlar›yla görme, alg›lama, kavrama ve anlamland›rma etkinli¤idir. Okuma etkinlikleriyle ö¤rencilere; okudu¤unu daha h›zl› ve do¤ru anlama, çok yönlü ve yarat›c› düflünme, farkl› duygu ve düflüncelere sayg›l› olma, yap›c› elefltirilerde bulunma gibi beceriler kazand›r›labilir. Ö¤renme sürecinde okuman›n pay› büyüktür. Bütün derslerin okumay› gerektirdi¤i göz önünde tutulacak olursa okuma al›flkanl›¤› ve sevgisi kazanm›fl bir ö¤rencinin di¤er derslerde de baflar›l› olaca¤› aç›kt›r. Ö¤rencilerin okuma al›flkanl›¤› kazanmas›nda; zekâ seviyesi, fiziksel ve psikolojik durumu, toplumsal çevresi, kiflisel deneyimi önemli rol oynar. Bu sebeple okuma çal›flmalar›nda ö¤rencilerin sosyal, ekonomik, kültürel, zihinsel ve duygusal durumlar› göz önünde bulundurulmal›d›r. Her ö¤renciye okuma al›flkanl›¤› kazand›r›labilir. Bunun için ö¤retmenin, ö¤renciyi, ilgisini çekebilecek türde kitaplar okumaya yönlendirmesi gerekir. Ö¤retmen, kitap okumaktan hofllanmayan ö¤rencileri k›sa, resimli ve onlar›n ilgisini çekebilecek kitaplar okumaya teflvik ederken okuma al›flkanl›¤› kazanm›fl ö¤rencileri de edebî de¤er tafl›yan eserleri okumaya yönlendirmelidir. Yeri geldi¤inde yap›lan küçük yard›mlar ve özendirmeler, düzenlenen yar›flmalarda verilen ödüllerle ö¤rencilerin okuma zevki ve al›flkanl›¤› kazanmalar› sa¤lanmal›d›r. Ö¤rencilerin okuma al›flkanl›klar›n›n gelifltirilmesinde s›n›f kitapl›klar› da oldukça önemlidir. Zengin ve düzenli bir s›n›f kitapl›¤› ö¤rencilerde okuma iste¤i uyand›racakt›r. Ö¤retmen, okuma al›flkanl›¤› kazand›rmada velilerle ifl birli¤i yaparak ö¤rencilere evde de okuyabilecekleri kitaplar önermelidir. Bu amaçla da velileri; çocuklar›na örnek olacak flekilde kitap okumalar›, evde kitap okuma saatleri düzenlemeleri, çocuklar›yla okuduklar› kitaplar› de¤erlendirmeleri, çocu¤a ait bir kitapl›k oluflturmalar›; onlar› ödüllendirmeleri ve onlara özel günlerde kitap hediye etmeleri konusunda bilgilendirmelidir. Yap›lan bu çal›flman›n verimli olabilmesi için evde okunan kitaplar›n mutlaka s›n›fta de¤erlendirilmesi gerekir. Evde okunan kitaplar›n s›n›f ortam›nda tart›fl›lmas› ö¤retmene, ö¤rencilerin s›n›f d›fl›nda okuyup okumad›klar›n› belirleme imkân› verir. Ö¤retmen yaln›zca, ö¤rencilerin okuduklar› kitaplar› de¤erlendirmekle kalmamal›, ö¤rencilere bir kitab› de¤erlendirmede dikkat edecekleri noktalar›; eserlerin plan›, düflünce yap›s› ve olumlu/olumsuz yönlerini belirlemeleri konular›nda yol göstermelidir. Bunun yan›nda ö¤retmen, ö¤rencilerle birlikte bir kitap de¤erlendirerek ö¤rencilerin okuyacaklar› eserleri kendi bafllar›na nas›l yorumlayacaklar›n› ve bu eserlerden nas›l yararlanacaklar›n› göstermelidir. Ö¤retmen, ö¤renciler taraf›ndan doldurulacak okuma geliflim dosyas›n› dönem sonlar›nda de¤erlendirir (ö¤rencilerin okuma al›flkanl›¤›, okunan kitaplar›n türü, okuma süresi vb.). Okuma geliflim dosyas›nda; • Ö¤rencinin kimlik bilgisi, • Ö¤rencinin seviyesini gösteren bilgi formu, • Ö¤retmen de¤erlendirme formlar›, • Ö¤renci de¤erlendirme formlar›, • Okunan her kitab› tan›t›c› bilgi, • Okunan her kitapla ilgili duygu ve düflünceler yer almal›d›r.

308

6, 7 ve 8. s›n›f ö¤rencilerinin okuduklar› kitaplar› alg›lama ve de¤erlendirme seviyeleri ilk befl y›la göre daha üst düzeydedir. E¤itim ö¤retim y›l›n›n ilk ay› ö¤rencilerin okuma seviyelerini ve okumakta zorluk çeken ö¤rencileri belirlemede önemli bir dönemdir. Bu sebeple ö¤retmen, 1-5. s›n›flara ait bilgileri içeren “okuma dosyas›”n› inceleyerek ö¤rencilerin sevdikleri türleri, yazarlar› ve okuma seviyelerini tespit eder. Ö¤rencilerin seviyelerini belirlemede s›n›f içi etkinlik ve tart›flmalar da önemlidir. Bu tart›flmalar ve etkinlikler süresince okuma al›flkanl›¤› kazanm›fl ö¤renciler ve her ö¤rencinin anlama seviyesi belirlenir. Ayr›ca ö¤retmen, ö¤rencilerin okuduklar› metni di¤er metinlerle ve kiflisel deneyimleriyle iliflkilendirme becerilerini tespit eder. Bu amaçla her on befl günde bir; • Okuduklar› kitaplar› tan›tmalar› için dört ya da befl ö¤renciye söz verilir. Ö¤renciler, neden bu kitab› seçtiklerini, kitab›n özetini ve kitap hakk›ndaki genel düflüncelerini s›n›fla paylafl›rlar. Be¤endikleri bir bölümü sesli okurlar. Bu tart›flmalar s›ras›nda ö¤retmen her ö¤renci için befl alt› cümlelik notlar al›r. • Kalabal›k s›n›flarda ö¤renciler gruplara ayr›l›r ve iki hafta aral›kla bir veya iki grup seçilir. Gruplar okuduklar› bir kitab› s›n›fta tan›t›r. Bu s›rada grup üyelerinin her biri söz al›rken ö¤retmen de yap›lan sunumla ilgili notlar al›r. • Grup üyelerinin her biri farkl› bir kitap okur ve grup içinde okuduklar› kitab› tan›t›r. Grup üyeleri, de¤erlendirme formunu doldurarak yap›lan sunumu de¤erlendirir. Sözlü anlat›mda güçlük çeken ö¤rencilerin kitapla ilgili duygu ve düflüncelerini de¤erlendirmede, yazd›klar› göz önünde bulundurulmal›d›r. Ö¤rencilerin doldurduklar› de¤erlendirme formlar›, grup tart›flmalar› ve ö¤retmenin rehberli¤i ö¤rencilerin kendilerini de¤erlendirmelerine ve ileriye yönelik hedeflerini belirlemelerine yard›mc› olur. Ö¤rencilere her iki dönem bafl›nda uygulanan anketler dönem sonlar›nda ailelere gönderilir. Ö¤rencilerin okuma seviyelerini tespit etmek amac›yla, onlardan kendilerini okuyucu olarak nas›l gördüklerini anlatan bir yaz› yazmalar› istenir. Bu ö¤renme seyrine bak›larak ailelere y›l boyunca bilgi verilir. Ö¤renciler bu flekilde her y›l kendileri için okuyacaklar› temel kitaplar›n listesini yaparak okuma plan› olufltururlar. Ö¤rencinin y›l içinde okudu¤u kitaplar›n isimlerinin yer ald›¤› liste tutulur. Okuma dosyas› 8. s›n›f›n sonunda ö¤rencilere verilir.

309

K‹TAP OKUMA L‹STES‹

Kitab›n ad›

Yazar›

Okundu¤u tarih

...........................................................................................................................................

10. ........................................................................................................................................... 11. ........................................................................................................................................... 12. ........................................................................................................................................... 13. ........................................................................................................................................... 14. ........................................................................................................................................... 15. ........................................................................................................................................... 16. ........................................................................................................................................... 17. ........................................................................................................................................... 18. ........................................................................................................................................... 19. ........................................................................................................................................... 20. ........................................................................................................................................... 21. ........................................................................................................................................... 22. ........................................................................................................................................... 23. ........................................................................................................................................... 24. ........................................................................................................................................... 25. ........................................................................................................................................... 26. ........................................................................................................................................... 27. ........................................................................................................................................... 28. ........................................................................................................................................... 29. ........................................................................................................................................... 30. ...........................................................................................................................................

310

311

Kitapta be¤enmedi¤im bölüm; ....................................................... ....................................................... ....................................................... ................

Ben ........yerinde olsayd›m; ............................................. ............................................. ............................................. ..............................................

Kitab› ben tamamlasayd›m; ....................................................... ....................................................... ....................................................... ................

Kitab›n ana fikri; ............................................. ............................................. ............................................. ..............................................

Kitab› okurken hissettiklerim; ............................................. ............................................. ............................................. ..............................................

Kitab› ben yazsayd›m; ....................................................... ....................................................... ....................................................... ................

En sevdi¤im kahraman; ............................................. ............................................. ............................................. ..............................................

Bu kitapta en çok be¤endi¤im bölüm; ............................................. ............................................. ............................................. ..............................................

Aﬂa¤›daki balonlar› okudu¤unuz kitaba göre doldurunuz.

K‹TAP OKUMA BALONU

H‹KÂYE /ROMAN OKUMA FORMU Kiﬂisel Bilgiler Ö¤rencinin ad› soyad›: S›n›f›

Nu.

Kitapla ‹lgili Bilgiler Kitab›n ad›

Yazar›

Yay›nevi, bas›m y›l› ve yeri: Türü : Okumaya baﬂlad›¤›m tarih: Okumay› bitirdi¤im tarih : Sayfa say›s›

Kitapla ‹lgili Duygu ve Düﬂünceler Kitab›n konusu:

Kahramanlar:

Olay›n geçti¤i yer:

Olay›n geçti¤i yerlerden birini kendi cümlelerimle anlat›yorum:

312

Kitaptan ç›kard›¤›m sonuç:

En çok sevdi¤im bölüm:

Ben....yerinde olsayd›m; ...

Kitab› be¤endim/be¤enmedim, çünkü...

Kitab› ben tamamlasayd›m...

Kitapta en çok be¤endi¤im 4-5 cümle:

Kitapta geçen bilmedi¤im kelimeler ve anlamlar›:

313

H‹KÂYE /ROMAN OKUMA FORMU Kiﬂisel Bilgiler Ö¤rencinin ad› soyad›: S›n›f› Nu.

: :

Kitapla ‹lgili Bilgiler Kitab›n ad›

Yazar›

Yay›nevi, bas›m y›l› ve yeri: Türü : Okumaya baﬂlad›¤›m tarih: Okumay› bitirdi¤im tarih : Sayfa say›s›

Ayn› yazardan okudu¤um di¤er kitaplar: Kitapla ‹lgili Duygu ve Düﬂünceler Konusu:

Kahramanlar:

Beni en çok etkileyen kahraman ve özellikleri:

Olay›n geçti¤i yer:

314

Olay›n geçti¤i yerlerden birini kendi cümlelerimle anlat›yorum:

Kitapta anlat›lanlar›n gerçekte olup olamayaca¤› ile ilgili düﬂüncelerim:

Kitaptan ç›kard›¤›m sonuç:

En çok sevdi¤im bölüm:

Kitaptaki ... bölümü de¤iﬂtirip ﬂöyle yapard›m:

Ben ....yerinde olsayd›m; ...

Kitab› be¤endim/be¤enmedi¤im, çünkü...

Kitab› ben tamamlasayd›m...

Kitapta en çok be¤endi¤im 1-2 paragraf:

Kitapta geçen bilmedi¤im kelimeler ve anlamlar›:

315

“DÜﬁÜNCE K‹TABI” OKUMA FORMU Kiﬂisel Bilgiler Ö¤rencinin ad› soyad›: S›n›f› Nu.

: :

Kitapla ‹lgili Bilgiler Kitab›n ad›

Yazar›

Yay›nevi, bas›m y›l› ve yeri: Türü : Okumaya baﬂlad›¤›m tarih: Okumay› bitirdi¤im tarih : Sayfa say›s›

Ayn› yazardan okudu¤um di¤er kitaplar: Kitapla ‹lgili Duygu ve Düﬂünceler Konusu:

Kitapta anlat›lanlar› k›saca ﬂöyle ifade edebilirim:

Kitaptan ç›kard›¤›m sonuç:

Sevdi¤im cümleler :

Kitab›n niçin yaz›ld›¤› hakk›ndaki düﬂüncem:

Kitapta en çok be¤endi¤im 4/5 cümle:

Kitab› be¤endim/be¤enmedim, çünkü...

Kitapta geçen bilmedi¤im kelimeler ve anlamlar›:

316

ﬁ‹‹R K‹TABI OKUMA FORMU Kiﬂisel Bilgiler Ö¤rencinin ad› soyad›: S›n›f› Nu.

: :

Kitapla ‹lgili Bilgiler Kitab›n ad›

ﬁairi

Yay›nevi, bas›m y›l› ve yeri: Okumaya baﬂlad›¤›m tarih: Okumay› bitirdi¤im tarih : Sayfa say›s› Tutar›

: :

Kitapla ‹lgili Duygu ve Düflünceler Kitaptaki fliirlerde ifllenen temalar:

En çok sevdi¤im ﬂiirler ve sebebi:

Kitaptan ezberledi¤im ﬂiirin ad›:

Kitab› be¤endim/be¤enmedim, çünkü...

Ben ﬂairin yerinde olsayd›m...

Kitab› okurken hissettiklerim:

Kitapta geçen bilmedi¤im kelimeler ve anlamlar›:

Kitapta be¤endi¤im ﬂiir:

317

318

22.

21.

20.

19.

18.

17.

16.

15.

14.

13.

12.

11.

10.

Tarih:

Ö¤rencilerin ad› soyad›:

Evet

K›smen Hay›r

A¤›z özelliklerini yans›t›yor mu? Evet

K›smen Hay›r

Kelimeleri veya sesleri yutuyor mu?

Evet

K›smen Hay›r

Yanl›ﬂlar›n› an›nda düzeltiyor mu?

K›smen Hay›r Evet

Kelimeleri do¤ru okuyor mu?

OKUMA BECER‹S‹N‹ DE⁄ERLEND‹RME ÖLÇE⁄‹

Evet

K›smen Hay›r

Okurken metinde olmayan bir kelime ekliyor mu?

K›smen Hay›r Evet

Okurken kelime atl›yor mu? Evet

K›smen Hay›r

Okurken geriye dönüﬂler yap›yor mu?

319

yetersiz**

iyi

SEV‹YEYE UYGUN

••Okuyaca¤› kitap say›s› periyodik olarak art›r›l›r.

çok yetersiz*

Not: Ö¤retim y›l› baﬂ›nda ve sonunda ö¤retmen taraf›ndan doldurulur.

• Rehber eﬂli¤inde okur.

Ö¤rencinin ad›-soyad›

SEV‹YE ALTI

OKUMA BECER‹S‹ SEV‹YE BEL‹RLEME FORMU

•••Amaçl›

mükemmel•••

okumaya yönlendirilir.

çok iyi

SEV‹YE ÜSTÜ

320

Beceriler Okuma amac›m› belirlerim. Seviyeme uygun kitaplar seçerim. Macera kitaplar› okurum. Tarihî romanlar okurum. Biyografik romanlar okurum. Fantastik romanlar okurum. Olay örgüsü karmafl›k romanlar okurum. Bilgi veren metinler okurum. Farkl› türde kitaplar okurum. Ak›c› okurum. Söz sanatlar›n› ay›rt ederim. Metnin unsurlar›n› tart›fl›r›m. Örnekleri fark ederim. Sat›r aralar›n› okurum. Kitapla/yazarla bütünleflirim. Okumaya her gün 30-40 dakika zaman ay›r›r›m. Bilgi edinmek için kaynaklardan yararlan›r›m. Grafik ve tablolardan bilgi elde ederim. Elde etti¤im bilgileri birlefltirir ve yorumlar›m. Metinden anlad›klar›m› sözlü ifade ederim. Metinle ilgili düflüncelerimi yaz›l› olarak ifade ederim.

Ad› soyad›: S›n›f›: Nu.: Her zaman

Bazen

1. DÖNEM Hiçbir zaman

Her zaman

Bu form kendinizi de¤erlendirmeniz amac›yla haz›rlanm›ﬂt›r. Sizi en do¤ru yans›tan seçene¤e (X) iﬂareti koyunuz.

Ö⁄RENC‹ ÖZ DE⁄ERLEND‹RME FORMU

Bazen

2. DÖNEM Hiçbir zaman

SÖZLÜK abartma: Anlat›m› etkili k›lmak amac›yla bir duyguyu, düflünceyi veya olay› oldu¤undan büyük ya da küçük gösterme; mübala¤a. a¤›z: Bir dilin veya lehçenin daha küçük yerleflim bölgelerinde yaz› diline oranla birbirinden az çok ayr›lan konuflma biçimleri. Örnek, ‹stanbul a¤z›, Ayd›n a¤z›, Anadolu ve Rumeli a¤›zlar› vb. ahenk: Uyum. fiiirde/düz yaz›da cümle, kelime ve seslerin belli bir düzen içinde verilmesi veya tekrar edilmesiyle ortaya ç›kan ses ak›fl›, müzikalite. fiiirde ahenk; ses benzerlikleri, ritim, ölçü vb. unsurlarla sa¤lan›r. ak›c›l›k: Bir konuflma veya yaz›n›n anlam yönünden anlafl›l›r, söylenifl yönünden hiçbir engele tak›lmayan bir do¤all›kta olmas›. ana duygu: Bir edebî metnin geneline yay›lan ve temay› besleyen sevinç, mutluluk, üzüntü gibi temel duygular. ana düflünce: Bir yaz› veya konuflmada çeflitli yard›mc› düflüncelerle desteklenen ve metnin tamam›nda verilmek istenen düflünce; ana fikir. anahtar kelime: Bir cümlenin veya sözün yans›tmak istedi¤i anlam için en büyük ipucunu veren ana kavram, kelime. anlat›c›: Bir olay› anlatan, aktaran kifli; olay anlat›m›na dayal› metinlerde olaylar›, kiflileri, mekân› okura anlatan kifli. Bu tür metinlerde üç tür bak›fl aç›s›ndan söz edilebilir: ‹lâhî bak›fl aç›s›, kahraman anlat›c›n›n bak›fl aç›s› ve gözlemci bak›fl aç›s›. ‹lk bak›fl aç›s›ndaki anlat›c›, olaylar›n gelifliminden, kahramanlar›n neler düflündüklerine kadar her fleyi bilir. Kahraman anlat›c›, anlat›c›n›n bildikleri kahraman›n bildikleri kadard›r. Gözlemci bak›fl aç›s›nda ise anlat›c› tarafs›z bir gözle olaylar› veya durumlar› anlat›r. Dolay›s›yla metnin yazar› her zaman olaylar› anlatan kifli de¤ildir, çünkü yazar, anlat›m› bir anlat›c›ya devredebilir. anlat›m tutumu: Bir yazar›n kifli, olay veya durumlara karfl› tak›nd›¤› tav›r. Bu tutum, elefltirici, sorgulay›c›, tahlil edici, tasvir edici, ironik vb. yaklafl›mlar› beraberinde getirir. anonim: Yazan› veya söyleyeni belli olmayan, halka mâl olmufl mâni, türkü, bilmece, atasözü vb. türler. ba¤lam: En az iki kelimenin bir araya gelmesiyle oluflan anlam birli¤i. Kelimeler veya ifadeler farkl› ba¤lamlarda de¤iflik anlamlar içerebilir. bak›fl aç›s›: Bir olay› veya durumu de¤erlendirme yönü, yöntemi. Olay anlat›m›na dayal› türlerde (hikâye, roman, masal vb.) olay, mekân ve kiflilerin kimin taraf›ndan görüldü¤ünü ve anlat›ld›¤›n› belirten kavram; perspektif. Bak›fl aç›s› kavram› 'anlat›c›' kavram› ile beraber de¤erlendirilir. basmakal›p: Herkesçe çok iyi bilinen ve bu sebeple de hiçbir çarp›c›l›¤›, özgünlü¤ü olmayan cümle veya ifade. beden dili: ‹nsan vücudunun çeflitli hareketlerinden oluflan ve genellikle de bulunulan duruma karfl› verilen olumlu veya olumsuz tepkilerin bütünü. benzetme: Bir konuflma veya yaz›da bir varl›¤›, olay› ve durumu daha etkileyici göstermek amac›yla, onlar›n kendinden güçlü veya zay›f bir varl›kla, durumla, olayla anlat›lmas›.

321

beyin f›rt›nas›: Fikir üretmek, gelifltirmek ve karar almak için kullan›lan herkesin kat›l›m›n›n sa¤land›¤›, fikirlerin özgür bir flekilde ortaya konuldu¤u yarat›c› düflünme tekni¤i. bo¤umlama: Bo¤azdan ç›kan sese konuflma organlar›nca biçim verilmesi. ça¤r›fl›m: Bir söz, durum veya olay›n insan›n zihninde canland›rd›¤› her türlü unsur. çat›flma: Bir metindeki kiflinin veya kiflilerin herhangi bir uyumsuzluk, anlaflmazl›k nedeniyle insanlarla, do¤ayla ters düflmeleri. Hikâye, roman ve masal gibi türlerde çat›flma itici bir güçtür, olaylar ancak bu çat›flmalar›n sonuca ba¤lanmas›yla sona erer. çeliflki: Uyumsuzluk, tutars›zl›k. Bir metinde geçen cümlelerle onlar› izleyen ifadelerin anlam veya bilgi bak›m›ndan ayk›r› olmas›. didaktik: Ö¤retici. dolayl› anlat›m: Baflkas›na ait bir sözü, kiflinin kendi ifadesiyle aktarmas›. Atatürk'ün “Ö¤retmenler, gelecek nesil sizin eseriniz olacakt›r.” sözü do¤rudan/dolays›z bir anlat›mken “Atatürk, gelecek nesillerin ö¤retmenlerin eseri olaca¤›n› söylemifltir.” cümlesi dolayl› bir anlat›md›r. drama: Oyunlaflt›rma. durak: Konuflmada veya okumada anlam›n daha anlafl›l›r ve etkileyici olmas› için gerekli yerlerde verilen k›sa ara. eksiltili cümle: Yüklemi söylenmemifl cümle. Okur, bu tür yüklemleri cümlenin ak›fl›ndan anlar ve zihninde tamamlar. Örne¤in; Masan›n üstünde kitaplar, yan›nda da eski dergiler... epik: Kahramanl›kla ilgili, destana iliflkin, destana özgü. fabl: Hayvan, bitki veya cans›z varl›klar aras›nda geçen hayalî olaylar› konu edinen hikâyeler. gönderme: At›f. Bir kavram›n veya sözün hat›rlatt›¤› kifli, durum veya olay. görsel unsur: Resim, foto¤raf, karikatür, çizim, görsel tasar›m gibi tamamen görmeye dayal› ögeler. ipucu: Bir sorunu çözmede yard›mc› olan veya yol gösteren iflaret ve simgeler. Metin ba¤lam›nda düflünüldü¤ünde, anlam›n/olaylar›n çözümlenmesine yard›mc› olan sözler veya ifadeler. ironi: ‹nce alay. Anlat›mda kelimeleri, z›t anlamlar›n› ifade edecek flekilde kullanarak söze konu edilen kifli, durum veya olay›n alaya al›nmas›. kaynak: Herhangi bir bilgi, haber, görüntü, ses gibi uyaranlar›n ç›k›fl noktas›. konuflma dili: Çeflitli söyleyifl özellikleri olan ve yaz› dilinden farkl› olan dil. kurgulanm›fl metinler: Kurmaca. Girifl, geliflme, sonuç gibi unsurlar› ile flah›s ve varl›k kadrosu, mekân ve zaman gibi ögeleri yazar taraf›ndan belirlenen, hayal gücüne dayal› edebiyat metinleri. materyal: E¤itim ve ö¤retim etkinliklerinde kullan›lacak yaz›l›, görsel, iflitsel vb. malzemeler.

322

olay örgüsü: Olay anlat›m›na dayal› metinlerdeki olaylar›n bütünü; vak'a. Olay örgüsü kavram›, “olay” kelimesinden farkl› olarak yaln›zca edebiyat eserlerinde karfl›m›za ç›kar, oysa günlük hayatta pek çok olayla karfl›lafl›labilir. örtülü anlam: Bir cümlenin anlam›ndan ç›kar›labilecek di¤er anlamlar, ifadeler. Örne¤in, “Toplant›ya Ali de kat›ld›.” cümlesinden ç›kar›labilecek “Toplant›da Ali'den baflkalar› da vard›..” sözü örtülü bir flekilde yer al›r. pastoral: K›r yaflant›s›n› ve özellikle çobanlar›n aflk ve yaflay›fllar›n› anlatan fliir türü. ritim: Bir düz yaz› veya fliirde çeflitli tekrarlarla sa¤lanan ak›fl, müzikalite. satirik: Elefltirel, yergici. söz sanatlar›: Anlat›m› etkili k›lmak amac›yla kelimelerin sanatl› kullan›mlar›. Benzetme, abartma, kiflilefltirme vb. söz varl›¤›: Bir dilde var olan kelime, deyim, atasözü ve di¤er sözlerin oluflturdu¤u bütün. sözün ezgisi: Bir kelime, cümle veya ifadenin do¤ru telâffuzunu ve vurgusunu sa¤layacak olan duraklama, bo¤umlama gibi söylenifle yönelik unsurlar›n bütünü. sunum: Herhangi bir konunun görmeye veya duymaya dayal› ögelerden de yararlan›larak bir ortamda dinleyicilere aktar›lmas›. flah›s kadrosu: Olaya dayal› metinlerde, olaylar›n gelifliminde herhangi bir rolü bulunan kiflilerin tümü. taslak: Herhangi bir çal›flmay›/ürünü ana çizgileriyle, çeflitli bölümleriyle belirten ön çal›flma. tema: Bir metindeki olaylardan, çat›flmalardan veya konuflmadaki ifadelerden ç›kar›labilecek kavram, duygu. Bir metindeki sonucun en k›sa ifadesi. tutarl›l›k: Duygu, düflünce, hayal ve tasar›lar›n mant›ksal bir ak›fl içinde birbirine ba¤lanmas›; cümlelerde bilgi veya anlam bak›m›ndan herhangi bir ayk›r›l›¤›n bulunmamas›. varl›k kadrosu: Bir metinde geçen varl›klar›n, nesnelerin tümü. vurgu: Konuflma/okuma s›ras›nda bir kelime veya hecenin di¤erlerine oranla daha bask›l› söylenmesi, okunmas›. yaz› dili: Bir lehçe veya a¤›z üzerine kurulan ortak dilin yaz›da kullan›lmas› sonucunda ortaya ç›kan dil. zihin haritas›: Anlaman›n daha h›zl› ve kolay olmas› için anahtar kelime, kavram ve cümlelerle oluflturulan grafik.

323

KAYNAKÇA AIRASIAN,P.W.Classroom Assessment (second edition),McGraw-Hill,Inc:NY,1994. AKANDERE, Mevhibe,E¤itici Okul Oyunlar›,Nobel Yay›nc›l›k, Ankara, 2004. ARIBURNU, Kemal, “Atatürk'ten An›lar, ‹nk›lâp Yay›nlar›, ‹stanbul,1998. AYVAZO⁄LU, Beflir, "Bakard›m Günefl Avuçlar›mda", Çocuklara fiiirler Antolojisi, Derleyen: Arif AY, Akça¤ Yay›nlar›, Ankara, 2001. AYBAR, Y›lmaz, “Sanatç› Atatürk”, Millî Kültür Dergisi, Ankara,1983. BAYKUL,Y.‹lkö¤retimde Ölçme ve De¤erlendirme, MEB Yay›nlar›,1999. BEYDEBA, "Bülbül ile Ba¤c› ", Kelile ve Dimne, Haz›rlayan: Sad›k YALSIZUÇANLAR, Timafl Yay›nlar›, ‹stanbul, 2004. GOODRICH, A.H.Understanding rubrics http://learnweb.harvard.edu/alps/thinking/docs/rubricar.htm HALADYNA,T.M.Writing test items to evaluate higer order thinking, Allyn and Bacon:Boston,1997. KENETH, L.Lodi,Potansiyelinizi Aç›¤a Ç›kar›n, Ar›tan Yay›nc›l›k,‹stanbul,2005. KORAY, Kenan Hulusi, “ Miras Keçe”, Kenan Hulusi Koray'dan Hikâyeler, Haz›rlayan: ‹nci ENG‹NÜN, Kültür ve Turizm Bakanl›¤› Yay›nlar›, Ankara,1983 KUBISZYN, T.ve Borich, G.Educational testing and measurement:classroom application and practica , John Wiley ve Sons ,›nc. USA. LEVST‹K, L.S.ve Barton,K.C,Doing history:investigating with children in elementary and little school.Lorens Erlbaum Assotation Puplisher(Second Edition),New Jersey,2001. MUMCU, Ahmet-ÖZBUDUN, Ergun, Atatürk ‹lkeleri ve ‹nk›lâp Tarihi 2, Yüksek Ö¤retim Kurumlar› Yay›nlar›, Ankara, 1986. NECAT‹G‹L, Behçet, “Mavi Ifl›k”, Çocuklara fiiirler, Derleyen: Arif Ay, Akça¤ Yay›nlar›, Ankara, 2001. NOVAK, J.D.Learning creating,and using knowledge:concept maps as facilitive tools in school corparation, Lawrense Erlbaum Assotation Puplisher, New Jersey,1998. ÖZÇEL‹K, D.A Ölçme ve De¤erlendirme, ÖSYM Yay›nlar› , Ankara,1998. SERTBARUT, Miyase, Fasulyem Bulutlara Ç›kamaz , “Emine Teyze'nin Çilek Reçeli”, Çankaya Belediyesi Yay›nlar›, Ankara,1997.

324

fi‹MfiEK, Tacettin, “Yeflil Gözlü Kardan Adam”, Çocuk Edebiyat›, Suna Yay›nlar›, Konya, 2005. TANYOL, Cahit,”‹çimde Bir Bulut Var”, Çocuklara fiiirler, Derleyen: Arif Ay, Akça¤ Yay›nlar›, Ankara, 2001. TAVfiANCIL, E,Tutumlar›n Ölçülmesi ve SPSS ile Veri Analizi, Nobel Yay›nlar›, 2002. TEK‹N, Halil, E¤itimde Ölçme ve De¤erlendirme, Yarg› Kitap ve Yay›nevi, Ankara,1996. TURGUT, Fuat, E¤itimde Ölçme ve De¤erlendirme Metotlar›, Saydam Matbaac›l›k, Ankara,1987. Türkçe Dersi Ö¤retim Program› (6,7 ve 8.S›n›flar), MEB Yay›nlar›, 2005. YAVUZ, Kudret Eren, Aktif Ö¤renme Yöntemleri, Ceceli Yay›nlar›, Ankara, 2005. YAVUZ, Kudret Eren, Çoklu Zekâ Teorisi, Ceceli Yay›nlar›, Ankara, 2004. YAVUZ, Kudret Eren, Duygusal Zekâ Geliflimi, Ceceli Yay›nlar›, Ankara, 2004. www.meb.gov.tr, “Millî Kültür”, 17.04.2007.

325

GER‹ B‹LD‹R‹M FORMU Bu form, afla¤›da s›ralanm›fl bafll›klara iliflkin Ders Kitab› (DK), Ö¤renci Çal›flma Kitab› (ÇK) ve Ö¤retmen K›lavuz Kitab› (ÖK)’ndaki hatalar›n kitap yazarlar› taraf›ndan do¤ru ve h›zl› bir flekilde düzeltilmesini sa¤lamak için haz›rlanm›flt›r. Bu formu doldurduktan sonra, MEB ‹lkö¤retim Genel Müdürlü¤ü Yay›mlar ve Ders Araç Gereçleri fiubesi Atatürk Bulvar› 06648 Bakanl›klar / Ankara adresine veya iogmyayinlar@meb.gov.tr elektronik posta adresine gönderiniz.

Kitap Ad› (DK-ÇK-ÖK)

Ö¤retmen Görüﬂleri ve Tespit Edilen Hatalar

Sayfa nu.

Paragraf nu. (Sayfa üstünden)

Paragraf›n sat›r nu. (Paragraf üstünden)

1. Metinler dil, anlat›m, içerik ve s›n›f seviyesine uygun mu? Düﬂüncelerinizi belirtiniz. ...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

....................

...............................................................................

....................

2. Ö¤renci Çal›ﬂma Kitab› ve Ö¤retmen K›lavuz Kitab›’ndaki etkinlikler aç›k, anlaﬂ›l›r ve s›n›f seviyesine uygun mu? Yaz›n›z. ...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

....................

...............................................................................

....................

326

Kitap Ad› (DK-ÇK-ÖK)

Ö¤retmen Görüﬂleri ve Tespit Edilen Hatalar

Sayfa nu.

Paragraf nu. (Sayfa üstünden)

Paragraf›n sat›r nu. (Paragraf üstünden)

3. Ders Kitab›, Ö¤renci Çal›ﬂma Kitab› ve Ö¤retmen K›lavuz Kitab› aras›nda yönlendirme hatalar› var m›? Belirtiniz. ...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

.....................

...................

....................

4. Ders Kitab›’nda yer alan görseller metinlerin içeri¤inin destekliyor mu? Ö¤renci Çal›ﬂma Kitab›’ndaki görseller yeterli mi? Yaz›n›z. ...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

....................

...............................................................................

....................

327

Kitap Ad› (DK-ÇK-ÖK)

Ö¤retmen Görüﬂleri ve Tespit Edilen Hatalar

Sayfa nu.

Paragraf nu. (Sayfa üstünden)

Paragraf›n sat›r nu. (Paragraf üstünden)

5. Ölçme ve de¤erlendirme etkilinleri; a. Say›ca yeterli mi? b. Aç›k ve anlaﬂ›l›r m›? c. Seviyeye uygun mu? ...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

....................

.............................................................................

....................

6. Kitaplarda bask›dan kaynaklanan hatalar var m›? Belirtiniz. ...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

.....................

............................................................................

.....................

328

Kitap Ad› (DK-ÇK-ÖK)

Ö¤retmen Görüﬂleri ve Tespit Edilen Hatalar

Sayfa nu.

Paragraf nu. (Sayfa üstünden)

Paragraf›n sat›r nu. (Paragraf üstünden)

7. Kitaplarda yaz›m ve noktalama hatalar› var m›? Yaz›n›z. ...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

............................................................................

...................

....................

.............................................................................

....................

329

Devlet sýnýrý

Özerk olmayan Türk bölgeleri

Özerk cumhuriyet, eyalet ve vilayetler

Baðýmsýz Türk devletleri

Özerk cumhuriyet ve vilayet sýnýrý

(

YA AS . AK C

Hakasya C.

Krasnoyarsk

ÖZERK VÝLAYETLER

ÖZERK CUMHURÝYETLER

Keþmir deki bu sýnýr çizgisi (BM) Kontrol hattýdýr. Bu hat 1972 Simla Antlaþmasý ile belirlenmiþ olup, Keþmir in nihai statüsü hakkýnda Hindistan ve Pakistan tarafýndan henüz bir anlaþmaya varýlmamýþtýr.

Krasnoyarsk