‹LKÖ⁄RET‹M
TÜRKÇE
8 Ö⁄RETMEN KILAVUZ K‹TABI YAZARLAR Abdulkadir ALTAN Serdar ARHAN Sema BAfiAR Gülderen ÖZTÜRKER Derya YILMAZ
DEVLET K‹TAPLARI DÖRDÜNCÜ BASKI ........................., 2011
M‹LLÎ E⁄‹T‹M BAKANLI⁄I ................................................................................................ : 4504 DERS K‹TAPLARI D‹Z‹S‹
................................................................................................ : 1286
11.?.Y.0002.3685
Her hakk› sakl›d›r ve Millî E¤itim Bakanl›¤›na aittir. Kitab›n metin, etkinlik, soru ve flekilleri k›smen de olsa hiçbir surette al›n›p yay›mlanamaz.
ED‹TÖR Prof. Dr. Murat ÖZBAY
PROGRAM GEL‹fiT‹RME UZMANI Bahar KÜÇÜKTEPE
D‹L UZMANI Turgut BA⁄RIAÇIK
GÖRSEL TASARIM P›nar ÇOBAN Hafize Nur ENSAR‹ ‹hsan TÜRK Nuran ÜNAL
ÖLÇME DE⁄ERLEND‹RME UZMANI Sercan ERTÜRK
REHBERL‹K UZMANI Zeki AYDIN
KATKIDA BULUNANLAR
Dr. Abdullah EROL Remzi DEM‹RO⁄LU
ISBN 978-975-11-3044-0
Millî E¤itim Bakanl›¤›, Talim ve Terbiye Kurulunun 12.02.2008 gün ve 56 say›l› karar› ile ö¤retmen kitab› olarak kabul edilmifl ve Yay›mlar Dairesi Baflkanl›¤›n›n 08.03.2011 gün ve 886 say›l› yaz›s› ile dördüncü defa 10.300 adet bas›lm›flt›r.
& # ' ! & " & ! &
" ) ! ( ! $ $ ) ) & " &
&* ! ) # # ') ! " * &*& " * # " & ! & ( " &* & & & % & * & ! ! ) & & ! * & & * & & ) ') ) )* %* * * & & * $ &! " " ) # " * $
& $
! # $ &* &* & " ) (* * # ! & " ) # ' ) $
MUSTAFA ATATURK MUSTAFA KEMAL KEMAL ATATÜRK
‹Ç‹NDEK‹LER TANITIM fiEMASI.................................................................................................................................... 8 TEMA ESASINA DAYALI YILLIK PLAN ...................................................................................................11 G‹R‹fi........................................................................................................................................................ 36 YÖNTEM VE TEKN‹KLER ........................................................................................................................46 ÖLÇME VE DE⁄ERLEND‹RME .............................................................................................................. 58 1.TEMA : ZAMAN VE MEKÂN ................................................................................................................. 68 Proje .........................................................................................................................................................70 • K›z Kalesi .............................................................................................................................................. 74 • Geçmifl Zaman fiiirleri .......................................................................................................................... 80 • Verilen Sözü Tutmak ve Vaktinde ‹fl Yapmak ...................................................................................... 86 • Eski Ankara Evleri ................................................................................................................................. 92 • ‹stanbul’u Dinliyorum ( Serbest Okuma Metni)...................................................................................... 98 • Robinson Crusoe ( Serbest Okuma Metni) ........................................................................................... 99 Zaman ve Mekân Tema De¤erlendirme Sorular› ...................................................................................100 2.TEMA : ATATÜRK .............................................................................................................................. 104 • Atatürk’ten An›lar................................................................................................................................. 107 • Onuncu Y›l Nutku ................................................................................................................................118 • Dil Devrimi ...........................................................................................................................................116 • Atatürk ve Bilim ...................................................................................................................................124 • Atatürk’te Millet Sevgisi (Serbest Okuma Metni) ................................................................................ 136 • Gazi (Serbest Okuma Metni) ...............................................................................................................137 Atatürk Tema De¤erlendirme Sorular› ................................................................................................... 138 3.TEMA : M‹LLÎ KÜLTÜR........................................................................................................................142 Performans Görevi .................................................................................................................................144 • ‹htiyar Çilingir ...................................................................................................................................... 146 • Gönül Mimarlar›m›z .............................................................................................................................154 • Türküler Dolusu ...................................................................................................................................161 • Nevruz ve Birlik ...................................................................................................................................169 • Mehmet Akif ve Sefahat’› Okumak (Serbest Okuma Metni) ................................................................174 • Türklerde Çicek Zevki ( Serbest Okuma Metni) ...................................................................................175 Millî Kültür Tema De¤erlendirme Sorular› .............................................................................................. 176 4.TEMA : TOPLUM HAYATI ...................................................................................................................180 Performans Görevi .................................................................................................................................183 • Ergenekon Destan› ..............................................................................................................................187 • Çi¤dem Der ki ... ..............................................................................................................................193 • Herkesin Dostu Anton .........................................................................................................................200 • Aflinas›z ...............................................................................................................................................206 • Ziyaret Günleri (Serbest Okuma Metni) .............................................................................................. 210 • Türk Misafirperverli¤i (Serbest Okuma metni) .................................................................................... 211 Toplum Hayat› Tema De¤erlendirme Sorular› ........................................................................................213 5.TEMA : B‹L‹M VE TEKNOLOJ‹ ............................................................................................................216 Performans Görevi .................................................................................................................................218 • Bas›ndan Teknoloji Haberleri ..............................................................................................................222 • Ekran Efendi’nin Tutsaklar› ................................................................................................................. 228 • Anadolu’nun Baht› Aç›k Kara Treni .....................................................................................................234 • Bilgisiyar Yaln›zl›¤› .............................................................................................................................. 241 • Bir Varm›fl Bir Yokmufl Televizyon Bozulmufl (Serbest Okuma Metni) ............................................... 246 • Petekten Pete¤e Telefon Görüflmesi (Serbest Okuma Metni) ............................................................ 247 Bilim ve Teknoloji Tema De¤erlendirme Sorular› .................................................................................. 248 6.TEMA : K‹fi‹SEL GEL‹fi‹M ...................................................................................................................252 Performans Görevi ................................................................................................................................ 254 • Hayatta Baflar›n›n Yollar› .....................................................................................................................260 • ‹ki ‹yi ‹nsan .......................................................................................................................................... 266 • Empati ile Yaflamak ............................................................................................................................ 273 • Mart› ................................................................................................................................................... 279 • Bir Baflar› Öyküsü ( Serbest Okuma Metni) .........................................................................................284 • Bir fiey Olmak Çok fiey Olmak (Serbest Okuma Metni) ..................................................................... 285 Kiflisel Geliflim Tema De¤erlendirme Sorular› ....................................................................................... 286 ARA D‹S‹PL‹N ETK‹NL‹KLER‹ ................................................................................................................290 EKLER ................................................................................................................................................... 296 OKUMA GEL‹fi‹M DOSYASI ................................................................................................................320 SÖZLÜK ................................................................................................................................................ 333 KAYNAKÇA ........................................................................................................................................... 336 GER‹ B‹LD‹R‹M FORMU ........................................................................................................................338
7
TANITIM Metinlerde yer alan kazan›mlar› içerir.
2. TEMA: Atatürkçülük Atatürk’ten An›lar
Bu plan y›l içerisinde yapaca¤›n›z çal›flmalar› gösterir.
SINIF: 8 SÜRE: 7 Ders Saati
Okuma
Konuflma
1. Okuma kurallar›n› uygulama 5.Okuma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
Yazma
1. Konuflma kurallar›n› uygulama 5. Türkçenin kurallar›na uygun cümleler kurar 10. Konuflmas›nda sebepsonuç iliflkileri kurar. 11. Konuflmas›nda amaçsonuç iliflkileri kurar.
2. Okudu¤u metni anlama ve çözümleme 1. Metnin ba¤lam›ndan hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›kar›r. 4. Metnin ana fikrini/ana duygusunu belirler. 11. Okuduklar›ndaki örtülü anlamlar› bulur. 14. Metne iliflkin sorulara cevap verir.
3. Haz›rl›kl› konuflmalar yapma 12. Konuflma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
2. Planl› yazma 11. Dipnot, kaynakça, özet, içindekiler vb. k›s›mlar› uygun flekilde düzenler. 12. Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r. 5. Kendini yaz›l› olarak ifade etme al›flkanl›¤› kazanma 1. Duygu, düflünce, hayal, izlenim ve deneyimlerini yazarak ifade eder. 6. Yaz›m ve noktalama kurallar›n› uygulama 1. Yaz›m kurallar›n› kavrayarak uygular.
Dil Bilgisi
Atatürkçülük Kazan›mlar›
1. Fiilimsiler ile ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama 3. Fiilimsileri özelliklerine uygun biçimde kullan›r.
3. Atatürk ile ilgili an›lar AÇIKLAMA: Atatürk ile ilgili bir an› okunarak/ dinlenerek/izlenerek an›da geçen olaylar anlat›lacak ve an›n›n ana fikri aç›klanacakt›r. 5. Atatürk'ün insan sevgisi ve evrensellik konular›ndaki görüflleri AÇIKLAMA: Atatürk'ün insan sevgisi ve evrensellik konular›ndaki görüfllerini aç›klayan bir metin okunarak/dinlenerek/izlenerek metnin ana fikri aç›klanacakt›r. • Atatürk'ün insan sevgisi, evrensellik, millet sevgisi ve yurt sevgisi ile ilgili konulardaki görüfllerine örnekler verilecektir.
PERFORMANS GÖREV‹ Konu: Yard›m kampanyas› ‹çerik: Toplum Hayat› Beklenen performans: Yarat›c› düflünme, araflt›rma, bilgi teknolojilerini kullanma, karar verme, giriflimcilik Süre: 4 hafta De¤erlendirme: Dereceli puanlama anahtar›
Bu bölümde proje görevleriyle ilgili yönergeler ve dereceli puanlama anahtarlar› yer almaktad›r.
Görev Yönergesi 1. Ö¤rencilerinizden deprem, sel, heyelan ve 盤 konular›ndan birini seçmelerini isteyiniz. 2. Ö¤rencilerinizden seçtikleri konuyla ilgili bir afifl haz›rlamalar›n› isteyiniz. 3. Ö¤rencilerinize afifllerine bir slogan bulmalar›n› söyleyiniz. 4. Afifl tasarlamadan önce afifl örneklerini inceleyiniz. 5. Ö¤rencilerinize afifllerini haz›rlamalar› için 4 hafta süre veriniz. 6. Ö¤rencilerinizin afifllerini s›n›f ve okul panolar›nda sergileyiniz. 7. Ö¤rencilerinizin afifllerini 179. sayfadaki dereceli puanlama anahtar›n› kullanarak de¤erlendiriniz.
Ö¤rencilerinizin tema sonlar›nda cevaplayaca¤› sorular ve bu sorular›n cevaplar›n› kapsayan formlard›r. TOPLUM HAYATI
Örnek: Bu görevden al›nabilecek en yüksek puan 13, en düflük ise 5’tir. Ödevden Dereceli Puanlama Anahtar›’na göre 8 puan alan bir ö¤renci;
TEMA DE⁄ERLEND‹RME SORULARI A. 1,2,3 ve 4. sorular› afla¤›daki paragrafa göre cevaplay›n›z. Perflembe ve cuma günleri yaylaya “otçu” gelirdi. Bu y›lda bir kere yap›lan “Otcu Haftas›” ile kar›flt›r›lmas›n.
13 100
“Otcu gelme”, afla¤›dan bir grup insan›n bir araya gelerek, yaylaya ç›kmas›n›n ad›d›r. Bu grup ço¤u zaman
10 x
kemençe eflli¤inde horon teperek ve yayla havalar› söyleyerek yaylaya do¤ru yola ç›kard›. Otçular›n yaylaya var›p obadakilerle buluflmas› ayr› bir flenlik olur, naralar at›l›r, kemençe daha k›vrak çalard›. Böylece perflembe ve cuma günleri flenlik içinde geçerdi. Yaylada bütün yaz› böyle geçirirdik. Vakitler ekim ay›na geldi¤inde çi¤demler, di¤er
x= 76,92
100x10/13
ismiyle “vargit çiçekleri” bembeyaz açt›¤›nda art›k yayladan göçme zaman› gelirdi. bunu buruk ve hüzünlü bir
al›r.
sevinçle yaflard›k. Bir de “Odcu Haftas› fienlikleri” vard› ki Sis Da¤› Yaylas›’n›n en ç›lg›n zaman›yd›. Temmuz ay›n›n dördüncü cumartesi günü yap›l›yor. Sadece o bölgenin insanlar› bilir zaman› ve her y›l o insanlar o cumartesi orada olurlar. Karadeniz malum, co¤rafyan›n flartlar›ndan dolay› yerleflim yerleri birbirine uzak. Gençlerin birbirlerini görmeleri,
76,92 puan›n 5’lik not sistemindeki karfl›l›¤› 4’tür. Puan aral›¤› 0-44 45-54 55-69 70-84 85-100
tan›malar› zor. Görüflmeleri gönüllerine atefl düflürür. Odcu Haftas› gönüllerin atefllendi¤i haftad›r. Böyle bir ihtiyaçtan do¤an hafta zaman içinde bu özelli¤ini yitirip baflka bir özellik kazanm›fl. fiimdi bir flenlik haftas›.
Not 1 2 3 4 5
Servet SOMUNCUO⁄LU/ Atlas Ekim 2003 1. Paragrafa göre “otçu gelme” ne demektir? .................................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................................. ..................................................................................................................................................................................
2. “Otcu Haftas› fienlikleri” nas›l ortaya ç›km›flt›r? .................................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................................. 3. Yayladan ayr›lma vaktinin geldi¤i nas›l anlafl›l›yor? .................................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................................. 4. Etken ve edilgen fiilleri bularak tabloya yaz›n›z? Etken Fiiller
Edilgen Fiiller
205
uygular.
Yaz›m kurallar›n› kavrayarak
dikkate al›r.
ve onlar›n de¤erlendirmelerini
Yazd›klar›n› baflkalar›yla paylafl›r
Yazd›klar›ndan arfliv oluflturur.
Konuflma metni haz›rlar.
uygun cümleler kurar.
Konuflurken Türkçenin kurallar›na
karfl›laflt›r›r.
hayat› ve günlük hayatla
Dinlediklerini/izlediklerini kendi
fiiir dilinin farkl›l›¤›n› ay›rt eder.
özetler.
kronolojik s›ra ve mant›k ak›fl› içinde
Okuduklar›n› kendi cümleleriyle,
cevap verir.
Okudu¤u metne iliflkin sorulara
kullan›r.
Ö¤renci Adlar›
Okurken sesini ve beden dilini etkili
1. TEMA Ö⁄RENC‹ GÖZLEM FORMU
Temalar›n sonunda ö¤rencilerinizi gözlem yoluyla de¤erlendirebilmeniz amac›yla haz›rlanm›flt›r. Ayn› zamanda ö¤renci Çal›flma Kitab›’nda yer alan öz de¤erlendirme formunun paraleli niteli¤indedir. Tema sonlar›nda ö¤rencilerinizin öz de¤erlendirme formunu doldurmalar›n› sa¤lay›n›z.
Okuma
Dinleme
Konuflma
Di¤er derslerle iliflkilendirme
Yazma
Dil Bilgisi
Ara disiplinlerle iliflkilendirme
301
Burada metin ifllenifl sürecinde bölümleri gösteren logolar yer almaktad›r.
8
fiEMASI Metin iflleme süreci Metnin künyesi
› : An n ürü türk insa in T : Ata rk’ün ›fl› Metn ema tü nlay Ata T : a ik a An a ti sell a n m a e S T vre Alt ers ve e :5D gisi sev Süre
‹fllenen metnin ismi
‹lgili beceri alan›
B. Metne Haz›rl›k
Ders öncesi yap›lacak haz›rl›klar I. HAZIRLIK
“Derse Haz›rl›k” bölümünde istedi¤iniz Atatürk'ün vatan, millet, insan veya çocuk sevgisi ile ilgili an›lar›n› birkaç ö¤encinize okutunuz. Ö¤rencilerinizden, an›lar›n kendilerinde uyand›rd›¤› duygular› ifade etmelerini isteyiniz.
• “Yazma” bölümünde kullanmak üzere, dipnot ve kaynakça içeren Atatürk ile ilgili kaynaklar getiriniz. • Ö¤rencilerinizden “Metne Haz›rl›k” ve “Yazma” bölümlerinde kullan›lmak üzere Atatürk'ün vatan, millet, insan veya çocuk sevgisi ile ilgili an›lar›n› getirmelerini isteyiniz. • Ö¤rencilerinizden “Yazma” bölümünde kullanmak üzere Atatürk'ün vatan, millet ve insan sevgisi ile ilgili sözlerini derlemelerini isteyiniz. Ö¤rencilerinize bu sözleri derlerken yararland›klar› kaynaklar›n adlar›n› ve sayfa numaralar›n› not etmeleri gerekti¤ini söyleyiniz.
Ö¤rencilerinizin okuma öncesinde ve sürecinde sorular haz›rlayarak metin üzerinde düflünmelerini sa¤lamak amac›yla soru sorarak okuma yöntemini kullan›n›z (1.5).Ö¤rencilerinize metni bir kez sesli okuyaca¤›n›z›, siz metni okurken onlar›n metinle ilgili zihinlerinde oluflan sorular› defterlerine not edeceklerini söyleyiniz. Gerek duyarsan›z metni ikinci kez sessiz okutarak ö¤rencilerinize soru haz›rlama ve metni anlama konusunda yard›mc› olabilirsiniz.
ATATÜRK’TEN ANILAR
biçimde bir kere okuyunuz, ard›ndan bir ö¤rencinize sesli olarak okutunuz. Ö¤rencilerinizden okurken ak›c› bir flekilde okumalar›n› (1.2), kelimeleri do¤ru telaffuz etmelerini (1.3), seslerini ve beden dillerini etkili kullanmalar›n› (1.1) isteyiniz.
Her tilcikte her cümlede diri. Atatürk’ün pehlivan fikri Bir gün yenilir mi san›rlar? Nutku okusunlar da anlas›nlar Anlas›nlar ana yol nereye. “Uygar bir millet diyor Atatürk Uygar bir Türk milleti.” Bu yoldan dönülür mü geriye? Köyleriyle, kentleriyle Ülkümüz Atatürk’ün istedi¤i Türkiye... Talip APAYDIN
Ö¤rencilerinize fliir hakk›ndaki duygu ve düflüncelerini sorunuz. Ö¤rencilerinizi fliirin konusu ve içeri¤i hakk›nda konuflturunuz.
II. OKUMA-ANLAMA
Bu bölümde ö¤rencilerin okunan metinde geçen kelimelerin nas›l telaffuz edildi¤ini ve hangi ba¤lamda kullan›ld›¤›n› anlamalar›n› sa¤lamak amac›yla sesli okuma yöntemini kullan›n›z ( 1.5 ). Metni aç›k ve anlafl›l›r bir
A. Derse Haz›rl›k
Okuma süreci tamamland›ktan sonra ö¤rencilerinize metni okuyan arkadafllar›n›n ak›c› bir flekilde okuyup okumad›klar›n›, kelimeleri do¤ru telaffuz edip etmediklerini, seslerini ve beden dillerini etkili kullan›p kullanmad›klar›n› sorunuz. Daha sonra metinde geçen “ muvaffakiyet, azimkârane, kâfi, mecburiyet, muas›r, terakki, mütemadiyen, tebarüz, mefhum, inkiflaf” gibi kelimeleri s›rayla ve do¤ru bir telaffuzla ö¤rencilerinize söyleyiniz. Her bir kelimenin ard›ndan ö¤rencilerinizin bu kelimeleri tekrar etmelerini isteyiniz. Ö¤rencilerinizin kelime hazinesini gelifltirmek amac›yla haz›rlanan etkinli¤i yap›r›n›z (1.Etkinlik) ( 2.1 ). Afla¤›da verilen metni anlama ve yorumlama ile ilgili sorular› ö¤rencilerinize sorunuz: 1. En büyük ifli baflarmam›za ra¤men yapt›klar›m›z neden yeterli de¤ildir? 2. Metne göre Atatürk ve Türk milletinin hedefleri nelerdir? 3. Türk milletinin güzel sanatlar karfl›s›ndaki tutumu nas›ld›r? Bu konuda Atatürk'ün görüflleri nelerdir? 4. Atatürk, Türk milletinin hangi özelliklerine dayanarak
7 9 8 17 18 11 2 3 12 16 24 19 25 4 26
I. OKUMA - ANLAMA
105
27 1 5 28 29 14 10 15 32 30 20 31 21 22 33 34 6 13
Ders Kitab›’n›n küçültülmüfl hâli Çal›flma Kitab›’n›n küçültülmüfl hâli 111
ATATÜRK
Teman›n ad›
• Atatürk’ten An›lar • Onuncu Y›l Nutku • Dil Devrimi • Atatürk ve Bilim • Atatürk’ün Gençli¤e Hitabesi • Atatürk’te Millet Sevgisi • Gazi (Serbest Okuma Metni)
102
Temada yer alan metin adlar›
Temada yer alan serbest metinlerin adlar›
• Ö¤rencilerinizin, bu tema boyunca afla¤›da önerilen kitaplardan en az ikisini okumalar›n› ve s›n›f arkadafllar›yla paylaflmalar›n› sa¤lay›n›z. • Zeytin Da¤› • Ak›n • Damla Damla • 87 O¤uz
(Falih R›fk› ATAY) ( Faruk Naf›z ÇAMLIBEL) (Ömer SEYFETT‹N) ( Rak›m ÇALAPALA)
103
Bu temada ö¤rencilerinize okumalar› için tavsiye edece¤iniz kitaplar
Serbest okuma metinlerinin küçültülmüfl hâli
9
TEMA ESASINA DAYALI YILLIK PLAN
4
Tema Ad›
ZAMAN VE MEKÂN
Hafta
3
1. Metin K›z Kalesi
EYLÜL
Aylar
Dil Bilgisi 1.1
Yazma 1.1, 1.2, 1.5, 1.9 Yazma 2.12
Konuflma 1.9 Konuflma 2.5 Konuflma 3,6, 3.12 Konuflma 5.2, 5.4
Okuma 1.1, 1.2, 1.3, 1.5 Okuma 2.9, 2.12, 2.13, 2.17, 2.20, 2.21 Okuma 4.1 Okuma 5.8, 5.9
Metinler ve Kazan›mlar
11
Ara Disiplinler ve Di¤er Derslerle Ba¤lant›lar
7 ve 8. Etkinlikler
Dil Bilgisi Etkinlikleri
6. Etkinlik
Yazma Etkinlikleri
1, 2, 3, 4, ve 5. Etkinlikler
Okuma Etkinlikleri
Etkinlikler
Öz Değerlendirme Formu
Dereceli Puanlama Anahtar›
Proje
Ölçme ve De¤erlendirme
Aç›klamalar
1
Tema Ad›
ZAMAN VE MEKÂN
EYLÜL
EK‹M
Hafta
4
2. Metin Geçmifl Zaman fiiirleri
Aylar
Dil Bilgisi 1.2
Yazma 2.10, 2.12 Yazma 3.2 Yazma 4.3 Yazma 5.2, 5.3, 5.4, 5.6, 5.10
Konuflma 1.5 Konuflma 3.7, 3.12
Okuma 1.4, 1.5 Okuma 2.3, 2.4, 2.12, 2.13, 2.18, 2.20, 2.25, 2.26 Okuma 4.4 Okuma 5.7
Metinler ve Kazan›mlar
12
Ara Disiplinler ve Di¤er Derslerle Ba¤lant›lar
6 ve 7. Etkinlikler
Dil Bilgisi Etkinlikleri
5. Etkinlik
Yazma Etkinlikleri
1, 2, 3 ve 4. Etkinlikler
Okuma Etkinlikleri
Etkinlikler
Öz Değerlendirme Formu
Ölçme ve De¤erlendirme
Aç›klamalar
Tema Ad›
ZAMAN VE MEKÂN
Hafta
2
3. Metin Verilen Sözü Tutmak ve Vaktinde ‹fl Yapmak
EK‹M
Aylar
Dil Bilgisi 1.3
Yazma 2.6, 2.12 Yazma 3.3 Yazma 5.8, 5.9 Yazma 6.1
Konuflma 3.2,3.5, 3.12
Dinleme 1.2, 1.4 Dinleme 2.1, 2.3, 2.4, 2.5, 2.9, 2.12, 2.14, 2.15, 2.24 Dinleme 4.2, 4.3, 4.5, 4.6
Metinler ve Kazan›mlar
13
Ara Disiplinler ve Di¤er Derslerle Ba¤lant›lar
9 ve 10. Etkinlikler
Dil Bilgisi Etkinlikleri
6, 7 ve 8. Etkinlikler
Yazma Etkinlikleri
5. Etkinlik
Konuflma Etkinlikleri
1, 2, 3 ve 4. Etkinlikler
Dinleme Etkinlikleri
Etkinlikler
Öz Değerlendirme Formu
Ölçme ve De¤erlendirme
Aç›klamalar
4
Tema Ad›
ZAMAN VE MEKÂN
Hafta
3
4. Metin Eski Ankara Evleri
EK‹M
Aylar
Dil Bilgisi 1.4
Yazma 1.2, 1.7, 1.10 Yazma 2.7, 2.12 Yazma 5.5 Yazma 6.1
Konuflma 2.4 Konuflma 3.7, 3.8, 3.12 Konuflma 4.3
Okuma 1.5 Okuma 2.1, 2.11, 2.14, 2.30 Okuma 3.1 Okuma 4.3 Okuma 5.1, 5.2, 5.4, 5.5
Metinler ve Kazan›mlar
14
Ara Disiplinler ve Di¤er Derslerle Ba¤lant›lar
8. Etkinlik
Dil Bilgisi Etkinlikleri
6 ve 7. Etkinlikler
Yazma Etkinlikleri
1, 2, 3, 4 ve 5. Etkinlikler
Okuma Etkinlikleri
Etkinlikler
Öz De¤erlendirme Formu
Tema Sonu De¤erlendirme Sorular›
Ölçme ve De¤erlendirme
Aç›klamalar
1
EK‹M
KASIM
Hafta
4
Tema Ad›
ATATÜRK
5. Atatürk’ün insan sevgisi ve evrensellik konularındaki görüflleri AÇIKLAMA: Atatürk’ün insan sevgisi ve evrensellik konularındaki görüfllerini aç›klayan bir metin okunarak/dinlenerek/izlenerek metnin ana fikri açıklanacaktır. • Atatürk’ün insan sevgisi, evrensellik, millet sevgisi ve yurt sevgisi ile ilgili konulardaki görüfllerine örnekler verilecektir.
3. Atatürk ile ilgili anılar AÇIKLAMA: Atatürk ile ilgili bir anı okunarak/ dinlenerek/izlenerek anıda geçen olaylar anlat›lacak geçen olaylar anlatılacak ve anının ana fikri açıklanacaktır.
Atatürk Kazanımları
Dil Bilgisi 1.3
Yazma 2.11, 2.12 Yazma 5.1 Yazma 6.1
Konuflma 1.5, 1.10, 1.11 Konuflma 3.12
Okuma 1.5 Okuma 2.1, 2.4, 2.10, 2.13
Metinler ve Kazan›mlar
15
Ara Disiplinler ve Di¤er Derslerle Ba¤lant›lar
6, 7 ve 8. Etkinlikler
Dil Bilgisi Etkinlikleri
3, 4, ve 5. Etkinlikler
Yazma Etkinlikleri
1 ve 2. Etkinlikler
Okuma Etkinlikleri
Etkinlikler
Öz De¤erlendirme Formu
Ölçme ve De¤erlendirme
Aç›klamalar
29 EK‹M CUMHUR‹YET BAYRAMI
1. Metin Atatürk’ten An›lar
Aylar
Hafta
1
Tema Ad›
ATATÜRK
4. Atatürk'ün kiflili¤i ve özellikleri AÇIKLAMA: Atatürk'ün kiflili¤ini ve özelliklerini konu alan bir metin okunarak/dinlenerek/izlenerek Atatürk'ün ideallerinin neler oldu¤u aç›klanacakt›r. • Atatürk'ün ideallerini gerçeklefltirmek için gösterdi¤i sab›rl› ve disiplinli çal›flmaya örnek verilerek Atatürk'ün milletine gerçekleri aç›kça anlatt›¤› belirtilecektir. • Atatürk'ün yapt›¤› çal›flmalarda gösterdi¤i kararl›l›k örnekler verilerek anlat›lacak; Atatürk’ün birlefltirici ve bütünlefltirici bir insan oldu¤u örneklerle aç›klanacakt›r.
1. Atatürk'ün eserleri AÇIKLAMA: Atatürk'ün eserlerini konu alan bir metin okunarak/dinlenerek/ izlenerek Atatürk'ün en büyük eserinin neden Türkiye Cumhuriyeti oldu¤u ve çeflitli alanlarda yap›lan ink›laplar›n Atatürk'ün eseri oldu¤u aç›klanacakt›r. 2. Atatürk'ün yazd›¤› eserler AÇIKLAMA: Atatürk'ün yazd›¤› eserlerin adlar› belirtilecek; Atatürk'ün Nutuk (Söylev) adl› eserinin hangi olaylar› konu ald›¤› ve Nutuk (Söylev)'un Atatürk taraf›ndan hangi y›lda okundu¤u aç›klanacakt›r.
Atatürk Kazan›mlar›
Dil Bilgisi 1.4
Yazma 1.5, 1.7, 1.10 Yazma 2.2, 2.8, 2.9, 2.12 Yazma 4.2
Konuflma 1.4, 1.7 Konuflma 2.2, 2.7 Konuflma 3.1, 3.12
Okuma 1.1, 1.2, 1.3, 1.5 Okuma 2.1
Metinler ve Kazan›mlar
16
Kariyer Bilinci Gelifltirme Ara Disiplin Kazan›m› 16. “ Liderlerin davran›fllar›n›n ve ald›¤› kararlar›n baflkalar›n›n yaflam›n› nas›l etkiledi¤ini aç›klar.”
Ara Disiplinler ve Di¤er Derslerle Ba¤lant›lar
6 ve 7. Etkinlikler
Dil Bilgisi Etkinlikleri
5. Etkinlik
Yazma Etkinlikleri
4. Etkinlik
Konuflma Etkinlikleri
1, 2 ve 3. Etkinlikler
Okuma Etkinlikleri
Etkinlikler
Öz De¤erlendirme Formu
Ölçme ve De¤erlendirme
Aç›klamalar
1-10 KASIM ATATÜRK’Ü ANMA HAFTASI
2. Metin Onuncu Y›l Nutku
KASIM
Aylar
3
Tema Ad›
M‹LLÎ KÜLTÜR
Hafta
2
1. Metin ‹htiyar Çilingir
KASIM
Aylar
Dil Bilgisi 1.3, 1.4
Yazma 1.4, 1.11 Yazma 2.12 Yazma 3.1 Yazma 5.8
Konuflma 1.4, 1.5 Konuflma 2.1, 2.3, 2.4, 2.7, 2.8 Konuflma 3.1, 3.7, 3.8, 3.9,3.12 Konuflma 5.2
Okuma 1.1, 1.2,1.3, 1.5 Okuma 2.1, 2.6, 2.10, 2.13, 2.15, 2.20, 2.21, 2.22, 2.24
Metinler ve Kazan›mlar
17
Ara Disiplinler ve Di¤er Derslerle Ba¤lant›lar
9 ve 10. Etkinlikler
Dil Bilgisi Etkinlikleri
8. Etkinlik
Yazma Etkinlikleri
7. Etkinlik
Konuflma Etkinlikleri
1, 2,3,4,5 ve 6. Etkinlikler
Okuma Etkinlikleri
Etkinlikler
Öz De¤erlendirme Formu
Dereceli Puanlama Anahtar›
Performans Görevi
Ölçme ve De¤erlendirme
Aç›klamalar
5
Tema Ad›
M‹LLÎ KÜLTÜR
Hafta
4
2. Metin Gönül Mimarlar›m›z
KASIM
Aylar
Dil Bilgisi 2.1
Yazma 1.1, 1.2 Yazma 2.9, 2.12 Yazma 3.3 Yazma 6.2
Konuflma 3.1, 3.3, 3.4, 3.10, 3.12
Okuma 1.5 Okuma 2.13, 2.15, 2.20, 2.30 Okuma 4.2, 4.3
Metinler ve Kazan›mlar
18
Ara Disiplinler ve Di¤er Derslerle Ba¤lant›lar
8 ve 9. Etkinlikler
Dil Bilgisi Etkinlikleri
4, 5, 6 ve 7. Etkinlikler
Yazma Etkinlikleri
1, 2 ve 3. Etkinlikler
Okuma Etkinlikleri
Etkinlikler
Öz De¤erlendirme Formu
Ölçme ve De¤erlendirme
Aç›klamalar
KASIM
ARALIK
1
Tema Ad›
M‹LLÎ KÜLTÜR
Hafta
5
3. Metin Türküler Dolusu
Aylar
Dil Bilgisi 2.2
Yazma 2.12 Yazma 3.4 Yazma 5.4, 5.6, 5.10 Yazma 6.2
Konuflma 1.4, 1.7, 1.9 Konuflma 3.12
Dinleme 1.3, 1.4 Dinleme 2.1, 2.2, 2.3, 2.4, 2.5, 2.7, 2.9, 2.12, 2.22, 2.23, 2.25 Dinleme 3.3 Dinleme 5.2
Metinler ve Kazan›mlar
19
Ara Disiplinler ve Di¤er Derslerle Ba¤lant›lar
9, 10 ve 11. Etkinlikler
Dil Bilgisi Etkinlikleri
6, 7 ve 8. Etkinlikler
Yazma Etkinlikleri
1, 2, 3, 4 ve 5. Etkinlikler
Dinleme Etkinlikleri
Etkinlikler
Öz De¤erlendirme Formu
Ölçme ve De¤erlendirme
Aç›klamalar
3
Tema Ad›
M‹LLÎ KÜLTÜR
Hafta
2
4. Metin Nevruz ve Birlik
ARALIK
Aylar
Dil Bilgisi 2.3
Yazma 1.4 Yazma 2.2, 2.5, 2.10, 2.12 Yazma 3.3 Yazma 5.1
Konuflma 1.4 Konuflma 3.12
Okuma 1.5 Okuma 2.2, 2.4, 2.13, 2.14, 2.16, 2.28, 2.29, 2.30 Okuma 5.9
Metinler ve Kazan›mlar
20
Ara Disiplinler ve Di¤er Derslerle Ba¤lant›lar
8 ve 9. Etkinlikler
Dil Bilgisi Etkinlikleri
5, 6 ve 7. Etkinlikler
Yazma Etkinlikleri
1, 2, 3 ve 4. Etkinlikler
Okuma Etkinlikleri
Etkinlikler
Öz De¤erlendirme Formu
Tema Sonu De¤erlendirme Sorular›
Ölçme ve De¤erlendirme
Aç›klamalar
4
Tema Ad›
TOPLUM HAYATI
Hafta
3
1. Metin Ergenekon Destan›
ARALIK
Aylar
Dil Bilgisi 2.4
Yazma 1.4, 1.5, 1.8, 1.10 Yazma 2.4, 2.10, 2.12 Yazma 6.2
Konuflma 1.3 Konuflma 3.11, 3.12
Okuma 1.1, 1.2, 1.5 Okuma 2.1, 2.10, 2.12, 2.13, 2.15 Okuma 3.2
Metinler ve Kazan›mlar
21
Ara Disiplinler ve Di¤er Derslerle Ba¤lant›lar
8 ve 9. Etkinlikler
Dil Bilgisi Etkinlikleri
6 ve 7. Etkinlikler
Yazma Etkinlikleri
1, 2, 3, 4 ve 5. Etkinlikler
Okuma Etkinlikleri
Etkinlikler
Öz De¤erlendirme Formu
Tema Sonu De¤erlendirme Sorular›
Dereceli Puanlama Anahtar›
Performans Görevi
Ölçme ve De¤erlendirme
Aç›klamalar
2
Tema Ad›
TOPLUM HAYATI
Hafta
1
2. Metin Çi¤dem Der ki...
OCAK
Aylar
Dil Bilgisi 2.4
Yazma 1.7, 1.11 Yazma 2.10, 2.12 Yazma 3.1
Konuflma 1.5, 1.6 Konuflma 2.3 Konuflma 3.12
Okuma 1.2, 1.3, 1.5 Okuma 2.1, 2.2, 2.6, 2.7, 2.21
Metinler ve Kazan›mlar
22
Ara Disiplinler ve Di¤er Derslerle Ba¤lant›lar
8 ve 9. Etkinlikler
Dil Bilgisi Etkinlikleri
6 ve 7. Etkinlikler
Yazma Etkinlikleri
1, 2, 3, 4 ve 5. Etkinlikler
Okuma Etkinlikleri
Etkinlikler
Öz De¤erlendirme Formu
Ölçme ve De¤erlendirme
Aç›klamalar
Tema Ad›
TOPLUM HAYATI
Hafta
3
3. Metin Herkesin Dostu Anton
OCAK
Aylar
Dil Bilgisi 2.4
Yazma 1.4, 1.6, 1.7, 1.11 Yazma 2.6, 2.12 Yazma 3.1
Konuflma 3.1, 3.2, 3.7, 3.8, 3.9, 3.12
Dinleme 1.4 Dinleme 2.1, 2.3, 2.4, 2.6, 2.9, 2.18 Dinleme 3.1 Dinleme 4.5 Dinleme 5.2
Metinler ve Kazan›mlar
23
Ara Disiplinler ve Di¤er Derslerle Ba¤lant›lar
10. Etkinlik
Dil Bilgisi Etkinlikleri
8 ve 9. Etkinlikler
Yazma Etkinlikleri
1, 2, 3, 4, 5, 6 ve 7. Etkinlikler
Dinleme Etkinlikleri
Etkinlikler
Öz Değerlendirme Formu
Ölçme ve De¤erlendirme
Aç›klamalar
3
Tema Ad›
TOPLUM HAYATI
Hafta
2
4. Metin Aflinas›z
fiUBAT
Aylar
Dil Bilgisi 2.5
Yazma 1.5, 1.6, 1.7, 1.11 Yazma 2.6, 2.12 Yazma 3.1
Konuflma 1.4, 1.5, 1.6, 1.8, 1.12 Konuflma 3.12
Okuma 1.2, 1.3, 1.5 Okuma 2.1, 2.2, 2.3, 2.4, 2.5, 2.11, 2.15, 2.22, 2.29 Okuma 4.3 Okuma 5.6
Metinler ve Kazan›mlar
24
Ara Disiplinler ve Di¤er Derslerle Ba¤lant›lar
9, 10 ve 11. Etkinlikler
Dil Bilgisi Etkinlikleri
8. Etkinlik
Yazma Etkinlikleri
1, 2, 3, 4 , 5, 6, ve 7. Etkinlikler
Okuma Etkinlikleri
Etkinlikler
Öz De¤erlendirme Formu
Tema Sonu De¤erlendirme Sorular›
Ölçme ve De¤erlendirme
Aç›klamalar
fiUBAT
MART
Hafta
1
3
Tema Ad›
ATATÜRK
9. Atatürk'ün Türk dili ve edebiyat›na verdi¤i önem AÇIKLAMA: • Türk dili ve edebiyat›n›n önemini anlatan bir metin okunarak/dinlenerek/izlenerek anlat›lacakt›r. • Türkçenin özellikleri, Atatürk'ün Türk dili ve edebiyat›na neden önem verdi€i aç›klanacakt›r. Atatürk'ün Türk dilinin araflt›r›lmas› ve geliflmesi için Türk Dil Kurumunun kurulmas›n› sa€lad›€› belirtilecektir
Atatürkçülük Kazan›mlar›
Dil Bilgisi 2.5
Yazma 1.2, 1.6 Yazma 2.3, 2.6, 2.12 Yazma 4.1, 4.3
Konuflma 1.3, 1.6, 1.8, 1.12 Konuflma 2.3, 2.6 Konuflma 3.1, 3.12
Dinleme 1.2, 1.4 Dinleme 2.1, 2.4, 2.9, 2.11, 2.12
Metinler ve Kazan›mlar
25
Ara Disiplinler ve Di¤er Derslerle Ba¤lant›lar
6 ve 7. Etkinlikler
Dil Bilgisi Etkinlikleri
4 ve 5. Etkinlikler
Yazma Etkinlikleri
1, 2 ve 3. Etkinlikler
Dinleme Etkinlikleri
Etkinlikler
Öz De¤erlendirme Formu
Ölçme ve De¤erlendirme
Aç›klamalar
‹ST‹KLÂL MARfiI’NIN KABULÜ
3. Metin Dil Devrimi
Aylar
3
Tema Ad›
B‹L‹M VE TEKNOLOJ‹
Hafta
2
1. Metin Bas›ndan Teknoloji Haberleri
MART
Aylar
Dil Bilgisi 2.6
Yazma 1.4, 1.7, 1.11 Yazma 2.7, 2.12 Yazma 3.2 Yazma 5.8, 5.9 Yazma 6.2
Konuflma 1.1, 1.8 Konuflma 2.1, 2.9 Konuflma 3.1, 3.7, 3.8, 3.12 Konuflma 4.1, 4.3
Okuma 1.5 Okuma 2.1, 2.2, 2.3, 2.13, 2.21 Okuma 5.3
Metinler ve Kazan›mlar
26
Ara Disiplinler ve Di¤er Derslerle Ba¤lant›lar
9 ve 10. Etkinlikler
Dil Bilgisi Etkinlikleri
5, 6, 7 ve 8. Etkinlikler
Yazma Etkinlikleri
4. Etkinlik
Konuflma Etkinlikleri
1, 2 ve 3. Etkinlikler
Okuma Etkinlikleri
Etkinlikler
Öz De¤erlendirme Formu
Dereceli Puanlama Anahtar›
Proje
Ölçme ve De¤erlendirme
Aç›klamalar
4
Tema Ad›
B‹L‹M VE TEKNOLOJ‹
Hafta
3
2. Metin Ekran Efendi’nin Tutsaklar›
MART
Aylar
Dil Bilgisi 2.7
Yazma 2.1, 2.2, 2.3, 2.7, 2.12 Yazma 3.2
Konuflma 1.7 Konuflma 2.1, 2.9 Konuflma 3.3, 3.4, 3.9, 3.11, 3.12 Konuflma 5.3
Dinleme 1.1, 1.2, 1.4 Dinleme 2.1, 2.8, 2.10, 2.11, 2.12, 2.14, 2.15, 2.16, 2.17, 2.19, 2.20 Dinleme 3.2 Dinleme 4.1, 4.5 Dinleme 5.3
Metinler ve Kazan›mlar
27
Ara Disiplinler ve Di¤er Derslerle Ba¤lant›lar
10, 11 ve 12. Etkinlikler
Dil Bilgisi Etkinlikleri
8 ve 9. Etkinlikler
Yazma Etkinlikleri
1, 2, 3, 4, 5, 6, ve 7. Etkinlikler
Dinleme Etkinlikleri
Etkinlikler
Öz De¤erlendirme Formu
Ölçme ve De¤erlendirme
Aç›klamalar
2
Tema Ad›
B‹L‹M VE TEKNOLOJ‹
Hafta
1
3. Metin Anadolu’nun Baht› Aç›k Kara Treni
N‹SAN
Aylar
Dil Bilgisi 2.7
Yazma 1.2 Yazma 2.11, 2.12 Yazma 3.4 Yazma 6.2
Konuflma 2.1 Konuflma 3.12 Konuflma 4.4
Okuma 1.2, 1.3, 1.5 Okuma 2.1, 2.11, 2.13, 2.18, 2.27
Metinler ve Kazan›mlar
28
Ara Disiplinler ve Di¤er Derslerle Ba¤lant›lar
8, 9 ve 10. Etkinlikler
Dil Bilgisi Etkinlikleri
5, 6 ve 7. Etkinlikler
Yazma Etkinlikleri
1, 2, 3 ve 4. Etkinlikler
Okuma Etkinlikleri
Etkinlikler
Öz De¤erlendirme Formu
Tema Sonu De¤erlendirme Sorular›
Ölçme ve De¤erlendirme
Aç›klamalar
Hafta
3
2
Tema Ad›
ATATÜRK
görüflleri ile ilgili bir metin okunarak/ dinlenerek/ izlenerek e¤itimin neden millî ve ça¤dafl olmas› gerekti¤i aç›klanacakt›r. Ö¤retim birli¤inin sa¤lanmas›n›n neden gerekli oldu¤u belirtilecek; karma e¤itim anlay›fl›n›n ne oldu¤u ve e¤itimin yayg›nlaflt›r›lmas›n›n neden gerekli oldu¤u aç›klanacakt›r.
7. Atatürk'ün millî e¤itim konusundaki görüflleri AÇIKLAMA: Atatürk'ün millî e¤itim konusundaki
konu alan bir metin okunarak/ dinlenerek/ izleyerek metnin ana fikri aç›klanacakt›r. • Ak›lc› ve bilimsel davran›fl›n önemi belirtilecek; ak›lc›l›¤›n gerçekçilik ve yap›c›l›kla olan iliflkisi aç›klanacakt›r. • Millî birlik ve beraberli¤in sa¤lanmas›nda ak›lc›l›¤›n önemi aç›klanacak; ak›lc›l›¤›n sorumlulukla olan iliflkisi belirtilecektir. • Bilimin insan hayat›ndaki yeri ve önemi aç›klanacakt›r. • “Hayatta en hakiki mürflit ilimdir.” sözü aç›klanacak; Atatürk'ün ak›lc›l›k ve bilim konusundaki görüfllerinden örnekler verilecektir.
6. Atatürk'ün ak›lc›l›k ve bilime verdi¤i önem AÇIKLAMA: Atatürk'ün ak›lc›l›k ve bilime verdi¤i önemi
Atatürk Kazan›mlar›
Dil Bilgisi 2.8
Yazma 1.2 Yazma 2.5, 2.12
Konuflma 1.2, 1.12, 1.13 Konuflma 2.4 Konuflma 3.12
Okuma 1.1, 1.2, 1.5 Okuma 2.1, 2.23
Metinler ve Kazan›mlar
29
Ara Disiplinler ve Di¤er Derslerle Ba¤lant›lar
5 ve 6. Etkinlikler
Dil Bilgisi Etkinlikleri
3 ve 4. Etkinlikler
Yazma Etkinlikleri
1 ve 2. Etkinlikler
Okuma Etkinlikleri
Etkinlikler
Öz De¤erlendirme Formu
Ölçme ve De¤erlendirme
Aç›klamalar
23 N‹SAN ULUSAL EGEMENL‹K VE ÇOCUK BAYRAMI
4. Metin Atatürk ve Bilim
N‹SAN
Aylar
1
Tema Ad›
B‹L‹M VE TEKNOLOJ‹
N‹SAN
MAYIS
Hafta
4
4. Metin Bilgisayar Yaln›zl›¤›
Aylar
Dil Bilgisi 2.9
Yazma 1.10, 1.11 Yazma 2.12 Yazma 3.3 Yazma 5.1 Yazma 6.2
Konuflma 3.1, 3.7, 3.9, 3.11, 3.12
Okuma 1.5, 1.6 Okuma 2.1, 2.3, 2.4, 2.6, 2.11, 2.13, 2.14, 2.22, 2.29, 2.30 Okuma 3.2 Okuma 5.3, 5.6
Metinler ve Kazan›mlar
30
Ara Disiplinler ve Di¤er Derslerle Ba¤lant›lar
9 ve 10. Etkinlikler
Dil Bilgisi Etkinlikleri
6, 7 ve 8. Etkinlikler
Yazma Etkinlikleri
1, 2, 3, 4 ve 5. Etkinlikler
Okuma Etkinlikleri
Etkinlikler
Dereceli Puanlama Anahtar›
Tema Sonu De¤erlendirme Sorular›
Ölçme ve De¤erlendirme
Aç›klamalar
2
Tema Ad›
K‹fi‹SEL GEL‹fi‹M
Hafta
1
1. Metin Hayatta Baflar›n›n Yollar›
MAYIS
Aylar
Dil Bilgisi 2.10
Yazma 1.11 Yazma 2.10, 2.12 Yazma 3.2 Yazma 6.1
Konuflma 1.12 Konuflma 2.4 Konuflma 3.2, 3.5, 3.12
Okuma 1.5 Okuma 2.1, 2.4, 2.12, 2.13, 2.23, 2.27, 2.31
Metinler ve Kazan›mlar
31
Ara Disiplinler ve Di¤er Derslerle Ba¤lant›lar
6 ve 7. Etkinlikler
Dil Bilgisi Etkinlikleri
4 ve 5. Etkinlikler
Yazma Etkinlikleri
1, 2 ve 3. Etkinlikler
Okuma Etkinlikleri
Etkinlikler
Öz De¤erlendirme Formu
Dereceli Puanlama Anahtar›
Performans Görevi
Ölçme ve De¤erlendirme
Aç›klamalar
Hafta
4
3
Tema Ad›
ATATÜRK
10. Türkiye'nin dünya üzerindeki yerinin önemi AÇIKLAMA: Türkiye'nin dünya üzerindeki yerinin önemini konu alan bir metin okunarak/dinlenerek/ izlenerek metinden hareketle; • Türkiye'nin hangi bölgede yer ald›¤›, • Akdeniz ve Karadeniz'i birbirine ba¤layan bo¤azlar›n önemi, • Türkiye'nin hangi k›talar aras›nda bir köprü oluflturdu¤u, • Karadeniz'e k›y›s› olan ülkelerin di¤er denizlere aç›lmas›nda Türkiye'nin konumunun önemi, • Türkiye'nin dünya için önem tafl›yan petrol kaynaklar›na sahip ülkelere komflu oldu¤u, • Türkiye'nin hangi uygarl›klar›n kesiflti¤i yerde oldu¤unu, • Türkiye'nin içinde bulundu¤u bölgede güçlü bir devlet oldu¤u, Türkiye'nin genç ve dinamik bir nüfusa sahip oldu¤u belirtilip aç›klanacakt›.
8. Atatürk'ün, Türkiye Cumhuriyeti'ni Türk gençli¤ine emanet etmesi AÇIKLAMA: Atatürk'ün “Gençli¤e Hitabesi” okunarak/dinlenerek/izlenerek Atatürk'ün “Gençli¤e Hitabesi”nde belirtilen Türk gençli¤inin görevlerinin neler oldu¤u aç›klanacakt›r.
Atatürk Kazan›mlar›
Dil Bilgisi 2.11
Yazma 1.4, 1.11 Yazma 2.10, 2.12 Yazma 3.2 Yazma 5.8 Yazma 6.1
Konuflma 1.5, 1.9, 1.10, 1.11 Konuflma 3.1, 3.9, 3.10, 3.12 Konuflma 4.1, 4.2
Dinleme 1.2, 1.4 Dinleme 2.1, 2.4 Dinleme 5.4
Metinler ve Kazan›mlar
32
Ara Disiplinler ve Di¤er Derslerle Ba¤lant›lar
6 ve 7. Etkinlikler
Dil Bilgisi Etkinlikleri
3, 4 ve 5. Etkinlikler
Yazma Etkinlikleri
2. Etkinlik
Konuflma Etkinlikleri
1. Etkinlik
Dinleme Etkinlikleri
Etkinlikler
Öz De¤erlendirme Formu
Tema Sonu De¤erlendirme Sorular›
Ölçme ve De¤erlendirme
Aç›klamalar
19 MAYIS ATATÜRK’Ü ANMA VE GENÇL‹K VE SPOR BAYRAMI
5. Metin Atatürk’ün Gençli¤e Hitabesi
MAYIS
Aylar
5
Tema Ad›
K‹fi‹SEL GEL‹fi‹M
Hafta
4
2. Metin ‹ki ‹yi ‹nsan
MAYIS
Aylar
Dil Bilgisi 3.1
Yazma 1.2, 1.11 Yazma 2.7, 2.12
Konuflma 1.2, 1.7 Konuflma 2.2, 2.9 Konuflma 3.1, 3.7, 3.12
Okuma 1.5 Okuma 2.1, 2.7, 2.13, 2.24, 2.28
Metinler ve Kazan›mlar
33
Ara Disiplinler ve Di¤er Derslerle Ba¤lant›lar
6, 7 ve 8. Etkinlikler
Dil Bilgisi Etkinlikleri
4 ve 5. Etkinlikler
Yazma Etkinlikleri
1,2 ve 3. Etkinlikler
Okuma Etkinlikleri
Etkinlikler
Öz De¤erlendirme Formu
Ölçme ve De¤erlendirme
Aç›klamalar
2
Tema Ad›
K‹fi‹SEL GEL‹fi‹M
Hafta
1
3. Metin Empati ‹le Yaflamak
HAZ‹RAN
Aylar
Dil Bilgisi 3.2
Yazma 1.3 Yazma 2.11, 2.12
Konuflma 2.2 Konuflma 3.11, 3.12 Konuflma 5.1
Dinleme 1.4 Dinleme 2.11, 2.12, 2.19, 2.21 Dinleme 3.2 Dinleme 4.1, 4.5 Dinleme 5.1
Metinler ve Kazan›mlar
34
‹nsan Haklar› ve Vatandafll›k Ara Disiplin kazan›m› 17. “Haklar› ihlal edilenlere karfl› yard›mc› olman›n insani bir davran›fl oldu¤unu belirtir.”
Ara Disiplinler ve Di¤er Derslerle Ba¤lant›lar
9. Etkinlik
Dil Bilgisi Etkinlikli¤i
7 ve 8. Etkinlikler
Yazma Etkinlikleri
1, 2, 3, 4, 5 ve 6. Etkinlikler
Dinleme Etkinlikleri
Etkinlikler
Öz De¤erlendirme Formu
Ölçme ve De¤erlendirme
Aç›klamalar
3
Tema Ad›
K‹fi‹SEL GEL‹fi‹M
Hafta
2
4. Metin Mart›
HAZ‹RAN
Aylar
Dil Bilgisi 3.1
Yazma 1.1, 1.2 Yazma 2.9, 2.12 Yazma 3.3 Yazma 5.5, 5.7, 5.9
Konuflma 3.1, 3.3, 3.12 Konuflma 4.4
Okuma 1.5 Okuma 2.13, 2.18, 2.19 Okuma 4.1 Okuma 5.6
Metinler ve Kazan›mlar
35
Rehberlik ve Psikolojik Dan›flma Ara Disiplin Kazan›m› 15. “Verdi¤i karar›n sorumlulu¤unu üstlenir.”
Ara Disiplinler ve Di¤er Derslerle Ba¤lant›lar
6. Etkinlik
Dil Bilgisi Etkinlikleri
4 ve 5. Etkinlikler
Yazma Etkinlikleri
1, 2 ve 3. Etkinlikler
Okuma Etkinlikleri
Etkinlikler
Öz De¤erlendirme Formu
Ölçme ve De¤erlendirme
Aç›klamalar
G‹R‹fi
36
G‹R‹fi
Türkçe dersi ö¤rencilerin anlama, yorumlama, iletiflim kurma ve dili etkili kullanma becerilerini gelifltirmeye yönelik dinleme/izleme, konuflma, okuma ve yazma ö¤renme alanlar› ile dil bilgisinden oluflur. Okuma, dinleme, konuflma ve yazma becerilerini gelifltirmek ve dil bilgisi kurallar›n› kavratmak Türkçe dersinin genel amaçlar›ndand›r. ‹lkö¤retim 8. s›n›f Türkçe ders kitaplar› ö¤renci merkezli ö¤renme yaklafl›m›na uygun ve etkinlik temelli olarak haz›rlanm›flt›r. Bu yaklafl›m›n uygulanmas›nda ilgi ve ihtiyaçlara uygun olarak ö¤rencileri ö¤renme sürecinde merkeze alan ve onlar› daha aktif k›lan bireysel farklara dayal› ö¤renme yaklafl›m› ile ö¤renme süreçlerinin ö¤rencilerin farkl› zekâ alanlar›n› harekete geçirecek flekilde yap›land›r›lmas›n› temel alan çoklu zekâ kuram›n›n da katk›lar› bulunmaktad›r. Bu ba¤lamda ö¤rencilerden oluflturduklar› zihinsel birikimleri üzerine yeni bilgiler infla etmeleri, karfl›laflt›klar› sorunlara alternatif ve yarat›c› çözümler üretmeleri, grup içerisinde birlikte çal›flma becerilerini gelifltirmeleri, tart›flma ve yorumlama etkinliklerine kat›lmalar›, araflt›rma yöntem ve tekniklerini kullanmalar›, olay ve durumlardan yola ç›karak kendi görüfllerini oluflturmalar› beklenmektedir. Ö¤renme süreçlerinde ö¤rencilerin bireysel farkl›l›klar› da dikkate al›nmal›d›r. Ö¤renci farkl›l›klar›ndan kaynaklanan ilgi ve ihtiyaçlardaki de¤iflimlere uygun olarak yap›lacak etkinliklerde ö¤rencilerin becerilerine uygun zevkli bir ö¤renme ortam›nda kazan›mlara ulaflmalar› amaçlanmal›d›r. Bu yaklafl›mda ö¤rencilerin ulaflmalar› gereken kazan›mlar› oluflturan bilgi, beceri, tutum ve de¤erlerin olabildi¤ince günlük hayattan seçilmesi ve bunlar›n ö¤renci farkl›l›klar›na uygun çeflitli yöntem ve teknikler kullan›larak ö¤rencilere sunulmas›, ö¤rencilerin bu bilgileri mevcut bilgileri üzerine yap›land›rmas› ve ö¤rencileri ö¤renme ortamlar›nda aktif k›larak bilgilerin an›nda uygulamaya konulmas› yoluyla kal›c›l›¤›n›n sa¤lanmas› ça¤dafl e¤itim anlay›fl›n›n bir gere¤i olarak karfl›m›za ç›kmaktad›r. Ö¤renme sürecinde ö¤retmen, ö¤rencilerin birikim düzeylerini ve ilgilerini dikkate alarak deneyerek ö¤renme, elefltirme, muhakeme, yorumlama gücünü gelifltirmeye çal›flmal› ve ö¤rencileri ifl birli¤ine özendirmeli ve ö¤rencilerin isteyerek kat›ld›klar› ö¤renme ortamlar›n› yaratmaya çaba göstermelidir. S›n›f içerisinde yap›lacak etkinlik ö¤rencilerin ö¤renme ihtiyaçlar› ve bireysel farkl›l›klar›na uygun olarak de¤ifltirilebilir.
Temel Yaklafl›m Türkçe dersi kazan›mlar›, ö¤rencilerin dinleme/izleme, konuflma, okuma ve yazma ö¤renme alanlar›nda becerilerini gelifltirmelerini ve Türkçeyi güzel ve etkili kullanmalar›n› amaçlamaktad›r. Bu kazan›mlara
37
ulafl›lmas› hâlinde ö¤rencilerin, duygu ve düflüncelerini etkili biçimde anlatabilen, elefltirel ve yarat›c› düflünebilen, giriflimci, çevresiyle uyumlu ve sorumluluk sahibi; araflt›rma, elefltirme, sorgulama, yorumlama becerileri ve estetik zevkleri geliflmifl, millî de¤erlere duyarl› bireyler olmalar› gözetilir. Ö¤rencilerin bu kazan›mlara ulaflmalar› s›n›f içi ve okul d›fl› çeflitli etkinliklerle sa¤lanm›fl olur.
Temel Beceriler Temel beceriler; ö¤rencilerin temel dil becerisindeki geliflimleriyle ba¤lant›l› olarak ulaflmalar› ve hayat boyunca kullanmalar› hedeflenen becerilerdir. Bu temel beceriler; • Türkçeyi do¤ru, güzel ve etkili kullanma • Elefltirel düflünme • Yarat›c› düflünme • ‹letiflim kurma • Problem çözme • Araflt›rma • Karar verme • Bilgi teknolojilerini kullanma • Giriflimcilik
Ö¤renme Alanlar› Türkçe dersi; kendi içerisindeki ö¤renme alanlar› hem de di¤er disiplinlerle bütünlük oluflturan dinleme/izleme, konuflma, okuma yazma ö¤renme alanlar›ndan ve dil bilgisinden oluflmaktad›r.
Kazan›mlar ‹lkö¤retimden sonraki kademeyi oluflturan ortaö¤retimin, tarihî süreçte oluflan edebî dilin geliflimini, özelliklerini ve ürünlerini ö¤retmeyi hedefleyen anlay›fl› ile okuma, dinleme- izleme, konuflma, okuma ve yazma ö¤renme alanlar› kazand›rmay› hedefleyen ilkö¤retim ikinci kademe Türkçe dersi, içeri¤i ve kazan›mlar› yönünden bir geçifl özelli¤i tafl›maktad›r.
38
Kazan›mlar; Türkçe dersinin genel amaçlar›na ve bu amaçlar çerçevesinde belirlenmifl temel becerilerine ulaflmalar›n› sa¤lamak için ö¤rencilerin bu derste edinecekleri bilgi, beceri ve al›flkanl›klar› kapsamaktad›r. Ö¤rencilerin belirtilen kazan›mlara ulaflmalar› için yap›lacak etkinlikler, di¤er ders ve ara disiplinlerle yap›lacak olan iliflkilendirmeler ve ö¤retme ö¤renme ortamlar›, ölçme-de¤erlendirme ve ö¤renme süreçleri afla¤›da bu dersi oluflturan kitaplar›n bafll›klar›nda ayr›nt›l› olarak anlat›lm›flt›r.
A. Ö⁄RETMEN KILAVUZ K‹TABI Ö¤rencilerin Türkçe dersinin genel amaçlar›na, ö¤renme alanlar›na ve dil bilgisine yönelik kazan›mlara ulaflmalar› için ö¤renme ortamlar›nda yap›lacak olan tüm etkinliklerin, yöntem ve tekniklerin, ilgili araçlar›n ve sürecin aç›kland›¤› rehber niteli¤i tafl›yan bir kaynakt›r. Ö¤retmen K›lavuz Kitab› afla¤›da belirtilen bafll›klardan ve bafll›klara uygun aç›klamalardan oluflmaktad›r.
1. Tan›t›m fiemas› Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'n› oluflturan temel bafll›klar›, içeri¤i ve içeri¤in uygulanmas› sürecinde yap›lacak olan çal›flmalar› k›saca görsel olarak aç›klayan bölümdür.
2. Tema Kapaklar› Ö¤rencilerin kazan›mlara ulaflmalar›nda araç görevi üstlenen metinleri ve bu metinlerin ilgili temalara da¤›l›m›n› gösteren tema girifl sayfalar›d›r. 8. s›n›f Türkçe ders kitaplar› afla¤›da belirtilen temalardan oluflmaktad›r. • Zaman ve Mekân • Atatürk • Millî Kültür • Toplum Hayat› • Bilim ve Teknoloji • Kiflisel Geliflim
Belirtilen temalara uygun olarak seçilmifl dinleme/izleme, okuma metinleri ile metinlerin ders kitaplar›ndaki görünüflü ve ifllenifli, Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'nda ilgili teman›n içeri¤inde yer al›r. Her temada en az üç
39
farkl› türlerden seçilmifl okuma metinleri yer almaktad›r. Ayr›ca en az bir dinleme/izleme metni bulunur. Dinleme/izleme metinlerine ö¤renci ders kitaplar›nda yer verilmez. Bunlar ifllenifl süreçlerinde metinlere uygun olarak haz›rlanm›fl görsel ve iflitsel materyaller kullan›larak ö¤rencilere sunulur.
3.Temaya Girifl Bir y›ll›k e¤itim-ö¤retim sürecinde ilgili temalarda ifllenecek olan metinler, metinlerde ö¤rencilerin ulaflmalar› hedeflenen kazan›mlar, bu kazan›mlar›n ö¤renme alanlar› ve dil bilgisine yönelik da¤›l›mlar› bu bölümde sunulmufltur. Ö¤retmen K›lavuz Kitab›’n›n tema girifl sayfalarda “Temaya Haz›rl›k” bölümleri bulunmaktad›r. Bu bölümde, ö¤rencilerin temada yer alan kazan›mlara ulaflmalar›n› kolaylaflt›r›c› çeflitli haz›rl›k çal›flmalar› (gözlem, anket, araflt›rma, derleme, sorular vb.) bulunmaktad›r. Bu haz›rl›k çal›flmalar›yla ö¤rencilerin mevcut bilgilerini a盤a ç›kararak yeni bilgileri yap›land›rmalar›n› kolaylaflt›rma amac› güdülmüfltür.
4. Metnin ‹fllenifl Süreçleri Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'nda metnin ifllenifl süreçlerinde yap›lmas› gereken s›n›f içi ve okul d›fl› etkinlikler ayr›nt›l› bir flekilde ö¤retmenlere sunulmufltur. Metinlerin hangi kazan›mlara yönelik ifllendi¤i, metin ifllenifl süresi, ö¤renme ortamlar›n›n düzenlenmesi, ihtiyaç duyulan araç-gereçler, kullan›lacak yöntem ve teknikler, ilgili etkinlikler, di¤er ders ve ara disiplinlerle ba¤lant› kuran yönergeler ile ölçme ve de¤erlendirme konular›nda ö¤retmenlere ayr›nt›l› aç›klamalar yap›lm›flt›r. Ö¤retmenlerin ilgili metinleri ifllerken kullanmalar› gereken yöntem ve tekniklere uygun olarak baz› metinler üzerinde k›sa aç›klamalara yer verilmifl ve gerekli yönlendirmeler yap›lm›flt›r. Bu k›sa aç›klamalar ve yönlendirmeler ilgili metinlerde sadece Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'nda ö¤retmenin görece¤i flekilde verilmifltir. ‹fllenen metinler Ö¤renci Ders Kitab›'nda sayfa görünümü olarak ya da bu metin dinleme/izleme metniyse düz yaz› olarak Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'nda yer alm›flt›r. Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'nda metin ifllenifl süreçlerinde yap›lmas› gereken etkinliklere ayr›nt›l› olarak yer verilmifltir ve bunlardan çal›flma sayfalar›nda yap›lmas› gereken etkinlikler varsa bu etkinlikler de Ö¤renci Çal›flma Kitab›'nda bulunan ilgili etkinliklere göndermeler yap›larak belirtilmifltir. Ö¤renci Çal›flma Kitab›'n›n sayfa görünümü de Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'nda bulunmaktad›r. Tema bafl›nda ö¤rencileri temaya, ilgili metinlere, derse ve ulafl›lmas› hedeflenen kazan›mlara haz›rlayan haz›rl›k çal›flmalar› ile tema sonunda yap›lacak ölçme ve de¤erlendirme etkinliklerinin yer ald›¤› sayfalara ve aç›klamalar›na da Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'nda yer verilmifltir. 40
Metinler, belirtilen ö¤renme alanlar›na yönelik olarak yap›lan yönlendirmelerle ve ilgili etkinliklerle afla¤›da verilen bafll›klara uygun olarak ifllenmifltir.
a. Okuma/Anlama- Dinleme/Anlama Programda belirtilen metinlerin tafl›mas› gereken özellikler göz önüne al›narak okuma ö¤renme alanlar›na göre, Türkçeyi güzellik ve inceliklerini yans›tan çeflitli metinler, ders kitaplar›nda yer almaktad›r. Ö¤rencilerin okuma ö¤renme alanlar›na yönelik ulaflmalar› gereken kazan›mlar, bu metinler ve ilgili etkinlikler arac›l›¤›yla iliflkilendirilerek ö¤rencilere kazand›r›lacak flekilde verilmifltir. Okuma temel ö¤renme alanlar› yer alan kazan›mlar; okumaya haz›rl›k, okuma kurallar›, okunan metinlerin anlafl›lmas› ve çözümlenmesi, metinlerin yeniden yap›land›r›lmas› ve anlamland›r›lmas›, okunan metinlerin de¤erlendirilmesi ve söz varl›¤›n›n zenginlefltirilmesine yönelik “Okuma-Anlama” bafll›¤› alt›nda metinlerin ifllenifl süreçlerinde yap›lan etkinliklerle ö¤rencilere kazand›r›lmaya çal›fl›lm›flt›r. ‹lgili metinde kazand›r›lacak olan okuma kurallar› metinlerin ifllenifl k›s›mlar›nda ö¤retmenlere k›sa aç›klamalarla belirtilmifltir. Ö¤rencilerinizin okuma ö¤renme alanlar› performanslar›n› de¤erlendirmeye yönelik haz›rlanan “Okuma Becerisini De¤erlendirme Formu” kitab›n “EKLER” bölümünün 305 ve 306. sayfalar›nda verilmifltir. Formu s›n›f veya ö¤renci say›s›na göre ço¤alt›n›z ve okuma etkinlikleri s›ras›nda ö¤rencilerinizi gözlemleyerek bu formu doldurunuz. Ayn› flekilde dinleme/izleme ö¤renme alanlar›nda yer alan kazan›mlar; “dinleme/izleme kurallar›n› uygulama, anlama ve çözümleme, de¤erlendirme, söz varl›¤›n› zenginlefltirme, etkili dinleme/izleme al›flkanl›¤› kazanma” becerilerinin geliflmesine yönelik metinlerin ifllenifl süreçlerinde “Dinleme/Anlama” bafll›¤› alt›nda ö¤rencilere verilmeye çal›fl›lm›flt›r. Metinlerin ifllenifl k›s›mlar›nda ilgili metinde kazand›r›lacak olan dinleme kurallar› ö¤retmenlere k›sa aç›klamalarla belirtilmifltir. Ö¤rencilerinizin dinleme/izleme ö¤renme alanlar›ndaki performanslar›n› de¤erlendirmeye yönelik olarak haz›rlanan “Dinlenme/‹zleme Becerisini De¤erlendirme Formu” kitab›n “EKLER” bölümünün 307 ve 308. sayfalar›nda verilmifltir. Formu s›n›f veya ö¤renci say›s›na göre ço¤alt›n›z. Dinleme etkinlikleri s›ras›nda ö¤rencilerinizi gözlemleyerek bu formu doldurunuz.
41
b. Konuflma Konuflma ö¤renme alanlar›nda; “ konuflma kurallar›n› uygulama, sesini ve beden dilini etkili kullanma, haz›rl›kl› konuflmalar yapma, kendi konuflmas›n› de¤erlendirme, kendini sözlü olarak ifade etme, al›flkanl›¤›n› kazanma” becerilerine yönelik olarak ö¤rencilerin ulaflmalar› gereken kazan›mlar ilgili metinlerin bu bafll›¤› alt›nda yap›lacak olan etkinliklerle ö¤rencilere kazand›r›lacak flekilde haz›rlanm›flt›r. Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'nda konuflma bölümünde yer alan etkinliklerin ayr›nt›l› aç›klamalar› bulunmaktad›r ve bu bafll›k alt›nda ö¤rencilerin çal›flma kitab›nda yapmalar› gereken etkinliklere yine Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'nda göndermeler yap›lm›flt›r. Ö¤rencilerinizin konuflma ö¤renme alan›ndaki performanslar›n› de¤erlendirmeye yönelik haz›rlanan “Konuflma Becerisini De¤erlendirme Formu” kitab›n “EKLER” bölümünün 309 ve 310. sayfalar›nda verilmifltir. Formu s›n›f veya ö¤renci say›s›na göre ço¤alt›n›z. Konuflma etkinlikleri s›ras›nda ö¤rencilerinizi gözlemleyerek bu formu doldurunuz. c. Yazma Yazma ö¤renme alan›nda; “ yazma kurallar›n› uygulama, planl› yazma, farkl› türlerde metinler yazma, kendi yazd›klar›n› de¤erlendirme, kendini yaz›l› olarak ifade etme al›flkanl›¤› kazanma, yaz›m ve noktalama kurallar›n› uygulama” becerilerine yönelik olarak ö¤rencilerin ulaflmalar› gereken kazan›mlar verilmifltir. Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'nda yazma bölümünde yer alan etkinliklerin ayr›nt›l› aç›klamalar› bulunmaktad›r ve bu bafll›k alt›nda ö¤rencilerin çal›flma kitaplar›nda yapmalar› gereken etkinliklere yine Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'nda göndermeler yap›lm›flt›r. Ö¤rencilerinizin Yazma ö¤renme alanlar›ndaki performanslar›n› de¤erlendirmeye yönelik haz›rlanan “Yazma Becerisini De¤erlendirme Formu” kitab›n “EKLER” bölümünün 311. sayfas›nda verilmifltir. Formu s›n›f veya ö¤renci say›s›na göre ço¤alt›n›z. Yazma etkinlikleri s›ras›nda bu formu doldurunuz. Ö¤rencilerinizin Yazma ö¤renme alan›ndaki performanslar›n› de¤erlendirmeye yönelik haz›rlanan “Yaz›l› Anlat›m› Puanlama Anahtar›” kitab›n “Ölçme ve De¤erlendirme” bölümünde; 312. sayfas›nda verilmifltir.
ç. Dil Bilgisi Bu bölümde dil bilgisi kurallar›n verilmesinin yan›nda bu kurallar›n, kelime, cümle ve metin düzeyinde uygulamalar› da sunulmufltur. Kazan›mlar›n ö¤rencilere verilmesinde sezdirme, kavrama ve pekifltirme süreçlerinde çal›flmalar yap›lm›flt›r. Bu amaçla verilen örneklerden hareketle yap›lan sezdirme çal›flmalar›ndan sonra gerekirse kurallar verilmifltir.
42
Dil bilgisi konular›n›n ifllenmesinde ö¤rencilerin çal›flma kitaplar›nda yapmalar› gereken etkinliklere lerin ulaflmalar› gereken kazan›mlar ve ilgili konular›n aç›klamalar› etkinliklerde yap›lan yönlendirmelerde ayr›nt›l› olarak belirtilmifltir.
d. Atatürkçülük Konular› ‹le Di¤er Ders ‹le Ara Disiplinlerle ‹liflkilendirme Türkçe Dersi Program›’nda belirtilen Atatürkçülük ile ilgili konu ve aç›klamalara, Atatürk temas›nda yer alan etkinliler ile ilgili çal›flmalar yap›larak ö¤rencilerinin ulaflmalar› hedeflenmifltir. Atatürkçülük konusunda ö¤rencilerinin ulaflmas› gereken kazan›mlar ve ilgili konular›n aç›klamalar›n›n etkinliklerde yap›lan yönlendirmelerde ayr›nt›l› olarak belirtilmifltir. Di¤er derslerle yap›lmas› gereken iliflkilendirmeler metinlerin içeri¤i ve metinler arac›l›¤›yla ö¤rencilere verilmesi gereken kazan›mlar ölçüt al›narak uygun yerlerde di¤er derslerin kazan›m, konu, ö¤renme alan›, temalar› düzeyinde iliflkilendirilmifltir. Di¤er derslerle iliflkilendirmelerin yap›laca¤› yerin metin iflleme sürecinde haz›rl›k ve ilgili ö¤renme alanlar›nda verilmifltir. Türkçe Ders Program›’nda belirtilen giriflimcilik, insan haklar› ve vatandafll›k, kariyer bilinci gelifltirme, özel e¤itim, rehberlik ve psikolojik dan›flma ile sa¤l›k kültürü ara disiplinlerinde iliflkilendirme yap›lmas› gereken kazan›mlar belirtilen ö¤renme alanlar› ve Türkçe dersi kazan›mlar›na uygun olarak yap›lm›flt›r. Ara disiplinlerle iliflkilendirme yap›lmas› gereken kazan›mlar s›n›f içi etkinli¤i olarak ilgili ara disiplinlerle verilmeye çal›fl›lm›flt›r. Tüm ara disiplin kazan›mlar› ö¤renme alanlar›na yönelik olarak belirtildi¤inden, metinlerin ifllenifl süreçlerinin ilgili ö¤renme alanlar›nda bafll›klar›nda, ara disiplinleriyle yap›lmas› gereken iliflkilendirmelerin hangi etkinlikler ile yap›laca¤› Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'n›n ilgili ö¤renme alanlar›nda ayr›nt›l› olarak sunulan bu etkinliklere ö¤retmenlerin ihtiyaç duyacaklar› yönlendirmeler yap›lm›flt›r.
5. Proje ve Performans Görevleri Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'nda ö¤rencilerin haz›rlamalar› gereken performans görevleri ile projelere yer verilmifltir. Bu görevlerin haz›rlanma süresi, hangi becerilerin geliflmesine yönelik haz›rland›¤›, ölçme ve de¤erlendirmesinde kullan›lacak araçlar, aflamalar› ile sunum için öngörülen zaman, ayr›nt›l› olarak görev örneklerinde yaz›lm›fl ve ö¤retmenlere gereken yönlendirmeler yap›lm›flt›r. Bu görevleri 304. sayfada toplu olarak görebilirsiniz. Ayr›ca görevin ö¤retmen ve ö¤renci için haz›rlanm›fl yönergeleri ile de¤erlendirme araçlar›, ilgili teman›n bafl›nda yer almaktad›r. Ö¤rencilere görev yönergesi ve de¤erlendirme arac› mutlaka verilmelidir. 70. sayfada bir tane proje görevi verilmifltir. Türkçe dersinden proje görevi alan ö¤rencilerinize
43
bu görevi veya sizin önerdi¤iniz bir görevi yönergesi ve de¤erlendirme arac›yla birlikte veriniz. Görevlerin siz ve ö¤rencileriniz için haz›rlanan yönergeleri ve de¤erlendirme arac›, ilgili teman›n bafl›ndad›r. Performans görevleri, ö¤retmen ve ö¤renci ile ilgili temalar›n bafl›nda verilmifltir.
6. Ara Disiplin Etkinlikleri Ö¤rencilerin; giriflimcilik, insan haklar› ve vatandafll›k, kariyer bilinci gelifltirme, özel e¤itim, rehberlik ve psikolojik dan›flma ile sa¤l›k kültürü ara disiplinlerinde belirtilen kazan›mlara ulaflmalar› için haz›rlanm›fl “etkinlikler” bu bölümlerde yer alm›flt›r. Etkinliklerin hangi derslerde yap›laca¤›na ise yeri geldi¤inde Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'nda metin ifllenifl süreçlerinde belirtilmifltir.
7. Türkçe Dersinde Kullan›lan Yöntem ve Teknikler Türkçe Dersi Ö¤retim Program›’nda ifade edilen Türkçe dersinde kullan›lan yöntem ve tekniklerin ayr›nt›l› aç›klama lar› ile ilgili örneklerine bu bölümde yer verilmifltir. Ders ifllenifl süreçlerinin “okuma, dinleme/izleme, konuflma, yazma ö¤renme alanlar› ve dil bilgisi” bu bölümde yöntem ve tekniklerine göre ifllenifl haz›rlanm›flt›r. 8. Okuma Geliflim Dosyas› Ö¤rencilere okuma al›flkanl›¤›n›n kazand›r›lmas› ve okuma becerisinin gelifltirilmesi için gereken bilgiler ile bu becerilerin kazand›r›lmas›na ve gelifltirilmesine yönelik s›n›f içi ve okul d›fl›nda yap›lmas› gereken çal›flmalar, velilerle yap›lacak ifl birli¤i, okuma geliflim dosyas›n›n ayr›nt›lar›, geliflim dosyas›nda kullan›lacak formlar ile de¤erlendirme çal›flmalar›na bu bölümde ayr›nt›l› olarak yer verilmifltir.
9. Ölçme ve De¤erlendirme Ölçme ve de¤erlendirme süreci hakk›nda aç›klamalar, de¤erlendirme araç ve yöntemleri, ö¤renci ürün dosyas›, performans ve proje de¤erlendirme çal›flmalar› ölçme ve de¤erlendirme konusundaki ayr›nt›l› aç›klamalar›na bu bafll›k alt›nda yer verilmifltir. Ö¤retmenlerin ayr›ca okuma, dinleme/izleme, konuflma ve yazma ö¤renme alanlar›nda kullan›lacak olan örnek formlar da bu bafll›k alt›nda sunulmufltur. Ö¤retmenlerin bu ö¤renme alanlar›nda yapacaklar› farkl› çal›flmalarda sunulan formlar örnek niteli¤indedir. Çal›flmalar›n kazan›mlar›, içeri¤i ve hedef ald›¤› ö¤renci becerilerine yönelik olarak uygun ve farkl› formlar bu örneklerden yola ç›k›larak haz›rlanabilir.
44
B. DERS K‹TABI Ö¤rencilerin sadece okuma etkinliklerinde kullanacaklar› metinlerin yer ald›¤› kitapt›r ve dolay›s›yla bu kitapta ö¤rencilerin dinleme etkinliklerinde kullanacaklar› metinlere yer verilmemifltir. Ayr›ca programda yap›lan güncellemeler do¤rultusunda her temada iki serbest okuma metnine yer verilmifltir. Bu metinler, ö¤retmenin iste¤ine ba¤l› olarak ve etkinliklerin ö¤retmen taraf›ndan düzenlenerek ifllenebilir. Metinler konu ve içeri¤ine uygun olarak ilgili temalarda bulunur. Tema kapaklar› ve bölümleri kitaplar›n kullan›m›nda kolayl›k sa¤lamas› için farkl› renklerde gösterilmifltir. Tema kapaklar›nda, ilgili tema içerisinde hangi metinlerin bulundu¤u belirtilmifltir. S›n›f ortam›nda okuma etkinliklerinde kullan›lacak olan yöntem ve tekniklere uygun olarak baz› metinlerin bölümleri alt› çizili, koyu yaz›lm›fl, hiç yaz›lmam›fl vb. olarak verilmifltir. Bunlar ö¤rencilerin belirlenen yöntem ve tekniklere uygun olarak farkl› etkinlikleri yapmalar› amac›yla bu flekilde düzenlenmifltir. Bu etkinliklerin ayr›nt›lar›na Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'nda yer verilmifltir. Türkçe Dersi Ö¤retim Program›’n›n öngördü¤ü flekilde, ö¤rencilere sözlük kullanma al›flkanl›¤›n›n kazand›r›lmas› için kitaplarda sözlük bölümüne yer verilmemifltir. Kitab›n sonunda ilgili kaynakça bulunmaktad›r.
C. Ö⁄RENC‹ ÇALIfiMA K‹TABI Ö¤rencilerin temaya haz›rl›k, okuma, dinleme/izleme, konuflma ve yazma etkinliklerinde çal›flma sayfalar› gerektirecek etkinliklerin ve ölçme ve de¤erlendirme çal›flmalar›nda kendilerini, akranlar›n› de¤erlendirmelerine yarayacak formlar›n yer ald›¤› kitapt›r. Ö¤renci Çal›flma Kitab› da Ö¤retmen K›lavuz ve Ders Kitab› gibi kullan›m› kolaylaflt›rmas› amac›yla her tema için belirlenen farkl› renkler kullan›larak tasarlanm›flt›r. Ö¤renci Çal›flma Kitab›'nda bulunan etkinlikler ö¤renme alanlar› belirtilerek numaraland›r›lm›flt›r. Hangi ö¤renme alan›nda hangi etkinli¤in, ne flekilde yap›laca¤› Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'nda ayr›nt›l› olarak aç›klanm›flt›r. Ayr›ca Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'nda, Ö¤renci Çal›flma Kitab›'n›n küçültülmüfl sayfa görünümüne de ayr›ca yer verilmifl, ilgil k›lavuz kitab›n ayn› sayfas›nda yap›lacak olan Ö¤renci Çal›flma Kitab› etkinliklerine gereken yönlendirmeler de yap›lm›flt›r. Ö¤renci Çal›flma Kitab› tema sonlar›nda “Tema De¤erlendirme Sorular›” bafll›kl› de¤erlendirme sorular› yer almaktad›r. Bu sorular ö¤rencilerin tema içerisinde okuma, yazma, konuflma ve dil bilgisi ö¤renme alanlar›nda ö¤rendikleri bilgilerin de¤erlendirilmesine yönelik haz›rlanm›flt›r. Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'nda de¤erlendirme sayfalar› cevap anahtar› ile birlikte verilmifltir. Ö¤renci Çal›flma Kitab›'nda okuma, dinleme/izleme, konuflma ö¤renme alanlar› ile performans ve proje sunumlar›nda ö¤rencilerin kendilerini de¤erlendirmelerine yönelik haz›rlanm›fl çeflitli formlar bulunmaktad›r. Bu formlar›n isimleri ve kullan›l›fl amaçlar› da Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'nda aç›klanm›flt›r.
45
YÖNTEM VE TEKN‹KLER
46
YÖNTEM VE TEKN‹KLER D‹NLEME/‹ZLEME KATILIMLI D‹NLEME Amaç: Dinleme sürecinde zihinde oluflan sorular›n konuflmac›ya iletilerek dinlenilenlerin daha iyi kavranmas›d›r. Dinlenilenlerin ve sorular›n konuflmac›ya yans›t›larak karfl›s›ndakine dinledi¤ini hissettirme, konuflmac›n›n rahatlamas›n› ve iletiflimin amac›na ulaflmas›n› da sa¤lar. Uygulama: Dinleme s›ras›nda baflka bir iflle u¤raflmamak ve konuflmac› ile göz temas› kurmak gereklidir. Konuflmac›dan anlat›lanlara aç›kl›k getirmesini istemek, konuflmac›n›n sözlerini ve duygular›n› geri yans›tmak, fikir ve duygular›n› özetlemek bu Her dinleme metninde farkl› yöntem ve teknikler kullan›lmaktad›r.
uygulamada yap›lacaklardand›r. Uygun yerlerde konuflmac›n›n sözleri özetlenmeli veya söylenmek istenen geri bildirimle verilmelidir. Dinleyici, konuyu daha iyi anlamak, istekte bulunmak veya karmafl›k bir probleme çözüm sunmak amac›yla da konuflmac›ya sorular sorabilir. Böyle durumlarda not al›narak veya araya girilerek “Söylediklerinizi tam olarak anlayamad›m. Daha aç›k söyler misiniz? ”gibi aç›klama sorular› sorulabilir. KATILIMSIZ D‹NLEME/‹ZLEME Amaç: Dinleme/izleme sürecinde ö¤rencilerin dinledikleri üzerinde düflünmelerini sa¤layarak zihinsel faaliyetlerini etkin k›lmakt›r. Uygulama: Dinlenilen metnin bir süreçten mi bahsetti¤i, yoksa bir aç›klama m› getirdi¤i belirlenir. Metnin türüne ve metinden elde etmek istenilenlere uygun olarak zihinde “Kim, ne, nereye, ne zaman, nas›l?” gibi sorulara cevap bulmalar› için ö¤renciler yönlendirilir. NOT ALARAK D‹NLEME/‹ZLEME Amaç: Dinlenenlerin/izlenenlerin daha kolay anlafl›lmas›n› ve hat›rlanmas›n› sa¤lamakt›r. Uygulama: Ö¤rencilerden dinleme/izleme amaçlar›na göre notlar almalar› istenir. Not al›n›rken dikkat etmeleri gereken noktalar (ana fikrin, önemli ifadelerin, güzel sözlerin not al›nmas›; özgün ifadelerin kullan›lmas› vb.) hat›rlat›l›r. Ö¤rencilere not alabilecekleri çal›flma k⤛tlar› verilir. KEND‹N‹ KONUfiANIN YER‹NE KOYARAK D‹NLEME/‹ZLEME (EMPAT‹ KURMA) Amaç: Dinleyicinin kendisini konuflmac›n›n yerine koyarak onun neler hissetti¤ini, sözlerinin hangi deneyimleri yans›tt›¤›n›, kendini ve dünyay› nas›l alg›lad›¤›n› anlamakt›r. Uygulama: Ö¤rencilerden konuflmac›n›n veya dinlediklerindeki/izlediklerindeki varl›k ve flah›slardan birinin yerine kendilerini koyarak olaylar›, duygu ve düflünceleri anlamalar› istenir. Bu yöntemle yap›lan dinleme/izleme di¤er kifli ile ayn› fikri paylaflma anlam›na gelmez. Bir süre için kendi duygu ve düflüncelerinden s›yr›larak olaylara ve durumlara karfl›s›ndakinin bak›fl aç›s›yla bakmay› ve onu anlamay› gerektirir. Ö¤renci, kendini karfl›s›ndakinin yerine koyarken o kifliyi iyi-kötü, onun duygu ve düflüncelerini de do¤ru-yanl›fl olarak de¤erlendirmekten kaç›nmal›d›r çünkü ön yarg›l› yaklafl›m karfl›m›zdakini anlamam›z› engeller
47
YARATICI D‹NLEME/‹ZLEME Amaç: Ö¤rencilerin dinlediklerini/izlediklerini yorumlamas› ve bunlardan yeni fikirler üretmesidir. Uygulama: Bu yöntem iki flekilde uygulanabilir: 1. Kat›l›ms›z dinleme/izleme yap›larak konuflmac›n›n sözlerinden yeni düflünce ve hayaller üretilir. 2. Kat›l›ml› dinleme/izleme yap›larak konuflmac›n›n sözlerinden üretilen düflünce ve hayaller ifade edilir. Konuflmac›n›n daha rahat ve yarat›c› düflünmesini sa¤lamak için yönlendirici sorular sorulur veya cesaret verici sözler söylenir. SEÇ‹C‹ D‹NLEME/ ‹ZLEME Amaç: Dinlenenlerin/izlenenlerin içinden ilgi ve ihtiyaca yönelik olanlar›n seçilerek dinlenmesi/izlenmesidir. Uygulama: Seçici dinleme/izleme afla¤›daki flekillerde uygulanabilir: 1. Önceden haz›rlanm›fl sorular da¤›t›larak ö¤rencilerden bunlar›n cevaplar›n› bulmaya yönelik olarak dinlemeleri/izlemeleri istenir. 2. Dinleme/izleme amac›na veya ilgi alan›na yönelik olarak dinlenenlerden/izlenenlerden bir veya birkaç bölüm/ konu seçilerek yaln›zca bu
S›n›f›n›z›n seviyesini ve flartlar› göz önünde tutarak siz de farkl› dinleme yöntem ve teknikleri kullanabilirsiniz.
k›s›mlar dikkatle dinlenir/izlenir. Örne¤in; haz›rlanan bir karfl›l›kl› konuflmada (ö¤retmen-ö¤renci, doktorhasta, sat›c›-müflteri vb.) taraflar›n birbirlerinin konuflmalar›ndan seçme yapmalar› ve bunlar› s›n›fta de¤erlendirmeleri istenir. ELEfiT‹REL D‹NLEME/ ‹ZLEME Amaç: Ö¤rencilere dinledikleri/izledikleri hakk›nda soru sorma al›flkanl›¤› kazand›rarak konu hakk›nda düflünmelerini; konuyu olumlu ve olumsuz yanlar›yla, tarafs›z bir bak›fl aç›s›yla de¤erlendirmelerini sa¤layarak kendi do¤rular›n›
D‹KKAT! Ö¤retmen K›lavuz Kitab›’nda ifllenifl sürecinde yer alan dinleme yöntem
buldurmakt›r. Uygulama: Sunulan bilginin konuflmac›n›n kiflisel duygu ve düflüncelerini
ve tekniklerinden farkl› bir
mi yans›tt›¤›, yoksa bilimsel verilere ve gözlemlere mi dayand›¤› h›zl› bir flekilde
yöntem ve teknik
analiz edilmelidir. Bunun için ö¤rencilerin konuya yönelik olarak afla¤›daki
kullanacaksan›z önceden
sorular› sorma becerisini kazanm›fl olmalar› gerekmektedir.
haz›rl›k yapman›z gerekti¤ini unutmay›n›z.
1. Konuflmac›n›n amac› nedir? 2. Konuflmac› konuyla ilgili yeterli bilgi ve birikime sahip mi? 3. Verilen bilgiler güncel ve geçerli midir? 4. Konu tarafs›z bir bak›fl aç›s›yla m› ele al›n›yor? Elefltiriler do¤ru mu? 5. Alternatif çözüm önerileri sunuluyor mu? 6. Çözüm önerileri bilimsel mi?
48
KONUfiMA ‹KNA ETME Amaç: Bir konu hakk›ndaki fikirlerin dinleyiciler taraf›ndan kabul edilmesini ve benimsenmesini sa¤lamakt›r. Uygulama: ‹kna etme yönteminde, fikirleri destekleyen kaynaklara, güvenilir delillere, say›sal verilere yer vermek; sesini ve beden dilini etkili kullanmak önemlidir. Bu yöntemin s›n›f ortam›nda uygulanmas›nda seçilen ö¤renciler ya da gruplar konu hakk›nda farkl› fikirleri savunarak karfl›s›ndakileri savunduklar› fikirler konusunda ikna etmeye çal›fl›rlar. Bu yöntem uygulanmadan önce kaynaklara ulaflmalar› ve delilleri toplamalar› için ö¤rencilere süre verilmelidir. ELEfiT‹REL KONUfiMA ‹flledi¤iniz metinlerde farkl› konuflma yöntem ve teknikleri kullan›lmaktad›r.
Amaç: Belirli bir konuyu olumlu ve olumsuz yanlar›yla ve tarafs›z bir bak›fl aç›s›yla de¤erlendirerek yorum yapma, fikir ve çözüm üretme becerilerini gelifltirmektir. Uygulama: Konuflmac›, seçip s›n›rland›rm›fl oldu¤u konu ile ilgili konuflmas›n›
Siz de iflledi¤iniz
hiçbir eksik kalmayacak flekilde dinleyicilerin bilgisine sunar. Be¤eni ve tepkilerini
metinlerde farkl› konuflma
tarafs›z ve bilimsel verilere dayanarak ortaya koyar ve alternatif çözüm önerileri teklif
yöntem ve teknikleri
eder.
kullanabilirsiniz.
KATILIMLI KONUfiMA Amaç: Dinleyicileri konuflma sürecine katarak konunun anlafl›lmas›n› kolaylaflt›rmak ve konuya farkl› bak›fl aç›lar› getirmektir. Uygulama: Dinleyicileri konuflma sürecine katmak amac›yla konuflma yer yer kesintiye u¤rat›larak dinleyicilerin duygu, düflünce ve sorular›n› iletmeleri sa¤lan›r. Bu amaçla konunun ilgi çekici yönleri üzerinde durulmal›, sorular sorularak dinleyicinin konu üzerinde düflünmeleri sa¤lanmal›d›r. TARTIfiMA Amaç: Ö¤rencilerin bir konu üzerinde olumlu veya olumsuz fikirler yürüterek benimsedikleri fikirleri savunma becerisini gelifltirmektir. Uygulama: Tart›fl›lacak konu ö¤renciler taraf›ndan seçilir ve konuyla ilgili gerekli kaynaklar taranarak elde edilen bilgi ve görüfller düzenlenir. Seçilen konu, düflündürücü ve tart›flmaya uygun nitelikte olmal›, belirli bir sürede ele al›nmal›d›r. S›n›fta herkesin düflündü¤ünü söyleyebilece¤i serbest bir ortam oluflturulmal›d›r. Oluflturulan jüri tarafs›z olmal›d›r. Ö¤retmen s›n›fça seçilecek bir baflkan yönetiminde tart›flmay› bafllat›r. Baflkan; 1. Tart›fl›lan konunun nitelik ve s›n›rlar›n› dinleyicilere iyice aç›klamal›, 2. Tart›flma sürecinde konu d›fl›na ç›k›lmadan, tart›flanlar›n düflüncelerini rahatl›kla söyleyebilecekleri bir ortam oluflturmal›, 3. Belirlenen yönteme uygun olarak ortaya ç›kan fikirleri oylamaya sunmal› ve rapor haz›rlatmal›, 4. Yerine göre tart›flmaya kat›lmal›, soru sormal›, zaman zaman konuflulanlar›n özetini yapmal›. 5. Uzun konuflanlara ve konunun d›fl›na ç›kanlara uyar›larda bulunmal›, 6. Kendi duygu ve düflüncelerini belirtmekten kaç›nmal›; tart›flan gruplar›n fikirlerine önderlik ederek tarafs›z kalmal›d›r.
49
Tart›flmac›; 1. Tart›flma s›ras›nda konuflmac›n›n sözünü kesmemeli, 2. Konu d›fl›na ç›kmamal›, 3. Verdi¤i örnekler, fikirleri destekleyecek nitelikte olmal›, 4. Tart›flman›n, bir amaç de¤il, gerçe¤i bulmak için bir araç oldu¤unu ak›ldan ç›karmamal›, karfl›l›kl› sayg› ve hoflgörü içerisinde olmas›na özen göstermelidir. KEND‹S‹N‹ KARfiISINDAK‹N‹N YER‹NE KOYARAK KONUfiMA (EMPAT‹ KURMA) Amaç: Konuflmada, karfl›s›ndakinin de¤er yarg›lar›n›, duygu ve düflüncelerini anlad›¤›n› hissettirerek etkili bir iletiflim kurmakt›r. Uygulama: Bir sorunu çözmek, do¤ruyu aramak veya karfl›s›ndakinin sevinçlerine ve s›k›nt›lar›na ortak olmak gibi olumlu iletiflim becerilerini gelifltirmek için konuflma ortam› oluflturulur. Her hafta bir konu belirlenerek karfl›s›ndakini anlama etkinli¤i yapt›r›l›r.
Farkl› konuflma yöntem ve teknikleri kullanmak
GÜDÜMLÜ KONUfiMA Amaç: Ö¤rencilerin bir konu hakk›ndaki bilgilerini, duygular›n› ve düflüncelerini
için önceden Türkçe Dersi Ö¤retim Program›
etkili bir flekilde anlatma becerilerini gelifltirmektir. Uygulama: Ö¤retmen taraf›ndan belli bir konu seçilerek s›n›f›n gündemine al›n›r. Konu hakk›nda ö¤renciler bilgilendirilir. S›n›fta konuyla ilgili beyin f›rt›nas› yap›l›r. Birkaç ö¤renci seçilerek konu hakk›ndaki duygu, düflünce ve hayallerini iki dakika içinde ifade
ve K›lavuzu'nda yer alan konuflma yöntem ve tekniklerine bakarak ders için gerekli haz›rl›klar›
etmeleri sa¤lan›r. KEL‹ME VE KAVRAM HAVUZUNDAN SEÇEREK KONUfiMA Amaç: Ö¤rencilerin ö¤rendikleri kelime, kavram, atasözü ve deyimleri anlat›mlar›nda kullanmalar›n› sa¤layarak söz varl›klar›n› ve ifade güçlerini zenginlefltirmektir. Uygulama: Ö¤retmen taraf›ndan kelime ve kavramlar›n yer ald›¤› bir havuz oluflturulur. Ö¤renciler konuflma konular›na ba¤l› olarak bu havuzdan seçtikleri kelime ve kavramlar› kullanarak bir konuflma yaparlar. SERBEST KONUfiMA Amaç: Ö¤rencilerin herhangi bir konudaki duygu, düflünce ve hayallerini sözlü olarak ifade güçlerini gelifltirmektir. Uygulama: Ö¤renciler seçtikleri konu hakk›ndaki duygu, düflünce ve hayallerini anlat›rlar. Ö¤rencilere kendilerini ifade etme f›rsat› vermek için haftal›k ders saatinin bir k›sm› serbest konuflmaya YARATICI KONUfiMA Amaç: Ö¤rencilerin konuflma yeteneklerini ve yarat›c›l›klar›n› gelifltirmektir. Uygulama: Ö¤rencilere bir konu verilir. Her ö¤renci bir önceki arkadafl›n›n konuyla ilgili söylediklerinden hareketle konuflarak konuya farkl› bir bak›fl aç›s› getirir. HAFIZADA TUTMA TEKN‹⁄‹ Amaç: Konuflman›n kesintiye u¤rat›lmadan kurallar›na uygun olarak yap›lmas›n› sa¤lamakt›r. Uygulama: Konuflman›n içeri¤i düflünce s›ralamas›na göre düzenlenir. Cümleler düflünce gruplar›na göre s›n›fland›r›l›r ve oluflturulan kelime listeleri bir k⤛da yaz›l›r. Hayal gücü, benzetme, abartma, mizah vb. den yararlan›larak seçilen kelimelerle küçük bir hikâye oluflturulur.
50
yap›n›z.
OKUMA SESS‹Z OKUMA Amaç: Ö¤rencilerin ak›c› ve h›zl› okumalar›n› sa¤lamakt›r. Sessiz okuma, göz hareketleri ve beyinde meydana gelen okuma sürecine dayanmaktad›r. Sesli ve sessiz okuma aras›ndaki en önemli fark, sesli okuman›n sadece anlamay› de¤il, anlatmay› da kapsamas›d›r. Uygulama: Sessiz okuma, her gün veya haftada bir defa uygulanabilir. Ö¤renciler, s›n›fta okunacak olan herhangi bir metni veya kendi istedikleri bir kitab› ö¤retmenin belirledi¤i bir sürede okurlar. Bütün s›n›f sessiz okuma sürecine kat›l›rken, ö¤retmen de sessiz okuyarak ö¤rencilere örnek olur. Bu süreçte ö¤rencilerin baflkalar›n› rahats›z etmeden okumalar›na dikkat edilir. Her temada ifllenecek olan metinler için farkl› okuma yöntem ve teknikler kullan›lmaktad›r.
Sessiz okuma sürecinin sonunda, s›n›fça veya grup içinde metinle ilgili tart›flmalar yap›l›r. “Bu kitab› neden seçtiniz?”, “Kitapta ilginizi çeken noktalar nelerdir?”, “Bu kitab› arkadafllar›n›za tavsiye etmenizin sebebi nedir?” gibi sorular sorularak ö¤rencilerin kitapla ilgili görüflleri al›n›r. Ö¤renciler, metinde ilgilerini çeken veya anlamad›klar› bölümleri, metni okurken neler hissettiklerini yaz›l› veya sözlü olarak ifade ederler. SESL‹ OKUMA Amaç: Ö¤rencilerin okunan metinde geçen kelimelerin nas›l telaffuz edildi¤ini ve hangi ba¤lamda kullan›ld›¤›n› anlamalar›n› sa¤lamakt›r. Sesli okuma, ö¤rencilerin okuma seviyesini belirlemeye yard›mc› olurken, dinleyenlerin zihinsel faaliyetlerinin geliflmesine de katk› sa¤lar. Ö¤rencilerin düzgün konuflma yetene¤ini gelifltirir. Sesli ve güzel okuma, dinleyicilerin konuya ilgi duymas›n› sa¤lar ve okuma zevki uyand›r›r. Uygulama: Sesli okuma farkl› flekillerde yap›labilir. Birinci yol, ö¤retmenin aç›k ve anlafl›l›r bir biçimde, herkesin duyaca¤› bir ses tonuyla örnek okuma yapt›ktan sonra, ö¤rencilere metni kavramaya yönelik sorular sormas› ve etkinlikler yapt›rmas›d›r. ‹kinci yol, ö¤retmenin örnek okumas›ndan sonra bir ö¤rencinin sesli okumas›d›r. Üçüncü yol ise, yine ö¤retmenin örnek okumas›ndan sonra ö¤rencilerin gruplara ayr›larak her gruptan bir ö¤renci veya grubun tamam›n›n sesli olarak okumas›d›r. Sesli okuman›n en önemli flart›, kelimeleri do¤ru telaffuz etmek, okuma zevki uyand›rmak ve konuflur gibi okumakt›r. Sesli okumada h›zl› okumaktan çok, uygun yerlerde duraklama yapmak önemlidir. Ses tonu, metindeki duygu ve düflüncelere ba¤l› olarak ayarlanmal›d›r. Okunan metin dikkatle dinlenmeli, okuma süreci kesintiye u¤rat›lmamal›, düzeltmeler ve aç›klamalar okuman›n sonuna b›rak›lmal›, ayn› parça sebepsiz yere tekrar okutulmamal›d›r. GÖZ ATARAK OKUMA Amaç: Konunun ayr›nt›lara girilmeden, ana hatlar›yla kavranmas›d›r. Uygulama: Metnin içeri¤ini anlamak ve istenen bilgiye ulaflmak için önce metnin bafll›¤›na bak›l›r; uzunlu¤u ve biçimi incelenerek metin flekil bak›m›ndan de¤erlendirilir. Metnin konusunu anlamak için gözler h›zla metin üzerinde gezdirilir. Zihinde oluflan sorular›n cevab› olabilecek cümleler bütün olarak okunur. Böylece ayr›nt›lar atlanarak ana fikre ulafl›lm›fl olur. Ö¤retmen, verilen metnin ana fikrinin bulunmas› için belirli bir süre verir. Bu süre sonunda ö¤rencilerin verdikleri cevaplar tart›fl›l›r ve ana fikir söylenir.
51
ÖZETLEYEREK OKUMA Amaç: Konunun ana hatlar›n›n kavranmas›n› sa¤lamakt›r. Uygulama: Metni okumaya bafllamadan önce, tahtaya “Metinde geçen flah›s ve varl›klar kimlerdir?”, “Olaylar nerede ve ne zaman geçmektedir?”, “Metnin girifl ve sonuç bölümlerinde ne tür de¤ifliklikler olmufltur?” gibi sorular yaz›l›r. Ö¤rencilerden metni dinlerken veya okurken bu sorular›n cevaplar›n› bulmaya çal›flmalar› istenir. Okuma süreci zaman zaman kesintiye u¤rat›larak ö¤rencilere okunan bölümün özetini ç›karmalar› için süre verilir. Okuma bittikten sonra, her bölümün özetini bir veya iki cümle ile yeniden ifade etmeleri ve bu cümleleri birlefltirerek tek bir paragrafa dönüfltürmeleri istenir. Metin ikinci kez okunur ve ö¤renciler gerekli düzeltmeleri yaparlar. NOT ALARAK OKUMA Amaç: Ö¤rencileri okuma sürecinde etkin k›lmak, onlar›n önemli bilgi, düflünce ve olaylar› hat›rlamalar›n› sa¤lamakt›r.
D‹KKAT! Her ders için önceden haz›rl›k
Uygulama: Sesli ve sessiz okuma s›ras›nda ö¤rencilerden, okuma amaçlar›na göre not almalar› istenir. Bunun için ö¤rencilere farkl› çal›flma k⤛tlar› verilebilir. Sesli okuma öncesinde ö¤rencilere, metnin türü ve konusu hakk›nda bilgi verilerek not alma s›ras›nda dikkat etmeleri gereken noktalara de¤inilir. Ö¤retmen, önemli cümleleri veya bölümleri ikinci kez okuyarak ö¤rencilerin dikkatini çeker. Okuma sonunda ö¤rencilerin ald›klar› notlar de¤erlendirilir.
yapman›z gerekti¤ini unutmay›n›z. Bunun için metinleri önceden okuyunuz. Uygulayaca¤›n›z yöntem ve tekni¤ini kullan›labilirli¤ini düflününüz. E¤er Ö¤retmen K›lavuz
Sessiz okuma s›ras›nda ö¤renciler, kartlara veya k⤛tlara önemli gördükleri yerleri not ederler.
Kitab›’nda yer alan yöntem ve teknikleri s›n›f seviyesi ve
‹fiARETLEYEREK OKUMA YÖNTEM‹
flartlar›n› göz önüne alarak farkl›
Amaç: Konuyu anlamaya yard›mc› olacak anahtar kelime ve kavramlar ile önemli görülen yerlerin belirlenmesidir.
bir yöntem ve teknik kullanabilirsiniz.
Uygulama: Not alma yönteminden farkl› olarak ö¤renciler, önemli gördükleri yerleri metin üzerinde iflaretler. Ö¤renciler alt›n› çizdikleri veya çeflitli iflaretlerle belirledikleri bölümleri, kendi cümleleriyle ifade ederek anlaml› bir metin olufltururlar. Böylece, metin ana hatlar›yla kavranm›fl olur. TAHM‹N EDEREK OKUMA Amaç: Ö¤rencileri okuma sürecinde etkin k›lmak için metinde geçen duygu, düflünce ve olaylarla ilgili merak uyand›rmakt›r. Uygulama: Ö¤rencilere, metinde geçen baz› kelime ve ifadelerin metnin devam› hakk›nda fikir verebilece¤i aç›klan›r. Tahmin ederek okuma çeflitli yollarla yap›labilir: 1. Metnin verilen k›sm› ö¤renciler taraf›ndan okunur. Ö¤retmen, ö¤rencilerden “metinde geliflen ve geliflebilecek olaylar›” iki ayr› sütuna listelemelerini ister. Metnin kalan bölümü ö¤retmen taraf›ndan okunduktan sonra metindeki olaylar›n nas›l sonuçland›¤› ayr› bir sütuna yaz›l›r. Bunun için ö¤rencilere her bölümle ilgili düflüncelerini yazmalar› için üç sütundan oluflan çal›flma k⤛d› verilir. 2. Ö¤retmen metnin bir k›sm›n› sesli okur. Ö¤rencilerde merak uyand›ran ifadeler ve bunlarla ilgili sorular tahtaya yaz›l›r. Metnin devam›nda sorular›n cevaplar› bulundukça üstleri çizilir.
52
Ancak kullanaca¤›n›z yöntem ve teknik ayn› temada en fazla bir kez kullan›lmas› gerekti¤ini unutmay›n›z.
3. Ö¤retmen, ö¤rencilerden metni okumaya bafllamadan önce, metnin bafll›¤› ve görsel unsurlardan hareketle metnin içeri¤ine yönelik tahminlerde bulunmalar›n› ister. Sesli okuma s›ras›nda duraklamalar yaparak “Sizce bundan sonra ne olabilir?”, “Metnin devam›nda olaylar›n tahmin etti¤iniz gibi geliflmesinin sebebi nedir?” gibi sorularla ö¤rencinin dikkatini metne yo¤unlaflt›r›r. SORU SORARAK OKUMA Amaç: Okuma öncesinde ve sürecinde ö¤rencilere sorular haz›rlat›larak metin üzerinde düflünmelerini ve metni anlamalar›n› sa¤lamakt›r. Uygulama: Bu yöntemin uygulanmas› iki flekilde gerçeklefltirilir: 1. Metin sesli veya sessiz okunduktan sonra ö¤renciler, okuma sürecinde zihinlerinde oluflan sorular› yazarlar. Gruplara ayr›larak bu sorulara cevap ararlar. Her gruptan veya s›n›ftan bir ö¤renci, bir arkadafl›na soru sorar. 2. Ö¤renciler metni okumadan önce ve okuma s›ras›nda, metnin bafll›¤› ve görsel unsurlar›yla ilgili zihinlerinde oluflan sorular› tahtaya yazarlar. Cevapland›r›lan sorular›n üstleri çizilir. SÖZ KOROSU Amaç: Ö¤rencilerin okuma ve birlikte çal›flma becerilerinin gelifltirilmesidir. Uygulama: Bir fliir veya düz yaz› bölümlere ayr›larak bir grup ö¤renci taraf›ndan birlikte okunur. Ö¤renciler gruplara ayr›l›r. Metnin, ö¤retmen taraf›ndan okunarak anlafl›lmas› sa¤lan›r. Söz korosu dört flekilde yap›l›r: 1. Hep birlikte okuma: Metnin tamam›, s›n›f veya bir grup taraf›ndan okunur. 2. Grup olarak okuma: Metin bölümlere ayr›larak her grup bir bölümü okur. 3. Karfl›l›kl› okuma: Ö¤renciler iki gruba ayr›larak metnin belirlenmifl bölümlerinden birini bir grup, di¤er bölümlerini de ikinci grup okur. 4. Nakaratl› metinleri okuma: Ö¤renciler gruplara ayr›larak her bölümü bir grup veya bütün gruplar birlikte okur. Metin okunurken flah›s ve varl›k kadrosu, karakter özelliklerini yans›tacak flekilde seslendirilir. OKUMA T‹YATROSU Amaç: Ö¤rencilerin metnin yap›s›n›, dilini ve metinde yer alan flah›s ve varl›k kadrosunun özelliklerini anlamalar›n› sa¤lamakt›r. Uygulama: Metin okunduktan sonra diyaloglara dönüfltürülerek tiyatro metni hâline getirilir. Metnin içeri¤iyle ilgili de¤ifliklik yap›lmaz, konuflma cümlelerinden ve olaylardan hareketle diyaloglar oluflturulur. Her ö¤renci okuyaca¤› bölüme haz›rlan›r. Ayn› zamanda metnin kavranmas› sa¤lanmal›d›r. Ö¤renciler, okuduklar› bölümde vermeleri gereken duyguyu, metnin ba¤lam›ndan hareketle aç›klayabilmelidir. EZBERLEME Amaç: Ö¤rencilerin haf›zalar›n› güçlendirmek, kültürel ve edebî de¤ere sahip metinlerdeki cümle yap›lar›n› ve söz varl›¤›n› kavrayarak Türkçeyi do¤ru, güzel ve etkili kullanmalar›n› sa¤lamakt›r.
53
Uygulama: Ö¤rencilerin seviyelerine, ilgi ve ihtiyaçlar›na yönelik olarak belirlenen metinler (fliirler, k›sa düz yaz›lar, güzel sözler vb.), belirli bir süre içinde ö¤renciler taraf›ndan ezberlenir. Ezberlenen metinler, s›n›f içi veya s›n›f d›fl› etkinliklerde sunulur. Böylelikle ö¤rencilerin söz varl›¤› zenginleflir, Türkçeyi kurallar›na uygun kullanma becerileri ve öz güvenleri geliflir. MET‹NLERLE ‹L‹fiK‹LEND‹RME Amaç: Ö¤rencilerin, okuduklar› metinle di¤er metinler aras›nda iliflki kurmas›n› sa¤layarak düflünme becerilerini gelifltirmektir. Uygulama: Metin okunduktan sonra ö¤rencilere, daha önce okuduklar› di¤er metinlerle ne gibi benzerliklerinin oldu¤u sorulur. Metinler aras›nda yer, zaman, flah›s ve varl›k kadrosu, konu, düflünce ve olay bak›mlar›ndan iliflki kurmalar› istenir. “Bu kitab›n konusu ile daha önce okudu¤umuz '.....' adl› kitab›n konusu aras›nda nas›l bir iliflki vard›r?”, “Bu iki kitap aras›nda flah›s ve varl›k kadrosu yönlerinden nas›l benzerlikler bulunmaktad›r?” gibi sorularla ö¤rencilere yol gösterilir. TARTIfiARAK OKUMA Amaç: Ö¤rencilerin, metinde ifllenen konuyla ilgili bilgi, duygu ve düflüncelerini baflkalar›yla paylaflmalar›n› ve onlar›n bilgi ve görüfllerinden yararlanarak farkl› bak›fl aç›lar› kazanmalar›n› sa¤lamakt›r. Uygulama: Bu yöntem, metin bölümlere ayr›larak uygulanabilece¤i gibi metnin bütününe yönelik olarak da uygulanabilir. Tart›flma s›n›fça veya küçük gruplar hâlinde yap›labilir.Tart›flma sonunda var›lan ortak düflünceler not edilerek metin hâlinde sunulur. Bütün ö¤rencilerin tart›flmaya kat›lmas› ve birbirlerinin düflüncelerine sayg› duymas› sa¤lan›r. ELEfiT‹REL OKUMA Amaç: Ö¤rencilere okuduklar› hakk›nda soru sorma al›flkanl›¤› kazand›rarak konu hakk›nda düflünmelerini sa¤lamak; konuyu olumlu ve olumsuz yanlar›yla ve tarafs›z bir bak›fl aç›s›yla de¤erlendirerek kendi do¤rular›n› buldurmakt›r. Uygulama: Metin okunurken ö¤renciler, kat›l›p kat›lmad›klar› yerleri belirler ve zihinlerinde oluflan sorulara cevap ararlar. Duygu, düflünce ve olaylar aras›nda neden-sonuç iliflkisi kurmaya çal›fl›rlar. Kiflisel deneyimlerinden hareketle okuduklar›n› anlamland›r›rlar.
54
YAZMA NOT ALMA Amaç: Ö¤rencilerin okunan veya dinlenilenlerin önemli noktalar›n› seçebilmesini, bilgi ve düflüncelerini s›n›fland›rabilmesini ve sistemli çal›flma becerisini kazanmalar›n› sa¤layarak zaman kayb›n› önlemektir. Uygulama: Not alman›n öncelikli ifllevinin hat›rlatmak oldu¤u, ayr›nt›lara girilmemesi gerekti¤i, dinlenilen veya okunulan›n oldu¤u gibi de¤il de özgün ifadelerle yaz›lmas› gerekti¤i konusunda bilgi verilir. Herhangi bir konuya yönelik bir metin okutulur veya dinletilir. Ö¤rencilerden okurken veya dinlerken/izlerken önemli noktalar› not almalar› istenir. ÖZET ÇIKARMA Amaç: Ö¤rencilerin anlad›klar›n› k›sa ve öz bir flekilde anlatma becerilerini gelifltirmek, onlara bilinçli ve düzenli çal›flma al›flkanl›¤› kazand›rmakt›r. Uygulama: S›n›f ortam›nda okunan veya dinlenen/izlenen bir konu öncelikle ö¤retmen taraf›ndan özetlenir. Özet ç›kar›l›rken dikkat edilmesi gereken hususlar konusunda (eserin iyice anlafl›lm›fl olmas›, süslü ifadelere, tekrarlara yer vermemesi, ana fikri kapsayacak flekilde bütünlük içermesi, kiflisel görüfl ve düflüncelere yer verilmemesi, ö¤rencilerin kendi ifadelerinden oluflmas›) ö¤renciler bilgilendirilir. Ö¤retmenin rehberli¤inde s›n›f ortam›nda yap›lan birkaç özet çal›flmas› sonras›nda ö¤rencilere çeflitli metinler verilerek özet ç›karmalar› istenir. BOfiLUK DOLDURMA Amaç: Ö¤rencilerin okuduklar›n›, dinlediklerini/izlediklerini anlamalar› ve anlad›klar›n›, konunun/metnin ba¤lam›na uygun olarak anlatma becerilerini gelifltirmektir. Uygulama: Ö¤rencilerin okuduklar›na, dinlediklerine/izlediklerine yönelik olarak haz›rlanan metinler, cümleler hâlinde boflluklar b›rak›larak ö¤rencilere da¤›t›l›r. Ö¤renciler boflluklar› metnin ba¤lam›na uygun ifadelerle doldurur. KEL‹ME VE KAVRAM HAVUZUNDAN SEÇEREK YAZMA Amaç: Ö¤rencilerin ö¤rendikleri kelime, kavram, atasözü ve deyimleri anlat›mlar›nda kullanmalar›n› sa¤layarak kal›c› k›lmak ve böylece söz varl›klar›n› zenginlefltirmektir. Uygulama: Ö¤retmen taraf›ndan kelime, kavram, atasözü ve deyimlerden oluflan bir havuz oluflturulur. Bunlar k⤛da ya da tahtaya yaz›larak ö¤rencilere verilir. Ö¤renciler belirledikleri yazma konusuna veya yazacaklar›n›n ana fikrine ba¤l› olarak bu kelime, kavram atasözü ve deyimlerden uygun olanlar›n› seçerek yaz›lar›nda kullan›rlar. SERBEST YAZMA Amaç: Ö¤rencilerin herhangi bir konudaki duygu, düflünce ve hayallerini yazmalar›n› sa¤layarak ifade güçlerini ve yaz›l› anlat›m yeteneklerini gelifltirmektir. Uygulama: Ö¤renciler bir konu seçerler ve seçtikleri konu hakk›ndaki duygu, düflünce ve hayallerini tür (fliir, hikâye, tiyatro, masal vb.) s›n›rlamas› olmadan yazarlar. Serbest yazma çal›flmalar›n›n s›n›fta uygulanma zorunlulu¤u yoktur. Ö¤renciler okul d›fl›nda yazd›klar›n› da ö¤retmen ve arkadafllar›yla paylaflabilirler.
55
D‹KKAT! Bütün yaz›m etkinliklerini bitiflik e¤ik yaz›yla yapmay› unutmay›n›z.
KONTROLLÜ YAZMA Amaç: Kelimelerin, cümle yap›lar› ve ifade kal›plar›n›n Türkçenin kurallar›na uygun flekilde yaz›lmas›d›r. Uygulama: Kelime, cümle ve paragraf düzeyinde yap›lan kontrollü yazma çal›flmalar›, ö¤rencilerin seviyeleri dikkate al›narak cümle ve paragraf düzeyinde ele al›nm›flt›r. Dil bilgisi çal›flmalar›n› da pekifltirmeye yönelik olan bu yöntem farkl› flekillerde uygulanabilir. 1. Ö¤rencilere örnek bir metin verilir. Ö¤renciler metinde geçen anahtar kelimeleri de kullanarak yeni bir metin olufltururlar. 2. Bir paragraf› oluflturan cümlelerin yerleri de¤ifltirilir. Ö¤renciler, duygu ve düflüncenin ak›fl›na göre cümleleri mant›kl› bir s›raya koyarak paragraf› yeniden olufltururlar. 3. Belirli bir konuda ö¤retmen veya ö¤renciler taraf›ndan haz›rlanan sorulara verilen cevaplar bütünlük içinde ele al›narak birkaç paragrafl›k metin oluflturulur. Ö¤renciler, metni hemen yazabilecekleri gibi konu hakk›nda araflt›rma yap›p yeterli bilgi sahibi olduktan sonra da yazabilirler.
Ayn› temada yer alan her metin için farkl› yöntem ve teknikleri kullanmak
GÜDÜMLÜ YAZMA Amaç: Ö¤rencilerin bir konu hakk›ndaki bilgilerini, duygular›n› ve düflüncelerini
zorunludur.
etkili bir flekilde anlatma becerilerini gelifltirmektir. Uygulama: Ö¤retmen taraf›ndan belli bir konu hakk›nda ö¤renciler bilgilendirilir. Konu çeflitli yönleriyle s›n›f ortam›nda tart›fl›l›p de¤erlendirilir. Ö¤renciler konu hakk›nda edindikleri bilgiler ›fl›¤›nda duygu ve düflüncelerini yaz›l› olarak ifade ederler. YARATICI YAZMA Amaç: Ö¤rencilerin yazma yeteneklerini ve yarat›c›l›klar›n› gelifltirmektir. Uygulama: Bu yöntemde konuyu ve yaz›l› anlat›m türünü ö¤retmen verebilece¤i gibi ö¤renciler de istedikleri konuyu seçerek yazma çal›flmas› yapabilirler. Daha çok
Ö¤retmen K›lavuz Kitab›'nda metinler için seçilmifl yöntem ve teknikleri de¤ifltirebilirsiniz.
hikâye, fliir ve roman türlerinde kullan›lan yarat›c› yazma çal›flmalar›nda, belirlenen konu bofl, beyaz bir k⤛d›n ortas›na yaz›l›r. Ça¤r›fl›m yoluyla bilinç alt›nda olan konuyla ilgili her fley, o konu etraf›ndaki bofl k›s›mlara yaz›l›r. Bilinç alt›ndan ç›kan kelimeler alt alta s›ralan›r ve kelimeler aras›nda ba¤lant› kurulur. Herhangi bir noktaya gelindi¤inde konunun hangi yönde ele al›naca¤›na karar verilir. Ö¤renciler yaflad›klar›ndan, düflündüklerinden ve hayal ettiklerinden hareketle yazarlar. MET‹N TAMAMLAMA Amaç: Ö¤rencilerin okuduklar›ndan hareketle duygu, düflünce ve hayal dünyalar›n› zenginlefltirmek, onlar› etkin duruma getirerek yorum yapma ve fikir yürütme becerilerini gelifltirmektir. Uygulama: Ö¤rencilere olay veya düflünce a¤›rl›kl› herhangi bir metnin bölümlerinden birkaç› verilir. Ö¤rencilerden, okuduklar›ndan hareketle duygu, düflünce veya olaylar›n geliflimine yönelik fikirlerini yazmalar› istenir. Metin tamamlamada esas, duygu, düflünce ve olaylar›n metnin genel anlam›na ve mant›ksal bütünlü¤üne ba¤l› kal›narak tamamlanmas›d›r.
56
De¤ifltirece¤iniz yeni yöntem ve teknikler için haz›rl›k yapmal›s›n›z.
TAHM‹NDE BULUNMA Amaç: Ö¤rencilerin okuduklar›ndan hareketle duygu, düflünce ve hayal dünyalar›n› zenginlefltirmek, onlar› etkin duruma getirerek yorum yapma ve fikir yürütme becerilerini gelifltirmektir. Uygulama: Metin tamamlamaya yak›n olan bu yöntem, metnin yaln›zca geliflimine ve sonucuna de¤il, metnin öncesine yönelik tahminleri de içerir. Bu yöntemle ö¤renciler, yaln›zca okuduklar›n›n de¤il, dinlediklerinin ve izlediklerinin öncesi, bafllang›c›, geliflimi ve sonucuna yönelik tahminlerde bulunarak yazma çal›flmalar› yaparlar. B‹R METN‹ KEND‹ KEL‹MELER‹YLE YEN‹DEN OLUfiTURMA Amaç: Ö¤rencilerin kendilerine özgü ifade flekillerini ve üsluplar›n› gelifltirmektir. Uygulama: Ö¤rencilere düflünceye veya olaya dayal› bir metin verilerek okutulur/dinletilir. Metindeki düflünce ve olaylar› kavrayan ö¤renciler “Ben olsayd›m nas›l yazard›m?” düflüncesinden hareketle metni kendi ifadeleriyle yeniden kurgularlar. B‹R MET‹NDEN HAREKETLE YEN‹ B‹R MET‹N OLUfiTURMA Amaç: Ö¤rencilerin hangi türde yazmaya yatk›n olduklar›n› belirleyerek yarat›c›l›klar›n› o yönde gelifltirmektir. Uygulama: Ö¤rencilere herhangi bir türde (hikâye, fliir, gazete haberi, f›kra, deneme vb.) bir metin verilerek okutulur/dinletilir. Ö¤renciler okuduklar› metinden hareketle, metinde ele al›nan duygu, düflünce, hayal veya olaylar› gelifltirerek ve yarat›c›l›klar›n› kullanarak farkl› bir türde metin olufltururlar. DUYULARDAN HAREKETLE YAZMA Amaç: Ö¤rencilerin alg›lama güçlerini ve dikkatlerini gelifltirmektir. Uygulama: Duyular›n birini veya birkaç›n› harekete geçirecek etkinlikler yap›l›r. Örne¤in, ö¤rencilere müzik dinletilerek kendilerinde uyand›rd›¤› duygu ve düflünceleri yazmalar› istenir. S›n›fa getirilen veya ö¤rencilerden birinin çizmifl oldu¤u resim hakk›nda konuflulur. Daha sonra ö¤rencilerden resimle ilgili duygu, düflünce, hayal veya izlenimlerini yazmalar› istenir. GRUP OLARAK YAZMA Amaç: Ö¤rencilerin çevreleriyle iletiflim kurmalar›n›, ifl birli¤i yapmalar›n› ve birbirleriyle etkileflimde bulunarak grup bilinci kazanmalar›n› sa¤lamak, böylece kiflisel geliflimlerine yard›mc› olmakt›r. Uygulama: S›n›f küçük gruplara ayr›larak her gruba farkl› yazma konular› verilir. Grup üyeleri konunun belli bir yönünü ele alarak yazar. Gruplar konu hakk›nda yazd›klar›n› mant›ksal düzen, dil ve anlat›m yönünden birlefltirerek tek bir metin hâline getirirler. ELEfiT‹REL YAZMA Amaç: Ö¤rencilerin olay ve durumlara tarafs›z bakma, yorum yapma, fikir ve çözüm üretme becerilerini gelifltirmektir. Uygulama: Herhangi bir olay, durum ve düflünce, s›n›f›n gündemine al›narak tart›fl›l›r. Ö¤renciler, konu hakk›ndaki düflüncelerini olumlu olumsuz yönleriyle ve tarafs›z bir yaklafl›mla anlat›rlar. Not: Yöntemlere yönelik uygulamalar örnek niteli¤indedir, farkl› uygulamalar da yap›labilir.
57
ÖLÇME VE DE⁄ERLEND‹RME
58
ÖLÇME VE DE⁄ERLEND‹RME
E¤itim ve ö¤retim etkinliklerinin en önemli ögelerinden biri de de¤erlendirmedir. De¤erlendirme, e¤itim sisteminin belirlenen hedeflere ulaflmas›nda önemli bir rol oynamaktad›r. De¤erlendirmenin temel amac› sistemin do¤ru iflleyip ifllemedi¤ini ortaya koymak ve buna dayanarak sistemdeki eksikliklerin tamamlanmas›n› ve yanl›fll›klar›n düzeltilmesini; k›saca sistemin onar›lmas›n› sa¤lamakt›r. De¤erlendirmenin farkl› türleri vard›r. Bunlar amaca, yap›ld›¤› zamana ve kullan›lan ölçüte göre s›n›fland›r›labilir (At›lgan, H., Kan, A. ve Do¤an, N. 2006). Bu amaçla, ö¤retim sürecinin bafl›nda girdiler, süreçte ö¤retim ve ö¤renme, sonuçta ç›kt›lar de¤erlendirilir. Türkçe dersinde ölçme ve de¤erlendirme; farkl› amaçlarla, farkl› zamanlarda ve farkl› ölçme araçlar› kullan›larak yap›labilir. Ö¤retmenler e¤itim ö¤retimin bafllang›c›nda, sürecinde ve ç›k›fl›nda çeflitli ölçme araçlar›n› kullanabilir ve ö¤rencilerin kullanmas›n› da sa¤layabilir. Ö¤rencilerin de¤erlendirme sürecine kat›lmas›yla da ölçülen özellikle ilgili farkl› kaynaklardan bilgi edinilmifl olur.
Türkçe Dersinde Ölçme ve De¤erlendirme
Türkçe dersinin ö¤retim sürecinde ölçme ve de¤erlendirme uygulamalar› üç boyutta ele al›nabilir. Bunlar ö¤retimin bafl›nda, ö¤retim sürecinde ve sonunda yap›lacak de¤erlendirmelerdir. Bunlar afla¤›da k›saca aç›klanmaya çal›fl›lm›flt›r. Ö¤retim sürecinin bafl›nda ö¤rencilerin haz›r bulunuflluk düzeylerinin veya durumlar›n›n belirlenmesi, ö¤retim aç›s›ndan yararl› olacakt›r. Bu amaçla e¤itim ve ö¤retim süreci bafl›nda ö¤rencilerin derse karfl› tutumlar›, dinleme, konuflma, okuma, yazma ö¤renme alanlar› ile dil bilgisindeki durumlar› belirlenebilir. Ö¤rencilerin; dinleme, konuflma, okuma, yazma ö¤renme alanlar› ve dil bilgisine iliflkin performanslar› çeflitli ölçme araçlar› kullan›larak ölçülebilir. Bu belirlemeler için tutum ölçekleri, baflar› testleri, gözlem formlar›, dereceli puanlama anahtarlar› gibi araçlar kullan›l›r. Burada yap›lacak de¤erlendirme, ö¤retim y›l› sonunda ö¤rencilerin nereden nereye geldiklerini görebilmemiz aç›s›ndan önem tafl›maktad›r. Ö¤retim sürecinde de¤erlendirme iki amaçla yap›l›r. Bunlar; ö¤retimin de¤erlendirilmesi ve ö¤renme eksikliklerinin belirlenmesidir. Bu türde bir de¤erlendirme için izleme amaçl› testler, ö¤renci
59
ürün dosyalar›, performans görevleri vb. araçlar kullan›l›r. Ayr›ca süreç içerisinde ö¤renmenin ne ölçüde ve nas›l gerçekleflti¤ini belirlemek amac›yla kontrol listeleri, akran de¤erlendirme formu, öz de¤erlendirme formu, gözlem formlar› vb. kullan›labilir. Ö¤renme süreci içinde, ö¤rencileri daha iyi gözlemlemek, de¤erlendirmek aç›s›ndan yap›lan de¤erlendirme “süreç de¤erlendirmesi” olarak ifade edilmektedir. Süreç içerisinde yap›lan ölçme ve de¤erlendirme çal›flmalar›yla ö¤retim sürecine iliflkin geri bildirimler al›n›r ve varsa ö¤renme eksiklikleri tamamlan›r. Ayr›ca bu uygulamalar, ö¤rencilerin daha iyi ö¤renmelerine ve ne ö¤rendiklerinin fark›na varmalar›na da yard›mc› olmaktad›r. Süreç içerisindeki de¤erlendirmeye ö¤retmenin ve ö¤rencilerin birlikte kat›lmas›, herhangi bir durum hakk›nda bütüncül bir bak›fl aç›s›n› ve çoklu de¤erlendirmeyi de beraberinde getirir. Çoklu de¤erlendirme yoluyla sa¤lanan bütüncül bak›fl ise ö¤rencinin, ö¤renmenin hangi boyutunda eksiklikleri ya da yanl›fll›klar› oldu¤unu belirlemek ve bunlar› gidermek aç›s›ndan yararl›, güvenilir ve do¤ru bilgiler sunacak (Kutlu ve Ahio¤lu, 2005), ö¤renme- ö¤retme sürecinin daha etkin geçmesine katk› sa¤layacakt›r. Amaca ve zamana göre yap›lan de¤erlendirmelerden bir di¤eri de ç›kt›lar›n (baflar›n›n) de¤erlendirilmesidir. Bu de¤erlendirme de ö¤rencilerin ö¤retim süreci sonundaki baflar›lar›n›n belirlenmesi amac›yla yap›l›r. Ö¤retim sürecinin sonunda yap›lan de¤erlendirmeler ürün odakl› de¤erlendirmelerdir. Ürün odakl› de¤erlendirmelerde genellikle baflar› testleri kullan›lmaktad›r. Türkçe dersinde ö¤rencilerin bir döneme veya y›la ait genel baflar›lar›n› de¤erlendirmek için çeflitli soru formatlar›n›n kullan›ld›¤› baflar› testleri kullan›larak ürün amaçl› de¤erlendirmeler yap›labilir. Ayr›ca baflar› testleri yan›nda ö¤renci ürün dosyalar› ürün de¤erlendirme amaçl› olarak kullan›labilir. Yukar›da da de¤inilmeye çal›fl›ld›¤› gibi Türkçe dersinde hem süreç de¤erlendirmesi hem de ürün de¤erlendirmesi birlikte yap›lmal›d›r. Süreç de¤erlendirmesinde; ö¤rencilerin süreç içerisindeki performanslar›ndaki geliflimleri izlenir. Ürün de¤erlendirmesinde ise programda belirlenen kazan›mlar›n ö¤renciler taraf›ndan ne ölçüde kazan›ld›¤›, ö¤rencilerin neler ö¤rendikleri ölçülür. Türkçe dersinde uygulanan sistem, çoklu bir de¤erlendirme sistemidir. De¤erlendirme sürecine ö¤retmen ve ö¤renci birlikte kat›lmaktad›r. De¤erlendirme sürecinde ö¤renci baflar›s›n›n de¤erlendirilmesinde birkaç yöntemin bir arada kullan›lmas› da yararl› olacakt›r. Burada ö¤retmen birden fazla araçla ö¤renci baflar›s› hakk›nda daha gerçekçi de¤erlendirmeler yapacakt›r.
60
Ö¤renci hakk›nda; ö¤rencinin kendisi ve akranlar›, velisi, ö¤retmeni ve kurumlarca haz›rlanan araçlarla bilgi elde edilir. Ö¤rencilerin belirlenen hedefe ulafl›p ulaflmad›¤›n›n yan› s›ra ö¤renmenin ne düzeyde gerçekleflti¤inin belirlenmesi de önemlidir. Ölçme ve de¤erlendirme yoluyla elde edilen bilgiler sadece ö¤renenin kazan›mlar›n› yans›tmakla kalmaz, ayn› zamanda ö¤retimin verimlili¤i hakk›nda da bilgi verir. Böylece ö¤retimin aksayan ve eksik yönlerini tespit etme olana¤› elde edilir. E¤itimin aksayan ve eksik yönlerinin belirlenmesi ise gelece¤e yönelik hedeflerin belirlenmesi, ö¤retimin gelifltirilmesi için düzenlemelerin yap›labilmesi ve önlemlerin al›nabilmesi aç›s›ndan önemlidir (Tekin, 1991).
Türkçe Dersi Ö¤retim
Türkçe dersinde ölçme ve de¤erlendirme çal›flmalar› özetlendi¤inde;
Program› ve K›lavuzu (6, 7, 8.S›n›flar) kitab›nda bu
1. E¤itim ve ö¤retim sürecinin bafllang›c›nda ö¤rencilerin haz›r bulunuflluk düzeyleri veya durumlar› belirlenmelidir. Ayr›ca bir tema bafllang›c›nda da
amaçlarla haz›rlanm›fl ölçme ve de¤erlendirme araçlar›na yer verilmifltir.
ö¤rencilerin temayla ilgili durumlar›n›, birikimlerini belirlemek amac›yla ölçme araçlar› kullan›l›r. 2. Ö¤retim süreci içerisinde, özellikle süreç de¤erlendirme amac›yla kullan›lacak ölçme araçlar›
S›n›f›n›z›n seviyesini, ö¤rencilerinizin ilgi ve
(performans görevleri, ö¤renci ürün dosyalar›,
ihtiyaçlar›n› ve çevre
öz de¤erlendirme ve akran de¤erlendirme vb. ) s›n›flarda ilk defa uygulan›yorsa,
flartlar›n› göz önüne
ö¤rencilere ve velilere, yararlar› ve uygulanma süreci gibi uygulamaya iliflkin
alarak siz de farkl› ölçme ve de¤erlendirme araçlar›
durumlar aç›klanmal›d›r.
haz›rlayabilirsiniz.
3. Ö¤retimin bütün aflamalar›nda, performans de¤erlendirilmesinde karar verme, elefltirel düflünme becerileri gibi baz› temel becerilerin geliflmesinde etkili olan öz de¤erlendirme, grup de¤erlendirme ve akran de¤erlendirmelerin yap›lmas› gerekmektedir. Bunun için de öz de¤erlendirme formlar›, grup ve akran de¤erlendirme formlar› kullan›l›r. 4. Metin iflleme sürecinde ve ifl birli¤i içerisinde yap›lan etkinliklerde öz de¤erlendirme, akran de¤erlendirme ve grup de¤erlendirme uygulamalar›n› yap›labilir. 5. Ö¤retim sürecinde ö¤rencilerin dinleme/izleme, konuflma, okuma ve yazma ö¤renme alanlar›na iliflkin durumlar› sürekli ve sistematik olarak gözlemlenir ve gözlem sonuçlar› gözlem formlar›na kaydedilir.
61
ÖLÇME DE⁄ERLEND‹RME ARAÇ VE YÖNTEMLER‹
Afla¤›da Türkçe dersinde kullan›labilecek baz› ölçme araç ve yöntemleri ile ilgili k›sa bilgiler verilmifltir. Hangi de¤erlendirme araç ve yöntemini kullanaca¤›n›za karar vermek için ölçme ve de¤erlendirme araç ve yöntemlerinin birbirlerine göre üstün yanlar›n› ve s›n›rl›l›klar›n› bilmenizde yarar vard›r.
Yaz›l› S›navlar: Yaz›l› s›navlar, ülkemizde çok tan›nan ve s›kça kullan›lan bir s›nav türüdür. Klasik s›navlar ya da essey tipi s›navlar olarak da bilinir. Türkçe Dersi Ö¤retim
Yaz›l› s›navlar, sorular›n ö¤rencilere yaz›l› olarak verilip sorular› bütün ö¤rencilerin
Program› ve K›lavuzu (6,
ayn› süre içinde cevaplama durumunda olduklar› bir s›nav türüdür. Bu
7, 8.S›n›flar) kitab›nda bu
s›navlarda ö¤rencilere duruma göre bir ya da birkaç soru sorulur. Ö¤renciden,
amaçlarla haz›rlanm›fl ölçme ve de¤erlendirme araçlar›na yer verilmifltir.
sorunun cevab›n› düflünüp hat›rlamas› ve buldu¤u cevab› yaz›l› olarak ifade etmesi beklenir. Kiflinin özgün ve yarat›c› düflünme gücünü, yaz›l› anlat›m becerisini, belli konulardaki görüflünü, ilgi ve tutumunu ölçmede bu s›nav türü kullan›fll›d›r. Ayr›ca araflt›rmalar bu türde haz›rlanm›fl s›navlar›n ö¤rencileri sürekli ve anlayarak çal›flmaya yöneltti¤ini göstermektedir. Ö¤rencilerin yarat›c› düflünme, elefltirel düflünme, problem çözme, karar verme, analiz, sentez ve de¤erlendirme becerilerinin ölçülmesinde kullan›labilen aç›k uçlu sorular da yaz›l› s›navlar içinde yer almaktad›r. Yaz›l› s›navlar›n olumlu yönlerinin yan› s›ra baz› s›n›rl›l›klar› da bulunmaktad›r. Cevaplama ifllemi cevaplay›c›n›n, puanlama ifllemi ise puanlay›c›n›n çok zaman›n› alaca¤›ndan sorulabilecek soru say›s› s›n›rl›d›r. Soru say›s›n›n s›n›rl› olmas›, yaz›l› s›navlar›n geçerli¤ini ve güvenirli¤ini düflüren bir etkendir. Yaz›l› s›navlarda cevaplar› tamamen do¤ru ya da tamamen yanl›fl olarak s›n›flamak mümkün olmad›¤›ndan cevaplar›n do¤ruluk derecesini tayin etmek puanlay›c›ya düfler. Puanlamada puanlay›c› kanaati, puanlama iflleminde hataya sebep olur. Cevab› yaz›l› olarak ifade etmek zorunlu oldu¤undan h›z, anlat›m›n ak›c›l›¤›, yaz›n›n güzelli¤i, vb. de¤iflkenler de puana kar›fl›r. Ayr›ca, yaz›l› s›nav sorular›n›n güçlük derecesini tayin etmek de zordur.
Sözlü Sunum: Sözlü sunum; konuflma, dil e¤itimi, dil sanatlar› gibi birçok alanda kullan›labilir. Ö¤rencilerin elefltirel düflünme becerileri hakk›nda iyi bilgi sa¤lar. Sözlü sunumda kontrol listeleri, dereceli puanlama anahtar› ya
62
da akran de¤erlendirme ölçekleri ile de¤erlendirme yap›labilir. Sözlü sunum ö¤rencilerin hat›rlama, kavrama ve hitap düzeyleri hakk›nda bilgi toplamak için uygun araçt›r. Ayn› zamanda problem çözme becerileri de bu yöntemle ölçülebilir.
GÖRÜfiME (MÜLAKAT): Ö¤rencilerle yap›lan görüflmeler, ö¤rencilerin çal›flmalar› ve konular› nas›l anlad›klar› hakk›nda anlama düzeylerinin daha iyi de¤erlendirilmesine yard›m eder.
GÖZLEMLER: Ç›kt›lar›n›n görülebildi¤i baz› alanlarda bu yöntem oldukça
Akran, Öz De¤erlendirme,
önemlidir. Gözlemler, ö¤renciler hakk›nda do¤ru ve çabuk bilgiler sa¤lar.
Grup De¤erlendirme
Ö¤retmen ö¤rencilerin;
etkinlerine yönelik form örneklerine Türkçe Dersi
• Soru ve önerilerine verilen cevaplar›,
Ö¤retim Program› ve
• S›n›f içi tart›flmalarda kat›l›mlar›n›,
K›lavuzu (6, 7, 8.S›n›flar)
• Grup çal›flmalar›nda ve tart›flmalar›nda kat›l›mlar›n›,
kitab›ndan ulaflabilirsiniz.
• Ö¤retme, ö¤renmeyle ilgili yapt›¤› görevler ve materyallere ö¤rencinin gösterdi¤i tepkiyi gözlemler. Afla¤›daki noktalara dikkat edilmesi, ö¤retmenlere gözlem yapmada kolayl›k sa¤layacakt›r.
1. Bütün ö¤renciler için ayn› ölçütler kullan›lmal›d›r. 2. Her ö¤renci birkaç kez gözlemlenmelidir. 3. Her ö¤renci de¤iflik durumlarda ve farkl› günlerde gözlemlenmelidir. 4. Her ö¤renci de¤iflik özelliklere, becerilere ve davran›fllara göre de¤erlendirilmelidir.
K›sa Cevapl› Sorular: Ö¤rencilerin bir say›, bir kelime veya bir cümle ile cevaplayabilecekleri sorulara denir. K›sa cevapl› sorular soru cümlesi ya da eksik cümle (tamamlamal›) biçiminde iki türlü haz›rlanabilir. Cevaplama ifli çok az zaman al›r. Bu nedenle çok say›da konudan soru sorulabilir. fians baflar›s›ndan etkilenme ihtimali çok düflüktür. Bu nedenle, puanlar›n geçerli¤i ve güvenirli¤i yüksektir. Her e¤itim düzeyindeki ö¤rencilere uygulanabilir. Çünkü cevaplamas› ve cevap kayd› basittir. Ancak, bu tür sorular olgusal bilgileri ölçmek için daha uygundur. Bu nedenle, üst düzey becerilerin ölçülmesine elveriflli de¤ildir.
63
Uzun Cevapl› Sorular: Uzun cevapl› sorular; klasik tip, kompozisyon tipi s›navlar olarak da bilinir. Bu tip sorularda ö¤rencilere bir ya da birkaç soru verilir; onlardan sorunun cevab›n› yazmalar› beklenir. Uzun cevapl› sorular; s›n›rl› cevapl› ve aç›k uçlu olmak üzere iki türdür;
a) S›n›rl› cevapl› sorular: Bu tip sorularda verilecek cevab›n niteli¤ine, uzunlu¤una ve yap›land›r›lmas›na iliflkin baz› s›n›rlamalar konulur ( ... üç neden belirleyiniz, ... iki benzerlik yaz›n›z vb).
b) Aç›k uçlu sorular: Bu tür sorularda cevab›n içeri¤i, niteli¤i ve uzunlu¤u aç›s›ndan cevaplay›c› serbest b›rak›l›r. Bu tür sorular, ö¤rencilerin düflünlerini organize etmesine ve yarat›c›l›klar›n› ortaya koymas›na olanak sa¤lar. Ayr›ca bu tür sorular flans baflar›s› faktörünü da ortadan kald›r›r. Efllefltirmeli Sorular: ‹ki grup hâlinde verilen ve birbirleriyle ilgili olan bilgi ögelerinin, belli bir aç›klamaya göre efllefltirilmesini gerektirir. Bu maddeler, “Kim, ne, nerede “ gibi sorular›n cevab›n› oluflturan olgusal bilgilerin ölçülmesinde daha kullan›fll›d›r.
Çoktan Seçmeli Sorular: Çoktan seçmeli sorular bir sorunun cevab›n›, verilen seçenekler aras›ndan bulmay› gerektiren test türüdür. Bir soru, kök ve seçenekler olmak üzere iki k›s›mdan oluflur. Kök, sorunun soruldu¤u k›s›md›r. Seçenekler ise soru kökünde sorulan soruya verilen muhtemel cevaplard›r. Seçeneklerden sadece bir tanesi do¤ru ya da en do¤ru cevapt›r. Do¤ru cevap d›fl›nda kalan seçeneklere ise çeldirici denir. Çoktan seçmeli testler ile k›sa sürede çok say›da bilgi ve beceri ölçülebilir. Test sorular›n›n tekrar kullan›labilirli¤i düflünüldü¤ünde bu testler ekonomiktir. Çoktan seçmeli sorular›n puanlanmas› kolay ve objektiftir. Bununla birlikte, çoktan seçmeli testlerin haz›rlanmas›n›n uzun zaman almas› ve uzmanl›k gerektirmesi, ö¤rencinin do¤ru cevab› tahminle bulma olas›l›¤›n›n olmas›, bu testlerin olumsuz yönleridir. Seçenek say›s›n›n art›r›lmas› ve güçlü çeldiriciler kullan›lmas›yla bu tahminle do¤ru cevab› bulma olas›l›¤› en aza indirgenebilir. Ayr›ca çoktan seçmeli sorular, yazma, yarat›c› düflünme gibi becerileri ölçmek için uygun de¤ildir.
Performans De¤erlendirme: Ö¤rencilerin bilgi ve becerilerini ortaya koyarak oluflturdu¤u cevap, ürün ya da etkinliklerin de¤erlendirilmesine performans de¤erlendirme denir. Performans de¤erlendirme genellikle gözlenebilen bir performans veya somut bir ürünle sonuçlanmaktad›r. Ö¤retmenler performans de¤erlendirmeyi, karmafl›k biliflsel ö¤renmeyi gözlemlemek için kullanabilece¤i gibi, Türkçe dersi gibi alanlarda ö¤rencilerin tutumlar›n› ve sosyal becerilerini gözlemlemek için de kullanabilirler. • Ö¤retmenler, performans de¤erlendirmede oluflturacaklar› durumlar - verecekleri görevler ile ö¤rencilerin yapt›klar› analizleri, problem çözmelerini, yapt›klar› deneyleri, verdikleri kararlar›, arkadafllar›
64
ile ifl birli¤i içinde çal›flmalar›n›, sözel sunumlar›n› ve bir ürünü oluflturmalar›n› do¤rudan gözlemleyebilir ve onlara not verebilirler.
• Performans de¤erlendirme süreç içine yay›lm›flt›r, zamana ba¤l› de¤ildir. • Performans de¤erlendirme, ö¤rencinin yeni bilgiyi yap›land›rmas›n› gerektirir. • Performans görevlerinde, tek bir cevap yoktur. Görevi tamamlamak için de¤iflik yollar bulunmaktad›r. Bu nedenle iyi tan›mlanm›fl bir ölçütle de¤erlendirilmelidir.
• Baflar›l› bir de¤erlendirme yapmak için her bir performans görevi bir dereceli puanlama anahtar› ile efllefltirilmelidir. Ö¤renciler, performans göreviyle dereceli puanlama anahtar›n›n bir örne¤ini al›rlar. Böylece de¤erlendirme sürecinde, ö¤renciler kendilerinden ne beklendi¤ini bilerek çal›flmalar›n› ona göre yönlendirirler. Dereceli puanlama anahtar› burada ö¤rencinin baflar›s› için bir yol haritas›na dönüflür.
• Performans de¤erlendirme kaynaklar› tekrar tekrar kullan›labilir. Örne¤in ö¤retmenin, konuflma becerisini ölçülme amac›yla gelifltirdi¤i, konuflma esnas›nda ö¤rencilerin uymas› gereken ölçütlerin listesi fleklinde haz›rlanm›fl olan bir performans de¤erlendirme formu; ölçütler ö¤renciden ö¤renciye, s›n›ftan s›n›fa veya y›ldan y›la de¤iflmeyece¤inden her ö¤rencinin performans›n› ölçmek için kullan›labilir.
• Performans de¤erlendirmede performans›n belirli bölümlerine odaklan›ld›¤› için ö¤retmenin her bir parçay› gözlemleyebilmesini ve de¤erlendirebilmesini sa¤lar. Örne¤in, konuflma süresince baz› ö¤renciler izleyiciyle göz iletiflimi kurmaz, baz›lar› çok alçak sesle konuflur, baz›lar› da fikirlerini sistematik olarak iletmekte zorlanabilir. Ö¤retmen tek bir de¤erlendirme arac›yla ö¤rencinin performans›n›n birçok boyutunu ölçebilir, ayn› de¤erlendirme arac› ö¤rencinin zaman içindeki geliflimini bir çizelge olarak kullanarak izleyebilir. Performans›n de¤erlendirilmesinde yukar›da sözü edilen soru tipleri de kullan›labilmektedir, ancak bu bölümde performans de¤erlendirme amac›yla kullan›lan bafll›ca yöntemler olan; performans görevleri, projeler ve ö¤renci ürün dosyalar› (portfolyo) ele al›nacakt›r.
Performans Görevleri: Performans görevleri, ö¤rencinin sahip oldu¤u bilgi ve becerilerini günlük yaflamla da iliflkilendirerek ortaya koymas›n› gerektiren k›sa dönemli çal›flmalard›r. Performans görevi, amaç yönelimli bir de¤erlendirme etkinli¤idir. Ö¤rencinin gerçeklefltirdi¤i ya da tamamlad›¤› ve belirli performans ölçütlerine göre ö¤retmen, ö¤renci ya da arkadafllar› taraf›ndan de¤erlendirilen etkinlik ya da görevden oluflur. Performans görevi, ö¤rencilerin bilgi ve becerilerini, gerçek yaflam durumlar› ba¤lam›nda kullanmalar›n› gerektirir.
65
Projeler: Projeler, daha genifl içerikli ve uzun süreli, daha fazla yarat›c›l›k yani üst düzey beceri gerektiren performans görevleridir. Proje çal›flmalar›, ünitelerde yer alan kazan›mlar› kapsayan ayr›nt›l› ödevlerdir. Bireysel ya da grup olarak yap›labilir. Proje konusu ö¤renci taraf›ndan veya ö¤retmenin haz›rlayaca¤› listeden seçme yoluyla belirlenebilir. Ö¤renci projenin amac›n›, izlenecek yollar›, kullan›lacak malzemeleri ve karfl›lafl›lacak olas› durumlar› önceden planlar. Gerekti¤inde ö¤retmeninden yard›m alabilir.
Ö¤renci Ürün Dosyas›: Ö¤renci ürün dosyas› (portfolyo) ö¤rencilerin bir ya da birkaç alandaki çal›flmalar›n›, harcad›¤› çabay›, geçirdi¤i evreleri gösteren çal›flmalar›n›n koleksiyonudur. Ö¤rencinin geliflimini, velisinin ve ö¤retmenlerinin izleyebilmesine olanak sa¤layan bir çal›flmad›r. S›n›f içi etkinliklerden ö¤rencinin seçtiklerinin bir araya getirilip yans›t›lmas›yla oluflan ö¤renci ürün dosyas›, ayn› zamanda hem ö¤retmen hem de ö¤renci için bir de¤erlendirme yöntemidir.
Öz De¤erlendirme: Belli bir konuda bireyin kendi kendisini de¤erlendirmesine öz de¤erlendirme denir. Öz de¤erlendirme, bireyin kendi yeteneklerini kendilerinin keflfetmelerine yard›mc› bir yaklafl›m olup ö¤rencilerin kendi güçlü ve zay›f yönlerini tan›malar›na yard›m eder. • Performans›n›n düzeyi hakk›nda karar vermek için ölçüt koymada ve ö¤rencinin motivasyonunun yükselmesinde onlara f›rsat verir. • Ö¤rencilerin de¤iflik durumlarda davran›fllar›n› kontrol alt›na almalar›n› sa¤lar. • Kendini de¤erlendiren ö¤renci sürecin bir parças› oldu¤unu hisseder. • Öz de¤erlendirme yapan ö¤rencilerin kendilerine d›flardan bakma yetisi geliflir. Bu tür de¤erlendirmenin olumsuz yönleri de vard›r. Ö¤rencilerin kendi performanslar›n› de¤erlendirirken ço¤u kez nesnel davranamayabilirler. Bafllang›çta ö¤rencilerin kendini de¤erlendirmesi, deneyimsizliklerinden dolay› yan›lmalar›na sebep olabilir. Yine de ö¤renciler daha fazla deneyim kazand›kça ald›klar› kararlar daha do¤ru olacakt›r.
Akran ve Grup De¤erlendirme: Ö¤rencilerin, arkadafllar›n›n haz›rlad›¤› görev, araflt›rma, proje, rapor vb. çal›flmalar› de¤erlendirmesidir. Ö¤renciler, arkadafllar›n›n çal›flmalar›ndaki yeterlik düzeylerini de¤erlendirirken kendilerinin elefltirel düflünme becerileri geliflir. Akran de¤erlendirme, ö¤retmene ö¤rencilerin geliflim ve yeterlik düzeyleri hakk›nda geri bildirim sa¤lar. Akran de¤erlendirmede, ö¤rencilerin yanl› davran›fllar›n› önlemek için ölçütlerin ö¤rencilere verilmesi yararl› olur. E¤itim ö¤retim sürecinde yapt›r›lacak olan öz de¤erlendirme ve akran de¤erlendirme çal›flmalar› ö¤rencilere not vermek için de¤il, etkili ö¤renme için önerilir.
66
Kontrol Listeleri: Kontrol listeleri, ö¤rencinin, bir zaman diliminde yap›lan çal›flmalar›n›n kayd›n› tutmak için performans›n›n gözlenmesi amac›yla kullan›l›r. Ayr›ca, ö¤rencilerin bir görev ilgili ölçütleri karfl›lay›p karfl›lamad›¤›na karar vermek için de kullan›labilir. Ölçütlerin ya da özelliklerin kontrolü iki kategorili kaydedilmesi gerekir. (görüldü/görülmedi; do¤ru/yanl›fl; yap›ld›/yap›lmad›; evet/hay›r; var/yok gibi).
Dereceli Puanlama Anahtar›: Dereceli puanlama anahtar› (rubric) ya performans› tan›mlayan ölçütleri içeren puanlama rehberidir ya da herhangi bir çal›flman›n puanlanmas› için gelifltirilmifl ölçütleri içeren bir araçt›r. En faydal› dereceli puanlama anahtar›, kendi yapt›klar›n›zd›r.
67
1. TEMA ZAMAN VE MEKÂN • K›z Kalesi • Geçmifl Zaman fiiirleri • Verilen Sözü Tutmak ve Vaktinde ‹fl Yapmak • Eski Ankara Evleri • ‹stanbul’u Dinliyorum (Serbest Okuma Metni) • Robinson Crusoe (Serbest Okuma Metni)
: Anonim : Bayram Bilge TOKEL : Selim S›rr› TARCAN : P›nar YET‹MO⁄LU : Orhan Veli KANIK : Daniel DEFOE
TEMAYA HAZIRLIK Afla¤›daki sorular› ö¤rencilerinize yönelterek düflüncelerini al›n›z. 1. Yaflad›¤›n›z çevrede hangi tarihî eserler vard›r? Bu eserleri korumak için neler yap›lmaktad›r? 2. Yaflad›¤›n›z flehrin tan›t›lmas› için hangi tür faaliyetler yap›l›yor? 3. “Zaman planlamas›” kavram›ndan ne anl›yorsunuz? 4. Geçmifle yolculuk yapmak isteseydiniz neleri de¤ifltirmek isterdiniz?
68
• Ö¤rencilerinizden, bu temada önerilen kitaplardan en az üç tanesini okumalar›n› ve s›n›fta sunmalar›n› isteyiniz.
Bu temada önerilen kitaplar: • Dede Korkut Hikâyeleri • Vatan yahut Silistre • Memleket fiiirleri Antolojisi • Ald› Sözü Anadolu • Define Adas›
69
(‹lkö¤retim ‹çin Uyarlama) (Nam›k KEMAL) (Osman AT‹LLÂ) ( Mehmet ÖNDER) [(Robert Louis STEVENSON) (Rab›rt Lui ST‹VINSIN)]
Ö¤retmen Yönergesi: Bu proje ö¤rencilerinizin, grupla çal›flma, bilgi teknolojilerini kullanma, araflt›rma yapma, problem çözme, yarat›c› düflünme, karar verme, Türkçeyi do¤ru, güzel ve etkili kullanma becerilerinin geliflmesine katk›da bulunacakt›r. S›n›f›n›zdaki ö¤rencilerden befler kiflilik iki grup oluflturunuz. Gruplara proje yönergesini ve projeye iliflkin Dereceli Puanlama Anahtar›’n› veriniz. Proje yönergesini ö¤rencilerinize aç›klay›n›z. Gruplar›n bu çal›flmadaki performanslar›n› 71. sayfadaki Dereceli Puanlama Anahtar›’ndaki ölçütlere göre de¤erlendiriniz. Bu projeden al›nabilecek en yüksek puan 18, en düflük puan ise 6'd›r. Ö¤rencileriniz ald›¤› puanlar› afla¤›daki örnekten yola ç›karak nota dönüfltürebilirsiniz. Örnek : Bu projeden 15 puan alan bir ö¤rencinin 100 üzerinden ald›¤› puan; 18
15
100
x
100x15/18= 83,33‘ tür. 83.33 puan, befllik not sisteminde 4'e karfl›l›k gelmektedir. Puan aral›¤›
NOT
85-100
5 (Pekiyi)
70-84
4 (‹yi)
55-69
3 (Orta)
45-54
2 (Geçer)
0-44
1 (Baflar›s›z)
70
PROJE ‹çerik Düzeyi S›n›f Düzeyi Zaman ve Mekân 8.s›n›f
Beklenen Performans
Çal›flma fiekli
• Araflt›rma Grup çal›flmas› • Problem çözme • Yarat›c› düflünme • Bilgi teknolojilerini kullanma • Türkçeyi do¤ru, güzel ve etkili kullanma • Karar verme
Süre 4 hafta
De¤erlendirme Dereceli puanlama anahtar›
Sevgili Ö¤renciler, Bar›nma ihtiyac› insanlar›n en temel ihtiyaçlar›ndan biridir. Bu ihtiyaç insanlar›n tarih boyunca köyler ve kasabalar daha sonra da flehirler kurmalar›na neden olmufltur. ‹nsanlar bu flehirlere kendi kültürlerini, inançlar›n› ve estetik zevklerini yans›tarak yaflad›klar› flehirleri di¤er flehirlerden farkl› k›lm›fllard›r. Teknolojinin ve insan ihtiyaçlar›n›n de¤iflmesiyle flehirlerde de baz› de¤iflimler gerçekleflmifltir. Bu de¤iflimlerin baz›lar› olumlu, baz›lar›ysa olumsuz olmufltur. Bu projede sizden grup arkadafllar›n›zla birlikte yaflad›¤›n›z flehrin 50 y›l önceki hâliyle flimdiki hâlini karfl›laflt›rman›z, 50 y›l sonraki hâlini tahmin etmeniz ve bir broflür haz›rlaman›z istenmektedir. Broflürünüzde flehrinizin yaflad›¤› ve yaflayaca¤›n› düflündü¤ünüz sorunlar ile bu sorunlar›n nedenlerine ve çözüm önerilerine yer vermeniz gerekmektedir. Bu proje sizin, bilgi teknolojilerini kullanma, araflt›rma, problem çözme, yarat›c› düflünme, karar verme, Türkçeyi do¤ru, güzel ve etkili kullanma becerilerinizin geliflmesine katk›da bulunacakt›r. Projeniz ö¤retmeniniz taraf›ndan 71. sayfadaki Dereceli Puanlama Anahtar›‘ndaki ölçütlere göre, ayr›ca arkadafllar›n›z taraf›ndan Akran De¤erlendirme Formu’ndaki ölçütlere göre de¤erlendirilecektir .
71
DERECEL‹ PUANLAMA ANAHTARI Ö¤rencinin Ad› ve Soyad›:
S›n›f›:
Numaras›:
Aç›klama: Afla¤›daki dereceli puanlama anahtar›, haz›rlad›¤›n›z projeyi de¤erlendirmek amac›yla düzenlenmifltir. Bu anahtar ayn› zamanda projenizi haz›rlarken hangi ölçütlere dikkat etmeniz gerekti¤i konusunda size bilgi verecektir.
Performans Düzeyi
Ölçütler ve Ölçüt Tan›mlamalar›
Çok ‹yi (3)
Broflür ilgi çekici ve sayfalar iyi düzenlenmifl.
Planlama ve Tasar›m
‹yi (2)
Broflür ilgi çekici fakat sayfalar iyi düzenlenmemifl ya da sayfalar iyi düzenlenmifl fakat broflür yeterince ilgi çekici de¤il.
Gelifltirilmeli (1)
Broflür ilgi çekici de¤il ve sayfalar iyi düzenlenmemifl. Görsel Unsurlar
Çok ‹yi (3)
Konuya uygun, yüksek kalitede ve yeterli say›da görsel unsur kullan›lm›fl.
‹yi (2)
Kullan›lan görsel unsurlar›n bir k›sm› konuya uygun, bunlar ortalama bir kalitede ve say›ca yeterli.
Gelifltirilmeli (1)
Çok ‹yi (3)
Kullan›lan görsel unsurlar kalite ve say› bak›m›ndan yetersiz ve bunlar›n konuyla ilgisi yok. Araflt›rma Süreci Broflürde yer alan bilgiler, ö¤rencinin detayl› bir araflt›rma yapt›¤› izlenimini veriyor.
Gelifltirilmeli (1)
Broflürde yer alan bilgiler, ö¤rencinin yeterince araflt›rma yapmad›¤› izlenimini veriyor. Yönergeye Uygunluk
Çok ‹yi (3)
Proje yönergesinde istenenlerin tamam› yerine getirilmifl.
‹yi (2)
Proje yönergesinde istenenlerin bir k›sm› yerine getirilmifl.
Gelifltirilmeli (1)
Proje yönergesinde istenenlerin çok az› yerine getirilmifl. Dil ve Anlat›m
Çok ‹yi (3)
Ak›c›, sade, anlafl›l›r ve etkileyici bir dil kullan›lm›fl.
‹yi (2)
Anlafl›l›r fakat etkileyici olmayan bir dil kullanm›fl.
Gelifltirilmeli (1)
Karmafl›k ve etkileyici olmayan bir dil kullanm›fl. Yaz›m ve Noktalama
Çok ‹yi (3)
Yaz›m ve noktalama kurallar›na tamamen uyulmufl.
‹yi (2)
Yaz›m ve noktalama kurallar›nda baz› hatalar yap›lm›fl.
Gelifltirilmeli (1)
Yaz›m ve noktalama kurallar›nda çok say›da hata yap›lm›fl.
Ö¤retmenin Proje Hakk›ndaki Yorumu ve Önerileri: ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................
72
73
8. Ailesiyle okuma saatleri düzenler. 9. Be¤endi¤i k›sa yaz›lar› ezberler.
5. Okuma al›flkanl›¤› kazanma
1. Kelimeler aras›ndaki anlam iliflkilerini kavrayarak birbiriyle anlamca iliflkili kelimelere örnek verir.
4. Söz varl›¤›n› zenginlefltirme
9. Metindeki amaç-sonuç iliflkilerini fark eder. 12. Okuduklar›n› kendi cümleleriyle, kronolojik s›ra ve mant›k ak›fl› içinde özetler. 13. Metne iliflkin sorulara cevap verir. 17. Metni oluflturan unsurlar aras›ndaki geçifl ve ba¤lant›lar› fark eder. 20. Metne iliflkin karfl›laflt›rmalar yapar. 21. Kendisini flah›s ve varl›k kadrosunun yerine koyarak olaylar›, duygu, düflünce ve hayalleri yorumlar.
2. Okudu¤u metni anlama ve çözümleme
9. Olaylar› ve bilgileri s›raya koyarak anlat›r.
1. Sesini ve beden dilini etkili kullan›r. 2. Ak›c› biçimde okur. 3. Kelimeleri do¤ru telaffuz eder. 5. Okuma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
2. Anlamad›klar›n› ve merak ettiklerini sorar. 4. Yeni ö¤rendi¤i kelime, kavram, atasözü ve deyimleri kullan›r.
5. Kendini sözlü olarak ifade etme al›flkanl›¤› kazanma
12. Konuflma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
3. Haz›rl›kl› konuflmalar yapma 6. Atasözü, deyim ve söz sanatlar›n› uygun durumlarda kullanarak anlat›m›n› zenginlefltirir.
5. Uygun yerlerde vurgu, tonlama ve duraklama yapar.
2. Sesini ve beden dilini etkili kullanma
1. Konuflma kurallar›n› uygulama
Konuflma
1. Okuma kurallar›n› uygulama
Okuma
1. TEMA: Zaman ve Mekân K›z Kalesi
12. Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
2. Planl› yazma
1. K⤛t ve sayfa düzenine dikkat eder. 2. Düzgün, okunakl› ve ifllek “bitiflik e¤ik yaz›” ile yazar. 5. Türkçenin kurallar›na uygun cümleler kurar. 9. Yaz›s›nda amaç- sonuç iliflkileri kurar.
1. Yazma kurallar›n› uygulama
Yazma
1. Fiilimsiyle, fiil ve isim soylu kelimeler aras›ndaki farklar› kavrar.
1. Fiilimsiler ile ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama
Dil Bilgisi
SINIF: 8 SÜRE: 8 Ders Saati
B. e ân fsan e Mek E : v ü an Tür r nin Zam ekânla Met ema : M î T rih Ana ma: Ta aati S e t ers Alt 7D : e r Sü
Metne Haz›rl›k Afla¤›daki sorular› ö¤rencilerinize sorunuz. Efsane deyince akl›n›za neler geliyor? Bildi¤iniz bir efsane var m›? Sonra afla¤›daki efsaneyi okuyunuz.
Bir efsaneye göre Mersin’e ilk gelen kavimler bölgeyi çal›larla kapl› olarak bulurlar. K›fl mevsiminde geldikleri için bu çal›lar›n ne oldu¤unu anlayamazlar. Yaz gelince bu çal›lardan beyaz beyaz çiçekler açmaya bafllar. Bugün bölgede murt ad› verilen meyve bu çiçeklerden meydana gelir. Bölgeye yerleflenler meyvenin ad›n› mersin olarak bildiklerinden flehrin ad›na Mersin derler.
KIZ KALES‹ I. HAZIRLIK
Bu efsanede ne anlat›l›yor? fiehrin ad› nereden geliyor? Sizce efsanede anlat›lanlar gerçek olabilir mi? A.
Derse Haz›rl›k
Ö¤rencilerinizden yaflad›klar› ilin ad›n›n nereden geldi¤ini ö¤renmelerini isteyiniz. Bu ille ilgili bir efsane varsa getirmelerini söyleyiniz. Baflka efsaneler de getirebileceklerini belirtiniz. Ö¤rencilerinizden “Okuma” bölümünde kullan›lmak üzere k›sa efsaneler ezberlemelerini isteyiniz.
74
II. OKUMA - ANLAMA Ö¤rencilerinizin okuma seviyelerini belirlemek amac›yla sesli okuma yöntemini kullan›n›z (1.5). Metni bir kez okuyunuz. Daha sonra ö¤rencilerinize okutunuz. Ö¤rencilerinizi telaffuz hatas› yapt›klar› yerde uyar›n›z. Onlar› kelimeleri do¤ru telaffuz etmeye ve okuma zevki uyand›racak flekilde konuflur gibi okumaya özendiriniz. Ö¤rencilerinize metni okutmadan önce okurken seslerini mekâna göre ayarlay›p beden dilini etkili kullanmalar›n› (1.1), ak›c› biçimde okumalar›n› (1.2), kelimeleri do¤ru telaffuz etmelerini söyleyiniz (1.3). Ö¤rencilerinizden metinde geçen kelimelerin efl anlaml›lar›n› yazmalar›n› ve bunlar› birer cümlede kullanmalar›n› isteyiniz (1. Etkinlik) (4.1). Metni anlamaya ve çözümlemeye yönelik sorular› ö¤rencilerinize yönelterek cevap vermelerini isteyiniz (2.13).
7. Bu efsanede anlat›lan olay›n yafland›¤›n› gösteren bir iz var m›? 8. Baban›n yerinde siz olsayd›n›z nas›l bir çözüm bulurdunuz (2.21)? Ö¤rencilerinizden cümlelerdeki boflluklar› efsaneye göre doldurmalar›n› ve bu cümlelerdeki amaç-sonuç iliflkilerini belirlemelerini isteyiniz (2. Etkinlik) (2.9). Ö¤rencilerinize “ne var ki, hâlbuki, fakat, ama, ancak, oysa, öte yandan, bir de ne göreyim” gibi ifadelerin bir metinde olay ve düflüncelerin yönünü de¤ifltirdi¤ini söyleyiniz. Daha sonra okuduklar› metinde düflüncenin yönünü de¤ifltiren bu tür ifadeleri bulmalar›n› ve bu ifadelerin geçti¤i cümleleri yazmalar›n› isteyiniz (3. Etkinlik) (2.17). Ö¤rencilerinize efsanede geçen olaylar› kronolojik s›rayla mant›k ak›fl›na göre kendi cümleleriyle ifade etmelerini söyleyiniz (4. Etkinlik) (2.12). Daha sonra ö¤rencilerinize 78. sayfadaki efsanelerden birini okuyunuz. Okuduklar› efsane ile dinledikleri efsaneyi karfl›laflt›rmalar›n› isteyiniz. Bu iki efsanenin benzer ve farkl› yönlerini belirlemeleri gerekti¤ini belirtiniz (5. Etkinlik) (2.20). Ö¤rencilerinizden ezberlemelerini istedi¤iniz efsaneleri anlatmalar›n› isteyiniz.(5.9). Daha sonra k›sa yaz›lar
1. Bey, k›z› dünyaya gelince ne yapar? Neden? 2. Bey neden kara kara düflünmeye bafllar? 3. Bey ne yapt›rmaya karar verir? Neden? 4. Bey’in k›z›n›n 19. yafl gününde ne olur? 5. Efsanede anlat›lan olay gerçek olabilir mi? 6. Bu efsane nerede anlat›lmaktad›r?
75
ezberlemelerinin yararlar› üzerinde konuflmalar›n› sa¤lay›n›z. Bu etkinlikten sonra ö¤rencilerinize aileleri ile birlikte okuma saatleri düzenlemeleri gerekti¤ini söyleyiniz (5.8). Her temay› ifllemeye bafllamadan önce tema kapaklar›nda önerilen kitaplar› okuma saatlerinde okuyacaklar›n› belirtiniz. Okuma saatlerinde okuyup okumad›klar›n› de¤erlendirmek amac›yla her metnin “Okuma” bölümlerinin sonlar›nda belli bir süre ay›r›n›z. Ö¤rencilerinize okuduklar›n› s›n›fla paylaflmalar› için gerekli ortam haz›rlay›n›z. Bunu düzenli olarak yapmakla ö¤rencilerinizin okuma al›flkanl›¤› kazanmalar› ve okuma bilinci gelifltirmelerini sa¤lam›fl olacaks›n›z. IV. KONUfiMA
Ö¤rencilerinizin bir konu hakk›ndaki duygu, düflünce ve hayallerini dile getirmeleri ve ifade güçlerini gelifltirmeleri amac›yla serbest konuflma yöntemini kullan›n›z (3.12). Ö¤rencilerinize “Derse Haz›rl›k” bölümünde getirmelerini istedi¤iniz efsaneyi önce anlatacaklar›n› sonra bu efsane hakk›nda duygu ve düflüncelerini ifade edeceklerini söyleyiniz. Ö¤rencilerinizden konuflmalar› s›ras›nda uygun yerlerde vurgu, tonlama ve duraklama yapmalar›n› (2.5), anlat›mlar›nda atasözleri, deyimler ve benzetme gibi söz sanatlar›n› kullanmalar›n› (3.6), anlamad›klar›n› ve merak ettiklerini sormalar›n› (5.2), konuflmalar›nda ö¤rendikleri
76
yeni kelime, deyim ve atasözlerine yer vermelerini (5.4), anlat›rken olaylar› ve bilgileri s›raya koyarak anlatmalar›n› isteyiniz (1.9).
V. YAZMA
Ö¤rencilerinizin kelimeler, cümle yap›lar› ve ifade kal›plar›n› Türkçenin kurallar›na uygun flekilde yazmalar›n› sa¤lamak amac›yla kontrollü yazma yöntemini kullan›n›z (2.12). Ö¤rencilerinizden okuduklar› bu efsaneyi kahramanlar›n karfl›l›kl› konuflmalar› fleklinde diyalo¤a dönüfltürmelerini isteyiniz (6. Etkinlik). Bunu yaparken Türkçenin kurallar›na uygun cümleler kurmalar›n› (1.5), amaç-sonuç iliflkileri olan cümlelere yer vermelerini (1.9), sayfa düzenine dikkat etmelerini (1.1) ve düzgün, okunakl› ve ifllek bitiflik e¤ik yaz›yla yazmalar›n› gerekti¤ini söyleyiniz (1.2).
V. D‹L B‹LG‹S‹ Ö¤rencilerinize fiillimsiyle, fiil ve isim soylu kelimeler
aras›ndaki farklar› sezdirmek için haz›rlanan etkinli¤i yapt›r›n›z (7.Etkinlik) (1.1). Bunun için ö¤rencilerinizden uygun ünlüleri belirleyerek kelimeleri bulmalar›n›, gruplardaki kelimelerden isim ve fiil olanlar› tespit etmelerini, d›flta kalan gruptaki kelimeler hakk›nda yorum yapmalar›n› ve son olarak ikinci gruptaki kelimeleri kullanarak birer cümle kurmalar›n› isteyiniz.
NOTLARIM - GÖRÜfiLER‹M ...................................
............................................................................ ............................................................................ ............................................................................ ............................................................................ ............................................................................ ............................................................................ ............................................................................ ............................................................................ ............................................................................ ............................................................................ ............................................................................ ............................................................................ ............................................................................ ............................................................................ ............................................................................ ............................................................................ ............................................................................ ............................................................................ ............................................................................ ............................................................................ ............................................................................ ............................................................................ ............................................................................
Etkinli¤in ard›ndan ö¤rencilerinize, bir varl›¤›n ya da kavram›n ad› olan kelimelere “isim”; ifl, olufl, hareket bildiren kelimelere de “fiil” denildi¤ini hat›rlat›n›z. Burada fiil kök ve gövdelerine “-ma, -mak, -›p, -madan,- ›nca, -ar,- acak, -an vb.” eklerin gelerek onlar› fiillimsi yapt›¤›n› söyleyiniz. Ö¤rencilerinizden “besle-, üflü-, yak-, bak- vb.” fiillere belirledi¤iniz fiillimsi eklerini getirmelerini isteyiniz. Ard›ndan fiillimsiyle, fiil ve isim soylu kelimeler aras›ndaki farklar› kavray›p pekifltirmeleri için ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (8. Etkinlik)(1.1).
77
BURADA DUR Anadolu’daki pek çok il ve ilçemizin ad›nda, Türkçemizin güzel söyleyifllerinin izlerini bulabilirsiniz. Konya’n›n, “Kon ya!” dan; E¤irdir’in, “E¤ir dur!” dan ; Hopa’n›n “Hoppa...” dan geldi¤i yöre insanlar›m›z taraf›ndan anlat›l›r durur. Oran›n ad›n›n gerçekten böyle bir gerçek hikâyesi var m›, yoksa insan›m›z m› yak›flt›r›vermifl? Oras›n› biz bilemeyiz, karar› siz vereceksiniz. Malazgirt Zaferi kazan›lm›fl, Selçuklular Anadolu içlerine do¤ru ilerlemektedir. Konya önlerine kadar gelmifller ve bu flehrimiz fethedilerek baflkent yap›lm›fl. Ancak Konya’n›n güneybat›s› henüz ele geçirilmemifl, Bizans’›n elinde bulunmaktad›r. Konya’daki Selçuklu taht›nda oturan sultan da elbette oralar› almak, s›n›rlar›n› geniflletmek istemektedir. Bir gece rüya görür. Rüyas›nda nur yüzlü, ak sakall› bir Türkmen kocas› ortaya ç›kar ve sultana seslenir: “O topraklar er geç senin olacakt›r; tamam›n› alacaks›n... Yar›ndan tezi yok, at›n› ovalara sür. Biz sana ‘Dur!..’ deyinceye kadar ilerle...” Ertesi sabah Selçuklu ordusu haz›rl›klara bafllar; Sultan ve ordusu iflaret edilen yerlere sefere koyulurlar. Da¤ denilmez, afl›l›r; tepe denilmez, afl›l›r. Köyler geçilir, obalar geçilir. Her u¤ran›lan, her geçilen yer Selçuklunun topraklar›na kat›l›r. Ne kadar, kaç gün gidilmifl, bilinmez. Bir akflama do¤ru bir vadide ilerlerken Sultan›n kula¤›na bir ses gelir. “Burada dur!..” Sultan, rüyas›ndaki uyar›y› hat›rlar. At›n› durdurup orada konaklamaya karar verir. Çad›rlar kurulur, bir oba oluflur. Oras› art›k yeni bir yerleflim birimi olmufltur. Ad›n›, önceleri “Burada dur!” fleklinde söylemifller. Bu ad söylene söylene bugünkü fleklini alm›fl, “Burdur” olarak söylenir olmufl. Ama bizim insan›m›z bir hikâye ile yetinir mi? Burdur’umuza bir efsane daha yak›flt›r›vermifller. Horasan’dan Anadolu’ya geçen bir Türk oyma¤›n›n bafl›nda, iki gözü de görmeyen bir oymak bafl› vard›r. Bu yafll› oymak bafl› Burdur’un kurulu oldu¤u yere gelince o¤luna seslenir: “Burnuma güzel kokular geliyor. Demek ki buras› sulak bir yer; ba¤c›l›k ve bahçecilik yap›l›r. Burada dur, flehrini burada kur!” Oymak, baflkanlar›n›n sözüne uyarak oraya yerleflir ve flehirlerini kurarlar. Ad›n› da yafll› oymak bafl›n›n emrinden alarak “Burada dur.” diye koyarlar. Zamanla bu ad, bugünkü fleklini al›r. Derleyen: Saim SAKAO⁄LU
ISIK GÖL Bir zamanlar Is›k Göl adl› bir k›z varm›fl. Bu k›z çok güzel oldu¤u kadar çok da ak›ll›ym›fl. Onun bu özelliklerini iflitenler dört bir yandan dünürcü geliyormufl. Günlerden bir gün bu k›za iki dünür gelmifl. Biri do¤udan, biri bat›dan... Bu gelenler iki yi¤itmifl. Bunlar güzellikleriyle, yi¤itlikleriyle, ak›ll›l›klar›yla birbirinden üstünmüfl. Görenler ve bilenler içlerinden birini seçemezmifl. Is›k Göl iki genci de sevmifl, birini öbüründen üstün görememifl. Yi¤itlerden birini seçememesi onu üzüyormufl. Zavall› Is›k Göl, bu duruma a¤lay›p duruyormufl. Gözlerinden akan yafllar birike birike bir göl oluflturmufl. Bugün çalkalan›p duran Is›k Göl, bu güzel k›z›n gözyafllar›n›n eseriymifl. Ya iki genç? Onlar da Is›k Göl’ü çok sevmifller ama ne var ki ikisi de genç k›za kavuflamam›fl. Birbirlerine k›zan bu iki genç memleketlerine dönmüfller ancak s›k›nt›lar› yakalar›n› b›rakmam›fl. Biri, do¤udan geleni Ulan Rüzgâr› olup esmeye bafllam›fl; öbürü de bat›dan geleni ise San-Tafl Rüzgâr› olup esmeye bafllam›fl. ‹ki genç de birer rüzgâr olup öfkelerini, k›zg›nl›klar›n› etrafa duyurmaya bafllam›fllar. Bu iki rüzgâr günümüzde de birbirlerine k›z›p kah›rlan›r ve kavga ederler. Ne zaman Is›k Göl’ün çalkaland›¤›n› görseler güzel k›z Is›k Göl’ü hat›rlar ve yan›p tutuflurlar; tabi sonra da kavgaya bafllarlar. Unutmadan söyleyelim; do¤udan gelen yi¤idin ad› Ulan, bat›dan gelenin ad› ise San-Tafl imifl. Derleyen: Saim SAKAO⁄LU
78
79
3. Haz›rl›kl› konuflmalar yapma
2. Okudu¤u metni anlama ve çözümleme
5. Okuma al›flkanl›¤› kazanma 7. fiiir ezberler, fliir dinletileri düzenler, ezberledi¤i fliirleri uygun ortamlarda okur.
4. Okuduklar›ndan hareketle ö¤rendi¤i kelimelerden sözlük oluflturur.
4. Söz varl›¤›n› zenginlefltirme
7. Konuflmas›n› sunarken görsel, iflitsel materyalleri ve farkl› iletiflim araçlar›n› kullan›r. 12. Konuflma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
5. Türkçenin kurallar›na uygun cümleler kurar.
4. Sözün ezgisine dikkat ederek okur. 5. Okuma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
12. Okuduklar›n› kendi cümleleriyle, kronolojik s›ra ve mant›k ak›fl› içinde özetler. 13. Metne iliflkin sorulara cevap verir. 18. Metindeki söz sanatlar›n›n anlat›ma olan katk›s›n› fark eder. 20. Metne iliflkin karfl›laflt›rmalar yapar. 25. fiiir dilinin farkl›l›¤›n› ay›rt eder. 26. fiiirin kendisinde uyand›rd›¤› duygular› ifade eder.
1. Konuflma kurallar›n› uygulama
Konuflma
1. Okuma kurallar›n› uygulama
Okuma
1. TEMA: Zaman ve Mekân Geçmifl Zaman fiiirleri
4. fiiir defteri tutar. 6. Be¤endi¤i sözleri, metinleri ve fliirleri derler. 10. Yazma, yar›flmalar›na kat›l›r.
2. Yeni ö¤rendi¤i kelime, kavram, atasözü ve deyimleri kullan›r.
5. Kendini yaz›l› olarak ifade etme al›flkanl›¤› kazanma
2. Düflünce yaz›lar› yazar.
3. Farkl› türde metinler yazma
3. Yazd›klar›n› yaz›m ve noktalama kurallar›na uygunluk yönünden de¤erlendirir.
4. Kendi yazd›klar›n› de¤erlendirme
10. Yaz›ya, konuyla ilgili k›sa ve dikkat çekici bir bafll›k bulur. 12. Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
2. Planl› yazma
Yazma
2. Fiilimsilerin ifllevlerini ve kullan›m özelliklerini kavrar.
1. Fiilimsiler ile ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama
Dil Bilgisi
SINIF: 8 SÜRE: 8 Ders Saati
Araflt›rma: Ö¤rencilerinizden “Cemre nedir? Cemrenin havaya, topra¤a, suya düflmesi ne demektir?” sorular›n› büyüklerine yönelterek cevaplar›n› yaz›p gelmelerini isteyiniz. Bu çal›flmalar›n› okuma bölümünde arkadafllar›yla paylaflacaklar›n› söyleyiniz.
ekân fiiir eM rü : m v ü n T Özle ma nin ana Met : Za m a a ifl Z Tem eçm Ana G ati : s Sa ma r e e T D t Al : 8 e r ü S
B.
Metne Haz›rl›k
Getirdi¤iniz fliirlerden örnekler okuyunuz ve ö¤rencilerinizin fliirler hakk›ndaki düflüncelerini al›n›z. Ö¤rencilerinize fliirin bafll›¤›na bakmalar›n› söyleyiniz. “Bu bafll›k size ne tür ça¤r›fl›mlar yap›yor? fiiirin konusu ne olabilir? Bu bafll›k fliirin ana fikri hakk›nda bize ipucu veriyor mu?” sorular›n› yönelterek ö¤rencilerinizin görüfllerini al›n›z. Daha sonra afla¤›daki cümleleri tahtaya yaz›n›z ve ö¤rencilerinizden bu görüfllerden hangisinin okuyacaklar› fliirle ilgili olabilece¤ini söylemelerini isteyiniz.
GEÇM‹fi ZAMAN fi‹‹RLER‹ I. HAZIRLIK A.
Derse Haz›rl›k
• S›n›fa zaman›n önemini, geçmifl zamana özlemi dile getiren fliir örnekleri getiriniz. • Ö¤rencilerinizden “Okuma” bölümünde kullan›lmak üzere zaman konulu fliirler derleyerek ezberlemelerini ve ezberledikleri fliirlerle bir dinleti haz›rlamalar›n› isteyiniz. • Ö¤rencilerinizden “Konuflma” bölümünde kullanmak üzere bebeklik, çocukluk ve flimdiki hâllerini yans›tan foto¤raflar getirmelerini isteyiniz.
80
• fiiirde geçmifle özlem dile getirilmifl olabilir. • fiair çocuklu¤unu anlatm›fl olabilir. • fiiirde duygulardan söz edilmifl olabilir • fiair kendini ve ailesini anlatm›fl olabilir. • Zaman›n geçicili¤ine dikkat çekmifl olabilir. • fiiir bir çocu¤un yaflant›s›n› anlat›yor olabilir.
II. OKUMA - ANLAMA Ö¤rencilerinize, sözün ezgisine dikkat ederek gerekli yerlerde vurgu, tonlama, duraklama ve ulama yaparak okumalar›n› sa¤lamak amac›yla afla¤›daki etkinli¤i yapt›r›n›z (1.4). Afla¤›daki fliiri tahtaya yaz›n›z. ÇOCUKLUK ÖZLEM‹ Ans›z›n y›ld›z kaymalar›nda Ne apans›z ürpermeler yaflad›k Düflkentlerinde Çocuklu¤umuzun; Sonra, ne uykular›m›z olurdu Dingin ve Doyas›ya uçtu¤umuz... fiimdi, mor akflamlar›n sessizli¤inde Bir köflede boynu bükük Uzatsam ellerimi alabildi¤ince Ça¤›rsam ve Gelse yeniden gündemime O tertemiz çocuklu¤um... Adem TURHAN
‹ki ö¤renciyi tahtaya ç›kar›n›z ve onlardan bu fliiri okumalar›n› isteyiniz. Birinci ö¤renciden fliiri okurken nokta, virgül vb. noktalama iflaretlerine dikkat ederek okumas›n›, gerekli yerlerde ulama yapmas›n›, vurgu ve tonlamaya dikkat etmesini; ikinci ö¤renciden bir düz yaz› okuyormufl gibi yapmas›n›, dizeler aras› geçifle dikkat etmemesini isteyiniz. Daha sonra s›n›fa dönerek ö¤rencilerinize hangisinin iyi okudu¤unu, bunun nedeninin ne olabilece¤ini sorunuz. Ard›ndan ö¤rencilerinizin bir fliir okurken sözün ezgisine dikkat etmenin, gerekli yerlerde vurgu, tonlama, duraklama ve ulama yapmak gerekti¤i sonucuna ulaflmalar›nda onlara rehberlik ediniz. Ö¤rencilerinizin okuma ve birlikte çal›flma becerilerini gelifltirmeleri için söz korosu yöntemini uygulamalar›n› sa¤lay›n›z (1.5). Ö¤rencilerinizi fliirin bölüm say›s› kadar gruplara ay›r›n›z, her gruba fliirin okuyacaklar› bölümünü söyleyiniz. Gruplara kendi aralar›nda fliiri en güzel biçimde okuyacak olan arkadafllar›n› belirlemeleri için süre veriniz. Belirlenen süre bittikten sonra gruplardan kendilerini temsil edecek ö¤renciyi s›n›fa duyurmalar›n› isteyiniz. Ö¤rencilerinizden fliiri s›rayla okumalar›n›, fliiri okurken sözün ezgisine dikkat etmelerini, yani gerekli yerlerde vurgu, tonlama, duraklama ve ulama yapmalar›n› isteyiniz. Okuma süreci tamamland›ktan sonra ö¤rencilerinizden metinde geçen ve anlam›n› bilmedikleri kelimeler varsa bunlar› belirlemelerini ve bu kelimelerin anlamlar›n› Türkçe Sözlük'ten bulmalar›n› isteyiniz. Daha sonra ö¤rencilerinizden bu kelimeleri birer cümlede kullanmalar›n› isteyiniz. Etkinli¤in
81
sonunda ö¤rencilerinizden bu kelimeleri haz›rlamakta olduklar› sözlüklerine ilave etmelerini söyleyiniz (4.4). Ö¤rencilerinize okuduklar› metne yönelik haz›rlanan do¤ru - yanl›fl etkinli¤ini yapt›r›n›z (1.Etkinlik) (2.13) . Ö¤rencilerinizden, verilen fliirlerin kendilerinde uyand›rd›¤› duygular› ifade etmelerini, ana duygular›n› ve konular›n› karfl›laflt›rmalar›n› isteyiniz (2. Etkinlik) (2.3, 2.4, 2.20, 2.26). Ö¤rencilerinizden, okuduklar› fliirde anlat›lan olaylar› kendi cümleleriyle, kronolojik s›ra ve mant›k ak›fl› içinde özetlemelerini isteyiniz (2.12). Bir ö¤rencinize afla¤›daki sorular› sorarak zaman çizelgesinin nas›l yap›ld›¤› hakk›nda bilgi veriniz. • Ne zaman do¤dunuz? • Yürümeye ne zaman bafllad›n›z? • Ana s›n›f›na ne zaman bafllad›n›z? • Bunlar›n d›fl›nda sizin için önemli olaylar nelerdir? Ard›ndan ö¤rencilerinizin kendi yaflant›lar›n› anlatmalar›n›, hayatlar›ndaki önemli olaylar›n bir zaman çizelgesini yapmalar›n› isteyiniz (2.12). Ö¤rencilerinize “fiair, çocuklu¤una ait neleri hat›rl›yor?” diye sorarak fliirde anlat›lanlardan yola ç›karak bir zaman çizelgesinin haz›rlan›p haz›rlanamayaca¤›n› tart›fl›n›z (3.Etkinlik) (2.13). fiiirde ses ak›fl›n› sa¤layan kafiye, redif gibi ahenk unsurlar›n› fark etmeleri için afla¤›daki fliiri tahtaya yaz›n›z ve ö¤rencilerinizden dize sonlar›ndaki kelimelerin son harfinden bafllamak flart›yla kelimelerdeki ortak olan harflerin
82
alt›n› çizmelerini isteyiniz. Kaç sesin benzeflti¤ini, ses say›s› ço¤ald›kça ahenkte nas›l bir de¤ifliklik oldu¤unu sorunuz.
HAN DUVARLARI (…) "Bir deva bulmak için ba¤r›ndaki yaraya Toplanm›flt› garipler flimdi kervansaraya. Bir noktada birleflmifl vatan›n dört buca¤›, Gurbet çeken gönüller kuflatm›flt› oca¤›. Bir par›lt› gördü mü gözler hemen dal›yor, Gö¤üsler çekilerek nefesler daral›yor.” Faruk Nafiz ÇAMLIBEL
Daha sonra ö¤rencilerinizden okuduklar› metinde yer alan söz sanatlar›n› bulmalar›n›, bunlar›n anlat›ma olan katk›s›n› belirlemelerini isteyiniz (4.Etkinlik) (2.18). Ö¤rencilerinizden ezberledikleri fliirleri bir fliir dinletisi düzenleyerek okumalar›n› isteyiniz. (5.7).
Konuflmas›n› tamamlayan ö¤rencilerinize kendi konuflmalar›n› dil ve anlat›m yönünden de¤erlendirmeleri için “Türkçenin kurallar›na uygun cümleler kurdun mu, Ö¤rencilerinize Türkçenin kurallar›na uygun cümlelerle anlat›m›n aç›k m›yd›, dikkati da¤›tacak ayr›nt›lardan konuflma yapmalar›n› kavratmak için afla¤›daki çal›flmay› kaç›nd›n m›, anlat›m›n merak unsurlar›n› içeriyor muydu?” vb. sorular sorunuz. yap›n›z (1.5). IV. KONUfiMA
‹ki ö¤renciyi tahtaya ç›kar›n›z, birinden cümleyi oluflturan kelimeleri kar›fl›k olarak söylemesini, di¤erinden arkadafl›n›n söyledi¤i kelimeleri kullanarak anlaml› ve kurall› cümleler kurmas›n› isteyiniz. Bu çal›flmay› ikili ö¤renci gruplar›yla birkaç kez yapabilirsiniz. Bu çal›flmay› gruplar oluflturarak bir yar›flma havas› içinde sürdürebilirsiniz. Sizin kar›fl›k olarak söyledi¤iniz kelimeleri en k›sa sürede kurall› ve anlaml› cümleler hâline getiren grubu ödüllendiriniz. Daha sonra ö¤rencilerinizde bu kazan›m› pekifltirmek için onlara afla¤›daki etkinli¤i yapt›r›n›z: Ö¤rencilerinizin bir konu hakk›ndaki bilgilerini, duygular›n› ve düflüncelerini etkili bir flekilde anlatma becerelerini gelifltirmek amac›yla güdümlü konuflma yöntemini uygulay›n›z (3.12). Bir konu seçerek (özlem, üzüntü, zaman, çocukluk vb.) s›n›f›n gündemine al›n›z. Seçti¤iniz konu hakk›nda ö¤rencilerinizi bilgilendiriniz. S›n›fta konuyla ilgili beyin f›rt›nas› yapt›r›n›z. Ö¤rencilerinizin duygu ve düflüncelerini rahatça anlatabilmeleri için uygun bir ortam haz›rlay›n›z. Daha sonra birkaç ö¤renci seçerek konu hakk›ndaki duygu, düflünce ve hayallerini iki dakika içinde ifade etmelerini söyleyiniz.
83
Daha sonra afla¤›daki etkinli¤i ö¤rencilerinize yapt›rabilirsiniz. Ö¤rencilerinizden konuflmalar›n› sunarken “Haz›rl›k” ta getirdikleri görsel materyalleri de kullanmalar›n› (3.7) isteyiniz. Haz›r olan ö¤rencilerinizden Türkçenin kurallar›na uygun cümleler kurmalar›n› isteyerek etkinli¤i bafllat›n›z.
V. YAZMA
Ö¤rencilerinize ö¤rendikleri kelime, kavram, atasözü ve deyimleri anlat›mlar›nda kullanmalar›n› sa¤layarak kal›c› k›lmak ve böylece söz varl›klar›n› zenginlefltirmek için kelime ve kavram havuzundan seçerek yazma yöntemini uygulay›n›z (2.12). Ö¤rencilerinizden Çal›flma Kitab›'nda verilen fliiri okumalar›n›, bu fliirin anahtar kelimelerini bularak bir kelime havuzu oluflturmalar›n› (5.2), sonra bir yazma konusu belirlemelerini isteyiniz. Belirledikleri yazma
konusuna veya yazacaklar›n›n ana fikrine ba¤l› olarak bu kelime havuzundan uygun olanlar›n› seçerek deneme türünde bir yaz› yazmalar›n› söyleyiniz (5.Etkinlik) (3.2). Ö¤rencilerinize yazacaklar› deneme ile s›n›f içi yazma yar›flmas›na kat›lacaklar›n› söyleyiniz (5.10). Ayr›ca ö¤rencilerinizi okullararas› yazma yar›flmalar›na kat›lmaya özendiriniz. Etkinlik tamamland›ktan sonra ö¤rencilerinizden yazd›klar›n› bir kez okumalar›n›, yazd›klar›na uygun k›sa ve dikkat çekici bir bafll›k belirlemelerini (2.10) isteyiniz. Daha sonra yazd›klar›n› yaz›m ve noktalama kurallar›na uygunluk yönünden de¤erlendirmelerini (4.3) söyleyiniz. Ö¤rencilerinizden bir fliir defteri tutarak be¤endikleri fliirleri bu deftere yazmalar›n› isteyiniz (5.4). Ayr›ca be¤endikleri fliirleri, sözleri ve metinleri de derlemelerini isteyiniz (5.6) V. D‹L B‹LG‹S‹
Ö¤rencilerinize fiilimsilerin ifllevlerini ve kullan›m özelliklerini kavramalar› için ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (6.Etkinlik) (1.2). Ö¤rencilerinizden Çal›flma Kitab›'ndaki resimlerin alt›nda kar›fl›k olarak verilen kelimelerden anlaml› cümleler oluflturmalar›n›, oluflturduklar› cümlelerde “kofl.” kelimesinin ald›¤› ekleri incelemelerini ve ilgili sorular› cevaplamalar›n› isteyiniz. Ö¤rencilerinize fiilimsilerin ifllevleri ve kullan›m özellikleriyle ilgili ö¤rendiklerini pekifltirmeleri için etkinli¤i yapt›r›n›z (7.Etkinlik). Ö¤rencilerinizden verilen fliirdeki alt› çizili kelimelerin fiilimsi olanlar›n› bularak yuvarlak içine almalar›n›, daha sonra bu kelimelerin alt›ndaki harfleri s›ras›yla kutucuklara yazarak deyimi bulmalar›n› isteyiniz.
NOTLARIM - GÖRÜfiLER‹M ................................
......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... .........................................................................
84
NOTLARIM - GÖRÜfiLER‹M ................................
......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................
85
5. Dinlediklerinde/izlediklerinde geçen kelime, deyim ve atasözlerini cümle içinde kullan›r.
4. Söz varl›¤›n› zenginlefltirme 2. Ayn› kavram alan›na giren kelimeleri, anlam farkl›l›klar›n› dikkate alarak kullan›l›r. 3. Tekerleme, say›flmaca, bilmece, yan›ltmacalar› ezberler/kullan›r.
1. Dinlenenin/izlenenin ba¤lam›ndan hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›kar›r. 3. Dinlediklerinin/izlediklerinin konusunu belirler. 4. Dinlediklerinin/izlediklerinin ana fikrini/ana duygusunu belirler. 5. Dinlediklerinizdeki/izlediklerinizdeki olay, yer, zaman, flah›s, varl›k kadrosu ve bunlarla ilgili unsurlar› belirler. 9. Dinlediklerindeki/izlediklerindeki örtülü anlamlar› bulur 12. Dinlediklerine/izlediklerine iliflkin sorulara cevap verir. 14. Dinlediklerine/izlediklerine iliflkin karfl›laflt›rmalar yapar. 15. Kendisini flah›s ve varl›k kadrosunun yerine koyarak olaylar›, duygu, düflünce ve hayalleri yorumlar. 24. Dinlediklerini/izlediklerini kendi hayat› ve günlük hayatla karfl›laflt›r›r.
2. Dinleneni/‹zleneni anlama ve çözümleme
2. Baflkalar›n› rahats›z etmeden dinler/izler. 4. Dinleme/izleme yöntem ve tekniklerini kullan›r.
1. Dinleme/‹zleme kurallar›n› uygulama
Dinleme
1. TEMA: Zaman ve Mekân Verilen Sözü Tutmak ve Vaktinde ‹fl Yapmak
2. Konuflma metni haz›rlar. 5. Konunun özelli¤ine uygun düflünceyi gelifltirme yollar›n› kullan›r. 12. Konuflma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
3. Haz›rl›kl› konuflmalar yapma
6. Dinlediklerinden/izlediklerinden hareketle yeni kelimelerden sözlük oluflturur.
Konuflma
1. Yaz›m kurallar›n› kavrayarak uygular.
6. Yaz›m ve noktalama kurallar›n› uygulama
5. Kendini yaz›l› olarak ifade etme al›flkanl›¤› kazan›r. 8. Yazd›klar›n› baflkalar›yla paylafl›r ve onlar›n de¤erlendirmelerini dikkate al›r. 9. Yazd›klar›ndan arfliv oluflturur.
3. Bildirme yaz›lar› yazar.
3. Farkl› türlerde metinler yazma
6. Atasözü, deyim ve söz sanatlar›n› uygun durumlarda kullanarak anlat›m›n› zenginlefltirir. 12. Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
2. Planl› yazma
Yazma
3. Fiilimsileri özelliklerine uygun biçimde kullan›r.
1. Fiilimsiler ile ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama
Dil Bilgisi
SINIF: 8 SÜRE: 7 Ders Saati
kals›n.”der. Aradan bir hafta geçer, müflteri tekrar gelir. Graham, “Hakk›n›z var, al›n›z paran›z›.” deyince, müflteri: “Fakat ben saatimden memnunum. Siz yedi y›lda befl dakika geri kalmaz demifltiniz. Sizin o sözünüzün do¤ru olmad›¤›n› söylemek istedim.” Graham da: “Pekâlâ iflte paran›z! Benim için de verdi¤im sözü tutmak bir namus borcudur.” diyerek saati geri alm›fl ve onu bir kronometre olarak kullanm›flt›r.
ns fera Mekân n o rü: K n ve mi n Tü : Zama i n ne t Me ma man›n Ö e T Ana ma: Za aati S e Alt t 7 Ders : e Sür
Büyük kumandanlar bir emri yaln›z vermekle kalmazlar, onu yapanlar›n ifllerini ad›m ad›m izlerler. Vaktinde verilmeyen ve vaktinde yap›lmayan bir emir muhakkak olan bir zaferi ma¤lubiyete çevirebilir. Ne zeki ve ne dirayetli gençler vard›r ki vaktinde ifllerinin bafl›nda bulunmad›klar›ndan çok zarar görmüfllerdir. Devams›zl›klar› onlar›n bütün meziyetlerini s›f›ra indirmifltir. Sizlere en büyük ö¤üdüm, üzerinize ald›¤›n›z bir ifli tam vaktinde yap›n›z. Bugünün iflini yar›na de¤il, biraz sonraya bile b›rakmay›n›z. ‹hmalcilikten; vebadan, koleradan kaçar gibi kaç›n›z. Biliniz ki vaktinde iflini görmeyen bir insan iflas yolunu tutmufl demektir. ‹fllerinde baflar› kazanm›fl olanlara bak›n›z. Bu adamlar›n kronometre gibi hareket ettiklerini görürsünüz. Her fleyi zaman›nda yapaca¤›n›za dair kendi kendinize söz veriniz. Sonra da verilen sözü tutman›n bir namus borcu oldu¤unu hat›r›n›zdan ç›karmay›n. Sözünü tutanlara karakterli insan derler. Göreyim sizi karakter sahibi olunuz.
VER‹LEN SÖZÜ TUTMAK VE VAKT‹NDE ‹fi YAPMAK Çocuklar, Bilmem dikkat ettiniz mi? Birçok kimse tam vaktinde ifl görmenin veya verilen sözü tutman›n insan için bir onur ifli oldu¤unu düflünmez. Ça¤r›ld›klar› yere yar›m saat, bir saat geç giderler, her nedense bir toplant›ya tam vaktinde gitmek öteden beri savsaklanan bir meseledir. Bu fena al›flkanl›ktan kendinizi koruyunuz, her ifli vaktinde görmeye al›fl›n›z. Hele birisine verdi¤iniz sözü mutlaka tutunuz. Sözün namus kadar de¤erli oldu¤unu hat›r›n›zdan ç›karmay›n›z. Bir operada, bir konserde hatta bir konferansta tam saati gelince kap›lar kapan›r, geç kalanlar d›flar›da kal›rlar. Çünkü düflünün bin kifli gözlerini sahneye dikmifl hepsi kulak kesilmifl, hepsi can ve yürekten bir orkestray› veya bir hatibi dinlerken loca kap›s› “garç!” diye aç›l›yor ve siz etraf›n›zdakilerle kendi evinizde imifl gibi gülerek, flakalaflarak koltu¤unuza kuruluyorsunuz, bundan ayk›r› bir hakaret, bundan büyük bir sayg›s›zl›k olamaz. Onun için her nerede olursa olsun kendinizi vaktinde ifl görmeye, verdi¤iniz sözü tutmaya al›flt›r›n›z. Bir kitapta tuhaf bir olay okumufltum: Londra’n›n George Graham (Corc Grehem) ad›nda meflhur bir saatçisi varm›fl. Bir gün müflteri kendisinden bir saat al›rken, “Do¤ru iflleyece¤ine, geri kalmayaca¤›na, inanabilir miyim?” demifl. Graham da flöyle cevap vermifl: “Yedi sene kullan›n›z, bu müddet zarf›nda befl dakika geri kal›rsa bana getirin ve paran›z› geri al›n›z.” Müflteri saati al›r, Hindistan’a gider ve yedi y›l sonra ‹ngiltere’ye döner, Graham’› bulur ve der ki: - Saatimi al›rken yedi y›l içinde befl dakika geri kal›rsa param› geri verece¤inizi söylemifltiniz, bu müddet içinde saatiniz befl de¤il yedi dakika geri kald›. Graham, “Evet, öyle bir söz verdi¤imi hat›rl›yorum, b›rak›n›z saat bende birkaç gün
Selim S›rr› TARCAN
86
I. HAZIRLIK
Ö¤rencilerinizin birikimlerini harekete geçirmek amac›yla onlara afla¤›daki sorular› sorunuz:
A. Derse Haz›rl›k Zaman›n önemini vurgulayan özlü sözler getiriniz. Ö¤rencilerinize okul temsilcili¤i seçimleri oldu¤unu, kendilerinin bu seçimde okul temsilcili¤ine aday olduklar›n›, oy verecek ö¤renci arkadafllar›n› etkilemek için bir konuflma yapmalar› gerekti¤ini söyleyiniz. Bunun için bir konuflma metni haz›rlamalar›n› ve “Konuflma” bölümünde arkadafllar›na sunacaklar›n› söyleyerek haz›rl›kl› gelmelerini isteyiniz. Ö¤rencilerinizden “Dinleme” bölümünde kullanmak üzere bir k›rm›z› kalem getirmelerini isteyiniz. Ö¤rencilerinize “Dinleme” bölümünde kullan›lmak üzere tekerleme, say›flmaca, bilmece ve yan›ltmacalar ezberlemelerini söyleyiniz. B. Metne Haz›rl›k Zaman›n önemini vurgulayan getirdi¤iniz özlü sözleri tahtaya yaz›n›z ve ö¤rencilerinizin bu sözlerden ne anlad›klar›n› söylemelerini isteyiniz. Afla¤›daki atasözlerini tahtaya yaz›p bunlar üzerinde konuflabilirsiniz. • Vakit nakittir. • Vakitsiz öten horozun bafl›n› keserler.
87
• Arkadafllar›n›zla buluflmak için sözleflti¤inizde, verilen saate dikkat eder misiniz? Zaman›nda orada olur musunuz? • Verilen sözü tutman›n kiflinin karakteriyle nas›l bir iliflkisi olabilir? Afla¤›daki hikâyeyi ö¤rencilerinize okuyunuz, onlardan hikâye hakk›nda duygu ve düflüncelerini arkadafllar›yla paylaflmalar›n› isteyiniz.
SAAT‹ DURDURAB‹L‹R M‹S‹N? “Âlimin birine bir adam gelerek: - Gel seninle biraz sohbet edelim, demifl. Âlim de: - Tut flu günefli gitmesin, seninle öyle sohbet edelim, karfl›l›¤›n› vermifl. Adam flafl›rm›fl ve: - Neden? diye sormufl. Âlim de flöyle cevap vermifl: - Çünkü, günefl durmuyor gidiyor, böylece vakit tükeniyor. Ya vakti durdur seninle sohbet edelim ya da geri çekil geçen saatleri iyi de¤erlendirelim.
II. D‹NLEME-ANLAMA Ö¤rencilerinize dinlediklerini/izlediklerini daha kolay anlamalar›n› ve hat›rlamalar›n› sa¤lamak amac›yla not alarak dinleme yöntemini uygulat›n›z (1.4). Ö¤rencilerinizden dinleme/izleme süreci bafllamadan önce bir dinleme amac› belirlemelerini (dinlenen metnin ana fikrini belirlemek, hofllar›na giden ifadeleri not almak, metnin konusunu belirlemek, metindeki flah›s ve varl›k kadrosunu belirlemek vb.) isteyiniz ve bu amaçlar›na uygun olarak dinlemelerini söyleyiniz. Ö¤rencilerinizi not al›n›rken dikkat etmeleri gereken noktalar (ana fikrin, önemli ifadelerin, güzel sözlerin not al›nmas›, özgün ifadelerin kullan›lmas› vb.) konusunda bilgilendiriniz. Daha sonra ö¤rencilerinize baflkalar›n› rahats›z etmeden dinlemelerini (1.2) söyleyerek dinleme sürecini bafllat›n›z. Dinleme süreci tamamland›ktan sonra ö¤rencilerinize ald›klar› notlar› arkadafllar›yla paylaflmalar› için uygun bir ortam haz›rlay›n›z. Metnin konusunu (2.3), ana fikrini (2.4) ve yard›mc› fikirlerini (2.5) birlikte belirleyiniz, ö¤rencilerinize rehberlik ediniz. Metnin ana fikri bulunurken ö¤rencilerinizin düflüncelerini serbestçe ve kendine özgü bir flekilde ifade etmelerine imkân veriniz. Ö¤rencilerinizin dinlediklerinden/izlediklerinden hareketle yeni ö¤rendi¤i kelimelerden sözlük oluflturmalar›n›
88
isteyiniz. Çal›flma Kitab›'ndaki bulmacada gizlenmifl kelimeleri bularak k›rm›z› kalemle üzerlerini çizmelerini ve anahtar cümleyi bulmalar›n› isteyiniz. Daha sonra verilen kelimelerin anlamlar›n› sözlükten bularak oluflturmakta olduklar› “Sözlük”lerine eklemelerini isteyiniz. Bu çal›flmay› bütün dinleme metinlerinde hat›rlat›n›z. Oluflturulan “Sözlük”leri zaman zaman kontrol ediniz ve de¤iflik etkinlikler yap›n›z (1. Etkinlik) (4.6). Ö¤rencilerinizden dinledikleri metnin ba¤lam›ndan hareketle kelime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›karmalar›n› isteyiniz (2. Etkinlik) (2.1). Daha sonra “sözünü tutmak” deyimini dinledikleri metindeki anlam›yla cümle içinde kullanmalar›n› isteyiniz (4.5). Metni anlama, çözümleme ve yeniden yap›land›rmaya yönelik afla¤›daki sorular› ö¤rencilerinize yöneltiniz (2.12): 1. Yazar›n yak›nd›¤› fley nedir? 2. Bir ifli vaktinde yapmaman›n olumsuzluklar›n› anlatmak için yazar hangi örne¤i veriyor? 3. Yazar›n üzerinde durdu¤u iki önemli konu nedir? 4. Yazar›n “tuhaf bir olay” diye anlatt›¤› hikâyede vurgulanmak istenen nedir (2.9)? 5. George Graham'›n yerinde olsayd›n›z üstünden y›llar geçmifl olan bir mal› tekrar al›r m›yd›n›z (2.15)? 6. Baflar› kazanm›fl büyük kumandanlar›n en büyük özellikleri nedir?
Ö¤rencilerinize metnin türünü sezmeleri için afla¤›daki sorular› sorunuz: • Yazar bir toplulu¤a m› sesleniyor yoksa bir kifliyle mi konufluyor? Bunu nereden anl›yorsunuz? • Yazar, konuyu ayd›nlatmak, aç›klamak için nas›l bir üslup kullan›yor?
istedi¤iniz tekerleme, say›flmaca, bilmece, yan›ltmacalar› söylemelerini isteyiniz (4.3).
Ö¤rencilerinizin, bir konu hakk›nda derin bilgisi olan kiflilerin özel toplant›larda, görsel ve iflitsel iletiflim araçlar›nda yapt›¤› konuflmalara konferans denildi¤ini kavramalar›n› sa¤lay›n›z.
Ö¤rencilerinizin konuflmada, karfl›s›ndakinin de¤er yarg›lar›n›, duygu ve düflüncelerini anlad›¤›n› hissettirerek etkili bir iletiflim kurmalar› için onlara kendisini karfl›s›ndakinin yerine koyarak konuflma (empati kurma) yöntemini uygulay›n›z (3.12).
Ö¤rencilerinizden, dinlediklerini kendi hayatlar›yla ve günlük hayatla karfl›laflt›rmalar›n› isteyiniz (3. Etkinlik) (2.24). Ö¤rencilerinize olay cümlelerinin metinle iliflkisi olup olmad›¤›n› yorumlamayla ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (4.Etkinlik) (2.14). Afla¤›daki kelimeleri tahtaya yaz›p ö¤rencilerinizden defterlerine yazmalar›n› isteyiniz. saat - sene - müddet - dakika - hafta - yar›n - biraz sonra Ö¤rencilerinize bu kelimelerin ortak özelli¤inin ne oldu¤unu sorunuz. Bu kelimeleri aralar›ndaki anlam ilgisini dikkate alarak s›n›fland›rmalar›n› isteyiniz. Daha sonra bu kelimeleri, anlam farkl›l›klar›n› dikkate alarak birer cümlede kullanmalar›n› söyleyiniz (4.2). Ö¤rencilerinizden “Haz›rl›k” bölümünde ezberlemelerini
89
III. KONUfiMA
Ö¤rencilerinize bir sorunu çözmek, do¤ruyu aramak veya karfl›s›ndakinin sevinçlerine ve s›k›nt›lar›na ortak olmak gibi olumlu iletiflim becerilerini gelifltirmek için konuflma ortam› oluflturunuz. Daha sonra ö¤rencilerinize: “Bir arkadafl›n›z›n anne ya da babas› çocuklar›n›n zaman›n› iyi kullanmas›, de¤erlendirmesi konusunda sizden yard›m istedi. Çocuklar›na yard›m etmenizi rica etti. Arkadafl›n›za zaman›n› iyi de¤erlendirmesi için neler söylerdiniz?” sorusunu sorarak onlardan bir konuflma metni haz›rlamalar›n› isteyiniz (5.Etkinlik) (3.2). Ö¤rencilerinizden “Haz›rl›k” bölümünde belirtilen konuflma metninden de yola ç›karak örnekler içeren bir konuflma yapmalar›n› isteyiniz (3.5).
IV. YAZMA
V. D‹L B‹LG‹S‹
Ö¤rencilerinizin hangi türde yazmaya yatk›n olduklar›n› belirleyerek yarat›c›l›klar›n› o yönde gelifltirmek amac›yla bir metinden hareketle yeni bir metin oluflturma yöntemini kullan›n›z (2.12). Ö¤rencilerinizden okuduklar› metinde sözü edilen George Graham'›n dükkân›n› tan›tmak için bir reklam metni yazmalar›n›, yazd›klar›n› s›ra arkadafllar›yla paylaflarak onlar›n görüfllerine önem vermelerini isteyiniz (6. Etkinlik) (3.3; 5.8) .
Ö¤rencilerinizden fiilimsi eklerini kullanarak cümleleri birlefltirmelerini isteyiniz. Bu cümlelerde fiilimsilerin hangi görevde kullan›ld›¤›n› sorunuz (9.Etkinlik) (1.3). Ö¤rencilerinizden verilen cümleleri uygun fiilimsi ekleri kullanarak birlefltirmelerini isteyiniz (10.Etkinlik).
Ö¤rencilerinize afla¤›daki anekdotu okuyunuz ve zaman›n önemi üzerinde durunuz. Daha sonra ö¤rencilerinizden 7. Etkinlik’te verilen k›sa hikâyeleri okumalar›n› ve bu hikâyelerden hareketle yeni bir metin yazmalar›n› söyleyiniz. Ö¤rencilerinizden, yeni bir metin olufltururken okuduklar› metinde ele al›nan duygu, düflünce, hayal veya olaylar› gelifltirerek ve yarat›c›l›klar›n› kullanarak farkl› bir türde metin oluflturmalar›n› isteyiniz. Ö¤rencilerinizden zaman konulu bildikleri atasözü ve deyimleri yaz›lar›nda kullanarak anlat›mlar›n› zenginlefltirmelerini isteyiniz (2.6). Ö¤rencilerinizden, yazma sürecini tamamlad›ktan sonra yaz›lar›n› arfliv oluflturmak amac›yla bir A4 k⤛d›na yazarak ürün dosyalar›na koymalar›n› isteyiniz (7.Etkinlik) (5.9) .
‹K‹ ‹fi ARASI BOfi VAK‹TLER DE⁄ERLEND‹R‹LSE • Dr. Burney (Börni) , müzik dersi vermek için bir ö¤rencinin evinden öteki ö¤rencinin evine at üzerinde giderken yolda geçen bofl zamanlar›nda Frans›zca ve ‹talyancay› ö¤renmifltir. • Kirke White (Körk Vayt), bir avukat›n yaz›hanesine gidip gelirken Yunancay› ö¤renmifl. • Fransa'n›n eski baflkanlar›ndan Daguesseau (Dagüsso), yemek vaktini bekledi¤i s›rada kocaman bir kitap kaleme alm›flt›r. • Madame de Genlis (Medim dö Genli), eserlerinden pek ço¤unu ders verdi¤i asilzadeleri bekledi¤i bofl vakitlerinde yazm›flt›r. Mehmet D‹KMEN
Ö¤rencilerinize verilen parçadaki yaz›m yanl›fllar›n› bulmalar›n› ve yuvarlak içine almalar›n› söyleyiniz. Ö¤rencilerinize etkinlik bittikten sonra yanl›fl yazd›klar› kelimeleri tahtada düzeltmeleri için rehberlik ediniz (8.Etkinlik) (6.1).
90
OYUN: Fiilimsi eklerini kullan›larak en do¤ru ve en uzun cümleyi yazma yar›flmas› düzenleyebilirsiniz.
NOTLARIM - GÖRÜfiLER‹M ................................
......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................
91
5. Okuma al›flkanl›¤› kazanma 1. Okuma plan› yapar. 2. Farkl› türlerde metinler okur. 4.Okudu¤u kitaplardan kitapl›k oluflturur. 5. Kitapl›k, kütüphane, kitap fuar› ve kitapevlerinden faydalan›r.
3. Okudu¤u metinde geçen kelime, deyim ve atasözlerini cümle içinde kullan›r.
4.Söz varl›¤›n› zenginlefltirme
1. Metni dil ve anlat›m yönünden de¤erlendirir.
3. Okudu¤u metni de¤erlendirme
1. Metnin ba¤lam›ndan hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›kar›r. 11. Okuduklar›ndaki öznel ve nesnel yarg›lar› ay›rt eder. 14. Metne iliflkin sorular oluflturur. 30. Okudu¤u metne farkl› bafll›klar bulur.
3. Konuflmas›n› sunum tekni¤i yönünden de¤erlendirir.
4. Kendi konuflmas›n› de¤erlendirme
7. Konuflmas›n› sunarken görsel, iflitsel materyalleri ve farkl› iletiflim araçlar›n› kullan›r. 8. Konuflma öncesinde konuyla ilgili aç›klamalar yapar. 12. Konuflma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
3. Haz›rl›kl› konuflmalar yapma
4. Konuflurken gereksiz sesler ç›karmaktan kaç›n›r.
2. Okudu¤u metni anlama ve çözümleme
1. Okuma kurallar›n› uygulama
5 .Okuma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
Konuflma 2. Sesini ve beden dilini etkili kullanma
Okuma
1. TEMA: Zaman ve Mekân Eski Ankara Evleri
6. Yaz›m ve noktalama kurallar›n› uygulama 1. Yaz›m kurallar›n› kavrayarak uygular.
5. Kendini yaz›l› olarak ifade etme al›flkanl›¤› kazanma 5. Günlük tutar.
7. Yazd›¤› metni görsel materyallerle destekler. 12. Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
2. Planl› yazma
2. Düzgün, okunakl› ve ifllek “bitiflik e¤ik yaz›”yla yazar. 7. Olaylar› ve bilgileri s›raya koyarak anlat›r. 10. Tekrara düflmeden yazar.
1. Yazma kurallar›n› uygulama
Yazma
4. Cümlede, fiilimsiye ba¤l› kelime veya kelime gruplar›n› bulur.
1. Fiilimsiler ile ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama
Dil Bilgisi
SINIF: 8 SÜRE: 7 Ders Saati
B. Metne Haz›rl›k › az›s ekân y i z : Ge ve M Türü Zaman n i n Met ema : r T le Ana ma: Ev aati S e Alt t 7 Ders : e Sür
Evliya Çelebi'nin Seyahatname'sinden ya da getirdi¤iniz di¤er yazarlardan bir gezi yaz›s› örne¤i okuyunuz ve “yazar gezip gördü¤ü yerlerde nelere dikkat etmifl, insanlar›n yaflay›fllar› hakk›nda bizlere neler aktar›yor, metni dinlerken o yerler gözlerinizin önünde canland› m›?” gibi sorularla gezi yaz›s›n›n özelliklerine dikkat çekiniz. Daha sonra “Evliya Çelebi ismini hiç duydunuz mu?” sorusunu yönelterek yazar ve eseri hakk›nda bildiklerini söylemelerini sa¤lay›n›z.
ESK‹ ANKARA EVLER‹ I. HAZIRLIK
Afla¤›daki sorular› ö¤rencilerinize sorunuz:
A. Derse Haz›rl›k Evliya Çelebi'nin Seyahatname'sini ya da baflka yazarlardan gezi yaz›s› örnekleri getiriniz. Ö¤rencilerinizden yaflad›klar› ev, sokak, cadde, mahalle ya da tarihî yap›lara ait ya da yapt›klar› bir geziyi anlatan foto¤raflar ile bu yerler hakk›nda bilgi getirmelerini isteyiniz. Bu foto¤raflar› “Konuflma” bölümünde kullanmalar› gerekti¤ini söyleyiniz.
• Gezdi¤iniz yerlerde en çok hangi tür yap›lar dikkatinizi çeker? Niçin? • Yaflad›¤›n›z yörede bir tarihî binay› anlatacak olsayd›n›z hangisini anlat›rd›n›z, bu yap›n›n hangi özelliklerine dikkat çekerdiniz? • Evleriyle ya da tarihî yap›lar›yla meflhur illerimizi, ilçelerimizi biliyor musunuz? Biliyorsan›z bunlar›n isimleri nedir?
Ö¤rencilerinizden “Eski Ankara Evleri” metnini açmalar›n›, metnin görsellerini ve bafll›¤›n› incelemelerini, Araflt›rma: Ö¤rencilerinizden “Okuma” bölümünde bunlardan yola ç›karak metnin içeri¤ini tahmin etmelerini kullan›lmak üzere farkl› türlerde yaz›lm›fl eserlerin adlar›n› isteyiniz. Tahminleri tahtaya yaz›n›z, metnin okuma süreci araflt›rmalar›n› ve evlerindeki kitaplar›n listesini ç›karmalar›n› tamamland›ktan sonra do¤ru olan tahminleri yapan isteyiniz. ö¤rencilerinizi ödüllendiriniz.
92
isteyiniz, metni okumalar› ve sorular› oluflturmalar› için biraz süre tan›y›n›z (2.14). Ö¤rencilerin haz›rlad›klar› sorular›n bilgi, yorum, analiz, sentez ve de¤erlendirme düzeyinde olmas›na dikkat ediniz.
II. OKUMA- ANLAMA
Ö¤rencilerinizin ak›c› ve h›zl› okumalar›n› sa¤lamak amac›yla sessiz okuma yöntemini uygulay›n›z (1.5).
Ö¤rencilerinizden okuduklar› metindeki öznel ve nesnel yarg›lar› ay›rt etmelerini isteyiniz (2. Etkinlik) (2.11). Ö¤rencilerinizden okuduklar› metne farkl› bafll›klar koymalar›n› isteyiniz (3. Etkinlik) (2.30). Ö¤rencilerinizden gezi türünde yaz›lm›fl yaz› ve eserlerin adlar›n› yazmalar›n›, bunlardan kaç tanesini okuduklar›n› belirlemelerini, okuduklar› kitaplar›n listesini ç›kararak bir kitapl›k oluflturmalar›n› isteyiniz (4. Etkinlik) (5.4). Ö¤rencilerinizi farkl› türlerde metinler okumaya (5.2) yönlendirmek amac›yla onlardan “Haz›rl›k” bölümünde araflt›rmalar›n› istedi¤iniz farkl› türlerde yaz›lm›fl eserlerin adlar›n› söylemelerini isteyiniz. Bu eserleri ve evlerinde listesini ç›kard›klar› kitaplar› türlerine göre (gezi, fliir, hikâye, masal, roman vb.) gruplayarak yazmalar›n› söyleyiniz. Daha sonra ö¤rencilerinizden listelerinde gezi türünde eser olup olmad›¤›n› sorunuz. Listesinde gezi türünde eser olan ö¤rencilerden bu kitaplar› okumalar›n›, listesinde gezi türünde eser olmayan ö¤rencilerin de bu kitaplar› kitapl›k, kütüphane, kitap fuar› ve kitabevlerinden faydalanarak temin etmelerini isteyiniz (5.5). Ö¤rencileri-
Ö¤rencilerinizin okuma sürelerini belirleyiniz, bütün s›n›f›n sessiz okuma sürecine kat›lmalar›n› sa¤lay›n›z. Ö¤rencileriniz metni okurken siz de sessiz okuma yaparak ö¤rencilere örnek olunuz. Bu süreçte ö¤rencilerin baflkalar›n› rahats›z etmeden okumalar›na dikkat ediniz. Sessiz okuma sürecinin sonunda, s›n›fça metinle ilgili tart›flmalar yap›n›z. Ö¤rencilerinize: “Bu metinde neleri be¤endiniz, metinde evlerin en çok hangi özellikleri dikkatinizi çekti, arkadafllar›n›za bu metinde yeni ö¤rendi¤iniz bir fleyi söylemek isteseniz ne söylerdiniz?” vb. sorular sorarak ö¤rencilerinizin metinle ilgili görüfllerini al›n›z. Ö¤rencilerinizden okuduklar› metnin ba¤lam›ndan hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› önce tahmin etmelerini daha sonra sözlükten bularak yazmalar›n› ve bunlar› birer cümlede kullanmalar›n› isteyiniz (1.Etkinlik) (2.1, 4.3). S›n›f›n›z› befl gruba ay›r›n›z, gruplara metni bir kez daha okumalar›n›, metne iliflkin sorular oluflturmalar›n›, oluflturduklar› bu sorular› di¤er gruplara sormalar›n›
93
nizden belirledikleri kitaplar› okumak için bir okuma plan› yapmalar›n› (5.1), bu plana göre düzenli olarak okumalar›n› söyleyiniz. Ö¤rencilerinize okuduklar› metni dil ve anlat›m yönünden de¤erlendirmeleri için rehberlik ediniz (5. Etkinlik) (3.1) . III. KONUfiMA
Bir ö¤rencinizden okulunuzu tan›tmas›n› isteyiniz. Ö¤rencinizin konuflmas› tamamland›ktan sonra dinleyen ö¤rencilerinizden arkadafllar›n› de¤erlendirmelerini, arkadafllar›n›n anlat›m›n› be¤enip be¤enmediklerini belirlemelerini, be¤enmedilerse nedenleriyle birlikte söylemelerini isteyiniz. Daha sonra ö¤rencilerinizin “Konuflurken gereksiz sesler ç›karmaktan kaç›nmal›y›z.” sonucuna ulaflmalar›nda onlara rehberlik ediniz (2.4).
s›fatlara ve uygun benzetmelere, fikirleri destekleyen kaynaklara, güvenilir delillere, say›sal verilere yer vermelerini, dinleyenleri etkilemek için seslerini ve beden dillerini iyi kullanmalar›n› isteyiniz. Haz›rl›klar› tamamlayan ö¤rencilerinize konuflma öncesinde anlatacaklar› konuyla ilgili aç›klama yapmalar›n› isteyerek etkinli¤i bafllat›n›z (3.8). Konuflmas›n› tamamlayan ö¤rencilerinize kendi konuflmalar›n› sunum tekni¤i yönünden de¤erlendirmeleri için afla¤›daki sorular› yöneltiniz (4.3): • Konuflma öncesinde görsel materyal haz›rlad›n›z m›? • Haz›rlad›¤›n›z görsel materyal konuflman›z› destekledi mi? • Konuflma sürenizi belirlediniz mi? Belirledi¤iniz süre yeterli geldi mi? • Konuflma öncesinde anlataca¤›n›z konu hakk›nda aç›klama yapt›n›z m›? • Gereksiz sesler ç›karmaktan sak›nd›n›z m›?
Ö¤rencilerinize güdümlü konuflma yöntemini uygulay›n›z (3.12). Ö¤rencilerinize getirmifl olduklar› foto¤raflar› haz›rlamalar›n›, konuflmak istedikleri konuyu ( gezi, ev, sokak, cadde, mahalle vb.) ve konuflma sürelerini belirlemelerini söyleyiniz (3.7). Ö¤rencilerinizden yapt›klar› geziyi ya da yaflad›klar› mekân› anlatmalar›n›, anlatt›klar› yerlerin en belirgin özelliklerine de¤inmelerini, anlat›mlar›nda
94
IV. YAZMA Ö¤rencilerinizin anlad›klar›n› k›sa ve öz bir flekilde anlatma becerilerini gelifltirmek, onlara bilinçli ve düzenli çal›flma al›flkanl›¤› kazand›rmak amac›yla özet ç›karma yöntemini uygulay›n›z (2.12).
Önce, iflledi¤iniz “Eski Ankara Evleri” adl› metni siz özetleyiniz. Özet ç›kar›l›rken dikkat edilmesi gereken hususlarda (eserin iyice anlafl›lm›fl olmas›, süslü ifadelere, tekrarlara yer verilmemesi, özetin ana fikri kapsayacak flekilde bütünlük içermesi, kiflisel görüfl ve düflüncelere yer verilmemesi, özetlerin kendi ifadelerinden oluflmas› vb.) ö¤rencilerinizi bilgilendiriniz. Ard›ndan afla¤›daki metni okuyunuz ve sizin rehberli¤inizde ö¤rencilerinizin özet ç›karmalar›n› sa¤lay›n›z. Ö¤rencilerinizden özet ç›kar›rken düzgün, okunakl› ve ifllek “bitiflik e¤ik yaz›”yla (1.2) tekrara düflmeden (1.10) olaylar› ve bilgileri s›raya koyarak anlatmaya dikkat etmelerini isteyiniz (1.7).
ayd›nlatal›m.” deyince içime bir atefl düfltü. Hemen kabul ettim. Önce Galata Burnu'ndaki Kurflunlu Mahzen önünden Haliç'i geçtik. Pupa yelken Sarayburnu ak›nt›s›n› ve girdab›n› geçip yelkeni Bursa'ya do¤ru açt›k. ‹pek diyar› ve taht flehri Bursa'n›n kalesini kimin yapt›¤› belli de¤ildir. Kalenin temeli yalç›n kaya üzerine kurulmufltur. fiekli kareden uzuncad›r. Kuzey yönü yüksek oldu¤u gibi alt› da uçurumdur. Kale, Uluda¤'›n ete¤inde oldu¤undan lodos ve do¤u rüzgârlar›ndan korunur. fiehrin evleri kuzey taraf›na bakar. Bu evlerin pencerelerinden Filedar Ovas› bukalemun resmi gibi gözükür. Kalenin çevresi on bin ad›md›r. Alt› bin bedeni, altm›fl yedi kulesi, befl kap›s› vard›r. Güney taraf›ndan aç›lanlar› P›narbafl›, Zindan kap›lar›d›r. Bat›'ya aç›lanlar Kapl›ca, Bal›kpazar› kap›lar›d›r. ‹ç Kalesi iki bin evdir. Yedi mahalle, yedi cami, bir hamam› vard›r. Çarfl›s›nda yirmi dükkân bulunur. Sultan Orhan Camii, iç kalededir. Boyu ve eni yüz on ayakt›r. Orhan Gazi burada gömülüdür. “Orhan Davulu” dedikleri k›rm›z› k›l›fl› büyük davul bu caminin bir kemerinde as›l›d›r. Osmanl› Devleti'nin kuruluflunda ilk defa çal›nan davul, budur. Ulu Cami'yi Y›ld›r›m Beyaz›d Han yapt›rm›flt›r. Bursa'n›n havadar yüksek yerinde güzel camidir. Cami içinde dört köfle paye sütunlardan her birinin afla¤›s› adam boyu kadar alt›n nak›fll›d›r. Her payenin dört taraf›
‹STANBUL'DAN BURSA'YA Rüyamda Peygamberi görüp flefaat yerine yanl›fll›kla “seyahat” dedi¤imin ertesi günü, sabahleyin Gedikpafla semtindeki eski dostum olan Okçuo¤lu Ahmet Çelebi'nin evine gittim. Gördüm ki büyük bir haz›rl›kla Bursa flehrine gitmeye karar vermifl. Bana: “Kardeflim Evliya! Gel seninle yoldafl olup befl on gün için eski payitaht Bursa flehrini görüp gezelim. Belki mahzun gönlümüz flad olur. Orada Osmanl› padiflahlar›n›n mezarlar›n› ziyaret edelim. Hele Emir Sultan Hazretlerinin türbesine yüz sürüp gönlümüzü
95
kulak kabartt›. Uzun uzun bakt›, ama kalabal›k kümeleflti¤inden olan› biteni göremedi. Hemen at›na atlad›¤› gibi sahile sürdü. Kalabal›¤› birkaç omuz darbesiyle yard›: “Ne oluyor, bre!..” Ayn› anda, ne oldu¤unu gördü: Gemicilerden biri maçulaya s›k›flm›flt›; hem de iki baca¤› birden... O maçulaya, koca geminin a¤›rl›¤› as›l›yd›. “Açsan›za, maçulay›!..” diye gürledi. Yafll› bir gemi reisi, sayg›yla fiehzade Selim’e yaklaflt›. “Devletlü fiehzadem!..” diye konufltu, “Maçulay› açamay›z. Buna insan gücü yetmez. Açsak bile gemi k›zaktan at›p devrilir, mahvolur. Bunu o da istemez.” Zavall› adam, konuflulanlar› duymufl, fiehzade Selim’i de tan›m›flt›; bitkin bir sesle: “‹stemem!” diye inledi, “Bir can için bir gemi mahvolmamal›.” fiehzade Selim’in gözlerine yafllar hücum etmiflti. Kendini tutmasa herkesin içinde a¤lamaya bafllayacakt›. Difllerini s›kt›. “Benim nazar›mda can k›ymetlidir, aslan›m!..” dedi, “Allah’›n yard›m›yla seni kurtaraca¤›m!” Herkesin hayret dolu bak›fllar› aras›nda maçulan›n alt›na girdi. Kal›n gövdesini, yere çak›l› demir bir kaz›¤a dayad›. Kas›ld›. Arkadafllar›ndan Malkoço¤lu Ali Bey, fiehzade’nin ne yapmak istedi¤ini anlam›flt›: Koca geminin a¤›rl›¤›n› çeken maçulay› tek bafl›na açmaya çal›flacakt›. Fakat olur ifl de¤ildi. ‹nsan gücü buna yetmezdi. Yetse bile fiehzade’nin can› tehlikeye girerdi. At›ld›: “‹zin verin, biz halledelim fiehzadem!..” fiehzade Selim, atefl saçan gözlerini Malkoço¤lu’na dikti: “Geri dur! Etraf› boflalt›n. Gemi devrilirse kimse zarar görmesin.” Emre uyup etraf› boflaltt›lar. Ama baflta Malkoço¤lu olmak üzere birkaç arkadafl› gelip fiehzade’nin yan›bafl›na çömeldiler. Ona birfley olursa kendileri yaflamak istemiyorlard›. fiehzade, bu kadar›na ses ç›karmad›. Sitemli gözlemlerle bakmakla yetindi. Kalabal›k dalgalan›p duruluyordu: fiehzade Selim, bütün gücüyle maçulan›n kasna¤›n› itmeye koyuldu. Gerçekten çok güçlüydü. Bir yumrukta bir bo¤ay› yere seriyordu. Fakat bu ifli baflarabilecek miydi? “Allah, bismillâh!..” diyerek aband›. Birden halatlar gevfledi, maçula boflald› ve s›k›flan gemici kurtuldu. Gemi ise gürültüyle devrildi. fiehzade Selim, a¤›r a¤›r geri çekildi. Yaral› gemicinin bafl›n› dizine koyup saçlar›n› okflad›. Merhamet ve sevgi dolu bir sesle. “‹yilefleceksin, aslan›m!..” dedi, “Allah’›n izniyle iyilefleceksin.” Gemici, fiehzade’ye sar›lm›fl, h›çk›ra h›çk›ra
Allah'›n isimleri türlü hatlarla süslenmifltir. Bu sütunlar üzerinde on dokuz kubbenin alt›nda eni boyu ayn› büyüklükte bir havuz vard›r. ‹çinde türlü bal›klar yüzer. fiehrin güney taraf›nda olan Uluda¤, sanki hayat suyunun madenidir. Çünkü bu büyük da¤dan bin altm›fl hayat suyu ç›k›p her yeri sular. Memleketi güzel, halk› sevimli, tarlalar› çok, nimetleri fazla, suyu ve havas› hofl, mamur ve büyük bir flehirdir. Anadolu'daki büyük flehirlerden biri de bu Bursa'd›r. Evliya ÇELEB‹
Ö¤rencilerinizden çeflitli s›fatlar ve benzetmeler kullanarak hayallerindeki evi tan›tan bir yaz›y› günlüklerine yazmalar›n› daha sonra bu evin resmini yapmalar›n› isteyiniz (6. Etkinlik) (2.7). Ö¤rencilerinizi günlük tutmalar› konusunda özendirmek için yazd›klar› bu yaz›y› günlüklerine de yazmalar›n› söyleyiniz. Her gün günlük tutabilecekleri gibi yaln›zca etkilendikleri olaylar hakk›ndaki duygu ve düflüncelerini de yazabileceklerini söyleyiniz (5.5).
Ö¤rencilerinizin büyük harflerin kullan›ld›¤› yerleri hat›rlamalar› için onlara haz›rlanan etkinli¤i yapt›r›n›z (7. Etkinlik) (6.1).
V. D‹L B‹LG‹S‹
Ö¤rencilerinize cümlede, fiilimsiye ba¤l› kelime veya kelime gruplar›n› bulmalar›nda rehberlik ediniz (8. Etkinlik) (1.4) . Afla¤›daki hikâyeyi ö¤rencilerinize okuyunuz, onlardan hikâyede geçen fiilimsi ve fiilimsiye ba¤l› kelime veya kelime grubunu defterlerine not etmelerini, ard›ndan bu kelime ve kelime gruplar›n› birer cümlede kullanmalar›n› isteyiniz.
“BEN‹M ‹Ç‹N CAN DE⁄ERL‹D‹R” Büyük Osmanl› Sultan› Yavuz Sultan Selim, gençli¤inde Trabzon valisiydi. Bir gün kona¤›n›n balkonundan etraf› seyrediyordu. Sahilden bal›kç›lar›n flen gürültüsü geliyordu. Bu gürültüyü dinlemeye bay›l›rd›. Birden 盤l›klar koptu. Ne oldu¤unu anlamak için
96
NOTLARIM - GÖRÜfiLER‹M ................................
a¤l›yordu. Fakat ac›s›ndan de¤il, sevincinden a¤l›yordu. fiehzade’nin davran›fl› karfl›s›nda kendi ac›s›n› unutup gitmiflti. “Senin yolunda ölüm ne ki fiehzadem, ölüm ne ki?..” diye f›s›ldad›. Gemiciyi özel doktoruna emanet edip düflüne düflüne kona¤›na döndü. Bu insanlar kendisiyle olduklar› müddetçe dünyay› fethetmek bile fazla zor görünmüyordu ona...
......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................
Yavuz BAHADIRO⁄LU
NOTLARIM - GÖRÜfiLER‹M ................................
......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................
97
SERBEST OKUMA METN‹
16
17
NOTLARIM - GÖRÜfiLER‹M .......................................................................................................................
................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................
98
Serbest okuma metinlerini, ö¤retmen serbest okuma saatlerinde okuma alıflkanlı¤ını kazandırma amacıyla kullanabilece¤i gibi gerçekleflmedi¤ini düflündü¤ü kazanımları vermek için kendi belirleyece¤i uygun ifllenifl süreciyle de kullanabilir.
99
ZAMAN VE MEKÂN TEMA DE⁄ERLEND‹RME SORULARI DAHA DÜN Anadolu notlar› aras›na bugün, duman› üstünde bir Rumeli notu s›k›flt›r›yorum. Trenle Çatalca'ya flöyle bir gidifl gelifl… ‹stanbul sonbahar› için daha hofl bir gezinti olur mu? Arkamda ipincecik bir elbise, aya¤›mda bir yazl›k iskarpin…Yaln›z geceye do¤ru belki hava serinler diye koluma hafif bir pardösü al›yorum. Ben, daha köfle bafl›n› dönerken hafif bir ya¤mur çiselemeye bafll›yor. Ziyan› yok. Yaz ya¤muru ne kadar sürer… Kompart›manda yaln›zd›m. Tren Kumkap›'ya yaklafl›rken pencereden hafif bir serinlik geliyor. ‹htiyaten pencereyi kap›yorum. Fakat serinlik kesilmiyor. Etraf›ma bak›narak bir delik befllik ar›yorum. Bulamay›nca pardösüyü s›rt›ma al›yorum. Bak›rköyü'nü geçtikten sonra o da beni ›s›tmamaya bafll›yor. Bu defa, gene etraf›ma, pencere ve kap› aral›klar›na bak›yorum. Nihayet iskarpinlerim gözüme ilifliyor: Sokakta ben fark›nda olmadan altlar› ›slanm›fl; su, yavafl yavafl çoraplara yürümüfl… Florya'dan sonra art›k ayaktay›m. Çünkü gittikçe artan anlafl›lmaz so¤u¤a karfl› vagonun içinde dolaflmaktan baflka çare yok. Hava, duman ve ya¤mur içinde… Görünürlerde a¤açlar ve yeflillik olmad›¤› için etraf birdenbire bir kara k›fl rengi ba¤lam›fl. Reflat Nuri GÜNTEK‹N A. ‹lk üç soruyu yukar›daki metne göre cevaplay›n›z. 1. Afla¤›daki deyimlerin metindeki anlamlar›n› sözlükten bulunuz ve birer cümlede kullan›n›z. Metindeki anlam›: duman› üstünde
Cümle: Metindeki anlam›:
gözüne iliflmek
Cümle:
2. Afla¤›daki sorulardan hangisinin cevab› metinde yoktur? ‹flaretleyiniz. ( ) Yolculuk nereden nereye yap›yor? ( X) Yolculuk kaç kifliyle yap›l›yor? (
) Yolculu¤u bize kim anlat›yor?
(
) Yolculu¤u yapan kiflinin duyular› zamanla nas›l de¤ifliyor?
(
) Yolculu¤u yapan kiflinin d›fl görünüflü nas›ld›r?
( X ) Yolculu¤un yap›l›fl amac› nedir? (
) Yolculuk neyle yap›l›yor?
100
3. Metnin ana fikri nedir? Yaz›n›z. ……………………………………………………………………………………………………................. …………………………………………………………………………………………………..................…
YOZGAT ( I ) Bir rivayete göre; Afliret Reisi Ömer Cabbar A¤a'n›n yüzü çopurdu. ( II ) Bu yüzden kendisine çopur veya çapar koca derlerdi. ( III ) Söylentiye göre Cabbar a¤a, sürülerini bir yaz günü yaylakta otlat›rken karfl›s›na h›z›r ç›kar ve davar sahibi Cabbar A¤a'dan içmek için süt ister. ( IV) Güler yüzlü Ömer A¤a hemen misafirine ikramda kusur etmeyerek gönül hofllu¤u ile sütü ikram eder. ( V ) H›z›r sütü içtikten sonra çok memnun kal›r ve Cabbar A¤a'ya "Çobano¤lu, yozuna yoz kat›ls›n, memleketinin ad› Yoz-Kat olsun" der. ( VI ) Bu sözü söyleyerek kaybolur. ( VII ) Temeli böyle olan “yoz-kat” söylene söylene “Yozgat” hâlini al›r. www.yozgat.gov.tr
B. 4, 5 ve 6. sorular› yukar›daki parçaya göre cevaplay›n›z. 4. Afla¤›dakilerden hangisi metinden ç›kar›lamaz? A. Yozgat ismi Ömer Cabbar A¤a’n›n iyi kalplili¤i sonucu verilmifltir. B. Yozgat ismi Ömer Cabbar A¤a’n›n sütü ikram etmesi sonucu verilmifltir. C. Yozgat ismi Ömer Cabbar A¤a’n›n H›z›r’a yak›nl›¤›ndan dolay› verilmifltir. D. Yozgat Ömer Cabbar A¤a’n›n yaflad›¤› yerdir.
5. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde “kat” kelimesi metindeki anlam›yla kullan›lm›flt›r? A. Üst kat komflumuz yak›nda tafl›nacak. B. Pantolonumdaki kat izi ütülenince geçti. C.Onu görünce sevincim birkat daha artt›. D. Yeme¤e biraz daha tuz kat.
6. Yukar›daki parçada numaraland›r›lm›fl cümlelerin hangilerinde büyük harflerin kullan›m›yla ilgili bir yanl›fll›k yap›lm›flt›r? A. I, III ve V
B. III, V ve VI
C. II, III ve VII
101
D. IV, V ve VI
7. Afla¤›daki parçada kaç yerde yaz›m yanl›fl› yap›lm›flt›r? “– Arkadafl, Çatalca nerede? – Ta flu karfl› tepelerin ard›n da. – Arabalar, otomobiller nerede durur? – Karfl› da durur ama bu gün yok... Yol fena oldu¤u için otomobiller yanl›z güzel havalarda ifller. – Ben flimdi ne yapaca¤›m? – fiimdide bir tane var.”
A. 1
B. 3
C. 5
D.7
8. Afla¤›daki fliirde hangi duygu hâkimdir? Ne ekmek kayg›s› ne para derdi Ana kuca¤›yd› bizce mutluluk O günlerden kalan bugüne bize Bir tatl› hat›ra, ac› burukluk... ‹hsan SEZAL A. Özlem
B. Piflmanl›k
C. Korku
D. Sevinç
9. Afla¤›daki cümlelerde alt› çizili kelimelerden hangisi gerçek anlamda kullan›lm›flt›r? A. Bu ortam›n tad› kaçt›, daha fazla kalamam, dedi. B. Ö¤le yeme¤inden gelen rehavetin tad›, hiçbir gece uykusunda bulunmaz. C. Bafllar›n› ellerinin aras›na alarak davran›fllar›n› tartt›. D. Ald›¤› domatesi pazarc›n›n tartmas›n› bekliyordu.
10. Afla¤›daki numaralanm›fl ifadeleri hangi seçenekteki gibi s›ralarsak anlaml› ve kurall› bir cümle olur? I. da¤larla çevrili bir vadiye kurulmufl II. dünyan›n çat›s› Himalaya s›rada¤lar›n›n himayesindeki bu küçük ülke, III. “Ana Kraliçe” anlam›na gelen Everest Da¤›'n› içeren, IV. Katmandu'ya iner inmez gülen gözlerle karfl›l›yor bizi… A) I-II-III-IV
B) III-II-I-VI
C)
102
IV-III-II-I
D) II- III -IV-I
11. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde fiilimsi yoktur? A. Trenle Çatalca'ya flöyle bir gidifl gelifl… B. Tren Kumkap›'ya yaklafl›rken pencereden hafif bir serinlik geliyor. C. Etraf›ma bak›narak bir delik befllik ar›yorum. D. Arkamda ipincecik bir elbise, aya¤›mda bir yazl›k iskarpin…
12. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde s›fat-fiil isimleflmifltir? A. B. C. D.
Senin yazd›¤›n mektubu hâlâ sakl›yorum. Onun çizdi¤i resim yar›flmada ikinci geldi. fiehrimizin tarihî eserlerini gezen kafile nereden gelmifl? Bahçeye ekilenlerin hepsi zaman›ndan önce yeflerdi.
13. “Adam ifle erkenden gelince kimseyi bulamad›.” Afla¤›dakilerden hangisinde bu cümlede kullan›lan fiilimsi ile ayn› türde olan fiilimsi yer almaktad›r? A. Soka¤›n bafl›nda duran çocuk nereye gidece¤ini flafl›rd›. B. Kitab›n içine b›rak›lan notu gördün mü? C. Küçük k›z masaya oturup yeme¤ini yedi. D. Karfl›dan gelen adam aniden yere düfltü.
103
2. TEMA ATATÜRK • Atatürk’ten An›lar • Onuncu Y›l Nutku • Dil Devrimi • Atatürk ve Bilim • Atatürk’ün Gençli¤e Hitabesi • Atatürk’te Millet Sevgisi (Serbest Okuma Metni) • Gazi (Serbest Okuma Metni)
: Hasan Reflit TANKUT ‹lknur Güntürkün KALIPÇI : Mustafa Kemal ATATÜRK : ‹smet Zeki EYUBO⁄LU : Ayd›n SAYILI : Mustafa Kemal ATATÜRK : Prof. Dr. Muzaffer GÖKER : Falih R›fk› ATAY
TEMAYA HAZIRLIK Ö¤rencilerinizi temaya haz›rlamak amac›yla Çal›flma Kitab›’nda verilen temaya haz›rl›k etkinli¤ini yapt›r›n›z. Etkinli¤in sonunda ö¤rencilerinizin yapt›klar›na bakarak tema ile ilgili ön bilgilerini kontrol ediniz. Tema boyunca ö¤rencilerinizde eksik gördü¤ünüz noktalara a¤›rl›k veriniz.
104
• Ö¤rencilerinizin, bu tema boyunca afla¤›da önerilen kitaplardan en az ikisini okumalar›n› ve s›n›f arkadafllar›yla paylaflmalar›n› sa¤lay›n›z. • Zeytin Da¤› • Ak›n • Damla Damla • 87 O¤uz
(Falih R›fk› ATAY) ( Faruk Naf›z ÇAMLIBEL) (Ömer SEYFETT‹N) ( Rak›m ÇALAPALA)
105
106
tekniklerini kullan›r.
3. Haz›rl›kl› konuflmalar yapma 12. Konuflma yöntem ve
uygun cümleler kurar. 10. Konuflmas›nda sebepsonuç iliflkileri kurar. 11. Konuflmas›nda amaçsonuç iliflkileri kurar.
1. Konuflma kurallar›n› uygulama 5. Türkçenin kurallar›na
1. Okuma kurallar›n› uygulama 5.Okuma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
2. Okudu¤u metni anlama ve çözümleme 1. Metnin ba¤lam›ndan hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›kar›r. 4. Metnin ana fikrini/ana duygusunu belirler. 10. Okuduklar›ndaki örtülü anlamlar› bulur. 13. Metne iliflkin sorulara cevap verir.
Konuflma
Okuma
2. TEMA: Atatürk Atatürk’ten An›lar
uygular.
1. Yaz›m kurallar›n› kavrayarak
kurallar›n› uygulama
6. Yaz›m ve noktalama
izlenim ve deneyimlerini yazarak ifade eder.
5. Kendini yaz›l› olarak ifade etme al›flkanl›¤› kazanma 1. Duygu, düflünce, hayal,
içindekiler vb. k›s›mlar› uygun flekilde düzenler. 12. Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
2. Planl› yazma 11. Dipnot, kaynakça, özet,
Yazma
özelliklerine uygun biçimde kullan›r.
1. Fiilimsiler ile ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama 3. Fiilimsileri
Dil Bilgisi
• Atatürk'ün insan sevgisi, evrensellik, millet sevgisi ve yurt sevgisi ile ilgili konulardaki görüfllerine örnekler verilecektir.
AÇIKLAMA: Atatürk'ün insan sevgisi ve evrensellik konular›ndaki görüfllerini aç›klayan bir metin okunarak/dinlenerek/izlenerek metnin ana fikri aç›klanacakt›r.
5. Atatürk'ün insan sevgisi ve evrensellik konular›ndaki görüflleri
an› okunarak/ dinlenerek/izlenerek an›da geçen olaylar anlat›lacak ve an›n›n ana fikri aç›klanacakt›r.
3. Atatürk ile ilgili an›lar AÇIKLAMA: Atatürk ile ilgili bir
Atatürkçülük Kazan›mlar›
SINIF: 8 SÜRE: 7 Ders Saati
An› n k rü : ü T atür ün insa : At nin ’ t k e r fl › › a M atü nlay Tem : At a a k i n ll A a ati nse Tem s Sa evre r Alt e e v :5D gisi sev e Sür
B. Metne Haz›rl›k Atatürk’ün “Derse Haz›rl›k” bölümünde istedi¤iniz vatan, millet, insan veya çocuk sevgisi ile ilgili an›lar›n› birkaç ö¤rencinize okutunuz. Ö¤rencilerinizden, an›lar›n kendilerinde uyand›rd›¤› duygular› ifade etmelerini isteyiniz.
ATATÜRK’TEN ANILAR I. HAZIRLIK A. Derse Haz›rl›k • “Yazma” bölümünde kullanmak üzere, Atatürk ile ilgili dipnot ve kaynakça içeren kaynaklar getiriniz. • Ö¤rencilerinizden “Metne Haz›rl›k” ve “Yazma” bölümlerinde kullan›lmak üzere Atatürk'ün vatan, millet, insan veya çocuk sevgisi ile ilgili an›lar›n› getirmelerini isteyiniz. • Ö¤rencilerinizden “Yazma” bölümünde kullanmak üzere Atatürk'ün vatan, millet ve insan sevgisi ile ilgili sözlerini derlemelerini isteyiniz. Ö¤rencilerinize bu sözleri derlerken yararland›klar› kaynaklar›n adlar›n› ve sayfa numaralar›n› not etmeleri gerekti¤ini söyleyiniz.
I. OKUMA - ANLAMA Ö¤rencilerinizin okuma öncesinde ve sürecinde sorular haz›rlayarak metin üzerinde düflünmelerini sa¤lamak amac›yla soru sorarak okuma yöntemini kullan›n›z (1.5).Ö¤rencilerinize metni bir kez sesli okuyaca¤›n›z›, siz metni okurken onlar›n metinle ilgili zihinlerinde oluflan sorular› defterlerine not edeceklerini söyleyiniz. Gerek duyarsan›z metni ikinci kez sessiz okutarak ö¤rencilerinize soru haz›rlama ve metni anlama konusunda yard›mc› olabilirsiniz.
107
Daha sonra ö¤rencilerinizi s›n›f mevcudunuza göre gruplara ay›r›n›z. Grup üyelerine yazd›klar› sorular› birbirlerine göstermelerini ve bu sorulara cevap bulmalar›n› söyleyiniz. Onlara bunun için biraz süre veriniz. Ard›ndan her gruptan bir ö¤rencinin di¤er gruplara soru sormas›n› sa¤lay›n›z (Soru soran grup sorunun cevab›n› biliyor olmal› ve soruyu yöneltti¤i gruba biraz süre tan›d›ktan sonra yan›t istemelidir.). S›rayla gruplara soru sorma hakk› vererek etkinli¤i sürdürünüz.
mutlulu¤unu da düflünmelidir? 8. Atatürk'ün di¤er milletlerin flehitlerini de düflünerek onlar ve aileleri için söyledi¤i sözler sizde ne gibi duygular uyand›rd›? 9. Atatürk'e sevgi ve minnet mektuplar› kimden ve niçin geliyor? Ö¤rencilerinize cümlelerdeki anlam iliflkilerini bulmalar›na yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z ( 2.Etkinlik ).
II. KONUfiMA
Ö¤rencilerinize söz varl›klar›n› gelifltirmek amac›yla haz›rlanan etkinli¤i yapt›r›n›z (1. Etkinlik) (2.1). Ö¤rencilerinize metni anlama, yorumlama ve yeniden yap›land›rma ile ilgili afla¤›daki sorular› sorunuz (2.13): 1. Birinci an›da geçen “milleti ba¤r›na basmak” sözünden ne anl›yorsunuz? (2.10) 2. Metne göre yazar, flair ve ediplerin Atatürk'e farkl› adlar bulmaya çal›flmalar›n›n sebebi nedir? 3. Metinde geçen “zevklerini, hazlar›n› ve tutkular›n› önce vatanseverlik mihrak›nda toplamak” ifadesinden ne anl›yorsunuz? 4. Atatürk'ün gözlerinin yaflarmas›n›n nedeni nedir? 5. Metne göre Mustafa Kemal'in gerçek tan›m› nedir? 6. An›da verilmek istenen ana fikir nedir? ( 2.4 ) ( Atatürkçülük 3 ) 7. ‹kinci an›ya göre insanlar niçin di¤er milletlerin
Bu bölümde ö¤rencilerinizin konuflma yeteneklerini gelifltirmek amac›yla yarat›c› konuflma yöntemini kullan›n›z (3.12). Ö¤rencilerinize afla¤›daki metni okuyunuz. ( Atatürkçülük 5 )
‹nsan ve Millet Sevgisi “Ben 1919 senesi May›s'› içinde Samsun'a ç›kt›¤›m gün elimde, maddi hiçbir kuvvet yoktu. Yaln›z büyük Türk milletinin asaletinden do¤an ve benim vicdan›m› dolduran yüksek ve manevi bir kuvvet vard›. ‹flte ben bu ulusal kuvvete, bu Türk milletine güvenerek bafllad›m.” Yukar›daki sözler, Atatürk'ün Türk milletine olan güvenini, en veciz bir flekilde dile getirmektedir. Atatürk,
108
milletini geçmiflteki, hâldeki ve gelecekteki durumlar›yla seven bir önderdi. Atatürk'ün milletine olan inanc›, onu, cesaretle karar vermeye ve karar›n› uygulamaya sevk etmifltir. Atatürk, Türk olmakla övünen, milletinin bir bireyi olmakla k›vanç duyan bir önderdi. O; “ Türk, övün, çal›fl, güven.” demekle, çok sevdi¤i milletine flunlar› anlatmak istemifltir: “Türklük esast›r. Bu mevcudiyeti, tarih içinde araflt›rmak, birbirini izleyen bir tarih zinciri içinde, tespit edilecek Türk medeniyeti ile övünmek yerinde olur. Fakat bu övünmeye lay›k olmak için bugün çal›flmak laz›md›r. Her sahada, bilhassa medeniyet âlemine eser vermek için çal›flkan olmay› hedef tutmal›d›r.” “Türk milleti tarihinle övün, çünkü senin ecdad›n medeniyetler kuran, devletler, imparatorluklar yaratan bir mevcudiyettir. Sen, Anadolu denilen bu yurda sonradan gelme de¤il, ilk yerleflip medeniyet kuranlar›n çocuklar›s›n. Fakat gelece¤ine güvenebilmek için bugün çal›flman laz›md›r çünkü yaln›z tarih övüncü bir meziyet say›lmaz.” Atatürk'ün anlatmak istediklerini iyi kavramak gerekir. Atatürk ne oldu¤umuzu ve nereye ulaflmam›z gerekti¤ini iflaret etmektedir. Atatürk'ün insan ve millet sevgisi herkese örnek olmal›d›r. Onun sevgisi, bencil bir sevgi de¤ildir. O, milletini sevdi¤i kadar, di¤er insanlar› da içtenlikle seven, sayan bir önderdi. Onun sevgisi evrenseldir. O, hangi milletten olursa olsun tüm insanlar›n mutlulu¤unu isterdi, onlar› severdi .”
Metni okuduktan sonra ö¤rencilerinize “Atatürk'ün insan ve millet sevgisi” ile ilgili konuflacaklar›n› söyleyerek onlara düflünmeleri için biraz zaman tan›y›n›z. Ö¤rencilerinize biri konuflmas›n› bitirdi¤inde di¤erinin bir önceki arkadafl›n›n konuyla ilgili söylediklerinden hareketle konuflaca¤›n› söyleyiniz. Ö¤rencilerinizden konuflmalar›nda amaç-sonuç, sebep-sonuç iliflkilerini kullanarak (1.10,11) Atatürk'ün hangi davran›fllar›n›n/sözlerinin insan ve millet sevgisini aç›klad›¤›n›/gösterdi¤ini söylemelerini ve konuflurken Türkçenin kurallar›na uygun cümleler kurmalar›n› (1.5) isteyiniz.
III. YAZMA
Bu bölümde ö¤rencilerinizin bir konu hakk›ndaki bilgilerini, duygular›n› ve düflüncelerini anlatma amac›yla güdümlü yazma yöntemini kullan›n›z (2.12). Ö¤rencilerinizden “Derse Haz›rl›k” bölümünde getirmelerini istedi¤iniz an›lar› panoya asmalar›n› ve bir süre an›lar› okumalar›n› isteyiniz. Daha sonra afla¤›daki an›y› okuyunuz.
109
M‹LLET‹NE GÜVEN Toplant›da kendisinden evvel söz söyleyenlerden biri ona nereden ilham ve kuvvet ald›¤›n› sormufltu. Büyük adam bu soruya millet hizmetinde bulunan insanlar›n ilham kaynaklar› hakk›nda, uzunca bir tahlil yaparak cevap verdi... Sonunda k›saca demiflti ki: “Efendiler... ‹lham ve kuvvet kayna¤› milletin kendisidir; milletin müflterek arzusu, gerçek temayülüdür. Varl›¤›m›z›, istiklalimizi kurtaran bütün teflebbüs ve hareketler; milletin müflterek fikrinin, arzusunun azminin yüksek tecellisinden baflka bir fley de¤ildir.” Hasan R›za SOYAK
Ö¤rencilerinizi getirdikleri an›lar hakk›nda k›sa bir süre konuflturunuz. Daha sonra bu an›lardan yola ç›karak duygu, düflünce ve izlenimlerini yazmalar›n› (5.1) ve yaz›lar›nda Atatürk'ün vatan, millet ve insan sevgisi ile ilgili sözlerini kullanmalar›n› isteyiniz (3.Etkinlik). Ö¤rencileriniz etkinli¤i bitirdikten sonra birkaç ö¤rencinize yazd›klar›n› okutunuz. “Haz›rl›k” bölümünde istedi¤iniz sözlerden yaz›lar›nda yararlan›p yararlanmad›klar›na dikkat ediniz. Bu sözleri kullanan ö¤rencilerinizin yazd›klar›ndan yola ç›karak onlar› dipnot ve kaynakçan›n
yaz›m› ile ilgili bilgilendiriniz. Bu konuda getirdi¤iniz kaynaktan yararlanarak örnekler gösteriniz. Ö¤rencilerinize kaynakça haz›rlama ile ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (4. Etkinlik ) (2.11). Ö¤rencilerinize say›lar ve yaz›m› kar›flt›r›lan kelimelerle ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (5.Etkinlik ) (6.1).
V. D‹L B‹LG‹S‹
Fiilimsileri özelliklerine uygun biçimde kullanmalar›n› sa¤lamak amac›yla haz›rlanan etkinli¤i ö¤rencilerinize yapt›r›n›z (6.Etkinlik ) (1.3). Ö¤rencilerinize fiilden türeyip isim, s›fat ve zarf görevlerinde kullan›lan kelimelere fiilimsi denildi¤ini söyleyiniz. Ö¤rencilerinize fiilimsilerle ilgili do¤ru-yanl›fl etkinli¤ini yapt›r›n›z ( 7.Etkinlik ). Ö¤rencilerinize paragraftaki fiilimsileri bulup türlerini belirlemelerini sa¤lamak amac›yla haz›rlanan etkinli¤i yapt›r›n›z ( 8.Etkinlik ). NOTLARIM - GÖRÜfiLER‹M ................................
......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... .........................................................................
110
111
2. Okudu¤u metni anlama ve çözümleme 1. Metnin ba¤lam›ndan hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›kar›r.
1. Okuma kurallar›n› uygulama 1. Sesini ve beden dilini etkili kullan›r. 2. Ak›c› biçimde okur. 3. Kelimeleri do¤ru telaffuz eder. 5. Okuma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
Okuma
2. TEMA: Atatürk Onuncu Y›l Nutku
3. Haz›rl›kl› konuflmalar yapma 1. Konuflma konusu hakk›nda araflt›rma yapar. 12. Konuflma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
2. Sesini ve beden dilini etkili kullanma 2. ‹flitilebilir bir sesle konuflur. 7. Sözleriyle jest ve mimiklerinin uyumuna dikkat eder.
1. Konuflma kurallar›n› uygulama 4. Standart Türkçe ile konuflur. 7. Karfl›s›ndakinin alg›lamakta zorluk çekmeyece¤i bir h›zda ve ak›c› biçimde konuflur.
Konuflma
4. Kendi yazd›klar›n› de¤erlendirme 2. Yazd›klar›n› dil ve anlat›m yönünden de¤erlendirir.
2. Planl› yazma 2.Yazacaklar›n›n tasla¤›n› oluflturur. 8. Yaz›s›na konunun ve türün özelli¤ine uygun bir girifl yapar. 9. Yaz›y› etkileyici ifadelerle sonuca ba¤lar. 12. Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
1. Yazma kurallar›n› uygulama 5. Türkçenin kurallar›na uygun cümleler kurar. 7. Olaylar› ve bilgileri s›raya koyarak anlat›r. 10. Tekrara düflmeden yazar.
Yazma
1. Fiilimsiler ile ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama 4. Cümlede, fiilimsiye ba¤l› kelime veya kelime gruplar›n› bulur.
Dil Bilgisi
AÇIKLAMA: Atatürk'ün kiflili¤ini ve özelliklerini konu alan bir metin okunarak/dinlenerek/izlenerek Atatürk'ün ideallerinin neler oldu¤u aç›klanacakt›r. • Atatürk'ün ideallerini gerçeklefltirmek için gösterdi¤i sab›rl› ve disiplinli çal›flmaya örnek verilerek Atatürk'ün milletine gerçekleri aç›kça anlatt›¤› belirtilecektir. • Atatürk'ün yapt›¤› çal›flmalarda gösterdi¤i kararl›l›k örnekler verilerek anlat›lacak; Atatürk'ün birlefltirici ve bütünlefltirici bir insan oldu¤u örneklerle aç›klanacakt›r.
4. Atatürk'ün kiflili¤i ve özellikleri
AÇIKLAMA: Atatürk'ün yazd›¤› eserlerin adlar› belirtilecek; Atatürk'ün Nutuk (Söylev) adl› eserinin hangi olaylar› konu ald›¤› ve Nutuk (Söylev)'un Atatürk taraf›ndan hangi y›lda okundu¤u aç›klanacakt›r.
2. Atatürk'ün yazd›¤› eserler
AÇIKLAMA: Atatürk'ün eserlerini konu alan bir metin okunarak/ dinlenerek/izlenerek Atatürk'ün en büyük eserinin neden Türkiye Cumhuriyeti oldu¤u ve çeflitli alanlarda yap›lan ink›laplar›n Atatürk'ün eseri oldu¤u aç›klanacakt›r.
1. Atatürk'ün eserleri
Atatürkçülük Kazan›mlar›
SINIF: 8 SÜRE: 7 Ders Saati
Araflt›rma: Ö¤rencilerinizden “Konuflma” bölümünde kullan›lmak üzere “Atatürk'ün kiflilik özellikleri” hakk›nda araflt›rma yapmalar›n› ve Atatürk'ün bu kiflilik özelliklerine örnek olabilecek sözlerini bulup getirmelerini isteyiniz. “Konuflma” bölümünde ara disiplin etkinliklerini gerçeklefltirmek için s›n›f›n›z› befl gruba ay›r›n›z. 281. sayfadaki kategorileri gruplara da¤›t›n›z. Her gruba, verilen kategorilerdeki ünlü kiflilerin yaflam öyküleri ile liderlik özelliklerini araflt›rmalar›n› söyleyiniz.
v öyle
S ü: eri Tür türk n i serl n Ata t e : e n ü M a ürk’ Tem Atat a : n aati A rs S a e m D Te :5 Alt e Sür
ONUNCU YIL NUTKU
B. Metne Haz›rl›k
I.HAZIRLIK
A. Derse Haz›rl›k • Ö¤rencilerinize tan›tmak üzere s›n›f›n›za Atatürk'ün “Nutuk” adl› eserini getiriniz. • “Onuncu Y›l Nutku” ve “Onuncu Y›l Marfl›”n›n bulundu¤u CD veya kaset getiriniz. • Ö¤rencilerinizden cumhuriyet yönetimi hakk›nda bilgi toplamalar›n› isteyiniz. • Ö¤rencilerinize “Nutuk” hakk›nda bilgi toplamalar›n› söyleyiniz.
112
• Getirdi¤iniz “Onuncu Y›l Marfl›” CD veya kasetini ö¤rencilerinize dinletiniz. • Ö¤rencilerinize Atatürk'ün “Nutuk” adl› eserini gösteriniz. Nutuk'tan seçti¤iniz bir bölümü ö¤rencilerinize okuyunuz. • Afla¤›daki fliiri ö¤rencilerinize okuyunuz. NUTUK ‹flte gene Kas›m ay› Oturup Atatürk’ün nutkunu okumal› Göreceksiniz dünya ayd›nl›k Çözülüp gidecek kafan›zdaki bulan›k Geçer üstünüze gelen her bulut Karanl›klarda yolunu bulan ümit Görün Nutuk da nas›l canl›
biçimde bir kere okuyunuz, ard›ndan bir ö¤rencinize sesli olarak okutunuz. Ö¤rencilerinizden okurken ak›c› bir flekilde okumalar›n› (1.2), kelimeleri do¤ru telaffuz etmelerini (1.3), seslerini ve beden dillerini etkili kullanmalar›n› (1.1) isteyiniz.
Her tilcikte her cümlede diri. Atatürk’ün pehlivan fikri Bir gün yenilir mi san›rlar? Nutku okusunlar da anlas›nlar Anlas›nlar ana yol nereye. “Uygar bir millet diyor Atatürk Uygar bir Türk milleti.” Bu yoldan dönülür mü geriye? Köyleriyle, kentleriyle Ülkümüz Atatürk’ün istedi¤i Türkiye... Talip APAYDIN
Ö¤rencilerinize fliir hakk›ndaki duygu ve düflüncelerini sorunuz. Ö¤rencilerinizi fliirin konusu ve içeri¤i hakk›nda konuflturunuz.
II. OKUMA-ANLAMA
Bu bölümde ö¤rencilerin okunan metinde geçen kelimelerin nas›l telaffuz edildi¤ini ve hangi ba¤lamda kullan›ld›¤›n› anlamalar›n› sa¤lamak amac›yla sesli okuma yöntemini kullan›n›z ( 1.5 ). Metni aç›k ve anlafl›l›r bir
7 9 8 17 18 11 2 3 12 16 24 19 25 4 26 27 1 5 28 29 14 10 15 32 30 20 31 21 22 33 34 6 13
113
Okuma süreci tamamland›ktan sonra ö¤rencilerinize metni okuyan arkadafllar›n›n ak›c› bir flekilde okuyup okumad›klar›n›, kelimeleri do¤ru telaffuz edip etmediklerini, seslerini ve beden dillerini etkili kullan›p kullanmad›klar›n› sorunuz. Daha sonra metinde geçen “ muvaffakiyet, azimkârane, kâfi, mecburiyet, muas›r, terakki, mütemadiyen, tebarüz, mefhum, inkiflaf” gibi kelimeleri s›rayla ve do¤ru bir telaffuzla ö¤rencilerinize söyleyiniz. Her bir kelimenin ard›ndan ö¤rencilerinizin bu kelimeleri tekrar etmelerini isteyiniz. Ö¤rencilerinizin kelime hazinesini gelifltirmek amac›yla haz›rlanan etkinli¤i yapt›r›n›z (1.Etkinlik) ( 2.1 ). Afla¤›da verilen metni anlama ve yorumlama ile ilgili sorular› ö¤rencilerinize sorunuz: 1. En büyük ifli baflarmam›za ra¤men yapt›klar›m›z neden yeterli de¤ildir? 2. Metne göre Atatürk ve Türk milletinin hedefleri nelerdir? 3. Türk milletinin güzel sanatlar karfl›s›ndaki tutumu nas›ld›r? Bu konuda Atatürk'ün görüflleri nelerdir? 4. Atatürk, Türk milletinin hangi özelliklerine dayanarak
zorluklar› baflaraca¤›na inan›yor? 5. Atatürk'e göre millî ülkümüzün Türk milletine yarar› ne olacakt›r? 6. Atatürk'ün azim ve kararl›l›¤›n› gösteren paragraf hangisidir? ( Atatürkçülük 4 ) 7. Atatürk'ün idealleri nelerdir? Metinde Atatürk'ün ideallerinin yer ald›¤› cümlelerin alt›n› çiziniz. ( Atatürkçülük 4)
Afla¤›daki cümleleri ö¤rencilerinize okuyunuz. Boflluklar› metne uygun olarak doldurmalar›n› isteyiniz. 1. Atatürk'e göre baflard›¤›m›z en büyük ifl..................................................d›r. Çünkü.......................................................Bu baflar›y› ..................................'ya borçluyuz. (Atatürkçülük 1) 2. Türk milletinin baflar›s›ndaki en önemli etken................................................d›r. 3. Türk milletinin ilerleme ve medeniyet yolunda elinde tuttu¤u meflale........................dir.
hangi olaylar› konu ald›¤›n› (Atatürkçülük 2) ve Atatürk taraf›ndan hangi y›lda okundu¤unu (Atatürkçülük 2) belirtmeleri için haz›rlanan etkinli¤i yapt›r›n›z (2.Etkinlik). Ö¤rencilerinize, Nutuk (Söylev)'un bir toplulu¤a düflünceler, duygular afl›lamak amac›yla söylenen uzunca coflkulu, güzel sözler ve etkili konuflmalar oldu¤unu söyleyiniz. Ö¤rencilerinize Atatürk'ün hangi alanlarda ink›laplar yapt›¤›n› sorduktan sonra onlar›n, bu ink›laplar›n da Atatürk'ün eseri oldu¤u sonucuna ulaflmalar›n› sa¤lay›n›z. ( Atatürkçülük 1) Ard›ndan ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (3.Etkinlik) ( Atatürkçülük 1). Ö¤rencilerinize “Derse Haz›rl›k” bölümünde istedi¤iniz cumhuriyet yönetimi ile ilgili getirdikleri yaz›lar› okutunuz. Cumhuriyet yönetiminin di¤er yönetim biçimlerinden üstün olan yanlar›n› fark etmelerini sa¤lay›n›z.
III.KONUfiMA
Ö¤rencilerinize Atatürk'ün eserlerinden hangilerini bildiklerini sorunuz. ( Atatürkçülük 1 ) Ard›ndan Atatürk'ün eserlerinden biri olan Nutuk'un
2 4 3 1 5
114
Bu bölümde ö¤rencilerinizin bir konu hakk›ndaki bilgilerini, duygular›n› ve düflüncelerini etkili bir flekilde anlatma becerilerini gelifltirmek amac›yla güdümlü konuflma yöntemini kullan›n›z (3.12 ).
Ö¤rencilerinize Atatürk'ün kiflisel özellikleri hakk›nda konuflacaklar›n› söyleyiniz. Afla¤›daki metinleri ö¤rencilerinize okuyarak onlar› konu hakk›nda bilgilendiriniz.
ATATÜRK’ÜN ÜSTÜN K‹fi‹L‹⁄‹ Büyük adamlar›, büyük milletler yetifltirir. ‹smail Hakk› Baltac›o¤lu’nun belirtti¤i gibi, “Büyük adamlar› yetifltiren milletlerdir. Büyük adamlar ancak büyük milletlerin içinde yetiflebilirler.” Türk milletinin arzu ve iradesini kendi içinde derinden hisseden Atatürk, büyük ve yüce kiflili¤i ile Türk milletinin flefi ve lideridir. Tarihin seyrini de¤ifltiren kader adam›, Türk millî hayat›n›n ayr›lmaz bir parças› ve gücüdür. Atatürk, Türk milleti hakk›nda verilen esaret ve ölüm karar›na ve bu karar›n uygulan›fl›na karfl› gelen, isyan eden bir ulusun kurtar›c›s› ve yeni bir devletin kurucusu olarak büyük tarihî görevi yerine getiren yüce bir kiflidir. 1919’daki bunal›ml› durumdan 1922’nin parlak zaferini ç›karan etkenlerin bafl›nda Türk milletinin azim ve iradesini temsil eden Atatürk’ün üstün kiflili¤i, sa¤lam ve kuvvetli azim ve iradesi çok önemli rol oynam›flt›r. Mustafa Kemal Pafla’n›n Millî Mücadele’nin flefi ve lideri olmas›n›n sebeplerini tarihî olaylarda arad›¤›m›z gibi Mustafa Kemal Pafla’n›n kiflisel üstünlü¤ünde, dehas›nda, sahip oldu¤u engin kültür hazinesinde ve idealinde de aramak gerekir. Her fleyden önce Mustafa Kemal Pafla’y› Millî Mücadele’nin lideri yapan, onun Türk milletine inanç ve güvenidir. Atatürk fikir ve idealleri ile Millî Mücadele’ye güç katm›fl, yön vermifltir. Yeni bir devlet kurman›n, en güç flartlar içinde dahi, zorunlulu¤unu, lüzumunu, gere¤ini, siyasi görüflleri ile tarihî tecrübelerin ›fl›¤› alt›nda cesaretle ortaya koymufltur. Atatürk’ü Millî Mücadele’nin lideri yapan en önemli faktörlerden biri de Atatürk’ün Türk milletinin kurtuluflu için verdi¤i reçete, çizdi¤i yoldur. Atatürk, Millî Mücadele’yi gerçeklefltirmek için birlefltirici ve toplay›c› bir lider olmufltur. Mustafa Kemal Pafla’n›n birlefltirici ve yap›c› gücü, kiflisel özelli¤inden ve karakterinden de gelmektedir. Dostlar›na ve arkadafllar›na karfl› sayg›l› davran›fl›, vefa gibi yüksek insani meziyetlere sahip oluflu, çevresindeki insanlar›n kendi etraf›nda toplanmas›n›n sebebini de teflkil etmifltir. Atatürkçülük (II. Kitap)
Sab›r ve Disiplin Anlay›fl› “Ben kalpleri k›rarak de¤il, kazanarak hükmetmek isterim.” Atatürk sab›rl› bir önderdi. ‹stanbul’dan Samsun’a ç›kmaya karar verirken büyük bir sab›rla beklemifl, gerekli ortam› bulunca genifl yetkilerle donat›lm›fl müfettifllik görevi ile hareket etmifltir. O, Anadolu’da kongreler yapm›fl, devletin içinde bulundu¤u durumu halka anlatm›flt›r. Halk›n nas›l davranmas› gerekti¤ini izah etmifltir. Olumsuz flartlara ra¤men, kongre baflkanl›¤›na seçilmifl ve istedi¤i kararlar›n al›nmas›n› sa¤lam›flt›r. Atatürk, sab›r ve metanetle hareket etmeseydi Türk milleti bugünkü neticeye ulaflamayabilirdi. Onun sabr› sayesinde, birçok güçlü¤ün üstesinden gelinmifltir. Atatürk’ün disiplin anlay›fl› da kendine özgüdür. O, subayl›¤› ve komutanl›¤› döneminde zora baflvurmam›flt›r. O, fikir ve insanlara verdi¤i de¤erle kendisini sevdirmifl, sayd›rm›flt›r. Devlet adaml›¤› döneminde de ayn› yöntemle disiplini sa¤lamada baflar› kazanm›fl bir önderdir.
Aç›k Sözlülü¤ü Atatürk aç›k sözlü bir insand›. O, inand›¤›n›, do¤ru bildi¤ini, büyük bir cesaretle ve yeri geldikçe aç›k aç›k söylemekten çekinmezdi. Söz gelimi Osmanl› ‹mparatorlu¤u’nun, I. Dünya Savafl›’na girmesinin do¤ru olmayaca¤›n›, o zaman devleti yönetenlere aç›k aç›k söylemifltir. O, Kurtulufl Savafl›’na bafllarken de devletin içinde bulundu¤u durumu Türk milletine aç›k aç›k anlatm›fl ve milletin kendi kaderine, kendisinin sahip ç›kmas›n› istemifltir. Atatürk fikirlerini aç›kça söylemekten ve karfl›s›ndaki insanlar›n da ayn› aç›kl›kla hareket etmelerinden memnun olurdu. Böylece meseleleri enine boyuna tart›flma ve bir sonuca varma kolaylaflm›fl olurdu. Atatürk konu hakk›nda flöyle demektedir: “Ben düflündüklerimi sevdiklerime oldu¤u gibi söylerim. Ayn› zamanda lüzumlu olmayan bir s›rr› kalbimde tafl›mak iktidar›nda olmayan bir adam›m. Çünkü ben bir halk adam›y›m. Ben düflündüklerimi daima halk›n karfl›s›nda söylemeliyim. Yanl›fl›m varsa halk tekzip eder. Fakat flimdiye kadar bu aç›k konuflmada halk›n beni tekzip etti¤ini görmedim.” ‹lbeyi LAÇ‹N
115
Konuflma etkinli¤ine bafllamadan önce bir ö¤rencinizi tahtaya kald›r›n›z. Di¤er ö¤rencilerinizin duymamas›na dikkat ederek tahtaya kald›rd›¤›n›z ö¤rencinize k›s›k bir sesle ve h›zl› olarak kendisini s›n›f arkadafllar›na tan›tmas›n› söyleyiniz. Ö¤renciniz konuflmas›n› bitirdikten sonra di¤er ö¤rencilerinize bu konuflmay› tam olarak anlay›p anlamad›klar›n› sorunuz. Ard›ndan ayn› ö¤rencinize iflitilebilir bir sesle ve ak›c› bir flekilde tekrar konuflmas›n› söyleyiniz. ‹ki konuflma aras›ndaki fark› ö¤rencilerinize sorup onlar›n cevaplar›n› ald›ktan sonra iflitilebilir bir sesle, karfl›s›ndakinin alg›lamakta zorluk çekmeyece¤i bir h›zda ve ak›c› bir biçimde konuflman›n önemini vurgulay›n›z. Daha sonra ö¤rencilerinizi “Araflt›rma” bölümünde verdi¤iniz “Atatürk'ün kiflisel özellikleri” adl› konu ve okudu¤unuz metinler ›fl›¤›nda ikifler dakika konuflturunuz (3.1). Ö¤rencilerinize konuflurken standart Türkçe ile konuflmalar›n› (1.4 ), karfl›s›ndakinin alg›lamakta zorluk çekmeyece¤i bir h›zda ve ak›c› biçimde (1.7), iflitilebilir bir sesle (2.2), sözleriyle jest ve mimiklerinin uyumuna dikkat ederek konuflmalar›n› (2.7) söyleyiniz. Ö¤rencilerinize Atatürk'ün kiflisel özelliklerini kavramalar›n› sa¤lamak amac›yla haz›rlanan etkinli¤i yapt›r›n›z (4.Etkinlik) (Atatürkçülük 4). Bu etkinlikten sonra Kariyer Bilincini Gelifltirme ara disiplini “Liderlerin davran›fllar›n›n ve ald›¤› kararlar›n baflkalar›n› nas›l etkiledi¤ini aç›klar.” kazan›m›n› metinle iliflkilendirmek için 281. sayfadaki “Liderlik” etkinli¤ini yapt›r›n›z.
IV. YAZMA Bu bölümde ö¤rencilerinizin hangi türde yazmaya yatk›n olduklar›n› belirleyerek yarat›c›l›klar›n› o yönde gelifltirmek amac›yla bir metinden hareketle yeni bir metin oluflturma yöntemini kullan›n›z (2.12). Ö¤rencilerinizin 5. Etkinlikte verilen fliiri okumalar›n› ve bu metinden hareketle fliirde ele al›nan duygu, düflünce, hayalleri gelifltirerek ve yarat›c›l›klar›n› kullanarak defterlerine Cumhuriyet'in 85.y›l›na kadar yapt›klar›m›z ve bundan sonra yapmam›z gerekenler konulu farkl› türde bir metin yazmalar›n› isteyiniz. Yazma sürecine geçmeden etkinlikte verilen bofllu¤a yazacaklar›n›n tasla¤›n› oluflturmalar›n› (2.2) (yazacaklar›n›n bölümleri, bafll›k ve alt bafll›klar› gibi) isteyiniz (5. Etkinlik). Ö¤rencilerinize Atatürk'ün Onuncu Y›l Nutku'nda cumhuriyetin ilk on y›l›nda yap›lanlar› ve gelecekte yap›lmas› gerekenleri anlatt›¤›n›, bunlar› düflünerek yazmalar›n› söyleyiniz. Ö¤rencilerinizden yazarken Türkçenin kurallar›na uygun cümleler kurarak (1.5) olay ve bilgileri s›raya koymalar›n› (1.7) ve tekrara düflmeden yazmalar›n› (1.10) isteyiniz. Ayr›ca
116
konunun ve türün özelli¤ine uygun bir girifl yapmalar›n› (2.8) ve yaz›lar›n› etkileyici ifadelerle sonuca ba¤lamalar›n› söyleyiniz (2.9 ). Etkinlik tamamland›ktan sonra ö¤rencilerinize yazd›klar›n› dil ve anlat›m yönünden de¤erlendirmeleri için afla¤›daki sorular› sorunuz (4.2): • Türkçenin kurallar›na uygun cümleler kurdunuz mu? • Kelime tekrar› yapt›n›z m›? • Yazarken olay ve bilgileri s›raya koydunuz mu? • Yaz›n›za uygun bir girifl yapt›n›z m›? • Yaz›n›z› etkileyici ifadelerle sonuca ba¤lad›n›z m›? Ard›ndan birkaç ö¤rencinize yazd›klar›n› okutunuz. V. D‹L B‹LG‹S‹ Ö¤rencilerinize cümlede fiilimsiye ba¤l› kelime veya kelime gruplar›n› bulmalar›n› sa¤lamak amac›yla haz›rlanan etkinli¤i yapt›r›n›z (6.Etkinlik) (1.4). Ö¤rencilerinize cümlelere uygun fiilimsi ekleri getirerek onlar› birlefltirip tek bir cümle hâline getirebilmelerini sa¤lamak amac›yla haz›rlanan etkinli¤i yapt›r›n›z (7.Etkinlik).
NOTLARIM - GÖRÜfiLER‹M ................................
......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... .........................................................................
117
ba¤lam›ndan hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›kar›r. 4. Dinlediklerinin/izlediklerinin ana fikrini/ana duygusunu belirler. 9. Dinlediklerindeki /izlediklerindeki örtülü anlamlar› bulur. 11. Dinlediklerine/izlediklerine iliflkin sorular oluflturur. 12. Dinlediklerine/izlediklerine iliflkin sorulara cevap verir.
hakk›nda araflt›rma yapar. 12. Konuflma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
3. Haz›rl›kl› konuflmalar yapma 1. Konuflma konusu
eder. 6. Yapmac›ktan, taklit ve özentiden uzak bir sesle konuflur.
2. Sesini ve beden dilini etkili kullanma 3. Kelimeleri do¤ru telaffuz
bir konuflma tutumu gelifltirir. 6. Yabanc› dillerden al›nm›fl, dilimize henüz yerleflmemifl kelimelerin yerine Türkçelerini kullan›r. 8. Konuflmas›nda nezaket kurallar›na uyar. 12. Tekrara düflmeden konuflur.
etmeden dinler/izler. 4. Dinleme/izleme yöntem ve tekniklerini kullan›r.
2. Dinleneni/izleneni anlama ve çözümleme 1. Dinlenenin/izlenenin
1. Konuflma kurallar›n› uygulama 3. Bulundu¤u ortama uygun
Konuflma
1. Dinleme/izleme kurallar›n› uygulama 2. Baflkalar›n› rahats›z
Dinleme
2. TEMA: Atatürk Dil Devrimi
yönünden de¤erlendirir. 3. Yazd›klar›n› yaz›m ve noktalama kurallar›na uygunluk yönünden de¤erlendirir.
4. Kendi yazd›klar›n› de¤erlendirme 1. Yazd›klar›n› biçim ve içerik
planlar. 6. Atasözü, deyim ve söz sanatlar›n› uygun durumlarda kullanarak anlat›m›n› zenginlefltirir. 12. Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
2. Planl› yazma 3. Yaz›s›n› bir ana fikir etraf›nda
“bitiflik e¤ik yaz›”yla yazar. 6. Yabanc› dillerden al›nm›fl, dilimize henüz yerleflmemifl kelimelerin yerine Türkçelerini kullan›r.
1. Yazma kurallar›n› uygulama 2. Düzgün, okunakl› ve ifllek
Yazma
cümlelerini, anlam ve kullan›m özelliklerine uygun biçimde kullan›r.
2. Cümleyle ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama 5. ‹sim ve fiil
Dil Bilgisi
• Türk dili ve edebiyat›n›n önemini anlatan bir metin okunarak/dinlenerek/izlenerek anlat›lacakt›r. • Türkçenin özellikleri, Atatürk'ün Türk dili ve edebiyat›na neden önem verdi¤i aç›klanacakt›r. • Atatürk'ün Türk dilinin araflt›r›lmas› ve geliflmesi için Türk Dil Kurumunun kurulmas›n› sa¤lad›¤› belirtilecektir.
9. Atatürk'ün Türk dili ve edebiyat›na verdi¤i önem AÇIKLAMA:
Atatürkçülük Kazan›mlar›
SINIF: 8 SÜRE: 7 Ders Saati
kale : Ma ürk k ü r Tür at Tü : At ürk'ün nem nin t e a ö M at : At verdi¤i Tem Ana ma ti a a n at› Sa Te ebiy 5 Ders Alt d e : ve dili e Sür
D‹L DEVR‹M‹ “... Türk dilinin, kendi benli¤ine, kökenindeki güzelli¤ine ve zenginli¤ine kavuflmas› için bütün kurumlar›m›z›n ilgili, özenli olmas›n› isterim.” Türk dili, kayna¤›nda, baflka dillerin etkisinde kalmadan, bütün gereksinimleri karfl›layacak bir nitelikteydi. Bu dil, ifllendi¤i sürece h›zla geliflmeye elveriflli, köklerden sözcükler, kavramlar üretmede yeterli bir yap›dayd›. Türk toplumlar›n›n ‹slam dinini seçmeleriyle, dilimize ilkin Arapçadan, sonra Farsçadan say›s›z kavram girerek dilimizin özgün yap›s› bozuldu. Atatürk, uygarl›k tarihinde ilk olarak ulusal dilin kaynaklar›n›n aranmas›n›n gerekti¤ini vurgulayan, bunu bir devlet görevi sayan biricik devlet kurucusu,devlet baflkan›d›r. Türk dili ba¤›ms›zl›¤›na kavuflacakt›r. Ulusal ba¤›ms›zl›¤›n› kazanmay› baflaran Türk ulusu, ana dilini de baflka dillerin egemenli¤inden kurtaracakt›r. Türkçe yeryüzünün en güçlü, en sa¤lam, en uyumlu, ifllek dillerinden biridir. Bu dili bilinçle, bilimle ifllemek, gelifltirmek Türk ayd›nlar›n›n görevidir. Dil, bir ulusun düflüncelerini, duygular›n›, kimli¤ini, kiflili¤ini kapsayan bir birikimdir. Bu birikimin içeri¤ini oluflturan düflünsel ögeler, uygarl›¤›n geliflimiyle atbafl› yürüyerek mükemmelleflir. Kendisiyle düflünülmeyen, yaz›lmayan bir dil geliflemez. Ulusal dil yaln›zca konuflmak, karfl›l›kl› anlaflmak, söyleflmek için de¤ildir. Dil, onu konuflan ulusun bilgisi, ulus varl›¤›n›n dayana¤›d›r. Dili ba¤›ms›z olmayan bir ulusun kendisi de ba¤›ms›zl›¤›n tad›na varamaz. Düflünme eylemi hangi dille sürdürülürse onu gelifltirir, kavram bak›m›ndan zengin, olgun k›lar. Öte yandan dil de düflünme eylemini h›zland›r›r, ak›fl›n› kolaylaflt›r›r. Dil ifllendikçe daha yumuflak, daha ak›c›, daha kapsaml› olur. Büyük uluslar›n ço¤u, büyüklü¤ünü, diliyle üretti¤i uygarl›k ürünlerine borçludur. Baflkalar›n›n dilleriyle konuflmaya al›flm›fl kimseler yine baflkalar›n›n dilleriyle düflünürler. Düflünme bir bilinç olay›d›r, yüzeysel bir al›flkanl›k de¤ildir. Bu nedenle dille s›k› bir varl›k ba¤lam› içindedir.
118
Ulusal duygu ile dil ba¤lant›s› güçlüdür. “Ulusal duygu ile dil aras›ndaki ba¤ çok güçlüdür. Dilin ulusal ve zengin olmas› ulusal duygunun geliflmesinde bafll›ca etkendir. Türk dili, dillerin en vars›llar›ndand›r, yeter ki bilinçle ifllensin. Ülkesinin yüksek ba¤›ms›zl›¤›n› korumas›n› bilen Türk ulusu, dilini de yabanc› diller boyunduru¤undan kurtarmal›d›r.” Atatürk bu ilginç yaz›y›, Prof. Dr. Sadri Maksudi Arsal’›n 1930’da yay›mlad›¤› “Türk Dili ‹çin” adl› yap›ta ön söz olarak yazm›flt›r. Bu yaz›, onun Türk diline ne denli büyük önem verdi¤ini gösteren belgelerden biridir. Atatürk, Türk dilinin kökensel özgünlü¤üne inand›¤›ndan, Türk ulusunun ba¤›ms›zl›¤›n› biraz da bu dilde bulman›n gere¤ini kavram›flt›, bunu bütün Türk ayd›nlar›n›n da kavramalar›n› istiyordu. Ancak bu iste¤in, bilimsel yollarla yerine getirilmesi için dilin yabanc› sözcüklerden ar›nmas›n› kurumlaflt›rmak yolunu seçti. Bu amaçla Türk Dil Kurumu kuruldu. K›sa say›labilecek bir süre içinde, on binlerce öztürkçe sözcük üretildi. Ancak bu üretme yoktan var etmek de¤il, halk dilinden derleme, eskiden kalan yaz›l› kaynaklar› tarama yoluyla yap›ld›. Türk dilinin yap›s›na, ses uyumuna uyularak yeni kavramlar üretildi. Dil, insan› tüm öteki dillerden ay›ran bafll›ca ayg›t niteli¤indedir. Bugün yeryüzünden kalkm›fl, yaln›zca kaz›bilim, tarih araflt›rmalar›yla ortaya ç›kar›lan en eski uygarl›klar, hep onlar› yaratan toplumlar›n dilleriyle aç›klanmakta, bilinmektedir. Böylece, tarihe göçmüfl nice ulusu günümüze kalan dilinin çözülmesiyle, aç›klanmas›yla ö¤renmekteyiz. Bu tür çal›flmalar bize bir yandan dilin ulus varl›¤›ndaki yerini, bir yandan da uygarl›k çizgisi üzerindeki ifllevini aç›klamaktad›r. Yok olan bir ulus, yok olmayan diliyle bize kendini tan›t›yor. Türk dili üzerinde çal›flan yabanc› bilginlerin çabalar›yla, günümüz Türk’ü en uzak tarihini, uygarl›¤›n›, baflar›lar›n›, dahas› ulusal duygular›n›, özünü ö¤reniyor. Atatürk’ün Türk diline önem vermesi, onun kökenini araflt›rmay› ulusal bir görev saymas›, çok yak›ndan tan›d›¤› tarihsel geliflim nedeniyledir. Bu geliflimi kavramak, geçmiflin karanl›k içinden, Türk varl›¤›n› diliyle ayd›nl›¤a ç›karmak tarih bilincinin ürünüdür. Atatürk’te bu bilinç, hepsinden daha güçlüydü. fiimdi, burada, Atatürk’ün gerçeklefltirdi¤i dil devrimini yaln›zca yerli-yabanc› sözcüklerin ay›klanmas› anlam›nda almamal›. Tart›flma konusu bir ulusun düflünsel varl›¤›d›r; uygarl›k alan›nda, tarihte bu ulusa yer sa¤layan özelli¤idir. Türk dilinin incelenmesinden Türk kimli¤i ç›kar. Bu görüflün taban›nda bir felsefe ö¤retisini ilgilendiren anlam sakl›d›r. Önce kimlik, sonra ulusun kimli¤i kavramlar› insan› düflündürür. Söz gelifli
görmedi¤iniz, nesnel olarak tan›mad›¤›n›z bir insan› hangi yöntemle anlayabilirsiniz? Bu sorunun yan›t› fludur: Ortaya koydu¤u ürünleri inceleyerek... Bu yan›tta yefleren anlam, tan›mak istedi¤iniz kimsenin nesnel varl›¤› d›fl›nda kalan yap›t›d›r. Bu yap›t dille aktar›lan türdense (fliir, öykü, roman, oyun, yaz› ile aç›klanan baflka bir yap›t) dil öne ç›kar. Görsel sanatlar› ilgilendiren bir yap›tta biçimsel özellikler üzerinde durulur. Ancak hepsinin kayna¤› yine dildir. Yap›t hangi türden olursa olsun, dille ortaya konur. ‹flte Atatürk’ün dile verdi¤i önem bundan kaynaklan›yor. Türk tarihinde bu sorunun öncüsü Atatürk’tür. Bir kimsenin dili neyse kendi de odur. ‹smet Zeki EYUBO⁄LU
TÜRK D‹L‹ • Bir bilim adam› olarak diyebilirim ki Gazi Hazretleri Türk dilinin bilimsel bütün inceliklerini kavram›fl bulunmaktad›r. Dil ink›lab›n›n Türk tarihinde bir dönüm noktas› olaca¤› inanc›nday›m. Bugünkü kuflak Gazi Hazretlerinin dehas›n› ve gerçeklefltirdi¤i büyük ink›laplar› belki gere¤ince takdir edemez. Fakat gelecek kuflaklar yap›lan ifllerin ne kadar büyük oldu¤unu hayret ve minnetlerle anacaklard›r. (Cumhuriyet; 26 Eylül 1932) Sofya Üniversitesi Profesörlerinden M. A.Martayal (A. Dilâçar)
• Gerçekten, Atatürk büyük bir ö¤retmendir. O, ulusunu eski Turanl› atalar›na ba¤layarak Arap nüfuz ve etkisinden de kurtarm›flt›r. Bu amaçla dil üzerinde de, bunu “eksiksiz ve üstün bir ulusal dil” durumuna getirmek için çal›flm›flt›r. (1936)
I.HAZIRLIK
A. Derse Haz›rl›k • Türkçe olimpiyat› ve kültür flöleni hakk›nda bilgi getiriniz. Bu konuda www.turkceolimpiyati.com adresinden bilgi edinebilirsiniz. • “Konuflma” bölümünde kullan›lmak üzere Türkçenin sorunlar› ve yabanc› dillerden al›nm›fl kelimelerin dilimizde kullan›lmas›yla ilgili gazete kupürleri getiriniz. • Ö¤rencilerinizden dil sevgisi ile ilgili yaz› ve fliir getirmelerini isteyiniz. • Ö¤rencilerinize Atatürk'ün dil ile ilgili sözlerini bulup getirmelerini söyleyiniz.
Araflt›rma: S›n›f›n›z› befler kiflilik gruplara ay›r›n›z. “Konuflma” bölümünde kullan›lmak üzere gruplar›n afla¤›daki konu bafll›klar›ndan birini seçerek araflt›rmalar›n› isteyiniz.
(Yabanc› Gözüyle Cumhuriyet Türkiyesi; 1938, s. 29) Amerikal› Felsefe Doktoru Hester Donaldson Jenkins
• Dil ink›lab› Türk ulusunun en eski kayna¤›n› bilmek kaygusu ve önderi bulundu¤u toplumun ›rki karakterlerini olanca gerçekli¤iyle tan›mak dile¤idir. Bu zorlu toplumsal de¤iflmenin günü gününe tan›¤› olmak gibi umulmaz bir talihe erifltim. Yap›lmas› tasarlanan bu ink›lab›n ilk yank›lar› Bat›’ya geldi¤inde, bu nitelikte bir de¤iflme o kadar akla s›¤maz göründü ki, gerçekleflece¤ine pek inan›lmad›. Bugün, Atatürk’ün bu ink›laptan bekledikleri gerçekleflmifltir.
(Belleten; 1939, say› 10, s. 186) Antropoloji Profesörü Eugen Pittard (N. Roger) ‹lginç Olaylar ve Anekdotlarla Atatürk, Muzaffer EREND‹L Ankara, Bas›mevi (1988)
• Türkçenin sorunlar› • Dilimizin yabanc› dillerin etkisinden kurtar›lmas› • Dilimizin geliflmesi • Türkçenin do¤ru ve güzel konuflulmas› • Türkçenin söz varl›¤› • Dil ile millet ve kültür aras›ndaki iliflki • Atatürk'ün Türk dili ve edebiyat›na verdi¤i önem
• Birkaç ö¤rencinize dil sevgisi ile ilgili getirdikleri yaz› ve fliirleri okutunuz.
B. Metne Haz›rl›k • Ö¤rencilerinize Türkçe olimpiyat› ve kültür flöleni hakk›nda bilgi veriniz. • Ö¤rencilerinize yabanc› bilim insanlar›n›n Atatürk'ün Türk dili ve ink›lab› için söyledikleri yandaki sözlerini okuyunuz. Bu konuda ö¤rencilerinizi konuflturunuz.
119
II. D‹NLEME-‹ZLEME Bu bölümde ö¤rencilerinizin dinlediklerini daha kolay anlamas›n› ve hat›rlamas›n› sa¤lamak amac›yla not alarak dinleme yöntemini kullan›n›z (1.4). Ö¤rencilerinize siz metni okurken önemli gördükleri yerleri defterlerine not alacaklar›n› söyleyiniz. Not al›rken metnin ana fikrine, metindeki önemli ifadelere ve güzel sözlere dikkat etmelerini söyleyiniz. Ö¤rencilerinizden baflkalar›n› rahats›z etmeden dinlemelerini isteyiniz (1.2). Birkaç ö¤rencinize not ald›klar› bölümleri okutunuz. Bu bölümlere niçin dikkat ettiklerini sorunuz. (Atatürkçülük 9) Birkaç ö¤rencinizden parçay› k›saca anlatmalar›n› isteyiniz. (Atatürkçülük 9) Ö¤rencilerinize söz varl›klar›n› gelifltirmek üzere haz›rlanm›fl olan kelime etkinli¤ini yapt›r›n›z (1. Etkinlik) (2.1). Afla¤›daki metni anlamaya ve çözümleye yönelik sorular› ö¤rencilerinize sorunuz: 1. Metne göre Türk dilinin niteli¤i ve yap›s› nas›ld›r? (Atatürkçülük 9) 2. Türk ayd›nlar›n›n görevi nedir? 3. Dil nedir? 4.“Dili ba¤›ms›z olmayan bir ulusun kendisi de ba¤›ms›zl›¤›n tad›na varamaz.” sözünden ne anl›yorsunuz? (2.9) 5. Dilimizi yabanc› dillerin etkisinden kurtarmam›z niçin gereklidir? 6. Atatürk, Türk dili ve edebiyat›na neden önem
vermifltir? (Atatürkçülük 9) 7. Türk Dil Kurumu hangi amaçla kurulmufltur? Bu amaçla baflka neler yap›lm›flt›r? (Atatürkçülük 9) 8. Atatürk'ün dile verdi¤i önemin kayna¤› nedir? 9. Metinden ç›kard›¤›n›z sonuç nedir? (2.4) (Atatürkçülük 9) Ö¤rencilerinize metni anlama ve yorumlama ile ilgili do¤ru yanl›fl etkinli¤ini yapt›r›n›z (2. Etkinlik). Ö¤rencilerinize dinledikleri metinle ilgili sorular ve bu sorulara cevaplar haz›rlamalar›na yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (3. Etkinlik)(2.11,12). III. KONUfiMA Bu bölümde ö¤rencilerinizin bir konu üzerinde olumlu veya olumsuz fikirler yürüterek benimsedikleri fikirleri savunma becerisini gelifltirmek amac›yla tart›flma yöntemini kullan›n›z (3.12). Getirdi¤iniz gazete kupürlerinden birini okuyunuz. Ö¤rencilerinizden kupürdeki yabanc› dillerden al›nm›fl ve dilimize henüz yerleflmemifl kelimeleri belirleyerek Türkçe karfl›l›klar›n› birer cümlede kullanmalar›n› isteyiniz. Ayr›ca ö¤rencilerinizden okuduklar› gazetelerdeki bu tür kelimelerin Türkçe karfl›l›klar›n›n kullan›lmas›yla ilgili neler yap›labilece¤ini tart›flmalar›n› isteyiniz (1.6). Ö¤rencilerinize “Araflt›rma” bölümünde verilen konu bafll›klar›n› tart›flacaklar›n› söyleyiniz (3.1). Ö¤rencilerinize
D Y D D Y
120
konuyu belirli bir süre içinde ele alacaklar›n› ve tart›flma esnas›nda tarafs›z bir jürinin tart›flmay› yönetece¤ini söyleyiniz. Tart›flmay› yönetecek bir baflkan seçiniz ve baflkan›n görevlerini söyleyiniz. Baflkan; 1. Tart›fl›lacak ilk konuyu ve grubu seçer. 2. Tart›flma sürecinde konu d›fl›na ç›k›lmadan tart›flanlar›n düflüncelerini rahatl›kla söyleyebilecekleri bir ortam oluflturur. 3. Uzun konuflanlara ve konunun d›fl›na ç›kanlara uyar›larda bulunmal›d›r. 4. Kendi duygu ve düflüncelerini belirtmekten kaç›nmal›; tart›flan gruplar›n fikirlerine önderlik ederek tarafs›z kalmal›d›r.
D‹L DEVR‹M‹
4. Etkinlik: Kelime ve kavram havuzundan seçerek ana fikrini planlad›¤›n›z yaz›n›z› afla¤›ya yaz›n›z.
…………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………
Gruplar; 1. Tart›fl›lan konunun nitelik ve s›n›rlar›n› dinleyicilere iyice aç›klamal›. 2. Tart›flma esnas›nda alt bafll›klar› hat›rlatarak tart›flmay› yönlendirmeli. 3. Zaman zaman konuyu toparlamal› ve konuflulanlar›n özetini yapmal›. 4. Araflt›rmalar› do¤rultusunda ulaflmak istedikleri sonuca di¤er ö¤rencilerin ulaflmas›n› sa¤lamal›.
…………………………………………………………………………………………………………… …………………………………....……………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………
53
Tart›flmac›; 1.Tart›flma s›ras›nda konuflmac›n›n sözünü kesmemeli,
fiil cümlesi fiil cümlesi fiil cümlesi isim cümlesi fiil cümlesi isim cümlesi olumsuz soru cümlesi soru cümlesi isim cümlesi fiil cümlesi olumsuz soru cümlesi soru cümlesi fiil cümlesi isim cümlesi isim cümlesi
121
2. Konu d›fl›na ç›kmamal›, 3. Verdi¤i örnekler, fikirleri destekleyecek nitelikte olmal›, 4.Tart›flman›n, bir amaç de¤il, gerçe¤i bulmak için bir araç oldu¤unu ak›ldan ç›karmamal›, karfl›l›kl› sayg› ve hoflgörü içerisinde olunmas›na özen göstermelidir.
Tart›flmaya bafllamadan önce ö¤rencilerinize konuflurken bulundu¤u ortama uygun bir konuflma tutumu gelifltirmelerini (1.3), yabanc› dillerden al›nm›fl, dilimize henüz yerleflmemifl kelimelerin yerine Türkçelerini kullanmalar›n› (1.6), konuflmalar›nda nezaket kurallar›na uymalar›n› (1.8) ve tekrara düflmeden konuflmalar›n› söyleyiniz (1.12). Ayr›ca kelimeleri do¤ru telaffuz etmelerini (2.3), yapmac›ktan taklit ve özentiden uzak bir sesle konuflmalar›n› (2.6) isteyiniz.
IV. YAZMA Bu bölümde kelime ve kavram havuzundan seçerek yazma yöntemini kullan›n›z (2.12). Afla¤›daki kelimeleri tahtaya yazarak bir havuz oluflturunuz. “Ulusal, edebiyat, kimlik, dil, ba¤›ms›zl›k, yabanc› kelimeler, Türkçe” Ö¤rencilerinize bu kelimelerden birkaç›n› seçerek bir yazma konusu belirlemelerini söyleyiniz. Belirledikleri konuyu bir ana fikir etraf›nda planlamalar›n› (2.3) isteyiniz. ‹stedikleri herhangi bir türde yazabileceklerini belirtiniz. Ayr›ca yaz›lar›nda “Derse Haz›rl›k” bölümünde istedi¤iniz Atatürk'ün dil ile ilgili sözlerini de kullanmalar›n› söyleyiniz (2.6). Ard›ndan etkinli¤i yapt›r›n›z (4. Etkinlik). Ö¤rencilerinizden yazarken, okunakl› ve ifllek “bitiflik e¤ik yaz›”yla yazmalar›n›(1.2), yabanc› dillerden al›nm›fl,dilimize henüz yerleflmemifl kelimelerin yerine Türkçelerini kullanmalar›n› (1.6) isteyiniz. Etkinlikten sonra birkaç ö¤rencinize yazd›klar›n› okutunuz. Ö¤rencilerinizin yazd›klar› metni biçim, içerik, yaz›m ve noktalama kurallar›na uygunluk yönünden de¤erlendirmeleri için haz›rlanan etkinli¤i yapt›r›n›z (5.Etkinlik) (4.1,3).
V.D‹L B‹LG‹S‹ Ö¤rencilerinize isim ve fiil cümlelerini, anlam ve kullan›m özelliklerine uygun biçimde kullanmalar›n› sa¤lamak amac›yla haz›rlanan etkinli¤i yapt›r›n›z (6.Etkinlik ) (2.5). Ard›ndan isim ve fiil cümlelerinin farkl› kullan›mlar›n› ay›rt edebilmelerine yönelik haz›rlanm›fl olan etkinli¤i yapt›r›n›z (7. Etkinlik).
122
NOTLARIM - GÖRÜfiLER‹M ................................
......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... .........................................................................
123
hitap ifadeleri kullan›r. 12. Tekrara düflmeden konuflur. 13. Konuflmay› uygun ifadelerle bitirir.
kullan›r. 2. Ak›c› biçimde okur. 5. Okuma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›kar›r. 23. Metindeki ipuçlar›ndan hareketle metne yönelik tahminlerde bulunur. tekniklerini kullan›r.
3. Haz›rl›kl› konuflmalar yapma 12. Konuflma yöntem ve
sesler ç›karmaktan kaç›n›r.
2. Sesini ve beden dilini etkili kullanma 4. Konuflurken gereksiz
1. Konuflma kurallar›n› uygulama 2. Konuflma s›ras›nda uygun
1. Okuma kurallar›n› uygulama 1. Sesini ve beden dilini etkili
2. Okudu¤u metni anlama ve çözümleme 1. Metnin ba¤lam›ndan
Konuflma
Okuma
2. TEMA: Atatürk Atatürk ve Bilim
yap›lar›n›n kurulufl ve kullan›m özelliklerini kavrar.
2. Planl› yazma 5. Konunun özelli¤ine uygun düflünceyi gelifltirme yollar›n› kullan›r. 12.Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
“bitiflik e¤ik yaz›”yla yazar.
2. Cümleyle ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama 8. Kal›plaflm›fl cümle
Dil Bilgisi
1. Yazma kurallar›n› uygulama 2. Düzgün, okunakl› ve ifllek
Yazma
konusundaki görüflleri ile ilgili bir metin okunarak/dinlenerek/izlenerek e¤itimin neden millî ve ça¤dafl olmas› gerekti¤i aç›klanacakt›r. Ö¤retim birli¤inin sa¤lanmas›n›n neden gerekli oldu¤u belirtilecek; karma e¤itim anlay›fl›n›n ne oldu¤u ve e¤itimin yayg›nlaflt›r›lmas›n›n neden gerekli oldu¤u aç›klanacakt›r.
7. Atatürk'ün millî e¤itim konusundaki görüflleri AÇIKLAMA: Atatürk'ün millî e¤itim
bilime verdi¤i önemi konu alan bir metin okunarak/dinlenerek/izlenerek metnin ana fikri aç›klanacakt›r. • Ak›lc› ve bilimsel davran›fl›n önemi belirtilecek; ak›lc›l›¤›n gerçekçilik ve yap›c›l›kla olan iliflkisi aç›klanacakt›r. • Millî birlik ve beraberli¤in sa¤lanmas›nda ak›lc›l›¤›n önemi aç›klanacak; ak›lc›l›¤›n sorumlulukla olan iliflkisi belirtilecektir. • Bilimin insan hayat›ndaki yeri ve önemi aç›klanacakt›r. • “Hayatta en hakiki mürflit ilimdir.” sözü aç›klanacak; Atatürk'ün ak›lc›l›k ve bilim konusundaki görüfllerinden örnekler verilecektir.
6. Atatürk'ün ak›lc›l›k ve bilime verdi¤i önem AÇIKLAMA: Atatürk'ün ak›lc›l›k ve
Atatürkçülük Kazan›mlar›
SINIF: 8 SÜRE: 7 Ders Saati
kale : Ma ürk ü r at Tü : At ürk'ün nin Met ema nem at : At T i¤i ö d a r n e A a ati ev Tem e bilim ers Sa Alt v D :5 c›l›k ak›l e Sür
birini bir gruba da¤›t›n›z. Gruplardan kendilerine verilen sözlerin anahtar kelimelerini belirlemelerini isteyiniz. Tahtaya afla¤›daki flekli k›rm›z› renkle yaz›lm›fl kelimeleri yazmadan çiziniz. ‹lerlemede engeller ‹lerleme
‹catlar
Ak›l
ATATÜRK VE B‹L‹M ‹dealler
Atatürk ve Bilim
Hedef
I.HAZIRLIK Fen A. Derse Haz›rl›k Baflar›l› olmak
Medeniyet
‹lim • “Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak” bölümünde verilen Atatürk'ün bilimle ilgili sözlerini birer k⤛da yaz›n›z veya fotokopi çektiriniz. • Ö¤rencilerinizden Atatürk'ün e¤itimle ilgili sözlerini Her gruba en fazla üç anahtar kelime söyleme haklar› bulup getirmelerini isteyiniz. • Ö¤rencilerinizden “Okuma” bölümünde kullan›lmak oldu¤unu belirtiniz. Ard›ndan gruplardan s›rayla bu kelimeleri söylemelerini isteyiniz. Bu kelimeleri tahtaya üzere renkli kalemler getirmelerini isteyiniz. çizdi¤iniz fleklin etraf›na yaz›n›z. Ö¤rencilerinizin k›rm›z› renkle verilen kelimelere ulaflmas›n› sa¤lay›n›z. Daha sonra B. Metne Haz›rl›k her gruptan tahtadaki kelimelerin baz›lar›n› kullanarak S›n›f›n›z› on gruba ay›r›n›z. “Derse Haz›rl›k” bölümünde Atatürk'ün bilime verdi¤i önemle ilgili birer ana fikir cümlesi haz›rlaman›z istenen Atatürk'ün bilimle ilgili sözlerinin her söylemelerini isteyiniz.
124
3. Köhne zihniyetlerin ve geçmifle kölecesine ba¤l›l›¤›n sebep olabilece¤i fleyler nelerdir? 4. Atatürk'e göre bilim d›fl›nda yol göstericilerimiz var m›d›r? Varsa bunlar ne gibi özelliklere sahip olmal›d›r? 5. “Hayatta en hakiki mürflit ilimdir.” sözünden ne anl›yorsunuz? (Atatürkçülük 6) 6. Sizce hayat›m›zda ak›lc› ve bilimsel davran›fllar neden önemlidir? (Atatürkçülük 6) 7. Size göre bilimin insan hayat›ndaki yeri ve önemi nedir? (Atatürkçülük 6) Afla¤›daki cümleleri ö¤rencilerinize okuyunuz. Boflluklar› metne göre doldurmalar›n› isteyiniz. 1. Bat› uygarl›¤›n›n üstünlü¤ü................................,. ...............................................d›r. 2. 19.yy'›n ilk yar›s›nda Bat› teknolojisini yurdumuza aktarmadaki baflar›s›zl›¤›m›z›n en önemli nedeni.................... ...............................d›r. 3. Bu metnin ana fikri ............................................. ........................................d›r. (Atatürkçülük 6)
II.OKUMA-ANLAMA
Bu bölümde ö¤rencilerinizin konuyu anlamalar›na yard›mc› olacak anahtar kelime ve kavramlar ile önemli gördükleri yerleri belirlemelerini sa¤lamak amac›yla iflaretleyerek okuma yöntemini kullan›n›z (1.5 ). Metni okutmadan önce ö¤rencilerinizden metnin görselleri ile ilgili bafll›¤› incelemelerini isteyiniz. Daha sonra metnin bafll›¤› ile görsellerinden hareketle içeri¤ine yönelik tahminlerde bulunmalar›n› söyleyiniz (2.23). Metni bir kez sesli olarak okuyunuz. Daha sonra ö¤rencilerinizden metni sessiz olarak okumalar›n›, okurken renkli kalemleriyle önemli gördükleri yerlerin altlar›n› çizmelerini isteyiniz. Ö¤rencilerinizden alt›n› çizdikleri bölümleri kendi cümleleriyle ifade ederek defterlerine anlaml› birer metin oluflturmalar›n› isteyiniz. Birkaç ö¤rencinize oluflturduklar› metni okutunuz. Ö¤rencilerinizden metinlerini okurken seslerini ve beden dillerini etkili kullanmalar›n› (1.1) ve ak›c› bir biçimde okumalar›n› (1.2) isteyiniz. (Atatürkçülük 6) Ö¤rencilerinize söz varl›klar›n› gelifltirmek üzere Ö¤rencilerinize metni anlama ve yorumlamayla ilgili do¤ruhaz›rlanm›fl olan kelime etkinli¤ini yapt›r›n›z (1.Etkinlik) yanl›fl etkinli¤ini yapt›r›n›z (2.Etkinlik). (Atatürkçülük 6) (2.1). Ö¤rencilerinize metni anlama ve yorumlamalar›na III.KONUfiMA yönelik afla¤›daki sorular› sorunuz: 1. Atatürk'e göre düflmanlar›m›z› ma¤lup etmedeki Bu bölümde ö¤rencilerinizin ö¤rendikleri kelime, s›rr›m›z nedir? (Atatürkçülük 6) kavram, atasözü ve deyimleri anlat›mlar›nda kullanmalar›n› 2. Atatürk'e göre uluslar›n önlerine ç›kan engelleri aflabilmesi sa¤lamak, söz varl›klar›n› gelifltirmek ve ifade güçlerini ve geliflebilmesi için ne gereklidir? (Atatürkçülük 6)
30
31
125
zenginlefltirmek amac›yla kelime ve kavram havuzundan seçerek konuflma yöntemini kullan›n›z ( 3.12 ). Afla¤›daki kelime ve kavram havuzunu tahtaya yaz›n›z. Zafer Fen ‹lim Teknoloji Karanl›k Baflar› Hayatta en hakiki mürflit ilimdir. Milletimizin siyasi, içtimai hayat›nda, milletimizin fikri terbiyesinde de rehberimiz ilim ve fen olacakt›r. Ö¤rencilerinize bu kelime, kavram ve özdeyifllerden baz›lar›n› seçerek Atatürk ve bilimle ilgili bir konuflma yapacaklar›n› söyleyiniz. Onlara düflünmeleri için biraz süre veriniz. Konuflmaya bafllamadan önce taklit yetene¤i kuvvetli olan bir ö¤rencinizi tahtaya kald›r›n›z. Ona di¤er ö¤rencilerinizin duymamas›na dikkat ederek bir televizyon spikerini canland›raca¤›n›, sürekli ayn› fleyleri tekrar edip gereksiz sesler ( eeeee, ›››››››› gibi) ç›karaca¤›n›, konuflmas›na karfl›s›ndaki arkadafllar›n›n televizyon izleyicisi oldu¤unu düflünerek uygun bir hitapla bafllay›p yine uygun bir ifadeyle bitirmesi gerekti¤ini söyleyiniz. Burada ö¤renciniz konuflmas›na uygun bir hitapla
bafllay›p uygun bir ifadeyle bitirerek do¤ru bir davran›fl sergilemifl ancak tekrarlar ve ç›kard›¤› gereksiz sesler nedeniyle konuflma kurallar›na ayk›r› davranm›fl olacakt›r. Ö¤renciniz canland›rmas›n› bitirdikten sonra di¤er ö¤rencilerinize canland›rmadaki do¤ru ve yanl›fl davran›fllar› buldurunuz. Ard›ndan ö¤rencilerinizden Atatürk ve bilimle ilgili konuflmalar›nda uygun hitap ifadeleri kullanmalar›n› (1.2), konuflmalar›n› uygun ifadelerle bitirmelerini (1.13), tekrara düflmemelerini (1.12) ve gereksiz sesler ç›karmaktan kaç›nmalar›n› (2.4) isteyiniz. Daha sonra ö¤rencilerinize konuflma etkinli¤ini yapt›r›n›z.
IV.YAZMA Bu bölümde ö¤rencilerinizin kelimeleri, cümle yap›lar› ve ifade kal›plar›n› Türkçenin kurallar›na uygun flekilde yazmalar›n› sa¤lamak amac›yla kontrollü yazma yöntemini uygulay›n›z ( 2.12 ). Ö¤rencilerinize Çal›flma Kitab›'ndaki paragraflar› okumalar›n› ve bu paragraflarla ilgili sorular oluflturmalar›n› söyleyiniz ( 3.Etkinlik ). Birkaç ö¤rencinize haz›rlad›klar› sorular› okutunuz. Ard›ndan ö¤rencilerinize; 1. Atatürk'e göre e¤itim neden millî ve ça¤dafl olmal›d›r?
D D D Y D Y D D
126
2. Ö¤retim birli¤inin sa¤lanmas› neden gereklidir? 3. Karma e¤itim anlay›fl› nedir? 4. E¤itimin yayg›nlaflt›r›lmas› neden gereklidir? sorular›n› sorunuz. (Atatürkçülük 7) Ö¤rencilerinizi bu sorular›n cevaplar› üzerinde de konuflturduktan sonra onlardan “Derse Haz›rl›k” bölümünde getirmelerini istedi¤iniz Atatürk'ün e¤itimle ilgili sözlerini de kullanarak Atatürk'ün millî e¤itim ile ilgili görüfllerini yans›tan birkaç paragrafl›k bir metin oluflturmalar›n› isteyiniz (4.Etkinlik ) (Atatürkçülük 7). Ö¤rencilerinizden metinlerini yazarken düzgün, okunakl› ve ifllek “bitiflik e¤ik yaz›”yla yazmalar›n› (1.2) ve konunun özelli¤ine uygun düflünceyi gelifltirme yollar›n› kullanmalar›n› (2.5 ) isteyiniz.
V.D‹L B‹LG‹S‹
Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak Atatürk ve Bilim • Gözlerimizi kapay›p tek bafl›m›za yaflad›¤›m›z› düflünemeyiz. Memleketimizi bir çember içine al›p dünya ile alakas›z yaflayamay›z... Aksine yükselmifl, ilerlemifl, medeni bir millet olarak medeniyet düzeyinin üzerinde yaflayaca¤›z. Bu hayat ancak ilim ve fen ile olur. ‹lim ve fen nerede ise oradan alaca¤›z ve her millet ferdinin kafas›na koyaca¤›z. ‹lim ve fen için kay›t ve flart yoktur. 1922 (5-44) • Baflar›l› olmak için ayd›n s›n›fla halk›n zihniyet ve hedefi aras›nda do¤al bir uyum sa¤lamak laz›md›r. Yani ayd›n s›n›f›n halka telkin edece¤i idealler, halk›n ruh ve vicdan›ndan al›nm›fl olmal›d›r. 1923 (5-141)
• ‹lerlemek yolunda yap›lacak her önemli teflebbüsün kendine göre önemli sak›ncalar› vard›r. Bu sak›ncalar›n Ö¤rencilerinize kal›plaflm›fl cümle yap›lar›n›n kurulufl en az dereceye indirilmesi için tedbir ve teflebbüslerde ve kullan›m özelliklerini kavramalar›na yönelik etkinli¤i hata yapmamak laz›md›r. yapt›r›n›z (5.Etkinlik ) (2.8 ). 1927 (2-600) Ö¤rencilerinize kal›plaflm›fl cümle yap›lar›n›n kurulufl • ‹nsanlar›n hayat›na, faaliyetine egemen olan kuvvet, ve kullan›m özelliklerini kavramalar›na yönelik uygulama yaratma ve icat yetene¤idir. etkinli¤i yapt›r›n›z (6.Etkinlik). 1930 (15-262)
127
• Her iflin esas hedefine k›sa ve kestirme yoldan varmak arzu edilmekle beraber, yolun kabul edilebilir; mant›ki ve özellikle ilmi olmas› flartt›r.
• ‹lim, tercüme ile olmaz, inceleme ile olur. ( 70-167) • ‹lim ve özellikle sosyal bilimler dal›ndaki ifllerde ben emir vermem. Bu alanda isterim ki beni bilim adamlar› ayd›nlats›nlar. Onun için siz kendi ilminize, irfan›n›za güveniyorsan›z, bana söyleyiniz, sosyal ilimlerin güzel ( yap›c›) yönlerini gösteriniz, ben takip edeyim. ( 28-316)
(13) • Her yeni yetiflen kendinden eskisini be¤enmeyecek kadar yükselirse o zaman gelecek nesiller birbirinden kademe kademe yüksek seviyede bir yükselme grafi¤i meydana getirebilir ki insanl›¤›n ilerlemesinin amac› da budur.
•Benim manevi miras›m ilim ve ak›ld›r.
1918(40)
(129-13)
• Bir millet için mutluluk olan bir fley di¤er bir millet için felaket olabilir. Ayn› sebep ve flartlar birini mutlu etti¤i hâlde di¤erini mutsuz edebilir. Onun için bu millete gidece¤i yolu gösterirken dünyan›n her türlü ilminden, bulufllar›ndan, ilerlemesinden istifade edelim, ancak unutmayal›m ki as›l temeli kendi içimizden ç›karmak mecburiyetindeyiz. Milletimizin, tarihini, ruhunu, geleneklerini gerçek, sa¤lam, dürüst bir görüflle görmeliyiz.
NOTLARIM - GÖRÜfiLER‹M ................................
......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................
(1923)
x
x x x
128
129
5. Etkili dinleme/izleme al›flkanl›¤› kazanma 4. Kaset, CD, film vb. kaynaklardan kiflisel arfliv oluflturur.
ba¤lam›ndan hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›kar›r. 4. Dinlediklerinin/izlediklerinin ana fikrini/ana duygusunu belirler.
2. Dinleneni/izleneni anlama ve çözümleme 1. Dinlenenin/izlenenin
2. Baflkalar›n› rahats›z etmeden dinler/izler. 4. Dinleme/izleme yöntem ve tekniklerini kullan›r.
1. Dinleme/izleme kurallar›n› uygulama
Dinleme
2. TEMA: Atatürk Atatürk’ün Gençli¤e Hitabesi
yönünden de¤erlendirir. 2. Konuflmas›n› dil ve anlat›m yönünden de¤erlendirir.
4. Kendi konuflmas›n› de¤erlendirme 1. Konuflmas›n› içerik
hakk›nda araflt›rma yapar. 9. Konuflma s›ras›nda sorulan sorulara aç›k, yeterli ve do¤ru cevaplar verir. 10. Konuflmas›nda dikkati da¤›tacak ayr›nt›lara girmekten kaç›n›r. 12. Konuflma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
3. Haz›rl›kl› konuflmalar yapma 1. Konuflma konusu
uygun cümleler kurar. 9. Olaylar› ve bilgileri s›raya koyarak anlat›r. 10. Konuflmas›nda sebepsonuç iliflkileri kurar. 11. Konuflmas›nda amaçsonuç iliflkileri kurar.
1. Konuflma kurallar›n› uygulama 5.Türkçenin kurallar›na
Konuflma
uygular.
6. Yaz›m ve noktalama kurallar›n› uygulama 1. Yaz›m kurallar›n› kavrayarak
paylafl›r ve onlar›n de¤erlendirmelerini dikkate al›r.
5. Kendini yaz›l› olarak ifade etme al›flkanl›¤› kazanma 8. Yazd›klar›n› baflkalar›yla
3. Farkl› türlerde metinler yazma 2. Düflünce yaz›lar› yazar.
kullan›r.
12.Yazma yöntem ve tekniklerini
dikkat çekici bir bafll›k bulur.
2. Planl› yazma 10.Yaz›ya, konuyla ilgili k›sa ve
kurallar›na uyar.
1. Yazma kurallar›n› uygulama 4. Standart Türkçe ile yazar. 11.Yaz›m ve noktalama
Yazma
olan duyguyu fark eder.
2. Cümleyle ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama 11. Cümleye hâkim
Dil Bilgisi
AÇIKLAMA: Türkiye'nin dünya üzerindeki yerinin önemini konu alan bir metin okunarak/dinlenerek/izlenerek metinden hareketle; • Türkiye'nin hangi bölgede yer ald›¤›, • Akdeniz ve Karadeniz'i birbirine ba¤layan bo¤azlar›n önemi, • Türkiye'nin hangi k›talar aras›nda bir köprü oluflturdu¤u, • Karadeniz'e k›y›s› olan ülkelerin di¤er denizlere aç›lmas›nda Türkiye'nin konumunun önemi, • Türkiye'nin dünya için önem tafl›yan petrol kaynaklar›na sahip ülkelere komflu oldu¤u, • Türkiye'nin hangi uygarl›klar›n kesiflti¤i yerde oldu¤unu, • Türkiye'nin içinde bulundu¤u bölgede güçlü bir devlet oldu¤u, Türkiye'nin genç ve dinamik bir nüfusa sahip oldu¤u belirtilip aç›klanacakt›r.
10. Türkiye'nin dünya üzerindeki yerinin önemi
8. Atatürk'ün, Türkiye Cumhuriyeti'ni Türk gençli¤ine emanet etmesi AÇIKLAMA: Atatürk'ün “Gençli¤e Hitabesi” okunarak/dinlenerek/izlenerek Atatürk'ün “Gençli¤e Hitabesi”nde belirtilen Türk gençli¤inin görevlerinin neler oldu¤u aç›klanacakt›r.
Atatürkçülük Kazan›mlar›
SINIF: 8 SÜRE: 7 Ders Saati
lev Söy rk : iye ü Tür : Atatü ün Türk nin ' t k e ür ¤ine M ema nçli Atat T e : g a An ürk a Tem eti’ni T Alt y i ti hur Saa esi Cum et etm 5 Ders : n ema e r Sü
I.HAZIRLIK A. Derse Haz›rl›k • 19 May›s Atatürk'ü Anma, Gençlik ve Spor Bayram› ile ilgili yaz›, fliir ve sözler getiriniz. Bu konuda “Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak” bölümünde verilen yaz›, fliir ve sözlerden de yararlanabilirsiniz. • Ö¤rencilerinizden Atatürk ilkelerini araflt›rmalar›n› isteyiniz. Bu ilkelerden Cumhuriyetçilik ilkesini defterlerine yazarak aç›klamalar›n› isteyiniz. • Ö¤rencilerinize Atatürk'ün Türk gençli¤ine olan inanc›n› ve güvenini anlatan sözlerini bulup getirmelerini söyleyiniz. • Ö¤rencilerinizden “Gençli¤in Ata'ya Cevab›”n› getirmelerini isteyiniz. • Ö¤rencilerinizden Atatürk’le ilgili fliir, belgesel film CD’leri almalar›n› isteyiniz.
ATATÜRK’ÜN GENÇL‹⁄E H‹TABES‹ Ey Türk gençli¤i! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk Cumhuriyet’ini, ilelebet, muhafaza ve müdafaa etmektir. Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel, senin, en k›ymetli hazinendir. ‹stikbalde dahi, seni bu hazineden mahrum etmek isteyecek, dahilî ve haricî bedhahlar›n olacakt›r. Bir gün, istiklâl ve cumhuriyeti müdafaa mecburiyetine düflersen, vazifeye at›lmak için, içinde bulunaca¤›n vaziyetin imkân ve fleraitini düflünmeyeceksin! Bu imkân ve flerait, çok nâmüsait bir mahiyette tezahür edebilir. ‹stiklâl ve cumhuriyetine kastedecek düflmanlar, bütün dünyada emsali görülmemifl bir galibiyetin mümessili olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatan›n, bütün kaleleri zaptedilmifl, bütün tersanelerine girilmifl, bütün ordular› da¤›t›lm›fl ve memleketin her köflesi bilfiil iflgal edilmifl olabilir. Bütün bu fleraitten daha elim ve daha vahim olmak üzere, memleketin dahilinde, iktidara sahip olanlar gaflet ve dalalet ve hatta hiyanet içinde bulunabilirler. Hatta bu iktidar sahipleri flahsî menfaatlerini, müstevlilerin siyasi emelleriyle tevhit edebilirler. Millet, fakr ü zaruret içinde harap ve bîtap düflmüfl olabilir. Ey Türk istikbalinin evlad›! ‹flte, bu ahval ve flerait içinde dahi, vazifen; Türk istiklâl ve cumhuriyetini kurtarmakt›r! Muhtaç oldu¤un kudret, damarlar›ndaki asil kanda mevcuttur!
Araflt›rma: Ö¤rencilerinizden “Konuflma” bölümünde kullan›lmak üzere Türkiye'nin dünya üzerindeki yerinin önemini araflt›rmalar›n›, araflt›r›rken afla¤›daki noktalar üzerinde durmalar›n› isteyiniz. • Türkiye'nin hangi bölgede yer ald›¤› • Akdeniz ve Karadeniz'i birbirine ba¤layan bo¤azlar›n önemi • Türkiye'nin hangi k›talar aras›nda bir köprü oluflturdu¤u • Karadeniz'e k›y›s› olan ülkelerin di¤er denizlere aç›lmas›nda Türkiye'nin konumunun önemi • Türkiye'nin dünya için önem tafl›yan petrol kaynaklar›na sahip ülkelerle komflulu¤u • Türkiye'nin hangi uygarl›klar›n kesiflti¤i yerde oldu¤u • Türkiye'nin içinde bulundu¤u bölgede güçlü bir devlet oldu¤u • Türkiye'nin genç ve dinamik bir nüfusa sahip oldu¤u B. Metne Haz›rl›k • “Derse Haz›rl›k” bölümünde istenen 19 May›s Atatürk'ü Anma ve Gençlik ve Spor Bayram› ile ilgili yaz›, fliir ve sözlerden baz›lar›n› ö¤rencilerinize okuyunuz. Ard›ndan afla¤›daki an›y› ö¤rencilerinize okuyarak onlar›n an›yla ilgili düflüncelerini al›n›z.
Mustafa Kemal ATATÜRK ‹lk Cumhurbaflkanl›¤›na Seçildi¤i S›rada Bir sabah Çankaya s›rtlar›nda beraberce gezmeye ç›km›flt›k. Gazi, yan›m›za sokulan bir çocu¤u yakalad›. Çelik bak›fllar›yla dünyay› büyüleyen gözlerini onun üzerine dikip gülümseyerek sordu: – Ad›n ne senin bakay›m?
130
– Cemil. – Çankaya'da m› oturuyorsun? – Yok, Ayranc›'da. – Okula gidiyor musun? Çocuk bafl›n› öne do¤ru h›zla e¤di. – E... Ne okuyorsun okulda? – Her bir fley okuyoruz. – Peki ben kimim Cemil? Çocuk zeki bak›fllar›n› Ata'n›n üzerinde gezdirdi: – Sen Gazi Pafla's›n. – Olmad›. Cemil ben Gazi Pafla de¤ilim. Beni benzettin sen. – Yok benzetmedim, iyi biliyorum. Sen Gazi Pafla's›n. – Nereden biliyorsun? Çocuk kendinden emin bir davran›flla: – Çünkü,dedi. Sana hiç kimse benzemez… Çelik gözler bulutland›. O eflsiz kafan›n içinden kim bilir ne düflünceler geçti o anda. – Cemil, sen büyüdü¤ün zaman ne olacaks›n? Karfl›l›k, o ufac›k a¤›zdan durmaks›z›n ç›kt›: – Asker olaca¤›m. – Asker olup ne yapacaks›n? – Düflman bu topraklara bir daha ayak basacak olursa onu buradan kovaca¤›m. Gazi bir fley demedi. Küçücük Cemil'i kollar›ndan tuttu, kald›rd› ve aln›na s›cac›k bir öpücük koydu. Sonra onu oyuna iade edip de yoluna devam
G E
N Ç L Ü M
E R ‹
D
‹
V
A T S
‹
A N Z
S
I ‹
N N
B Ü T ‹
ederken bize döndü. Bafllang›c› kendi zihninde kalan cümleyi bize seslenerek tamamlad›: – Evet… Öyledir. Milletin ba¤r›ndan temiz bir kuflak yetifliyor. Bu yap›t› ancak ona b›rakaca¤›m ve gözüm arkamda kalmayacak. (105) Ercüment Ekrem TALU
• Ö¤rencilerinizden “Derse Haz›rl›k” bölümünde getirmelerini istedi¤iniz, Atatürk'ün Türk gençli¤ine olan inanc›n› ve güvenini anlatan sözlerini birkaç ö¤rencinize okutunuz. Atatürk'ün gençlerden neler bekledi¤ini sorarak onlar› konuflturunuz. II. D‹NLEME-‹ZLEME Bu bölümde dinleme/izleme sürecinde ö¤rencilerin dinledikleri üzerinde düflünmelerini sa¤layarak zihinsel faaliyetlerini etkin k›lmak amac›yla kat›l›ms›z dinleme yöntemini kullan›n›z (1.4). Ö¤rencilerinize dinledikleri üzerinde düflünmelerini sa¤lamak amac›yla metni dikkatle ve baflkalar›n› rahats›z etmeden (1.2) dinlemelerini söyleyiniz. Ö¤rencilerinizden anlamlar› verilen kelimeleri bulup bulmacay› çözmelerini isteyiniz (1.Etkinlik) (2.1).
Ü N
Z
131
Ö¤rencilerinize metni anlama ve çözümlemeye yönelik afla¤›daki sorular› yöneltiniz: 1. Atatürk'ün Türk gençli¤ine verdi¤i birinci görev nedir? (Atatürkçülük 8) 2. Cumhuriyetimizin ve ba¤›ms›zl›¤›m›z›n korunmas› niçin önemlidir? 3. Metne göre hangi durumlarda ba¤›ms›zl›¤›m›z ve cumhuriyetimiz tehlikeye düflebilir? 4. Karfl›lafl›labilecek tehlikelere karfl› Türk gençli¤inin görevi nedir? ( Atatürkçülük 8) 5. Türk gençli¤i görevini yerine getirirken gücünü nereden alacakt›r? 6. Metnin ana fikri nedir?(2.4) (Atatürkçülük 8) Ö¤rencilerinize metnin girifl, geliflme ve sonuç bölümlerini buldurunuz. Ö¤rencilerinize Atatürk ilkelerinin neler oldu¤unu sorunuz. Birkaç ö¤rencinizden defterlerine yazd›klar› Cumhuriyetçilik ilkesini okumalar›n› isteyiniz. Ö¤rencilerinize “Gençli¤in Ata'ya Cevab›”n› okutunuz. Ö¤rencilerinizden “Haz›rl›k” bölümünde almalar›n› istedi¤iniz film veya fliir CD’lerinden kiflisel arfliv oluflturmalar›n› isteyiniz (5.4). Ayr›ca ilgi alanlar›na göre alacaklar› CD’lerle de kiflisel arflivlerini zenginlefltirebileceklerini söyleyiniz. III. KONUfiMA Bu bölümde dinleyicileri konuflma sürecine katarak
132
konunun anlafl›lmas›n› kolaylaflt›rmak ve konuya farkl› bak›fl aç›lar› getirmek amac›yla kat›l›ml› konuflma yöntemini uygulay›n›z (3.12 ). Ö¤rencilerinize “Araflt›rma” bölümünde verdi¤iniz konulara farkl› bak›fl aç›lar› getirerek sunmalar›n› söyleyiniz (3.1). Ö¤rencileriniz konular›n› sunmadan önce afla¤›daki metni okuyup onlar› bilgilendiriniz. (Atatürkçülük 10) Türkiye'nin Yeri ve Genel Durumu Türkiye Asya ve Avrupa k›talar› üzerinde topraklar› bulunan bir ülkedir. Türkiye'nin Asya k›tas› üzerinde bulunan k›sm›na Anadolu yar›madas› denir. Avrupa k›tas› üzerinde bulunan bölümüne de Trakya yar›madas› denmektedir. ‹ki yar›maday› ‹stanbul ve Çanakkale bo¤azlar› birbirinden ay›rmaktad›r. Ayr›ca bu iki bo¤az Asya ve Avrupa k›talar›n› birbirine ba¤layan bir köprü görevi de yapmaktad›r. ‹stanbul ve Çanakkale bo¤azlar› önemli bir su yolu olma özelli¤ine de sahiptir. Karadeniz'den di¤er denizlere aç›labilmek için bu iki bo¤azdan geçme zorunlulu¤u vard›r. Ayn› flekilde Akdeniz'den Karadeniz'e geçmek için de bu iki bo¤az› kullanmak gerekmektedir. ‹stanbul ve Çanakkale bo¤azlar›n›n bu özellikleri bölgenin ve Türkiye'nin stratejik önemini artt›rmaktad›r. Bölgeye ayr› bir de¤er verilmesine neden olmaktad›r. Türkiye bulundu¤u bu stratejik bölgeden dolay› hassas bir denge unsuru olmaktad›r. Ayr›ca Türkiye zengin petrol yataklar›na sahip Ortado¤u
Türkiye zengin yer alt› ve yer üstü kaynaklar›na sahiptir. Türkiye'de genifl tar›m alanlar› vard›r. Besin maddeleri yetifltirmede kendi kendisine yeten bir ülkedir. Türkiye geçmiflte birçok uygarl›¤a sahne olmufltur. Bu bak›mdan Türkiye tarihî eserler yönünden en zengin ülkeler aras›nda say›lmaktad›r. Türkiye yetmifl milyon civar›nda bir nüfus potansiyeline sahiptir. Nüfusun yüzde doksan› okuryazard›r. Her alanda teknik eleman ve bilim adam› yetifltirmifltir. Ülke sosyal, ekonomik ve di¤er bak›mlardan güçlü bir duruma gelmek için çaba harcamaktad›r. Atatürk'ün iflaret etti¤i ça¤dafl uygarl›k seviyesine yükselmek için h›zla ilerlemektedir. Çünkü Türkiye’nin menfaatleri bulundu¤u bölgedeki baz› devletlerin menfaatleri ile çat›flmaktad›r. ‹flte bu menfaat ile çat›flmas›ndan dolay› Türkiye sürekli bir tehdit karfl›s›nda bulunmaktad›r. Bu durumda ülke bütünlü¤ünü korumak vazgeçilmez bir amaç olmal›d›r. D›fltan gelecek tehditlere karfl› da Atatürk'ün politikas›n› sürdürmek ve kuvvetli olmak zorunlulu¤u vard›r. Türkiye yukar›da izah edilen nedenlerden dolay› pek çok devletin ilgi oda¤› hâlindedir. ‹lbeyi LAÇ‹N
Ö¤rencilerinize “Türkiye'nin dünya üzerindeki yerinin önemi” konulu araflt›rmalar›n› belirtilen noktalar üzerinde sunarken dinleyicileri de konuflma sürecine katmak amac›yla konuflmalar›n› yer yer kesintiye u¤ratmalar›n›, bu esnada dinleyicilerin duygu, düflünce ve sorular›n›
almalar›n›, böylece dinleyicilerin konu üzerinde düflünmelerini sa¤lamalar›n› söyleyiniz. (Atatürkçülük 10) Ö¤rencilerinizden konuflurken Türkçenin kurallar›na uygun cümleler (1.5) ve sebep-sonuç, amaç-sonuç iliflkileri kurmalar›n› (1.10,11), olaylar› ve bilgileri s›raya koyarak anlatmalar›n› (1.9), konuflmalar› s›ras›nda sorulan sorulara aç›k, yeterli ve do¤ru cevaplar vermelerini (3.9), konuflmalar›nda dikkati da¤›tacak ayr›nt›lara girmekten kaç›nmalar›n› (3.10) isteyiniz. Etkinlik bittikten sonra ö¤rencilerinizden konuflmalar›n› de¤erlendirebilmeleri için haz›rlanan “Öz De¤erlendirme Formu”nu doldurmalar›n› isteyiniz (2.Etkinlik) (4.1,2).
IV. YAZMA Bu bölümde ö¤rencilerin bir konu hakk›ndaki bilgilerini, duygular›n› ve düflüncelerini etkili bir flekilde anlatma becerilerini gelifltirmek amac›yla güdümlü yazma yöntemini kullan›n›z ( 2.12 ). Ö¤rencilerinizden günümüz gençlerini Atatürk'ün beklentileri do¤rultusunda de¤erlendirmelerini isteyiniz. Ö¤rencilerinizin konuyu çeflitli yönleriyle tart›fl›p de¤erlendirmelerini sa¤lay›n›z. Ö¤rencilerinizden konu hakk›nda edindikleri bilgiler ›fl›¤›nda duygu ve düflüncelerini deneme türünde bir yaz› ile ifade etmelerini isteyiniz (3.Etkinlik) (3.2). Yaz›lar›n› yazarken standart Türkçe ile yazmalar›n› (1.4), yaz›m ve noktalama kurallar›na uymalar›n› (1.11), yaz›lar›na konuyla ilgili k›sa ve dikkat çekici bir bafll›k bulmalar›n› (2.10) isteyiniz. Etkinlik bittikten sonra yazd›klar›n› arkadafllar›yla paylaflmalar›n› ve onlar›n de¤erlendirmelerini dikkate almalar›n› isteyiniz (5.8). Ö¤rencilerinize 4.Etkinlikteki an›y› okumalar›n› ve an›da geçen olay› anlatmalar›n› söyleyiniz. Ard›ndan etkinli¤i yapt›r›n›z (4.Etkinlik) (Atatürkçülük 8) Ö¤rencilerinize yaz›m yanl›fllar›n› düzeltmeye yönelik uygulama etkinli¤ini yapt›r›n›z (5.Etkinlik) (6.1).
V. D‹L B‹LG‹S‹
Ö¤rencilerinize cümleye hâkim olan duygular› belirlemelerine yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (6.Etkinlik). (2.11) Ö¤rencilerinize cümleye hâkim olan duyguyu fark etmelerine yönelik olarak haz›rlanan etkinli¤i yapt›r›n›z ( 7.Etkinlik ) ( 2.11 ).
piflmanl›k
be¤enmek
özlem
flafl›rmak
133
Davul zurna sesinde flahlan›r dü¤ün, Gönlüm coflup öter bir bahar dal›nda. Ata'n›n rüyas›na gelincikler sun, Emek bahçelerinin güzel gülünü... Biz sonsuz bir sabahtay›z... O uyusun, Sevincimiz coflturur onun gönlünü. Nas›l ç›km›fl bir sabah Samsun'dan yola, Da¤lardan da¤lara o zafer türküsü, fiahlan›p bayrak çekmifl her eski kola, Taze bir bahar açm›fl yurdun gözünü. Al bayra¤›n Ankara Kalesi'nde hür, Dalgalanmakta alt›n bir ça¤a do¤ru, Yeni kahramanlar kol kol, boy boy yürür, fiu karl› da¤lardaki bayra¤a do¤ru. On dokuz May›s'›n hür bafl›na çelenk, Kiraz mevsimi, gençlik ay'›, gül ay'›, Bir bahar bahçesinde gönüller renk renk, fiu sonsuz kofluya bak, sarm›fl yaylay›. Ceyhun Atuf KANSU
Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak O GEL‹YOR Y›l, 1919, May›s›n on dokuzu. K›zaran ufuklardan kald›r›yor bafl›n› Yeryüzüne can veren Cana heyecan veren Al yüzlü do¤an günefl! Takan›n burnu nas›l Karadeniz'i y›rtar; Siz de bir anda öyle y›rt›n›z uykunuzu, Uyan›n Samsunlular! Kurutacak gözlerde umutsuzluk yafl›n› Al yüzlü do¤an günefl! Bugün Çalt› Burnu’ndan gülerek do¤an günefl! Y›l, 1919, May›s›n on dokuzu. Uyan›n Samsunlular! Uyumak ölüme efl, Diriltin ruhunuzu. Ufukta bir gemi var! Fakat bu gemi niçin böyle yavafl geliyor? Acaba yolu mu az, yoksa yükü mü a¤›r? Bu gemi umut yüklü, insan yüklü, h›z yüklü; ‹çinde bu vatan›n derdiyle yanan ba¤›r, Kurulacak yar›n› düflünen bafl geliyor. Bir bafl ki gökler gibi bir küme y›ld›z yüklü! Bu gemi onun için böyle yavafl geliyor Y›l, 1919, May›s›n on dokuzu. Ufukta duran gemi gitgide yaklafl›yor Sanki harl› bir atefl Yak›yor ruhumuzu. Beklemek üzüntüsü her gönülden tafl›yor. Üzülmemek elde mi? H›z yüklü, iman yüklü, umut yüklü bu gemi! O umut yay›ld›kça ruhlara s›cak s›cak, O h›z doldukça bütün damarlara kan gibi, Gizli gizli inleyen her yürek canlanacak, Atefller püskürecek uyanan volkan gibi! Gittikçe büyükleflen Gölgene dikilmekten Karard› gözlerimiz. Kofl, at›l, gemi, sana engel olmas›n deniz! Ak saçl› dalgalar› birer birer kes de gel! Kufllar gibi uç da gel, rüzgâr gibi es de gel! Celal Sahir EROZAN
ATATÜRK VE GENÇL‹K • Gençler, Cesaretimizi güçlendiren ve sürdüren sizlersiniz. Siz, almakta oldu¤unuz terbiye ve kültür ile insanl›k de¤erinin, vatan sevgisinin en de¤erli örne¤i olacaks›n›z. Ey yükselen yeni nesil, gelecek sizindir. Cumhuriyeti biz kurduk; onu yükseltecek ve sürdürecek sizsiniz. • Gençlerin her fleyden önce millete güven vermeleri gereklidir. • Bir gün ulusu sizin gibi beni anlam›fl gençli¤e b›rakaca¤›mdan çok memnun ve mesudum. • Arkadafllar, gençli¤e bak›n, Türk millî bünyesindeki asil kan›n ifadesine dikkat edin. • Gençlikle iftihar ediyorum ve gençli¤e güveniyorum. • Vatan›n bütün ümidi ve gelece¤i size, genç nesillerin anlay›fl ve enerjisine ba¤lanm›flt›r. • Biz her fleyi gençli¤e b›rakaca¤›z... Gelece¤in ümidi, ›fl›kl› çiçekleri onlard›r. Bütün ümidim gençliktedir. • Gelecek için haz›rlanan vatan evlatlar›na, hiçbir güçlük karfl›s›nda y›lmayarak tam bir sab›r ve metanetle çal›flmalar›n› ve ö¤renim gören çocuklar›m›z›n ana ve babalar›na da yavrular›n›n ö¤reniminin tamamlanmas› için hiçbir fedakârl›ktan çekinmemelerini tavsiye ederim. • Milletin ba¤r›ndan temiz bir nesil yetifliyor. Bu eseri ( Türkiye Cumhuriyeti Devleti ) ona b›rakaca¤›m ve gözüm arkamda olmayacak. • Sizin gibi gençlere malik bulundukça, bu vatan
fiU SONSUZ KOfiU Samsun'a ayak basm›fl Kahraman bugün, Çay›r, çimen yeflermifl zafer yolunda
134
ve milletin, flimdiye kadar elde etmeyi baflard›¤› zaferlerin üstüne çok daha büyük zaferler koyabilece¤ine flüphe etmiyorum. Gazi Mustafa Kemal ATATÜRK Gençlik, Gelecek Sizindir! “ Ey yükselen yeni kuflak! Gelecek sizindir. Cumhuriyeti biz kurduk, onu yükseltecek ve sürdürecek olan sizlersiniz.” Uygarl›k tarihinde birçok devrim yap›lm›fl; ileri, gelifltirici at›l›mlar görülmüfltür. Yine uluslar›n tarihinde, birçok devrimci, devlet kurucusu gelip geçmifltir. Ancak bunlar aras›nda yaratt›¤› yönetimin, kurdu¤u devletin gelece¤ini, korunmas›n› gençli¤e b›rakan biricik önder Atatürk'tür. “... Gelece¤e olan güvenimizi güçlendiren ve sürdüren sizsiniz, gençler! Siz, almakta oldu¤unuz e¤itimle, bilgiyle, insanl›ktaki üstünlü¤ün, yurt sevgisinin, düflünce özgürlü¤ünün en de¤erli örne¤i olacaks›n›z.” Bu aç›klama, tarih bilincinin ›fl›¤›nda yürüyen, geçmiflten çok gelece¤i düflünen bir kimsenin yaflama anlay›fl›n›, devlet görüflünü vurgulayan, tarihe ›fl›k tutucu bir örnektir. ... Atatürk, gerçeklefltirdi¤i devrimler nedeniyle karfl›lafl›lan bütün güçlüklere gö¤üs germenin gere¤ini vurgulam›fl, bu konuda karfl›lafl›lacak yorgunluk, y›lg›nl›k gibi olumsuz durumlar için gençleri uyarm›flt›. Gerçekten de bu düflünceyle flunlar› söyleme gere¤ini duymufltu: “...Sizler, ey yeni Türkiye'nin çocuklar›, yorulsan›z bile, beni izleyeceksiniz.”
NOTLARIM - GÖRÜfiLER‹M ................................
......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... .........................................................................
135
NOTLARIM - GÖRÜfiLER‹M ................................
......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................
Serbest okuma metinlerini, ö¤retmen serbest okuma saatlerinde okuma alıflkanlı¤ını kazandırma amacıyla kullanabilece¤i gibi gerçekleflmedi¤ini düflündü¤ü kazanımları vermek için kendi belirleyece¤i uygun ifllenifl süreciyle de kullanabilir.
NOTLARIM - GÖRÜfiLER‹M ....................................................................................................................
............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................
136
NOTLARIM - GÖRÜfiLER‹M ....................................................................................................................
............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................
137
ATATÜRK TEMA DE⁄ERLEND‹RME SORULARI Kendisine okunan duru Türkçe bir fliir karfl›s›nda Atatürk çok heyecanlanm›flt›. Bu fliirdeki saf Türkçeyi çok be¤enmiflti: “Bak›n›z arkadafllar!” dedi. “Ben belki çok yaflamam. Fakat siz ölene dek Türk gençli¤ini yetifltirecek ve öz Türkçeyi bir kültür dili yapmaya çal›flacaks›n›z. Çünkü Türkiye ve Türklük uygarl›¤›na ancak bu yolla kavuflulabilir.” Hasan Reflit TANKUT A. ‹lk üç soruyu yukar›daki paragrafa göre cevaplay›n›z. 1. Atatürk neden heyecanlanm›flt›r? ……………........................................………………………………………………………................................. ……………………………………………………………………………………….................................………… …………………………………………………………………………….................................…………………… 2. An›, Atatürk'ün hangi alandaki hassasiyetini göstermektedir? ………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………….............................................. 3. Atatürk'ün Türkçenin bir kültür dili olmas›n› istemesinin nedeni nedir? ………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………
B. Afla¤›da Atatürk'ün baz› sözleri ile bu sözlerin ilgili oldu¤u konular iki sütun hâlinde verilmifltir. Sözlerin önündeki numaralar› ilgili konunun bafl›ndaki yay ayraç içine yaz›n›z. 1. Bilgi ve teknik nerede ise oradan alaca¤›z ve ulusun ferd-i milletin (milletin her ferdinin) kafas›na koyaca¤›z.
(
) Evrensellik anlay›fl›
( 1 ) Bilim ve teknoloji
Bilgi ve teknik için baflka ba¤, baflka koflul yoktur. 2. Sanats›z kalan bir milletin hayat damarlar›ndan
( 2 ) Sanata verdi¤i önem
biri kopmufl demektir
( 3 ) E¤itimin önemi
3. Okul genç kafalara, insanl›¤a sayg›y›, ulus ve yurda
(
) Gençli¤e verdi¤i de¤er.
karfl› sevgiyi, ba¤›ms›zl›¤›n yüceli¤ini ö¤retir. 4. Türk milleti kahramanl›kta oldu¤u kadar yetenek
( 4 ) Milletine olan inanc›n›
ve liyakatte de bütün milletlerden üstündür.
( 5 ) Bar›flseverli¤i
5. Savafl zaruri ve hayati olmal›d›r. Milletin hayat›
( 6 ) Kad›na verdi¤i de¤er
tehlikeye maruz kalmad›kça savafl bir cinayettir.
(
) Tarih bilinci
(
) Hukuk ink›lab›
6. Kad›nlar›m›z erkeklerden daha çok ayd›n, daha çok verimli, daha çok bilgili olmak zorundad›rlar. 7. Türkiye devletinin ba¤›ms›zl›¤› mukaddestir. O
( 7 ) Ba¤›ms›zl›k ve hürriyet
ebediyen sa¤lanm›fl ve korunmufl olmal›d›r.
(
138
) Ekonominin önemi
C. Afla¤›daki özdeyifllerde geçen fiilimsileri bulup çeflitlerini altlar›na yaz›n›z.
a. Dinlenmemek üzere yürümeye karar veren insanlar yorulmazlar. isim-fiil isim-fiil s›fat-fiil .............................................................................................................................................
b. Komflular›yla ve bütün devletlerle iyi geçinmek Türk politikas›n›n temelidir. isim-fiil .............................................................................................................................................
c. Gelecek için haz›rlanan vatan evlatlar› hiçbir zaman y›lmaz. s›fat-fiil .............................................................................................................................................
ç. Bilimin, tekni¤in d›fl›nda bir uyar›c› aramak densizliktir, bilgisizliktir, sapk›nl›kt›r. isim-fiil .............................................................................................................................................
d. Bu ulusu bütün varl›¤› ile dokunup kavrad›¤› gerçe¤e yürümekten al›koymak olanaks›zd›r art›k. zarf-fiil s›fat-fiil isim-fiil isim-fiil .....................................................................................................................................
D. 1 ve 2. sorular› afla¤›daki metne göre cevaplay›n›z.
Atatürk diyor ki: “Bir kitle, ulus olabilmek için mutlaka e¤itimcilere, ö¤retmenlere muhtaçt›r. Onlard›r ki bir toplumu gerçek ulus durumuna koyarlar.” Türk Ba¤›ms›zl›k Savafl›'na önderlik eden Mustafa Kemal, bu savafl›n sonunda kazan›lan askerî ve siyasi baflar›lardan sonra toplumsal, kültürel, ekonomik ve teknik kalk›nma ifllerinde de önderlik görevini sürdürmüfltür. Kurtulufl ve kuruluflu izleyen y›llarda, Türk ulusunu hedefledi¤i ça¤dafl uygarl›k düzeyine ç›karman›n ancak Türk insan›n›n birey olarak e¤itim yoluyla de¤ifltirilmesiyle mümkün olabilece¤ini çok iyi anlam›fl ve bu nedenle de e¤itime büyük ilgi duymufltur. Bu niteliklerin yan› s›ra bilim ve teknik de gereklidir. Bilim ve teknikle ilgili çal›flmalar›n bafllad›¤› ve gelifltirildi¤i yerse okuldur. Okul genç beyinlere insanlara sayg›y›, ulus ve yurt sevgisini, ba¤›ms›zl›k onurunu ö¤retir. Ba¤›ms›zl›k tehlikeye düflünce, onu kurtarmak için tutulmas› uygun olan en do¤ru yolu belletir. Görüyorsunuz ki en önemli ve en verimli ödevimiz, millî e¤itim iflleridir. Millî e¤itim alan›nda ne karfl›l›¤›nda olursa olsun, tam bir baflar›ya ulaflmak gerekir. Prof. Dr. LÜTF‹ ÖZB‹LG‹N
139
1. Metnin konusu nedir? A. E¤itimin önemi B. Ba¤›ms›zl›¤›n önemi C. Bilim ve tekni¤in insan hayat›ndaki yeri D. Yurt sevgisi 2. Afla¤›dakilerden hangisi metinden ç›kar›lamaz? A. Bir ülkeyi ça¤dafllaflt›rmak ancak e¤itim yoluyla mümkün olabilir. B. Okul genç beyinlere ulus ve yurt sevgisini ö¤retir. C. Tarih bilincinin geliflmesi toplumun gelece¤i için önemlidir. D. E¤itimciler bir toplumu gerçek ulus durumuna getiren kiflilerdir. 3. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde flafl›rma söz konusudur? A. Yazd›¤› son roman çok güzeldi. B. Sen de mi bizimle geliyorsun? C. Keflke burada olsayd›n. D. Birden karfl›ma ç›kmaz m›?
4. Afla¤›daki cümlelerin hangisinin yüklemi olumsuz bir fiil de¤ildir? A. Yeflilde ne arar da bulmaz insano¤lu. B. O arkadafllar›yla kofluflturmay› sevmiyor. C. Ben bu rengi tafl›r›m her zaman can köflemde. D. Uzun zamand›r aram›yor ki beni.
5. Atatürk'ün afla¤›daki özdeyifllerinin hangisinde isim-fiil vard›r ? A. Ö¤retmenler her olanaktan yararlanarak halka koflmal›d›r. B. Yönetimi halka vermek için çal›flal›m. C. Milletleri kurtaranlar yaln›z ve ancak ö¤retmenlerdir. D. Ö¤retmenler yeni nesil sizin eseriniz olacakt›r.
140
6. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde bir yaz›m yanl›fl› yoktur? A. Onalt›l›k müzikte kullan›lan bir terimdir. B. Saat 11.30'da bize geleceklerini söylediler. C. Annemler eskiden 7. caddede oturuyorlarm›fl. D. Kumbaras›nda alt› yüz elli Türk Liras› biriktirmifl. 7. Afla¤›daki özdeyifllerin hangisinde fiilimsi kullan›lmam›flt›r? A. Zanaata önem veren bir ulusu büyük y›k›mlar bekler. B. Bize düflen, gürültüye bo¤madan birli¤i korumakt›r. C. Ulusun güvenini ve sevgisini dayanak bilerek hep birlikte ileri gidece¤iz. D. Türkiye devletinin ba¤›ms›zl›¤› mukaddestir.
8. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde bir yaz›m yanl›fl› vard›r? A.
Yeni ald›¤› eve ikiyüz bin lira vermifl.
B.
Bugün Tema Vakf› bizlere ikifler kitap da¤›tt›.
C. 5 Ocak 2007'de yirmi alt› yafl›n› tamamlayacakm›fl. D.
2'nci kata bile asansörle ç›k›yor.
9. Afla¤›daki cümlelerden hangisi isim cümlesi de¤ildir? A. En sevdi¤im insan annemdir. B. Türkiye'nin baflkenti Ankara'd›r. C. Terk etmedi sevdan beni. D. Bu konuda anlafl›lmayacak bir nokta yok.
10. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde be¤eni vard›r? A. Anneme ald›¤›m hediyeyi be¤enece¤ini san›yorum. B. Kitaplar bize yeni ufuklar aç›yor. C. fiair dedi¤in iflte böyle olmal›. D. Keflke zaman›nda onu dinlemifl olsayd›m.
141
3. TEMA M‹LLÎ KÜLTÜR • ‹htiyar Çilingir • Gönül Mimarlar›m›z • Türküler Dolusu • Nevruz ve Birlik • Mehmet Akif ve Safahat’› Okumak (Serbest Okuma Metni) • Türklerde Çicek Zevki (Serbest Okuma Metni)
: Memduh fievket ESENDAL : Talat Sait HALMAN- fiükrü Enis REGÜ : Bedri Rahmi EYUBO⁄LU : Sevinç ÇOKUM : R›fk› KAYMAZ : Süheyl ÜNVER
TEMAYA HAZIRLIK Ö¤rencilerinizin ön birikimlerini harekete geçirmek, temaya ilgisini çekmek, birikimlerini ortaya ç›karmak amac›yla Çal›flma Kitab›'ndaki temaya haz›rl›k etkinliklerini yapt›r›n›z.
142 108
• Ö¤rencilerinizin bu tema boyunca afla¤›da önerilen kitaplardan en az ikisini okumalar›n› ve s›n›f arkadafllar›yla paylaflmalar›n› sa¤lay›n›z.
Bu temada önerilen kitaplar; • Uluç Reis (Halikarnas Bal›kç›s›- Cevat fiakir KABAA⁄AÇLI) • Koçyi¤it Köro¤lu (Ahmet Kutsi TECER) • Mevlâna’n›n Mesnevi’sinden Seçme Hikâyeler • Barbaros Hayrettin Geliyor (Feridun Faz›l TÜLBENTÇ‹) • Türkülerden Seçmeler
143 109
Ö¤retmen Yönergesi: Bu görev ö¤rencilerinizin araflt›rma, bilgi teknolojilerini kullanma, karar verme, Türkçeyi do¤ru, güzel ve etkili kullanma becerilerinizin geliflmesine katk›da bulunacakt›r. Görevin haz›rlanmas› için ö¤rencilerinize 4 hafta süre veriniz. Görev bireysel olarak haz›rlanacakt›r. Ö¤rencilerinize çal›flmalar›n› yaz›l› hâle getirmeleri ve sunum yapmalar› gerekti¤i konusunda bilgilendiriniz. Ö¤rencilerinizi sunumlar›nda seçtikleri türküyü arkadafllar›na dinletmeleri, müzik aleti çalabilen ö¤rencilerinizi de türküyü çalmalar› konusunda yönlendirebilirsiniz. Ö¤rencilerinizin bu ödevdeki performanslar›n› 141. sayfada yer alan Dereceli Puanlama Anahtar›’ndaki ölçütlere göre de¤erlendiriniz. Bu ödevden al›nabilecek en yüksek puan 15, en düflük puan ise 5' tir. Ö¤rencilerinizin ald›¤› puanlar› afla¤›daki örnekten yola ç›karak nota dönüfltürebilirsiniz. Örnek : Bu ödevden 10 puan alan bir ö¤rencinin 100 üzerinden ald›¤› puan; 15
10
100
x
100x10/15= 66,66 ‘d›r. 66,66 puan, befllik not sisteminde 3 ' e karfl›l›k gelmektedir. Puan aral›¤›
NOT
85-100
5 (Pekiyi)
70-84
4 (‹yi)
55-69
3 (Orta)
45-54
2 (Geçer)
0-44
1 (Baflar›s›z)
144 109
PERFORMANS GÖREV‹ ‹çerik Düzeyi Millî Kültür
S›n›f Düzeyi 8.s›n›f
Beklenen Performans • Araflt›rma yapma • Bilgi teknolojilerini kullanma • Karar verme • Türkçeyi do¤ru, güzel ve etkili kullanma
Çal›flma fiekli Bireysel çal›flma
Süre 4 hafta
De¤erlendirme Dereceli puanlama anahtar›
Sevgili Ö¤renciler, Her milletin edebiyat›n› sözlü ve yaz›l› ürünler oluflturur. Sözlü ürünlerin en yayg›n olanlar› türküler, masallar, efsaneler ve mânilerdir. Bu türlerin birço¤u yaz›ya aktar›lmad›¤› için unutulmufltur. Sözlü ürünlerden günümüze en çok aktar›lm›fl olan› türkülerdir. Radyolarda, televizyonlarda, konserlerde dinledi¤iniz türkülerin bir hikâyesi oldu¤unu hiç düflündünüz mü? Bu görevde sizden, bir türkünün hikâyesini özetleyerek s›n›f arkadafllar›n›za sunman›z beklenmektedir. Bu görev sizin; araflt›rma yapma, bilgi teknolojilerini kullanma, karar verme, sunum yapma, Türkçeyi do¤ru, güzel ve etkili kullanma becerilerinizin geliflmesine katk›da bulunacakt›r. Görevinizi haz›rlarken afla¤›daki basamaklar› izlemeniz size yard›mc› olacakt›r: 1. Çeflitli yörelere ait türkülerden hikâyesi olan bir türkü seçiniz. 2. Seçti¤iniz türkünün hikâyesini yaz›n›z. 3. Seçti¤iniz türkünün hikâye haritas›n› ç›kart›n›z. 4. Çal›flman›z› ö¤retmeninizin belirledi¤i tarihte s›n›f arkadafllar›n›za sununuz.
145
DERECEL‹ PUANLAMA ANAHTARI Ö¤rencinin Ad›
:
Soyad›
:
Aç›klama : Afla¤›daki dereceli puanlama anahtar› performans görevinizi de¤erlendirmek için haz›rlanm›flt›r. Bu anahtar ayn› zamanda performans görevinizin hangi ölçütlere göre de¤erlendirilece¤i konusunda size bilgi verecektir. Performans Düzeyi 3 (Mükemmel)
2 (Yeterli)
1 (Yeterli De¤il)
Ölçütler
‹çerik
Türkünün hikâyesine ayr›nt›l› olarak yer verilmifltir.
Hikâye Haritas›
fiah›s, mekân, zaman ve fiah›s, mekân, zaman ve olay unsurlar›n›n tamam›na olay unsurlar›n›n bir k›sm›na yer verilmifltir. yer verilmifltir.
Yaz›m ve Noktalama
Yaz›m ve noktalama kurallar›na tamamen uyulmufl.
Yaz›m ve noktalama kurallar›nda baz› hatalar yap›lm›fl.
Yaz›m ve noktalama kurallar›nda çok say›da hatalar yap›lm›fl.
Sunum, sade ve anlafl›l›r bir dille yap›lm›flt›r.
Sunumda kullan›lan dil sade ancak anlafl›l›r de¤il veya anlafl›l›r ancak sade de¤il.
Sunumda karmafl›k ve anlafl›lmaz bir dil kullan›lm›flt›r.
Sunum verilen sürede tamamlanm›flt›r.
Sunum süresi biraz afl›lm›flt›r.
Sunum verilen sürede tamamlanamam›flt›r.
Dili Kullanma
Zaman› Kullanma
Türkünün hikâyesine yüzeysel olarak yer verilmifltir.
Türkünün hikâyesine yer verilmemifltir.
Hikâye haritas› ç›kar›lmam›flt›r.
Ö¤retmenin Görev Hakk›ndaki Yorumu ve Önerileri: ....................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................
146
147
2. Okudu¤u metni anlama ve çözümleme 1. Metnin ba¤lam›ndan hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›kar›r. 6. Anlat›m›n kimin a¤z›ndan yap›ld›¤›n› belirler. 10. Okuduklar›ndaki örtülü anlamlar› bulur. 13. Metne iliflkin sorulara cevap verir. 15. Metnin türü ile ilgili özellikleri kavrar. 20. Metne iliflkin karfl›laflt›rmalar yapar. 21. Kendisini flah›s ve varl›k kadrosunun yerine koyarak olaylar›, duygu, düflünce ve hayalleri yorumlar. 22. Metinde ortaya konan sorunlara farkl› çözümler üretir. 24. Metnin öncesi ve/veya sonras›na ait kurgular yapar.
1. Okuma kurallar›n› uygulama 1. Sesini ve beden dilini etkili kullan›r. 2. Ak›c› biçimde okur. 3. Kelimeleri do¤ru telaffuz eder. 5. Okuma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
Okuma
3. TEMA: M‹LLÎ KÜLTÜR ‹htiyar Çilingir
5. Kendini sözlü olarak ifade etme al›flkanl›¤› kazanma 2. Anlamad›klar›n› ve merak ettiklerini sorar.
3. Haz›rl›kl› konuflmalar yapma 1. Konuflma konusu hakk›nda araflt›rma yapar. 7. Konuflmas›n› sunarken görsel, iflitsel materyalleri ve farkl› iletiflim araçlar›n› kullan›r. 8. Konuflma öncesinde konuyla ilgili aç›klamalar yapar. 9. Konuflma s›ras›nda sorulan sorulara aç›k, yeterli ve do¤ru cevaplar verir. 12. Konuflma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
2. Planl› yazma 12. Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
2. Sesini ve beden dilini etkili kullanma 1. Konuflurken nefesini ayarlar. 3. Kelimeleri do¤ru telaffuz eder. 4. Konuflurken gereksiz sesler ç›karmaktan kaç›n›r. 7. Sözleriyle jest ve mimiklerinin uyumuna dikkat eder. 8. Canland›rmalarda, sesini varl›k ve kahramanlar› ça¤r›flt›racak flekilde kullan›r. 3. Farkl› türlerde metinler yazma 1. Olay yaz›lar› yazar. 5. Kendini yaz›l› olarak ifade etme al›flkanl›¤› kazanma 8. Yazd›klar›n› baflkalar›yla paylafl›r ve onlar›n de¤erlendirmelerini dikkate al›r.
1. Yazma kurallar›n› uygulama 4. Standart Türkçe ile yazar. 11. Yaz›m ve noktalama kurallar›na uyar.
Yazma
1. Konuflma kurallar›n› uygulama 4. Standart Türkçe ile konuflur. 5. Türkçenin kurallar›na uygun cümleler kurar.
Konuflma
1. Fiilimsiler ile ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama 3.Fiilimsileri özelliklerine uygun biçimde kullan›r. 4.Cümlede, fiilimsiye ba¤l› kelime veya kelime gruplar›n› bulur.
Dil Bilgisi
SINIF: 8 SÜRE: 8 Ders Saati
B. Metne Haz›rl›k
e kây ltür : Hi ü Kü r î Mill n Tü i ar : n t aatl ati a Me n a m e :Z T Sa ers Ana ma 8D e : T Alt e Sür
Ö¤rencilerinize zanaatle ilgili getirdi¤iniz resim ve foto¤raflar› gösteriniz, ö¤rencilerinizin görseller hakk›nda düflüncelerini al›n›z. Afla¤›daki sorular› ö¤rencilerinize sorunuz: • Ailenizde el sanatlar› ile u¤raflan var m›? • Evinizde kulland›¤›n›z ürünlerden hangileri el sanatlar›yla yap›lm›flt›r?
‹HT‹YAR Ç‹L‹NG‹R
Afla¤›daki fliiri ö¤rencilerinize okuyunuz, ö¤rencilerinizin fliir hakk›nda görüfllerini al›n›z.
I. HAZIRLIK A.
Derse Haz›rl›k
Zanaatlar ile ilgili resim ve foto¤raflar getiriniz. “Konuflma” bölümünde kullan›lmak üzere geleneksel el sanatlar›yla ilgili gazete kupürleri getiriniz. “Yazma” bölümünde kullan›lmak için zanaatlar ile ilgili hikâyeler getiriniz. Araflt›rma: “Konuflma” bölümünde kullan›lmak üzere ö¤rencilerinizden yörelerinde yaflat›lan el sanatlar›n› araflt›rmalar›n›, bu sanatlarla ilgili (bak›rc›l›k, dokumac›l›k, hal›c›l›k, semercilik, testicilik vb.) yaz› ve resimler getirmelerini ve araflt›rmada kulland›klar› kaynaklar› ve bu kaynaklar›n yerlerini defterlerine yazmalar›n› isteyiniz.
38
MARANGOZ Marangozum ben befl gündür… Çal›flan, her ifli görür; ‹nsan için sanat çoktur, Yap›lmayacak ifl yoktur. Elim ifller, iflim ürer; Gereçlerim birer birer Geçerler her gün elimden; Onlar› pek severim ben. Oooh, sevgili gereçlerim! Ben sizi her gün bilerim. Tezgâh›m›n bir yan›nda Hepsi durur s›ra s›ra.
39
148
Bir b›çk›m, bir testerem var; Birkaç rendem, küsterem var; Ölçülerim, pergellerim, Gönyelerim, cetvellerim, K›skaçlar›m, kerpetenim, Kusursuzdur hepsi benim. Çekiç, törpü, kalem, keski, Torna, burgu… Çok gerekli Gereçlerdir hepsi. Haydi, Çal›flal›m biraz flimdi! Tevfik F‹KRET Daha sonra afla¤›daki metni okuyup ö¤rencilerinizin metin üzerinde tart›flmalar›n› sa¤lay›n›z. fiahmeran'la Yeniden Bak›rc›l›k Sanat›na Tafl›n ve inanc›n kenti olarak zihinlere kaz›nan Mardin'e yolu düflenlerin mutlaka u¤ramalar› gereken yerlerden biri de 500 y›ll›k “Tellallar Çarfl›s›”d›r. Buray› gezerken belki birçok fleyle karfl›laflacaks›n›z ama maharetli ustalar›n bak›ra ve cama iflledi¤i efsanevi fiahmeran tablolar›, gördükleriniz aras›nda en ilginci olacak hiç flüphesiz. Arap, ‹ran ve Türk edebiyat›na da konu olan fiahmeran'› yeniden canland›ran Mardinli bak›r ustalar› efsaneyi cama iflleyerek bu kültürel miras›n yeniden hat›rlanmas›n› sa¤lad›. Bu sanat› yeni ad› ile “Sipahiler” eski ad› ile “Tellallar Çarfl›”s›nda icra eden iki ustadan biri Tacettin Toparl›.
149
Efsaneyi günümüze tafl›yan Toparl› Usta, fiahmeran figürleriyle sanat›n› yurt içi ve yurt d›fl›na açmakta oldukça kararl›. 10 y›l önce babas›ndan devrald›¤› camalt› sanat›n› severek yapan Toparl›, kulland›¤› özel boyalarla çok canl› fiahmeranlar elde ediyor. Ayn› zamanda hat sanatç›s› da olan Tacettin Toparl›, tarihten gelen bir efsaneyi yeniden cama nakflederek âdeta canland›rd›klar›n› söylüyor. Bu sanat›n sab›r ve dikkat istedi¤ini ifade eden Toparl›, “Cama iflledi¤imiz fiahmeran figürleri en çok Frans›z turistlerin ilgisini çekiyor. Yaz boyunca gelen turistler bu tablodan al›p ülkelerine götürüyor. Bir fiahmeran’› cama ifllemek için 10 gün sab›rla çal›fl›yorum. Belki az para kazan›yorum ama bu sanat› çok seviyorum.” diyor. 45 yafl›ndaki Ahmet Özcan çarfl›daki di¤er bir usta. Özcan, 10 yafl›nda babas›n›n yan›nda bafllad›¤› mesle¤i tam 35 y›ld›r aral›ks›z sürdürüyor. Bak›rc›l›k mesle¤inin giderek tarihe kar›flt›¤› bir dönemde iki y›ldan beri bak›ra iflledi¤i fiahmeran efsanesi sayesinde ifllerinin aç›ld›¤›n› belirten Özcan'›n sanat›, dünyan›n dört bir yan›ndan gelen yerli ve yabanc› turistlerin ilgisini çekiyor. ‹fllerinin durgunlu¤u yüzünden bir ara mesle¤i b›rakmak zorunda kald›¤›n› ifade eden Özcan, “Ancak yafll› bir adam›n bana anlatt›¤› fiahmeran efsanesinden etkilenerek daha önce annelerimizin, ninelerimizin nak›fllar›na iflledi¤i figürü bak›ra iflledim. Rabbim'e flükrediyorum. O günden beri ifllerim aç›ld›. Bak›rc›l›k gittikçe ra¤bet görmeye bafllad›. ‹nsanlar evlerinde bulunan tarihî tepsilerini
getirerek onlara fiahmeran figürü ifllememi istiyor. Turistlerden özellikle Hollanda, ‹ngiltere, ‹srail, Danimarka ve ‹talya'dan gelenler bak›ra ifllenmifl figürleri al›yor. fiu anda özel siparifl üzerine Avrupa'n›n birçok ülkesine fiahmeran gönderiyorum. Sipariflleri yetifltiremedi¤im için çocuklar›m da bana yard›mc› oluyor. Onlar da bu mesle¤i benden ö¤rendi. Yar›n da devam ettirecekler.” diyor.
fieyhmus ED‹S
II. OKUMA - ANLAMA Ö¤rencilerinizin okunan metinde geçen kelimelerin nas›l telaffuz edildi¤ini ve hangi ba¤lamda kullan›ld›¤›n› anlamalar›n› sa¤lamak amac›yla sesli okuma yöntemini kullan›n›z (1.5). Metnin örnek okumas›n› yap›n›z. Metni birkaç ö¤rencinize okutunuz. Ö¤rencilerinize okurken seslerini mekâna ve dinleyiciye göre ayarlamalar›n› (1.1), kelimeleri do¤ru telaffuz etmelerini (1.3), noktalama iflaretlerine uyarak ak›c› bir flekilde okumalar› gerekti¤ini hat›rlat›n›z (1.2). Ö¤rencilerinizin okuma h›z›n› art›r›rken cümle ve kelimelerin anlamlar›na, vurgu, tonlama ve duraklamaya dikkat etmelerini sa¤lay›n›z.
150
Ö¤rencilerinize metinde anlam›n› bilmedikleri kelimeleri ö¤renmelerine yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (1. Etkinlik) (2.1). Metni çözümlemeye yönelik afla¤›daki sorular› ö¤rencilerinize yöneltiniz (2.13): 1. Yazar›n Koyunpazar›'nda neler dikkatini çekiyor? 2. Yazar dükkânda neler gözlemliyor? 3. Yazar, ihtiyar çilingirin çal›flmas›n› gözlemledikten sonra neler düflünüyor? 4. Yazar, dükkânda nas›l bir olaya tan›k oluyor? 5. ‹htiyar çilingir, müflterisinin iste¤ini yap›yor mu? Neden? 6. Yazar “Bu adam para âfl›kl›s› de¤ildi.” derken ne demek istiyor (2.10)? 7. Metinden ihtiyar çilingirin para âfl›kl›s› olmad›¤›n› gösteren cümleler bulunuz. Hikâyeyi anlama ve çözümlemeye yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (2. Etkinlik) (2.20). Ö¤rencilerinizden metinde ortaya konan soruna farkl› çözümler üretmelerini isteyiniz. (3. Etkinlik) (2.23). Ö¤rencilerinizden metnin bitmedi¤ini düflünerek hikâyenin sonuna farkl› bir kurgu yapmalar›n› isteyiniz (4. Etkinlik) (2.24). Ö¤rencilerinize, “Ünlü bir ressam veya yazar olsayd›n›z ve sizden sanat anlay›fl›n›za uymayan bir eser yapman›z
istenseydi, para karfl›l›¤›nda bunu yapar m›yd›n›z?” diye sorup onlar›n duygu ve düflüncelerini al›n›z (2.21). Ö¤rencilerinize anlat›m›n kimin a¤z›ndan yap›ld›¤›n› kavratmak için ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (5.Etkinlik) (2.6). Ö¤rencilerinize metnin türünü kavratmaya yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (6.Etkinlik) (2.15). Ö¤rencileriniz kaynaklar› ve kaynak yerlerini belirlemekte güçlük çekiyorlarsa onlar› kütüphane, kitapl›k, ‹nternet ve kitabevlerine yönlendiriniz. III. KONUfiMA Dinleyicileri konuflma sürecine katarak konunun anlafl›lmas›n› kolaylaflt›rmak ve konuya farkl› bak›fl aç›lar› getirmek amac› ile kat›l›ml› konuflma yöntemini uygulay›n›z (3.12). Getirdi¤iniz gazete kupürlerinden birini ö¤rencilerinizle birlikte inceleyerek içeri¤i hakk›nda tart›flmalar›n› sa¤lay›n›z. Ö¤rencilerinizden tart›fl›rken Türkçenin kurallar›na uygun cümleler kurmalar›n› isteyiniz (1.5). Ö¤rencilerinize “Derse Haz›rl›k” bölümünde araflt›rmalar›n› istedi¤iniz kendi yörelerinde yaflat›lan el sanatlar› ile ilgili yaz› ve resimleri kullanarak konuflacaklar›n› söyleyiniz (3.1,7). Konuflan ve dinleyen ö¤rencilerinizin birbirlerine sorular sormalar›n› isteyiniz (5. 2). Ö¤rencilerinize konuflmalar›n› yapmadan önce yandaki etkinli¤i yapt›r›n›z.
Dört ö¤rencinizi tahtaya kald›r›n›z. Bu ö¤rencilerinize ideallerindeki meslek hakk›nda birkaç dakika konuflacaklar›n› söyleyiniz. Daha sonra ö¤rencilerinizden birincisine konuflurken “eee, iii, ›››...” gibi gereksiz sesler ç›kararak konuflmas› gerekti¤ini, ikincisine konuflmas›n› yaparken el, kol ve yüz hareketlerini çok h›zl› yaparak konuflmas› gerekti¤ini, üçüncü ö¤rencinize el, kol ve yüz hareketi yapmadan konuflmas› gerekti¤ini, dördüncü ö¤rencinize ise konuflmas›n› yaparken h›zl› h›zl› nefes alarak konuflmas› gerekti¤ini söyleyiniz. Dört ö¤rencinizi de konuflturduktan sonra s›n›f›n›z›, arkadafllar›n›n konuflmalar›ndaki yanl›fll›klar üzerinde tart›flt›r›n›z. Daha sonra afla¤›da verilen metni ö¤rencilerinize okuyunuz. “Konuflman›n fiziksel dokusunu; jestler, mimikler, ses tonu, vurgulama ve tonlama gibi etkenler oluflturur. Afl›r› el, kol hareketleri, anlams›z mimikler, iyi ayarlanmayan ses tonu ve bilinçsizce yap›lan vurgulamalar konuflmay› bozar. Konuflma bir yeme¤e benzetilecek olursa jest ve mimikler, yeme¤in baharat› kabul edilebilir. Bir yemekte baharat türü tat vericiler olmazsa yemek lezzetsiz olur. E¤er baharat fazla kat›l›rsa yeme¤in tad› bozulur. K›vam›nda kat›lacak olursa lezzeti yakalanm›fl olur. Bir konuflmada da jest ve mimiklerin karar›nda kullan›lmas› gerekir.”
151
Ertu¤rul YAMAN
Metni okuduktan sonra ö¤rencilerinizden araflt›rd›klar› konuda konuflurken nefeslerini ayarlamalar›n› (2.1), sözleriyle jest ve mimiklerinin uyumuna dikkat etmelerini(2.7), konuflurken gereksiz sesler ç›karmaktan kaç›nmalar›n› isteyiniz (2.4). Ö¤rencilerinize konuflmaya bafllamadan önce 7. Etkinlikteki ölçütleri okumalar›n› söyleyiniz. Ö¤rencilerinizden konufltuktan sonra “Öz De¤erlendirme Formu”nu doldurmalar›n› isteyiniz (7. Etkinlik) (1.4, 5; 2.3, 4; 3.8, 9). Ö¤rencilerinizden hikâyenin kahramanlar› (ihtiyar çilingir, müflteri ve yazar) aras›nda geçen konuflmay› canland›rmalar›n› isteyiniz. Canland›rma yaparken seslerini hikâyenin kahramanlar›n› ça¤r›flt›racak flekilde kullanmalar›n› söyleyiniz. Canland›rmay› s›n›f mevcuduna göre birkaç kez yapt›r›n›z. Okulunuzda tiyatro salonu varsa canland›rmay› tiyatro salonunda yapt›rabilirsiniz (2.8).
IV. YAZMA Ö¤rencilerinizin yazma yeteneklerini ve yarat›c›l›klar›n› gelifltirmek için yarat›c› yazma yöntemini kullan›n›z (2.12).
Ö¤rencilerinize yazma çal›flmas›na bafllamadan önce derse haz›rl›kta istenen hikâyelerden birini ya da afla¤›daki hikâyeyi okuyarak hikâye üzerinde konuflmalar›n› sa¤lay›n›z. Hikâyenin kurgulanm›fl ya da gerçek olup olmad›¤›n› sorgulat›n›z.
el verece¤ini söyler. Ayr›lmadan önce ustas› onu karanl›k odaya sokar. ‹zin almadan girilmedi¤i üzere daha önce buraya hiç girmemifltir. Yeni bitmifl, s›cak ürünler odan›n bir kenar›nda durmaktad›r. Tavanda bir yerde, toplu i¤ne deli¤i kadar büyüklükte bir günefl ›fl›¤› huzmesi vard›r. Usta s›cak bir parça al›r, ›fl›¤a tutar, evirir çevirir. Bakar ki cam›n bir yerinde gözle görülemeyecek kadar küçük bir hava kabarc›¤› vard›r. Püf yaparak üfler ve kabarc›k kaybolur. Parçay› ç›ra¤a uzat›r, ayr› koymas›n›, so¤umaya b›rakmas›n› söyler. Daha sonra ç›rak üflemeye bafllar. Nas›l üflenece¤ini, neresinin püflenece¤ini iyice ö¤renir. Ve anlar ki çatlamaya bu küçük kabarc›klar neden olmaktad›r. Daha sonra helalleflirler ve püf noktas›n›n önemini kavram›fl çiçe¤i burnunda usta yoluna devam eder. Her iflin ve her fleyin bir püf noktas› vard›r.
Ö¤rencilerinizden zanaat, el sanatlar›, sanat konular›ndan birini seçmelerini isteyiniz. Seçtikleri konunun onlara ça¤r›flt›rd›¤› kavramlar› yazmalar›n› söyleyiniz. Bu kavramlardan hareketle bir hikâye yazmalar›n›, yazarken kurgulanm›fl olanla gerçe¤i ay›rt etmelerini isteyiniz (8. Etkinlik) (3.1).
Ö¤rencilerinizden yaz›lar›nda standart Türkçeyi kullanmalar›n› (1.4), cümlelerini aç›k ve anlafl›l›r ifade etmelerini, yaz›m kurallar›na uygun olarak yazmalar›n› ve uygun yerlerde noktalama iflaretlerini kullanmalar›n› isteyiniz (1.11). Bu etkinlikten sonra yazd›klar›n› arkadafllar›yla paylaflmalar›n› isteyiniz ve onlar›n de¤erlendirmelerini dikkate almalar›n› söyleyiniz (5.8).
Püf Noktas› Ahi Evran zaman›nda ( Usta - ç›rak müessesesi de diyebiliriz.) ç›rak, ustas›ndan onay ( icazet ) al›r ve ancak o zaman ayr›l›p kendi dükkân›n› açabilir. Orta Anadolu' da bir camc› ustas› vard›r. Ahilik yapar, zaman› gelen eski ç›raklar›na " Sen oldun. " der ve el verir, u¤urlar. Böylece eski ç›rak art›k yeni bir usta olmufltur. Günlerden bir gün ç›raklardan biri ustan›n el vermesini bekleyemez. Ayr›laca¤›n›, onay ve el vermesini ister. Ustas› da daha olmad›¤› nedeniyle veremeyece¤ini söyler. Ç›rak nesinin olmad›¤›n› sorar; " ‹flin en önemli k›sm›n›, yani püf noktas›n› bilmiyorsun." der. Ç›rak dinlemez, baflka bir flehre gider ve dükkân açar. Dikifl tutturamaz. Yapt›¤› bütün cam iflleri, biblolar, her fley bir müddet sonra çatlamaktad›r. Esnaf ve halk taraf›ndan ay›planan ç›rak, bir y›l sonra iflas etmifl olarak ustas›n›n yan›na döner. Elini öper, ben ettim sen etme der. Ustas› da olana kadar yan›nda çal›flmas› gerekti¤ini söyler. Sonunda bir gün usta ç›ra¤›na müjdeyi verir. Oldu¤unu, gidebilece¤ini,
152
V. D‹L B‹LG‹S‹ Ö¤rencilerinize fiilimsilerle ilgili uygulama etkinli¤ini yapt›r›n›z (9 ve 10. Etkinlikler) (1.3,4).
153
4.Söz varl›¤›n› zenginlefltirme 2. Ayn› kavram alan›na giren kelimeleri, anlam farkl›l›klar›n› dikkate alarak kullan›r. 3. Okudu¤u metinde geçen kelime, deyim ve atasözlerini cümle içinde kullan›r.
2. Okudu¤u metni anlama ve çözümleme 13. Metne iliflkin sorulara cevap verir. 15. Metnin türüyle ilgili özellikleri kavrar. 20. Metne iliflkin karfl›laflt›rmalar yapar. 30.Okudu¤u metne farkl› bafll›klar bulur.
1. Okuma kurallar›na uygulama 5. Okuma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
Okuma
3. TEMA: M‹LLÎ KÜLTÜR Gönül Mimarlar›m›z
3. Haz›rl›kl› konuflmalar yapma 1. Konuflma konusu hakk›nda araflt›rma yapar. 3. Konuflmas›n› bir ana fikir etraf›nda planlar. 4. Ana fikri yard›mc› fikirlerle destekler. 10. Konuflmas›nda dikkati da¤›tacak ayr›nt›lara girmekten kaç›n›r. 12. Konuflma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
Konuflma
6. Yaz›m ve noktalama kurallar›n› uygulama 2. Noktalama iflaretlerini ifllevlerine uygun olarak kullan›r.
3. Farkl› türlerde metinler yazma 3. Bildirme yaz›lar› yazar.
1. Yazma kurallar›n› uygulama 1. K⤛t ve sayfa düzenine dikkat eder. 2. Düzgün, okunakl› ve ifllek “bitiflik e¤ik yaz›”yla yazar. 2. Planl› yazma 9. Yaz›y› etkileyici ifadelerle sonuca ba¤lar. 12. Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
Yazma
2. Cümleyle ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama 1. Cümlenin temel ögelerini ve özelliklerini kavrar.
Dil Bilgisi
SINIF: 8 SÜRE: 8 Ders Saati
ü Tür nin a t e M Tem Ana ma Te Alt e Sür
okuyabilirsiniz. Metinler üzerinde ö¤rencilerinizin konuflmalar›n› sa¤lay›n›z.
afi ogr ür y i B : ült imiz llî K yükler : Mi ü ti rk B : Tü rs Saa e D :7
GÖNÜL M‹MARLARIMIZ I.HAZIRLIK A. Derse Haz›rl›k S›n›f›n›za “Metne Haz›rl›k” bölümünde kullan›lmak için Yunus Emre ve Mimar Sinan'› tan›t›c› yaz›lar getiriniz. “Yazma” bölümünde kullanmak için otobiyografi örnekleri getiriniz. Ö¤rencilerinizden “Konuflma” bölümünde kullan›lmak üzere Yunus Emre'nin Allah ve insan sevgisi konulu yaz›, fliir vb. kaynaklar getirmelerini isteyiniz ve ö¤rencilerinize bunlar› konuflmalar›nda ikna etmek için kullanacaklar›n› söyleyiniz. Ö¤rencilerinize “Yazma” bölümünde otobiyografi yazmada kullanmalar› için A4 k⤛d› getirmelerini söyleyiniz.
Yunus Emre Yunus Emre, dünya kültür ve medeniyet tarihinde bir merhale olmufltur. Kültürümüzün en de¤erli yap› tafllar›ndand›r. Zira Yunus Emre, sadece yaflad›¤› devrin de¤il, ça¤›m›z ve gelecek yüzy›llar›n da ›fl›k kayna¤›d›r. Allah ve cümle yarat›lm›fl› içine alan sonsuz sevgisinden kaynaklanan fikirleri, dünya üzerinde insanl›k var oldukça de¤erini koruyacakt›r. Yunus Emre'nin amac›, sevgi yoluyla dünyada yaflayan tüm insanlar›n, hem kendileriyle hem evrenle kaynaflmas›n› sa¤lamak ve sonsuz yaflamda ebedî hayata do¤malar›n› sa¤lamakt›r. Yunus Emre ad›, her Türk ve Türk kültürünü tan›y›p seven herkes için bir fleyler ifade eder. fiiirlerinde, her devrin okuyucusu ya da dinleyicisi kendini etkileyecek bir fley bulmufltur.Yunus Emre, fliirlerinde büyük ölçüde Türkçe kullanm›flt›r. Yunus'la birlikte dil, daha renkli, canl› ve halk zevkine uygun bir hâle gelmifltir. Böylece, fliirleri k›sa zamanda yay›larak benimsenmifl ve ilahî olarak da söylenerek günümüze dek ulaflm›flt›r.
B. Metne Haz›rl›k “Derse Haz›rl›k” bölümünde istenilen Yunus Emre ve Mimar Sinan’› tan›tan yaz›lar› okuyunuz. Ayr›ca afla¤›da verilen Yunus Emre ve Mimar Sinan ile ilgili metinleri de
154
www. gazi.edu.tr,16.01.2007
155
Daha sonra ö¤rencilerinize afla¤›daki sorular› yönelterek konu üzerinde konuflmalar›n› sa¤lay›n›z: Metinde kaç resim var? Metindeki resimler metin hakk›nda size bir fikir veriyor mu? Metinde kaç bafll›k ve alt bafll›k var?
Mimar Sinan
‹stanbul'un siluetini minareler ve kubbeler süsler. fiehrin en büyük ve görkemli camisi Süleymaniye Camisi'dir. Süleymaniye Camisi bir mimari flaheserdir. 16. yy. Osmanl› ‹mparatorlu¤u'nun her bak›mdan geliflmifl ve ilerlemifl oldu¤u bir devirdir. Kanunî Sultan Süleyman, kendi ad›na yapt›rtaca¤› camiyi Koca Mimar Sinan'a havale etmiflti. Mimarl›k dünyas›n›n bir dehas› olan Mimar Sinan, cami ve etraf›n› saran büyük kompleksi 1550-1557 y›llar› aras›nda II.OKUMA - ANLAMA tamamlam›flt›r. Türk sanat›n›n klasik döneminin kurucusu ve gelifltireni Mimar Sinan, sanat›n›n üstünlü¤ünü burada da ispat etmiflti. Caminin avlusunun etraf›n› çevreleyen Ö¤rencilerinizin ak›c› ve h›zl› okumalar›n› sa¤lamak büyük komplekste okullar, kütüphane, hamam, aflevi, amac› ile sessiz okuma yöntemini kullan›n›z (1.5). Sessiz kervansaray, hastane ve dükkânlar bulunur. www.istanbul.gov.tr, 16.01.2007 okuma, göz hareketleri ve beyinde meydana gelen okuma sürecine dayanmaktad›r. Ö¤rencilerinize Yunus Emre ve Koca Sinan metnini sessizce okumalar›n› söyleyiniz. BüArd›ndan ö¤rencilerinizin birikimlerini harekete ge- tün s›n›f sessiz okuma sürecine kat›l›rken siz de sessiz okuyarak ö¤rencilerinize örnek olunuz. Bu süreçte ö¤renciçirmek için flu sorular› yöneltiniz: Kültürümüzün yetifltirdi¤i, dünya çap›nda bilinen lerinizin baflkalar›n› rahats›z etmeden okumalar›na dikkat ediniz. Sessiz okumada hata yapan ö¤rencilerinize geri isimler var m›? Kimlerdir? • Kültürümüzün önde gelen büyüklerinden olmak için bildirimde bulununuz. Gerek gördü¤ünüz durumlarda ö¤rencilerinizi ses terapistlerine yönlendiriniz. ne yapmak gerekir? • Ö¤rencilerinize, Türkçe Ders Kitab›'nda yer alan “Gönül Mimarlar›m›z” adl› metni açmalar›n›, görsellerine ve bafll›¤›na Sessiz okuma, her gün veya haftada bir defa uygulabakmalar›n› söyleyiniz. nabilir. Sessiz okuma sürecinin sonunda, s›n›fça veya grup
GÖNÜL M‹MARLARIMIZ
3. Etkinlik: a. Ayn› kavram alan›na giren afla¤›daki kelimelerin benzer ve farkl› yönlerini yaz›n›z. kervansaray
han
otel
pansiyon
Benzerlikleri
Farkl›l›klar›
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
b. Afla¤›daki kelimelerin anlamlar›n› yaz›n›z.
................................................................................................................................... kervansaray
...................................................................................................................................
................................................................................................................................... han
...................................................................................................................................
................................................................................................................................... otel
...................................................................................................................................
................................................................................................................................... pansiyon
156
...................................................................................................................................
kaç as›r vard›r? 6.Yunus Emre ve Mimar Sinan'›n icra ettikleri sanatlar aras›nda nas›l bir benzerlik vard›r? 7. Sizce, kitap yazarlar› niçin metnin bafll›¤›n› “Gönül Mimarlar›m›z” olarak seçmifl olabilir? Siz olsayd›n›z hangi bafll›¤› seçerdiniz? (2.31) 8. Sizce kitap yazarlar›n›n hem Yunus Emre hem Mimar Sinan metnini bir bafll›k alt›nda almas›n›n bir sebebi var m›? Ne olabilir? 9. Siz, yazarlar›n yerinde olsayd›n›z hangi kültürel de¤erlerimizi ayn› metinde toplard›n›z? Niçin? Daha sonra ö¤rencilerinize Yunus Emre ve Mimar Sinan'› karfl›laflt›rmaya yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (2.Etkinlik) ( 2.21). Ö¤rencilerinize, ayn› kavram alan›na giren kelimelerin ortak ve birbirinden farkl› yönlerini belirlemeye ve bu kelimelerin anlamlar›n› bulmaya yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (3.Etkinlik) (4.2). Ö¤rencilerinize metnin türünü sezdirmek için; • Okudu¤u metinde kimlerden söz ediliyor? • Yunus Emre ve Mimar Sinan’›n hayat›n› kimler anlat›yor? • Yunus Emre ve Mimar Sinan’›n hayatlar›ndan bir bölüm mü anlat›l›yor? sorular›n› yöneltiniz. Ard›ndan bilim veya sanat dallar›nda baflar›ya ulaflm›fl ünlü kiflilerin hayat›n›n bir baflkas› taraf›ndan anlat›ld›¤› eserlere biyografi denildi¤ini ve biyografilerde kiflilerin duygular›, zaaflar›, baflar›lar›, al›flkanl›klar›, çal›flmalar›
içinde metinle ilgili tart›flmalar yapt›r›n›z. Bunun için ö¤rencilerinize afla¤›daki sorular› yöneltiniz. • Metinde en çok ilginizi çeken nokta nedir? • Metni okurken neler hissettiniz? Ö¤rencilerinizden metinde anlam›n› bilmedikleri kelime ve deyimleri belirlemelerini ve anlamlar›n› sözlükten bakarak defterlerine yazmalar›n› isteyiniz. Daha sonra ö¤rencilerinize harflerinin yerleri de¤ifltirilmifl kelimeleri bulmaya ve cümle içinde kullanmaya yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (1.Etkinlik) (4.3). Afla¤›daki sorular› tahtaya yaz›p ö¤rencilerinizden de defterlerine yazmalar›n› isteyiniz. Sonra bu sorular› cevaplamalar› gerekti¤ini söyleyerek metni anlama, çözümleme ve yorumlamaya iliflkin afla¤›da yer alan do¤ru - yanl›fl, boflluk doldurma ve aç›k uçlu türlerinde haz›rlanan sorular› ö¤rencilerinize yöneltiniz (2.14). 1. Yunus Emre'nin gerek fliirleri gerek ilahîleri, önce Selçuklulara, sonra Modern Türkiye'ye ilham verdi. Do¤ru mu, yanl›fl m›? 2. Yavuz Sultan Selim, Sinan'› en büyük mimar olarak atad›. Do¤ru mu, yanl›fl m›? 3. Küçük Sinan'›n ........ ........ özelli¤i bütün köyde dillere destan olmufltu? 4. Yunus Emre, Anadolu'nun dört buca¤›na giderek halk›…………. …………………ile büyülemiflti. 5. Yunus Emre ve Mimar Sinan dönemleri aras›nda
157
k›saca onu baflkas›ndan ay›ran bütün özelliklerinin ele al›nd›¤›n› söyleyiniz (2.16).
III. KONUfiMA Bir konu hakk›ndaki fikirlerin dinleyiciler taraf›ndan kabul edilmesini ve benimsenmesini sa¤lamak amac› ile ikna etme yönetimini kullan›n›z (3.12). Ö¤rencilerinizden “Derse Haz›rl›k” bölümünde verdi¤iniz Yunus Emre'de Allah ve insan sevgisi konulu çal›flmalar›n› (3.1) sunmalar›n› isteyiniz. Konuflmalar›nda dikkati da¤›tacak ayr›nt›lardan kaç›nmalar›n› (3.10), konuflmalar›n› bir ana fikir etraf›nda planlamalar›n› (3.3) ve ana fikri yard›mc› fikirlerle desteklemelerini (3.4) söyleyiniz. Ö¤rencilerinizin konuflmalar›ndan sonra, s›n›fa yönelerek “Konuflmac›lar sizi ikna etti mi?”, gelen cevaplara göre de “Niçin ikna oldunuz?” ya da “Niçin ikna olmad›n›z?” , “Siz olsayd›n›z hangi ikna edici örnekler verirdiniz?” gibi sorular yöneltiniz. IV. YAZMA Ö¤rencilerinizin okuduklar›ndan hareketle duygu, düflünce ve hayal dünyalar›n› zenginlefltirmek, onlar› etkin duruma getirerek yorum yapma ve fikir yürütme becerilerini gelifltirmek amac› ile metin tamamlama yöntemini kullan›n›z
158
(2.12). Bu yöntemde ö¤rencilerden, okuduklar›ndan hareketle duygu, düflünce veya olaylar›n geliflimine yönelik fikirlerini yazmalar› istenir. Metin tamamlamada esas, duygu, düflünce ve olaylar›n metnin genel anlam›na ve mant›ksal bütünlü¤üne ba¤l› kal›narak tamamlanmas›d›r. Ö¤rencilerinize Mevlâna biyografisi oluflturma ile ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (4.Etkinlik) (3.3). Etkinlikten sonra ö¤rencilerinize “Derse Haz›rl›k” bölümünde istenen otobiyografi örneklerinden birini okuyunuz. Ard›ndan otobiyografi ile biyografinin fark›n› kavrat›n›z. Ö¤rencilerinizden getirdikleri A4 k⤛d›na otobiyografilerini yazmalar›n› isteyiniz. Ö¤rencilerinize otobiyografilerini yazarken k⤛t ve sayfa düzenine dikkat etmelerini (1.1), düzgün, okunakl› ve ifllek “bitiflik e¤ik yaz›”yla yazmalar›n› (1.2), yaz›lar›n› etkileyici ifadelerle sonuca ba¤lamalar›n› (2.9) söyleyiniz.Yap›lan yazma çal›flmalar›ndan sonra ö¤rencilerinizin otobiyografilerini kontrol ediniz. Birkaç ö¤rencinize otobiyografilerini s›n›fla paylaflmalar›n› söyleyebilirsiniz. Ö¤rencilerinize yaz›y› etkileyici ifadelerle sonuca ba¤lamalar› ile ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (5. Etkinlik) (2.9). Ö¤rencilerinize k›sa çizginin ara sözler ve ara cümlelerde kullan›lmas›n› sezdirmeye ve k›sa çizginin farkl› ifllevlerini kavratmaya yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z ( 6.Etkinlik) (6.2).
Ö¤rencilerinize k›sa çizginin ara sözler ve ara cümleleri ay›rmak içinde kullan›ld›¤›n› söyleyerek afla¤›daki örnekleri veriniz: Sokakta bir sürü hayvan -kedi, köpek, tavflan- bafl› bofl dolafl›yordu.
Örnekler: Sonbahar gelince gezmelisiniz o yerleri.
çekimli fiil ara söz Yapt›klar›na karfl› tepki olsun diye -hiç gere¤i yoktu ya- her fleyi söyledim.
Millî kültürümüzü gelecek nesillere aktaran en önemli vas›ta dilimizdir.
ara cümle Ö¤rencilerinize k›sa çizginin ara sözler ve ara cümlelerde kullan›lmas›n› kavratmaya ve k›sa çizginin farkl› ifllevlerini pekifltirmeye yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z ( 7.Etkinlik) (6.2).
ek fiil alm›fl isim
‹nsan›n estetik zevk kazanmas›nda önemli unsurlardan biri de güzel sanatlard›r.
V. D‹L B‹LG‹S‹
s›fat tamlamas› Ö¤rencilerinize cümlenin temel ögelerini ve özelliklerini sezdirme ile ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (8.Etkinlik) (2.1).
Etkinliten sonra ö¤rencilerinize cümlenin temel ögelerinin yüklem ve özne oldu¤unu, flayet bu ögeler yoksa o kelime grubunun cümle olmad›¤›n› hat›rlat›n›z. Ard›ndan ö¤rencilerinize bir cümlede öznenin yapt›¤› ifli, eylemi ya da içinde bulundu¤u oluflu zaman ve flahsa ba¤l› olarak bildiren kelime, tamlama veya kelime gruplar›na yüklem denildi¤ini söyleyiniz. Yüklemlerin cümlenin temel tafl› oldu¤unu bu sebeple hemen hemen her cümlenin yüklem ald›¤›n›, baz› durumlarda ise cümlelerin yüklem almad›¤›n› (eksiltili cümle) söyleyerek bu duruma afla¤›daki örne¤i veriniz.
Ö¤rencilerinize bir cümlede yüklemin bildirdi¤i ifli, eylemi yapan ya da olufl içinde bulunan varl›¤a özne denildi¤ini söyleyiniz. Bir cümlenin öznesini bulmak için yükleme “kim?” veya “ne?” sorular›ndan birinin yöneltildi¤ini söyledikten sonra afla¤›daki örnekleri veriniz. Örnekler: K›v›rc›k saçl› k›z babas›n›n elini s›k› s›k› tutmufltu.
özne Gece gündüz demeden çal›flan adam yorulmufltu.
Örnek: – Nereden geliyorsun? – Okuldan.
özne
Örnekte oldu¤u gibi cevap olan “okuldan” kelimesi, “Okuldan geliyorum.” cümlesinin yerine kullan›lm›flt›r. Daha sonra ö¤rencilerinize dilimizdeki her çeflit kelimenin yüklem olabilece¤ini söyleyiniz.
Yafll› adam mart›lar› beslemek için her gün sahile inerdi.
özne Daha sonra ö¤rencilerinize dilimizdeki çeflitli kelimelerin (isimler, isim tamlamalar›, kelime gruplar›...) özne olabilece¤ini söyleyiniz. Ö¤rencilerinize cümlenin temel ögelerini ve özelliklerini kavratmaya yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (9.Etkinlik) (2.1).
159
160
2. Dinleneni/izleneni anlama ve çözümleme 1. Dinlenenin/izlenenin ba¤lam›ndan hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›kar›r. 2. Dinlediklerindeki/izlediklerindeki anahtar kelimeleri fark eder. 3. Dinlediklerinin/izlediklerinin konusunu belirler. 4. Dinlediklerinin/izlediklerinin ana fikrini/ana duygusunu belirler. 5. Dinlediklerinizdeki / izlediklerinizdeki yard›mc› fikirleri / duygular› belirtiniz. 7.Dinlediklerinde/izlediklerinde sebepsonuç iliflkilerini belirler. 9.Dinlediklerindeki/izlediklerindeki örtülü anlamlar› bulur. 12.Dinlediklerine/izlediklerine iliflkin sorulara cevap verir. 22.fiiir dilinin farkl›l›¤›n› ay›rt eder. 23.fiiirin kendisinde uyand›rd›¤› duygular› ifade eder. 25. Dinledi¤i/izledi¤i kifli, konu ya da metnin yazar›/flairi hakk›nda bilgi edinir. 3. Dinlediklerini / izlediklerini de¤erlendirme 3. Dinledi¤i / izledi¤i kifliyi sesini ve beden dilini etkili kullanma yönünden de¤erlendirir. 5. Etkili dinleme / izleme al›flkanl›¤› kazanma 2. fiiir, hikâye, masal dinletilerine kat›l›r. 3. Çok yönlü iletiflim araçlar›ndaki yay›nlardan ilgi, istek ve ihtiyaçlar›na uygun olanlar›n› takip eder.
1. Dinleme/izleme kurallar›n› uygulama 3. Dinlenen ile ilgili soru sormak, görüfl bildirmek için uygun zamanda söz al›r. 4.Dinleme/izleme yöntem ve tekniklerini kullan›r.
Dinleme
3. TEMA: M‹LLI KÜLTÜR Türküler Dolusu
3. Haz›rl›kl› konuflmalar yapma 12. Konuflma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
1. Konuflma kurallar›n› uygulama 4. Standart Türkçe ile konuflur. 7. Karfl›s›ndakinin alg›lamakta zorluk çekmeyece¤i bir h›zda ve ak›c› biçimde konuflur. 9. Olaylar› ve bilgileri s›raya koyarak anlat›r.
Konuflma
6. Yaz›m ve noktalama kurallar›n› uygulama 2. Noktalama iflaretlerini ifllevlerine uygun olarak kullan›r.
5. Kendini yaz›l› olarak ifade etme al›flkanl›¤› kazanma 4. fiiir defteri tutar. 6. Be¤endi¤i sözleri, metinleri ve fliirleri derler. 10. Yazma yar›flmalar›na kat›l›r.
3. Farkl› türlerde metinler yazma 4. fiiir yazar.
2. Planl› yazma 12. Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
Yazma
2. Cümleyle ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama 2. Cümlenin yard›mc› ögelerini ve özelliklerini kavrar.
Dil Bilgisi
SINIF: 8 SÜRE: 8 Ders Saati
Evelallah hepsinde var›m Onlar kadar sahici Onlar kadar gerçek, ‹nsancas›na, erkekçesine Bana bir bardak su dercesine Bir türkü söylemeden gidersem yanar›m.
fiiir ltür rü : lî Kü zi¤i ü l i T M ü : nin ti rk M Met ema : Tü rs Saa T a e An D a :8 Tem Alt e Sür
Ah bu türküler Türkülerimiz Ana sütü gibi candan Ana sütü gibi temiz Türkülerde tüter da¤ da¤ yayla yayla Köyümüz, köylümüz, memleketimiz. Ah bu türküler köy türküleri Dilimizin tuzu biberi Memleket ahvalini onlardan sor Kitaplarda de¤il türkülerde ara Yemen’i Öleni kalan› gidip gelmeyeni Ben türkülerden ald›m haberi Ah bu türküler köy türküleri
TÜRKÜLER DOLUSU
Kiraz›n derisinin alt›nda kiraz Nar›n içinde nar Benim yüre¤imde boylu boyunca Memleketim var. Can›ma ci¤erime Elma dal›ndan uza¤a düflmez Ne yana gitsem nafile Memleketin hâli gözümden gitmez Bin bir yerimden ba¤lanm›fl›m Bundan ötesine akl›m ermez.
Ah bu türküler köy türküleri Ne düzeni belli ne yazan› Altlar›nda imza yok ama ‹çlerinde yürek var
Yerliyim yerli olmas›na ‹lmik ilmik damar damar Yerliyim Bir dilim Trabzon peyniri Bir avuç tiftik Bir çimdik çavdar Bir tutam fiile bezi gibi Diflimden t›rna¤›ma kadar Ressam›m Yurdumun tafl›ndan topra¤›ndan sürüp gelir nak›fllar›m
Bedri Rahmi EYUBO⁄LU
Tafl›ma topra¤›ma toz konduran›n Aln›n› kar›fllar›m fiairim flair olmas›na Can›m kurban fliirin gerçe¤ine, has›na ‹çerisine insan kokusu sinmifl m›sralara vurgunum B›çak gibi kemi¤e dayans›n yeter E¤ri bü¤rü, kör topal kabulüm. fiairim Zifiri karanl›kta gelse fliirin has› Ayak seslerinden tan›r›m Ne zaman bir köy türküsü duysam fiairli¤imden utan›r›m. fiairim fiiirin gerçe¤ini köy türkülerinde bulmuflum Türkülerle yunmufl y›kanm›fl dilim Onlarla a¤lam›fl onlarla gülmüflüm. Hey hey yine de hey hey Sal›ns›n türküler bir uçtan uca
161
I.HAZIRLIK a. Derse Haz›rl›k Türk müzi¤ini tan›t›c› yaz›lar getiriniz. Hikâyeli türkülerden örnekler getiriniz. Ö¤rencilerinizden “Dinleme” bölümünün sonunda s›n›f içi bir fliir dinletisi düzenlemek amacyla birer fliir getirmelerini ve ilgi, istek ve ihtiyaçlar›na uygun televizyon programlar›n› takip etmelerini isteyiniz. “Yazma” bölümünde kullan›lmak üzere sözsüz müzik CD’si getiriniz. Ö¤rencilerinize “Yemen Türküsü”nü ezberleyerek gelmelerini söyleyiniz. Ö¤rencilerinize “Konuflma” bölümünde kullan›lmak üzere sevdikleri türkülerden birkaç tanesini yazarak getirmelerini söyleyiniz. Araflt›rma: Ö¤rencilerinize Bedri Rahmi EYUBO⁄LU’nun hayat› ve eserleri hakk›nda bilgi toplamalar›n›, flairin eserlerinden be¤endiklerini s›n›f panosunda sergilemelerini söyleyiniz. fiair hakk›nda toplad›klar› bilgileri “Dinleme” bölümünde arkadafllar›yla paylaflacaklar›n› belirtiniz. Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak Türkü Türkü Türkiye'm
Parma¤›na k›nadan ziyade türküler yak›lan, kula¤›na küpe diye türküler tak›lan güzel!.. Eski bir türkü söyleyeyim mi sana, sana türküleri anlatay›m m›, anne sütü kadar temiz, anne sütü kadar helal? Duyan gönüller kâr› türküler; aflk›n ar› duru dili... Pir elinden bade içen ozanlar söyler en derin ac›lar›; Toroslar'dan Balkanlar'a, yukar› illerden Cezayir'e. Topyekûn maceras›d›r bir milletin tarihe akan yüzünde, bütün yüreklerde ayr› do¤ufllarla parlar ay. Bir ezgi olur hayat, nakaratlar›nda türkülerin ve her nakarat bir baflka roman yazar m›zrab›n en yufka yerine. Türkü dolar dudaklara saf ve berrak. “fiairim!.. fiiirin has›n› ayak sesinden tan›r›m Nerde bir halk türküsü duysam, flairli¤imden utan›r›m.” Kanayan kalbidir co¤rafyam›z›n türküler ve türküler akan yafl›d›r tarihin. Can›m›za kasdeden tats›z hikâyeler ça¤lar ›rmaklar›nda ve derelere düflürüp kaybetti¤imiz çak›l tafllar›yla yükselir coflkunun bentleri. Civanlar gibi yitirdi¤imiz serhat hat›ralar›n› ya¤d›r›r veremli yüreklerimize, Rumeli'nden kalkan bir Tuna flahini gibi konar gönül burcuna. Kaç fliir boyu kavuflmaya bilendi¤imiz ayak seslerinin kald›r›mlar›na dökülen gölgesinde uzaklaflarak ç›nlayan da yaln›zl›¤›n h›flm›n› tenhalar›n kadehine meze yaparak karanl›klara kucak açan da hep ayn› ba¤laman›n tellerinde bekler umutsuzluklar›, mutsuzluklar›... Kap› efliklerinde sararm›fl umutlar›n› kül rengi ac›lara döndüren bir nazenin sesidir son ayr›l›k bestesini okuyan ve bir ordu sürmelisi kanat›r kördü¤üm kirpikleri damla damla... Ard› s›ra gider yürekler
162
çatal matal... Ya yutkundukça gö¤sümüze dizilen flunca içli dizeler: “Sana sahip yi¤it neylesin mal› ” Yumdukça gözünden mercan dökülür” Bozk›rlar u¤uldar sesinde türkülerin; ovalar dinlenir nefesinde. Bir ac›kl› burçak tarlas›d›r oraklarla biçilen ve bir zehirli Rumeli s›z›s›d›r badelerde içilen. Bir ninni, taze bir anne a¤z›nda; ak bir yang›n muammas› k›r›k m›zrab›n ucunda. Gönül da¤› ya¤mur boran olunca söylenir en nadide sözler gecenin geç küsürat›nda; ve Bayram Bilge, Neflat Ertafl'la söyleflir: “Dün gece yâr hanesinde yast›¤›m bir tafl idi Üstüm ya¤mur, alt›m çamur, yine gönlüm hofl idi” Türkülere yaslanarak ç›kt›k seferberlikten, Çanakkale içinde vurulduk önce ve sonra türkülere yükledik hasretlerimizi y›llar y›l›. Yemen'den geri dönmeyen Mehmed'imizi de Sivastopol önünde Sinan'›m›z› da Ba¤dat'›n içinde Osman'›m›z› da türkülerle kefenledik. Üç köyün flanl› Zeynep'ini yad gönüllere b›rakt›k, Emine'nin ramazan ay›nda, bayram gününde tuttuk yas›n›. Türkülerle birlikte kaybettik ucu görünmeyen hudutlar›m›z› ve takvimlerimiz bulgur bulgur kömür karalar› çald› devran›m›za. A¤›tlar, destanlar yakt›k giden ve geri dönmeyen sevgililere; hoyratlar, mahn›lar söyledik karaborsa akflamlarda f›s›ldaflarak. Gece kadar hazin bir s›la hasretini dü¤ümledik Muzaffer Akgün ile uzun havalar›n tellerine: “fiu uzun gecenin gecesi olsam S›lada bir evin bacas› olsam” Mayalar ve gazellerin üstüne kar döktük uzun k›fl akflamlar›nda, ekme¤imizi ac›ya ban›p yedik Sar›kam›fl'ta yitirdi¤imiz nur heykellerinin ard›ndan. Bafl› pare pare dumanl› da¤lardan ses getirdi evimize Ali Ekber Çiçek. Ve dolu k›fllalar›n boflald›¤›n› anlad›k... K›tl›kt›, yokluktu, yoksulluk ve yoksunluktu ekti¤imiz tarlalar›m›za... Mükerrem Kemertafl ça¤›rd› ta ki Hüma kuflunu, bereketli baflaklar bafl verdi ve neden sonra hat›rlad›k yeniden geçimi, geçimlili¤i. Tehi akflamlarda Selahattin Erorhan'dan dinledik s›cak ezgileri bir suçlu gibi gizli gizli. Ad› kara sevda oldu türkünün: “Hangi ba¤›n ba¤ban›sen gülüsen Ald›n akl›m beni ettin deli sen” K›rm›z› gülü demet demet edip sunduk sonra gül yüzlülere, uzun kavaklarca uzad› sevinçlerimiz, bozlaklar dinledik, horonlar teptik, zeybekler oynad›k. Hep bir türkü vard› dilimizde. Dü¤ünümüzde halay›m›z türkülerde cofltu, k›fllam›zda alay›m›z türkülerle kofltu. Nuri Sesigüzel hat›rlatt› aynaya bakmay› ve saçlar›n a¤armakta oldu¤unu. Ezo Gelin'in ac›s›n› ö¤üttü on y›llarca K›z›l›rmak ve Kazanc› Bedih, F›rat'›n sular›nda y›kad› ölümü. “fiu F›rat'›n suyu akar serindir Söyletmeyin beni yaram derindir.” ‹skender PALA
b. Metne Haz›rl›k Ö¤rencilerinize Türk müzi¤ini tan›t›c› yaz›lardan birini okuyunuz. “Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak” bölümünde verilen metni de okuyabilirsiniz. Ö¤rencilerinizin birikimlerini harekete geçirmek amac›yla “müzik” kelimesinin ça¤r›flt›rd›klar›yla ilgili beyin f›rt›nas› yapt›r›n›z. Ö¤rencilerinize afla¤›daki sorular› yöneltiniz: • Hangi tür müziklerden hofllan›rs›n›z? Niçin? • Herhangi bir müzik aleti çal›yor musunuz? • Türkü dinlerken hangi duygular içinde oluyorsunuz? • Evinizde hangi tür müzikler dinlenir? • ‹nsanlar neden farkl› müziklerden hofllan›r? Metnin bafll›¤›n› ö¤rencilerinize söyleyiniz. Ö¤rencilerinizden metnin içeri¤ini tahmin etmelerini isteyiniz. Afla¤›daki türküyü ö¤rencilerinize okuyunuz, türkü hakk›nda düflüncelerini al›n›z (Türküyü ezgisiyle birlikte ö¤rencilerinizle söyleyebilirsiniz.). Çanakkale ‹çinde Aynal› Çarfl› Çanakkale içinde aynal› çarfl›, Ana ben gidiyom düflmana karfl›. Of gençli¤im eyvah ! Çanakkale içinde bir uzun selvi, Kimimiz niflanl› kimimiz evli. Of gençli¤im eyvah !
163
Çanakkale üstün duman bürüdü, On üçüncü f›rka yürüdü Of gençli¤im eyvah ! Çanakkale içinde bir dolu testi, Analar babalar mektubu kesti. Of gençli¤im eyvah !
II.D‹NLEME-ANLAMA
Ö¤rencilerinizin dinlediklerinin içinden ilgi ve ihtiyaçlar›na yönelik olanlar› seçerek dinlemelerini sa¤lamak amac›yla seçici dinleme yöntemini uygulay›n›z (1.4). Afla¤›daki sorular› tahtaya yaz›n›z ve ö¤rencilerinizden dinleme süreci tamamland›ktan sonra bu sorular› cevaplamalar›n› isteyiniz. • Dinledi¤iniz fliirin ana duygusu nedir (2.4)? • Dinledi¤iniz fliirin duygusunu destekleyen yard›mc› duygular nelerdir (2.5)? • fiair, köy türkülerini duydu¤unda neden flairli¤inden utan›yor? Ö¤rencilerinize dinledikleri metnin anahtar kelimelerini bulmalar›n› söyleyiniz (2.2). Daha sonra
anahtar kelimelerle defterlerine cümleler yazd›r›n›z. Ö¤rencilerinize “Anahtar kelimeleri belirlerken nelere dikkat ettiniz?” sorusunu yönelterek cevaplar›n› al›n›z. Ö¤rencilerinizin metinle ilgili soru sormalar› ve görüfl bildirmeleri için uygun zamanda söz almalar›n› sa¤lay›n›z (1.3). Ö¤rencilerinizden metni dinlerken metinde geçen deyimleri bulmalar›n› söyleyiniz (1. Etkinlik) (2.1). Etkinlik tamamland›ktan sonra metnin deyim yönünden zengin olup olmad›¤›n› sorgulat›n›z. Türküler gibi birçok deyimin hikâyesi oldu¤unu ö¤rencilerinize hat›rlat›n›z. Ard›ndan afla¤›da verilen deyim hikâyesini ö¤rencilerinize okuyarak düflüncelerini al›n›z. Zurnada Peflrev Olmaz Davul ile zurnay› musikiden saymayan ve küçük gören bir sonradan görme ‹stanbullu, Edirne’de bir dü¤üne davet edilmifl. Yemekten sonra aç›k havada yap›lan oyun ve e¤lenceler s›ras›nda bu hat›rl› davetliye, zurnazen bafl› yaklaflarak sormufl: “Çalmam›z› arzu etti¤iniz herhangi bir parça var m›? Ukâla adam, dudak bükmüfl: “Ayol, kala kala zurnaya m› kald›k. Bunun peflrevi olmaz. Ne nota bilirsiniz siz ne beste. Sizin çald›klar›n›z› ben dinleyemem. ‹yisi mi, kendiniz çal›n, kendiniz oynay›n.” Zurnazen, bu hakaretlere pek içerlemifl. “Görürsün sen efendi.” diyerek en kabiliyetli yamaklar›n› etraf›na toplay›p bafllam›fl çalmaya. O çalar, etraf›ndakiler söylermifl. Ne Itri’si kalm›fl çalmad›k ne de Dede Efendi’si.
164
Sonradan görme Bey, a¤z› bir kar›fl aç›k onlar› uzun uzun dinlemifl. Adamlar, bir besteden bir besteye, bir makamdan bir makama geçtikçe, o da renkten renge geçmifl. Ö¤rencilerinize dinledikleri metinden al›nan sonuç cümlelerine uygun sebepler yazmalar›n› söyleyiniz (2. Etkinlik) (2.7). Daha sonra ö¤rencilerinize dinledikleri metni anlamaya ve çözümlemeye yönelik sorular› yöneltiniz (2.12): 1. fiairi köy türkülerine ba¤layan nedir? 2. fiairin memleket sevgisini hangi dizelerden anl›yorsunuz? 3. Siz, flairin düflüncelerine kat›l›yor musunuz? Niçin? Ö¤rencilerinize dinledikleri metinde geçen örtülü anlamlar› buldurunuz (3. Etkinlik) (2.9). Ö¤rencileriniz örtülü anlamlar› bulmada zorlan›yorsa onlara “Niçin imza kullan›l›r? ‹mzal› bir belge ne anlama gelir? Baz› türkülerin neden söyleyeni belli de¤ildir?” gibi sorular yöneltiniz. Ard›ndan fliirde geçen Yemen’in neresi oldu¤unu sorunuz. Yemen Türküsü’nü söylemeye haz›rland›ktan sonra ö¤rencilerinizle söyleyiniz. Daha sonra s›n›fla birlikte söyledikten sonra ö¤rencilerinizin türkü hakk›nda duygu ve düflüncelerini al›n›z. Ö¤rencilerinize “Atatürk’ü A¤latan Türkü” adl› metni okuyarak bu konuyu pekifltiriniz. Dinledikleri fliirle ba¤lant› kurunuz.
Atatürk’ü A¤latan Türkü • Arkadafl›n›z fliire uygun bir ses tonu kulland› m›? “Büyük Atatürk’ün an›lar› aras›nda önemli bir yeri olan • Gerekli yerlerde vurgu ve tonlama yapabildi mi? Yemen, bir zamanlar bizim ilimizdi. Bu çöller diyar›n›n • Arkadafl›n›z fliirdeki duyguyu verebildi mi? korunmas› için gönderilen memleket evlatlar›ndan birço¤u • fiiiri okurken beden dilini etkili kullanabildi mi? bir daha geri dönmemifltir. Yurt hasreti, ana, baba, bac›, Ö¤rencilerinize Bedri Rahmi Eyubo¤lu hakk›nda kardefl, yavuklu özlemiyle geçen çetin günler, aylar ve y›llar›n yürek ezintisiyle, ordu ozanlar›n›n o günlerde dile araflt›rd›klar› bilgileri s›n›fla paylaflmalar›n› söyleyiniz (2.25). getirdikleri türkülerle avunmufllard›r.” III. KONUfiMA Sadi Yaver ATAMAN Ö¤rencilerinize farkl› ana duyguyu iflleyen türkülerin konular›n› bulmaya yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (4. Etkinlik) (2.3). Ö¤rencilerinize fliir dilinin farkl›l›¤›n› ay›rt etme ve fliirin kendilerinde uyand›rd›¤› duygular› ifade etmeye yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (5. Etkinlik) (2.22,23). Ö¤rencilerinizden “Haz›rl›k” bölümünde getirmelerini istedi¤iniz fliirlerle bir dinleti düzenlemelerini isteyiniz. Bu tür dinletileri gerçeklefltirerek ö¤rencilerinizin fliir, hikâye ve masal dinletilerine kat›lmalar›n› sa¤lay›n›z (5.2). “Haz›rl›k” bölümünde takip etmelerini istedi¤iniz televizyon programlar› ile ilgili olarak ilgi ve ihtiyaçlar›na uygun programlar› sürekli izlemenin yararlar› hakk›nda duygu ve düflüncelerini s›n›fla paylaflmalar›n› söyleyiniz (5.3). 5. Etkinlikteki fliirden al›nan bölümü ö¤rencilerinizden birine okutarak afla¤›daki sorular› yöneltiniz. Ö¤rencilerinizden arkadafllar›n› ses ve beden dilini kullanmalar› yönünden de¤erlendirmelerini isteyiniz (3.3).
Ö¤rencilerinize bir konu hakk›nda sunulan bilgi, duygu ve düflüncelerden yola ç›karak yeni fikirler üretmeleri amac›yla yarat›c› konuflma yöntemini uygulayan›z (3.12). Ö¤rencilerinize “Haz›rl›k” bölümünde istedi¤iniz türkülerden bir tanesini seçmelerini söyleyiniz. Daha sonra ö¤rencilerinize hikâyesi olan türkünün önce sözlerini, daha sonra hikâyesini okuyunuz. Afla¤›da verilen türkü hikâyesini de kullanabilirsiniz. Sar› Y›ld›z, Mavi Y›ld›z fiöyle rivayet ederler ki: Evvel zamanda Sivas ilinden bir kervanc› Halep'ten mal getiriyor. Tam üç y›ld›r kervanc›lar yurtlar›ndan ayr› düflmüfller. Gurbet ilin kahr›, üç y›l›n hasreti yüreklerinde. Kiminin yolunu anas›-babas›, kimininkini sevgilisi, kimininkini de çocuklar› gözlüyor. ‹çlerinden en genci kara ya¤›z, uzun boylu bir delikanl›... Ad› Veysel. Bunlar Halep'ten aylarca yol ald›ktan sonra karl›,
TÜRKÜLER DOLUSU 7. Etkinlik: Afla¤›daki cümleleri inceleyerek sorular› cevaplay›n›z. Selim Dede, uçurumun tepesinde yavrular› uçmaya haz›rlamak için, kollar›n› kanat gibi kullan›yor, hoplay›p z›play›p ç›rp›n›yordu. Ömer Seyfettin, Bahar ve Kelebekler, ‹nk›lâp Yay›nevi, 2003. Sevgili Arkadafl›m, uzun zamand›r sana mektup yazam›yorum.
Türkülerini ba¤lama, kaval ve davul eflli¤inde söylerdi. Arkadafllar, müsade ederseniz, iflleri bir an önce bitirmeliyim. K›rm›z› ›fl›kta bisikletiyle karfl›ya geçen çocu¤a az kals›n, araba çarp›yordu. 1. Birinci cümlenin öznesinden sonra niçin virgül kullan›lm›fl olabilir? ................................................................................................................................................................... 2. ‹kinci cümlede virgüller niçin kullan›lm›flt›r? ................................................................................................................................................................... N
3. Üçüncü cümlede virgüller niçin kullan›lm›flt›r? ................................................................................................................................................................... 4. Dördüncü cümlede virgül niçin kullan›lm›flt›r? ................................................................................................................................................................... 5. Beflinci cümlede virgüller niçin kullan›lm›fl olabilir? ................................................................................................................................................................... 6. Cümlede virgül niçin kullan›lm›fl olabilir? ...................................................................................................................................................................
8. Etkinlik: Afla¤›daki yay ayraçlar›n içine uygun noktalama iflaretleri kullan›n›z. Ezgi (
, ) okuldan ç›kt›ktan sonra do¤ru kütüphaneye gider ve bütün gününü arkadafl› Ka¤an’›n istedi¤i
kitab› bulmak için kütüphanede katologlar› taramayla geçirir. Ama arad›¤› kitab› bulamaz. Eve geldi¤inde yazarak haber verir. ’ )a ‹nternetten mesaj , ) bugün kütüphaneye gittim. Benden istedi¤in kitab› katologlardan tarad›m fakat “) Kitab› yar›n getireyim (”) dedi ( . ) Mehmet ÖNDER ( , ) Ald› Sözü Anadolu ( , ) Elips Kitap( , ) ‹stanbul ( , ) 2005 ( . ) yaz›l› k⤛d› görevliye verdikten sonra eve dönmek zorunda kald›m. Sormay› neredeyse ( , ) unutuyordum. Yar›n okula gelecek misin(? ) Bana acele cevap yaz. Çünkü , senden ald›¤›m Uluç Reis( )i yar›n okula getireyim. Annem ( , ) babam ( , )kardeflim de sana selam söylüyorlar. Ka¤an (
De¤erli Arkadafl›m (
bulamad›m. Kütüphane görevlisi (
Görüflmek üzere (...) Hoflça kal.
165
f›rt›nal› bir k›fl günü Sivas'la Kayseri aras›ndaki y›k›k bir Selçuklu han›na kendilerini zor at›yorlar... Handa gecelemeye karar verip yüklerini çözüyorlar. Yurduna yaklaflt›klar› için memleket kokusu insan›n burnuna gelir, içindeki hat›ralar depreflir. Kervanc›lar yerlerinde duram›yorlar. Akflam oldu ama hiçbirini uyku tutmuyor. Veysel'in niflanl›s› Veysel'in gözünün önünden hiç gitmiyor. Veysel ikide bir yata¤›ndan kalk›p ›fl›d› m› diye do¤uya bak›yor.. Veysel bir türlü yatakta duram›yor... Sabah, bir olsa! fiimdi, geceden yola ç›k›lmaz ki diyor Veysel... Kar! Kar! Allah'›n belas› bir f›rt›na var. Gün ›fl›madan önce, do¤uda, tam günün do¤aca¤› yerde bir y›ld›z görünür. Sabah y›ld›z›d›r o. Sabah y›ld›z› görününce yola ç›k›l›r. Sabah y›ld›z› bir görünse... Bu gece, bir gece de¤il; karanl›k bir y›ld›r. Veysel sevinçle çoktan beri durup seyretti¤i do¤uda kocaman, ›fl›l ›fl›l parlayan bir y›ld›z görüyor. Delicesine ba¤›r›yor: "Sar› y›ld›z... Mavi y›ld›z..." Telaflla kervan› yüklüyorlar... Kar savuruyor... Geceye ve sar› y›ld›za kar ya¤›yor... Gece ve sar› y›ld›z üflümüfl. Kervan yola düflüyor... Kervanc›larda sevinç... Geceye, kara, sar› y›ld›za karfl› flark›lar söylüyorlar... "Bir bulut oynad› Sivas ilinden... Ucu telli mektup geldi gelinden..." Yar›n sabah Sivas'ta olacaklar... Veysel'i sorsan›z, Veysel, kervandan belki befl yüz metre ileride... At›, a¤açlar boyu yüklemifl kar› gö¤üslüyor... At, bazen yorulup bazen yavafll›yor... Veysel at› öldürecek gibi... Veysel at› k›rbaçl›yor... Bir hayli yol al›yorlar... Kar, arada aç›l›p ortal›k süt liman oluyor ve sar› y›ld›z oturmufl oraya... Sar› y›ld›z... Sar› y›ld›z... Sar› y›ld›z çoktan kaybolmal›yd›... Gün do¤mal›yd› çoktan da¤lar›n ard›ndan. Tan y›ld›z› ›fl›m›fl; ›fl›d› demek, biraz sonra gün do¤acak demektir... Gün nerelerde? Kar daha da savuruyor... F›rt›na döndürüyor... Bir zaman geliyor ki kervan toptan kara gömülüyor. Zar zor kervan› kar alt›ndan ç›kar›yorlar... ‹çlerinde kimisi "Dönelim!" diye ayak diriyor.. Ötekiler dinlemiyorlar... "‹flte sar› y›ld›z. Biraz sonra nas›l olsa gün do¤ar..." ve dönmüyorlar. Git, git! Sar› y›ld›z›n bir türlü kayboldu¤u, günün do¤du¤u yok. "Biz uykuluyuz da onun için zaman bize çok uzun geliyor. Nas›l olsa biraz sonra gün do¤acak." diyorlar. ‹çlerinden hiçbirinin akl›na bu y›ld›z›n Tan y›ld›z› olmayaca¤› gelmedi... Gözleri y›ld›zda... Boyuna, kara bata ç›ka yol al›yorlar... Sivas Ovas›’n›n kar alt›ndaki uçsuz bucaks›z düzlü¤ü, gidiyorlar gidiyorlar bitmiyor... Akl› bafl›nda eski kervanc›lar felaketi seziyorlar. Kervanc›bafl›ya, Veysel'e, daha öteki gençlere: "Dönelim!" diye yalvar›yorlar... Kervanc›bafl› da genç... Veysel'in yüre¤indeki aflk da gittikçe atefl al›yor. Veysel, arkadafllar›na y›ld›z› gösterip "Hepiniz bilirsiniz ki y›ld›z do¤duktan sonra gün ›fl›r..." Arkadafllar› ne desinler! Bu y›ld›z do¤duktan sonra gün ›fl›r. Ama y›ld›z ne zamandan beri orada öylece duruyor... Ne gün ›fl›yor ne bir fley... Bir kaç kere dönecek oluyorlar, dönseler nereye dönecekler... Çarnaçar gidiyorlar... En sonunda gide gide flimdiki "Kervank›ran" dedikleri yere var›yorlar. Ve orada görülmedik bir tipi bafll›yor. Kar tepeden tepeye savuruyor. Sar› y›ld›z tipinin arkas›nda... Ve neden sonra gün usuldan usuldan karfl› da¤›n arkas›ndan
166
görünüyor. Kervan nerede? Kervan› koydunsa bul! Bahar geliyor... Bahar gelip toprak kabar›yor... Çimenler yeflerip karlar eriyor... Kervank›ran’dan geçen ilk yolcu , at›, efle¤i, kat›r›, develeri, insanlar› ile bir kervan› orada, kara topra¤a üst üste y›¤›lm›fl buluyor... Bütün kervan üst üste y›¤›lm›fl... Yaln›z befl yüz metre ileride, topra¤a boylu boyunca uzanm›fl, at›n dizginleri elinde, ileri do¤ru uçar gibi yat›yor... Ve onlar› yerlerinden bir santim bile ay›rmadan olduklar› yere at›yla, kat›r›yla, efle¤iyle gömüyorlar... Kervank›ran dedikleri yerden geçerseniz, mezarlar› görürsünüz... Veysel'in topluluktan ayr›lm›fl mezar›, daha ileri do¤ru uçar gibidir... Ve bu olay üstüne Anadolu insanlar›, türlü türlü türküler yakm›fllard›r. Bu türküleri flairler, flair olmayanlar, olay› kim duyup da yüre¤i yand›ysa veryans›n etmifl Kervank›ran üstüne... Az daha unutuyordum... O yere Kervank›ran dedikleri gibi, o y›ld›za da "Kervank›ran y›ld›z›" demifllerdir... Hangi Anadolu köylüsüne, "Bana Kervank›ran y›ld›z›n› göster." derseniz, hemen size gösterir... Arkas›ndan da bu olay› anlat›r. SARI YILDIZ, MAV‹ YILDIZ Sabah oldu flavk›n batmaz Döne Kervank›ran döne Aflk atefli serden gitmez Niye do¤dun sar› y›ld›z? Evler y›kan beller büken? Kanl›m oldun Kervank›ran Y›ld›zlarda ne ruflensin Âlem içre periflans›n Garip yurduna düflmans›n Niye do¤dun sar› y›ld›z? Evler y›kan beller büken? Kanl›m oldun Kervank›ran Sana Kervank›ran derler Yâre ikrar veren derler Bana Dertli Kerem derler Niye do¤dun sar› y›ld›z? Evler y›kan beller büken? Kanl›m oldun Kervank›ran Ö¤rencilerinizden hikâyeyi okuduktan sonra seçtikleri türküden yola ç›karak bir hikâye kurgulamalar›n› isteyiniz. Hikâyeleri kurgulamalar› için belirli bir süre veriniz. Ard›ndan ö¤rencilerinizi tahtaya kald›rarak hikâyelerini anlatmalar›n› isteyiniz. Ö¤rencilerinize hikâyelerini anlat›rken standart Türkçe ile konuflmalar›n› (1.4), karfl›s›ndakinin alg›lamakta zorluk çekmeyece¤i bir h›zda ve ak›c› biçimde konuflmalar›n› (1.7), tekrara düflmeden konuflmalar› gerekti¤ini (1.9) hat›rlat›n›z.
Ayr›ca be¤endikleri fliirleri, sözleri ve metinleri derlemelerini isteyiniz (5.6).
Ö¤rencilerinizden afla¤›daki kelimelerin geçti¤i türküler söylemelerini isteyiniz. Kelimeleri dersinizin süresine göre art›rabilir ya da azaltabilirsiniz. Kelimeler: da¤, koyun, çiçek, bahar, asker, ev, ayr›l›k, gurbet, ba¤, dere...
Ö¤rencilerinize virgülün cümlede özel olarak vurgulanmas› gereken ögelerden sonra, uzun cümlelerde yüklemden uzak düflmüfl olan ögeleri belirtmek için ve cümle içinde ara sözleri ve ara cümleleri ay›rmak için kullan›ld›¤›n› sezdirmeye ve virgülün farkl› ifllevlerini kavratmaya yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (7. Etkinlik) (6.2). Ö¤rencilerinize virgülün farkl› yerlerde kullan›m›yla ilgili uygulama etkinli¤ini yapt›r›n›z (8. Etkinlik) (6.2).
VI. YAZMA Kelime ve kelime havuzundan seçerek yazma yöntemini uygulay›n›z (2.12). Ö¤rencilerinizden dinledikleri metinden ö¤rendikleri kelime, deyim ve atasözleriyle kelime havuzu oluflturmalar› ve kelime havuzundan hareketle bir fliir yazmalar›n› isteyiniz (6. Etkinlik) (3.4).
V. D‹L B‹LG‹S‹ Cümledeki yard›mc› ögeleri ve özelliklerini sezdirmeye yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (9. Etkinlik) (2.2). Ö¤rencilerinize cümlenin iki temel ögesinin özne ve yüklem oldu¤unu hat›rlatt›ktan sonra, yükleme sorulan sorular›n yard›mc› ögeleri verdi¤ini, yard›mc› ögelerin yüklemi çeflitli yönlerden tamamlad›¤›n› kavrat›n›z. Ö¤rencilerinize cümlede öznenin yapt›¤› iflten etkilenen varl›¤a “nesne” denildi¤ini, nesnelerin ismin yal›n hâlinde olursa “belirtisiz nesne”, ismin “-i” hâlinde olursa “belirtili nesne” ad›n› ald›¤›n›; nesneyi bulmak için yükleme “Ne? Neyi? Kimi?” sorular›ndan birinin yöneltildi¤ini, belirtisiz nesnenin yüklemin yan›nda yer ald›¤›n› ve belirtisiz nesneyle yüklem aras›na hiçbir ögenin giremeyece¤ini söyleyiniz. Ard›ndan ö¤rencilerinize cümlede yüklemin bildirdi¤i eylem ya da oluflu yer, zaman, hâl, azl›k-çokluk (miktar), vas›ta (araç) ve sebep bak›m›ndan tamamlayan yard›mc› ögeye de “zarf tamlay›c›s›” denildi¤ini; zarf tamlay›c›s›n› bulmak için yükleme “Ne zaman? Ne kadar? Nereye? Nas›l? Neden? Ne için? Kim için? Ne ile? Kim ile?” sorular›ndan birinin yöneltildi¤ini söyleyiniz.
Ö¤rencilerinize yazacaklar› fliirlerle s›n›f içi fliir yar›flmas›na kat›lacaklar›n› (5.10), yazarken düz yaz› ile fliir aras›ndaki biçim farkl›l›klar›n› dikkate almalar›n›, dizeler aras›nda duygu ve düflünce birli¤i sa¤lamalar› gerekti¤ini söyleyerek fliirdeki anlam bütünlü¤ünü bozmadan ses ak›fl›n› sa¤lamaya özen göstermelerini söyleyiniz. Daha sonra afla¤›daki fliiri okuyunuz. Türk’üz Türkü Ça¤›r›r›z Dünya dolsa flark›y›lan Türk’üz türkü ça¤›r›r›z Yola gitmek korkuyulan Türk’üz türkü ça¤›r›r›z Türk’üz Türkler yoldafl›m›z Hesaba gelmez yafl›m›z Nerde olsa savafl›r›z Türk’üz türkü ça¤›r›r›z
Edatlar›n cümlede zarf tamlay›c›s› olarak görev yapt›¤›n› vurgulay›n›z. Ard›ndan cümlelerdeki yard›mc› ögelerin özelliklerini kavratmaya yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (10. Etkinlik). Özne ile nesne aras›ndaki, yer tamlay›c›s› ile zarf tamlay›c›s› aras›ndaki fark› kavratmak için afla¤›daki cümleleri tahtaya yaz›n›z. • Usta, kap›y› aç›p girdi, ç›rak ustay› ça¤›rd›. • Ressam, kap›dan içeri girdi. • Bahçe kap›s›ndan içeriye girdi.
Bayramlarda dü¤ünlerde Toplant›da y›¤›nlarda S›k›l›nca dar günlerde Türk’üz türkü ça¤›r›r›z Su bafl›nda bulaklarda Türk’ün sesi kulaklarda Befliklerde beleklerde Türk’üz türkü ça¤›r›r›z
Ö¤rencilerinizden, tahtaya yaz›lan cümlelerin ögelerini bulmalar› için cümlelerin yüklemlerine çeflitli sorular sormalar›n› isteyiniz. Al›nan cevaplardan yola ç›karak kelimelerin ayn› olmas›na ra¤men farkl› görevler üstlendi¤ini belirtiniz. Öznenin, yüklemin bildirdi¤i ifli yapan varl›k veya kifli, nesnenin ise yap›lan iflten etkilenen varl›k oldu¤unu bulmalar›n› sa¤lay›n›z. Zarf tamlay›c›s› ile yer tamlay›c›s›n›n ikisinin de yer yön bildirdi¤i durumlarda yer tamlay›c›s›n›n ismin yönelme, kalma ve ç›kma durum eklerini ald›¤›n›, zarf tamlay›c›s› görevindeki kelimenin yal›n hâlde bulundu¤unu kavrat›n›z.
Hep beraber gelin k›zlar Bile coflar o y›ld›zlar Koflulunca çifte sazlar Türk’üz türkü ça¤›r›r›z ‹nler Veysel ar› gibi Bülbüllerin zar› gibi Turnalar katar› gibi Türk’üz türkü ça¤›r›r›z Âfl›k Veysel fiATIRO⁄LU Ö¤rencilerinize yazd›klar› bu fliiri fliir defterlerine kaydetmelerini söyleyiniz (5.4)
Ö¤rencilerinize cümlenin yard›mc› ögeleriyle ilgili uygulama etkinli¤ini yapt›r›n›z (11. Etkinlik).
167
168
5. Okuma al›flkanl›¤› kazanma 9. Be¤endi¤i k›sa yaz›lar› ezberler.
2. Okudu¤u metni anlama ve çözümleme 2.Metindeki anahtar kelimeleri belirler. 4.Metnin ana fikrini/ana duygusunu belirler. 13. Metne iliflkin sorulara cevap verir. 14.Metne iliflkin sorular oluflturur. 16.Metnin plan›n› kavrar. 28. Metinle ilgili görsel ögeleri yorumlar. 29.Metnin bafll›¤› ile içeri¤i aras›ndaki iliflkiyi ortaya koyar. 30.Okudu¤u metne farkl› bafll›klar bulur.
1. Okuma kurallar›n› uygulama 5.Okuma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
Okuma
3. TEMA: M‹LLî KÜLTÜR Nevruz ve Birlik
3. Haz›rl›kl› konuflmalar yapma 12. Konuflma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
1. Konuflma kurallar›n› uygulama 4.Standart Türkçe ile konuflur.
Konuflma
3. Farkl› türlerde metinler yazma 3.Bildirme yaz›lar› yazar.
5. Kendini yaz›l› olarak ifade etme al›flkanl›¤› kazanma 1. Duygu, düflünce, hayal, izlenim ve deneyimlerini yazarak ifade eder.
2. Planl› yazma 2.Yazacaklar›n›n tasla¤›n› oluflturur. 5.Konunun özelli¤ine uygun düflünceyi gelifltirme yollar›n› kullan›r. 10.Yaz›ya, konuyla ilgili k›sa ve dikkat çekici bir bafll›k bulur 12. Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
1. Yazma kurallar›n› uygulama 4. Standart Türkçeyle yazar.
Yazma
2. Cümleyle ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama 3. Cümlede vurgulanmak istenen ifadeyi belirler.
Dil Bilgisi
SINIF: 8 SÜRE: 8 Ders Saati
Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak ra : F›k Kültür ü r llî Tü : Mi amlar nin t e a M yr ti : Ba rs Saa Tem e Ana ma :8D Te Alt e Sür
TÜRKLERDE NEVRUZ KUTLAMALARI Nevruz Bayram› hem sarayda hem de halk aras›nda kutlanm›flt›r. Selçuklu sultanlar›n›n saraydaki bu kutlamalar›n› Nizamülmülk'ten ö¤reniyoruz. Osmanl› saray›nda da Nevruz, büyük törenlerle kutlanmaktayd›. Sarayda hekimbafl› misk, amber ve çeflitli baharatlardan macun haz›rlar ve Nevruz günü padiflaha sunard›. Nevruziye töreni denen törenlerde padiflaha donanm›fl atlar, silahlar, kumafllar vb. hediyeler takdim edilirdi. Buna “Nevruziye piflkefli” denirdi. Bu piflkefl saraydaki di¤er mühim flahsiyetlere de verilirdi. Nevruz macununun yan› s›ra o gün “s” harfi ile bafllayan yedi çeflit yiyecek (susam, simit, sar›msak, süt, salep, su, safran vd.) yenir, bunlar›n flifa verece¤ine inan›l›rd›. Manisa'da Kanunî zaman›nda Merkez Efendi'nin bafllatt›¤› gelenek, Nevruz günlerinde devam etmektedir. Kay› boyu mensubu Karakeçili aflireti 12 Mart'ta Ertu¤rul Gazi türbesi etraf›nda toplan›p burada flenlikler yaparlar. At yar›fllar›, ciritler, gürefller tertip ederler. Anadolu'da cemre düflmesi bahar›n gelmesi anlam›na gelir. Havaya, topra¤a ve suya düflen cemre üç hafta sürer, son cemre Nevruz'dur. ‹lkbaharda Nevruz çiçe¤i veya kardelen bayram›n müjdecisi olur. ‹bibik kufllar› ötmeye bafllar. Nevruz'da bitkiler, hayvanlar, insanlar yani bütün canl›lar âdeta yeniden canlan›r. Göçmen kufllar gelmeye bafllar. www.yayim.meb.gov.tr, 21.01.2007
NEVRUZ VE B‹RL‹K I. HAZIRLIK A. Derse Haz›rl›k Bayramlar,kutlamalar, flenlikler vb.ile ilgili resimler, foto¤raflar, gazete ve dergi yaz›lar› getiriniz. “Yazma” bölümünde kullanmak için kültürümüzde bahar›n gelifli ve Nevruzla ilgili yaz›lar, fliirler getiriniz. “Yazma” bölümünde kullanmak için sözsüz müzik CD'si getiriniz. Ö¤rencilerinizden “Yazma” bölümünde kullanmak için çizgisiz A4 k⤛d› getirmelerini isteyiniz.
169
B.Metne Haz›rl›k Ö¤rencilerinize bayramlar, kutlamalar ve flenliklerle ilgili resim ve foto¤raflar› gösteriniz. Ö¤rencilerinizi görseller hakk›nda konuflturunuz. Ö¤rencilerinize “ bahar” ve “bayram” kelimelerinin kendilerinde neler ça¤r›flt›rd›¤›n› sorarak düflüncelerini al›n›z. Getirdi¤iniz gazete haberlerinden birini okuyarak ö¤rencilerinizin konuflmalar›n› sa¤lay›n›z. “Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak” bölümünde yer alan metinden de yararlanabilirsiniz. Afla¤›daki metni okuyunuz, ö¤rencilerinizin metin hakk›nda düflüncelerini al›n›z.
“Hofl geldin.” dediler. “Senin ötüfllerini özlemifltik.” K›rlang›ç, “Ben de sizi ve buralar› çok özledim” dedi. fiimdi uçup etraf› dolaflay›m. Bakal›m neler görece¤im.” “Ben de Nevruz haz›rl›klar›n› görmek isterdim." dedi Kaplumba¤a; “Ama öyle yavafl yürüyorum ki dereye varana kadar gün biter...” K›rlang›ç, “Üzülme” dedi, “Ben sana gördüklerimi anlat›r›m.”Kaplumba¤a sevindi. “Bu çok iyi olur.” dedi. Sonra, “Ben de yola ç›kay›m. Hiç de¤ilse yar›n sabah dere kenar›ndaki flenlikleri seyrederim.” diyerek yavafl yavafl yürümeye bafllad›. K›rlang›ç ise “P›rr...” diye uçtu. Serpil URAL
BAHAR NEVRUZ'LA BAfiLAR Bir sabah Günefl'in ilk ›fl›klar› k›rlara yay›l›rken Solucan yerdeki delikten bafl›n› ç›kard›.Yan›nda duran a¤aca “Günayd›n.” dedi. “Yar›n Nevruz,de¤il mi?” “Evet” dedi A¤aç. “Art›k sevinebilirsin, yar›n Nevruz.” “Yaflas›n!”dedi Solucan. “K›fl bitiyor!”Kaplumba¤a bu seslerle uyand›. “Ne oldu, ne var?”Sizi bu kadar sevindiren nedir?”diye sordu. “Yar›n Nevruz.”dedi Solucan, “K›fl›n so¤u¤u,karanl›¤› bitecek diye seviniyorum.” “Ah, evet!” dedi kaplumba¤a,”Dün leylekleri gördüm. Gelmifller. Bahar›n yaklaflt›¤›n› anlad›m.” “Hakl›s›n.”dedi A¤aç. “Bahar Nevruz'la bafllar.” Kaplumba¤a, A¤aç ve Solucan böyle konuflurlarken K›rlang›ç gelip bir dala kondu. “Hepinize günayd›n?”diye öttü.” “Nevruz geliyor diye s›cak ülkelerden döndüm.” Hep bir a¤›zdan
170
II. OKUMA-ANLAMA
Konunun ayr›nt›lara girilmeden ana hatlar›yla kavranmas› amac› ile göz atarak okuma yöntemini uygulay›n›z (1.5). Ö¤rencilerinize metnin bafll›¤›n› okumalar›n›, metni h›zl›ca gözden geçirmelerini, metnin konusunu anlamak için baz› cümleleri okumalar› gerekti¤ini söyleyiniz. Ö¤rencilerinizin böylece ayr›nt›lardan ar›nd›rarak ana fikre ulaflmalar›n› sa¤lay›n›z. Bu çal›flma için ö¤rencilerinize yeterli süreyi veriniz. Ö¤rencilerinize metnin ana fikrine
ulafl›l›p ulafl›lmad›¤›n› kontrol amac›yla sorular yöneltiniz. Ö¤rencilerinizin verdikleri cevaplar› tart›flmalar›n› sa¤lay›n›z (2.4). Ö¤rencilerinizin haf›zalar›n› güçlendirmek, kültürel ve edebî de¤ere sahip metinlerdeki cümle yap›lar›n› ve söz varl›¤›n› kavrayarak Türkçeyi do¤ru, güzel ve etkili kullanmalar›n› sa¤lamak amac›yla ezberleme yöntemini uygulay›n›z. Ö¤rencilerinizden metinde bulunan mâni ve dörtlü¤ü ezberlemelerini isteyiniz. Dörtlüklerdeki ses ak›fl›n› sa¤layan kelimelere vurgu yap›n›z. fiiirin duygu, düflünce ve hayalleri ifade eden derin bir anlat›m oldu¤unu söyleyiniz. Ö¤rencilerinize güzel ve edebî fliirler okumalar›n›, uygun zamanlar›nda fliir yazmalar›n› ve yazd›klar› fliirleri zaman zaman s›n›f arkadafllar›yla paylaflmalar›n› vurgulay›n›z. Ö¤rencilerinize fliirlerin yan›nda, be¤endikleri k›sa yaz›lar da ezberlemelerini söyleyiniz (5.9). Ö¤rencilerinize metnin anahtar kelimelerini bulmaya ve anahtar kelimelerle cümle kurmaya yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (1.Etkinlik) (2.2). Ö¤rencilerinize metne iliflkin sorular oluflturmalar› ve cevaplamalar›na yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (2.Etkinlik) (2.15). Ö¤rencileriniz sorular haz›rlarken farkl› tipte sorular oluflturmalar› için gerekli yönlendirmeler yap›n›z. Ö¤rencilerinize metnin plan›n› kavratmaya yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (3.Etkinlik) (2.17). Ö¤rencilerinize metnin bafll›¤›n›n içeri¤e uygun olup
171
olmad›¤›n› sorunuz. Ö¤rencilerinizin düflüncelerini ald›ktan sonra onlara “Siz olsayd›n›z metne hangi bafll›¤› bulurdunuz?” sorusunu yöneltiniz (2.30,31). Ö¤rencilerinize metinle ilgili görselleri buldurmaya yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (4.Etkinlik) (2.29).
KONUfiMA
Ö¤rencilerinizin ö¤rendikleri kelime, kavram, atasözü ve deyimleri anlat›mlar›nda kullanmalar›n› sa¤lamak, söz varl›klar›n› ve ifade güçlerini zenginlefltirmek amac›yla kelime ve kavram havuzundan seçerek konuflma yöntemini uygulay›n›z (3.12). Ö¤rencilerinize kelime ve kavramlar›n yer ald›¤› bir havuz oluflturunuz. Ö¤rencilerinizden afla¤›daki konuflma konular›na ba¤l› olarak bu havuzdan seçtikleri kelimeleri kullanarak konuflmalar›n› yapmalar›n› isteyiniz.
Konuflma Konular› Bayramlar›n birlik ve beraberli¤imiz için önemi Bahar›n gelifli ve do¤adaki de¤iflimler Çevremizde yap›lan flenlikler
Ö¤rencileriniz konuflmalar›na bafllamadan önce standart Türkçeyle konuflmalar›n› sa¤lamak için afla¤›daki etkinli¤i yapt›r›n›z.(1.4). Ö¤rencilerinize afla¤›daki metni okuyunuz.
Tohumluk ‹lçe yöneticilerinin kula¤› t›kal› kalmad› bu duruma. Onlar›n da yüre¤i s›zlam›flt›r belki ekinlerin gazel olufluna. Ziraat Bankas› yoluyla tohumluk bu¤day da¤›t›lmas›na karar verildi. On dokuz eylül pazartesi günü bizim köye tohum da¤›t›lacakm›fl. Akflam›ndan dellal ça¤r›ld›, “Herkes! Nüfus cüzdan›n› cebine als›n! Dört dene foturaf ilaz›m! ‹ymal etmen! Gece fleere toom almaya gidiliyor. Baflka bir diyece¤i olan aaflam m›ktar›n odas›na gelsin. Her kelime aras›nda bir mola veriyordu s›¤›rtmaç Hamdi. Akflam muhtar›n odas›na biriktiler. Kimi nal›na, kimi m›h›na vurmaya bafllad›. “Ne olur bilader diyorlar, yüz befl kilav bu¤daynan ne olur! ‹reçber bafl›na bu kadar toom veriyorlarm›fl, üç kile mi ne olur herhâlde... Üç kileyi getirip ne kadar yere ekeceyik? Alt› saatl›k yoldan getirdi¤imize de¤mez. Mahmut MAKAL
Ö¤rencilerinize hangi kelimelerin telaffuzlar›n›n dikkatlerini çektiklerini sorunuz. Bu kelimelerin günümüzde telaffuz edilip edilmedi¤ini sorgulat›n›z. Konuflma dilinde kelime telaffuzlar›n›n yörelere göre de¤iflebilece¤ini söyleyiniz. Ard›ndan standart Türkçeyle ilgili afla¤›daki bilgileri ö¤rencilerinizle paylafl›n›z. Toplumda sayg›nl›k uyand›ran, konuflma dilindeki farkl›l›klar› ortadan kald›ran, yaz›m› Türk Dil Kurumu taraf›ndan belirlenen, yaz›lan ve konuflulan ideal biçiminin standart Türkçe oldu¤unu vurgulay›n›z. Metinde geçen baz› kelimelerin standart Türkçe karfl›l›klar›n› tahtaya yazarak ö¤rencilerinizin bu kelimeleri tan›malar›n› sa¤lay›n›z. Metinde Telaffuzu Standart Türkçe Karfl›l›klar› Hatal› Olan Kelimeler • Dene • Tane • Foturaf • Foto¤raf • ‹laz›m • Laz›m • ‹ymal • ‹hmal • fieer • fiehir • Toom • Tohum • M›ktar • Muhtar • Aaflam • akflam Ö¤rencilerinize metinde geçen standart Türkçeyle telaffuz edilmeyen di¤er kelimeleri bulmalar›n› ve do¤ru
172
flekillerini telaffuz etmelerini söyleyiniz. Daha sonra bu kelimeleri defterlerine yazarak cümle içinde kullanmalar›n› söyleyiniz. Ö¤rencilerinize konuflmalar›nda standart Türkçeyi kullanmalar›n› söyleyiniz.
IV.YAZMA
Ö¤rencilerinizin alg›lama güçlerini ve dikkatlerini gelifltirmek amac›yla duyulardan hareketle yazma yöntemini uygulay›n›z (2.12). Ö¤rencilerinizin duygular›n› harekete geçirmek için ön haz›rl›kta getirilen sözsüz müzik CD'sini dinletiniz. Dinleti s›ras›nda sessiz olmalar› gerekti¤ini hat›rlat›n›z. Ard›ndan “Nevruz Güzellemesi” adl› fliiri ö¤rencilerinize okuyunuz.
Bu çal›flmalar için uygun bir s›n›f ortam› oluflturunuz. Sonra Çal›flma Kitab›'ndaki görsele ö¤rencilerinizin dikkatini çekiniz. Ard›ndan CD'deki ezginin ve Çal›flma Kitab›'ndaki görselin kendilerinde uyand›rd›¤› duygu, düflünce ve hayalleri yazmalar›n› isteyiniz (5. Etkinlik) (5.1). Ö¤rencilerinizden yaz›lar›na dikkat çekici bir bafll›k bulmalar›n› (2.10), yazacaklar›n›n tasla¤›n› oluflturmalar›n› (2.2) ve standart Türkçeyle yazmalar›n› (1.4) isteyiniz. Ö¤rencilerinize düflünceyi gelifltirme yollar›yla ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (6.Etkinlik) (2.5). Ö¤rencilerinizden Nevruz Bayram›'na bir arkadafl›n› davet etmelerini isteyiniz (7.Etkinlik) (3.3). Ö¤rencilerinize, davetiye yazmadan önce örnek davetiyeyi iyice incelemelerini söyleyiniz.
V.D‹L B‹LG‹S‹ Nevruz Güzellemesi Bahar yeli ›lg›t ›lg›t esince Gönlümüzde çalan saz›m›z Nevruz. Çay›r çimen dört bir yan› bas›nca, Hoflgörü, kardefllik sözümüz Nevruz.
Ö¤rencilerinize cümlede vurgulanmak istenen ifadeyi belirlemeye yönelik sezdirme etkinli¤ini yapt›r›n›z (8.Etkinlik) (2.3).
Düfl katar güzeller Nevruz afl›na, Toplan›r yi¤itler atefl bafl›na, Can gelir do¤an›n kara k›fl›na, Hem bahar›m›z hem yaz›m›z Nevruz.
Etkinlikten sonra ö¤rencilerinize, bir cümlede anlamca önemli olan kelime veya kelime gruplar›n› di¤er kelimelere göre, daha bask›l› okumaya “cümle vurgusu” denildi¤ini; cümle vurgusunun genellikle yüklemden önceki kelime veya kelime grubunda oldu¤unu söyleyiniz.
Genç, ihtiyar, kad›n, erkek, k›z ile, Ekmek sunar birbirine tuz ile, Gönülden duyulan bin bir haz ile, Topra¤a sürülen yüzümüz Nevruz.
Ö¤rencilerinize cümlede vurgulanan ögeyi kavratma etkinli¤ini yapt›r›n›z (9.Etkinlik).
Çals›n sazlar, çifte davul vurulsun, Bayram yeri flenlik toylar kurulsun, Yok muydu tarihte bir kez sorulsun, Türklü¤e ba¤lanan özümüz Nevruz.
Etkinlikten sonra “Osman Bey, gelecek hafta flehir meydan›na çeflme yapt›racakm›fl.” cümlesini tahtaya yaz›n›z. Ö¤rencilerinizden cümlede vurgulanmak istenen kelime veya kelime grubunu bulmalar›n› isteyiniz. Daha sonra cümlenin ögelerini ö¤rencilerinize buldurunuz. Hangi ögenin vurguland›¤›n› sorunuz. S›ras›yla di¤er ögeleri de vurgulayacak flekilde cümleyi yeniden yazmalar›n› isteyiniz. S›n›f›n›z›n mevcuduna ve sizin zaman›n›za göre baflka cümlelerle de etkinli¤i devam ettirebilirsiniz.
Karaco¤lan,Emrah, hem Bektafl Veli, Yunus'un dostlu¤a ça¤›ran dili, Kazak, Özbek, Tatar, bütün Türk eli, Ergenekon'daki közümüz Nevruz. Sevgi bahçesinden çiçekler derip Dostlu¤un bütünlük s›rr›na erip El ele, dil dile, kol kola verip Türk'ü birlefltirme tezimiz Nevruz. Süleyman ARPACI
173
Serbest okuma metinlerini, ö¤retmen serbest okuma saatlerinde okuma alıflkanlı¤ını kazandırma amacıyla kullanabilece¤i gibi gerçekleflmedi¤ini düflündü¤ü kazanımları vermek için kendi belirleyece¤i uygun ifllenifl süreciyle de kullanabilir.
174
NOTLARIM - GÖRÜfiLER‹M ......................................................................................................................
............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ...............................................................................................................................................................
175
M‹LLI KÜLTÜR TEMA DE⁄ERLEND‹RME SORULARI A. 1, 2, 3, 4 ve 5. sorular› afla¤›daki metne göre cevaplay›n›z. “Çad›r›ma sevgim artt›kça art›yordu... Çad›r! Dedelerimin de¤erli yurdu çad›r, bendeki bu sevgi ›rk›m›n miras›d›r; sen bana bir ata yadigâr›s›n; geçmiflin tarihini saklayan kutsal bir tomars›n! Kanatlar›n›n her büklümünde Afrika’ya, Amerika’ya dayanm›fl olan Türklerden bafllayarak “Sen Gotar”a varm›fl olan Osmanl› ak›nc›lar›na kadar, befl bin y›ll›k bir “fiehname” okuyabilirim. Ortada sapl› duran dire¤in bir an›t kadar gözüme çal›ml› görünüyor. Topra¤a çak›l› her kaz›¤›nda tarihe yer etmifl bir olay›n izini biliyorum; gergin iplerinin saz›nda ise Do¤u’dan Bat›’ya kadar ulaflm›fl bir zafer bestesini dinliyorum...” Refik Halit KARAY 1. Yazar›n çad›ra olan sevgisi gittikçe niçin art›yor? ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................
2. Yazar, çad›r› nelere benzetmifl? Yaz›n›z. ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ .........................................................................................................................................................................
3. Yazar›n geçmifliyle övündü¤ünü nereden anl›yorsunuz? ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ .........................................................................................................................................................................
4. “gergin iplerinin saz›” ifadesi size neyi ça¤r›flt›r›yor? ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ .........................................................................................................................................................................
5. Metnin ana fikrini yaz›n›z, metne bir bafll›k bulunuz? ........................................................................................................................................................................ ......................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................ ......................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................ B. Afla¤›da virgülün do¤ru kullan›ld›¤› cümlelere “D”, yanl›fl kullan›ld›¤› cümlelere “Y” yaz›n›z. ( D ) Evden çarfl›ya yürüyerek, yürüyerek de gidilmez ama, gidelim. ( D ) Refik Halit KARAY, Bir ‹çim Su, ‹nk›lâp Yay›nevi, ‹stanbul, 2005. ( Y ) Sevgili, Ö¤retmenim uzun zamand›r size mektup yazam›yorum. ( Y ) Ali Kaptan, bütün gün, denizdeydi. ( D ) Millî kültürümüzü gelecek kuflaklara aktarmal›y›z, dedi.
176
C. Afla¤›daki cümlelerden yard›mc› ögesi olmayanlar› iflaretleyiniz. ( X ) Bütün zorluklar› tek bafl›na yenen adam gelecekti. ( X ) Bayramlar birli¤imizin, beraberli¤imizin sembolüdür. (
) Neyzen, bütün gece bestesiyle meflgul oldu.
( X ) Türkiye Cumhuriyeti’nin temeli kültürdür. ( X ) Derelerden, tepelerden rüzgâr gibi geçenler Ak›nc›lard›. (
) Rüstem Bey, bu y›l üçüncü ödülünü alm›flt›r.
D. Afla¤›daki cümlelerde vurgulanan ögeleri iflaretleyiniz.
Cümleler
Özne
Nesne
Zarf Tamlayac›s›
X
Koca Ali birdenbire dal› dereye att›. Koca Ali birdenbire dereye dal› att›. Dal› birdenbire dereye Koca Ali att›.
Yer Tamlay›c›s›
X X
Koca Ali dereye dal› birdenbire att›.
X
E. Afla¤›daki sorular›n do¤ru cevaplar›n› iflaretleyiniz. 1, 2 ve 3. sorular› afla¤›daki metne göre cevaplay›n›z. “Anadolu’da kilim, renk demek, renge susam›fll›k demek... Göz alabildi¤ine bozlaflan topraklarda, yeflile, k›rm›z›ya, maviye, turuncuya özlem duyan insanlar, h›nc›n› kilimlere döktü¤ü renklerden al›r. A¤açtan yeflil, denizden mavi, çiçekten k›rm›z› arayan, bulamay›nca da tezgâha koflan insanlar, özentilerini kilimlerde dile getirir. Anadolu’da kilim, renk sofras›d›r, renge aç insanlar›n sofras›. Al› al, moru mor, ak›-karas›, sar›s›-durusu, nesi var nesi yoksa cömertçe ortaya döker; evini, çad›r›n› bir bayram flenli¤i, bir dü¤ün alay› gibi renklerle donat›r. Bu, onun dünyas›d›r.” Mehmet ÖNDER
1. Afla¤›dakilerden hangisi Anadolu kilimlerinin özelliklerinden de¤ildir? A. Do¤adaki bütün renkleri nak›fllar›nda bar›nd›rmas› B. Kilimlerin, onu dokuyan insanlar›n duygular›n› yans›tmas› C. Kilimi dokuyanlar›n özentilerini dile getirmesi D. Kilimlerin sadece evleri, çad›rlar› süslemek için dokunmas›
177
2. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde söz sanat› yoktur? A. Anadolu’da kilim, renge aç insanlar›n sofras›d›r. B. Nesi var nesi yoksa cömertçe ortaya döker. C. Anadolu’da kilim, renk sofras›d›r. D. Evini, bir dü¤ün alay› gibi renklerle donat›r.
3. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde sestefl olan kelime yoktur? A. H›nc›n› kilimlere döktü¤ü renklerden al›r. B. Bir dü¤ün alay› gibi renklerle donat›r. C. Kilim, renge aç insanlar›n sofras›d›r. D. Kilim renge susam›fll›k demektir.
4. Afla¤›daki numaralanm›fl yerlerin hangi ikisine virgül konulursa anlam de¤iflir? I. Komflu ( ) bahçe ne durumda? II. Yalç›n da¤lar›n buzlar› ( ) erimeye bafll›yor. III. Hasta ( ) hemflireye bayg›n gözlerle bakt›. IV. Görsel sanatlar, spor etkinlikleri derslerinden yetmifl ( ) teknoloji ve tasar›m, bilgisayar derslerinden seksen puan ald›.
A. I ve III
B. II ve III
C. II ve IV
5. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde noktalama yanl›fl› yap›lm›flt›r? A. Küçük bir köy- on haneyle bir dükkân-karfl›mda duruyordu. B. – O¤lum, bu yolun nereye ç›kt›¤›n› biliyor musun? C. Orta Ça¤›n en büyük derdi “verem hastal›¤›” idi. D. Momo; duydu¤unu san›yorum, çok de¤erli bir romand›r.
6. Afla¤›daki cümlelerin hangisinin ögeleri yanl›fl ayr›lm›flt›r? A. Köflkün arkas›ndaki soka¤›/akasya a¤açlar›/kaplam›flt›. B. Birkaç ay önce/tart›flt›¤› arkadafl›yla/dün/karfl›laflm›flt›. C. Nisan ya¤murlar›/do¤aya/can vermiflti. D. Millî güreflçilerimiz/Atina’ya/gidecek.
178
D. III ve IV
7. Afla¤›daki cümlelerden hangisinin yüklemi isim tamlamas› fleklindedir? A. Karfl›mda duran tarihî çeflme dedelerimizin miras›yd›. B. Gökyüzünü kaplayan s›¤›rc›klar birden kayboldu. C. Ünlü flairin do¤du¤u ev flu gördü¤ün ahflap konakt›. D. Millî tak›m›m›z birazdan yeflil sahaya ç›kacakt›.
8. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde nesne vurgulanmaktad›r? A. Bugün de arkadafl›n›n keman›n› çald›. B. Minyatürdeki ustal›¤› ‹stanbul’a yay›lm›flt›. C. Avanos’ta ata yadigâr› zanaatlardan çanak-çömlekçilik yayg›nd›. D. Telkâri sanat›n›n en iyi örnekleri Mardin’de yap›l›yordu.
9. “Derenin sazl›¤›nda belki yüzlerce kurba¤a ayn› anda ba¤›r›yordu.” cümlesinin ögeleri afla¤›daki seçeneklerin hangisinde s›rayla verilmifltir? A. Zarf tamlay›c›s›- özne- belirtili nesne- yüklem B. Yer tamlay›c›s›- zarf tamlay›c›s›- zarf tamlay›c›s›- yüklem C. Yer tamlay›c›s›- özne-zarf tamlay›c›s›- yüklem D. Belirtili nesne- zarf tamlay›c›s›- özne- zarf tamlay›c›s›- yüklem
10. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde “fiilimsi” cümlenin yer tamlay›c›s› olmufltur? A. Parçalanacak kaya, tünelin en sert kayas›yd›. B. Geçmifl günleri bir flerit gibi gözünün önünden geçti. C. Tan›d›k yüzlere üç haftad›r rastlayamad›. D. Geçen hafta hat kursuna yaz›ld›.
179
4. TEMA TOPLUM HAYATI • Ergenekon Destan› • Çi¤dem Der ki... • Herkesin Dostu Anton • Aflinas›z • Ziyaret Günleri (Serbest Okuma Metni) • Türk Misafirperverli¤i (Serbest Okuma Metni)
: Anonim : Miyase SERTBARUT : Stefan ZWEIG ( Stef›n Z›vayk) : Ali ÇOLAK : Mahmut YESAR‹
TOPLUM HAYATI
:Anna MASALA
TEMAYA HAZIRLIK Ö¤rencilerinizin ön birikimlerini harekete geçirmek, temaya ilgilerini çekmek, birikimlerini ortaya koymak amac›yla Ö¤retmen K›lavuz Kitab›’n›n 182. sayfas›ndaki çal›flmalar› yapt›r›n›z.
180
• Ö¤rencilerinizin, bu tema boyunca afla¤›da önerilen kitaplardan en az ikisini okumalar›n› ve s›n›f arkadafllar›yla paylaflmalar›n› sa¤lay›n›z.
Bu temada önerilen kitaplar • Hep O fiark› (Yakup Kadri KARAOSMANO⁄LU) • Gümüfl Kanat (Cahit UÇUK) • Tiryaki Sözleri ( Cenap fiAHABETT‹N) • Osmanc›k (Tar›k BU⁄RA) • Bal›m K›z Dal›m O¤ul (Ceyhun Atuf KANSU)
181
TEMAYA HAZIRLIK Ö¤rencilerinizi temaya haz›rlamak amac›yla afla¤›daki an›y› okuyunuz. An›da ne anlat›ld›¤›n› sorarak ö¤rencilerinizi bu konuda konuflturunuz. Daha sonra temaya haz›rl›k etkinli¤ini yapmalar›n› isteyiniz. Tema süresince toplumda yard›mlaflma, dayan›flma ve ifl birli¤i ile ilgili gazete haberleri, ilan ve yaz›lar› toplamalar›n› isteyiniz. Ö¤rencilerinizin getirdi¤i haber, ilan ve yaz›lar› s›n›f panosunda sergileyiniz.
Bir ramazan akflam›yd› bu flirin flehirde. Bir arkadafl›m›za iftara gidiyorduk. Hava buz gibiydi, ayaz vard› d›flar›da. Bindi¤imiz minibüsün floförü minibüsü durdurup bir aflevine yönelmiflti. Uzun bir s›ra vard› aflevinin önünde. Bir iki durak sonra minibüsten indik. Arkadafl›m›z mükemmel bir sofra haz›rlam›flt›. Yemek boyunca lokmalar bo¤az›ma dizildi. O gece boyunca hep düflündüm, uyuyamad›m. Ben bu düflünceler içinde bir ç›k›fl yolu bulmaya çal›fl›rken ö¤rencilerim güzel yaz› çal›flmas› yap›yordu. ‹çlerinden birisi yan›ma gelerek “Ö¤retmenim biz arkadafl›mla mürekkebi ortak kullanmak istiyoruz. Yani ben almasam olmaz m›?”dedi. Ben de” Tabi ki olur!” dedim. ‹flte arad›¤›m ç›k›fl yolunu bulmufltum: “Paylaflmak, yoklu¤u paylaflmak, yard›mlaflmak...” Oturdu¤um yerden aya¤a kalkt›m. Çocuklar beni biraz dinleyebilir misiniz? dedim. “Yoksul olanlara yard›m etmeliyiz. Bu insanl›k vazifemiz. Sizlerden para istemiyorum. Evinizden makarna, un, fleker gibi yiyecekler getirmenizi istiyorum. Aflevinin önünde bekleyen kimselere bak›n ve onlar›n yerinde kendinizi düflünün lütfen. Yard›m etmenin kendinden bir fleyler vermenin mutlulu¤unu tadacaks›n›z.” dedim. Ayn› konuflmay› di¤er s›n›flarda da yapt›m. Ertesi gün ö¤renciler etraf›m› sar›verdiler. Erzak getirdiklerini söylediler. Sevinçten gözlerim doldu. Gelen yard›mlar okulumuzun çay oca¤›na konuldu. Hepsine teflekkür ettim. Yard›mlar di¤er günlerde de devam etti. ‹mran AKSOY
182
PERFORMANS GÖREV‹ Konu: Yard›m kampanyas› ‹çerik: Toplum Hayat› Beklenen performans: Yarat›c› düflünme, araflt›rma, bilgi teknolojilerini kullanma, karar verme, giriflimcilik Süre: 4 hafta De¤erlendirme: Dereceli puanlama anahtar›
Görev Yönergesi 1. Ö¤rencilerinizden deprem, sel, heyelan ve 盤 konular›ndan birini seçmelerini isteyiniz. 2. Ö¤rencilerinizden seçtikleri konuyla ilgili bir afifl haz›rlamalar›n› isteyiniz. 3. Ö¤rencilerinize afifllerine bir slogan bulmalar›n› söyleyiniz. 4. Afifl tasarlamadan önce afifl örneklerini inceleyiniz. 5. Ö¤rencilerinize afifllerini haz›rlamalar› için 4 hafta süre veriniz. 6. Ö¤rencilerinizin afifllerini s›n›f ve okul panolar›nda sergileyiniz. 7. Ö¤rencilerinizin afifllerini 179. sayfadaki dereceli puanlama anahtar›n› kullanarak de¤erlendiriniz.
Örnek: Bu görevden al›nabilecek en yüksek puan 13, en düflük ise 5’tir. Ödevden Dereceli Puanlama Anahtar›’na göre 8 puan alan bir ö¤renci;
13 100
10 x
100x10/13
x= 76,92
al›r.
76,92 puan›n 5’lik not sistemindeki karfl›l›¤› 4’tür. Puan aral›¤› 0-44 45-54 55-69 70-84 85-100
Not 1 2 3 4 5
183 158
PERFORMANS GÖREV‹ ‹çerik Düzeyi Toplum Hayat›
S›n›f Düzeyi 8.s›n›f
Beklenen Performans • Araflt›rma • Yarat›c› düflünce • Karar verme • Bilgi teknolojilerini kullanma
Süre 4 hafta
De¤erlendirme Dereceli puanlama anahtar›
Sevgili Ö¤renciler, Sizden 4 hafta içinde afla¤›daki konulardan biriyle ilgili afifl haz›rlaman›z beklenmektedir. Bu çal›flma sizin araflt›rma, yarat›c› düflünme, karar verme, bilgi teknolojilerini kullanma becerilerini gelifltirmenize yard›mc› olacakt›r.
Konular›n›z: 1. Depremden zarar gören insanlara yard›m kampanyas› 2. Sel felaketine u¤rayan insanlara yard›m kampanyas› 3. Ç›¤ düflmüfl köylere yard›m kampanyas› 4. Heyelan nedeniyle zarara u¤rayan vatandafllara yard›m kampanyas› Bu çal›flmay› yaparken izleyece¤iniz yol: 1. Yukar›daki konulardan birini seçiniz. 2. Seçti¤iniz konu ile ilgili araflt›rma yap›n›z. 3. Seçti¤iniz konuyu gazete, kitap, ‹nternet’te araflt›r›n›z. 4. Konu ile ilgili afiflleri inceleyiniz. 5. Afiflinize bir slogan bulunuz. 6. Konunuzla ilgili bir afifl tasarlay›n›z. 7. Tasar›m›n›zda gerekli düzeltmeleri yap›p afiflinize son fleklini veriniz. Çal›flman›z süresince görsel sanatlar ö¤retmeninizden size rehberlik etmesini isteyebilirsiniz.
184
DERECEL‹ PUANLAMA ANAHTARI Ö¤rencinin Ad› ve Soyad› : S›n›f›: Numaras›: Aç›klama : Afla¤›daki dereceli puanlama anahtar› afiflinizi de¤erlendirmek için haz›rlanm›flt›r. Bu anahtar, ayn› zamanda afiflinizi haz›rlarken hangi ölçütlere dikkat edece¤iniz konusunda size bilgi verecektir.
Performans Düzeyi
Ölçütler ve Ölçüt Tan›mlamalar› Görünüm
Çok ‹yi (3)
Afiflin görünümü temiz ve düzenli.
‹yi (2)
Afiflin görünümü temiz ancak düzenli de¤il ya da düzenli ancak temiz de¤il.
Gelifltirilmeli (1)
Afiflin görünümü temiz ve düzenli de¤il. ‹çerik
Çok ‹yi (3)
Afifl, konuyu aç›k ve anlafl›l›r olarak yans›t›yor.
‹yi (2)
Afifl, konuyu yans›t›yor ancak aç›k ve anlafl›l›r de¤il.
Gelifltirilmeli (1)
Afifl, konuyu yans›tm›yor. Slogan
Çok ‹yi (3)
‹çeri¤e uygun çarp›c› bir slogan bulunmufl.
‹yi (2)
Slogan bulunmufl ama içeri¤e uygun de¤il.
Gelifltirilmeli (1)
Slogan hiç kullan›lmam›fl. Materyal Kullan›m›
Çok ‹yi (2)
Görsel ve yaz›l› materyaller konuya uygun ve yeterli düzeyde kullan›lm›fl.
Gelifltirilmeli (1)
Görsel ve yaz›l› materyaller konuyu desteklemiyor. Materyallerin Birbiriyle Uyumu
Çok ‹yi (2)
Yaz›l› ve görsel materyaller aras›nda tam bir uyum sa¤lanm›fl.
Gelifltirilmeli (1)
Yaz›l› ve görsel materyaller aras›nda uyumsuzluk var.
Ö¤retmenin Afifl Hakk›ndaki Yorumu ve Önerileri: …………………………………………………….......……………........................….......................................... ............................................................................................................................................................ .............................................................................................................................................................
185
186
2. Metni içerik yönünden de¤erlendirir.
3. Okudu¤u metni de¤erlendirme
10. Okuduklar›ndaki örtülü anlamlar› bulur. 12. Okuduklar›n› kendi cümleleriyle, kronolojik s›ra ve mant›k ak›fl› içinde özetler. 13. Metne iliflkin sorulara cevap verir. 15. Metnin türüyle ilgili özellikleri kavrar. 22. Metinde ortaya konan sorunlara farkl› çözümler üretir.
2. Okudu¤u metni anlama ve çözümleme 1. Metnin ba¤lam›ndan hareketle ve keime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›kar›r.
3. Bulundu¤u ortama uygun bir konuflma tutumu gelifltirir.
1. Sesini ve beden dilini etkili kullan›r. 2. Ak›c› biçimde okur. 5. Okuma yöntem ve tekniklerini kullan›r. 11. Konuflmas›n› belirlenen sürede ve teflekkür cümleleriyle sona erdirir. 12. Konuflma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
3. Haz›rl›kl› konuflmalar yapma
1. Konuflma kurallar›n› uygulama
Konuflma
1. Okuma kurallar›n› uygulama
Okuma
4. TEMA: Toplum Hayat› Ergenekon Destan›
kurallar› kavrama ve uygulama 4. Cümledeki fiillerin çat› özelliklerini kavrar.
4. Standart Türkçe ile yazar. 5. Türkçenin kurallar›na uygun cümleler kurar. 8. Yaz›s›nda sebep-sonuç iliflkileri kurar. 10. Tekrara düflmeden yazar.
6. Yaz›m ve noktalama kurallar›n› uygulama 2. Noktalama iflaretlerini ifllevlerine uygun olarak kullan›r.
4. Yaz›s›n›n ana fikrini yard›mc› fikirlerle destekler. 10. Yaz›s›na konuyla ilgili k›sa ve dikkat çekici bir bafll›k bulur. 12. Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
2. Planl› yazma
2. Cümleyle ilgili bilgi ve
Dil Bilgisi
1. Yazma kurallar›n› uygulama
Yazma
SINIF: 8 SÜRE: 8 Ders Saati
n at› esta ü: D m Hay r ü T oplu nin a Met ema: T an›flm y T a a An a: D aati Tem ers S Alt D e:8 Sür
ERGENEKON DESTANI I. HAZIRLIK
Gelin bir olal›m, diri olal›m, birleflmeliyiz ki iri olal›m. Hac› Bektafl Veli Ö¤rencilerinize bu sözlerin ne anlama geldi¤ini sorunuz. Bu sözler üzerinde onlar› konuflturunuz. Daha sonra afla¤›daki sorular› ö¤rencilerinize yönelterek onlar› metne haz›rlay›n›z. • Tek bafl›na her fley baflar›labilir mi? • Dayan›flma kelimesi size neler ça¤r›flt›r›yor? • Dayan›flma toplum hayat›na neler getirir?
A. Derse Haz›rl›k Manzum hâlde yaz›lm›fl bir destan örne¤i getiriniz. Ö¤rencilerinizden “Türk Destanlar›” hakk›nda bilgi toplamalar›n› isteyiniz.
B. Metne Haz›rl›k Afla¤›daki atasözlerini ve özdeyifli tahtaya yaz›n›z. Bir elin nesi var, iki elin sesi var. Birlikten kuvvet do¤ar. A¤aç yapra¤›yla gürler. Yaln›z tafl duvar olmaz. El eli y›kar, iki el yüzü y›kar.
II. OKUMA - ANLAMA Ö¤rencilerinizin okunan metinde geçen kelimelerin nas›l telaffuz edildi¤ini ve hangi ba¤lamda kullan›ld›¤›n› anlamalar›n› sa¤lamak amac›yla sesli okuma yöntemini uygulay›n›z (1.5). Metnin, aç›k ve anlafl›l›r bir biçimde, herkesin duyaca¤› bir ses tonuyla örnek okumas›n› yap›n›z. Sonra ö¤rencilerinizi s›n›f say›s›n› dikkate alarak gruplara ay›r›n›z. Gruplardan, kendilerini temsil edecek bir ö¤renciyi belirlemelerini isteyiniz. Daha sonra ö¤rencilerinize seslerini ve beden dillerini etkili kullanmalar›n› (1.1), metni ak›c› biçimde okumalar›n› (1.2) söyleyiniz. Haz›r olan gruplara s›ras›yla söz hakk› vererek okuma sürecini bafllat›n›z. Okuma süreci tamamland›ktan sonra ö¤rencilerinize “Hangi grubun
187
temsilcisi sesini ve beden dilini etkili kulland›, sesini mekâna ve dinleyiciye göre ayarlad›, daha ak›c› okudu, okurken nefesini kontrol etti, noktalama iflaretlerine uygun olarak okudu?” sorular›n› yöneltiniz. Ö¤rencilerinizin cevaplar›n› dikkate alarak s›n›fça, kurallara uyarak en güzel biçimde okuyan grup temsilcisini belirleyiniz. Ö¤rencilerinize seslerini ve beden dillerini etkili kullanmalar›n› kavratmak için s›n›f›n en arka s›ras›nda oturan bir ö¤renci ile orta s›ralar›nda oturan bir ö¤renciden Ders Kitab›'n›n herhangi bir sayfas›n› açmalar›n› isteyiniz ( ‹ki ö¤rencinin de ayn› yeri açmalar›n› sa¤lay›n›z.). Daha sonra arka s›radaki ö¤renciye sesini mekâna ve dinleyiciye göre ayarlamas›n›, nefesini kontrol etmesini söyleyerek okumas›n› isteyiniz. Di¤er ö¤renciye de sanki s›ra arkadafl›na bir fleyler okuyormufl gibi okumas›n› söyleyiniz. Okuma süreci tamamland›ktan sonra dinleyen ö¤rencilerinize “Hangi arkadafl›n›z›n okumas›n› be¤endiniz? Neden?” sorular›n› yöneltiniz. Sebepleri üzerinde konuflunuz. En sonunda bir metni okurken sesimizi ve beden dilimizi etkili kullanman›n önemini vurgulay›n›z. Ö¤rencileriniz okurken okuma sürecini kesintiye u¤ratmay›n›z, düzeltmeleri ve aç›klamalar› okuma sürecinin sonuna b›rak›n›z. Afla¤›daki kelimeleri tahtaya yaz›n›z. Çeri, mukaddes, han, körük, örs.
Ö¤rencilerinize bu kelimeleri defterlerine yaz›p anlamlar›n› metnin ba¤lam›ndan hareketle ç›karmalar›n› ve birer cümlede kullanmalar›n› söyleyiniz (2.22) Ö¤rencilerinize metindeki sorunlar› ve çözümlerini bulmalar›n› ve bu sorunlara farkl› çözüm önerileri getirmelerini söyleyiniz. (1. Etkinlik) (2.23) Ö¤rencilerinizden, okuduklar› metni en iyi özetleyen paragraflar› bulmalar›n› isteyiniz (2. Etkinlik)(2.12). Daha sonra afla¤›daki sorular› ö¤rencilerinize yönelterek metni anlamalar›n› ve çözümlemelerini sa¤lay›n›z. 1. Türkler neden düflmanlar›n›n arkas›ndan gittiler? 2. Savaflta kimler ölümden kurtulup esir düfltü? 3. Daha sonra düflmandan nas›l kaç›p kurtuldular? 4. Önceden yaflad›klar› yere döndüler mi? 5. Bu Türkler nereye s›¤›nd›lar? 6. Buras› nas›l bir yerdi? 7. Y›llar sonra neden buradan ayr›lmak istediler? 8. Siz olsayd›n›z vadiden ç›kabilmek için nas›l bir çözüm önerirdiniz? 9. Da¤daki demir madeni böyle eritilebilir mi? 10. Bunu gerçekçi buluyor musunuz? 11. O günden sonra Türkler neyi gelenek hâline getirdiler? 12. Destanda Türkler aras›nda nas›l bir dayan›flma görüyorsunuz? Ö¤rencilerinizden, okuduklar› metni içerik yönünden de¤erlendirebilmeleri (3.2), metinden ç›kar›mlar yapabilmeleri için metne yönelik haz›rlanan boflluk doldurma sorular›n› cevaplamalar›n› isteyiniz (3. Etkinlik) (2.13). Ö¤rencilerinize destanla ilgili do¤ru- yanl›fl etkinli¤ini yapt›r›n›z (4.Etkinlik) (2.13). Ö¤rencilerinizden okuduklar› metindeki örtülü anlamlar› bulmalar› için ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (5. Etkinlik) (2.10). Etkinlik bittikten sonra etkinlikte verilen cümlelerden bir tanesini seçerek tahtaya yaz›n›z. S›n›f›n›z› alt› gruba ay›r›n›z ve gruplardan tahtadaki cümlenin hangi örtülü anlamlar› içerdi¤ini bulmalar›n› isteyiniz. En çok örtülü anlam bulan grubun birinci olaca¤›n› söyleyerek bunu bulmalar› için belirli bir süre veriniz. Belirlenen süre bittikten sonra gruplardan bulduklar› yarg›lar› söylemelerini isteyiniz. En çok do¤ru yarg› bulan grubu ödüllendiriniz. Daha sonra afla¤›daki sorular› ö¤rencilerinize yönelterek destan türünü tan›malar›n› sa¤lay›n›z (2.15). • Bu metinde anlat›lanlar›n tamam› hayal ürünü mü? • Anlat›lanlar hayal ürünü de¤ilse hangi olay ya da olaylar gerçektir. Tarihte yaflanm›fl m›d›r? • Sizce birtak›m tarihî gerçeklerin zamanla ola¤anüstü özelliklere bürünmesinin nedeni ne olabilir? • Sizce bu metni masaldan ay›ran özellikler nedir? vb. sorular yönelterek masal ile destan aras›nda fark› vurgulay›n›z.
188
yan›nda oldu¤unu düflünerek yapmas›n› isteyiniz. Ö¤rencinizin anlat›m› bittikten sonra dinleyen ö¤rencilerinize bu iki anlat›m aras›nda nas›l bir fark oldu¤unu bulmalar›n› söyleyiniz. Sonra bir anlat›c›n›n bulundu¤u ortama göre uygun bir konuflma tutumu gelifltirdi¤ini ve bunun gerekli oldu¤unu vurgulay›n›z. Ö¤rencilerinizin “dünya bar›fl›n› sa¤lama” konusundaki düflüncelerini olumlu ve olumsuz yanlar›yla ve tarafs›z bir bak›fl aç›s›yla de¤erlendirerek yorum yapma, fikir ve çözüm Ö¤rencilerinize milletlerin tarihinde derin izler b›rakan üretmeleri amac›yla elefltirel konuflma yöntemini olaylara (sel, deprem, k›tl›k, göç gibi) ola¤anüstü olay ve uygulay›n›z (3.12). kahramanlar›n da eklenmesiyle oluflan ve kuflaktan kufla¤a Okuduklar› metinden al›nan “Her kim dostum derse aktar›lmas›yla günümüze kadar ulaflan anlat› türüne onunla görüflelim, düflmanlarla güreflelim.” ifadesini tahtaya destan denildi¤ini söyleyiniz. yaz›n›z ve beyin f›rt›nas› yap›n›z. Türk milletinin dünya bar›fl›n› sa¤lamak ad›na nas›l bir tutum gelifltirdi¤ine ve Mustafa Kemal Atatürk'ün “Yurtta sulh, cihanda sulh!” sözüne vurgu yap›n›z. Ö¤rencilerinizden “dünya bar›fl›n› III. KONUfiMA sa¤lama” yönündeki çal›flmalar hakk›nda Türk milletinin ve di¤er milletlerin tutumunu de¤erlendirmelerini isteyiniz. Ö¤rencilerinize bu konudaki düflüncelerini arkadafllar›yla Ö¤rencilerinize, bulunduklar› ortama göre uygun bir konuflma tutumu gelifltirme kural›n› kavratmak amac›yla paylaflmalar›n›, be¤eni ve tepkilerini tarafs›z ve bilimsel verilere dayanarak ortaya koymalar›n›, konunun olumlu ve afla¤›daki çal›flmay› yapt›r›n›z (1.3). Ö¤rencilerinize, “Oturdu¤u soka¤›, caddeyi veya evi olumsuz yanlar›n› tarafs›z bir bak›fl aç›s›yla de¤erlendirmetan›tmak isteyen var m›?” sorusunu yöneltiniz ve istekli lerini, fikir ve çözüm üretmelerini söyleyiniz. Ö¤rencilerinizden bulunduklar› ortama uygun bir konuflma ö¤rencilerinizden birine söz hakk› veriniz. Bu ö¤rencinizden anlat›m›n›, önce kendisinin çok ciddi bir ortamda oldu¤unu, tutumu gelifltirmelerini ve konuflmalar›n› belirlenen sürede sonra s›n›fta arkadafllar›n›n aras›nda ve ö¤retmeninin teflekkür cümleleriyle sona erdirmelerini isteyiniz (3.11). • Destanda savafl ve göç gibi milletin tarihinde izler b›rakan olay anlat›l›yor mu? • Destanda olo¤anüstü bölümler var m›? Varsa hangi bölümler oldu¤unu söyleyiniz. • Destan›n olufltu¤u yer hakk›nda bilgi veriliyor mu? • Destan›n yazar› belli midir? Ö¤rencilerinizden bu sorular›n cevaplar›n› ald›ktan sonra afla¤›daki flekilde destan türünü tan›t›n›z.
189
V. D‹L B‹LG‹S‹
IV. YAZMA
Ö¤rencilerinize etken ve edilgen fiilleri sezdirme etkinli¤ini yapt›r›n›z (8. Etkinlik) (2.4).
Ö¤rencilerinizin yazmaya yatk›n olduklar› türde yarat›c›l›klar›n› gelifltirmek amac›yla bir metinden hareketle yeni bir metin oluflturma yöntemini kullan›n›z (2.12). Ö¤rencilerinize etkinlikte verilen metni okumalar›n› söyleyiniz. Okuduklar› bu metinden hareketle bir deneme yaz›s› yazmalar›n›, yazarken okuduklar› metinde ele al›nan duygu ve düflünceleri gelifltirerek yarat›c›klar›n› kullanmalar›n› söyleyiniz (6. Etkinlik). Yazmaya bafllamadan önce ö¤rencilerinize standart Türkçe ile yazmalar›n› (1.4), Türkçenin kurallar›na uymalar›n› (1.5), yaz›lar›na konuyla ilgili k›sa bir bafll›k bulmalar›n› söyleyiniz (2.10). Ö¤rencilerinize yaz›lar›nda Türkçenin kurallar›na uygun cümleler kurmalar›n› (1.5), sebep-sonuç iliflkileri kurarak (1.8), tekrara düflmeden yazmalar›n› (1.10) söyleyiniz. Ayr›ca yaz›lar›n›n ana fikrini yard›mc› fikirlerle desteklemelerini isteyiniz (2.4).
Ö¤rencilerinize öznesi belli olan fiillerin etken fiil, öznesi olmayan fiillerin edilgen fiil oldu¤unu söyleyerek afla¤›daki örnekleri veriniz. Örnek: Okulumuzun bahçesine yirmi fidan diktik. (etken fiil) Okulumuzun bahçesine 20 fidan dikildi. (edilgen fiil) Daha sonra ö¤rencilerinize etken ve edilgen fiillerle ilgili uygulama etkinli¤ini yapt›r›n›z (9. Etkinlik) (2.4).
Daha sonra ö¤rencilerinize bir metinden hareketle yeni bir metin yazma etkinli¤ini yapt›r›n›z (6. Etkinlik) Ö¤rencilerinize verilen deyim hikâyesinde noktalama iflaretlerini uygun yerlerde kullanmalar›n› söyleyiniz (7. Etkinlik) (6.2).
ERGENEKON DESTANI 4.Etkinlik: Okudu¤unuz metne göre afla¤›daki ifadelerden do¤ru olanlara “D”, yanl›fl olanlara “Y” yaz›n›z. (Y) Ergenekon destan› ile Göktürk destan› ayn› konuyu ifllemektedir. ( D) Göktürkleri ortadan kald›rmak için bütün kavimler birleflmifltir. (D) Göktürkler ilk on günlük savaflta galip geldi. (D) Göktürkleri savaflarak yenemeyece¤ini anlayan hanlar ve beyler hile yapt›. (Y) Düflman askerleri kaçmaya bafllay›nca Göktürk askerleri onlar› kovalamaktan vazgeçti. ( D) Düflman askerleri kad›nlar›, yafll›lar› ve çocuklar› bile k›l›çtan geçirdi. (D) Düflman sald›r›s›ndan sadece iki Türk kurtulabildi. (D) Düflman elinden kurtulan Türkler, Ergenekon ad› verilen yere yerlefltiler. (Y) Ergenekon ulafl›m› çok zor, verimsiz, çorak bir yerdi. (D) Türkler, Ergenekon'a s›¤mayacaklar›n› anlay›nca da¤› eritip ç›kmaya karar verdiler. (Y) Göktürkler eski düflmanlar›yla savaflmak zorunda kalmad›lar.
5.Etkinlik: Afla¤›daki cümlelerin hangisi ya da hangilerinde Göktürklerin çok güçlü oldu¤u sonucuna varabiliriz? ‹flaretleyiniz. (x ) Türk illerinde Göktürk oku ötmeyen, Göktürk kolu yetmeyen bir yer yoktu. (x ) Göktürklere, “Hile yapmazsak hâlimiz yaman olur.” dediler. ( ) Burada bu ikisinin çocuklar› ço¤ald›.
( ) Göktürkler: Her kim bize dostum derse onunla görüflelim, düflmanlarla gürüflelim.” dediler. ( ) Tanr›’n›n gücü ile atefl k›zd›ktan sonra demir da¤ eriyip ak›verdi. (x) Düflmanlar, Göktürleri görünce birden geri döndüler. (x) Börte Çene, bütün illere elçi gönderip Ergenekon’dan ç›kt›klar›n› bildirdi.
190
ERGENEKON DESTANI 7.Etkinlik: Afla¤›daki deyim hikâyesinde noktalama iflaretlerini uygun yerlerde kullan›n›z. ‹K‹ D‹RHEM B‹R ÇEK‹RDEK Keçiboynuzunun
ad›
Yunancada
kerat›on
,
‹ngilizcede
carob
,.
.
..
.
Arapçada ise k›rr›tt›r
Keçiboynuzunun tohumu yüzy›llar boyunca elmas ölçmek için kullan›lm›fl
Elmaslar keçiboynuzu
tohumlar›yla tart›larak sat›lm›fl Bu yüzden keçiboynuzu k›rat ya da karat denilen ölçüye ad›n›
. . ..
vermifl Prof Dr Ayd›n Akkaya flöyle yaz›yor
Keçiboynuzu çekirde¤i tabiatta a¤›rl›¤› de¤iflmeyen
bir tohumdur Bütün tohumlu bitkilerden yaln›z keçiboynuzu uzun süre suda bekletildikten
.
sonra filiz verebilir Bu hem çok kurudu¤u ve meyvesinden ç›kt›ktan sonra son ve sabit a¤›rl›¤›n› ald›¤› için hem de içine su almas› ihtimalinin çok az ve çok uzun zamana ba¤l› oldu¤u içindir. Keçiboynuzu çekirde¤i
..
,
Araplar Selçuklular ve Osmanl›lar döneminde a¤›rl›k ölçüsü olarak
.
kullan›lm›flt›r Dört tanesi bir dirhem eder Dirhem de¤iflmekle birlikte 3 gr a¤›rl›¤› temsil etmektedir Sat›c› iki dirhemlik bir fley satarken bu da benden olsun deyip bir çekirdek
,
,
fazla tartarsa bu müflterinin sayg›de¤er itibarl› bir kifli oldu¤unu gösterir.
,
Oldu¤undan fazla giyinen süslenen kiflilere iki dirhem bir çekirdek denilmesi buradan kaynaklanmaktad›r. Deyimler ve Öyküleri
8.Etkinlik: a. Afla¤›daki cümlelerde fiillerin bildirdi¤i eylem kim taraf›ndan yap›lm›flt›r? Karfl›lar›na yaz›n›z. 1. Sanatkâr eserleriyle topluma nas›l yaflamalar› gerekti¤ini söyler.
.........................................................
2. Atatürk’ün fikirleri, sözleri tahlil edilmemifltir.
.........................................................
3. Sanatç› toplumun yaflay›fl›na ayna tutar.
.........................................................
4. ‹nsanlar toprak medeniyeti ile huzura kavuflturulabilirler. 5. Toprak medeniyeti, fikri ileri topluma benimsetilir. 6. Sanatç› yeni dünya görüflü ortaya koyar.
......................................................... ......................................................... .........................................................
b. Hangi cümlelerde eylemleri kimin yapt›¤› belli de¤ildir? ............................................................................ c. Afla¤›daki cümleleri fiillerin öznesi belli olan flekilleriyle tamamlay›n›z? Baz› sanatkârlar topluma .................................................. (yol göster-) Atatürk bizi taklidi ilimden kurtarmak .......................................... (iste-) Baz› sanatkârlar toplumu arkadan ........................................................... (takip et-) Milletvekilleri insanlar›n düzenli bir hayata kavuflmas›n› ............................................ (sa¤la-) Ben bir Türk sanatkâr›n ç›k›p böyle bir eser yazmas›n› ....................................................... (iste-)
110
NOTLARIM - GÖRÜfiLER‹M .....................................................................................................................
.............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................................
191
192
2. Sesini ve beden dilini etkili kullanma 3. Kelimeleri do¤ru telaffuz eder.
1. Metnin ba¤lam›ndan hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›kar›r. 2. Metindeki anahtar kelimeleri belirler. 6. Anlat›m›n kimin a¤z›ndan yap›ld›¤›n› belirler. 7. Olay, yer, zaman, flah›s, varl›k kadrosu ve bunlarla ilgili unsurlar› belirler. 21. Kendisini flah›s ve varl›k kadrosunun yerine koyarak olaylar›, duygu, düflünce ve hayalleri yorumlar. 12. Konuflma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
3. Haz›rl›kl› konuflmalar yapma
5. Türkçenin kurullar›na uygun cümleler kurar. 6. Yabanc› dillerden al›nm›fl, dilimize henüz yerleflmemifl kelimelerin yerine Türkçelerini kullan›r.
2. Ak›c› biçimde okur. 3. Kelimeleri do¤ru telaffuz eder. 5. Okuma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
2. Okudu¤u metni anlama ve çözümleme
1.Konuflma kuralar›n› uygulama
Konuflma
1. Okuma kurallar›n› uygulama
Okuma
4. TEMA: TOPLUM HAYATI Çi¤dem Der ki...
1. Olay yaz›lar› yazar.
3. Farkl› türlerde metinler yazma
2. Planl› yazma 10. Yaz›ya konuyla ilgili k›sa ve dikkat çekici bir bafll›k bulur. 12. Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
7. Olaylar› ve bilgileri s›raya koyarak anlat›r. 11. Yaz›m ve noktalama kurallar›na uyar.
1. Yazma kurallar›n› uygulama
Yazma
4. Cümledeki fiillerin çat› özelliklerini kavrar.
2. Cümleyle ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama
Dil Bilgisi
SINIF: 8 SÜRE: 8 Ders Saati
B. Metne Haz›rl›k Bat›l inançlarla ilgili getirdi¤iniz hikâyeyi okuyunuz. âye at› Hik Hay ü: r m ü u T pl çlar nin : To Met ‹nan a l › t m Te : Ba aati Ana rs S a e D m Te :8 Alt e Sür
Afla¤›daki hikâyeyi okuyarak ö¤rencilerinizi metne haz›rlay›n›z.
U⁄URSUZLUK Müflteflar, terini silerek Hayri Efendi’nin uzatt›¤› k⤛tlar› birer birer okuyup imza etme¤e bafllad›. Hayri Efendi imzalanan evrak› kurutup dosyan›n üzerine b›rak›yor ve müflteflara yeni bir k⤛t uzat›yordu. Son k⤛d› verirken müsteflar sordu: – Kitapç›n›n paras› gönderilmedi mi? Hayri Efendi anlamad›: – Efendim? diye sordu. – Kitapç›n›n paras› gönderilmedi mi? “Hay›r efendim, gönderildi.” diyecekti. Fakat birdenbire beceremedi. Yaln›z: – Hay›r efendim... dedi. Ve o esnada müsteflar konuflan misafirlerin sözlerine kulak misafiri olup lak›rd›lar›na kar›flt›¤› için sözünü bitiremedi. – Müdür Bey’i gönderiniz. – Peki efendim.
Ç‹⁄DEM DER K‹... I.HAZIRLIK
A. Derse Haz›rl›k Bat›l inançlarla ilgili bir hikâye getiriniz. Ö¤rencilerinizden çevrelerinde bat›l inançlarla ilgili tan›k olduklar› olay veya durumlar› yaz›p getirmelerini isteyiniz.
1
2
193
Hayri Efendi, müsteflar›n emrini müdüre söyledi ve gidip yerine oturduysa da kendisinden pek memnun de¤ildi. Müsteflar›n sözlerini tekrar ettirmiflti. Yeni gelen k⤛tlar› dalg›n dalg›n kar›flt›rma¤a bafllad›. Müdür yukar› ç›km›flt› fakat durmay›p geri döndü ve k›zg›n bir çehre ile Hayri Efendi’ye hitap edip: – Kitapç›n›n paras›n› postaya vermediniz mi? diye sordu. – Verdik! – Ee, niçin yukar›da “vermedik” diyorsunuz? Bir gün beni bu adamla kavga ettireceksiniz... Nerede makbuzu? – Bende... – Veriniz bana!.. Müdür ile müsteflar bir yerde konuflurken gidip anlatsa. Müsteflara sorusunu ve ona kendi verdi¤i cevab› söylese! Fakat odaya nas›l girmeli? Ne demeli? Dalg›n kap›ya do¤ru yürüdü. Belki bu dalg›nl›k ile yukar› da ç›kacakt›. Fakat kap› aç›ld›, müdür girdi, onu görmemifl gibi gidip yerine oturdu ve evrak ile meflgul olma¤a bafllad›. Çehresinden darg›n olup olmad›¤›n› anlamak mümkün de¤ildi. Hayri Efendi derdini hiç olmazsa müdüre olsun anlatmal›d›r art›k bu kadar da olmaz, bir kabahati olsa ne ise... Hiç günah› yok iken... Dudaklar› aras›ndan u¤urlu sayd›¤› m›sralar› alelacele tekrar edip müdürün masas›na yaklaflt›: – Müsteflar Bey, size para gönderildi mi? diye sormufllard›, ben de “hay›r efendim gönderildi” diyecek yerde her nas›lsa “hay›r efendim” demiflim. “Fakat siz de kabul
3
4
5
194
edersiniz ki benim cevab›m do¤rudur.” Bundan gönderilmedi manas› hiç bir vakit de ç›kmaz. Ve o gece oturup bütün bir haftad›r bafl›na gelen bu üzüntülerin sebebini düflünmeye bafllad›. Hele birkaç gündür sa¤ taraftan kalkmad›¤›na hiç flüphe yoktu. Buna dikkat ediyordu. Gece t›rnaklar›n› kesmemiflti, kendince u¤ursuz sayd›¤› türkülerden hiçbirini iflitmedi¤ine, hatta hat›r›na bile getirmedi¤ine emindi. O hâlde bir fley kalm›yor. Bir hafta önce yata¤›n›n yerini de¤ifltirmiflti. Bu u¤ursuz gelmifl olacak!.. Bu kadar gündür nas›l olup da bunu düflünemedi¤ine flaflt›. Ve hemen masay›, sandalyeleri kald›r›p, duvara yap›flt›rd›¤› resimlerin yerlerini de¤ifltirip yata¤›n› eski yerine çekti. Bunlar onca tecrübe olunmufl fleylerdi. Odas›n› eski hâline koyup her fleyi yerli yerine ast›ktan sonra yar›n baht ve talihinin de¤iflece¤ine, bir haftadan beridir onu üzen, öldüren u¤ursuzluklar›n yok olaca¤›na inanarak büyük bir rahatl›kla yat›p uyudu. Memduh fievket ESENDAL
II. OKUMA - ANLAMA
Ö¤rencilerinizin konuyu ana hatlar›yla kavramalar›n› sa¤lamak amac›yla özetleyerek okuma yöntemini kullan›n›z (1.5). Ö¤rencilerinize metni okutmadan önce afla¤›daki sorular› tahtaya yaz›n›z. • Hikâyedeki flah›s ve varl›klar kimlerdir? • Metinde geçen olaylar nelerdir? • Olaylar nerede ve ne zaman geçmektedir? Ö¤rencilerinize hikâye okunurken bu sorular›n cevaplar›n› bulacaklar›n› söyleyiniz. Kitab›n›zda numaraland›r›lm›fl her bölümü farkl› bir ö¤rencinize okutunuz. Bir ö¤rencinize hikâyeyi okumaya bafllamas›n› söyleyiniz. S›n›ftaki di¤er ö¤rencilere hikâyeyi gözleriyle takip etmelerini söyleyiniz. Bir süre sonra baflka bir ö¤rencinize okutunuz. Ö¤rencilerinize okunan her bölümün özetini ç›karmalar›n› söyleyiniz. Böylece hikâyeyi birkaç defa kesintiye u¤ratarak ö¤rencilerinizden bu bölümleri özetlemelerini isteyiniz. Hikâyenin okunmas› bittikten sonra her bölümü bir iki cümleyle ifade etmelerini söyleyiniz. Daha sonra ö¤rencilerinizden bu cümleleri birlefltirerek tek bir paragrafa dönüfltürmelerini isteyiniz. Metni ikinci kez okutmaya geçmeden önce ö¤rencilerinize ak›c› bir biçimde okumalar›n› (1.2), kelimeleri do¤ru telaffuz etmelerini (1.3) söyleyiniz. Ö¤rencilerinize yeni ö¤rendikleri kelimelerle ilgili bulmaca
6
195
etkinli¤ini yapt›r›n›z (1. Etkinlik) (2.1). Okuduklar› metni anlamaya ve çözümleyeme yönelik sorular› ö¤rencilerinize yöneltiniz. 1. Horozibi¤i çiçekleri neden sökülüyor? 2. Kahraman›m›z bu konuda ne düflünüyor? 3. Hikâyede ad› geçen bat›l inançlar› yaz›n›z. 4. Hikâyenin kahraman›n›n yerinde siz olsayd›n›z bat›l inançlar hakk›nda halay› nas›l ikna ederdiniz? 5. Neden bunlara bat›l inanç denilmifl olabilir? 6. Sizin de buna benzer bat›l inançlar›n›z var m›? 7. Kahraman›n birgün bafl›ndan geçen olay nedir? 8. Büyük halan›n davran›fl› hakk›nda ne düflünüyorsunuz? 9. Kahraman›m›z güz çi¤demleri hakk›nda kiminle sohbet ediyor? 10. Halan›n tedavisi için ne gerekiyor? 11. Bu hikâyeden nas›l sonuç ç›kard›n›z? 12. Kahraman›m›z›n iki halas›n› kiflilik özellikleri yönünden karfl›laflt›r›n›z. Ö¤rencilerinizden hikâyenin anahtar kelimelerini belirleyerek yazmalar›n› isteyiniz (2. Etkinlik) (2.2). Ö¤rencilerinize okuduklar› hikâyenin unsurlar›n› yazmalar›n› söyleyiniz (3. Etkinlik) (2.7). Ö¤rencilerinizden kendilerini hikâyedeki flah›slar›n yerine koyup olaylar›, duygu, düflünce ve hayalleri yorumlamalar›n› ve yazmalar›n› isteyiniz (4. Etkinlik) (2.21). Ö¤rencilerinize hikâyeden verilen bölümlerde anlat›m›n kimlerin a¤z›ndan yap›ld›¤›n› bulmalar›n› söyleyiniz (5. Etkinlik) (2.6).
M
U
N
T
A
Z
A
M
E V
N F
‹
D
H
E
E
N
D
E
K
F
E B
E
L
A
U
⁄
U
R
A
R
196
III. KONUfiMA
Ö¤rencilerinizin bir konuyu olumlu ve olumsuz yanlar›yla tarafs›z bir bak›fl aç›s›yla de¤erlendirerek yorum yapmalar›n› sa¤lamak amac›yla elefltirel konuflma yöntemini uygulay›n›z (3.12). Ö¤rencilerinize bat›l inançlar›n olumlu ve olumsuz yanlar› hakk›nda konuflacaklar›n› söyleyiniz. Bat›l inançlardan herhangi birini seçerek konular›n› s›n›rland›rmalar›n›, konular›yla ilgili düflüncelerini ve çözüm önerilerini sunarken bilimsel verilerden yararlanmalar›n› söyleyiniz. Ö¤rencilerinizi konuflturmadan önce afla¤›daki etkinlikleri yap›n›z. Ö¤rencilerinizin konuflurken yabanc› kelimelerin Türkçe karfl›l›klar›n› kullanmalar› için afla¤›daki etkinli¤i yapt›r›n›z. Afla¤›daki kelimelerin anlamlar›n› Türkçe Sözlük’ten bulmalar›n› isteyiniz. aksiyon fragman
finifl muntazam
Daha sonra ö¤rencilerinize bu kelimelerin Türkçe karfl›l›klar› ile Türkçe kurallar›na uygun cümleler kurmalar›n› söyleyiniz (6. Etkinlik) (1.5,1.6).
Ö¤rencilerinize yazd›klar› cümleleri okutunuz. Cümleleri okurken kelimeleri do¤ru telaffuz etmelerini (2.3) söyleyiniz. Ö¤rencilerinizi seçip s›n›rland›rd›klar› konular hakk›nda konuflturunuz.
IV. YAZMA Ö¤rencilerinizin yazma yeteneklerini ve yarat›c›l›klar›n› gelifltirmek amac›yla yarat›c› yazma yöntemini uygulay›n›z (2.12). Ö¤rencilerinize bat›l inançlarla ilgili bir hikâye yazacaklar›n› söyleyiniz. Ö¤rencilerinizden ça¤r›fl›mlar›n› defterlerine yazmalar›n› isteyiniz. Bu kelimeleri alt alta s›ralamalar›n› isteyiniz. Konunun hangi yönünü anlatacaklar›n› belirlemelerini isteyiniz. Yaflad›klar›ndan, düflündüklerinden, hayal ettiklerinden hareketle yazabileceklerini belirtiniz. Yazma etkinli¤ini yapt›rmadan önce afla¤›daki etkinli¤i yapt›r›n›z. Kar›fl›k olarak verilen deyim hikâyesini tahtaya yaz›n›z. Cümleleri noktalama iflaretlerini kullanmadan yaz›n›z. Cümlenin bafl›ndaki numaralar› yazmay›n›z. Numaralar sizin için yaz›lm›flt›r. Ö¤rencilerinizden bu cümleleri cümlelerde anlat›lan olaylar› s›raya koyarak yazmalar›n› isteyiniz (1.7).
...........................................................................
...........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
.........................................................................
.........................................................................
.........................................................................
.........................................................................
.........................................................................
.........................................................................
.........................................................................
.........................................................................
...........................................................................
...........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
.........................................................................
.........................................................................
.........................................................................
.........................................................................
.........................................................................
.........................................................................
.........................................................................
.........................................................................
.........................................................................
.........................................................................
...........................................................................
...........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
.........................................................................
.........................................................................
.........................................................................
.........................................................................
.........................................................................
.........................................................................
.........................................................................
.........................................................................
197
( 8 ) “Sen iyilik yap, denize at, bal›k bilmezse Halik bilir.” cevab›n› vermifl. ( 7 ) Adam ekmekleri denize atarken ona cevap vermifl. ( 4 ) “Bal›klara ekmek at›yorum; bunlar›n karn› açt›r.” demifl. ( 2 ) Ekmekleri do¤ray›p do¤ray›p bal›klara atarm›fl. ( 6 ) “Bal›k iyilik bilir mi?” diye sormufl. ( 3 ) Onu gören birisi “Ne yap›yorsun sen?” diye sormufl. ( 1 ) ‹yiliksever birisi deniz kenar›na bir sepet ekmek getirmifl. ( 5 ) Adam flafl›rm›fl: Bu cümlelerdeki yaz›m yanl›fllar›n› düzelterek gerekli yerlerde noktalama iflaretlerini kullanmalar›n› söyleyiniz (1.11). Ö¤rencilerinizin defterlerini kontrol ediniz. Yaz›m yanl›fllar›n› düzeltiniz. Yanl›fl kulland›klar› noktalama iflaretleri varsa uyar›n›z. Daha sonra yazma etkinli¤ini yapt›r›n›z (7. Etkinlik). (3.1). Yaz›lar›nda yaz›m ve noktalama kurallar›na uymalar›n› (1.11), yaz›lar›na k›sa ve dikkat çekici bir bafll›k bulmalar›n› (2.10) söyleyiniz.
V. D‹L B‹LG‹S‹
NOTLARIM - GÖRÜfiLER‹M ....................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... ....................................................................................
Ö¤rencilerinize geçiflli ve geçiflsiz fiilleri sezdirme etkinli¤ini yapt›r›n›z (8. Etkinlik) (2.4). Ö¤rencilerinize gerçekleflmesi bir nesneyi gerektiren fiillere geçiflli fiil, gerçekleflmesi nesne gerektirmeyen fiillere geçiflsiz fiil denildi¤ini söyleyiniz. Geçiflli fiillerde nesne olmadan eylem gerçekleflmedi¤ini, geçiflsiz fiillerde anlat›lan eylemin nesneye geçmedi¤ini özneyle s›n›rland›¤›n› belirleyerek afla¤›daki örnekleri veriniz. Örnek: Sabahleyin annem pencereleri açt›. (geçiflli fiil) Sabahlar› bir saat kofluyordum. (geçiflsiz fiil) Daha sonra ö¤rencilerinize geçiflli fiillerle ilgili uygulama etkinli¤ini yapt›r›n›z (9. Etkinlik).
198
199
1. Konuflma konusu hakk›nda araflt›rma yapar. 2. Konuflma metni haz›rlar. 7. Konuflmas›n› sunarken görsel, iflitsel materyalleri ve farkl› iletiflim araçlar›n› kullan›r. 8. Konuflma öncesinde konuyla ilgili aç›klamalar yapar. 9. Konuflma s›ras›nda sorulan sorulara aç›k, yeterli ve do¤ru cevaplar verir. 12. Konuflma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
4. Dinleme/izleme yöntem ve tekniklerini kullan›r.
4. Söz varl›¤›n› zenginlefltirme 5. Dinlediklerinde/izlediklerinde geçen kelime, deyim ve atasözlerini cümle içinde kullan›r. 5. Etkili dinleme / izleme al›flkanl›¤› kazanma 2. fiiir, hikâye, masal dinletilerine kat›l›r.
3. Dinlediklerini/izlediklerini de¤erlendirme 1. Dinlediklerini/izlediklerini dil ve anlat›m yönünden de¤erlendirir.
1. Dinlenenin/izlenenin ba¤lam›ndan hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›kar›r. 3. Dinlediklerinin/izlediklerinin konusunu belirler. 4. Dinlediklerinin/izlediklerinin ana fikrini/ana duygusunu belirler. 6. Dinlediklerindeki/izlediklerindeki olay, yer, zaman, flah›s varl›k kadrosu ve bunlarla ilgili unsurlar› belirler. 9. Dinlediklerindeki/izlediklerindeki örtülü anlamlar› bulur. 18. Dinlediklerinin/izlediklerinin öncesi ve/veya sonras›na ait kurgular yapar.
2. Dinleneni/izleneni anlama ve çözümleme
3. Haz›rl›kl› konuflmalar yapma
Konuflma
1. Dinleme/izleme kurallar›n› uygulama
Dinleme
4. TEMA: TOPLUM HAYATI Herkesin Dostu Anton
3. Farkl› türlerde metinler yazma 1. Olay yaz›lar› yazar.
2. Planl› yazma 6. Atasözü, deyim ve söz sanatlar›n› uygun durumlarda kullanarak anlat›m›n› zenginlefltirir. 12. Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
1. Yazma kurallar›n› uygulama 4. Standart Türkçe ile yazar. 6. Yabanc› dillerden al›nm›fl, dilimize henüz yerleflmemifl kelimelerin yerine Türkçelerini kullan›r. 7. Olaylar› ve bilgileri s›raya koyarak anlat›r. 11. Yaz›m ve noktalama kurallar›na uyar.
Yazma
4. Cümledeki fiillerin çat› özelliklerini kavrar.
2. Cümleyle ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama
Dil Bilgisi
SINIF: 8 SÜRE: 8 Ders Saati
Mesle¤inin ne oldu¤unu, hayat›n› kazanmak için ne ifl gördü¤ünü sordum. Soruma flafl›rm›fl gibi: – Hiç, cevab›n› verdi, meslek mi? Ne yapacak mesle¤i o? – Can›m, geçinmek için herkesin bir mesle¤e ihtiyac› yok mu? – Anton’un yok. Herkes ona laz›m olan fleyleri candan ç›kar›p verir. Paraya k›ymet vermez o. ‹htiyac› yoktur paraya. Do¤rusu flafl›lacak fleydi. Dünyan›n bütün öteki flehirlerinde oldu¤u gibi kasabam›zda da her dilim ekme¤e karfl›l›k para ödemek flartt›. Bir yatakta yatmak, s›rt›n› örtmek için de hep para laz›md›! O y›pranm›fl pantolunlu adam böyle bir kanuna karfl› gelip gene de dertsiz, kayg›s›z yaflamaya nas›l muvaffak oluyordu? Esrarl› metodunu keflfetmeye karar verdim ve aflç›n›n do¤ru söyledi¤ini fark ettim. Anton dedikleri adam›n hiçbir belli ifli yoktu. Sabahtan akflama kadar, gelifligüzel sokaklarda dolaflmaktan baflka birfley yapm›yordu ama gözü kapal› gezmiyordu. Yanl›fl koflulmufl bir at görse arabac›y› durduruyor ve aksakl›¤› gösteriyordu. Bir tahta perdenin çürümekte oldu¤unu fark edecek olsa sahibini ça¤›r›p boyas›n› tazelemesini tavsiye ediyordu. Genellikle bu gibi iflleri ona havale ederlerdi çünkü herkes bilirdi ki onu sevk eden h›rs ve tamah de¤il sadece hizmet etmek ihtiyac›d›r. Sonradan onun ne çeflitli ifller baflard›¤›n› gördüm! Bir sefer, ona bir kundurac› dükkân›nda oturmufl, ayakkab›lar› tamir ederken rastlad›m; bir baflka sefer bir ziyafette flef garsonluk etti¤ine flahit oldum; bir seferinde de çocuklar› gezmeye götürüyordu. Dikkat ettim kimin bir ihtiyac› olsa hemen Anton’a bafl vuruyordu. Birgün pazarda elma satt›¤›n› gördüm. Lohusa yata¤›nda yatan sat›c› kad›n›n yerini alm›flt›. Bütün flehirlerde belli bir meslekleri olmayan bir sürü insan bulundu¤unu bilirim. Ama Anton ötekiler gibi de¤ildi. Gördü¤ü iflin büyüklü¤ü ne olursa olsun gününü geçirmek için laz›m olan›ndan fazla para almaya katiyen yanaflmazd›. ‹flleri yolunda oldu¤u zamansa hiçbir fley almazd›. – Bir ihtiyac›m olursa sonra gelir sizi yoklar›m, derdi. O partal k›l›kl› ve hay›rsever adamca¤›z›n kendisi için yeni bir iktisadi sistem icat etmifl oldu¤unu fark ettim. ‹nsanlar›n dürüstlü¤üne güveniyordu. Tasarruf hesab›na para yat›racak yerde, hemflehrilerinin minnet duygular›n› bir banka hesab› gibi kullan›yordu. Var› yo¤u, bu gözle görünmez tasarruf hesab›nda yat›yordu. Kendilerine âdeta bir lütufta bulunur gibi, bedelini istemeyi düflünmeden hizmeti dokunan adama karfl›
âye at› Hik Hay ü: r m ü u T pl a nin : To laflm Met m › a d m r Te : Ya aati Ana rs S a e D m Te :8 Alt e Sür
HERKES‹N DOSTU ANTON O s›ralarda küçük bir flehirde oturuyordum ve bir gün ikindi vakti köpe¤imi gezdirme¤e ç›km›flt›m. Birden bire köpek acayip hâllere girmeye bafllad›. Delicesine yerlerde yuvarlan›yor, inleyip uluyarak a¤açlara sürtünüp duruyordu. Hayvana ne oldu diye düflünürken yan›mda birinin yürüdü¤ünü fark ettim. Otuz yafllar›nda, yoksul k›l›kl›, yakas›z, flapkas›z bir adamd›. Dilenci sand›m, elimi cebime götürmek üzereydim. Fakat yabanc› adam, eski bir dostunu görmüfl gibi aç›k mavi gözleriyle bana sakin sakin gülümsedi. Köpe¤i göstererek: – Zavall›ya bir kene musallat olmufl, dedi. Gel, flunu ç›karal›m. Teklifsiz ahbapm›fl›z gibi benimle senli benli konufluyordu fakat o kadar tatl› bir bak›fl› vard› ki teklifsizli¤inden al›nmad›m. Bir tahta kanapeye do¤ru yürüdük, yan›nda oturdum. Keskin bir ›sl›kla köpe¤i ça¤›rd›. Tuhaf de¤il mi, yabanc›lardan daima sak›nan Kaspar bu daveti iyi karfl›lad›. Gelip bafl›n› yabanc›n›n dizine koydu, o da, uzun hassas parmaklar›yla hayvan›n postunu yoklamaya koyuldu. Nihayet memnun bir tav›rla “Ah!” dedi ve bir ameliyeye giriflti, can› yanm›fl olmal›yd› ki köpek birkaç kere inledi. Ama hiç de kaçmaya çal›flmad›. Birdenbire adam onu sal›verdi. Gülerek ve havada bir fley göstererek: – ‹flte! dedi, flimdi kaçabilirsin, civan›m!.. Köpek tabanlar› ya¤larken, yabanc› kalkt› ve bir bafl iflaretiyle “Allah’a ›smarlad›k” diyerek gitti. Gidifli o kadar ani olmufltu ki zahmetine karfl›l›k kendisine bir fley vermeye, hatta teflekkür etmeye bile vakit bulamam›flt›m. Geldi¤i gibi ayn› sakin ve kararl› hâliyle sessizce uzaklaflm›flt›. Eve dönünce hâlâ bu adam›n acayip hareketini düflünüyordum, bu hadiseyi ihtiyar aflç›ma anlatt›m. – Anton’dur, dedi. O her fleye yetiflir.
200
karfl›laflt›m. Bir insan›n kendisine lüzumu kalmam›fl bir pardösüyü, büyük ihtiyac› olan bir baflkas›na vermesi onun nazar›nda pek tabiî bir fleydi. Aflç›ya bütün eski elbiselerimi getirttim. Anton y›¤›n› gözden geçirdi, içinden bir pardösü çekip ay›rd›, prova etti ve: – Bu benim iflime yarar, dedi. Bu sözü, bir ma¤azada önüne ç›kar›lan mallar aras›ndan bir tanesini be¤enen bir bey tavr›yla söylemiflti. Sonra öteki elbiselere bir göz att›: – Bu ayakkab›lar›, Salsergrasse’deki Fritz (Frit)’e verebilirsin, dedi. Bir çift kunduraya ihtiyac› var. Bu gömlekleri de Square (Sukuer)’deki Jozeph (Yozef)’e versen iyi olur. Biraz tamir eder, olur biter. ‹stersen onlar› senin nam›na kendilerine götüreyim. Bunlar›, size kendili¤inden bir lütufta bulunan bir insan›n asil tavr›yla söylemifltir. Eflyalar›m›, hiç tan›mad›¤›m insanlara götürüp da¤›tmas› için kendisine teflekkür etmemin yerinde olaca¤›n› düflünmüfltüm. Gömleklerle ayakkab›lar› sararken ilave etti: – ‹yi adams›n do¤rusu, dedi. Bunlar› veriyorsun. Sonra ç›k›p gitti. Do¤rusunu isterseniz kitaplar›m hakk›nda pohpohlu tenkitlerden hiçbiri bu saf iltifat kadar hofluma gitmemiflti. Sonraki y›llarda Anton’u s›k s›k düflünürdüm, hem de bir minnet hissiyle çünkü bana onun kadar manevi yard›mda bulunmufl az insan vard›r. Çok defa manas›z birtak›m küçük para meselelerini kendime dert etti¤im zamanlar, ihtiyaçlar› günün zaruretlerini aflmad›¤› için günü gününe sakin ve itimatl› bir hayat yaflayan o adam› hat›rlad›m. Her seferinde ayn› neticeye vard›m. “Bu karfl›l›kl› güvenin s›rr›n› herkes ö¤renebilirse dünya yüzünde ne polis olurdu ne mahkeme ne de hapishane... Paraya da lüzum kalmazd›. Her fert o adam gibi kendinden elinden geldi¤i kadar çok fley veren, buna karfl›l›k ihtiyac› olandan fazlas›n› kabul etmeyen o adam gibi yaflasayd› içinden ç›k›lamayacak kadar kar›fl›k iktisadi sistemimiz biraz düzelmifl olmaz m›yd›?” Seneler var ki Anton’dan bahsedildi¤ini iflitmedim. Ama hakk›nda bir endifle duymuyorum. Tanr›’n›n ve insanlar›n onu asla yüzüstü b›rakmayacaklar›n› biliyorum.
borçlar›n› inkâr etmek en yüzsüz insanlar›n bile akl›ndan geçmezdi. Ne kadar itibar› oldu¤unu anlamak için sokaktan geçiflini seyretmek kâfiydi. Herkes ona güler yüzle “merhaba” der, elini s›kard›. Bu dertsiz adam hav› dökülmüfl ceketiyle sokakta, çiftli¤ini teftifl eden bir mülk sahibi hâliyle dolafl›rd›. Can›n›n istedi¤i eve gidebilir, can›n›n istedi¤i sofraya oturabilirdi. Her fley emrine amadeydi. Yar›n› düflünmemek ve kadere r›za s›rr›na ermifl olan bir adam›n baflkalar› üzerinde ne kadar nüfuz sahibi olabilece¤ini hiçbir zaman bu kadar iyi kavramam›flt›m. Do¤rusu ne yalan söyleyeyim, o kene fasl›ndan sonra Anton’a rastlad›kça sanki bir yabanc› imiflim gibi yaln›z küçük bir bafl iflaretiyle selam vermesine biraz al›n›yordum. Herhâlde bana bir hizmeti dokundu¤unu hat›rlatmak istemiyor olmal›yd›. Bununla beraber, bu kay›ts›zl›k karfl›s›nda sanki büyük bir arkadafl toplulu¤undan kenarda b›rak›lm›fl›m gibi bir his duydum. Onun için ne zaman evde bir tamir ifli ç›ksa -mesela akan bir çeflme- aflç›ya Anton’u ça¤›rtmas›n› söylerdim. – Nereden ça¤›racaks›n, demiflti. Bir yerde durmaz ki. Ama ona bir haber salar›m. Böylece bu acayip adam›n yeri yurdu olmad›¤›n› ö¤rendim. Ama gene de ona ulaflmak son derece kolay bir iflti. Sanki bir telsiz telgraf onu bütün flehre ba¤lard›. Rastlad›¤›m›z ilk insana “Anton’a ihtiyac›m var.” demeniz kâfiydi. Bir haber, a¤›zdan a¤›za dolafl›r, nihayet içlerinden biri kendisiyle burun buruna gelirdi. Gerçekten, o sefer de hemen o gün ö¤leden sonra geldi¤ini gördük. Her tarafa bir göz att›, bahçeden geçerken bir çitin budanmaya, bir a¤aç盤›n yerinin de¤ifltirilmeye ihtiyac› oldu¤unu iflaret etti. Nihayet çeflmeyi tetkik etti ve ifle koyuldu. ‹ki saat sonra tamir iflinin bitti¤ini haber veriyor ve daha teflekkür etmeme vakit b›rakmadan ç›k›p gidiyordu. Ama bu defa aflç›ya kendisine bol para vermesini tembih etmifltim. Kad›nca¤›za, Anton memnun oldu mu, diye sordum. – Tabii oldu, dedi, o her zaman memnundur. Ona alt› flilin vermek istedim ama yaln›z iki flilin kabul etti. Bu güne de yar›na da yetermifl. Ama dedi ki e¤er beyin eski bir pardösüsü varsa... – Bir adam›n verilenden daha az›n› ald›¤›na ilk defa rastl›yordum. ‹htiyac› olan bir fleyi verebilece¤im için ne kadar sevindi¤imi tarif edemem. Hemen arkas›ndan kofltum: – Anton! Anton! Sana bir pardösü verece¤im! Bak›fllar›n›n huzurlu ayd›nl›¤›yla bir kere daha
Stefan ZWEIG (Stef›n ZIVAYK)
201
I.HAZIRLIK
A. Derse Haz›rl›k Yard›mlaflma ile ilgili haber, yaz›, hikâye getiriniz. “Konuflma” bölümünde kullan›lmak üzere ö¤rencilerinizden hay›rsever insanlar›n yaflamlar› ve yapt›klar› ile ilgili bilgiler, haberler getirmelerini isteyiniz. “Dinleme” bölümünün sonunda bir hikâye dinletisi düzenlemek amac›yla ö¤rencilerinizi befl gruba ay›r›n›z. Her gruptan birer hikâye seçip s›n›fa getirmesini isteyiniz. Hikâye dinletisinde kullanmak üzere bir sözsüz müzik CD’si getiriniz. B. Metne Haz›rl›k Afla¤›daki metni ö¤rencilerinize okuyarak konuya dikkatlerini çekiniz. Hizmeti Sevgi ile Sürdürmek... Yeni bir güne bafllarken kendinize, “Bugün baflkalar›na nas›l yararl› olabilirim, nas›l hizmet verebilirim?” diye sorun. E¤er zihninizde baflkalar›na yard›m etmek gibi bir hedef belirlemiflseniz büyüklü küçüklü pek çok hizmet alan› oldu¤unu göreceksiniz. F›rsatlar sonsuzdur. Kimi zaman trende, otobüste yafll› birine yerimizi vermek, kimi zaman
118
202
ihtiyaç sahibi birine az da olsa maddi yard›mda bulunmak, kimi zaman da insanlara güler yüzlü davranarak moral vermek fleklinde hizmet verebilirsiniz. ‹flin anahtar›, hizmet vermenin bir kereye mahsus bir çaba olmad›¤›d›r. Yoldan geçenlere zarar verebilecek küçük bir tafl›, çöpü kenara atmak ya da birini rahatlatmak için onu empatiyle dinlemek gibi günlük durumlar, hayat›m›z›n bir parças› hâline geldi¤inde, bu tutumumuzdan da zevk almaya bafllayaca¤›z. Yapt›¤›m›z hizmetin karfl›l›¤›n› insanlardan maddi olarak beklemek yerine karfl›l›¤›n› iyilik duygular›yla iç dünyam›zda hissetmeye çal›flal›m. Vermenin ödülü kendisidir. ‹çinizden gelerek ve kendi seçtiklerinizle verirseniz, iç dünyan›zda tarif edilmez bir huzur duyars›n›z. Bu da vermenin en büyük ödülüdür. Verdiklerimiz, her zaman bize maddi bir karfl›l›k olarak dönmeyebilir. Kendimizi iyi hissetmemizi sa¤layan bir davran›fl›m›z, bize karfl›l›¤›n› hemen ödeyen bir iyiliktir. Ad›n›z›n aç›klanmas›n› istemeden yapt›¤›n›z hizmetten zevk almaya çal›fl›n. Ad›n›z›n aç›klanmas›, yapt›¤›n›z hizmetten maddi bir beklenti içine girmenize, kaz gelecek yerden tavuk esirgememe anlay›fl›yla hareket etmenize yol açabilir. Bu nedenle iç huzuru ar›yorsan›z, bir iyilik yap›n ve teflekkür beklemeden unutun gitsin. fiükrü ÜNALAN
II. D‹NLEME - ANLAMA Ö¤rencilerinizin dinleme sürecinde dinledikleri üzerinde düflünmelerini sa¤layarak zihinsel faaliyetlerini etkin k›lmalar›n› sa¤lamak amac›yla kat›l›ms›z dinleme yöntemini uygulay›n›z. Metni ö¤rencilerinize okuyunuz veya dinletiniz (1.4). Ö¤rencilerinizden dinledikleri metnin bir süreçten mi bahsetti¤ini yoksa bir aç›klama m› getirdi¤ini belirlemelerini isteyiniz. Metnin türünü belirledikten sonra “kim, ne, nereye, ne zaman, nas›l?” gibi sorular› tahtaya yaz›n›z. Onlara bu sorulara cevap aramalar›n› söyleyiniz. Ö¤rencilerinizden dinledikleri metinden hareketle kelimelerin anlamlar›n› tahmin etmelerini isteyiniz (1. Etkinlik) (2.1). Ö¤rencilerinizden dinledikleri metinde geçen kelime gruplar›n›n anlamlar›n› sözlükten bularak birer cümlede kullanmalar›n› isteyiniz (2. Etkinlik) (4.5). Hikâye unsurlar›n› belirlemelerine yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (3. Etkinlik) (2.3,4,6). Dinledikleri metni anlamaya ve çözümlemeye yönelik sorular› ö¤rencilerinize yöneltiniz. 1. Yazar›n Anton’la ilk karfl›laflmas› nas›l oluyor? 2. Anton’un d›fl görünüflünü tasvir ediniz? 3. Yazar Anton’u nas›l tan›t›yor? 4. Anton, nas›l bir insand›r?
5. Sizce Anton’un para almamas› do¤ru mu? 6. Neden insanlar Anton’u seviyorlar? 7. Sizce Anton ar›zalar› tamir ettikten sonra neden para alm›yor? Siz olsayd›n›z tamir ücreti al›r m›yd›n›z? Neden? 8. Bütün kasaba halk›n›n Anton’u tan›mas›n›n sebebi nedir? Ö¤rencilerinizden dinledikleri metindeki örtülü anlamlar› bulmalar›n› isteyiniz (4. Etkinlik) (2.9). Ö¤rencilerinizden paragraflar› okumalar›n› ve sorular› uygun paragraflarla efllefltirmelerini isteyiniz (5. Etkinlik) (3.1). Ö¤rencilerinizin metni dil ve anlat›m yönünden de¤erlendirebilmelerini isteyiniz (6. Etkinlik) (3.1). Ö¤rencilerinizden dinledikleri hikâyenin sonunu yeniden kurgulamalar›n› isteyiniz (7. Etkinlik) (2.18). Daha sonra ö¤rencilerinize bir metnin dil ve anlat›m›n› de¤erlendirmede kullan›lan ölçütleri veriniz. Metinde bilinmeyen kelime say›s› fazla de¤ilse metin sade, anlafl›l›r ; duygular içtenlikle dile getirilmiflse anlat›m› içten ve samimi ; cümleler birbirinin anlat›m›n› tamaml›yorsa anlat›m› ak›c› oldu¤unu söyleyiniz. Hikâye dinletisi yapmak için s›n›f›n›zda uygun bir ortam haz›rlay›n›z. Gruplardan birer temsilci seçmesini isteyiniz. CD’nizi haz›rlay›p dinletide hikâye okuyacak olan grup temsilcilerini okuma s›ras›n› belirleyerek dinletiyi bafllat›n›z. Böyle hikâye dinletilerini zaman zaman düzenleyerek ö¤rencilerinizin hikâye dinletilerine kat›lmalar›n› sa¤lay›n›z (5.2)
203
III. KONUfiMA Ö¤rencilerinizin konuflma sürecine kat›larak konuyu anlamalar›n› ve konuya farkl› bak›fl aç›lar› getirmelerini sa¤lamak amac›yla kat›l›ml› konuflma yöntemini uygulay›n›z (3.12). Ö¤rencilerinizden “Derse Haz›rl›k” bölümünde araflt›rmalar›n› istedi¤iniz hay›rsever insanlar›n hayat hikâyelerini anlatmalar›n› (3.1), konuflmalar›n› gazete yaz›lar›, haberler ve resimlerle desteklemelerini isteyiniz. Konuflma konular› hakk›nda yapt›klar› araflt›rmalardan yararlanarak konuflma metni haz›rlamalar›n› (3.2), konuflmalar›n› sunarken görsel materyaller kullanmalar›n› (3.7) söyleyiniz. Dinleyici arkadafllar›n› konuflma sürecine katmak için konuflmalar›na s›k s›k ara vererek dinleyen arkadafllar›n›n sorular›n› iletmelerine f›rsat vermelerini isteyiniz. Konuflmaya bafllamadan önce konuyla ilgili aç›klamalar yapmalar› (3.8), konuflma s›ras›nda sorulan sorulara do¤ru cevaplar vermeleri gerekti¤ini (3.9) belirtiniz. IV. YAZMA Ö¤rencilerinizin yazma yeteneklerini ve yarat›c›l›klar›n› gelifltirmek amac›yla yarat›c› yazma yöntemini kullan›n›z (2.12). Ö¤rencilerinize yard›msever bir insan›n yapt›¤› iyilikleri anlatan bir hikâye yazmalar›n› söyleyiniz. Önce konuyla ilgili ça¤r›fl›mlar›n› yazmalar›n›, sonra bu kelimeleri s›ralayarak aralar›nda ba¤lant› kurmalar›n›, daha sonra hikâyede ne anlatacaklar›n› belirlemelerini isteyiniz. Hayal ettiklerinden veya yaflad›klar›ndan hareketle yazabileceklerini
belirtiniz. Ö¤rencileriniz yazmaya bafllamadan önce dilimize yabanc› dillerden al›nm›fl olan kelimeleri Türkçe karfl›l›klar› ile efllefltirmelerini söyleyiniz (8. Etkinlik) (1.6). Bu etkinlikten sonra yazacaklar› hikâyede dilimize yerleflmifl bu kelimelerin Türkçe karfl›l›klar›n› kullanabileceklerini vurgulay›n›z. Ö¤rencilerinize yazarken standart Türkçe ile yazmalar› (1.4), yabanc› kelimeler yerine Türkçelerini kullanmalar› (1.6), olaylar› s›raya koyarak anlatmalar› (1.7), yaz›m ve noktalama kurallar›na uymalar› (1.11), tekrara düflmeden yazmalar› gerekti¤ini hat›rlat›n›z. Daha sonra afla¤›daki atasözlerini tahtaya yaz›n›z. ‹yilik eden iyilik bulur. ‹yilik yap denize at, bal›k bilmezse Halik bilir. ‹yili¤e iyilik her kiflinin kâr›, kötülü¤e iyilik er kiflinin kâr›. Hikâyelerinde bu atasözlerinden birini seçip kullanabileceklerini söyleyiniz (2.6). Ö¤rencilerinizden yard›msever bir insan›n iyiliklerini anlatan bir hikâye yazmalar›n› isteyiniz. Ö¤rencilerinize yazmalar› için bir süre veriniz (9. Etkinlik) (3.1). Bu süre sonunda yazd›klar› hikâyeleri okutunuz. Okunan hikâyelerden birini seçmelerini söyleyiniz. Seçtikleri hikâyeyi s›n›fta canland›rmalar›n› isteyiniz. V.D‹L B‹LG‹S‹ Ö¤rencilerinize fiil çat›lar› ile ilgili tekrar etkinli¤ini yapt›r›n›z (10. Etkinlik) (2.4).
ç›km›flt›m karar verdim gülümsedi al›n›yordum ça¤›rtt›rd›m
X X X X X
ç›kar›ld› verilebilir bahsedilmedi
204
X X
verildi getirttim
X X X X X X
X X X X
X X X
205
5. Okuma al›flkanl›¤› kazanma 6. Okuduklar› ile ilgili duygu ve düflüncelerini arkadafllar›yla paylafl›r.
4. Söz varl›¤›n› zenginlefltirme 3. Okudu¤u metinde geçen kelime, deyim ve atasözlerini cümle içinde kullan›r.
2. Okudu¤u metni anlama ve çözümleme 1. Metnin ba¤lam›ndan hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›kar›r. 2. Metindeki anahtar kelimeleri belirler. 3. Metnin konusunu belirler. 4. Metnin ana fikrini/ana duygusunu belirler. 5. Metindeki yard›mc› fiikirleri/duygular› belirler. 11. Okuduklar›ndaki öznel ve nesnel yarg›lar› ay›rt eder. 15. Metnin türü ile ilgili özellikleri kavrar. 22. Metinde ortaya konan sorunlara farkl› çözümler üretir. 29. Metnin bafll›¤› ile içeri¤i aras›ndaki iliflkiyi ortaya koyar.
5. Okuma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
2. Ak›c› biçimde okur. 3. Kelimeleri do¤ru telaffuz eder.
1. Okuma kurallar›n› uygulama
Okuma
4. TEMA: TOPLUM HAYATI Aflinas›z
12. Konuflma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
3. Haz›rl›kl› konuflmalar yapma
1. Konuflma kurallar›n› uygulama 4. Standart Türkçe ile konuflur. 5. Türkçenin kurallar›na uygun cümleler kurar. 6. Yabanc› dillerden al›nm›fl, dilimize henüz yerleflmemifl kelimelerin yerine Türkçelerini kullan›r. 8. Konuflmas›nda nezaket kurallar›na uyar. 12. Tekrara düflmeden konuflur.
Konuflma
3. Farkl› türlerde metinler yazma 1. Olay yaz›lar› yazar.
2. Planl› yazma 6. Atasözü, deyim ve söz sanatlar›n› uygun durumlarda kullanarak anlat›m›n› zenginlefltirir. 12. Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
5. Türkçenin kurallar›na uygun cümleler kurar. 6. Yabanc› dillerden al›nm›fl, dilimize henüz yerleflmemifl kelimelerin yerine Türkçelerini kullan›r. 7. Olaylar› ve bilgileri s›raya koyarak anlat›r. 11. Yaz›m ve noktalama kurallar›na uyar.
1. Yazma kurallar›n› uygulama
Yazma
5. ‹sim ve fiil cümlelerini, anlam ve kullan›m özelliklerine uygun biçimde kullan›r.
2. Cümleyle ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama
Dil Bilgisi
SINIF: 8 SÜRE: 8 Ders Saati
B. Metne Haz›rl›k Birkaç ö¤rencinizi tahtaya kald›r›n›z. Onlardan sokakta tan›d›klar› bir insanla karfl›laflma, tan›d›klar› bir kifliyle konuflma, tan›y›p da k›rg›n olduklar› bir insanla karfl›laflma, tan›mad›klar› ortamlardaki insanlarla (market, eczane, manav, bakkal gibi) konuflma gibi dramalar yapmalar›n› isteyiniz. Daha sonra afla¤›daki hikâyeyi ö¤rencilerinize okuyunuz.
eme at› Den : Hay ü r m Tü plu plum nin : To e To Met v a y e Tem ati : Bir Ana s Sa r a e Tem :8D Alt e Sür
Afi‹NASIZ I.HAZIRLIK
A. Derse Haz›rl›k Kasaba ve flehir hayat›n› konu alan gazete yaz›lar› getiriniz. “Yazma” bölümünde kullan›lmak üzere komfluluk iliflkileri veya sosyal hayatta iletiflim konulu gazete kupürleri getiriniz. Ö¤rencilerinizden yaflad›klar› çevredeki insanlar›n karfl›laflma, selamlaflma ve günlük konuflmalar›n› gözlemleyerek not almalar›n› isteyiniz.
206
Hayat›ma Yön Veren Ö¤üt Yirmi yafllar›nda bir ö¤retmen oldu¤um s›ralarda Bramley ad›nda bir adamla ayn› evde oturuyordum. Bramley, benden bir hayli yafll› meslektafl›md›. Odalar›m›zdan tesadüfen ayn› anda ç›kacak olsak terbiyeli bir ”Günayd›n”la selamlafl›r, akflamleyin de evin efli¤inde buluflunca havan›n ne kadar feci oldu¤u hususunda konuflurduk. Bu samimi hava birkaç hafta devam etti. Derken nedense aram›za bir so¤ukluk çöktü. Bramley art›k “Günayd›n” diyecek yerde bafl›n› e¤mekle yetiniyordu. Bir müddet sonra da karfl›laflt›¤›m›z zaman bafl›n› çevirmeye bafllad›. Aram›zdaki düflmanl›k gitgide fliddetleniyordu. Mesele hayat›m› karartmaya bafllay›nca dostlar›mdan birine, art›k tahammülümün kalmad›¤›n› söyledim. “Beni as›l üzen, bu kavgan›n sebebinin ne oldu¤u hakk›nda en ufak bir fikrimin olmay›fl›” dedim.
Dostum: “Öyleyse neden gidip ona sormuyorsun?” diye karfl›l›k verdi. “Gidip ona sormak m›! Nas›l olur bu?” diye sordum. ‹nsan, konuflmad›¤›, hatta düflman durumunda oldu¤u bir kimseye gidip bir fley sorar m›yd› hiç? Yine de arkadafl›m›n tavsiyesine uydum. Cesaretimi toparlad›m ve: “Bana baksana, Bramley? Bu kadar d›r›lt›n›n sebebi ne?” diye ba¤›rarak odas›na dald›m. “Ha! sen misin?” dedi. Bir an hiddet içinde bak›flt›k. Sonra Bramley, elindeki kalemi masan›n üzerine f›rlatarak: “Bekle biraz?” diye kükredi ve odadan ç›kt›. Banyo kap›s›n›n fliddetle vurulmas›n›n ard›ndan sifonun çekilmesiyle, ortak su borular›m›zdan korkunç gürültüler geldi¤ini duydum. Derken, Bramley yan›ma döndü. “‹flte ben her gece bunlara katlan›yorum.” diye ba¤›rd›. Aram›zdaki bütün düflmanl›¤›n tek sebebi demek buydu. ‹ki dakika sonra, birbirimizden özür diliyorduk. Olay asl›nda önemsizdi, ama bana asla unutamayaca¤›m bir ders verdi. (H. F. Ellis) Bu hikâyeyi okuduktan sonra sorular› ö¤rencilerinize yönelterek hikâye hakk›nda onlar› konuflturunuz. • Arkadafl› yazara selam vermeyince yazar kendini nas›l
207
hissediyor? • Siz arkadafllar›n›zla karfl›laflt›¤›n›zda selam vermezse neler hissedersiniz? • Daha sonra bu konuda ö¤rencilerinizin tart›flmalar›n› sa¤lay›n›z. Ö¤rencilerinizi metne haz›rlamak için afla¤›daki sorular› sorunuz. • Yaflad›¤›n›z bina veya sokaktaki komflular›n›zla karfl›laflt›¤›n›zda ne yap›yorsunuz? • Karfl›laflt›¤›n›zda selamlaflmad›¤›n›z arkadafl, komflu veya tan›d›klar›n›z var m›? Neden?
II. OKUMA- ANLAMA Ö¤rencilerinizin kelimelerin nas›l telaffuz edildi¤ini ve hangi ba¤lamda kullan›ld›¤›n› anlamalar› için sesli okuma yöntemini kullan›n›z (1.5). Metni bir kez okuyunuz. Sesli okuma yönteminin en önemli flart›, okuma zevki uyand›rmak oldu¤undan okurken kelimeleri do¤ru telaffuz etmeye ve konuflur gibi ak›c› okumaya özen gösteriniz. Sonra ö¤rencilerinize kelimeleri do¤ru telaffuz ederek (1.3) ak›c› bir flekilde konuflur gibi okumalar›n› söyleyiniz (1.2). Ö¤rencilerinizden kelimelerin anlamlar›n› metindeki kullan›mlar›ndan hareketle ç›karmalar›n› isteyiniz (1. Etkinlik) (2.1).
Ö¤rencilerinize metinde duygu ve düflünce belirten anahtar kelimeleri listeye yazmalar›n› söyleyiniz (2. Etkinlik) (2.2) Ö¤rencilerinizden metnin konusu ana fikrini ve yard›mc› fikirlerini belirlemelerini isteyiniz (3. Etkinlik) (2.3,4,5) Daha sonra ö¤rencilerinize metni anlamaya ve çözümlemeye yönelik afla¤›daki sorular› sorunuz: 1. Yazara göre flehirleri insanlara sevdiren nedir? 2. Ona göre flehirliler neden flansl› de¤ildir? 3. Bu konuda yazar›n görüfllerine kat›l›yor musunuz? 4. Yazar, neden kasaba yaflam›na özlem duyuyor? 5. Yazara göre insanlar aras›nda muhabbet kurulmamas›n›n sebebi nedir? 6. Yazar›n kasaba ile ilgili düflüncesi nedir? 7. Siz günlük hayat›n›zda kendinizi yaln›z hissediyor musunuz? 8. Siz de kasaba hayat›na özlem duyuyor musunuz? Neden? Afla¤›daki sorular› tahtaya yaz›n›z. Ö¤rencilerinizden defterlerine yazarak cevaplamalar›n› isteyiniz. Bu sorular› metne göre de¤erlendirmeleri, sorulardan do¤ru olanlar›n bafl›na (D), yanl›fl olanlar›n bafl›na (Y) yazmalar›n› söyleyiniz. ( Y ) Bugünün flehirlileri sokakta yârenlik edecek aflinalar bulmakta flansl›d›rlar. ( D ) Kasaba yaflam›nda herkes birbirini tan›r.
( D ) Yazar kasaba yaflam›na özlem duyuyor. ( D ) fiehirlerde ayn› apartmanda yaflayan insanlar birbiriyle tan›flm›yorlar. ( Y ) fiehirdeki insanlar yaln›zl›klar›n› paylafl›yorlar. ( D ) Yazar aflina insanlar›n dertleri unutturdu¤una inan›yor.. Ö¤rencilerinizden okuduklar› metindeki öznel ve nesnel yarg›lar› bulmalar›n› isteyiniz (4. Etkinlik) (2.11). Ö¤rencilerinize okuduklar› metnin bafll›¤› ile içeri¤i aras›ndaki iliflkiyi belirleyerek yazmalar›n› söyleyiniz (5. Etkinlik) (2.29). Ö¤rencilerinizden metinde geçen kelime gruplar›n› birer cümlede kullanmalar›n› isteyiniz (6. Etkinlik) (4.3). Ö¤rencilerinizden metinde ortaya konan sorunlara farkl› çözümler üretmelerini isteyiniz (2.22). Ö¤rencilerinizden okuduklar› ile ilgili duygu ve düflüncelerini arkadafllar›yla paylaflmalar›n› isteyiniz (5.6). Ö¤rencilerinize metnin türü ile ilgili özellikleri sezdirme etkinli¤ini yapt›r›n›z (7. Etkinlik) (2.15).
III. KONUfiMA Ö¤rencilerinizin ö¤rendikleri kelime ve kavramlar› anlat›mlar›nda kullanmalar›n› sa¤layarak söz varl›klar›n› ve ifade güçlüklerini zenginlefltirmek amac›yla kelime ve kavram havuzundan seçerek konuflma yöntemini
208
kullan›n›z (3.12). “Komfluluk, selamlaflmak, yaln›zl›k, tan›d›k, yabanc›, arkadafll›k, dostluk, dertleflmek, karfl›laflmak, hayat› paylaflmak, sokaklar, mekânlar, çarfl›, manav, sevinç, üzüntü, merhabalaflmak” kelimelerini tahtaya yazarak kelime havuzu oluflturunuz. Ö¤rencilerinizi befl gruba ay›r›n›z. Gruplara bu kelime havuzundan seçecekleri birkaç kelime ile konular›n› belirlemelerini söyleyiniz. Belirledikleri konular› bir k⤛da yazarak grup masas›na koymalar›n› isteyiniz. Ö¤rencilerinizi anlaml› konular bulmaya yönlendiriniz. Ö¤rencilerinizi belirledikleri konu hakk›nda konuflturmadan önce afla¤›daki etkinli¤i yap›n›z. Afla¤›daki kelimeleri tahtaya yaz›n›z. anons antoloji
aranjör
asistan
Ö¤rencilerinizden yabanc› dillerden al›nm›fl bu kelimelerin Türkçe karfl›l›klar›n› sözlükten bularak birer cümlede kullanmalar›n› isteyiniz. Afla¤›daki kar›fl›k olarak verilen kelimelerle Türkçenin kurallar›na uygun cümleler kurmalar›n› isteyiniz (1.5). Sokakta-karfl›lamak-insanlar-selamlaflmak-baz› tan›mak-birbirleri-köyler-yak›ndan-komflular kasabalardadostluk yaflamak-insanlar-içinde dinlemek- günlük-herkesbirbiri-dertlerini-hayat Daha sonra ö¤rencilerinize konuflmaya bafllamadan
önce tekrara düflmeden konuflmalar›n› (1.12), standart Türkçe ile konuflmalar›n› (1.4), konuflurken nezaket kurallar›na uymalar›n› (1.8) söyleyiniz. Ö¤rencilerinize konuflmalar›n› tamamlad›ktan sonra her grubun konuflma konular›n› birer cümleyle özetlemesini söyleyiniz.
IV. YAZMA Ö¤rencilerinizin bir konu hakk›nda bilgilerini, duygu ve düflüncelerini etkili bir flekilde anlatma becerilerini gelifltirmek amac›yla güdümlü yazma yöntemini uygulay›n›z (2.12). Ö¤rencilerinize “Sihirli Kelime: Merhaba” bafll›kl› bir hikâye yazacaklar›n› söyleyiniz. Ö¤rencileriniz yazmaya bafllamadan önce afla¤›daki etkinli¤i yapt›r›n›z. Bir deyim hikâyesinden al›narak kar›fl›k olarak verilmifl cümleleri olaylara göre s›raya koyup yazmalar›n› (1.7), yaz›m ve noktalama kurallar›na uymalar›n› (1.11) söyleyiniz. Afla¤›daki cümleleri tahtaya yaz›n›z. Ö¤rencilerinizden defterlerine bu cümleleri s›raya koyarak yazmalar›n›, cümleleri yazarken yaz›m kurallar›na dikkat etmeleri noktalama iflaretlerini kullanmalar›n› isteyiniz.
209
SAMAN ALTINDAN SU YÜRÜTMEK (5) Bu köyde aç›kgöz bir adam varm›fl. (4) Bu kaynaktan kimin ne zaman su kullanaca¤› belliymifl. (6) Adam›n bahçesi su kayna¤›n›n yak›n›ndaym›fl. (3) Herkes komflular›n›n hakk›na sayg› gösterirmifl. (7) S›ras› geldi¤inde kaynaktan suyunu al›rm›fl. (2) Bu kaynak köyün ortak mal›ym›fl. (1) Köyün birinde ahalinin tarlalar›n› sulad›¤› bir su kayna¤› varm›fl. (8) Bununla yetinmeyip kaynak ile bahçesi aras›na gizli bir su yolu kazm›fl. (11) Yaz›n ortas›nda herkesin tarlas› susuzluktan kavrulmufl. (10) Su saman alt›ndan aka aka tarlas›na kadar gidermifl (9) Kimse fark etmesin diye tahtayla kapat›p üzerine saman balyalar› y›¤m›fl. (13) Bir süre sonra bu uyan›¤›n saman alt›ndan su yürüttü¤ünü fark etmifller. (12) Köylüler “Bu iflin içinde bir ifl var.” diyerek araflt›rm›fllar. Selim GÜNDÜZALP
Ö¤rencilerinize hikâyelerini yazmadan önce komfluluk iliflkileri ve sosyal yaflamda iletiflim ile ilgili gazete kupürlerinden birini seçerek okuyaca¤›n›z›, bu yaz›da geçen olay, mekân ve flah›s kadrosundan hareketle bir hikâye kurgulamalar›n› söyleyiniz. (8. Etkinlik) (3.1). Daha sonra ö¤rencilerinizden yazarken Türkçe kurallar›na uygun
9.Etkinlik: a. Afla¤›daki cümlelerin ögelerini bulup yüklemlerine göre cümlelerin türlerini karfl›lar›na örnekteki gibi yaz›n›z.
Fiil cümlesi ‹sim cümlesi Fiil cümlesi ‹sim cümlesi Fiil cümlesi Fiil cümlesi
‹simcümlesi Fiil cümlesi ‹simcümlesi Fiil cümlesi Fiil cümlesi Fiil cümlesi
210
cümleler kurmalar›n› (1.5), yaz›lar›nda atasözü ve deyimler kullanmalar›n› (2.6) isteyiniz.
V. D‹L B‹LG‹S‹ Ö¤rencilerinize, isim ve fiil cümlelerini sezdirme etkinli¤ini yapt›r›n›z (9. Etkinlik) (2.5).
Ö¤rencilerinize yüklemleri çekimli fiil olan cümlelere fiil cümlesi; yüklemleri ek fiil alm›fl isim ya da isim soylu kelimeler olan cümlelere isim cümlesi denildi¤ini söyleyiniz. Daha sonra isim ve fiil cümleleri ile ilgili pekifltirme etkinli¤ini yapt›r›n›z (10. Etkinlik)(2.5). Ö¤rencilerinizden fiil cümlelerini isim cümleleri yapmalar›n› isteyiniz (11.Etkinlik).
Serbest okuma metinlerini, ö¤retmen serbest okuma saatlerinde okuma alıflkanlı¤ını kazandırma amacıyla kullanabilece¤i gibi gerçekleflmedi¤ini düflündü¤ü kazanımları vermek için kendi belirleyece¤i uygun ifllenifl süreciyle de kullanabilir.
NOTLARIM - GÖRÜfiLER‹M .....................................................................................................................
.............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................................
211
NOTLARIM - GÖRÜfiLER‹M .....................................................................................................................
.............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................................
212
TOPLUM HAYATI TEMA DE⁄ERLEND‹RME SORULARI A. 1, 2, 3 ve 4. sorular› afla¤›daki paragrafa göre cevaplay›n›z. Perflembe ve cuma günleri yaylaya “otçu” gelirdi. Bu, y›lda bir kere yap›lan “Odcu Haftas›” ile kar›flt›r›lmas›n. “Otçu gelme”, afla¤›dan bir grup insan›n bir araya gelerek yaylaya ç›kmas›n›n ad›d›r. Bu grup ço¤u zaman kemençe eflli¤inde horon teperek ve yayla havalar› söyleyerek yaylaya do¤ru yola ç›kard›. Otçular›n yaylaya var›p obadakilerle buluflmas› ayr› bir flenlik olur, naralar at›l›r, kemençe daha k›vrak çalard›. Böylece perflembe ve cuma günleri flenlik içinde geçerdi. Yaylada bütün yaz› böyle geçirirdik. Vakitler ekim ay›na geldi¤inde çi¤demler, di¤er ismiyle “vargit çiçekleri” bembeyaz açt›¤›nda art›k yayladan göçme zaman› gelirdi. Bunu buruk ve hüzünlü bir sevinçle yaflard›k. Bir de “Odcu Haftas› fienlikleri” vard› ki Sis Da¤› Yaylas›’n›n en ç›lg›n zaman›yd›. Temmuz ay›n›n dördüncü cumartesi günü yap›l›yor. Sadece o bölgenin insanlar› bilir zaman› ve her y›l o insanlar o cumartesi orada olurlar. Karadeniz malum, co¤rafyan›n flartlar›ndan dolay› yerleflim yerleri birbirine uzak. Gençlerin birbirlerini görmeleri, tan›malar› zor. Görüflmeleri gönüllerine atefl düflürür. Odcu Haftas› gönüllerin atefllendi¤i haftad›r. Böyle bir ihtiyaçtan do¤an hafta zaman içinde bu özelli¤ini yitirip baflka bir özellik kazanm›fl. fiimdi bir flenlik haftas›. Servet SOMUNCUO⁄LU 1. Paragrafa göre “otçu gelme” ne demektir? .................................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................................. ..................................................................................................................................................................................
2. “Odcu Haftas› fienlikleri” nas›l ortaya ç›km›flt›r? .................................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................................. 3. Yayladan ayr›lma vaktinin geldi¤i nas›l anlafl›l›yor? .................................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................................. 4. Metindeki etken ve edilgen fiilleri bularak tabloya yaz›n›z. Etken Fiiller
Edilgen Fiiller
213
5. Afla¤›daki cümleleri edilgen çat›l› hâle getirerek altlar›ndaki boflluklara yaz›n›z. Türkiye’de noktalama iflaretlerini ilk defa fiinasi kullanm›fl. ........................................................................................................................................................................ Hay›rsever bir vatandafl ilçeye bir lise yapt›rm›fl. ........................................................................................................................................................................ Mozart, Türk Marfl›’n› bestelemifl. ........................................................................................................................................................................ Taç Mahal’› yirmi bin iflçi yapm›fl. ........................................................................................................................................................................ fiemsettin Sami, Türk edebiyat›n›n ilk roman› Taaflfluk-u Talat ve Fitnat’› yazd›. ........................................................................................................................................................................
B. Afla¤›daki cümlelerden do¤ru olanlara “D”, yanl›fl olanlara “Y” yaz›n›z. ( ( ( ( ( (
Y ) “Hikâyenin kahraman› bir çocuktu.” cümlesi fiil cümlesidir. D ) “Bilinmeyen kelimeler için sözlü¤e bak›l›r.” cümlesinde edilgen fiil vard›r. D ) “Dostluk en de¤erli hazinedir.” cümlesi bir isim cümlesidir. Y ) “Ferda pencereden d›flar›y› seyrediyordu.” cümlesinde geçiflli fiil vard›r. D ) “Okan cep telefonunu denize düflürdü.” cümlesinin fiili geçiflsizdir. Y ) “Kardelenler bahar›n geldi¤ini müjdelerdi.” cümlesi bir isim cümlesidir.
C. Afla¤›daki sorular›n do¤ru cevaplar›n› iflaretleyiniz. 1, 2, 3 ve 4. sorular› afla¤›daki paragrafa göre cevaplay›n›z. Birçok kimsenin “Zengin olsayd›m herkese yard›m ederdim.” dediklerini duymuflumdur. Zengin olmak için herhâlde para sahibi olmam›z gerekmez. Sevgi ve cömertlik bak›m›ndan da zengin olabiliriz. Çevremizdekilerin en çok neye muhtaç olduklar›n› anlamaya çal›fl›r ve onlara yard›m edersek onlara yapt›¤›m›z bu iyilik dünyan›n bütün servetinden daha de¤erli olur. Albert SCHWEITZER 1. Bu paragraf›n ana fikri afla¤›dakilerden hangisidir? A. Yard›m etmek için zengin olmam›z gerekmez. B. Sevgi ve cömertlik sahibi olmak da zenginliktir. C. Dünyada en de¤erli fley iyilik yapmakt›r. D. Çok paras› olmak zengin olmak anlam›na gelmez. 2. Afla¤›dakilerden hangisi bir insan›n özelli¤i de¤ildir? A. Çevresindeki insanlar› anlamaya çal›fl›r. B. Baflka insanlara ac›maktan yoksundur. C. Zengin olmad›¤› hâlde insanlara yard›m eder. D. Paralar› oldu¤unda insanlara iyilik yaparlar. 3. Paragraf›n konusu afla¤›dakilerden hangisidir? A. Zenginli¤in cömertli¤i B. ‹yili¤in de¤eri C. Yard›mseverli¤in önemi D. Dünyan›n serveti
214
4. Paragrafta afla¤›dakilerden hangisine de¤inilmemifltir? A. ‹yilik yapmak için zengin olmak yetmez. B. Muhtaç insanlara yard›m etmeliyiz. C. ‹nsanlar›n ihtiyaçlar›n› anlamaya çal›flmal›y›z. D. ‹yilik eden insanlar mutlulu¤a ulafl›rlar.
5. Afla¤›daki cümlelerden hangisi fiil yönünden “Zengin olmak için herhâlde para sahibi olmam›z gerekmez.” cümlesine benzer bir cümledir? A. ‹yi insan çevresindeki insanlara yard›m eder. B. ‹yilik dünyan›n bütün servetinden daha de¤erlidir. C. Baz› insanlar yard›m etmek için zengin olmay› beklerler. D. Cömert olmak için zengin olmak yetmez.
6,7 ve 8. sorular› afla¤›daki paragrafa göre cevaplay›n›z. Demek istedi¤im dostlu¤un ç›kar d›fl› bir duygu olmas› gerekti¤idir. ‹ki insan›n gerçekten dost olabildi¤i yerde uygarl›k vard›r; iki insan›n bile dost olmad›¤› yerde ise akl›n bulabildi¤i en güzel düzen de kurulsa uygarl›k yoktur. Sabahattin EYUBO⁄LU 6. Paragraf›n ana düflüncesi afla¤›dakilerden hangisidir? A. ‹nsanlar›n dost oldu¤u yerde uygarl›k oldu¤u B. ‹nsanlar›n dost olmad›¤› yerde uygarl›k olmad›¤› C. Dostluklar›n ç›kara dayanmamas› gerekti¤i D. Ç›kara dayanmayan dostluklar›n kurulmad›¤›
7. Paragrafta afla¤›dakilerden hangisine de¤inilmemifltir? A. Ak›lla yeni düzenlerin kurulabilece¤i B. Dostluksuz düzenlerde uygarl›k olmayaca¤› C. Bir yerde dostluk varsa uygarl›k olabilece¤i D. Dostluklar›n ç›kar d›fl› olabilece¤i
8. Yazar›n öznel yarg›s› afla¤›dakilerden hangisidir? A. Dostlu¤un oldu¤u yerde düzen kurulabilir. B. ‹ki insan›n dost oldu¤u yerde uygarl›k vard›r. C. ‹nsan ak›l yoluyla uygarl›k kurabilir. D. Dostluk yoksa akla dayanan bir düzen kurulur.
9. Afla¤›daki cümlelerin hangisinin yüklemi geçifllidir? A. Bahçelerine bir ceviz, iki kay›s› a¤ac› dikmiflti. B. Köyümüze sonbahar geldi¤inde komflular›m›za yard›m ederiz. C. Bahçemizdeki bütün papatyalar› koparm›flt›r. D. Depremde zarar görenler için yard›m kampanyas› düzenledik.
10. Afla¤›daki cümlelerin hangisinin yüklemi edilgen çat›l› fiildir? A. Yazar eserlerinde toplum hayat›n› anlatt›. B. Resim sergisinde tablolar hakk›nda bilgi verildi. C. Zengin hay›rsever insanlar okul yapt›rd›lar. D. Sonbaharda ba¤ bozumunda köylüler birbirlerine yard›m ederler.
215
5. TEMA B‹L‹M VE TEKNOLOJ‹ • Bas›ndan Teknoloji Haberleri
• Ekran Efendi’nin Tutsaklar› • Anadolu’nun Baht› Aç›k Kara Treni • Bilgisayar Yaln›zl›¤› • Bir Varm›fl Bir Yokmufl Televizyon Bozulmufl (Serbest Okuma Metni) • Petekten Pete¤e Telefon Görüflmesi (Serbest Okuma Metni)
: Özcan YA⁄MUR Salih HAMURCU Mehmet YATKIN : Ayfle Leylâ ‹SM‹ER : Mehmet ÖNDER : Ali ÇOLAK : Muzaffer ‹ZGÜ : B‹L‹M ÇOCUK
TEMAYA HAZIRLIK Ö¤rencilerinizin ön birikimlerini harekete geçirmek, temaya ilgilerini çekmek, birikimlerini ortaya ç›karmak amac›yla Çal›flma Kitab›'ndaki temaya haz›rl›k etkinliklerini yapt›r›n›z. Görselleri yorumlama, aç›k uçlu sorular fleklinde ve ö¤rencilerin günlük yaflant›s›yla iliflkilendirilerek düzenlenmifltir.
216
• Ö¤rencilerinizin, bu tema boyunca afla¤›da önerilen kitaplardan en az ikisini okumalar›n› ve s›n›f arkadafllar›yla paylaflmalar›n› sa¤lay›n›z.
Bu temada önerilen kitaplar; • Define Adas› [(Robert Louis STEVENSON) (Rab›rt lui ST‹VINSIN)] • Gülliver’in Gezileri [(Jonathan SV‹FT) (Can›t›n SV‹FT)] • Uçan S›n›f [(Erich KASTNER) (Erih KESTNER)] • Serçe Kufl ( Cahit ZAR‹FO⁄LU) • Türk Bilmecelerinden Seçmeler
217
Ö¤retmen Yönergesi: Bu görev ö¤rencilerinizin, bilgi teknolojilerini kullanma, araflt›rma yapma, elefltirel düflünme, iletiflim kurma, karar verme, sunum yapma, Türkçeyi do¤ru, güzel ve etkili kullanma becerilerinizin geliflmesine katk›da bulunacakt›r. Daha önce performans görevi haz›rlamam›fl 8- 10 ö¤renciye görev yönergesini ve göreve iliflkin Dereceli Puanlama Anahtar›’n› veriniz. Görev yönergesini ö¤rencilerinize aç›klay›n›z. Gruplara 4 hafta sonra görevlerini sunacaklar›n›, bu sürenin 3 haftas›n› gözlem, 1 haftas›n› ise haz›rl›klar için kullanmalar›, gerekti¤ini söyleyiniz. Gruplar›n bu çal›flmadaki performanslar›n› 211. sayfadaki Dereceli Puanlama Anahtar›ndaki ölçütlere göre de¤erlendiriniz. Bu görevden al›nabilecek en yüksek puan 15, en düflük puan ise 6'd›r. Ö¤rencilerinizin ald›¤› puanlar› afla¤›daki örnekten yola ç›karak nota dönüfltürebilirsiniz. Örnek: Bu görevden 12 puan alan bir ö¤rencinin 100 üzerinden ald›¤› puan; 15 100
12 x
100x12/15= 80 puand›r. 80 puan, befllik not sisteminde 4' e karfl›l›k gelmektedir.
Puan aral›¤› 85-100 70-84 55-69 45-54 0-44
NOT 5 (Pekiyi) 4 (‹yi) 3 (Orta) 2 (Geçer) 1 (Baflar›s›z)
218
PERFORMANS GÖREV‹ ‹çerik Düzeyi S›n›f Düzeyi Bilim ve Teknoloji 8.s›n›f
Beklenen Performans • Bilgi teknolojilerini kullanma • Araflt›rma • Elefltirel düflünme • ‹letiflim • Karar verme • Türkçeyi do¤ru, güzel ve etkili kullanma
Çal›flma fiekli Bireysel çal›flma
Süre 4 hafta
De¤erlendirme Dereceli puanlama anahtar›
Sevgili Ö¤renciler, Televizyon hemen hemen her evde bulunan en önemli kitle iletiflim araçlar›ndan biridir. ‹nsanlar dünyan›n çok uzak bir yerinde meydana gelen bir olaydan televizyon sayesinde an›nda haberdar olabilir. Televizyon programlar› insanlar› e¤lendirir, onlara bir fleyler ö¤retir. Televizyondan en iyi biçimde yararlanabilmek için bilinçli bir izleyici olmak gerekir. Bu ödevde sizden 3 hafta süresince evinizdeki bireylerin televizyon izleme al›flkanl›klar›n› gözlemlemeniz, gözlem sonuçlar›n›z› raporlaflt›rman›z ve arkadafllar›n›za sunman›z beklenmektedir. Bu ödev sizin bilgi teknolojilerini kullanma, araflt›rma, elefltirel düflünme, iletiflim, karar verme, Türkçeyi do¤ru, güzel ve etkili kullanma becerilerinizin geliflmesine katk›da bulunacakt›r. Ödevinizi yaparken afla¤›daki ad›mlar› izlemeniz size kolayl›k sa¤layacakt›r. 1. Afla¤›daki çizelgeyi haz›rlay›p 3 hafta süresince ailenizin bireylerini gözlemleyiniz. Gözlem sonuçlar›n›za göre bu çizelgeyi doldurunuz.
Annem
Babam
Ben
.............
...........
............
............
Yafl Cinsiyet Ortalama TV izleme süresi (günlük/ saat olarak) Ço¤unlukla izledi¤i program türü Ço¤unlukla izledi¤i program› tercih etme nedeni Programa yönelik düflünceleri 2. Doldurdu¤unuz çizelgeden yola ç›karak yafl ile izlenen program türü (haber, yar›flma, magazin, belgesel, dizi film, çizgi film, tart›flma programlar› vb.), yafl ile TV izleme süresi, cinsiyet ile izlenen program türü, cinsiyet ile TV izleme süresi gibi baz› de¤iflkenlerin iliflkilerini gösteren grafikler çiziniz. 3. Gözlemlerinizden, çizelge ve grafiklerden yararlanarak afla¤›daki sorular› yan›tlay›n›z. a. Evinizde en çok TV izleyen kifli kimdir? b. Evinizde sadece zaman geçirmek için TV izleyenler var m›? c. Evinizde hangi programlar›n izlenece¤ine kim karar veriyor? Bu karar› verirken neleri göz önünde bulunduruyor? ç. Evinizde programlara iliflkin elefltiri ve önerilerini ilgili yerlere ulaflt›ran kifliler var m›? Varsa kimler? d. Sizce evinizdeki en bilinçli izleyici kimdir? Neden? e.Kendinizi bilinçli bir TV izleyicisi olarak nitelendirebilir misiniz? Neden? 4. Araflt›rma ve gözlem sonuçlar›n›z› rapor hâline getiriniz. Raporunuzda haz›rlad›¤›n›z çizelgeye, çizdi¤iniz grafiklere ve cevaplaman›z istenen sorular ile bu sorular›n cevaplar›na yer veriniz. 5. Ö¤retmeninizin belirledi¤i tarihte ödevinizi sununuz. ! Göreviniz, ö¤retmeninizin size verece¤i Dereceli Puanlama Anahtar›’ndaki ölçütlere göre de¤erlendirilecektir.
219
DERECEL‹ PUANLAMA ANAHTARI Ö¤rencinin Ad› ve Soyad›: Aç›klama
S›n›f›:
Numaras›:
: Afla¤›daki dereceli puanlama anahtar›, performans görevinizi de¤erlendirmek için haz›rlanm›flt›r. Bu
anahtar ayn› zamanda performans görevinizi haz›rlarken hangi ölçütlere dikkat etmeniz gerekti¤i konusunda size bilgi verecektir.
Performans Düzeyi
Ölçütler ve Ölçüt Tan›mlamalar› RAPOR ‹çerik
Çok ‹yi (3)
Raporda sorular›n cevaplar› çizelge ve grafik eksiksiz olarak yer al›yor.
‹yi (2)
Raporda çizelge, grafik ve sorular›n cevaplar›n›n ço¤una yer verilmifl.
Gelifltirilmeli (1)
Raporda, çizelge ve grafiklerin çok az›na yer verilmifl. Yaz›m ve Noktalama
Çok ‹yi (3)
Yaz›m ve noktalama kurallar›na tamamen uyulmufl.
‹yi (2)
Yaz›m ve noktalama kurallar›nda baz› hatalar yap›lm›fl.
Gelifltirilmeli (1)
Yaz›m ve noktalama kurallar›nda çok say›da hata yap›lm›fl. Bilimsel Do¤ruluk
Çok ‹yi (3)
Sorulara verilen cevaplar›n, çizelge ve grafiklerin tümü do¤rudur.
‹yi (2)
Sorulara verilen cevaplar›n, çizelge ve grafiklerin bir k›sm› do¤rudur.
Gelifltirilmeli (1)
Sorulara verilen cevaplar›n, çizelge ve grafiklerin ço¤u hatal›d›r. SUNUM Materyal Kullan›m›
Çok ‹yi (3)
Sunumu destekleyecek nitelikte ve say›da görsel / yaz›l› materyal kullan›lm›fl. Kullan›lan materyaller sunumu yeterince desteklemiyor. Dili Kullanma
Çok ‹yi (3)
Sunum, sade ve anlafl›l›r bir dille yap›lm›flt›r.
Gelifltirilmeli (1)
Sunumda karmafl›k ve anlafl›lmas› zor bir dil kullan›lm›flt›r. Zaman› Kullanma
Çok ‹yi (3)
Sunum verilen sürede tamamlanm›flt›r.
Gelifltirilmeli (1)
Sunum verilen sürede tamamlanmam›flt›r.
Ö¤retmenin Görev Hakk›ndaki Yorumu ve Önerileri: ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................
220
221
5. Okuma al›flkanl›¤› kazanma 3. Sürekli yay›nlar› takip eder.
2. Okudu¤u metni anlama ve çözümleme 1. Metnin ba¤lam›ndan hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›kar›r. 2. Metindeki anahtar kelimeleri belirler. 3. Metnin konusunu belirler. 13. Metne iliflkin sorulara cevap verir. 22. Metinde ortaya konan sorunlara farkl› çözümler üretir.
1. Okuma kurallar›n› uygulama 5. Okuma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
Okuma
5. TEMA: B‹L‹M VE TEKNOLOJ‹ Bas›ndan Teknoloji Haberleri
4. Kendi konuflmas›n› de¤erlendirme 1. Konuflmas›n› içerik yönünden de¤erlendirir. 3. Konuflmas›n› sunum tekni¤i yönünden de¤erlendirir.
3. Haz›rl›kl› konuflmalar yapma 1. Konuflma konusu hakk›nda araflt›rma yapar. 7. Konuflmas›n› sunarken görsel, iflitsel materyalleri ve farkl› iletiflim araçlar›n› kullan›r. 8. Konuflma öncesinde konuyla ilgili aç›klamalar yapar. 12. Konuflma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
2. Sesini ve beden dilini etkili kullanma 1. Konuflurken nefesini ayarlar. 9. Dinleyicilerle göz temas› kurar.
1. Konuflma kurallar›n› uygulama 1.Konuflmaya uygun ifadelerle bafllar. 8. Konuflmas›nda nezaket kurallar›na uyar.
Konuflma
6. Yaz›m ve noktalama kurallar›n› uygulama 2. Noktalama iflaretlerini ifllevlerine uygun olarak kullan›r.
5. Kendini yaz›l› olarak ifade etme al›flkanl›¤› kazanma 8. Yazd›klar›n› baflkalar›yla paylafl›r ve onlar›n de¤erlendirmelerini dikkate al›r. 9. Yazd›klar›ndan arfliv oluflturur.
3. Farkl› türde metinler yazma 2. Düflünce yaz›lar› yazar.
2. Planl› yazma 12. Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r. 7. Yazd›¤› metni görsel materyallerle destekler.
1. Yazma kurallar›n› uygulama 4. Standart Türkçe ile yazar. 11. Yaz›m ve noktalama kurallar›na uyar. 7. Olaylar› ve bilgileri s›raya koyarak anlat›r.
Yazma
2. Cümleyle ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama 6. Kurall› ve devrik cümleleri, anlam ve kullan›m özelliklerine uygun biçimde kullan›r.
Dil Bilgisi
SINIF: 8 SÜRE: 8 Ders Saati
Araflt›rma: Ö¤rencilerinizden hayat›m›z› kolaylaflt›ran önemli bulufllar hakk›nda bilgi toplamalar›n› ve bu toplad›klar› bilgileri konuflma sürecinde arkadafllar›yla paylaflmalar› için bir sunu yapacaklar›n› söyleyiniz (Bu amaçla ö¤rencilerenizi www.tubitak.gov.tr ‹nternet eriflim sitesine yönlendirebilirsiniz.).
i
ü Tür nin a t e M Tem Ana ma Te Alt e Sür
loj kno ber e a T H : e im v : Bil fllar ti lu : Bu rs Saa e D :8
Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak
BASINDAN TEKNOLOJ‹ HABERLER‹
Çiplerin Dünyas›
I. HAZIRLIK
A. Derse Haz›rl›k • Gazete ve dergilerin “bilim ve teknoloji” ile ilgili haber, resim, foto¤raf vb. materyallerini getiriniz. • Ö¤rencilerinizden “ Yazma” bölümünde kullanmak üzere bilim insanlar› ve bulufllar› ile ilgili haber ve bilgileri getirmelerini isteyiniz. • Ö¤rencilerinizden “Yazma” bölümünde kullan›lmak üzere sanat, e¤itim, kültür, bilim ve teknoloji konular›yla ilgili gazete kupürleri getirmeleri isteyiniz.
222
Haz›r olun! Geri say›m bafllayacak. Kemerlerinizi ba¤lay›n. Bütün dünyan›z elinizdeki bir çipin içine s›¤d›r›lacak. Evet; on, dokuz, sekiz,.. s›f›r. Art›k dünya denilen gezegeniniz bir köyden daha büyük de¤il. Her fley uzanabilece¤iniz noktada. Sadece bir numaray› tufllay›n ya da ‹nternet sitelerine girin. Hey! Peki benim karikatürlerim nerede? K⤛t dosyam›n içinde de¤iller. Ne yapmak isterseniz isteyin ama önce bilgisayarlar›n›za bakmak zorundas›n›z. Hadi bakal›m... ‹flte burada, elektronik dosyam›n içinde güvenli bir flekilde duruyorlar. Evet, gelecekte belki de hiçbir sanatç› yetene¤ini gösterebilmek için k⤛da ihtiyaç duymayacak. Belki eserlerinizi dünyaya göstermek istediniz ve bu size imkâns›z göründü. Art›k bir web sayfas› oluflturabilir, bütün bir y›l boyunca uyudu¤unuz
zamanlarda bile eserlerinizi bütün dünyaya gösterebilirsiniz. Art›k kimse sizden gerçek haberleri gizleyemez. De¤iflik ‹nternet siteleri, haber kanallar› aldat›lman›za asla izin vermez. Gelecek dünyas› çiplerin dünyas› olacak. Karikatüristler de bu dünyan›n içinde birer komflu oldular. Birbiriyle “chat” yapabiliyor, birbirlerini tan›yabiliyorlar. Sergiler ise bu dünyada elektronik hâle geldi. Ne var ki eski dünyam›z da o kadar kötü de¤ildi. Örne¤in, e-posta daha ucuz ve daha h›zl› bir yol, ancak mektup yazmak daha formal ve etkili bir yol. Sevdi¤iniz insanlar e-postan›z› okur okumaz silebilirler. Fakat emin olun ki k⤛t üzerine yazd›¤›n›z mektup çöpe gitmeyecek ve içinde yazanlar sat›r sat›r okuyan›n kalbine iflleyecek. Bu yüzden k⤛t üzerine çizilmifl karikatürler daha formal ve daha etkili ve bu karikatürleri görmek elektrik gibi bir enerji kayna¤› gerektirmiyor. Son olarak söylemek istedi¤im fley “dikkatli olun,” T›rnaklar›n›zdan daha büyük olmayan küçük çiplerin içinde bo¤ulabilirsiniz. Ali AGHAEY www.kultur.gov.tr
223
B. Metne Haz›rl›k Gazete ve dergilerden yararlanarak getirdi¤iniz bilim ve teknoloji ile ilgili görsel materyalleri ö¤rencilerinize gösteriniz. Resim ve foto¤raflar› yorumlamalar›n› isteyiniz. Getirilen ilginç haber ve bilgilerden birkaç tanesini okuyunuz. “Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak” bölümünde verilen yaz›y› da okuyabilirsiniz. Ö¤rencilerinizin bu haber ve bilgiler hakk›ndaki düflüncelerini al›n›z. Bilim ve teknolojinin günlük hayat›m›zdaki önemini vurgulay›n›z. Ö¤rencilerinizin birikimlerini harekete geçirmek ve metne ilgisini çekmek için afla¤›daki sorular› yöneltiniz: • Günlük yaflant›n›zda hangi teknolojik araç-gereçleri kullan›yorsunuz? • Gazete ve dergilerin en çok hangi bölümleri ilginizi çeker? Neden? • Bir bilim insan› olsayd›n›z neler gerçeklefltirmek isterdiniz? • Bilim ve teknoloji dünyas›na katk›da bulunmufl hangi bilim insanlar›m›z› tan›yorsunuz? Ö¤rencilerinizin farkl› etkinliklerle de ön bilgilerini harekete geçirebilirsiniz (S›n›fta bilgisayar destekli bilim ve teknolojinin önemini anlatan bir CD izletebilirsiniz.). II. OKUMA-ANLAMA Ö¤rencilerinize, metinlerde ifllenen konuyla ilgili bilgilerini, duygu ve düflüncelerini arkadafllar›yla paylaflmalar›n› ve arkadafllar›n›n bilgi ve görüfllerinden yararlanarak farkl› bak›fl aç›lar› kazanmalar›n› sa¤lamak amac›yla tart›flarak okuma yöntemini uygulay›n›z (1.5). Bu amaçla s›n›f›n›z› küçük gruplara ay›r›n›z. Her grup metnin bir bölümü okusun. Ard›ndan bölümle ilgili duygu, düflünce ve bilgilerini arkadafllar›yla paylafls›nlar. Paylafl›lan bilgi, düflünce ve duygular bir metin hâline getirilmelidir. Bütün ö¤rencilerin tart›flmaya kat›lmas›n› ve birbirlerinin görüfl ve düflüncelerine sayg› duymas›n› sa¤lay›n›z. Metinlerin ba¤lam›ndan hareketle fikir ve duygu belirten kelimeleri belirlemeye yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (1. Etkinlik) (2.1). Ö¤rencilerinizden okuduklar› haber metinlerindeki anahtar kelimeleri belirlemelerini isteyiniz (2.2). Ö¤rencilerinize metni anlamaya ve çözümlemeye yönelik sorular› yöneltiniz (2.13): Okuma süreci tamamland›ktan sonra afla¤›daki sorular› ö¤rencilerinize yöneltiniz (2.13): 1. Carettalara uydudan çipli takip nas›l yap›lmaktad›r? 2. Hayvanlara tak›lan çiplerin ifllevi nedir? 3. Elektronik nüfus cüzdan› ne demektir? 4. Siz bu bulufl hakk›nda ne düflünüyorsunuz? 5. Teknolojinin geliflmesi olumlu bir süreç midir? Neden? Ö¤rencilerinizden okuduklar› haber metinlerinin konusunu belirlemelerini isteyiniz. Daha metinlerin konular› ile bafll›klar› aras›nda nas›l bir ilgi oldu¤unu tart›flt›r›n›z (2.3). Süreli yay›nlar› takip ile ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (2. Etkinlik) (5.3).
224
Etkinli¤i yapt›rd›ktan sonra ö¤rencilerinizden gazete ve dergilerden bilim ve teknoloji ile ilgili yay›nlanan yaz›lar› toplamalar›n› ve bu toplad›klar› yaz›lar› arfliv hâline getirmelerini isteyiniz. Metinlerde ortaya konan sorunlara farkl› çözümler üretmelerine yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (3. Etkinlik) (2.23). III. KONUfiMA Ö¤rencilerinizin konuflma yeteneklerini ve yarat›c›l›klar›n› gelifltirmek amac›yla yarat›c› konuflma yöntemini uygulay›n›z (3.12). Ö¤rencilerinize “bulufllar” konusunda konuflacaklar›n› söyleyiniz. Ö¤rencilerinizden bir önceki arkadafl›n›n “bulufllar” ile ilgili söylediklerinden hareketle konuflarak konuya farkl› bir bak›fl aç›s› getirmelerini isteyiniz. Araflt›rma bölümünde “önemli bulufllar” hakk›nda toplanan bilgileri s›n›f ortam›nda arkadafllar›yla paylaflmalar›n› sa¤lamak için sunular›nda görsel, iflitsel materyalleri kullanmalar›n› (3.7), sunu öncesinde aç›klamalar yapmalar›n› (3.8), arkadafllar›yla göz temas› kurmalar›n› (2.9), konuflurken nefeslerini ayarlamalar›n› (2.1) ve konuflmas›nda nezaket kurallar›na uymalar›n› (1.8) isteyiniz. Ard›ndan kendi konuflmas›n› de¤erlendirme etkinli¤ini yapt›r›n›z. Ö¤rencilerinizden formu içtenlikle doldurmalar›n› isteyiniz (4. Etkinlik) (1.1,2.9,3.1,3.7,4.1,4.3). De¤erlendirme etkinli¤i sonunda en yüksek puan›n 30, en düflük puan›n 10 oldu¤unu hat›rlat›n›z. Düflük puan alan ö¤rencileriniz için gerekli önlemleri al›n›z. Bu ö¤renciler için farkl› basit sunu konular›n› seçerek bu ö¤rencilerin s›n›f ortam›nda kendilerini ifade etmelerini sa¤lay›n›z. Bu çal›flmalarla ö¤rencilerinizin öz güvenlerinin gelifltirilmesi hedeflenmifltir. Konuflma esnas›nda yap›lan hatalar› düzeltiniz. Alternatif Çal›flma: Ö¤rencilerinizden “Hayallerim ve Ben” etkinli¤ini yapt›rabilirsiniz. Hayallerini gerçeklefltiren bir bilim adam›n›n hayat› örneklendirilerek ö¤rencilerinizden bilim insan› olduklar›nda hangi bulufllar› gerçeklefltirmek istediklerini sorarak hayallerini anlatmalar›n› isteyebilirsiniz.
IV. YAZMA Ö¤rencilerinizin hangi türde yazmaya yatk›n olduklar›n› belirlemek ve yarat›c›l›klar›n› o yönde gelifltirmek amac›yla bir metinden hareketle yeni bir metin oluflturma yöntemini uygulay›n›z (2.12). Ö¤rencilerinize etkinlikte verilen gazete haberini okumalar›n› söyleyiniz. Haberle ilgili bilgileri yorumlamalar›n› ve tart›flmalar›n› sa¤lay›n›z. Haberdeki bilgileri s›raya koyarak defterlerine yazmalar›n› isteyiniz (1.7). Ö¤rencilerinizden okuduklar› gazete haberinden hareketle bilim ve teknoloji ile ilgili farkl› türde bir metin oluflturmalar›n› isteyiniz (5. Etkinlik) (3.2). Ard›ndan ö¤rencilerinizden “Derse Haz›rl›k” bölümünde getirmelerini istedi¤iniz gazete kupürlerinin
225
görsellerle nas›l desteklendi¤ini incelemelerini isteyiniz . Bu konuda ö¤rencilerinize sorular yönelterek incelemelerine rehberlik edebilirsiniz. Daha sonra yazd›klar› düflünce yaz›s›n› görsellerle desteklemelerini isteyiniz (2.7). Ö¤rencilerinize yaz›lar›n› yazmalar› için gerekli süreyi veriniz. Ard›ndan yazd›klar›n› s›ra arkadafllar›yla paylaflmalar›n› ve onlar›n de¤erlendirmelerini dikkate alarak etkinliklerini tamamlamalar›n› (5.8), yaz›lar›nda standart Türkçeyi kullanmalar›n› (1.4), yaz›m ve noktalama kurallar›na uymalar›n› (1.11) isteyiniz. Yazma süreci tamamland›ktan sonra ö¤rencilerinizin yaz›m ve noktalama kurallar›na uyup uymad›klar›n› kontrol ediniz. En çok hata yap›lan noktalama iflaretini tespit ederek gerekli aç›klamalar› ö¤rencilerinize yap›n›z. Bir metin yazarken Türkçenin kurallar›na uymam›z gerekti¤ini belirtiniz. Ö¤rencilerinizden, yaz›lar için bir dosya oluflturmalar›n› (5.9), de¤iflik kaynaklardan yararlanarak metinler toplamalar›n› ve her temada bu metinlerden yararlanabileceklerini söyleyiniz. Bu metinlerin ö¤rencilerin kendi geliflimlerini destekleyece¤ini, okuma al›flkanl›¤›n› art›raca¤›n› ve kendi arflivlerini zenginlefltirece¤ini belirterek bu al›flkanl›¤› devam ettirmenin öneminden bahsediniz. Ard›ndan ö¤rencilerinize düflünce yaz›s› yazma etkinli¤i yapt›r›n›z. Etkinli¤i yapt›rmadan önce s›n›f gündeminize “bilim ve teknolojik geliflmeler” konusunu al›n›z. Konu ile ilgili ö¤rencilerinizle beyin f›rt›nas› yap›n›z. Konu ile ilgili s›n›f ortam›nda tart›flarak sorular oluflturunuz. Ö¤rencilerinizden bu sorulardan birini cevaplamak üzere bir arkadafllar›n›
, , , ,
?
, ,
fi
, ,
, ,
. .! . ., !
226
seçmelerini isteyiniz (6. Etkinlik) (3.2). S›ral› cümleler aras›na konulan virgül ile ilgili sezdirme etkinli¤ini yapt›r›n›z (7. Etkinlik) (6.2). Ö¤rencilerinize etkinlikte en çok kullan›lan noktalama iflaretinin virgül (,) oldu¤unu söyledikten sonra etkinlikte kullan›lan virgülün s›ral› cümleleri birbirinden ay›rmak için konuldu¤unu söyleyiniz. Bu aç›klamadan sonra virgülün ifllevine yönelik uygulama etkinli¤ini yapt›r›n›z (8. Etkinlik) (6.2). V. D‹L B‹LG‹S‹ Ö¤rencilerinize kurall› ve devrik cümlelerin anlam ve kullan›m özelliklerini sezdirmeye yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (9. Etkinlik) (2.6). Etkinli¤i yapt›rd›ktan sonra afla¤›daki bilgileri ö¤rencilerinize aktar›n›z. Yüklemi sonda bulunan cümlelere kurall› (düz) cümle dendi¤ini, Türkçenin söz diziminin “özne, tümleçler, yüklem” fleklinde oldu¤unu, temel ögenin “yüklem” oldu¤unundan dolay›, kurall› cümlelerde sonda bulundu¤unu, yüklemi sonda bulunmayan, baflta ya da ortada yer alan cümlelere devrik cümle dendi¤ini, devrik cümlelerin genellikle konuflmalarda ya da fliirlerde kullan›ld›¤›n› söyleyiniz. Ard›ndan kurall› ve devrik cümlelerle ilgili uygulama etkinli¤ini yaptr›n›z (10. Etkinlik) (2.6).
227
1. Dinleme/‹zleme kurallar›n› uygulama 1. Konuflmac›n›n sözünü kesmeden sab›r ve sayg›yla dinler. 2.Baflkalar›n› rahats›z etmeden dinler/izler. 4. Dinleme/izleme yöntem ve tekniklerini kullan›r. 2. Dinleneni/izleneni anlama ve çözümleme 1. Dinlenenin / izlenenin ba¤lam›ndan hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›kar›r. 8. Dinlediklerinde / izlediklerinde amaç-sonuç iliflkilerini belirler. 10. Dinlediklerini/izlediklerini kronolojik s›ra ve mant›k ak›fl› içinde özetler. 11. Dinlediklerine/izlediklerine iliflkin sorular oluflturur. 12. Dinlediklerine/izlediklerine iliflkin sorulara cevap verir. 14. Dinlediklerine / izlediklerine iliflkin karfl›laflt›rmalar yapar. 15. Kendisi flah›s ve varl›k kadrosunun yerine koyarak olaylar›, duygu, düflünce ve hayalleri yorumlar. 16. Dinlediklerinde / izlediklerinde ortaya konan sorunlara farkl› çözümler üretir. 17. ‹puçlar›ndan hareketle dinlediklerine/izlediklerine yönelik tahminlerde bulunur. 19. Dinlediklerinin/izlediklerinin bafll›¤›/ad› ile içeri¤i aras›ndaki iliflkiyi ortaya koyar. 20. Dinledi¤i/izledi¤i metne farkl› bafll›klar bulur. 3. Dinlediklerini/izlediklerini de¤erlendirme 2. Dinlediklerini/izlediklerini içerik yönünden de¤erlendirir. 4. Söz varl›¤›n› zenginlefltirme 1. Kelimeler aras›ndaki anlam iliflkilerini kavrayarak birbiriyle anlamca iliflkili kelimelere örnek verir. 5. Dinlediklerinde/izlediklerinde geçen kelime, deyim ve atasözlerini cümle içinde kullan›r. 5. Etkili dinleme/izleme al›flkanl›¤› kazanma 3. Çok yönlü iletiflim araçlar›ndaki yay›nlardan ilgi, istek ve ihtiyaçlar›na uygun olanlar›n› takip eder.
Dinleme
5. TEMA: B‹L‹M VE TEKNOLOJ‹ Ekran Efendi’nin Tutsaklar›
3. Haz›rl›kl› konuflmalar yapma 3. Konuflmas›n› bir ana fikir etraf›nda planlar. 4. Ana fikri yard›mc› fikirlerle destekler. 5. Kendini sözlü olarak ifade etme al›flkanl›¤› kazanma 3. Sorunlar›na konuflarak çözüm arar. 9. Konuflma s›ras›nda sorulan sorulara aç›k, yeterli ve do¤ru cevaplar verir. 11. Konuflmas›n› belirlenen sürede teflekkür cümleleriyle sona erdirir. 12. Konuflma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
2. Sesini ve beden dilini etkili kullanma 1. Konuflurken nefesini ayarlar. 9. Dinleyicilerle göz temas› kurar.
1. Konuflma kurallar›n› uygulama 1. Konuflmaya uygun ifadelerle bafllar. 7. Karfl›s›ndakinin alg›lamakta zorluk çekmeyece¤i bir h›zda ve ak›c› biçimde konuflur.
Konuflma
2. Planl› yazma 1. Yazma konusu hakk›nda araflt›rma yapar. 2. Yazacaklar›n›n tasla¤›n› oluflturur. 3. Yaz›s›n› bir ana fikir etraf›nda planlar. 7. Yazd›¤› metni görsel materyallerle destekler. 12. Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r. 3. Farkl› türde metinler yazma 2. Düflünce yaz›lar› yazar.
Yazma
2. Cümleyle ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama 7. Cümlelerin, yap› özelliklerini kavrar.
Dil Bilgisi
SINIF: 8 SÜRE: 7 Ders Saati
i
loj lefli kno Söy e : T ü ve Tür Bilim yon nin : t e M a viz Tem Tele : aati a n A rs S a e D m Te :7 Alt e Sür
EKRAN EFEND‹’N‹N TUTSAKLARI Salona girdiniz mi kocaman tek gözüyle önce o süzüyor sizi. Mahir Cengiz Bey “baba koltu¤una” kuruluyor, uzaktan kumanday› uygun aç›yla tutup bas›yor tufla: Perde inmifl göz ›fl›yor, flenleniyor. Mahir Cengiz Bey emekli avukat. “Çocuklar› everdikten sonra, diyor.” Kendimizi Ekran Efendi’ye teslim ettik. Ekran Efendi ailenin bir ferdi gibi. Laf aram›zda öncesini pek hat›rlam›yorum. Kitap okunur, misafir a¤›rlan›r, mühim memleket meseleleri tart›fl›l›rd› efl dostla. Ben kendi hesab›ma yine yap›yorum bunlar›. Bir farkla; bu arada televizyonu da seyrediyorum. Bazen hepsini birbirine kar›flt›rd›¤›m oluyor ya neyse.” Otuz dört y›ll›k efli Azize Han›m, hafifçe s›k›larak bana dönüyor: “Eskiden tavla, iskambil filan oynard›k. fiimdi Mahir’le TV-Toto konusunda uzmanlaflt›k. “Nedir bu TV- Toto?” 1 “Dizinin nas›l bitece¤i, reklamlardan sonra hangi ara spikerin ç›kaca¤›, solistin rast m› nihavent mi okuyaca¤›, belgeselin y›lanlar m› yoksa ay› bal›klar› üzerine mi olaca¤› konular›nda bahse tutufluyoruz efendim. Kaybeden, yemek tepsisini haz›rl›yor.” “Yemek tepsisi mi?” “Evet, eskiden biz de herkes gibi masada yemek yiyorduk. Yemek masas› salonun en dip taraf›nda. Bakt›k yemek yiyece¤iz derken programlar› kaç›r›yoruz, biz de tepsi yöntemini gelifltirdik. ‹ki ayr› tepsi haz›rlay›p kuca¤›m›za al›yor, TV karfl›s›nda yiyoruz. Kimi zaman, flöyle nefleli bir fley oldu mu, örne¤in katil yakaland› m› istemeden biraz fazla kaç›r›yoruz. Ac›kl› program oldu mu da lokmalar dizi dizi bo¤az›m›zda, yut yutabilirsen. Hâliyle piflirdi¤im yemek çeflitleri de amaca uygun oluyor. Örne¤in bal›k asla girmiyor evimize. 2 Karanl›kta k›lç›k filan yutar›z, maazallah! Köfte, püre, pilav, muhallebi gibi yiyecekleri tercih ediyoruz.” Onlar› ekran bafl›nda b›rak›p geçelim bir baflka eve, bir baflka salona konuk olal›m: Süsal ailesi de dizginleri “Ekran Efendi”ye kapt›ranlardan. Günay Süsal, TV’nin renkli ahalisinin eve doluflmadan önceki sakin günlerini flöyle anlat›yor: “Eskiden dertlerimiz daha azd› sanki. Kiray›,
228
çocuklar›n okul masraflar›n›, elektrik, su paras›n› düflünürdük. TV ça¤› sonras› kayg›lar›m›z artt›. Her dizide olaylar nas›l geliflecek, nas›l bitecek diye kara kara düflünmeye bafllad›k. Dizilerin ard› arkas› kesilmiyor ki...” Zihni Süsal Bey, bu konuflma üzerine ekran› savunmaya geçiyor: “Rica ederim hep kötü tenkitte bulunmayal›m. Bu sihirli kutu, y›llard›r kimsenin yapamad›¤›n› yapt›. Bizim han›mla ahbaplar›n›n her akflam bir saati bulan konuflmalar›n› befl dakikaya indirdi. Art›k telefon açt›lar m› ‘Aman sen flimdi bizim diziyi seyredeceksindir.’ deyip k›sa kesiyorlar. Yani bravo, bu diziler PTT zamm›ndan bask›n ç›kt›.” Zihni Bey, laf›n buras›nda yar› utanm›fl bir bak›flla sesini alçalt›p bana e¤iliyor: “Ah, ah, bazen de ne potlar k›rd›r›yor bana bu televizyon! 3 Biz TV’yi yar› karanl›kta seyrederiz. Geçen gün iflten döndüm. Han›ma merhaba deyip çöktüm koltu¤a. O s›rada cereyan kesilmez mi... Han›mla ayn› anda mutfa¤a hamle etmifliz. Kibriti bulup lambay› yakmamla o ne, karfl›mda bir yabanc› kad›n! “Zihni benim Gülay!” demese tan›mayaca¤›m. Me¤er heves etmifl, saç›n› boyatm›fl. Bizim esmer kömür saçl› kad›n, olmufl limoni sar›fl›n! Ben de önce ekranla merhabalaflt›¤›m için bu de¤iflikli¤i atlam›fl›m. Diyece¤im o ki bu TV yüzünden otuz y›ll›k kar›mla neredeyse yeniden tan›flacakt›m.” ‹flte ekran tutsaklar›n›n itiraflar›. Tabi biliyoruz, siz onlardan de¤ilsiniz. Belirli programlar› seyrediyor; TV size de¤il, siz TV’ye hükmediyorsunuz... Yok can›m telafllanmay›n, kaç›rmad›n›z. Dizinin bafllamas›na daha 10 dakika var. Ayfle Leylâ ‹SM‹ER
I. HAZIRLIK
A. Derse Haz›rl›k “Yazma” bölümünde yararlanmak üzere kitle iletiflim araçlar›n›n olumlu ve olumsuz yönlerini iflleyen resim, karikatür ve yaz›lar getiriniz. Ö¤rencilerinize “Konuflma” bölümünde yararlanmak üzere bir haftal›k çal›flma programlar›n› yap›p getirmelerini söyleyiniz. Ö¤rencilerinizden “Dinleme” bölümünün sonunda kullan›lmak üzere ilgi ve ihtiyaçlar›na uygun programlar› belirleyerek bu programlar› sürekli izlemelerini isteyiniz. Araflt›rma: Ö¤rencilerinizden televizyon hakk›nda bir araflt›rma yapmalar›n› isteyiniz. Araflt›rma sonuçlar›n› “Konuflma” ve “Yazma” bölümünde arkadafllar›yla paylaflacaklar›n› söyleyiniz.
Ö¤rencilerinize metni dinlerken baz› yerlerde duraca¤›n›z›, sorular yöneltece¤inizi belirtiniz. Dinleme sürecinde arkadafllar›n› rahats›z etmeden (1.2), konuflmac›n›n sözünü kesmeden sab›r ve sayg›yla dinlemeleri gerekti¤ini (1.1) hat›rlat›n›z. Metin dinlenirken 1 2 3 numaral› yerlerde durarak afla¤›daki sorular› yöneltiniz (2.17): 1. TV- Toto ne olabilir? 2. Bal›k eve niçin girmiyor olabilir? 3.Sizce Zihni Bey ne pot k›rm›fl olabilir? Ö¤rencilerinizin cevaplar›n› dinledikten sonra metni dinletmeyi tamamlay›n›z. Ö¤rencilerinizden tahminlerinde yan›l›p yan›lmad›klar›n› sorunuz. Haz›rlad›klar› sorulara cevap al›p almad›klar›n› sorunuz. Afla¤›daki deyimleri tahtaya yazarak ö¤rencilerinizden defterlerine yazmalar›n› isteyiniz. Dizginleri kapt›rmak Pot k›rmak Kara kara düflünmek Ard› arkas› kesilmek K›sa kesmek
B. Metne Haz›rl›k Ö¤rencilerinize afla¤›daki sorular› yönelterek onlar›n metne haz›rl›k yapmalar›n› sa¤lay›n›z. • Evinizde haberleri hangi araçlar arac›l›¤›yla izliyorsunuz? • Televizyon izlerken zaman planlamas› yap›yor musunuz? • Hangi program ilginizi çekiyor? Neden? • Düzenli izledi¤iniz bir dizi, belgesel var m›? • fiikâyetçi oldu¤unuz televizyon programlar› var m›? • Televizyondan yararlanmay› biliyor musunuz? • Evlerinizde televizyon olmasayd› neler hissederdiniz?
Daha sonra bu deyimlerin anlamlar›n› dinledikleri metnin ba¤lam›ndan hareketle ç›kar›p birer cümlede kullanmalar›n› isteyiniz (2.1)
Ö¤rencilerinizden gelen cevaplara göre sorular›n›z› gelifltirebilirsiniz. Ö¤rencilerinize duygu ve düflüncelerini rahatça ifade etmeleri için uygun bir s›n›f ortam› oluflturunuz.
Ö¤rencilerinizden dinledikleri paragraflar› kronolojik ve mant›k ak›fl› içinde özetlemelerini isteyiniz (3. Etkinlik) (2.10).
Ard›ndan metinde geçen ailelerin duygu, düflünce ve hayallerini karfl›laflt›rmaya yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (1. Etkinlik) (2.14). Ö¤rencilerinize metni anlama ve çözümlemeye yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (2. Etkinlik) (2.12).
Ö¤rencilerinize afla¤›daki sorular› yönelterek metindeki amaç-sonuç iliflkilerini belirlemelerini sa¤lay›n›z (2.8).
II. D‹NLEME-ANLAMA
• • Metni okumadan önce metnin bafll›¤›n› ö¤rencilerinize söyleyiniz. Ö¤rencilerinizden bu bafll›k alt›nda ne dinleyebileceklerine iliflkin birkaç soru haz›rlamalar›n› isteyiniz. Bu sorulardan birkaç tanesinin s›n›fla paylafl›lmas›n› sa¤lay›n›z (2.11). Dinleme sürecinde zihinde oluflan sorular›n konuflmac›ya iletilerek dinlenilenlerin daha iyi kavranmas› için kat›l›ml› dinleme yöntemini uygulay›n›z (1.4). Bu yöntemin amac› konuflmac›ya dinlenildi¤ini hissettirerek onun rahatlamas›n› sa¤lamakt›r. Ö¤rencilerinize dinleme s›ras›nda baflka bir fleyle u¤raflmamalar›n› ve konuflmac› ile göz temas› kurmalar› gerekti¤ini söyleyiniz.
229
Yazar, metindeki insanlar› ne amaçla bize anlat›yor? Söyleflinin sonunda nas›l bir sonuca ulafl›yor?
Ö¤rencilerinizden dinledikleri metinde ortaya konan sorunlar› belirleyerek bunlar için çözüm önerileri bulmalar›n› isteyiniz (2.16). Ö¤rencilerinize dinlediklerinin bafll›¤› ile içeri¤i aras›ndaki iliflkiyi ortaya koymaya ve metne farkl› bafll›klar bulmaya yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (4. Etkinlik) (2.19, 2.20) Ö¤rencilerinizden kelimelerin efl anlamlar›n› bularak birer cümlede kullanmalar›n› isteyiniz. (5. Etkinlik) (4.1, 4.5).
Ö¤rencilerinize televizyon yay›nlar›ndan ilgi, istek ve ihtiyaçlar›na uygun olanlar› takip etme ile ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (6. Etkinlik) (5.3). Ö¤rencilerinizden dinledikleri “Ekran Efendi’nin Tutsaklar›” adl› metni içerik yönünden de¤erlendirmelerini isteyiniz (7. Etkinlik) (3.2). Bu metnin olumlu ve olumsuz yönlerini, metin arac›l›¤›yla verilen mesaj› vb. ölçütlerle ilgili yorumlar›n› yazmalar›n› isteyiniz. “Haz›rl›k” bölümünde izlemelerini istedi¤iniz televizyon programlar›n›n içeri¤ini anlatmalar›n› söyleyiniz (5.3). Bu programlar hakk›ndaki duygu ve düflüncelerini arakadafllar›yla paylaflmalar›n› sa¤lay›n›z.
III. KONUfiMA
Ö¤rencilerinizin bir konu hakk›ndaki bilgilerini, duygular›n› ve düflüncelerini etkili bir flekilde anlatma becerilerini gelifltirmek amac›yla güdümlü konuflma yöntemini uygulay›n›z (3.12). Ö¤rencilerinizi “televizyon izleme al›flkanl›¤›” konusunda bilgilendiriniz. Ö¤rencilerinizle beyin f›rt›nas› yapt›r›n›z. Birkaç ö¤renci seçerek konu hakk›ndaki duygu, düflünce ve hayallerini birkaç dakika içinde ifade etmelerini sa¤lay›n›z.
Ö¤rencilerinizden duygu, düflünce ve hayallerini anlatmadan önce arkadafllar›na merhaba diyerek konuflmalar›na bafllamalar›n› (1.1), arkadafllar›n›n zorluk çekmeyece¤i bir h›zda konuflmalar›n› (1.7), konuflurken uygun yerlerde nefes almalar›n› (2.1), konuflmalar›nda arkadafllar›yla göz temas› kurmalar›n› (2.9), konuflmas›n›n ana içeri¤ini “Televizyon ‹zleme Al›flkanl›¤›” etraf›nda planlamalar›n› (3.3), bu ana fikri yard›mc› fikirlerle desteklemelerini (3.4), arkadafllar›ndan televizyon izleme ile ilgili gelen sorulara yeterli cevaplar vermelerini (3.9), konuflmalar›n› k›sa bir süre içinde ve arkadafllar›na teflekkür ederek tamamlamalar›n› (3.11) isteyiniz. Ö¤rencilerinize Olumlu Televizyon ‹zleme Al›flkanl›¤› Kazand›rmak ‹çin Yap›labilecekler; • Ö¤rencilerinize televizyon karfl›s›nda geçirilen sürenin günde en fazla 1-2 saati aflmamas› gerekti¤ini söyleyiniz. • Televizyon izleme konusunda ö¤rencileriniz bir plan yapmal›d›r. • Televizyon evde ortak seyredilebilecek bir odaya konulmal›d›r. • Anne- baba televizyonu çocukla birlikte seyretmelidir. • Çocuklara programlar›n içeri¤i ile ilgili baz› temel bilgiler verilmelidir. • Sürekli kanal de¤ifltirmenin konsantrasyonu bozdu¤unu, bu nedenle bu davran›fltan kaç›nmalar›
5
3
1
2
4
230
gerekti¤ini vurgulay›n›z. • Ö¤rencilerinize reklamlarda görüp istedikleri ancak onlara uygun olmayan ürünlerin neden al›namayaca¤› anlat›lmal›d›r. • Televizyon seyretmek yerine kitap okumak, müzik dinlemek, spor yapmak gibi alternatifleri ö¤rencilerinize sunabilirsiniz. (www.bsm.gov.tr). Ö¤rencilerinizin bir haftal›k çal›flma planlar›n› inceleyiniz. Televizyon izlemeye ne kadar zaman ay›rd›klar›n› gözlemleyiniz. Fazla televizyon izlemenin bir sorun oldu¤unu belirtiniz. Haftada 14 saatten fazla televizyon izleyen ö¤rencilerinize sorunlar›na konuflarak çözüm aramalar›n› söyleyiniz (5.3).Bir haftada ortalama 14 saatten fazla süre ay›rmamalar› gerekti¤ini vurgulay›n›z. Televizyon konusunda araflt›rd›klar› bilgileri arkadafllar›yla paylaflmalar› için onlara uygun ortam haz›rlay›n›z. Örnek araflt›rma sonuçlar›n› s›n›f›n uygun bir yerine as›n›z. Di¤er çal›flmalar› ö¤renci ürün dosyas›na yönlendiriniz.
Yazma etkinli¤inden önce ö¤rencilerinize getirdi¤iniz resim ve karikatürleri göstererek iletiflimin olumlu ve olumsuz yönlerini iflleyen yaz›y› okuyunuz. Ö¤rencilerinizden “Televizyon ve Çocuk” adl› metinden hareketle duygu ve düflüncelerini yazmalar›n› isteyiniz (8. Etkinlik) (3.2). Metin tamamlamada esas olan duygu, düflünce ve olaylar›n metnin genel anlam›na ve mant›ksal bütünlü¤üne ba¤l› kal›nmas›d›r. Bu yöntemi uygularken ö¤rencilerinize metnin bütünlü¤üne uygun tamamlamalar› gerekti¤ini söyleyiniz. Yaz›lar›n› “televizyon konusu” etraf›nda planlamalar›n› (2.3), televizyon hakk›nda araflt›rd›klar› bilgileri kullanabileceklerini (2.1), yazacaklar›n› önce zihinlerinde canland›rmalar›n› (2.2) ve defterlerine yazd›klar› metne uygun bir resim veya karikatür çizmelerini (2.7) söyleyiniz. Ard›ndan televizyon izleyicileri için kullan›lan logo ve sembollerin anlamlar›n› yazmalar›n› isteyiniz (9. Etkinlik) (2.7). V. D‹L B‹LG‹S‹
IV. YAZMA Ö¤rencilerinizin okuduklar›ndan hareketle duygu, düflünce ve hayal dünyalar›n› zenginlefltirmek, onlar› etkin duruma getirerek yorum yapma ve fikir yürütme becerilerini gelifltirmek amac›yla metin tamamlama yöntemini uygulay›n›z (2.12).
Cümlelerin yap›lar› ile ilgili sezdirme ve sorgulatma etkinli¤ini yapt›r›n›z (10. Etkinlik) (2.7). Etkinli¤i yapt›rd›ktan sonra afla¤›daki bilgileri ö¤rencilerinize aktar›n›z.
zaviye birey söz ülke sorunlar› halk elefltiri televizyon dost gaf yapmak elektrik ak›m
231
Ö¤rencilerinize baz› cümlelerde tek yüklem (tek yarg›) bulundu¤unu, baz› cümlelerde fiilimsi oldu¤unu, baz› cümlelerin ard arda birbirini takip eden cümlelerden olufltu¤unu, baz› cümlelerin ise “ve, ama, ki, ancak, fakat, lakin, çünkü, yaln›z, ya da, veya” gibi ba¤laçlarla birbirlerine ba¤land›¤›n› söyleyiniz. Daha sonra afla¤›daki örnek cümleleri ö¤rencilerinize okuyunuz. Kardeflim odas›nda kitap okuyor. (Tek yüklemli cümle) Bu ressam müzik dinleyerek resim yap›yormufl. (Fiilimsi bulunan cümle) Her sabah erken kalkar, kahvalt›s›n› yapar, evden ç›kard›. (Birden çok yüklemi olan cümle) Televizyon izlemeyiz ama haber ve belgeselleri kaç›rmay›z. (Ba¤lac› olan cümle)
NOTLARIM - GÖRÜfiLER‹M ................................
......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... .........................................................................
Bu bilgileri verdikten sonra ö¤rencilerinize kavratma etkinli¤ini yapt›r›n›z (11. Etkinlik) (2.7). Cümlelerin yap›lar› ile ilgili uygulama etkinli¤ini yapt›r›n›z (12. Etkinlik) (2.7).
232
233
2. Okudu¤u metni anlama ve çözümleme 1. Metnin ba¤lam›ndan hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›kar›r. 11. Okuduklar›ndaki öznel ve nesnel yarg›lar› ay›rt eder. 13. Metne iliflkin sorulara cevap verir. 18. Metindeki söz sanatlarn›n anlat›ma olan katk›s›n› fark eder. 27. Metnin bafll›¤› ile içeri¤i aras›ndaki iliflkiyi ortaya koyar.
1. Okuma kurallar›n› uygulama 2. Ak›c› biçimde okur. 3. Kelimeleri do¤ru telaffuz eder. 5. Okuma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
Okuma
5. TEMA: B‹L‹M VE TEKNOLOJ‹ Anadolu’nun Baht› Aç›k Kara Treni
4. Kendi konuflmas›n› de¤erlendirme 4. Konuflmas›n› sesini ve beden dilini kullanma yönünden de¤erlendirir.
3. Haz›rl›kl› konuflmalar yapma 12. Konuflma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
2. Sesini ve beden dilini etkili kullanma 1. Konuflurken nefesini ayarlar.
Konuflma
6. Yaz›m ve noktalama kurallar›n› uygulama 2. Noktalama iflaretlerini ifllevlerine uygun olarak kullan›r.
3. Farkl› türlerde metinler yazma 4. fiiir yazar.
2. Planl› yazma 11. Dipnot, kaynakça, özet, içindekiler vb. k›s›mlar› uygun flekilde düzenler. 12. Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
1. Yazma kurallar›n› uygulama 2. Düzgün, okunakl› ve ifllek “bitiflik e¤ik yaz›”yla yazar.
Yazma
2. Cümleyle ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama 7. Cümlelerin yap› özelliklerini kavrar.
Dil Bilgisi
SINIF: 8 SÜRE: 7 Ders Saati
B. Metne Haz›rl›k i lefli oloj Söy ekn : T t e ü v aya Tür Bilim oji ve H nin : t e l M a kno Tem ati : Te Ana s Sa r a e Tem :7D Alt e Sür
Ö¤rencilerinize ülkemizde trenlerin geliflimini gösteren resimleri gösteriniz. Bu görseller üzerinde ö¤rencilerinizin görüfl ve yorumlar›n› al›n›z. Ayr›ca “Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak” bölümünde verilen görsel ve metinleri de kullanabilirsiniz. Afla¤›daki türküleri ö¤rencilerinize söyleterek onlar› derse haz›rlay›n›z.
ANADOLU’NUN BAHTI AÇIK KARA TREN‹
KARA TREN
I. HAZIRLIK A. Derse Haz›rl›k Ö¤rencilerinize ülkemizde trenlerin geliflimini gösteren resim, bilgi ve belgeler getiriniz. Ö¤rencilerinizden trenlerle ilgili mâniler, bilmeceler ve türküler derlemelerini isteyiniz. Be¤endikleri bir türküyü, flark›y› “Yazma” bölümünde sunmalar›n› isteyiniz. Derledikleri türkülerin varsa hikâyelerini araflt›rmalar›n› söyleyiniz.
Gözüm yolda gönlüm darda Ya kendin gel ya da haber yolla Duyar›m yazm›fls›n iki sat›r mektup Vermiflin trene hâlini unutup
Kara tren gecikir belki hiç gelmez Da¤larda sal›n›r da derdimi bilmez Duman›n savurur hâlimi görmez Gam dolar yüre¤im gözyafl›m dinmez
Yara bende derman sende Ya kendin gel ya da bana gel de Duyar›m yazm›fls›n iki sat›r mektup Vermiflin trene hâlini unutup
Kara tren gecikir belki hiç gelmez Da¤larda sal›n›r da derdimi bilmez Duman›n savurur hâlimi görmez Gam dolar yüre¤im gözyafl›m dinmez Özhan EREN
234
KARA TREN GELMEZ M’OLA Kara tren gelmez m' ola, Düdü¤ünü çalmaz m' ola. Gurbet ele yâr yollad›m, Mektubunu salmaz m' ola Ald›m çantam› elime, Düfltüm gurbetin yoluna. Böyle bilseydim sevmezdim, Düfltüm el âlem diline. All› gelin al olayd›n, Selvilere dal olayd›n. Gelen geçen yolculara, Nazl› yâr beni sorayd›n.
Evlerinin önü tafltan, Sen ç›kard›n beni bafltan. Ben seni sevdim seveli, Gözlerim dinmiyor yafltan. Anonim
235
II. OKUMA-ANLAMA
Ö¤rencilerinizden okunan metinde geçen kelimelerin nas›l telaffuz edildi¤ini ve hangi ba¤lamda kullan›ld›¤›n› anlamalar›n› sa¤lamak için sesli okuma yöntemini uygulay›n›z (1.5). Bu yöntemle ö¤rencilerinizin düzgün konuflma yetene¤ini gelifltirme, sesli ve güzel okuma, dinleyicilerin konuya ilgi duymas›n› sa¤lama ve okuma zevki uyand›rma amaçlanm›flt›r. Metni ö¤rencilerinizin duyabilece¤i bir ses tonuyla, aç›k ve anlafl›l›r bir biçimde okuyunuz. Ard›ndan ö¤rencilerinize afla¤›daki sorular› yöneltiniz. • Metinde neler dikkatinizi çekti? • Metin aç›k ve anlafl›l›r bir biçimde okundu mu? • Metin dinleme sürecinde dikkatinizi da¤›tan etkenler var m›yd›? Ö¤rencilerinizden gelen cevaplara göre sorular›n›z› gelifltirebilirsiniz. Ö¤rencilerinize sesli okumada kelimeleri do¤ru telaffuz etmenin, metni ak›c› ve anlafl›l›r bir biçimde okuman›n dinleyicilerin konuya ilgisini sa¤layaca¤›n› belirtiniz (1.3,1.2). Ard›ndan ö¤rencilerinize metnin ba¤lam›ndan hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›karmaya yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (1. Etkinlik) (2.1).
2. Anadolu’nun yüzüne kan, yüre¤ine can nas›l geliyordu? 3. Kara tren Anadolu insan›n› nas›l etkilemifltir? 4. Atatürk, Anadolu’yu a¤ gibi örecek bir demir yolu politikas› izlemifltir. Bunun nedeni ne olabilir? 5. Atatürk’e göre demir yollar›n›n önemi nedir? 6. Gurbet neden Anadolu’dan ç›km›fl olabilir? 7. Ulafl›m araçlar›n›n geliflmesi insanlar› nas›l etkilemektedir? 8. Bilim ve teknolojideki h›zl› geliflmeler insan›n duygu ve düflüncelerini, kültürünü nas›l etkilemektedir? Ö¤rencilerinizden etkinlik görsellerine bakmalar›n› isteyiniz. Metinde kara trenin Anadolu’da insanlar›n özlemini, hasretini dindirdi¤ini, yazarlar›n, ayd›nlar›n Anadolu’yu tan›mas›nda trenlerden yararland›klar›n› belirttikten sonra kendilerinin Anadolu’yu hangi araçla dolaflmak istediklerini sorunuz (2. Etkinlik) (2.28). Metindeki söz sanatlar›n›n anlat›ma olan katk›s›n› fark etmelerini sa¤lay›n›z (3. Etkinlik)(2.19). Okuduklar› metinde geçen, öznel ve nesnel yarg›lar içeren cümleleri belirlemelerini isteyiniz (4. Etkinlik) (2.12).
III. KONUfiMA Metni anlamaya, çözümlemeye yönelik afla¤›daki sorular› ö¤rencilerinize sorunuz (2.14): 1. Anadolu insan›, Anadolu’yu kara trenle nas›l tan›d›?
C U
M H
U
R
‹
A
A
O
L
U
O
B
Ü
S
G U
R
B
E
N
‹
Y
E
T
T
R
E
N
A
T
Ü
R
K
N
D
O T
M E
D
E
R E
F
A
H
A
T
Y
E
T
A
⁄
T
236
Ö¤rencilerinizin belirli bir konuyu olumlu ve olumsuz yanlar›yla ve tarafs›z bir bak›fl aç›s›yla de¤erlendirerek
yorum yapma, fikir ve çözüm üretme becerilerini gelifltirmelerini sa¤lamak amac›yla elefltirel konuflma yöntemini uygulay›n›z (3.12). Afla¤›daki konular› tahtaya yaz›n›z. Ö¤rencilerinizden afla¤›daki konulardan birini seçmelerini isteyiniz.
ayarlaman›n konuflmam›z› daha etkili k›laca¤›n› söyleyiniz. Konusunu kurallara uygun anlatan ö¤rencilerinize olumlu pekifltireçler veriniz. Ö¤rencilerinize afla¤›daki sorular› yönelterek konuflmalar›n› ses ve beden dili yönünden de¤erlendirmelerini sa¤lay›n›z (4.4). • Konuflurken nefesinizi ayarlad›n›z m›? Konular • ‹flitilebilir bir sesle konufltunuz mu? • Bilim ve teknolojinin insan yaflam›na katk›s› • Sözlerinizi jest ve mimiklerle desteklediniz mi? • Ulafl›m araçlar›ndaki geliflmeler insanlar aras›ndaki • Daha sonra ö¤rencilerinizden sorulara verdikleri dayan›flmay› güçlendirmektedir. cevaplar do¤rultusunda defterlerine kendilerini ifade eden • Hayat standard› yükseldikçe insanlar yaln›zlaflmak- birer cümle yazmalar›n› isteyiniz. tad›r. • Günümüzde “gurbet” kavram› art›k içimizde. IV. YAZMA Ö¤rencilerinizden, seçtikleri konuyu s›n›rland›rmalar›n›, konuyla ilgili bilgileri bilimsel verilere dayand›rmalar›n›, Ö¤rencilerinizin bir konu hakk›ndaki bilgilerini, konuyu olumlu ve olumsuz yanlar›yla ve tarafs›z bir bak›fl duygular›n› ve düflüncelerini etkili bir flekilde anlatma aç›s›yla de¤erlendirmelerini isteyiniz. Ö¤rencilerinizden becerilerini gelifltirmek amac›yla güdümlü yazma yöntemini konuflurken nefeslerini ayarlamalar›n› (2.1) isteyiniz. Bu uygulay›n›z (2.12). ba¤lamda s›n›f›n›zdan iki ö¤renci seçiniz. Bir ö¤rencinizin Ö¤rencilerinize trenlerle ilgili bilgiler veriniz. Trenlerle konuflma s›ras›nda s›k s›k nefes almas›n›, di¤er ilgili mâni, tekerleme, flark› ve türküler oldu¤unu belirtiniz. ö¤rencilerinizin ise konuflmas› s›ras›nda uygun yerlerde Birçok yazar ve flairin eserlerinde kara treni iflledi¤ini nefes almas›n› söyleyiniz. Cümlelerin sonunda nefes söyleyiniz. Ard›ndan “Derse Haz›rl›k” bölümünde derledikleri alman›n konuflmay› olumlu yönde etkiledi¤ini hissettiriniz. bir flark› veya türkü yazmalar›n› isteyiniz. Daha sonra bu bu Ard›ndan bu iki ö¤rencinizin davran›fllar›n› nas›l bulduklar›n› türkü veya flark›n›n hikâyesini defterlerine yazmalar›n› di¤er ö¤rencilerinize sorunuz. Ö¤rencilerinizin görüfllerini söyleyiniz. ve yorumlar›n› ald›ktan sonra konuflma s›ras›nda nefesimizi Yazacaklar› türkü, flark› vb.nin kaynakças›n›
Ö N Ö N N Ö N Ö Ö Ö
237
yazmalar›n› (2.11), fliir format›nda düzenlemelerini (3.4), yazacaklar› türkü veya flark›y› bitiflik e¤ik yaz›yla yazmalar›n› (1.2) isteyiniz (5. Etkinlik). Noktal› virgülün (;) kullan›m› ile ilgili sezdirme ve sorgulama etkinli¤ini yapt›r›n›z (6. Etkinlik). (6.2). Ard›ndan noktal› virgülün (;) ögeleri aras›nda virgül bulunan s›ral› cümleleri birbirinden ay›rmak için konuldu¤unu söyleyiniz. Daha sonra noktal› virgülle ilgili uygulama etkinli¤ini yapt›r›n›z (7. Etkinlik) (6.2).
IV. D‹L B‹LG‹S‹
Ö¤rencilerinize cümlenin yap›s› ile ilgili tekrar etkinli¤ini yapt›r›n›z (8. Etkinlik) (2.7). Ö¤rencilerinize birbirini takip eden eylemlerden oluflan ve ba¤lac› olan cümlelerle ile ilgili “ulafl›m araçlar›nda teknolojik geliflmeler” konulu bir yaz› yazmalar›n› söyleyiniz (9. Etkinlik) (2.7). Cümleleri uygun ba¤laçlarla tamamlama etkinli¤ini yapt›r›n›z (10. Etkinlik) (2.7).
ancak ama ki çünkü yaln›z ve veya
238
DERSE HAZIRLIK ‹Ç‹N KAYNAK ATATÜRK'ÜN YURT GEZ‹LER‹NDE KULLANDI⁄I VAGONU Atatürk'ün yurt gezilerinde 1935-1938 y›llar› aras›nda kulland›¤› Beyaz Tren'in özgün tek örne¤i olan vagon; Ankara Gar›’nda "Kurtulufl Savafl›’nda Atatürk Konutu ve Demiryollar› Müzesi" yan›nda 1964 y›l›ndan günümüze sergilenmektedir. Kültür Bakanl›¤› An›tlar ve Müzeler Genel Müdürlü¤ünce 1991 y›l›nda "Atatürk'e ait korunmas› gerekli kültür varl›¤›" olarak tescil edilmifltir. www.tcdd.gov.tr Vagonun teknik özellikleri: Daras›: 46.3 ton Uzunlu¤u: 14.8 m. ‹malatç› firma: LHV Linke Hofmann-Werke
HIZLI TRENLER‹M‹Z GEL‹YOR
Ankara- ‹stanbul, Ankara - Konya h›zl› tren projelerinde kullan›lacak 10 adet h›zl› tren setinin ülkemize gelmesi için geri say›m bafllad›. ‹spanya'da yerleflik CAF firmas›ndan temin edilecek h›zl› tren setleri saatte 250 km h›za sahip. Bir set, 419 yolcu kapasiteli ve 6 vagondan olufluyor. Yolcu güvenli¤i ve konforu aç›s›ndan her türlü donan›ma sahip olan h›zl› tren setlerinde; • H›z› saatte 250 km/h • 419 yolcu kapasiteli 6 vagon • Klima, • Video, • TV ve müzik yay›n sistemi, • Engelliler için donan›m, • Kapal› devre görüntü kay›t sistemi, • Bilgisayar kontrollü diagnostik araç kontrol ve takip sistemi, • Vakumlu tuvalet bulunuyor. www.tcdd.gov.tr
239
240
5. Okuma al›flkanl›¤› kazanma 3. Süreli yay›nlar› takip eder. 6. Okuduklar› ile ilgili duygu ve düflüncelerini arkadafllar›yla paylafl›r.
3. Okudu¤u metni de¤erlendirme 2. Metni içerik yönünden de¤erlendirir.
2. Okudu¤u metni anlama ve çözümleme 1. Metnin ba¤lam›ndan hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›kar›r. 3. Metnin konusunu belirler. 4. Metnin ana fikrini/ana duyusunu belirler. 6. Anlat›m›n kimin a¤z›ndan yap›ld›¤›n› belirler. 11. Okuduklar›nda öznel ve nesnel yarg›lar› ay›rt eder. 13. Metne iliflkin sorulara cevap verir. 14. Metne iliflkin sorular oluflturur. 22. Metinde ortaya konan sorunlara farkl› çözümler üretir. 29. Metnin bafll›¤› ile içeri¤i aras›nadaki iliflkiyi ortaya koyar. 30. Okud¤u metne farkl› bafll›klar bulur.
1. Okuma kurallar›n› uygulama 5. Okuma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
Okuma
5. TEMA: B‹L‹M VE TEKNOLOJ‹ Bilgisayar Yaln›zl›¤›
3. Haz›rl›kl› konuflmalar yapma 1. Konuflma hakk›nda araflt›rma yapar. 7. Konuflmas›n› sunarken görsel, iflitsel materyalleri ve farkl› iletiflim araçlar›n› kullan›r. 9. Konuflma s›ras›nda sorulan sorulara aç›k, yeterli ve do¤ru cevaplar verir. 11. Konuflmas›n› belirlenen sürede ve teflekkür cümleleriyle sona erdirir. 12. Konuflma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
Konuflma
6. Yaz›m ve noktalama kurallar›n› uygulama 2. Noktalama iflaretlerini ifllevlerine uygun olarak kullan›r.
5. Kendini yaz›l› olarak ifade etme al›flkanl›¤› kazanma 1. Duygu, düflünce, hayal, izlenim ve deneyimlerini yazarak ifade eder.
3. Farkl› türlerde metinler yazma 3. Bildirme yaz›lar› yazar.
2. Planl› yazma 12. Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
1. Yazma kurallar›n› uygulama 10. Tekrara düflmeden yazar. 11. Yaz›m ve noktalama kurallar›na uyar.
Yazma
2. Cümleyle ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama 9. Cümlenin ifade etti¤i anlam özelliklerini kavrar.
Dil Bilgisi
SINIF: 8 SÜRE: 8 Ders Saati
B. Metne Haz›rl›k ji eme nolo Den ve Tek : ü Tür ilim yar nin a : B t e ti gisa M em : Bil rs Saa T a e An D a :8 Tem Alt e Sür
B‹LG‹SAYAR YALNIZLI⁄I I. HAZIRLIK
Ö¤rencilerinize getirdi¤iniz yaz›lardan bir tanesini okuyunuz. Ö¤rencilerinizin getirmifl oldu¤u materyalleri sergilemelerini sa¤lay›n›z. Getirilen materyallerden ilginç olan birkaç tanesini okutunuz. Ö¤rencilerinizin konuyla ilgili yorumlar›n› dinleyerek onlar›n birikimlerini paylaflmalar›n› sa¤lay›n›z. Daha sonra afla¤›daki sorular› yöneltiniz. • Size göre ça¤›m›z›n en önemli buluflu nedir? • Teknolojik araçlar yaflam›m›z› nas›l etkiliyor? • Bilgisayardan nas›l yararlan›yorsunuz? • Günümüzde sosyal iliflkiler sizce zay›fl›yor mu? • Evde zaman›n›z›n büyük bölümünü nas›l de¤erlendiriyorsunuz? Ö¤rencilerinizden gelen cevaplara uygun olarak sorular›n›z› gelifltirebilirsiniz. Afla¤›daki metinleri okuyarak ö¤rencilerinizi metne haz›rlay›n›z.
A. Derse Haz›rl›k Teknoloji araçlar›n›n olumlu ve olumsuz yönlerini iflleyen yaz›lar getiriniz. Bilgisayarlarla ilgili yaz›lar, makaleler getirerek bunlar› s›n›fta okuyunuz. Ö¤rencilerinizden gazete ve dergilerden bilgisayarlarla ilgili haber, yorum ve görseller getirmelerini isteyiniz.
Bilgisayar Denen Araç Geçen bin y›l›n son elli y›l›nda ortaya ç›kan yeni araç olan bilgisayar bugünlerde insano¤lunun gelece¤ini belirlemektedir. Bilgisayar›, flimdiye kadar kulland›¤›m›z öteki araçlardan tümüyle ay›ran önemli bir özelli¤i var. Kulland›¤›m›z araçlar hep belli bir amaç do¤rultusunda kullan›lmak üzere üretilmifltir. Bunun d›fl›nda ç›kan tek araç bilgisayar. Çünkü bilgisayar›, üretimi s›ras›nda ak›ldan bile geçmeyen ifllere koflabilirsiniz. Bunu sa¤layan bilgisayar›n programlanabilme özelli¤i. Programlanabilme özelli¤inin ortaya ç›kard›¤› bir baflka önemli olgu da insan›n zihinsel gücü ile yapt›¤› iflleri bilgisayar›n üstlenebiliyor olmas›. Öte yandan bilgisayar insandan farkl› olarak yan›lg›s›z çal›fl›r. Bilgisayar üzerinde çal›flt›r›lan bir program nas›l kodlanm›fl ise ona uygun olarak hiç flaflmadan kendine tan›mlanan› yerine getirir. E¤er yanl›fl programlanm›fl ise söz konusu yanl›fl› büyük bir tutarl›l›k ile hep yapar. Ayr›ca bilgisayar insanla karfl›laflt›r›lmayacak kadar h›zl› çal›fl›r. Yan›lg›s›z çal›flmas› ve h›z› yan›nda kendisine yüklenen bilgilere her an eriflilebilir olmas› da çok önemli. www.gantep.edu.tr
Bilgisayar Ekran›ndan Arkeolojik Keflif Geçen ay bir bilgisayar kullan›c›s›, ekran bafl›nda yapt›¤› bir gözlemle ilginç bir arkeolojik keflfe imza att›. Bir ‹nternet arama motorunun tüm dünyadan toplanm›fl uydu foto¤raflar› üzerinde gezinebildi¤iniz bir uygulamas› var. Burada yer alan uydu görüntüleri öylesine ayr›nt›l› ki, neredeyse evinizin çat›s›na kadar görebiliyorsunuz. ‹flte, ‹talya’da Luca Mori
241
adl› bir yaz›l›mc› da yaflad›¤› bölgeyi ‹nternet’ten incelerken topra¤›n 500 metre uzunlu¤unda oval bir flekil ald›¤›n› görmüfl. Konuyu ilgililere aktarm›fl. Bölgede yap›lan arkeolojik incelemeler sonucunda buldu¤u yerin Roma döneminden kalma bir villa oldu¤u ortaya ç›km›fl. Dikkatli bir gözlemci olmak, beklenmedik anlarda böyle sürprizlerin ortaya ç›kmas›n› da sa¤layabiliyor. www.biltek.gov.tr
II. OKUMA-ANLAMA
Ö¤rencilerinize okuduklar› hakk›nda soru sorma al›flkanl›¤› kazand›rmak, konu hakk›nda düflünmelerini sa¤lamak konuyu olumlu ve olumsuz yanlar›yla ve tarafs›z bir bak›fl aç›s›yla de¤erlendirmek amac›yla elefltirel okuma yöntemini uygulay›n›z (1.5). Ö¤rencilerinize metni okuyaca¤›n›z›, metinde kat›l›p kat›lmad›klar› yerleri belirlemelerini ve zihinlerinde oluflan sorulara cevap aramalar›n›, duygu ve düflünceler aras›nda neden-sonuç iliflkisi kurmaya çal›flmalar›n› ve okuduklar›n› anlamland›rmalar› gerekti¤ini söyleyiniz.
Metnin ba¤lam›ndan hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›karmaya yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (1. Etkinlik) (2.1). Metni anlama, çözümleme ve yorumlamaya yönelik afla¤›daki sorular› cevaplamalar›n› isteyiniz (2.14). 1. Karfl›n›zdaki adam›n, makinenin mahkûmu ve mecburu oldu¤unu nas›l anlayabilirsiniz? 2. Medeniyet harikas› insanlara hangi yararlar› sa¤lamaktad›r? 3. ‹nsanlar makineleri neden icat etmifltir? 4. Teknoloji ürünleri ne zaman efendi olur? 5. Yazar neden çocuklar›n bilgisayardan uzak tutulmas›n› istemektedir? 6. Siz yazar›n görüfllerine kat›l›yor musunuz? Neden? 7. Sizce insanlar aras›ndaki yaln›zlaflman›n nedenleri neler olabilir? Ö¤rencilerinizin cevaplar›n› dinledikten sonra metinle ilgili afla¤›daki cümleleri okuyunuz. Ö¤rencilerinizden bu cümleler için do¤ru veya yanl›fl ifadelerinden birini kullanmalar›n› isteyiniz. Y Yazara göre bilgisayar harikulade ve efsanevi bir yarat›kt›r. D Ahmet Haflim bir yaz›s›nda “Zaman›m›z›n kölesi makinedir.”der.
242
Y Bilgisayar âfl›klar› ellerinin alt›ndaki aleti bir köle olarak görmüyorlar. Y Bu makineye “ölçüsüz” bir aflkla ba¤l› olanlara sözümüz olamaz. D Çocuklar dünyalar›n› kitaplarla, tabiatla ve insanlarla doldurmal›d›rlar.
Metnin konusunu, ana fikrini ve anlat›m›n kimin a¤z›ndan yap›ld›¤›n› belirlemeye yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (2. Etkinlik)(2.3,4,6). Ö¤rencilerinizden ana fikir bulurken düflüncelerini serbestçe ve kendilerine özgü bir flekilde ifade etmelerini isteyiniz. Metindeki anlat›m›n kaç›nc› flahs›n (1 ya da 3. flahs›n) a¤z›ndan yap›ld›¤›n› tespit ederek anlat›c›n›n özelliklerine ö¤rencilerinizin dikkatini çekiniz. Ö¤rencilerinizden boflluklar› metinden hareketle doldurmalar›n› isteyiniz. (3. Etkinlik) (2.15,30) Okunan metinde öznel ve nesnel yarg›lar› ay›rt etmeye yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (4. Etkinlik) (2.12). Ö¤rencilerinize öznel ve nesnel yarg›larla ilgili bilgi veriniz. Ö¤rencilerinize metnin bafll›k-içerik iliflkisini sorgulamalar›n› ve metne farkl› bafll›klar bulmalar›n› sa¤lamaya yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (5. Etkinlik) (2.30,31). Ö¤rencilerinizden metinde ortaya konan sorunlara farkl› çözümler üretmelerini isteyiniz (2.23). Ö¤rencilerinizden gazete ve dergilerden bilgisayarlarla ilgili toplad›klar› bilgileri, yaz›lar› bir s›n›f dosyas›nda
B‹LG‹SAYAR YALNIZLI⁄I Bilgisayar merakl›lar›n›n konuflmalar›na hiç tan›k oldunuz mu bilmem. Programlardan, oynad›klar› oyunlardan, bilgisayar dünyas›ndaki yeni geliflmelerden öyle heyecanla söz ederler; bunlar› öyle balland›ra balland›ra anlat›rlar ki siz, bilgisayar denen nesnenin harikulade, efsanevî bir yarat›k oldu¤una inanmaya bafllars›n›z. Çok geçmeden, karfl›n›zdaki adam›n, elindeki makinenin âfl›¤›, mahkûmu ve mecburu oldu¤unu anlars›n›z. Övgüleri ve tasvirlerinin parlakl›¤›, sevgilisinin meziyetlerini nazmeden Divan flairinin marifetlerinden pek afla¤› kalas› de¤ildir.Anlayaca¤›n›z, bilgisayar onlar için ma¤rur bir sevgilidir. Merakl›lar›n›n meftunu olduklar› bu “medeniyet harikas›”n› hafife ald›¤›m›z san›lmas›n. O, insano¤lunun iflini kolaylaflt›ran, zaman›n› bereketlendiren ve haf›zas›n›n yükünü hafifleten hat›r› say›l›r bir ‘yard›mc›’d›r. Art›k ‘modern’insan›n ikinci eli, gözü, kula¤› olmufltur bilgisayar. Ama bütün marifetlerine ra¤men bir makined›r o. Makine ise, olsa olsa kölesi olur insan›n. Ahmet Haflim, bir yaz›s›nda “Zaman›m›z›n kölesi makinedir” der. “‹nsan, daha az çal›flmak, daha az yorulmak ve manevi zevklere de hasretmek üzere daha çok bofl zaman kazanmak için makineyi icat etmifltir”.
243
toplamalar›n› ve ihtiyaç duyuldukça bu dosyadaki bilgilerlerden s›n›f ö¤rencilerinin yararlanabileceklerini söyleyiniz. Benzer çal›flmay› evlerinde veya çevrelerinde de yapabilmeleri için onlar› teflvik ediniz (5.3). Ö¤rencilerinizden gazete ve dergilerden okuduklar› ile ilgili duygu ve düflüncelerini arakadafllar›yla paylaflmalar›n› isteyiniz (5.6). III. KONUfiMA Ö¤rencilerinizin bir konu üzerinde olumlu veya olumsuz fikirler yürüterek benimsedikleri fikirleri savunma becerilerini gelifltirmek amac›yla tart›flma yöntemini uygulay›n›z (3.12). Tart›fl›lacak konu ö¤renciler taraf›ndan seçilir ve konuyla ilgili gerekli kaynaklar taranarak elde edilen bilgi ve görüfller düzenlenir. Seçilen konu düflündürücü ve tart›flmaya uygun nitelikte olmal› ve belirli bir sürede ele al›nmal›d›r. S›n›fta herkesin düflündü¤ünü söyleyebilece¤i serbest bir ortam oluflturulmal›d›r. Oluflturulan jüri tarafs›z olmal›d›r. Afla¤›da yararlanman›z için size örnek tart›flma konular› verilmifltir. Daha farkl› konular da seçebilirsiniz. Örnek Tart›flma Konular› • Bilgisayarlar›n olumlu ve olumsuz yönleri • Bilim ve teknoloji insan yaflam›na nas›l etki etmektedir?
• Teknoloji ürünü araçlar gelifltikçe insanlar yaln›zlaflmaktad›r. • Bilim ve teknoloji ekolojik dengeyi tehdit etmektedir. • Ça¤›m›zdaki tüketim anlay›fl› bizi h›zl› bir felakete sürüklemektedir. • Kitle iletiflim araçlar›n›n yararlar› ve zararlar›. • Televizyon ve bilgisayardaki fliddet içerikli programlar›n çocuklara etkileri vb.
Tart›flmac›n›n Özellikleri • Tart›flma s›ras›nda konuflmac›n›n sözünü kesmemeli. • Konu d›fl›na ç›kmamal›. • Verdi¤i örnekler, fikirleri destekleyecek nitelikte olmal›. • Tart›flman›n bir amaç de¤il, gerçe¤i bulmak için bir araç oldu¤unu akl›ndan ç›karmamal›. • Karfl›l›kl› sayg› ve hoflgörü içinde olmaya özen göstermeli.
Ö¤rencilerinizden tart›flmay› yönetecek bir baflkan seçmelerini isteyiniz. Seçilecek baflkan›n özellikleri afla¤›daki gibi olmal›d›r.
Ö¤rencilerinizden tart›flma konusu hakk›nda araflt›rma yapmalar›n› (3.1), tart›flma konusu ile ilgili görsel, iflitsel vb. materyalleri kullanmalar›n› (3.7), konuflmas›n› belirlenen sürede ve teflekkür cümleleriyle sona erdirmelerini (3.11), konuflma s›ras›nda sorulara aç›k, yeterli ve do¤ru cevaplar vermelerini (3.9) isteyiniz. Ard›ndan tart›flmay› baflkan yönetiminde bafllat›n›z. S›n›f seviyesine uygun olarak süre belirleyiniz. Tart›flma konusu hakk›nda tüm ö¤rencilerinizin olumlu ve olumsuz fikirlerini ald›ktan sonra tart›flma sürecini tamamlay›n›z. Tarafs›z bir jüri oluflturarak yukar›da aç›klanan kurallara kimlerin uydu¤unu belirlemelerini isteyiniz.
Baflkan›n Özellikleri • Konunun nitelik ve s›n›rlar›n› dinleyicilere iyice aç›klamal›. • Tart›flanlar›n düflüncelerini rahatl›kla söyleyebilecekleri bir ortam oluflturmal›. • Belirlenen yönteme uygun olarak ortaya ç›kan fikirleri oylamaya sunmal›. • Yerine göre tart›flmaya kat›lmal›, soru sormal›, konuflulanlar›n özetini yapmal›. • Uzun konuflanlara ve konunun d›fl›na ç›kanlara uyar›larda bulunmal›. • Tart›flan gruplar›n fikirlerine önderlik ederek tarafs›z kalmal›d›r.
Jüri ‹çin Ö¤renci Belirleme Ölçütleri • Kim tart›flma konusu için genifl bir araflt›rma yapm›fl?(3.1) • Konuflmalar›nda kimler gazete, dergi, kitap, broflür
Bilgisayar âfl›klar›, ellerinin alt›ndaki aleti, ifllerini kolaylaflt›ran bir “köle” olarak görmüyor gibi geliyor bana. Marifetlerinin çoklu¤u, bu “alet”i bir teknoloji ürünü olmaktan ç›kar›p merakl›lar›n›n gözünde “olo¤anüstü güçlerle donanm›fl harikulade yarat›k” mevkiine yükseltmifl âdeta. Denilebilir ki makine “efsanevi”lefltikten sonra insan, yavafl yavafl onun kölesi olmaya durur. hayranl›k bir çeflit “kutsama”ya dönüflür. “Manevi zevklere hasretmek için bofl zaman kazand›racak olan araç”, zaman› bütün bütün tüketen bir canavar olur. Gönlünü, hayallerini ve zaman›n› makinesine hasreden bilgisayar meftunu, s›n›rs›z ifllem kabiliyetleri karfl›s›nda flaflk›na döner. Bu flaflk›nl›k ona,”bütün ifllerini tufllara dokunarak hâlledebilme” gücüne sahip oldu¤u havas›n› verir, iflte buras›, onun insanlar aras›ndan el ayak çekip kendi dünyas›n›n duvarlar› aras›nda kapand›¤› yerdir. Bilgisayar› ve o... Haflim’in “O Belde” fliirindeki meflhur dize de ne güzel gider buraya: “Bir sen, bir ben, bir de o mai deniz...” Teknolojinin ürünü olan araçlar, insan› insandan uzaklaflt›rmaya bafllad›¤› anda efendili¤ini ilan etmifl olur. Ne yaz›k ki onlar›n insana dokunan elleri, gülümseyen yüzleri ve s›cak kalp at›fllar› yoktur.
244
vb. görsel materyalleri kulland›? (3.7) • Hangi ö¤renciler süreye dikkat ettiler ve konuflmalar›n›n sonunda arkadafllar›na teflekkür ettiler? (3.11) • Hangi ö¤renciler kendilerine yöneltilen sorulara aç›k, yeterli ve do¤ru cevaplar verdiler?(3.9) Bu ölçütlere uyan ö¤rencilerinizi belirleyerek adlar›n› tahtaya yaz›n›z. Onlar› bu baflar›s›ndan dolay› kutlay›n›z.
görüfl ve önerilerini söylemesini isteyiniz. Di¤er ö¤rencilerinize ise görüfl ve önerilerini etkinli¤e yazmalar›n› söyleyiniz (7. Etkinlik) (3.3). Ö¤rencilerinizin yazm›fl oldu¤u görüfl ve önerilerden uygun olanlar› okul rehberlik servisine iletiniz ve okul gazetesinde ilgili bölümde yay›mlanmas›n› sa¤lay›n›z. Noktalama iflaretleri ile ilgili uygulama etkinli¤ini yapt›r›n›z (8. Etkinlik) (6.2). V. D‹L B‹LG‹S‹
IV. YAZMA Ö¤rencilerinizin kendilerine özgü ifade flekillerini ve üsluplar›n› gelifltirmek amac›yla bir metni kendi kelimeleriyle yeniden oluflturma yöntemini uygulay›n›z (Y.2.12). Ö¤rencilerinizden “Biliflim ve Günlük Yaflam” adl› metni okumalar›n› isteyiniz. Metindeki düflünce ve olaylar› kavrayan ö¤rencilerinize “Siz olsayd›n›z nas›l yazard›n›z?” sorusundan hareketle metni kendi ifadeleriyle yeniden kurgulamalar›n› isteyiniz. Ö¤rencilerinizden yaz›lar›nda noktalama kurallar›na uymalar›n› (1.11), tekrara düflmeden yazmalar›n› (1.10) duygu, düflünce ve deneyimlerini yaz›lar›nda kullanmalar›n› isteyiniz (6. Etkinlik) (5.1). Ö¤rencilerinize bildirme yaz›lar› ile ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z. Bunun için ö¤rencilerinizden birine veli rolü üstlenmesini söyleyiniz. Okul müdürlü¤ünden gelen yaz›y› okumas›n› isteyiniz. Ard›ndan okuma al›flkanl›¤› ile ilgili
Cümlenin anlam özellikleri ile ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (9. Etkinlik) (2.9). Etkinli¤i yapt›rd›ktan sonra ö¤rencilerinize cümlelerin olumlu, olumsuz, varsay›m, ihtimal, karfl›laflt›rma, öneri, onaylama, de¤erlendirme, tan›mlama, beklenti, karars›zl›k gibi çeflitli anlam özellikleri tafl›yabilece¤ini söyleyiniz. Daha sonra afla¤›daki cümlelerin tafl›d›klar› anlam özelliklerine dikkat çekiniz. Tut ki yar›n ay tutuldu ne olacak! (varsay›m) Bu k›fl fliddetli geçebilir. (ihtimal) Yazar bu roman›nda farkl› bir anlat›m kullanm›flt›r. (de¤erlendirme) Bu örnekleri ço¤altarak cümlelerin anlam özellikleri üzerinde durunuz. Cümlelerin anlam özellikleriyle ilgili do¤ru-yanl›fl etkinli¤ini yapt›r›n›z (10. Etkinlik) (2.9).
X X X X X X X X X X X X X
Afla¤›daki paragrafta yay ayraçlar içerisine uygun olan noktalama iflaretlerini yaz›n›z.
Y D D
Çiplerin Dünyas›
Y
! ) Kemerlerinizi ba¤lay›n ( . ) Bütün dünyan›z elinizdeki bir çipin içine s›¤d›r›lacak ( . ) Evet ( , ) geri say›m bafll›yor ( : ) on ( , ) dokuz ( , ) sekiz ( ...) Art›k dünya denilen gezegeniniz bir köyden daha büyük de¤il ( . ) Her fley uzanabilece¤iniz noktada ( . ) Sadece bir numaray› tufllay›n ya da ‹nternet sitelerine girin ( . ) Haz›r olun (
Y D D Y
Ali Aghaey
D
www.kultur.gov.tr
Y D
245
Serbest okuma metinlerini, ö¤retmen serbest okuma saatlerinde okuma alıflkanlı¤ını kazandırma amacıyla kullanabilece¤i gibi gerçekleflmedi¤ini düflündü¤ü kazanımları vermek için kendi belirleyece¤i uygun ifllenifl süreciyle de kullanabilir.
246
247
B‹L‹M VE TEKNOLOJ‹ TEMA DE⁄ERLEND‹RME SORULARI HOKKA ‹LE KALEM ‹nsan›n evrensel icatlar›n›n içinde “hokka” ve “kalem”in ayr› bir yeri vard›r. Söz gelimi, hokka ve kalemi ilk kullanan insano¤lu, bugün, mürekkep kokulu bir bas›n›n dünyay› saraca¤›n›, dünyan›n bir ucundan bir ucuna yar›m günde var›veren kitaplar› düflünebilmifl midir? ‹nsan› insana yaklaflt›ran en yüce gücü, gene hokka ile kalem sa¤l›yor. Önemli olan da budur. Her ça¤ birbirini afl›yor durmadan; makine ça¤› keflifler ça¤›n›, atom ça¤› makine ça¤›n›, uzay ça¤› atom ça¤›n›... Daha nice afl›lacak ça¤lar vard›r. Afl›lmayan tek ça¤, hokka ve kalem ça¤›d›r. ‹nsano¤lu da bu ça¤a en sahip ç›kand›r. Asl›nda bütün ça¤lar›n do¤mas›, kalemin ucundaki bir damla mürekkebe ba¤l›d›r da ondan. Hokka ile kalemin, düflünce ile insan›n dirsek vermesi, her ça¤da yeni yengiler yaratacakt›r. Adnan B‹NYAZAR
A. 1, 2, 3, 4 ve 5. sorular› yukar›daki metne göre cevaplay›n›z. 1. ‹nsan yaflam›nda hokka ile kalem neden önemlidir? ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................
2. Metinde hangi ça¤lardan bahsedilmektedir? ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................
3. Neden hokka ile kalem ça¤› afl›lmayan tek ça¤d›r? ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................
248
4. Metne göre ça¤lar›n do¤mas› neye ba¤l›d›r? ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................
5. Afla¤›daki kelimelerin anlamlar›n› sa¤daki sütundan bulunuz. Kelimenin bafl›ndaki harfi buldu¤unuz anlam›n bafl›na yaz›n›z.
Kelimeler
Anlamlar
a. keflif
( c ) Yenme ifli, utku, zafer, galibiyet.
b. hokka
( ç ) Kendine özgü bir özellik tafl›yan zaman parças›, dönem, devir.
c. yengi
(
ç. ça¤
( b ) Metal, cam veya topraktan yap›lm›fl, içine mürekkep konulan küçük kap. (
) Bir alet veya tafl›t›n hareket etmesini sa¤layan mekanizmas›.
) Tekni¤in, bilimin yeniliklerinden yararlanan, modern.
( a ) Var oldu¤u bilinmeyen bir fleyin ortaya ç›kar›lmas›
B. Afla¤›daki cümlelerin baz›lar›nda noktalama hatalar› yap›lm›flt›r. Noktalama hatas› yap›lan cümlelere “Y”, yap›lmayan cümlelere “D” yaz›n›z. Noktalama yanl›fl› yap›lan cümlelerin do¤ru hâllerini altlar›na yaz›n›z.
( Y ) ‹ki fley çok önemliydi; sa¤l›k ve e¤itim. ........................................................................................................................................................................
( D ) Bu gece tiyatroya gidecektik; Mehmet gelmedi. ........................................................................................................................................................................
( D ) Ö¤retmeniniz geldi mi, diye sordu. ........................................................................................................................................................................
( Y ) “Y›k›l karfl›mdan” diye ba¤›rd›. ........................................................................................................................................................................
( Y ) ‹çimde öyle bir s›k›nt› var ki? ........................................................................................................................................................................
249
C. Afla¤›daki sorular›n do¤ru cevaplar›n› iflaretleyiniz. 1, 2 ve 3. soruyu afla¤›daki paragrafa göre cevaplay›n›z. Ö¤rencilerin h›zla geliflen teknoloji toplumunda yeni bilgi ve beceri alanlar›nda uzmanlaflmas›, analiz ve karar alma yeteneklerine sahip olmas›, büyük bilgi y›¤›nlar› içerisinde dolaflmay› ö¤renmesi gerekmektedir. Bu süreçte, ö¤retmen merkezli bir e¤itim anlay›fl› yerine ö¤renen merkezli bir e¤itim anlay›fl› hayata geçirilerek ö¤rencilere yirmi birinci yüzy›l›n yeni bilgi ve becerileri kazand›r›lmal›d›r. Dr. Tufan AYTAÇ
1. Afla¤›dakilerden hangisi paragraftan ç›kar›lamaz? A. Ö¤renen merkezli e¤itim anlay›fl› benimsenmelidir. B. Ö¤rencilerin sahip olmas› gereken yetenekler gelifltirilmelidir. C. Geliflen teknoloji toplumunda ö¤renciler uzmanlaflt›r›lmal›d›r. D. E¤itimde ö¤renci beklentileri çok önemlidir.
2. Afla¤›dakilerden hangisi ö¤rencilerden beklenen bir davran›fl de¤ildir? A. Bilgi y›¤›nlar› aras›nda dolaflmay› ö¤renme B. Yeni bilgi ve beceri alanlar›nda uzmanlaflma C. Analiz ve karar alma becerisine sahip olma D. Her bilgi ve beceriyi ö¤retmenden bekleme
3. Paragrafta hangi e¤itim anlay›fl› savunulmaktad›r? A. Ö¤renen merkezli e¤itim B. Ö¤retmen merkezli e¤itim C. Teknolojik araçlarla e¤itim D. Uzaktan e¤itim
4. Afla¤›daki cümlelerden hangisi ögelerinin dizilifline göre di¤erlerinden farkl›d›r? A. Sakla saman›, gelir zaman›. B. A¤aç yafl iken e¤ilir. C. Aya¤›n› yorgan›na göre uzat. D. Tafl›ma su ile de¤irmen dönmez.
250
5. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde birden çok yüklem yoktur? A. Tan›d›k bir ses duydu, hemen arkas›na döndü. B. Bir akflam çekip gitti, bir daha da görünmedi. C. Her fleyin bitti¤ini, bafllamayaca¤›n› san›yordu. D. Her yer darmada¤an olmufl, eflyalar sa¤a sola saç›lm›flt›. 6. Afla¤›daki cümlelerden hangisi yap› bak›m›ndan di¤erlerinden farkl›d›r? A. Nisan ay›na girerken insan›n içine bahar sevinci doluyor. B. Çocuk uyursa mutlaka iyileflmifl demektir. C. Okuldan erken dönersem babama u¤rayabilirim. D. Bu h›zla koflarsa yar› yolda nefesi kesilir. 7. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde “tan›mlama” yap›lm›flt›r? A. Yar›fl› kazanman›n birinci flart› kendine güvenmektir. B. Gençli¤in k›ymeti ihtiyarl›kta bilinir. C. Buz, donarak kat› duruma gelmifl sudur. D. Gezi yaz›lar›, kuvvetli bir gözlem ile sa¤lam bilgiye dayanmal›d›r. 8. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde karfl›laflt›rma yoktur? A. Romanlar çocuklar için hikâyelerden daha çekicidir. B. Kültür, geçmiflten günümüze bir devaml›l›k gösterir. C. Bahçeler her zamankinden güzel görünüyordu flimdi. D. Babas›n› herkesten önemli görüyordu. 9. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde bir varsay›m söz konusudur? A. Bir anda ortal›k nas›l böyle kar›flabilir !.. B. fiimdi kendimi on sekiz yafllar›nda düflünüyorum. C. Yar›n bu ifllemlerin bitmeyece¤ini san›yorum. D. Rakiplerimiz düflündü¤ümüzden güçlü ç›kt›. 10. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde bir öneride bulunulmufltur? 1. Sizin teklifinizin de tutarl› yönleri var. 2. Yazd›klar›n›z› bir kez de ben inceledim. 3. Anlatt›klar›n›z›, yaz›ya aktarman›z iyi olacakt›r. 4. Bu rapordaki imzalar yetersiz gözüküyor. A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
251
6. TEMA K‹fi‹SEL GEL‹fi‹M • Hayatta Baflar›n›n Yollar› • ‹ki ‹yi ‹nsan • Empati ile Yaflamak • Mart› • Bir Baflar› Öyküsü (Serbest Okuma Metni) • Bir fiey Olmak Çok fiey Olmak (Serbest Okuma Metni)
: Selim S›rr› TARCAN : Enver Naci GÖKfiEN : ‹dris B‹LEN : Richard BACH (Riflart BAH) : Nuray BARTOSCHEK : Hamdi TOPÇU
TEMAYA HAZIRLIK Ö¤rencilerinizin ön birikimlerini harekete geçirmek, temaya ilgisini çekmek, birikimlerini ortaya ç›karmak amac›yla Ö¤retmen K›lavuz Kitab›’n›n 257 ve 258. sayfalar›nda yer alan çal›flmalar› yapt›r›n›z.
252
• Ö¤rencilerinizin, bu tema boyunca afla¤›da önerilen kitaplardan en az ikisini okumalar›n› ve s›n›f arkadafllar›yla paylaflmalar›n› sa¤lay›n›z.
Bu temada önerilen kitaplar; • Sol Aya¤›m [(Chirsty BROWN) (Kriszti BRAVN)] • Bitmeyen Gece (Mithat ENÇ) • Eflref Saati ( fievket RADO) • Yank›l› Kayalar ( Y›lmaz BOYUNA⁄A) • Momo [(Micheal ENDE) (Miflel ENDE)]
253
Ö¤retmen Yönergesi: Bu performans görevi ö¤rencilerinizin, bilgi teknolojilerini kullanma, araflt›rma yapma, iletiflim kurma, karar verme, Türkçeyi do¤ru, güzel ve etkili kullanma becerilerinin geliflmesine katk›da bulunacakt›r. Daha önce performans görevi haz›rlamam›fl 8- 10 ö¤renciye görev yönergesini ve göreve iliflkin Dereceli Puanlama Anahtar›’n› veriniz. Görev yönergesini ö¤rencilerinize aç›klay›n›z. Bu görev bireysel olarak haz›rlanacakt›r. Ö¤rencilerinizin bu çal›flmadaki performanslar›n› 245. sayfada yer alan Dereceli Puanlama Anahtar›’ndaki ölçütlere göre de¤erlendiriniz. Bu görevden al›nabilecek en yüksek puan 15, en düflük puan ise 5' tir. Ö¤rencileriniz ald›¤› puanlar› afla¤›daki örnekten yola ç›karak nota dönüfltürebilirsiniz. Örnek: Bu görevden 12 puan alan bir ö¤rencinin 100 üzerinden ald›¤› puan; 15 100
10 x
100x10/15= 66,66 puan al›r. 66,66 puan, befllik not sisteminde 3 ' e karfl›l›k gelmektedir.
Puan aral›¤› 85-100 70-84 55-69 45-54 0-44
NOT 5 (Pekiyi) 4 (‹yi) 3 (Orta) 2 (Geçer) 1 (Baflar›s›z)
254
PERFORMANS GÖREV‹
‹çerik Düzeyi Kiflisel Geliflim
S›n›f Düzeyi 8.s›n›f
Beklenen Performans • Yarat›c› düflünme • Karar verme • Araflt›rma • Bilgi teknolojilerini kullanma • ‹letiflim kurma • Türkçeyi do¤ru, güzel ve etkili kullanma
Süre
De¤erlendirme
4 hafta
Dereceli puanlama anahtar›
Sevgili Ö¤renciler, Sizden 4 hafta içerisinde s›n›fta sunaca¤›n›z ve okul/s›n›f gazetesinde sergilemek için seçti¤iniz meslekle ilgili röportaj yapman›z› bekliyoruz. Bu çal›flma sizin, yarat›c› düflünme, karar verme, araflt›rma, bilgi teknolojilerini kullanma, iletiflim kurma, Türkçeyi do¤ru, güzel ve etkili kullanma becerilerinizin geliflmesine katk›da bulunacakt›r. Bu çal›flmay› yaparken izleyece¤iniz yol: 1. Belirledi¤iniz mesleklerden birini seçerek röportaj yapaca¤›n›z kifliyi tespit ediniz. 2. Röportaj yapmak istedi¤iniz kifliye röportaj yapma talebinizi önceden bildiriniz. 3. Röportaj s›ras›nda ilgili foto¤raflar çekiniz. 4. Röportaj› yapt›ktan sonra röportaj›n›z için bir bafll›k bulunuz. 5. Çekti¤iniz foto¤raflar ve yaz›y› gazetede yay›nlanacak flekilde tasarlay›n›z. 6. Tasar›m›n›zda gerekli düzeltmeleri yap›p röportaj›n›za son fleklini veriniz. ! Göreviniz, ö¤retmeninizin size verece¤i Dereceli Puanlama Anahtar›’ndaki ölçütlere göre de¤erlendirilecektir. Ayr›ca bu çal›flmadaki performans›n›z› de¤erlendirmek için siz de afla¤›daki Öz De¤erlendirme Formu'nu doldurunuz. Çal›flma süresince ö¤retmeninizden size rehberlik etmesini isteyebilirsiniz.
ÖZ DE⁄ERLEND‹RME FORMU Aç›klama: Bu çal›flmadaki performans›n›z› afla¤›da verilen formdaki ölçütlere göre de¤erlendiriniz. Performans›n›z› en iyi ifade eden seçene¤i ( Evet/ K›smen/Hay›r) iflaretleyiniz. Her bir seçenek için koydu¤unuz iflaretleri say›p ilgili kutucu¤a yaz›n›z.
ÖLÇÜTLER
EVET
Araflt›rma yapt›m. Araflt›rmada çeflitli kaynaklardan yararland›m. Röportaj yapmak istedi¤im kifliye röportaj yapma talebimi önceden bildirdim. Röportaj› konuyu da¤›tmadan yürüttüm. Konuya uygun sorular sordum. Röportaja uygun foto¤raflar çektim. Yapt›¤›m röportaja uygun bir bafll›k buldum. Ak›c›, sade, anlafl›l›r ve etkileyici bir dil kulland›m. Yaz›m ve noktalama kurallar›na uydum.
255
KISMEN
HAYIR
DERECEL‹ PUANLAMA ANAHTARI Ö¤rencinin Ad› ve Soyad› : S›n›f›: Numaras›: Aç›klama : Afla¤›daki Dereceli Puanlama Anahtar›, haz›rlad›¤›n›z performans görevini de¤erlendirmek için düzenlenmifltir. Bu anahtar ayn› zamanda performans görevinizi haz›rlarken hangi ölçütlere dikkat etmeniz gerekti¤i konusunda size bilgi verecektir.
Performans Düzeyi
Ölçütler ve Ölçüt Tan›mlamalar› Görsel Unsurlar
Çok ‹yi (3)
Konuya uygun, yüksek kalitede ve yeterli say›da foto¤raflar kullan›lm›fl.
Orta (2)
Kullan›lan foto¤raflar›n bir k›sm› konuya uygun, bunlar ortalama bir kalitede ve say›ca yeterli.
Gelifltirilmeli (1)
Kullan›lan foto¤raflar kalite ve say› bak›m›ndan yetersiz ve bunlar›n konuyla ilgisi yok. Yönergeye Uygunluk
Çok ‹yi (3)
Görev yönergesinde istenilenlerin tamam› yerine getirilmifl.
Orta (2)
Görev yönergesinde istenilenlerin bir k›sm› yerine getirilmifl.
Gelifltirilmeli (1)
Görev yönergesinde istenilenlerin çok az› yerine getirilmifl. ‹çerik
Çok ‹yi (3)
Konuya uygun sorular sorulmufl, röportaj konu da¤›t›lmadan yürütülmüfl.
Orta (2)
Sorulan sorular›n baz›lar› konuya uygun, röportaj s›ras›nda konu k›smen da¤›t›lm›fl.
Gelifltirilmeli (1)
Sorular›n çok az› konuya uygun, röportaj s›ras›nda konu s›k s›k da¤›t›lm›fl. Dil ve Anlat›m
Çok ‹yi (3)
Ak›c›, sade, anlafl›l›r ve etkileyici bir dil kullan›lm›fl.
Orta (2)
Anlafl›l›r fakat etkileyici olmayan bir dil kullan›lm›fl.
Gelifltirilmeli (1)
Karmafl›k ve etkileyici olmayan bir dil kullan›lm›fl. Yaz›m ve Noktalama
Çok ‹yi (3)
Yaz›m ve noktalama kurallar›na tamamen uyulmufl.
Orta (2)
Yaz›m ve noktalama kurallar›nda baz› hatalar yap›lm›fl.
Gelifltirilmeli (1)
Yaz›m ve noktalama kurallar›nda çok say›da hata yap›lm›fl.
Ö¤retmenin yorumu ve önerileri: …………………………………………………….......……………........................… ......................................................................................................................................................................... ..........................................................................................................................................................................
256
Temaya Haz›rl›k
248. sayfay› s›n›f say›s›na göre ço¤altarak ö¤rencilerinize da¤›t›n›z. Foto¤raflara k›sa süre için s›rayla bakmalar›n› söyleyiniz. Daha sonra s›n›f›n›za afla¤›daki metni okuyunuz.
Bir Kartal Masal› Bir zamanlar, büyük bir da¤›n tepesine bir kartal yuva yapm›fl. Bir süre sonra kartal›n, dört adet de yumurtas› olmufl. Yumurtalar henüz kuluçka dönemindeyken da¤da bir deprem olmufl. Kartal›n yuvas›ndaki dört yumurtadan biri, depremin fliddetiyle yuvadan düflüp da¤›n tepesinden yuvarlana yuvarlana vadideki bir çiftli¤e dek ulaflm›fl. Bu çiftlik, bir tavuk çiftli¤iymifl. Çiftlikteki tavuklar kendi yumurtalar›na pek benzemeyen bu de¤iflik ve biraz da büyük yumurtay› sahiplenmek istemifl. Yafll› bir tavuk, yumurtay› korumas› alt›na alm›fl ve öteki yumurtalardan ç›kacak yavrulardan ay›rmaks›z›n büyütmeye karar vermifl. Günü dolup zaman› geldi¤inde yumurtan›n içindeki kartal yavrusu kabu¤unu k›rm›fl ve dünyaya gelmifl. Bir tavuk çiftli¤inde bulundu¤unu ve çevresindeki yüzlerce tavu¤un aras›nda oldu¤unu görünce kendini de tavuk sanm›fl ve çiftlikteki tavuklarla birlikte o da büyümeye bafllam›fl. Yaln›zca o, kendisini tavuk gibi görmekle kalm›yor, çiftlikteki tavuklar da onu bir tavuk olarak görüyor ve ona bir tavukmufl gibi davran›yormufl. Zaman zaman içinden “Ben çevremdeki tavuklara pek benzemiyorum... acaba ben kimim?” diye geçiriyormufl ama bu kuflkusunu bir türlü dile getiremiyormufl. Ne de olsa o da bir tavukmufl, tavuk oldu¤unu bilmeli ve kabul etmeliymifl...
Metni okuduktan sonra metin hakk›nda ö¤rencilerinizi konuflturmak için afla¤›daki sorular› sorunuz: • Kartal yavrusu kendini neden tavuk zannediyormufl? • Kartal çevresinden nas›l etkileniyor? • Kartal yavrusu tavuklara benzemedi¤ini görünce ne yap›yormufl? Daha sonra foto¤raflarla ilgili afla¤›daki sorular› ö¤rencilerinize yöneltiniz: • Foto¤rafta neler görüyorsunuz? • ‹nsanlar kendilerini nas›l gelifltirirler? • Resimlerdeki insanlar kaç farkl› flekilde çal›fl›yorlar? • Tek bafl›na veya birlikte çal›flman›n faydalar› neler olabilir?
257
258
259
2. Okudu¤u metni anlama ve çözümleme 1. Metnin ba¤lam›ndan hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›kar›r. 4. Metnin ana fikir/ana duygusunu belirler. 12. Okuduklar›n› kendi cümleleriyle, kronolojik s›ra ve mant›k ak›fl› içinde özetler. 13. Metne iliflkin sorulara cevap verir. 23. Metindeki ipuçlar›ndan hareketle metne yönelik tahminlerde bulunur. 27. Okuduklar›n› kendi hayat› ve günlük hayatla karfl›laflt›r›r. 31. Metnin yaz›r› veya flairi hakk›nda bilgi edinir.
1. Okuma kurallar›n› uygulama 5. Okuma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
Okuma
6. TEMA: Kiflisel Geliflim Hayatta Baflar›n›n Yollar›
3. Haz›rl›kl› konuflmalar yapma 2. Konuflma metni haz›rlar. 5. Konunun özelli¤ine uygun düflünceyi gelifltirme yollar›n› kullan›r. 12. Konuflma yöntem ve tekniklerini kullan›r
2. Sesini ve beden dlini etkili kullanma 4. Konuflurken gereksiz sesler ç›karmaktan kaç›n›r.
1. Konuflma kurallar›n› uygulama 12. Tekrara düflmeden konuflur
Konuflma
6. Yaz›m ve noktalama kurallar›n› uygulama 1. Yaz›m kurallar›n› kavrayarak uygular.
3. Farkl› türlerde metinler yazma 2. Düflünce yaz›lar› yazar.
2. Planl› yazma 10. Yaz›ya, konuyla ilgili k›sa ve dikkat çekici bir bafll›k bulur. 12. Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
1. Yazma kurallar›n› uygulama 11. Yaz›m ve noktalama kurallar›na uyar.
Yazma
2. Cümleyle ilgili bilgi ve kurallar› kavrama ve uygulama 10. Cümleler aras›ndaki anlam iliflkilerini kavrar.
Dil Bilgisi
SINIF: 8 SÜRE: 8 Ders Saati
ans
fer iflim Kon : Gel ü l r e ü is T nin : Kifl Met a ar› m Te Bafl : aati a n A rs S a e D m Te :8 Alt e Sür
HAYATTA BAfiARININ YOLLARI I. HAZIRLIK
Araflt›rma: Ö¤rencilerinize Selim S›rr› TARCAN’›n hayat› ve eserleri hakk›nda bilgi toplamalar›n› söyleyiniz. Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak Büyük âlim ‹bni Sinâ çocukluk y›llar›nda matematik dersinde baflar›s›z olur ve medreseden ayr›l›r. Gide gide bir kuyunun bafl›na var›r. Kuyudan kovayla su çekmek için e¤ildi¤inde, kuyunun a¤z›n› çevreleyen tafllar üzerindeki ip izlerini görür. ‹p, gide gele, o sert tafllar üzerinde izler b›rakm›flt›r. Bu, küçük ‹bni Sinâ'y› derin düflüncelere götürür: “Bu yumuflac›k ip, gide gele, gide gele bu sert tafl üzerinde izler yaparsa ben de azimle çal›fl›rsam matemati¤i baflar›r›m.” der ve o kuyunun bafl›ndan tekrar derslerinin bafl›na döner. Böylece, bildi¤imiz ‹bni Sinâ ortaya ç›kar.
A. Derse Haz›rl›k O¤uz SAYGIN Baflar›l› olma ile ilgili yaz› ve resim getiriniz. Ayr›ca “Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak” k›sm›nda yer alan baflar› hikâyesini de kullanabilirsiniz. Ö¤rencilerinize, “Konuflma” bölümünde kullan›lmak üzere, ileride çal›flmay› planlad›klar› bir meslek hakk›nda bilgi toplamalar›n› ve bu mesle¤i baflar›l› olarak yürütmeleri için neler yap›lmas› gerekti¤i ile ilgili bir haz›rl›k yapmalar›n› söyleyiniz. Ö¤rencilerinize“Okuma-Anlama” bölümünde kullanmak üzere farkl› renklerde kalemler getirmelerini söyleyiniz.
B. Metne Haz›rl›k Getirdi¤iniz materyalleri ö¤rencilerinizle paylafl›n›z. Daha sonra baflar› kavram› üzerinde durarak verilen sorular› yöneltiniz: • Baflar›l› olmak önemli midir? Niçin?
260
• Baflar›l› olman›n çaba sarfetmek ve bir ifli sonuca ulaflt›rmakla nas›l bir ilgisi var? Ö¤rencilerinizle konu üzerinde beyin f›rt›nas› yapt›ktan sonra afla¤›daki flekli tahtaya çiziniz. Daha sonra ö¤rencilerinizden de defterlerine çizmelerini isteyiniz. sonuç cesaret
umut
baflar› özveri
giriflim çal›flma
Ard›ndan “baflar›” kavram›n›n “umut”, “özveri”, “çal›flma”, “giriflim”, “cesaret” ve “sonuç” kavramlar› ile nas›l bir iliflkisi oldu¤unu flekil üzerinde göstermelerini ve konuflmalar›n› söyleyiniz. II. OKUMA - ANLAMA Ö¤rencilerinizin konuyu anlamalar›, anahtar kelime ve kavramlar ile önemli yerleri belirlemelerine yard›mc›
olmak amac›yla iflaretleyerek okuma yöntemini uygulay›n›z (1.5). Metni okutmadan önce ö¤rencilerinizden metnin bafll›¤› ile görsellerini incelemelerini isteyiniz. Daha sonra bafll›k ve görsel unsurlardan hareketle metnin içeri¤i hakk›nda tahminde bulunmalar›n› sa¤lay›n›z (2.23). Ö¤rencilerinizden metni okurken önemli gördükleri yerlerin alt›n› farkl› renkte kalemlerle çizmelerini isteyiniz. Alt›n› çizdikleri bölümleri kendi cümleleri ile ifade eden bir metin oluflturup defterlerine yazmalar›n› söyleyiniz. Daha sonra birkaç ö¤rencinize oluflturduklar› metinleri okutunuz. Ö¤rencilerinize “Hayatta Baflar›n›n Yollar›” adl› metinde önemli gördükleri ve altlar›n› çizdikleri yerlerin neler oldu¤unu sorunuz. Daha sonra altlar›n› çizdikleri yerler üzerinde konuflmalar›n› sa¤lay›n›z. Ö¤rencilerinize metnin ba¤lam›ndan hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›karmaya yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (1.Etkinlik)( 2.1). Etkinlik sonras›nda ö¤rencilerinizin yapt›klar› efllefltirmelerin do¤ru olup olmad›¤›n› kontrol ederek yap›lan yanl›fllar› düzeltiltiriniz. Metni anlamaya ve çözümlemeye yönelik afla¤›daki sorular› sorunuz (2.13): 1. Yazar insanlar› kaç gruba ay›r›yor? Yazar›n bu ayr›m›na kat›l›yor musunuz? Nas›l? 2. Sizce niye en genç olan› bu teklifi kabul etmifl olabilir? Genç olmas›n›n buna etkisi var m›? 3. Yazar, iddiaya giren ve kazanan kiflinin baflar›s›n› daha çok azim ve çaba ile mi yoksa para ile mi iliflkilendiriyor? Niçin? 4. Siz olsayd›n›z böyle bir iddiaya girer miydiniz? 5. Siz yazar›n baflar› için verdi¤i örne¤i nas›l buldunuz? Siz olsayd›n›z nas›l bir örnek verirdiniz? 6. Metnin ana fikri nedir? (2.4) Ö¤rencilerinizden metinden baflar› hakk›nda ö¤rendiklerini kendi hayatlar› ve günlük hayatla karfl›laflt›rarak yazmalar›n› isteyiniz (2. Etkinlik) (2.27). Ö¤rencilerinizden okuduklar›n› kronolojik s›raya koyma ve metni tamamlama ile ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (3. Etkinlik) (2.12). Ö¤rencilerinizden Selim S›rr› TARCAN hakk›nda edindikleri bilgileri anlatmalar›n› isteyiniz. (2.31)
III. KONUfiMA
100
Ö¤rencilerinizin bir konu hakk›ndaki bilgilerini, duygular›n› ve düflüncelerini etkili bir flekilde anlatma becerilerini gelifltirme amac› ile güdümlü konuflma yöntemini kullan›n›z (3.12). Ö¤rencilerinize “Seçti¤iniz meslekte baflar›l› olmak için neler yapmal›s›n›z?” sorusunu yönelterek konuyu s›n›f›n gündemine getiriniz. Daha sonra ö¤rencilerinize “Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak”
261
k›sm›nda yer alan metni ya da baflar›yla ilgili getirdi¤iniz bir baflka metni okuyarak onlar› bilgilendiriniz. Ard›ndan “Derse Haz›rl›k” bölümünde baflar› ile ilgili yapt›klar› haz›rl›klardan da yararlanarak konuflacaklar›n› söyleyiniz (3.2). Konuflurken gereksiz sesler ç›karmaktan kaç›nmalar›n› (2.4), tekrara düflmeden konuflmalar›n› (1.12), konuflmalar›nda tan›mlama ve iliflkilendirme yapmalar›n› isteyiniz (3.5). Konuflma sonras›nda en ilginç olan iki haz›rl›¤› s›n›fa göstererek farkl› mesleklerde baflar›l› olma ile ilgili tutumlar›n› s›n›fça karfl›laflt›rmaya çal›fl›n›z.
olumsuz yönleriyle tarafs›z bir yaklafl›mla anlatmalar›n› söyleyiniz. Ö¤rencilerinizden yap›lan beyin f›rt›nas›ndan sonra, konu hakk›ndaki düflüncelerini defterlerine yazmalar›n› isteyiniz. Ö¤rencilerinize yazma s›ras›nda yaz›m ve noktalama kurallar›na uygun olarak yazmalar›n› (1.11), yaz›lar›na ilgi çekici k›sa bir bafll›k koymalar›n› (2.10) söyleyiniz. Daha sonra ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (4. Etkinlik)(3.2). Ö¤rencilerinize yap›lan yaz›m hatalar›n› bulup düzeltmeye yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (5.Etkinlik) (6.1). Daha sonra ö¤rencilerinizin etkinliklerini kontrol edip yanl›fllar›n› düzeltebilirsiniz.
IV. YAZMA V. D‹L B‹LG‹S‹ Ö¤rencilerinizin olay ve durumlara tarafs›z bakma, yorum yapma, fikir ve çözüm üretme becerilerini gelifltirme amac› ile elefltirel yazma yöntemini kullan›n›z (2.12). Bunun için ö¤rencilerinizden yazar›n “‹nsan hayatta yaln›z kendisine güvenmelidir, baflkas›ndan yard›m bekleyenler zaferden ümidi kesmelidir.” sözü ile iddiaya giren ve kazanan gencin hamam sahibinden yard›m istemesi ile ilgili tutumunu karfl›laflt›rmalar›n› isteyiniz. Bununla ilgili olarak ö¤rencilerinizin tart›flmalar›n› sa¤lay›n›z. Ö¤rencilerinizden konu hakk›ndaki düflüncelerini olumlu
Ö¤rencilerinize cümlelerin tafl›d›¤› anlamlarla ilgili sezdirme etkinli¤ini yapt›r›n›z (6.Etkinlik)(2.10). Etkinli¤i yapt›rd›ktan sonra ö¤rencilerinize cümlelerin duygu, düflünce, olay veya durum ifade eden kelimeler grubu oldu¤unu söyleyerek; cümlelerin yak›n/uzak anlaml›l›k, sebep-sonuç, amaç-sonuç, olas›l›k, gereklilik bildirdi¤ini afla¤›daki örnekleri tahtaya yazarak anlat›n›z.
2 3 1
262
1. Yak›n anlaml› cümleler “Baflkalar›na kötü davranan insanlar, kendilerinden de hofllanmayabilirler.” “Kendini sevmeyenden iyilik beklenmez.” Her iki cümleye bakt›¤›m›zda yak›n anlam tafl›d›klar› görülür. 2. Sebep-sonuç iliflkisi içeren cümleler
Korktu¤u için
flu sevimli köpe¤e yaklaflm›yor.
sebep
sonuç
• Kütüphaneye kolay girebilmek için kart ç›kard›m. • Ön elemeleri geçmek için günde iki saat çal›flmak zorunda kald›m. • Randevuya zaman›nda geldi¤in için bir saat daha fazla çal›flm›fl olduk. • ‹stedi¤i kitab› alabilmesi için babas›n›n sorular›n› do¤ru cevaplad› • Ya¤mur ya¤d›¤› için pikni¤e gidemediler. Ö¤rencilerinize cümlelerin tafl›d›¤› anlamlarla ilgili kavratma etkinli¤i yapt›r›n›z (7.Etkinlik).
3. Amaç-sonuç iliflkisi içeren cümleler Lise s›navlar›n› kazanmak için düzenli flekilde çal›flmak gerekir.
amaç
Daha sonra ö¤rencilerinizden tahtaya afla¤›daki cümleleri yazarak sebep-sonuç, amaç-sonuç iliflkilerini bulmalar›n› isteyiniz.
sonuç
263
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
NOTLARIM - GÖRÜfiLER‹M ..........................................................................................................................
................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... 264
265
2. Okudu¤u metni anlama ve çözümleme 1. Metnin ba¤lam›ndan hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›kar›r. 7. Olay, yer, zaman, flah›s, varl›k kadrosu ve bunlarla ilgili unsurlar› belirler. 13. Metne iliflkin sorulara cevap verir. 24. Metnin öncesi ve/veya sonras›na ait kurgular yapar. 28. Metinle ilgili görsel ögeleri yorumlar.
1. Okuma kurallar›n› uygulama 5. Okuma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
Okuma
6. TEMA: Kiflisel Geliflim ‹ki ‹yi ‹nsan
3. Haz›rl›kl› konuflmalar yapma 1. Konuflma konusu hakk›nda araflt›rma yapar. 7. Konuflmas›n› sunarken görsel, iflitsel materyalleri ve farkl› iletiflim araçlar›n› kullan›r. 12. Konuflma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
2. Sesini ve beden dilini etkili kullanma 2. ‹flitilebilir bir sesle konuflur. 9. Dinleyicilerle göz temas› kurar.
1. Konuflma kurallar›n› uygulama 2. Konuflma s›ras›nda uygun hitap ifadeleri kullan›r. 7. Karfl›s›ndakinin alg›lamakta zorluk çekmeyece¤i bir h›zda ve ak›c› biçimde konuflur.
Konuflma
2. Planl› yazma 7. Yazd›¤› metni görsel materyallerle destekler. 12. Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
1. Yazma kurallar›n› uygulama 2. Düzgün, okunakl› ve ifllek “bitiflik e¤ik yaz›”yla yazar. 11.Yaz›m ve noktalama kurallar›na uyar.
Yazma
3. Anlat›m bozukluklar›n› belirleme ve düzeltme 1. Cümlede anlat›m bozuklu¤una neden olan kullan›mlar› belirler.
Dil Bilgisi
SINIF: 8 SÜRE: 8 Ders Saati
e im kây elifl : Hi ü r el G ü s i T fl eri nin : Ki Tipl Met k a i l i Tem : Kifl aati Ana rs S a e D m Te :8 Alt e Sür
‹K‹ ‹Y‹ ‹NSAN I.HAZIRLIK A.Derse Haz›rl›k S›n›fa kiflilik tipleri ile ilgili yaz›, resim getiriniz. Ayr›ca “Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak” k›s›mda yer alan yaz›y› kullanabilirsiniz. Ö¤rencilerinize karamsarl›k ve iyimserlik kavramlar›n›, örneklerle anlatacak flekilde, konuflma bölümünde sunmak üzere araflt›rmalar›n› söyleyiniz. Ö¤rencilerinizden etkinlikte kullanmak üzere deyimler sözlü¤ü getirmelerini isteyiniz. 101
266
Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak Her birey kifli olarak di¤erlerinden farkl› özelliklere sahiptir ve bu onun di¤er insanlardan fark›n› oluflturur. Her birey hayat görüflü olarak di¤erlerinden ayr›labilir. Güdüler, çeflitlilik ve fliddet bak›m›ndan farkl›l›klar gösterebilir. Bireyler birbirlerinden farkl› amaçlara sahip olabildikleri gibi ayn› amaçlara sahip olan kifliler de kendilerini amaçlara ulaflt›racak yollar›n seçiminde farkl› flekillerde hareket edebilirler. Çünkü her insanda, kiflili¤in gere¤i olan h›rslar, arzular ve ihtiyaçlar›n fliddetleri farkl›d›r. Do¤ufltan farkl› özelliklere sahip olunmas›n›n yan›nda insanlar, her gün yaflad›¤› olaylar, karfl›laflt›¤› durumlar nedeniyle daha da farkl›laflmaya yüz tutarak kiflili¤ini gelifltirir.
Çocuk: “Yine de gidemem!” diye ›srar etti. “Neden?” diye sordu adam. Çocu¤un cevab› flöyle oldu: “fiimdi babam›n gözlerinin içine bakarak konuflabiliyorum. Yalan söyleyecek olursam onun gözlerinin içine bakarak konuflamam. Bundan da öte, babam›n yalanc› biriyle yaflamas›na gönlüm raz› olmaz.” Murat Ç‹FTKAYA
Daha sonra ö¤rencilerinize metinde kaç farkl› kifliden bahsedildi¤ini ve bunlar›n özelliklerinin neler oldu¤unu sorarak konu üzerinde beyin f›rt›nas› yapt›r›n›z. S›n›fa getirdi¤iniz materyalleri ö¤rencilerinizle paylaflarak onlar hakk›nda konuflmalar›n› sa¤lay›n›z.
B. Metne Haz›rl›k Ö¤rencilerinize afla¤›daki metni okuyunuz.
Babam›n Gözlerinin ‹çi Bir baba, parkta çocuklar›n›n oyunlar›n› seyrediyordu. Gitmek zaman› geldi¤inde, kendi çocuklar›yla birlikte oynayan bir çocu¤u lunaparka götürmek istedi. Çocuk: “Gidemem efendim, teflekkür ederim!” dedi. “Belki babam raz› olmaz.” Adam: “Babana söylemezsen onun haberi olmaz.” dedi.
267
Ard›ndan ö¤rencilerinizin birikimlerini harekete geçirmek için afla¤›daki sorular› sorunuz: • Çok fazla üzüldü¤ünüz zamanlar oldu mu? O durumdan kurtulmak için nas›l (iyimser mi, karamsar m›) davrand›n›z? • Kendinizi nas›l tan›mlars›n›z? ‹yimser misiniz, kötümser misiniz? Niçin? Ö¤rencilerinize metnin görsellerinden hareketle metnin içeri¤ini tahmin ettiriniz. Tahminlerini defterlerine yazd›r›n›z.
1. Yeni ev sahibi eskine göre paraya daha çok önem veriyor. Do¤ru mu? Yanl›fl m›? 2. Yeni ev sahibi 10 lira fazla istiyordu. Sonunda dedi¤i oldu. Do¤ru mu? Yanl›fl m›? 3. Kirac› yeni bir ev kiralamak için tek bafl›na hareket ediyor. Do¤ru mu? Yanl›fl m›? 4. Kirac› eski ev sahibini ........ .... özelli¤inden dolay› be¤enmiyor. 5. Metnin bafll›¤›nda geçen iki iyi insan .................. ve............................d›r. 6. Eski ev sahibi iki iyi insandan biri de¤ilse kimdir? 7. Sizce yazar, eski ev sahibini kötü olarak m› tan›ml›yor? Siz bu konuda ne düflünüyorsunuz? 8. Sizce bir insana iyi diyebilmemiz için hangi özelliklere sahip olmas› gerekir?
II. OKUMA - ANLAMA
Metni bir kez sesli olarak okuyunuz. Ö¤rencilerinize okuma esnas›nda vurgu ve tonlamaya dikkat etmelerini söyleyiniz. Metin üzerinde düflünmelerini ve metni anlamalar›n› sa¤lamak amac› ile soru sorarak okuma yöntemini kullan›n›z (1.5). Ö¤rencilerinize metni noktalama iflaretlerine uyarak sessiz okutunuz. Ö¤rencilerinizden sessiz okuma s›ras›nda zihinlerinde oluflabilecek sorular› defterlerine yazmalar›n› isteyiniz. Daha sonra birkaç ö¤renciye, haz›rlad›klar› sorulardan bir tanesini arkadafllar›na sormalar›n› söyleyiniz. Ard›ndan da afla¤›daki sorular› ö¤rencilerinize sorunuz: 1. Sizce yeni ev sahibi ile kirac›n›n anlaflmas›n›n sebebi nedir? 2. “‹ki ‹yi ‹nsan ” metninde en çok hangi ev sahibini be¤endiniz? Niçin?
Ö¤rencilerinize metindeki olay, yer, zaman, flah›s, varl›k kadrosu ve bunlarla ilgili unsurlar› belirleme ile ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (2. Etkinlik ) (2.7).
Daha sonra ö¤rencilerinize metnin ba¤lam›ndan yola ç›karak kelime ve kelime gruplar›n›n anlam›n› bulmaya yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (1.Etkinlik) (2.1).
Ö¤rencilerinizden foto¤raflarda hangi duygular›n anlat›ld›¤›n› ve hangilerinin “‹ki ‹yi ‹nsan” metni ile ilgili oldu¤unu bulmaya yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (3. Etkinlik) (2.29).
Daha sonra ö¤rencilerinize metni anlama, çözümleme ve yorumlamaya iliflkin, afla¤›da yer alan, do¤ru - yanl›fl, boflluklar› doldurma ve aç›k uçlu sorular› yöneltiniz(2.14):
Daha sonra ö¤rencilerinize metnin sonras›nda neler olabilece¤ini sorarak yeni kurgular yapmalar›n› söyleyiniz (2.25).
268
III. KONUfiMA
IV. YAZMA
Dinleyicileri konuflma sürecine katarak konunun anlafl›lmas›n› kolaylaflt›rmak ve konuya farkl› bak›fl aç›lar› getirmek amac›yla kat›l›ml› konuflma yöntemini kullan›n›z (3.12). Ö¤rencilerinize “Derse Haz›rl›k” bölümünde istenilen araflt›rma konular›n› sunacaklar›n› söyleyiniz (3.1). Konuflma esnas›nda dinleyen ö¤rencilerin ak›llar›na gelen sorular› yazmalar›n›, her konuflmadan sonra sunumu yapan ö¤renciye sorular›n› sorabileceklerini söyleyiniz. Ö¤rencilerinizden konuflurken iflitilebilir bir sesle konuflmalar›n› (2.2), dinleyiciyle göz temas› kurmalar›n› (2.9), konuflmalar›nda uygun hitap ifadeleri kullanmalar›n› (1.2), dinleyicilerin alg›lamakta zorluk çekmeyece¤i bir h›zda ve ak›c› konuflmalar›n› (1.7) söyleyiniz. Ayr›ca konuflmalar›n› sunarken görsel malzemelerini kullanmalar›n› ve bu konuyla ilgili kendi çözüm önerilerini de belirtmelerini isteyiniz ( 3.7 ). Daha sonra “Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak” k›sm›nda verilen ya da sizin getirdi¤iniz kiflilik tipleri ile ilgili herhangi bir yaz›y› ö¤rencilerinize okuyunuz. Ard›ndan ö¤rencilerinize metinde yer alan karakterlerin kiflilik tiplerinin ne olabilece¤i gibi sorular yönelterek konu hakk›nda beyin f›rt›nas› yap›n›z.
269
Ö¤rencilerinizin kendilerine özgü ifade flekillerini ve üsluplar›n› gelifltirmeleri amac› ile bir metni kendi kelimeleriyle yeniden oluflturma yöntemini kullan›n›z (2.12). Ö¤rencilerinize “‹ki ‹yi ‹nsan” adl› metni yeniden yazacaklar›n› söyleyiniz. Bunun için ö¤rencilerinize “Ben olsayd›m nas›l yazard›m?” düflüncesinden hareketle metni kendi ifadeleriyle yeniden kurgulamalar›n› “‹ki ‹yi ‹nsan” adl› hikâyeyi kendi ifadeleriyle yeniden yazmalar›n› söyleyiniz. (4. Etkinlik) . Ö¤rencilerinize yaz›lar›nda yazma kurallar›na dikkat etmelerini (1.11), yaz›lar›n› bitiflik e¤ik yaz› ile yazmalar›n› (1.2) söyleyiniz. Ard›ndan yazd›klar› hikâyenin bafllad›¤›, geliflti¤i ve sonuçland›¤› (serim, dü¤üm ve çözüm) bölümlerin ilk cümlelerinin alt›n› k›rm›z› kalemle çizmelerini isteyiniz. Ö¤rencilerinize hikâyeyi yazarken “‹ki ‹yi ‹nsan” metnindeki kiflilerin sahip oldu¤u duygu ve düflünceleri de belirtmelerini söyleyiniz. Ö¤rencilerinizden yazd›klar› hikâyede en be¤endikleri bölümü anlatan bir resim yapmalar›n› isteyiniz (5. Etkinlik) (2.7).
Küçük k›z›n saçlar› hayli büyümüfl.
V.D‹L B‹LG‹S‹
4. Birbiriyle çeliflen sözlerin bir arada kullan›lmas›. Kesinlikle yar›n gelebilirler. fiüphesiz bu sözleri bütün ö¤renciler duymufl olmal›. Ö¤rencilerinize anlat›m bozuklu¤unu sezdirme etkinli¤ini yapt›r›n›z (6.Etkinlik) (3.1). Ö¤rencilerinize anlat›m bozuklu¤unun anlat›mda yap›lan eksiklikler veya hatalar oldu¤unu söyleyiniz. Bunlar›n;gereksiz bir kelime kullanmaktan, kelimeyi yanl›fl yerde kullanmaktan, deyim ve atasözlerini yanl›fl kullanmaktan, kelimeleri yanl›fl kullanmaktan, noktalama yanl›fllar›ndan, tamlama yanl›fll›klar›ndan, mant›k yanl›fll›klar›ndan vb. kaynaklanabilece¤ini söyleyiniz. Daha sonra anlat›m bozuklu¤u ile ilgili afla¤›daki örnekleri tahtaya yazarak ö¤rencilerinize anlat›n›z. 1. Efl anlaml› kelimelerin bir arada kullan›lmas› Bu konuda herkesin fikir ve görüflünü almal›s›n›z. 2. Anlam› di¤er kelimelerde bulunan kelimelerin gereksiz yere kullan›lmas› Yaflanm›fl deneyimlerinden hareketle bu sonuca var›yor.
5. Eklerin yanl›fl kullan›m› Baz› yolcular›n girifl ifllemleri yapmaya baflland›. 6. Özne-yüklem uyumsuzlu¤u Herkes ondan nefret ediyor, yüzünü görmek istemiyordu. Hiçbiri anlat›lanlara inanm›yor, kendi fikrinde ›srar ediyordu. 7. Nesne-yüklem uyumsuzlu¤u: Nesne eksikli¤i Onlara niçin bu kadar yard›m ediyor ve destekliyorsun? Bize yard›m edeceklerine inan›yor ve bekliyoruz. 8. Tümleç yanl›fllar› Duvarlar› kirletmek, yaz› yazmak kesinlikle yasakt›r. Bu güçlüklere nas›l gö¤üs gerdi, nas›l bafla ç›kt›? 9. Fiilin veya yard›mc› fiilin yanl›fl kullan›lmas› Ben ona a¤abey ( .......... ), o da bana kardeflim derdi. Çorbaya biraz ac› ( .......... ), biraz da tuz ve limon s›k›labilirdi.
3. Bir kelimenin yerine yanl›fl anlam verecek flekilde baflka bir kelime kullan›lmas›.
270
10. Tamlama yanl›fllar› Ülkemiz Bosna'ya askerî ve g›da yard›m› yapt›.
NOTLARIM - GÖRÜfiLER‹M ................................
......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... .........................................................................
11. Kelimelerin yanl›fl yerde kullan›lmas› Yeni dura¤a gelmifltik ki otobüs de hemen geldi. 12. Birleflik cümlelerde yüklemler aras›ndaki uyumsuzluk Bir y›l boyunca devaml› çal›flarak kazan›ld›. 13. Deyim yanl›fllar› Ona ayak ba¤› oluyor, iflini çabuk bitirmesini sa¤l›yordu.
Daha sonra ö¤rencilerinize anlat›m bozuklu¤unu kavratmak amac›yla haz›rlanan etkinli¤i yapt›r›n›z (7.Etkinlik) Ö¤rencilerinize anlat›m bozuklu¤unu kavratmak amac›yla haz›rlanan etkinli¤i yapt›r›n›z (8.Etkinlik)
NOTLARIM - GÖRÜfiLER‹M ................................
......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... ......................................................................... .........................................................................
271
272
5. Etkili dinleme/izleme al›flkanl›¤› kazanma 1.Yafl›na ve seviyesine uygun sanat ve bilim etkinliklerine dinleyici/izleyici olarak kat›l›r.
5. Dinlediklerinde/izlediklerinde geçen kelime, deyim ve atasözlerini cümle içinde kullan›r.
kavrayarak birbiriyle anlamca iliflkili kelimelere örnekler verir.
4. Söz varl›¤›n› zenginlefltirme 1. Kelimer aras›ndaki anlam iliflkilerini
3. Dinlediklerini/izlediklerini de¤erlendirme 2. Dinlediklerini / izlediklerini içerik yönünden de¤erlendirir.
2. Dinleneni/izleneni anlama ve çözümleme 11. Dinlediklerine/izlediklerine iliflkin sorular oluflturur. 12. Dinlediklerine/izlediklerine iliflkin sorulara cevap verir. 19. Dinlediklerinin/izlediklerinin bafll›¤›/ad› ile içeri¤i aras›ndaki iliflkiyi ortaya koyar. 21. Görsel/iflitsel unsurlarla dinledikleri/izledikleri aras›nda ilgi kurar.
1. Dinleme/izleme kurallar›n› uygulama 4. Dinleme/izleme yöntem ve tekniklerini kullan›r.
Dinleme
6. TEMA: Kiflisel Geliflim Empati ‹le Yaflamak
5. Kendini sözlü olarak ifade etme al›flkanl›¤› kazanma 1. Duygu, düflünce, hayal, izlenim ve deneyimlerini sözlü olarak ifade eder.
12. Konuflma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
3. Haz›rl›kl› konuflmalar yapma 11. Konuflmas›n› belirlenen sürede ve teflekkür cümleleriyle sona erdirir.
2. Sesini ve beden dilini etkili kullanma 2. ‹flitilebilir bir sesle konuflur.
Konuflma
2. Planl› yazma 11. Dipnot, kaynakça, özet, içindekiler vb. k›s›mlar› uygun flekilde düzenler. 12. Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
1. Yazma kurallar›n› uygulama 3. Elektronik ortamdaki yaz›flmalarda biçim ile ilgili kurallara uyar.
Yazma
3. Anlat›m bozukluklar›n› belirleme ve düzeltme 2. Anlat›m bozuklar›n› düzeltir.
Dil Bilgisi
SINIF: 8 SÜRE: 8 Ders Saati
eme liflim Den : l Ge rü e ü s i T nin : Kifl i Met a pat m e ti T : Em Saa Ana s r a e Tem :8D Alt e Sür
EMPAT‹ ‹LE YAfiAMAK Empati, insanlarla olan ikili iliflkilerimizde baflar›y› belirleyen ve sosyal iliflkilerimizi yönlendiren bir etmendir. Do¤umumuzla bafllayan geliflim ve ö¤renim sürecimiz yaflam›m›z›n son an›na kadar devam eder. Önce anne-babam›z ve aile çevremizle olan geliflim yolculu¤umuzda zaman ilerledikçe etkilendi¤imiz kifliler de de¤iflmektedir. Kendi kiflisel özelliklerimize, duygular›m›za, bak›fl aç›m›za, yaflant›m›za, görüfl ve düflüncelerimize uygun birilerini bulmak güç ifltir ama özlem duyarak arad›¤›m›z da tam böyle bir fleydir. Gün gelir kendimizi o kadar çaresiz hissederiz ki sanki dünya üzerimize gelmektedir. Hiçbir fley istedi¤imiz gibi de¤ildir. Hoflnutsuzluk alabildi¤inedir ve anlams›zd›r tüm yaflan›lanlar. Dertlerimizi kimseye anlatamaman›n verdi¤i eziklikle, anlafl›lamaman›n verdi¤i eziklikle, anlafl›lamama korkusu sarar her bir zerremizi. Yorgun yüre¤imize bir yol arkadafl› bulmak isteriz. Cana can katan bir dost arar›z; lakin bulamayaca¤›m›z› düflünerek aramaya cesaret edemeyiz. Bu gidifle “Dur!” diyebilecek mecalimiz de kalmam›flt›r. Son bir ümitle kald›r›r›z bafl›m›z› ve dalg›n bak›fllar›m›zla “Gel art›k!” deriz, “gel geleceksen...” Gelmesini istedi¤imizin kim ya da nas›l bir fley oldu¤una dair fazla bir fley düflünmeyiz o anda. Hâlimizden anlafl›l›r zaten neye ihtiyaç duydu¤umuz. Ve gelir gelmesi gereken. Tüm ihtiflam›yla gelir ve götürür bizi gitti¤i yere. Sormay›z nereye gidiyoruz diye. Sadece gideriz, onunla bir olup yürürüz ve kendimizi onda buluruz. Yürüdükçe geliflir, gelifltikçe gençlefliriz. Arad›¤›m›z fley empatidir. Do¤umumuzla bafllay›p ölümümüzle biten bir aray›flt›r bu. Yaflam›m›z›n her an›nda ihtiyaç duydu¤umuz ve olmazsa olmaz›m›zd›r bu duygu. Empati, bir yaflama sanat›d›r. Empati Kurmak ‹nce Bir Sanatt›r Nasrettin Hoca efle¤inden düfler ve ac›yla k›vran›r. Bafl›na toplananlar: “Hemen bir doktor ça¤›r›n...” diye ba¤r›fl›rken Hoca “Bana doktor de¤il, eflekten düflmüfl birini bulun...” der.
273
Nasrettin Hoca bu davran›fl› ile eflekten düflenin çekti¤i ac›y› ve yaflad›¤› duyguyu sadece eflekten düflen baflka birinin anlayabilece¤ini ifade etmektedir. Empati kurabilmek için karfl›m›zdaki insan›n karfl›laflt›¤› olay› yaflamak zorunda de¤iliz elbet. Onun yaflad›¤› olayda kendimizi görebiliyorsak e¤er kendimizi onun yerine koyup onunla ayn› duygular› yaflarak olaya onun bak›fl aç›s›ndan bakabiliyorsak ve bunun ona iletebiliyorsak empati kurmufluz demektir. Bu nedenle empatik iletiflimde aslolan, olaylar› yaflamak de¤il do¤ru olarak anlamakt›r. Karfl›m›zdaki kiflinin duygular›n› ve düflüncelerini tam olarak anlasak bile e¤er anlad›¤›m›z› ona ifade edemiyorsak veya yanl›fl ifade ediyorsak empati kurmufl say›lmay›z. Yine empati kurarken kiflinin sadece sözel tepkilerine de¤il, ses tonuna, konuflma temposuna, jest ve mimiklerine hatta durufluna bile dikkat etmek gerekir. Empati de nesnelli¤i kaybetmemek, karfl›m›zdaki kiflinin korku, kayg›, nefle ve öfke gibi duygular›yla bunalmamak gerekir. Empatik anlay›fl insanlar› birbirlerine yaklaflt›rma, iletiflimi kolaylaflt›rma özelli¤ine sahiptir. ‹nsanlar, kendileriyle empati kuruldu¤unda baflkalar› taraf›ndan anlafl›ld›klar›n› ve kendilerine önem verildi¤ini hissederler. Bu da insanlar› rahatlat›r. Empati, bakabilme ve görebilme sanat›d›r. Kendini baflkas›n›n yerine koyabilme, onu anlayabilme iflidir. Günümüz insanlar› geçen zamanla teknoloji ve bilim ça¤›n›n a¤›na tak›larak iletiflimde dura¤anl›k, kopukluk yaflamakta ve dolay›s›yla insani iliflkiler zay›flamakta, insanlar birbirine uzak, yabanc›, birbirini anlamayan ve nihayetinde kendilerine karfl› sevgisiz, sayg›s›z, hoflgörüsüz bir dünya oluflturmaktalar. Bir Yaflam Biçimi Olarak Empati Empati kurmay› sadece insanlar aras›ndaki iletiflim ve etkileflim olarak de¤il, ayn› zamanda bir yaflam tarz› olarak de¤erlendirdi¤imizde ise kainat›n her zerresinde empatik bir insan görece¤iz. Do¤adan hayvanlara, atmosferden uzaya kadar her alanda empatik düflünen insan, en küçük bir canl›y› bile incitmemesi gerekti¤inin hisseder. Yak›n çevremizden uza¤›m›za do¤ru yaflad›¤›m›z toplumun ne kadar empatik bir yap›ya sahip oldu¤unu flöyle bir de¤erlendirelim isterseniz: Yolda yürüyoruz... ‹nsanlar ile toplum ile iç içeyiz. Karfl›m›zdan gelen orta yafllarda bir insan a¤›z dolusu tükürüyor. O tabloyu
gözlerinizde canland›r›n lütfen. Neler hissediyorsunuz? Yürümeye devam ediyoruz. Arkam›zdan bizi takip ediyormufl gibi gelen iki delikanl› yüksek sesle küfürlü bir flekilde konufluyorlar alabildi¤ine... Sonra dinlenmek için bir parkta duruyoruz. Yeflilin mavi ile birleflti¤i a¤açlara bakarken birden gözümüze bir fley tak›l›yor. “Seni çok seviyorum” yaz›yor a¤ac›n gövdesinde. ‹flte bizim empati seviyemiz bu, örnekleri ço¤altmaya gerek yok. Günümüzde baflkalar›n› düflünerek at›lan bir ad›m, yap›lan bir u¤rafl yok. Bir empati muhasebesi yaparsak; ö¤retmen kendini ö¤rencinin yerine koysa, doktor kendisini hastas›n›n yerine koysa, patron kendisini iflçisinin yerine koysa, anne ya da baba kendini evlad›n›n yerine koysa, erkek kendini kad›n›n yerine, kad›n kendini erke¤in yerine koysa, özgür olan kendini hükümlünün yerine koysa, para kazanabilen biri kendini iflsiz arkadafl›n›n yerine koysa keflke... Empati Becerimizi Nas›l Gelifltirece¤iz? Bireyleri en çok tedirgin eden fleylerden biri baflkalar› taraf›ndan elefltirilmektir. Empatik dinlemede birey karfl›s›ndakini ne över, ne yarg›lar, ne de suçlar; sadece onu anlamaya çal›fl›r. Bu anlay›fl insanlar›n birbirlerine yaklaflmas›na ve aralar›nda gerçe¤e dayanan sevginin geliflmesine yol açar. Bunun d›fl›nda empati becerimizi gelifltirmek istiyorsak e¤er di¤erlerinden önce kendimizi tan›mam›z gerekli. Baflkalar›n›n duygular›n› anlamak ve onlara cevap verebilmek için kendi duygular›m›z› anlamam›z gerekiyor. Sonuç olarak empati, insanlarla olan iliflkilerimizde baflar›y› belirleyen ve sosyal iliflkilerimizde baflar›y› belirleyen ve sosyal iliflkilerimizi yönlendiren bir etmendir. Bunun yan› s›ra insan›n çevresiyle ve do¤ayla olan iliflkilerini belirleyen ve toplumumuzun dokusunu koruyan oldukça önemli ve gerekli bir beceridir.
Ö¤rencilerinize kendilerini belli bir süre baflkas›n›n yerine koymalar›n›, onun bir olayla ilgili duygular›n› yaflamaya çal›flmalar›n› ve bunlar› defterlerine yazmalar›n› söyleyiniz. Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak Serçe Masal›nda Empati Günümüzdeki empati anlay›fl› ortaya ç›kmadan önce söylenmifl bir K›z›lderili özdeyifli var. Bu söyleyiflte “bir anlaflmazl›k hâlinde karfl›ndaki kiflinin ayakkab›lar›n› giyerek yani onun rolüne girerek sorununa bakmak gerekti¤inden” söz edilmektedir. Bugünkü empati anlay›fl›n› güzel bir flekilde tan›mlayan bu özdeyifle benzeyen bir baflka kültürel motif, Türk masallar› aras›nda da bulunmaktad›r. Masal özetle flöyle: Gö¤sü k›nal› serçe, gök gürlemesinden çok korkar, “Gök gürledi¤inde korkudan k›rk kantar ya¤›m eriyor.” derim. Bir gün birisi demifl ki, “Sen kendin befl dirhem gelmezsin, nas›l oluyor da k›rk kantar ya¤›n eriyor?”. Bunun üzerine serçe flöyle karfl›l›k vermifl: “Herkesin kendisine göre dirhemi, kantar› var, siz ne anlars›n›z!” Bu masal› flöyle yorumlayabiliriz: Her insan›n hatta her canl›n›n olaylara kendine özgü bir bak›fl aç›s› vard›r. D›flardan bakt›¤›m›zda tam göremeyiz. Kendimizi karfl›m›zdakinin yerine koyup olaylara onun gözüyle bakabilirsek yani onunla empati kurabilirsek ancak bu durumda onun duygular›n› ve düflüncelerini anlayabiliriz. Günlük yaflam›m›zda birbirimizle yeterince empati kurmuyor olabiliriz. Fakat yukar›daki masal, kültürümüzde, empati kurmaya en az›ndan bir yak›nl›k oldu¤unu göstermektedir. ‹nsanlara yeterli empati e¤itimi verilmesi durumunda, kültürümüzdeki bu potansiyelin, kifliler aras› iliflkilerimizde gözle görünür hâle gelece¤i kan›s›nday›m. Üstün DÖKMEN
B. Metne Haz›rl›k ‹dris B‹LEN
I.HAZIRLIK
A. Derse Haz›rl›k S›n›fa empati ile ilgili çeflitli yaz› ve resimler getiriniz. Ayr›ca “Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak” k›sm›nda yer alan yaz›y› “Metne Haz›rl›k” bölümünde da kullanabilirsiniz.
274
S›n›fa getirdi¤iniz yaz› ve resimleri ö¤rencilerinizle paylaflarak bunlar hakk›nda konuflmalar›n› sa¤lay›n›z. Daha sonra ö¤rencilerinizin birikimlerini harekete geçirmek için afla¤›daki sorular› yöneltiniz: • Baflkas›n› anlamak için neler yapars›n›z?Niçin? • Hiç “Keflke onun yerinde olsayd›m” dedi¤iniz oldu mu? Niçin? • “Onun yerinde olsayd›m öyle yapmazd›m.” dedi¤iniz oldu mu? Nas›l? • Kendinizi baflkas›n›n yerine koyarak onun duygular›n› anlamaya çal›flt›n›z m›? Nas›l?
II. D‹NLEME- ANLAMA Ö¤rencilerinizin dinlediklerini yorumlamalar› ve bunlardan yeni fikirler üretmelerini sa¤lamak amac›yla yarat›c› dinleme yöntemini uygulay›n›z (1.4). Bu yöntemi iki flekilde uygulayabilirsiniz. Bunun için ya kat›l›ms›z dinleme/izleme yap›larak konuflmac›n›n sözlerinden yeni düflünce ve hayaller üretilir ya da kat›l›ml› dinleme/izleme yap›larak konuflmac›n›n sözlerinden üretilen düflünce ve hayaller ifade edilir. Konuflmac›n›n daha rahat ve yarat›c› düflünmesini sa¤lamak için yönlendirici sorular sorulur veya cesaret verici sözler söylenir. Ö¤rencilerinize baflkalar›n› rahats›z etmeden dinlemelerini, dinledikleriyle ilgili sorular›n› sormak için metnin bitmesini beklemelerini söyleyiniz. Metni bir kez sesli okuyunuz. “Dinledi¤iniz metinde dikkatinizi çeken cümleler/ ifadeler nelerdir?” sorusunu yöneltip ö¤rencilerinizin cevaplar›na göre yeni fikirler ve hayaller üretmeleri için ortam sa¤lay›n›z. Daha sonra dinledikleri metinde geçen deyimlere yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z(1.Etkinlik)(4.5). Ö¤rencilerinize dinledikleri metnin bafll›¤› ile en uygun içerik hangisi oldu¤unu buldurmaya yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (2. Etkinlik) (2.19). Ö¤rencilerinize sanat ve bilim faaliyetlerine kat›lmakla ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (3. Etkinlik) (5.1).
275
Ard›ndan ö¤rencilerinizden bu etkinlikteki foto¤raflar ile dinledikleri metin aras›nda ilgi kurmalar›n› isteyiniz (2.21). Metni anlamaya ve çözümlemeye yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (4. Etkinlik) ( 2.12). Dinledikleri metinle ilgili sorular oluflturmalar›n› isteyiniz (5. Etkinlik) (2.11). Afla¤›daki cümleleri tahtaya yaz›n›z. Ö¤rencilerinizden bu cümleleri defterlerine yazarak öznel ve nesnel olanlar› belirlemelerini isteyiniz (2.13). ( ) Do¤umumuzla bafllayan geliflim ve ö¤renim sürecimiz yaflam›m›z›n son an›na kadar devam eder. ( ) Dertlerimizi kimseye anlatmaman›n verdi¤i eziklikle anlafl›lamama korkusu sarar her zerremizi. ( ) Empatik anlay›fl, insanlar› birbirlerine yaklaflt›rma, iletiflimi kolaylaflt›rma özelli¤ine sahiptir. ( ) Bireyleri en çok tedirgin eden fleylerden biri baflkalar› taf›ndan elefltirilmektedir. ( ) ‹nsanlar kendileriyle empati kuruldu¤unda baflkalar› taraf›ndan anlafl›ld›klar›n› hissederler. Afla¤›daki kelimeleri tahtaya yaz›p ö¤rencilerinizden z›t anlamlar›n› bulmalar›n› isteyiniz (4.1). önce - güç - genç - uzak - övmek Ö¤rencilerinize dinledikleri metni içerik yönünden de¤erlendirmeye yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (6.Etkinlik) (3.2).
III. KONUfiMA
Konuflmada karfl›s›ndakinin de¤er yarg›lar›n›, duygu ve düflüncelerini anlad›¤›n› hissettirerek etkili bir iletiflim kurmak için kendisini baflkas›n›n yerine koyarak (empati kurarak) konuflma yöntemini kullan›n›z (3.12 ). Bu yöntemle bir sorunu çözmek, do¤ruyu aramak veya karfl›s›ndakinin sevinçlerine ve s›k›nt›lar›na ortak olmak gibi olumlu iletiflim becerilerini gelifltirmek için konuflma ortam› oluflturma amaçlanmaktad›r. Ö¤rencilerinize önce “Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak” k›sm›nda yer alan yaz›y› okuyunuz. Daha sonra metinde yer alan ve afla¤›da verilen Nasrettin Hoca f›kras›n› tekrar okuyunuz. Nasrettin Hoca efle¤inden düfler ve ac›yla k›vran›r. Bafl›na toplananlar: Hemen bir doktor ça¤›r›n…” diye ba¤r›fl›rken Hoca “Bana doktor de¤il, eflekten düflmüfl birini bulun…” der.
iflitilebilir bir sesle yapmalar› (2.2), vurgu tonlama ve duraklamalara dikkat etmeleri gerekti¤ini söyleyiniz. Ö¤rencilerinizden konuflurken duygu, düflünce, hayal, izlenim ve deneyimlerini ifade etmelerini isteyiniz (5.1). Konuflma etkinli¤inden sonra ‹nsan Haklar› ve Vatandafll›k Ara Disiplini “Haklar› ihlal edilenlere karfl› yard›mc› olman›n insani bir davran›fl oldu¤unu belirtir.” kazan›m›n› metinle iliflkilendirmek için kitab›n›z›n 282. sayfas›ndaki “Günefl A¤l›yor Ö¤retmenim” etkinli¤ini yapt›r›n›z. Daha sonra metinde geçen Nasrettin Hoca’n›n “Bana doktor de¤il, eflekten düflmüfl birini bulun...” sözü ile ilgili olarak ö¤rencilerinizi empati hakk›nda konuflturunuz.
IV. YAZMA
Ö¤rencilerinizin bir k›sm›na kendilerini Nasrettin Hoca'n›n, bir k›sm›na da yard›ma gelen insanlar›n yerine koymalar›n› söyleyiniz.
Ö¤rencilerinizin yazma yeteneklerini ve yarat›c›l›klar›n› gelifltirmek amac›yla yarat›c› yazma yöntemini kullan›n›z (2.12). Ö¤rencilerinize empati sahibi bir kahraman› olan masal kurgulamalar›n› söyleyiniz.
Konuflmaya bafllamadan önce ö¤rencilerinize konuflma sürelerini belirlemelerini (3.11) söyleyiniz.Ö¤rencilerinize konuflma kurallar›n› hat›rlat›n›z. Ö¤rencilerinize konuflmalar›n›
Ö¤rencilerinizle birlikte masal için yer ve kahramanlar listesi oluflturunuz. Bu listelerden bir yer ve kahraman seçmelerini isteyiniz. Bu kahramanlara ek olarak farkl›
276
kahraman ve yer isimleri de kullanabileceklerini söyleyiniz. Kendilerini kahramanlar›n yerine koyarak onlar›n duygular›n› yans›tmalar› gerekti¤ini hat›rlat›n›z. Daha sonra bu çal›flma için ilgili etkinli¤i defterlerine yazmalar›n› söyleyiniz. Elektronik ortamdaki yaz›flmalarda biçim ile ilgili kurallara uymas›na yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (7. Etkinlik ) (1.3 ). Antoloji kitab› için kaynakça haz›rlama ile ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (8. Etkinlik) (2.11). V. D‹L B‹LG‹S‹
Ö¤rencilerinize anlat›m bozukluklar›n› bulma ile ilgili uygulama etkinli¤ini yapt›r›n›z (9.Etkinlik) (3.1). Daha sonra ö¤rencilerinize bir metin okuyaca¤›n›z› ve dinleyecekleri bu metinde anlat›m bozuklu¤u bulunan cümlelere dikkat etmelerini söyleyiniz. Ard›ndan metni bir kez daha cümle cümle okuyunuz. Her cümleden sonra ö¤rencilerinize okudu¤unuz cümlede anlat›m bozuklu¤u olup olmad›¤›n› sorunuz. Ö¤rencilerinizden anlat›m bozuklu¤u olan cümleleri sözlü olarak düzeltmelerini isteyiniz.
Babam ve ben sabah erkenden yola ç›kt›m. O gün kendimi daha güçlü seziyorum ve daha kararl› görüyorduk. Yol boyunca kendi kendime “Bu sefer. Evet, bu sefer baflaraca¤›m.” diyordum. E¤er baflar›rsam art›k ben de kesin, galiba bir y›ld›z olacakt›m. Düflünsenize Y›ld›z Futbol Tak›m›nda ben, son adam lakab›mla oynayacakt›m. Ama bu hayallerin hepsi benim için ancak ön elemeyi geçersem olabilecekti. Aylard›r flu günü bekliyordum. Çok çal›flt›m. Ço¤u zaman çal›flmalar›ma babam da birliktelik etti. Ön elemelerin yap›laca¤› yere kavufltu¤umda heyecan›m daha da artt›. Yar›flma salonu baya¤› kalabal›kt›. Babam “Bak bunlarda senin gibi çok heyecanl›.” dedi. Yar›flma s›ras› bana geldi¤inde heyecan›m erimiflti. Yar›flmada çok baflar›l› oldum. Yani, babam öyle söyledi. Yar›flma sonuçlar› bir hafta sonra tan›t›lacakt›.
277
278
5. Okuma al›flkanl›¤› kazanma 6. Okuduklar› ile ilgli duygu ve düflüncelerini arkadafllar›yla paylafl›r.
4. Söz varl›¤›n› zenginlefltirme 1. Kelimeler aras›ndaki anlam iliflkilerini kavrayarak birbiriyle anlamca iliflkili kelimelere örnek verir.
2. Okudu¤u metni anlama ve çözümleme 13. Metne iliflkin sorulara cevap verir. 18. Metindeki söz sanatlar›n›n anlat›ma olan katk›s›n› fark eder. 19. Metinde yararlan›lan düflünceyi gelifltirme yollar›n›n ifllevlerini aç›klar
1. Okuma kurallar›n› uygulama 5. Okuma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
Okuma
6. TEMA: Kiflisel Geliflim Mart›
4. Kendi konuflmas›n› de¤erlendirme 4. Kendi beden dilini kullanma yönünden de¤erlendirir.
3. Haz›rl›kl› konuflmalar yapma 1. Konuflma konusu hakk›nda araflt›rma yapar. 3. Konuflmas›n› bir ana fikir etraf›nda planlar. 12. Konuflma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
Konuflma
5. Kendini yaz›l› olarak ifade etme al›flkanl›¤› kazanma 5. Günlük tutar. 7. Okul dergisi ve gazetesi için yaz›lar haz›rlar. 9. Yazd›klar›ndan arfliv oluflturur.
3. Farkl› türlerde metinler yazma 3. Bildirme yaz›lar› yazar.
2. Planl› yazma 9. Yaz›y› etkileyici ifadelerle sonuca ba¤lar. 12. Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r.
1. Yazma kurallar›n› uygulama 1. K⤛t ve sayfa düzenine dikkat eder. 2. Düzgün, okunakl› ve ifllek “bitiflik e¤ik yaz›”yla yazar.
Yazma
3. Anlat›m bozukluklar›n› belirleme ve düzeltme 1. Cümlede anlat›m bozuklu¤una neden olan kullan›mlar› belirler.
Dil Bilgisi
SINIF: 8 SÜRE: 8 Ders Saati
an liflim Rom : ü l Ge r e ü s i T ma, nin : Kifl ini tan› Met a d n Tem : Ke ven Ana a zgü m ati Ö e T s Sa Alt r e :7D e
Sür
MARTI
I.HAZIRLIK
A. Derse Haz›rl›k S›n›fa “Metne Haz›rl›k” bölümünde kullan›lmak üzere kendini tan›ma ve özgüven konular›n›n ifllendi¤i çeflitli yaz›lar getiriniz. Ayr›ca “Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak” k›sm›nda yer alan dokümanlar› da kullanabilirsiniz. Ö¤rencilerinize “Konuflma” bölümünde kullan›lmak üzere “Kendini tan›ma ve özgüven, yap›lacak çal›flmalar› olumlu flekilde etkiler.” sav›n› destekleyici bilgi, foto¤raf vb. materyal toplamalar›n› ve bunlar› “Konuflma” bölümünde kullanmak üzere haz›rl›k yapmalar›n› söyleyiniz. Ö¤rencilerinizden “Yazma” bölümünde kullan›lmak üzere A4 k⤛d› getirmelerini isteyiniz. Ö¤rencilerinizden “Okuma-Anlama” bölümünde kullan›lmak üzere renkli kalemler getirmelerini isteyiniz.
B. Metne Haz›rl›k S›n›fa getirdi¤iniz yaz›lar› ö¤rencilerinizle paylafl›n›z. Daha sonra ö¤rencilerinizin de kendilerini nas›l tan›d›klar›n›; olumlu özelliklerini söyleyerek ifade etmelerini sa¤lay›n›z.
Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak Kendini Tan›ma Formu • Fiziksel özellikleriniz günlük yaflam›n›z› nas›l etkiliyor? • Yaflad›¤›n›z duygular›n fark›nda m›s›n›z? “fiu an hangi duyguyu yafl›yorsunuz? Bu duygunun kayna¤› ne olabilir ?” • Her zaman akl›n›zdan geçenleri bilir misiniz? “fiu an ne düflünüyorum, böyle düflünmemin kayna¤› ne olabilir” • Yaflad›¤›n›z olaylar karfl›s›nda nas›l bir davran›fl gösterece¤inizi tahmin edebiliyor musunuz? • Nelerden hofllan›p nelerden hofllanmad›¤›n›z›n fark›nda m›s›n›z ? • Yetenekleriniz, becerileriniz, güçlü ve zay›f yönleriniz nelerdir? • Sizi en iyi hangi özellikler (çal›flkan / tembel, sorumluluk sahibi / vurdumduymaz, sab›rl› / sab›rs›z, iyimser / kötümser gibi) tan›mlar?
Ard›ndan da ö¤rencilerinizin birikimlerini harekete geçirmek için flu sorular› yöneltiniz: • Bir ifli yaparken kendinize ne kadar güveniyorsunuz? Neden? • Kendinizi nas›l tan›t›rs›n›z? • En çok hangi özelli¤inizi be¤eniyorsunuz? Neden?
Ö¤rencilerinize, Ders Kitab›'nda yer alan “Mart›” adl› metni açmalar›n›, görsellerine ve bafll›¤›na bakmalar›n› söyleyiniz. Daha sonra afla¤›daki sorular› yönelterek konu üzerinde konuflmalar›n› sa¤lay›n›z: • Metinde kaç resim var? • Metindeki resimler metin hakk›nda size bir fikir veriyor mu?
279
280
ö¤rencilerinizden renkli kalemler kullanmalar›n›, birbiriyle anlam iliflkisi olan kelimeleri ayn› renk kalemle efllefltirmelerini isteyiniz. (1.Etkinlik) (4.1).
II.OKUMA - ANLAMA Ö¤rencilerin, okuduklar› metinle di¤er metinler aras›nda iliflki kurmas›n› sa¤layarak düflünme becerilerini gelifltirme amac› ile metinlerle iliflkilendirme yöntemini kullan›n›z (1.5). Birkaç ö¤rencinize metni okutunuz. Metin okunduktan sonra ö¤rencilere, daha önce okuduklar› di¤er metinlerle ne gibi benzerlikler ve farkl›l›klar oldu¤unu bulmalar› için afla¤›daki sorular› yöneltiniz. • Bu metin konusu ile daha önce okudu¤umuz “Hayatta Baflar›n›n Yollar›” adl› metnin konusu aras›nda nas›l bir iliflki vard›r? • Bu metin ile daha önce okudu¤umuz “‹ki ‹yi ‹nsan” adl› flah›s ve varl›k kadrolar›n› karfl›laflt›r›n›z. • Bu metnin ana fikri ile “Hayatta Baflar›n›n Yollar›”, “‹ki ‹yi ‹nsan” ve “Empati ‹le Yaflamak” metinlerinin ana fikirleri aras›nda bir paralellik var m›? Daha sonra ö¤rencilerinizden “Mart›” roman›n›n tamam›n› evde okumalar›n› söyleyiniz. Ö¤rencilerinize metinde geçen kelime ve deyimleri belirlemelerini ve sözlükten bakarak defterlerine yazmalar›n› isteyiniz. Ö¤rencilerinize kelimeler aras›nda nas›l bir iliflki oldu¤unu bulmaya yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z. Bu etkinli¤i yapt›r›rken
281
Okudu¤u metni anlamaya ve çözümlemeye yönelik afla¤›daki sorular› sorunuz (2.14): 1. Mart› Jonathan di¤er mart›lardan farkl› hangi özelliklere sahiptir? 2. Sizi di¤er arkadafllar›n›zdan farkl› k›lan özellikleriniz var m›? Nelerdir? 3. Mart› Jonathan kendine güveniyor mu? Nereden anlad›n›z? 4. Siz kendinize güveniyor musunuz? Neden? 5. Mart› Jonathan kendini iyi tan›yor mu? Özelliklerini biliyor mu? 6. Siz kendinizi yeterince tan›yor musunuz? Kiflisel özelliklerinizi sayar m›s›n›z? 7. Mart› Jonathan'›n her seferinde y›lmadan yeniden daha yükse¤e uçmas› onun hangi özelli¤ini gösteriyor? Daha sonra “Derse Haz›rl›k ‹çin Kaynak” k›sm›nda yer alan sorular› tahtaya yazarak ö¤rencilerinizden de defterlerine yazmalar›n› ve cevapland›rmalar›n› isteyiniz. Ard›ndan verdikleri cevaplara göre kendilerini ne kadar tan›d›klar›n› de¤erlendirmelerini söyleyiniz. Ö¤rencilerinizden metinden al›nan paragraflar› okuyup alt› çizili ifadelerde kullan›lan söz sanatlar›n› ve ifade özelliklerini belirlemelerini isteyiniz (2.Etkinlik) (2.19).
1
3
2
5
4
2
Ö¤rencilerinizden 2. Etkinlikteki gazete haberini okuyarak haberle ilgili duygu ve düflüncelerini arkadafllar›yla paylaflmalar›n› isteyiniz. (5.6). Daha sonra ö¤rencilerinize metinde yararlan›lan düflünceyi gelifltirme yollar›n›n ifllevlerini aç›klamaya yönelik etkinli¤i yapt›r›n›z (3.Etkinlik) (2.20). III. KONUfiMA Bir konu hakk›ndaki fikirlerin dinleyiciler taraf›ndan kabul edilmesini ve benimsenmesini sa¤lamak amac› ile ikna etme yönetimini kullan›n›z (3.12). Ö¤rencilerinizden “Derse Haz›rl›k” k›sm›nda verdi¤iniz “Kendine güvenmenin yapacaklar› ifli olumlu flekilde etkileyece¤i sav›n› destekleyen” çal›flmalar›n› (3.1) sunmalar›n› isteyiniz. Konuflmalar›nda dikkati da¤›tacak ayr›nt›lardan kaç›nmalar›n›, konuflmalar›n› bir ana fikir etraf›nda planlamalar›n› (3.3) söyleyiniz. Ö¤rencilerinizin konuflmalar›ndan sonra s›n›fa yönelerek “Konuflmac›lar sizi ikna etti mi?”, gelen cevaplara göre de “Niçin ikna oldunuz?” ya da “Niçin ikna olmad›n›z?” gibi sorular yöneltiniz. Ö¤rencileriniz konuflmalar›n› tamamlad›ktan sonra afla¤›daki sorular› yönelterek konuflmalar›n› ses ve beden dilini kullanma yönünden de¤erlendirmelerini sa¤lay›n›z (4.4). • Konuflurken sesinizi mekâna göre ayarlad›n›z m›? • Uygun yerlerde vurgu , tonlama ve duraklama yapt›n›z m›? • Sözlerinizi jest ve mimiklerle desteklediniz mi?
282
Etkinlikten sonra Rehberlik ve Psikolojik Dan›flma Ara Disiplini “Verdi¤i karar›n sorumlulu¤unu üstlenir.” kazan›m›n› metinle iliflkilendirmek amac›yla kitab›n›z›n 280. sayfas›ndaki “Sorumluluk” adl› etkinli¤i yapt›r›n›z. Daha sonra metinde “Mart› Jonathan (Can›t›n) verdi¤i karar›n sorumlulu¤unu üstleniyor mu?” sorusunu yönelterek ö¤rencilerinizi konuflturunuz. IV. YAZMA Ö¤rencilerinizin hangi türde yazmaya yatk›n olduklar›n› belirleyerek yarat›c›l›klar›n› o yönde gelifltirmek amac› ile bir metinden hareketle yeni bir metin oluflturma yöntemini kullan›n›z (2.12). Ö¤rencilerinize okuduklar› metinden hareketle metinde yer alan duygu, hayal veya olaylar› gelifltirerek ve yarat›c›l›klar›n› kullanarak farkl› bir türde (hikâye, fliir, gazete haberi, f›kra, deneme vb.) metin oluflturma ile ilgili etkinli¤i yapt›rmak için afla¤›daki metni ö¤rencilerinize okuyup onlardan metinden yola ç›karak defterlerine farkl› bir metin yazmalar›n› isteyiniz. Özgüven En kuvvetli taraflar›n›n neler oldu¤u soruldu¤unda kimi insan kendi hakk›nda olumlu bir flekilde düflünmeye al›flk›n olmad›¤› için donup kal›r. Fakat insan olumsuz yönlerini bildi¤i kadar olumlu yanlar›n› da bilmelidir. Kendi içinizin derinlerine bak›n›z ve be¤endi¤iniz fleyler bulunuz. Hayal gücünüz kuvvetli mi, yarat›c› m›s›n›z, flefkatli ve merhametli misiniz, sab›rl› m›s›n›z?
‹yi noktalar›n›z› tan›y›n›z ve kendinize sayg› duygunuzu gelifltiriniz. Sonra yak›n›n›zdaki kimseleri inceleyiniz. Baflkalar›ndaki kusurlar› görmekle, kendi kusurlar›n›z›n da fark›na varm›fl olursunuz. Bu kusurlar› görmek de kendinizi düzeltmede sizin için ilk yard›m› teflkil edecektir. Devaml› flekilde t›rnaklar›yla oynayan bir kimse beni sinirlendiriyorsa acaba bunu ben de yap›yor muyum, diye kendinize sormal›s›n›z. Ö¤rencilerinizden yaz›lar›nda k⤛t ve sayfa düzenine dikkat etmelerini (1.1), düzgün, okunakl› ve ifllek “bitiflik e¤ik yaz›”yla yazmalar›n› (1.2), yaz›lar›n› etkileyici ifadelerle sonuca ba¤lamalar›n› (2.9) isteyiniz. Ö¤rencilerinize günlük yazma ile ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (4.Etkinlik) (5.5). Etkinlik sonras› ö¤rencilerinize düzenli flekilde günlük tutmalar› gerekti¤ini hat›rlat›n›z. Ö¤rencilerinize herhangi bir türde bir yaz› yazmalar› ile ilgili etkinli¤i yapt›r›n›z (5. Etkinlik) (5.7). Etkinlik sonras›nda ö¤rencilerinize okul dergisi ve gazetesi için benzer bir yaz› yazmalar›n› söyleyiniz. Ayr›ca defterlerinde ve çal›flma kitaplar›nda yapt›klar› yaz› çal›flmalar›ndan birer arfliv oluflturmalar›n› söyleyiniz (5.9). Kitab›n›z›n “Ekler” bölümünde verilen rapor örneklerinden birini tahtaya yaz›n›z. Ö¤rencilerinize rapor tutma hakk›nda bilgi veriniz. Daha sonra ö¤rencilerinize rapor tutma al›flkanl›¤› kazand›rmak amac›yla A4 k⤛tlar›na y›l boyunca Türkçe dersinde yapt›klar› çal›flmalar› rapor hâlinde yazmalar›n› söyleyiniz (3.3).
283
V. D‹L B‹LG‹S‹ Ö¤rencilerinize anlat›m bozuklu¤unu bulup düzeltme ile ilgili pekifltirici etkinli¤i yapt›r›n›z (6.Etkinlik) (3.2). Daha sonra anlat›m bozuklu¤u ile ilgili afla¤›daki cümleleri s›ras›yla tahtaya yaz›n›z. Ö¤rencilerinizden de defterlerine yazmalar›n› isteyiniz. Yazd›¤›n›z her cümledeki anlat›m bozuklu¤unu ö¤rencilerinizle beraber düzeltiniz. Sonra cümlelerin düzeltilmifl flekillerini defterlerine yazmalar›n› söyleyiniz. Daha sonra bir sonraki cümleye geçiniz. Bahçenin önünde duran adam endifleli ve kayg›l› görülüyordu. Seninle hafta sonu kesinlikle sinemaya gelebilirim. Ö¤leden sonra ben ve arkadafl›m okulla ilgili dosyalar›n hepsini teslim edece¤im. Koridorlarda dolanarak gürültü yapman›n bana ne kadar zarar verdi¤ini düflünebiliyor musun? Kendini yere atarak a¤lamaya bafllayan sar›l› saçl› çocuk çok zor teselli edildi. Toplant›ya kat›lan konuk misafir gülerekten konufluyordu.
Serbest okuma metinlerini, ö¤retmen serbest okuma saatlerinde okuma alıflkanlı¤ını kazandırma amacıyla kullanabilece¤i gibi gerçekleflmedi¤ini düflündü¤ü kazanımları vermek için kendi belirleyece¤i uygun ifllenifl süreciyle de kullanabilir.
284
NOTLARIM - GÖRÜfiLER‹M ..........................................................................................................................
................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................
285
K‹fi‹SEL GEL‹fi‹M TEMA DE⁄ERLEND‹RME SORULARI
“Edebiyat, insano¤lunun duygu ve düflüncelerini estetik tarzda ifade etmesidir. Edebiyat, insanlar›n düflünce ve isteklerini sadece iletmek için yararlan›lan bir anlat›m arac› de¤il, ayn› zamanda o yaz›ya sanat katarak onu estetik k›lan bir de¤erdir. Yaz›, tek bafl›na ifllenmemifl ahflap parças›na benzer. Onu süsleyen, güzellefltiren ise edebiyatt›r. Bu bak›mdan her ne kadar uygarl›¤›n geliflmesi yaz› dilinin geliflmesiyle oluflmuflsa da olgunlu¤a eriflmesi edebiyatla gerçekleflmifltir.”
A. 1, 2, 3 ve 4. sorular› yukar›daki metne göre cevapland›r›n›z? 1. “Yaz›, tek bafl›na ifllenmemifl ahflap parças›na benzer.” sözünden ne anl›yorsunuz? ………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………............... .......................................…………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………… …………………......................................................……………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………
2. Metnin konusu nedir? Yazar konuyu iyi flekilde aç›klayabilmifl midir? Neden? ………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………............... .......................................…………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………… …………………......................................................……………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………
3. Metnin ana fikrini ifade edebilen en vurgulay›c› cümle hangisidir? Neden? ………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………............... .......................................…………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………… …………………......................................................……………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………
286
4. Metinde geçen alt› çizili kelimelerin efl anlamlar›n› bularak efllefltiriniz.
yaln›z
Edebiyat, insanlar›n düflünce ve isteklerini sadece iletmek için yararlan›lan bir anlat›m arac› de¤ildir.
varmak Uygarl›¤›n geliflmesi yaz› dilinin geliflmesiyle olmufltur. aktarmak Uygarl›¤›n olgunlu¤a eriflmesi ise edebiyatla gerçekleflmifltir.
medeniyet
geliflme Edebiyat insanlar›n duygular›n› iletme arac›d›r. ulaflmak
B.
Afla¤›daki metinde bofl b›rak›lan yerlere uygun noktalama iflaretleri kullan›n›z.
ÇEVREN‹N ETK‹S‹ ‹spanyol yazar› Cervantes (()Servantes ()) (:) (“)Bana arkadafl›n› söyle (,) sana kim oldu¤unu söyleyeyim (.) (“) diyor. Kifli ( ,) yarad›l›fl› ve gidifline uygun kimselerle arkadafll›k kurar. Bu yüzden bir kiflinin arkadafl›n› tan›rsak o kiflinin niteli¤ini de ö¤renmifl oluruz. Arkadafl seçiminin önemi büyüktür. Yan›m›zda iyi özelliklere sahip bir arkadafl›m›z varsa biz de ona uyarak iyi olabiliriz. Ondaki be¤endi¤imiz yanlar› kendimize uygular›z ( . ) Söz gelimi, onun dürüstlü¤ü, düzenlili¤i, kiflisel ç›kar›n› ön planda tutmama huyunu (,) temizli¤ini, iyi yazma ve güzel konuflma becerisini, bofl zamanlar›n› olumlu ifllerde de¤erlendirme al›flkanl›¤›n› vb ( .) özelliklerini al›r›z. Giderek baflkalar›nca be¤enilen (,) aranan, sevilen bir kifli oluruz. Metin GÜL C. Afla¤›daki sorular›n do¤ru cevaplar›n› iflaretleyiniz. 1, 2 ve 3. sorular› “Çevrenin Etkisi” adl› metne göre cevaplay›n›z. 1. A. B. C. D.
Metnin konusunu afla¤›daki cümlelerden hangisi en iyi ifade etmektedir? Herkesle arkadafll›k kurmamal›y›z. Olumsuz davran›fllar gösteren insanlardan uzak durmal›y›z. Arkadafllar›m›z davran›fllar›m›z› etkileyebilir. Baflkalar›nca be¤enilen, aranan, sevilen bir kifli olmal›y›z.
2. A. B. C. D.
Afla¤›dakilerden hangisi metinden ç›kar›lamaz? Kiflisel ç›karlar›m›z› her zaman ön planda tutmal›y›z. Arkadafllar›n›z›n iyi özelliklerini örnek almay›n›z. Kiflilik yap›m›za uygun arkadafllar bulmay›n›z. Do¤ru arkadafllar›m›z olursa zamanla aranan kifli oluruz.
287
3. A. B. C. D.
Afla¤›daki atasözlerden hangisi metinde verilen düflünceyle çeliflmez? A¤aca ç›kan keçinin dala bakan o¤la¤› olur. Kurtla koyun, k›l›çla oyun olmaz. K›r at›n yan›nda duran ya huyundan ya suyundan. Armut, dal›n›n dibine düfler.
4. A. B. C. D.
Afla¤›daki cümlelerden hangisinde verilen deyim aç›klamas›yla çeliflmektedir? Kardeflim sen de daldan dala konuyor, sürekli ifl de¤ifltiriyorsun. Konuflmac›lardan biri bask›n gelerek üstünlü¤ünü gösterdi. Ablam›n etekleri tutuflmufltu, çok sevinçliydi. Adam kara kara düflünüyor, nas›l kurtulaca¤›n› bilmiyordu.
5. A. B. C. D.
Afla¤›daki cümlelerin hangisinde efl anlaml› kelimeler bir arada kullan›lmam›flt›r? O adam bizim mahallenin en do¤ru dürüst insan›d›r. Yalan yanl›fl fleyler söyleyerek adam›n kafas›n› tümden kar›flt›rma. Nefleli ol ki flen kalas›n. Sen merak etme uzak yak›n demem yard›ma koflar›m.
6. “Aç kalmamak için dolab› aç, orada yiyecek fleyler var.” cümlesinde alt› çizili kelimeler aras›ndaki anlam iliflkisi afla¤›dakilerin hangisinde vard›r? A. Dün sabah kap›ya gelen s›ska, zay›f bir çocuktu. B. Do¤um gününe efl dost herkesi davet ettim. C. Verdi¤in raporu ayr›nt›l›, genifl bir flekilde inceliyorlar. D. Gül ki yüzünde güller açs›n.
7. A. B. C. D.
Afla¤›daki cümlelerin hangisinde z›t anlaml› kelimeler yoktur? Adam bafl›n› sa¤a sola sallayarak “Ev bark yok.” dedi. Yafll› adam merdivenden ine ç›ka yorgun düflmüfltü. Küçük çocuk kendisine yol vermeyen adama sert sert bakt›. Çorba s›cak ama yemekler çok so¤uktu.
8. “Yerinde durup hiçbir çaba göstermeyen baflar›y› bofluna beklemesin.” cümlesine anlamca en yak›n olan cümle hangisidir? A. Baflar›s›z olmak suç de¤ildir. B. Baflar›y› elde etmek, yap›lan çal›flmalar›n bir sonucudur. C. Baflar› insan›n ak›ll› olmas›na ba¤l›d›r. D. ‹nsanlar baflar›y› nadiren yakalayabilir.
288
9.
Afla¤›daki cümlelerin hangisinde birinci cümle ikinci cümledeki eylemin sebebini bildirmektedir?
A. B. C. D.
Televizyonu açt›¤›mda haberler henüz bafllam›flt›. Küçük k›z bütün gün çal›flm›fl çabalam›fl ödevini bitirmiflti. Projeyi zaman›nda yetifltirmek için geç saatlere kadar çal›flt›. Yürürken aya¤› kayd›¤› için düflüp elini k›rd›.
10. Afla¤›daki cümlelerin hangisinde birinci cümle ikinci cümledeki eylemin amac›n› bildirmektedir? A. B. C. D.
Bakarsan ba¤, bakmasan da¤ olur. Bahçeyi sulamak için dereden su tafl›yor. Evini satarak borcunu ödedi. Ya¤murun çok fazla ya¤mas› dereyi tafl›rd›.
289
ARA D‹S‹PL‹N ETK‹NL‹KLER‹
290
ARA D‹S‹PL‹NLER‹N ETK‹NL‹K UYGULAMALARI HAKKINDA AÇIKLAMA
AMAÇ Etkinliklerde amaç; güncel konu ve günlük yaflamla iliflkiler kurarak ö¤rencinin bilgi, beceri ve geliflim düzeyini en üst seviyeye ç›karmak ve s›n›f içi uygulamalarda aktif kat›l›m›n› sa¤lamakt›r. Ara disiplin etkinlikleri 8. s›n›f Türkçe dersinin kazan›mlar›yla ba¤lant›l›, ö¤retmenlerin programlar›n› aksatmadan uygulayabilecekleri bir yap›dad›r. Etkinliklerin s›n›f ortam›nda uygulanmas›nda grup rehberli¤i, e¤itici drama, grup çal›flmalar›, demokratik s›n›f yönetimi, sosyal beceri e¤itimi, yarat›c›l›k e¤itimi konular›nda yeterlik sahibi olmak çok yard›mc› olacakt›r. Ayr›ca bu etkinliklerde klasik de¤erlendirme yaklafl›m› de¤il öz de¤erlendirme, akran de¤erlendirmesi gibi yöntemler kullan›lmal›d›r.
ARA D‹S‹PL‹N ETK‹NL‹KLER‹N‹N DERS Ö⁄RETMEN‹ TARAFINDAN SINIFTA KULLANIMI SIRASINDA D‹KKAT ED‹LECEK HUSUSLAR 1. Ara disiplin etkinlikleri hem s›n›f içinde hem de okul genelinde uygulanabilecek etkinlik önerilerini kapsamaktad›r. 2. S›n›f mevcudu artt›kça etkinlikten elde edilecek verim düflecektir. S›n›f mevcudu yüksekse de¤iflik say›da gruplar oluflturularak tüm s›n›f›n etkinli¤e kat›l›mlar› sa¤lanabilir. 3. S›n›ftaki tüm ö¤renciler etkinli¤e kat›l›m için teflvik edilmeli, gönüllülük esas al›nmal›d›r. 4. Etkinliklerin, ö¤rencinin kendini güven içinde hissedece¤i rahat bir ortamda gerçeklefltirilmesine özen gösterilmeli, gerekirse s›n›f ortam› etkinli¤e göre önceden haz›rlanmal›d›r. 5. Etkinliklerin uygulanmas› esnas›nda s›n›f atmosferi çok önemlidir. Etkinlikle ilgili haz›rl›klar önceden yap›lmal›d›r. Elindeki k⤛da bakarak s›n›fa talimatlar veren bir ö¤retmen görüntüsü beklenen etkiyi sa¤lamayacakt›r. Ö¤retmenin içten, kararl›, tutarl›, duyarl›... olmas› etkinli¤in amac›na ulaflmas›na katk› sa¤layacakt›r. 6. Etkinlikler kesinlikle notla de¤erlendirilmemelidir. 7. Etkinlikler s›n›f düzeyine göre haz›rlanm›flt›r. Ancak her ö¤rencinin geliflim düzeyi ayn› olmayabilece¤inden etkinlikler ö¤renci taraf›ndan farkl› alg›lanabilir. Bu nedenle ö¤rencilerin bireysel farkl›l›klar› (zekâ, dikkat eksikli¤i ve hiperaktivite, görme ve iflitme engeli, vb.) ve geliflim düzeyleri göz önünde bulundurulmal›d›r. Örne¤in, konuflma engelli bir ö¤rencinin kendini ifade etmesine f›rsat verilerek gereken sab›r gösterilmelidir. 8. Etkinlikler esnek bir yap›da olup örnek niteli¤indedir. Ö¤retmen amaca, çevre koflullar›na ve ö¤renci seviyesine göre; mesleki bilgi, beceri ve yarat›c›l›klar›n› kullanarak yeni etkinlikler üretebilir. 9. Etkinlikler s›ras›nda konuyla ilgili ciddi sorunlar› olan ö¤rencilere rastlan›rsa bu durum s›n›fta çözümlenmeye çal›fl›lmamal›, okulun rehber ö¤retmeniyle iliflkiye geçilmelidir. 10. Etkinlikler dersin kazan›mlar›yla iliflkilendirilerek temayla ba¤lant›l› olarak uygun yerlerde kullan›lmal›d›r. 11. Ö¤retmen etkinlikler s›ras›nda rolünün, ö¤rencilerin yeterlikleri ne düzeyde olursa olsun sahip olduklar› gizil güçleri (potansiyel) ortaya ç›karmak ve gelifltirmek oldu¤unu dikkate almal›d›r.
291
SORUMLULUK
DERS SINIF YAKLAfiIK SÜRE Ö⁄RENME ALANI Ö⁄RENME ALANI TÜRKÇE KAZANIMI MATERYALLER KAYNAKLAR
: Türkçe :8 : 40 dakika : Türkçeyi do¤ru, güzel ve etkili kullanma, elefltirel düflünme, karar verme, problem çözme, kiflisel ve sosyal de¤erlere önem verme. : Konuflma : Söylediklerinin sorumlulu¤unu tafl›r. : :
Not: “Verdi¤i karar›n sorumlulu¤unu üstlenir.” Rehberlik ve Psikolojik Dan›flma ara disiplin kazan›m› ile iliflkilendirilir.
SÜREÇ
Afla¤›daki metni ö¤rencilerinize okuyunuz. Ö¤retim y›l› bafl›nda “Tiyatro Kulübü” ne seçildi¤im için çok mutlu olmufltum. Ö¤renci kulübü dan›flman ö¤retmenimizin baflkanl›¤›nda toplanarak Sosyal etkinlik kurulumuzu belirledik ve çal›flma plan›n›n haz›rl›klar›na bafllad›k. Kurul oy birli¤iyle, Cevat Fehmi Baflkut'un “Buzlar Çözülmeden” adl› oyununun sahnelenmesine karar verdi. Çal›flmalar›m›z› tamamlay›p oyunu sahneleyece¤imiz günü heyecanla beklemeye bafllad›k. Dan›flman ö¤retmenimizin önerisiyle oyunu, Dünya Tiyatro Günü'nde sahnelemeye karar verdik. O gün gelip çatt›¤›nda bizi kötü bir sürprizin bekledi¤inden haberimiz yoktu. Oyunda önemli bir rol üstlenen Seda arkadafl›m›z›n gelmemesi ve bu nedenle oyunun ertelenmesi hepimizi derin bir üzüntüye bo¤du. Seda pazartesi günü okula geldi¤inde ailesiyle birlikte K›br›s'a gitmeyi tercih etti¤ini ve bu nedenle gelemedi¤ini söyledi. Afla¤›daki sorular› ö¤rencilerinize sorunuz. • Böyle bir durumda ne yapars›n›z? • Seda'n›n verdi¤i kararda ailesinin sorumlulu¤u var m›d›r? • Kendimizle ilgili özgürce karar verebildi¤iniz gibi grup etkinliklerinde ayn› rahatl›kla karar verebilir miyiz? • ‹nsanlar sorumsuzca karar verirse neler olur? Sorusu üzerinde tart›fl›n›z.
DE⁄ERLEND‹RME • Söylediklerinin ve verdi¤i kararlar›n sorumlulu¤unu tafl›man›n bir erdem oldu¤una ulafl›lmaya çal›fl›l›r.
292
L‹DERL‹K DERS SINIF YAKLAfiIK SÜRE TEMEL BECER‹LER Ö⁄RENME ALANI TÜRKÇE KAZANIMI MATERYALLER KAYNAKLAR
: Türkçe :8 : 40 dakika : Türkçeyi do¤ru, güzel ve etkili kullanma, iletiflim kurma, kiflisel ve sosyal de¤erlere önem verme, araflt›rma, millî, manevi ve evrensel de¤erlere duyarl› olma. : Yazma : Bir fikrin tart›flmas›n› yapar. : :
Not: “Liderlerin davran›fllar›n›n ve ald›¤› kararlar›n baflkalar›n›n yaflam›n› nas›l etkiledi¤ini aç›klar.” Kariyer Bilinci Gelifltirme kazan›m› ile iliflkilendirilir.
SÜREÇ
1. Ö¤rencilerinizden befl grup oluflturunuz. 2. Her ö¤renci grubuna afla¤›da s›ralanan kategorilerden birini veriniz. 3. Her gruptan kendilerine verilen kategorilerin alt›ndaki liderlerin yaflam öykülerini, liderlik özelliklerini ve baflard›klar› iflleri araflt›rmalar›n› isteyiniz. 4. Gruplardan araflt›rd›klar› liderleri canland›rma yoluyla s›n›fa tan›tmalar›n› isteyiniz (Canland›rma yapacak her ö¤renci, liderin rolüne girerek kendisini ve yapt›¤› iflleri anlats›n.). 5. Her kategorideki canland›rma sonunda ö¤rencilerinize afla¤›daki sorular› yöneltiniz. • Canland›r›lan liderler hangi davran›fllar› ve ald›klar› kararlarla insanlar› etkilemifllerdir? • ‹nsanlar, liderlerin ald›klar› kararlar ve yapt›klar› ifllerden nas›l etkilenmifllerdir? KATEGOR‹LER Siyaset
Bilim
Sanat
Çevre
Spor
Mustafa Kemal ATATÜRK
Oktay S‹NANO⁄LU
Bar›fl MANÇO
Hayrettin KARACA
Selim S›rr› TARCAN
Mahatma GANDH‹
Galileo GAL‹LE‹
Bob GELDOF
Wangari MAATHA‹
Baron de COUBERT‹N
DE⁄ERLEND‹RME • Liderlerin davran›fllar›n›n ve ald›klar› kararlar›n baflkalar›n›n yaflam›n› etkiledi¤i sonucuna ulafl›lmaya çal›fl›l›r.
293
GÜNEfi A⁄LIYOR Ö⁄RETMEN‹M DERS SINIF YAKLAfiIK SÜRE Ö⁄RENME ALANI
Ö⁄RENME ALANI TÜRKÇE KAZANIMI MATERYALLER KAYNAKLAR
: Türkçe :8 : 40 dakika : Türkçeyi do¤ru, güzel ve etkili kullanma, elefltirel düflünme, iletiflim kurma, problem çözme, kiflisel ve sosyal de¤erlere önem verme, millî, manevi ve evrensel de¤erlere duyarl› olma. : Konuflma : Yaflad›¤› çevre, ülke ve dünya ile ilgili sorunlara çözüm önerilerinde bulunur. : :
Not: “Haklar› ihlal edilenlere karfl› yard›mc› olman›n insanî bir davran›fl oldu¤unu belirtir.” ‹nsan Haklar› ve Vatandafll›k kazan›m› ile iliflkilendirilir.
SÜREÇ
Gazeteler, Anadolu Ajans›'n›n Adana'dan verdi¤i, Seyhan 80. Y›l ‹lkö¤retim Okulu ö¤rencisi Mihriban Çetiner'in “Günefl A¤l›yor Ö¤retmenim” bafll›kl› mektubunu manfletlerine tafl›d›lar. Afla¤›daki mektubu ö¤rencilerinize okuyunuz.
294
Afla¤›daki sorular› ö¤rencilerinize sorunuz. 1. Sizce Günefl'in hangi hakk› ihlal ediliyor? 2. Mihriban'›n davran›fllar› hakk›nda ne düflünüyorsunuz? 3. Yaflad›¤›m›z çevre, ülke ve dünyam›zda rastlad›¤›m›z hak ihlallerine karfl› bilinçli bir vatandafl›n nas›l bir tepki vermesi gerekir? Tepki vermeyen insano¤lunu nas›l bir gelecek bekler? 4. Demokrasiyle yönetilen ülkelerde rastlanan hak ihlallerinde insanlar›n bir araya gelerek örgütlenmesiyle oluflturulan sivil toplum organlar›n›n önemi nedir?
NOT: Mektupta sözü geçen uyar›, 222 say›l› kanunun 56. maddesi ile ilgilidir. 222 Say›l› Kanunun 56. maddesinde özet olarak: Çocu¤unu okula göndermeyen veliler hakk›nda ifllem yap›laca¤› vurgulanmaktad›r.
DE⁄ERLEND‹RME • Bireyin yaflad›¤› çevre, ülke ve dünya ile ilgili sorunlara bak›fl› ve bunlara getirdi¤i çözüm önerilerine ulafl›lmaya çal›fl›l›r.
295
EKLER EK - 1
Tarih:
Ö¤rencinin ad› ve soyad›: Ö⁄RENC‹ ÜRÜN DOSYASI ‹Ç‹NDEK‹LER
Çal›flmalar›m: 1. ......................................................................................................................................................................................... 2. ......................................................................................................................................................................................... 3. ......................................................................................................................................................................................... 4. ......................................................................................................................................................................................... 5. ......................................................................................................................................................................................... 6. ......................................................................................................................................................................................... 7. ......................................................................................................................................................................................... 8. ......................................................................................................................................................................................... 9. .........................................................................................................................................................................................
296
Ö¤rencinin Ad› ve Soyad›:............................ Çal›flman›n Ad›:...........................................
Tarih: ............................
Ö⁄RENC‹ ÜRÜN DOSYAMDAK‹ ÇALIfiMALARA YÖNEL‹K YORUMLARIM* Neden bu çal›flmay› sakl›yorum? ....................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... Bu çal›flmay› arkadafllar›mla neden paylafl›yorum? ....................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... Çal›flma s›ras›nda neler ö¤rendim? ....................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................................ Bu çal›flmay› tekrar yapsayd›m flu flekilde yapard›m: ....................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... Çal›flmam› yaparken beklemedi¤im nelerle karfl›laflt›m? ....................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... Benim için bu çal›flman›n anlam›: ....................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... * Ö¤rencilerin, ö¤renci ürün dosyas›ndaki çal›flmalar›na yönelik yorumlar›, daha sonraki çal›flmalar›na ›fl›k tutacak, öz de¤erlendirme yapmalar›na imkân vererek kiflisel geliflimlerine katk› sa¤layacakt›r. Bu form ö¤rencinin her çal›flmas›nda kullan›labilir.
297
ÖRNEK Ö⁄RENC‹ ÜRÜN DOSYASI DE⁄ERLEND‹RME FORMU Ö¤rencinin Ad› ve Soyad›:
S›n›f›:
Yönerge: Ö¤renci ürün dosyas›n› afla¤›daki her bir boyutun performans düzeyini göz önüne alarak de¤erlendiriniz.
Pe rfo rm an Bo s yu tla
‹çerik Seçilen örneklerin özelli¤i
Düzenleme
Dil Bilgisi
4 (Örnek Olacak Nitelikte)
3 (Yeterli)
2 (Kabul Edilebilir)
Ürün dosyas›, tüm gerekli materyalleri içeriyor.
Ürün dosyas›, gerekli materyallerin büyük ço¤unlu¤unu içeriyor.
Örnekler ö¤rencinin geliflimini ve bilgisini yans›t›yor.
Örnekler ö¤rencinin geliflimini Örnekler ö¤rencinin hem yans›t›yor fakat bilgilerin bir bilgisini hem de geliflimini biraz yans›t›yor. k›sm›n› yans›tm›yor.
Ürün dosyas›, tam ve düzenli olarak oluflturulmufl. Okuyucu, gerekli her fleyi bulabiliyor.
Ürün dosyas›, iyi düzenlenmifl, okuyucu arad›¤› fleyleri bulmakta çok az s›k›nt› yafl›yor.
Dil bilgisi ile ilgili hiçbir hata Dil bilgisi konusunda çok yok (kelime bilgisi, az hata var. noktalama iflaretlerinin kullan›m›, gramer, vb.).
Ürün dosyas›, gerekli materyallerin biraz›n› içeriyor.
Örnekler gelifligüzel seçilmifl, gerekli bilgileri ve geliflimi yans›tm›yor. Ürün dosyas›, düzene iliflkin bir görüntü var ama okuyucu arad›¤›n› bulmakta çok zorlan›yor.
Dil bilgisi ile ilgili göze çarpan önemli hatalar var.
Dil bilgisi ile ilgili çok say›da hata var.
Yans›malar›n çok az› betimleyici ve ö¤rencinin iç dünyas›n› yans›t›c› kiflisel etkileflimleri içeriyor.
Yans›malar›n büyük bölümü betimleyici ve ö¤rencinin iç dünyas›n› yans›t›c› kiflisel etkileflimleri içeriyor.
Yans›malar›n baz›lar› betimleyici ve ö¤rencinin iç dünyas›n› yans›t›c› kiflisel etkileflimleri içeriyor.
Ürün dosyas›n›n sunumu
Ö¤renci aç›k ve anlafl›l›r biçimde konufltu, di¤er ö¤rencilerle uygun göz temas› kurdu ve sorulan sorular› kendinden emin biçimde cevaplad›.
Ö¤renci büyük ölçüde aç›k ve anlafl›l›r biçimde konufltu, di¤er ö¤rencilerle uygun göz temas› kurdu ve sorulan sorular› cevaplad›.
Ö¤renci k›smen aç›k ve anlafl›l›r biçimde konufltu, di¤er ö¤rencilerle göz temas› kurdu ve sorulan sorular› cevaplayabildi.
Ürün dosyas›n›n bir bütün olarak etkilili¤i
Ürün dosyas›, ö¤rencinin becerilerini, yeterliklerini ve bilgisini çok iyi bir biçimde gösteriyor.
Ürün dosyas›, ö¤rencinin becerilerini, yeterliklerini ve bilgisini göstermeye yard›mc› oluyor.
Ürün dosyas›, gerekli materyallerin çok az›n› içeriyor.
Ürün dosyas›, k›smen düzenli say›labilir. Okuyucu arad›¤›n› bulmakta biraz zorlan›yor.
Tüm yans›malar betimleyici ve ö¤rencinin iç dünyas›n› yans›t›c› kiflisel etkileflimleri içeriyor.
Kiflisel yans›ma
1 (Yeterli De¤il)
Ürün dosyas›, ö¤rencinin becerilerini, yeterliklerini ve bilgisini k›smen gösteriyor.
Ö¤renci aç›k ve anlafl›l›r biçimde konuflamad›, di¤er ö¤rencilerle nadiren göz temas› kurdu ve sorulan sorular› cevaplarken zorluk çekti. Ürün dosyas›, ö¤rencinin becerilerini, yeterliklerini ve bilgisini göstermiyor.
YORUMLAR/ÖNER‹LER:............................................................................................................................................... .............................................................................................................................................................................................
298
EK - 2
ÖRNEK ÖZ DE⁄ERLEND‹RME FORMU Bu form etkinliklerdeki performans›n›z› de¤erlendirmeniz amac›yla haz›rlanm›flt›r. Seçeneklerden size en uygun olan› iflaretleyiniz.
Ö¤rencinin; Ad› ve Soyad›:
S›n›f› / Numaras›:
Tamamen (3) 1. Çal›flmalara istekli olarak kat›ld›m. 2. Etkinlik öncesi haz›rl›k yapt›m. 3. Görevlerimi zaman›nda yerine getirdim. 4. Arkadafllar›m›n görüfllerine sayg› gösterdim. 5. Kaynaklardan etkin bir biçimde yararland›m. 6. Arkadafllar›m› uyar›rken uygun bir dil kulland›m. 7. Arkadafllar›ma çal›flmalar›nda destek oldum. 8. Çal›flmalar›m s›ras›nda zaman›m› ak›ll›ca kulland›m. 9. Çal›flmalar›m s›ras›nda de¤iflik materyaller kulland›m. 10. Arkadafllar›mla etkili iletiflim kurdum. PUAN TOPLAM PUAN
299
K›smen (2)
Hiç (1)
EK - 3 ÖRNEK AKRAN DE⁄ERLEND‹RME FORMU
Arkadafl›n›z›n konuflmas›n› afla¤›daki formda belirtilen ölçütlere uyup uymad›¤›n› kontrol ederek dinleyiniz. Arkadafl›n›z konuflmas› süresince ölçütlere; Her zaman uyduysa; 5 puan, S›k s›k uyduysa; 4 puan Bazen uyduysa; 3 puan Nadiren uyduysa; 2 puan Hiçbir zaman uymad›ysa; 1 puan veriniz. Her sütundaki puanlar› toplayarak afla¤›daki puan k›sm›na yaz›n›z.
Arkadafl›n›z›n Ad›- soyad›: 5
ÖLÇÜTLER VE ÖLÇÜT TANIMLAMALARI
4
3
2
1
Konuflurken nefesini ayarlad›. ‹flitilebilir bir sesle konufltu. Kelimeleri do¤ru telaffuz etti. Uygun yerlerde vurgu, tonlama ve duraklama yapt›. Dinleyicilerle göz temas› kurdu. Konuflurken gereksiz sesler ç›karmaktan kaç›nd›. Dikkati da¤›tacak ayr›nt›lara girmekten kaç›nd›. Görsel unsurlardan hareketle konufltu. Standart Türkçeyle konufltu. Türkçenin kurallar›na uygun cümleler kurdu. Dinleyicilerin alg›lamakta zorluk çekmeyece¤i bir h›zda konufltu. Tekrara düflmeden konufltu. Anlat›m›nda uygun s›fatlara ve benzetmelere yer verdi. Konuflmas›n› belirlenen sürede tamamlad›. Yeni ö¤rendi¤i kelime, kavram, atasözü ve deyimleri kulland›. Konuflmas›nda hitap ifadeleri kulland›. Konuflmas›nda nezaket kurallar›na uydu. Duygu, düflünce, hayal, izlenim ve deneyimlerini konuflmas›nda ifade etti. PUAN TOPLAM PUAN Not: Puanlamas› yap›lan yaz›l› anlat›m, puanlama anahtar›nda verilen ölçütlere uygunluk derecesi çok iyiyse 5 puan, iyiyse 4 puan, biraz iyiyse 3 puan, iyi de¤ilse 2 puan, hiç iyi de¤ilse 1 puan verilerek puanlanmal›d›r.
300
EK - 4 ÖRNEK GRUP ÖZDE⁄ERLEND‹RME FORMU
Grubun ad›: Gruptaki ö¤rencilerin adlar›: Grubunuzun çal›flma s›ras›nda afla¤›daki formda belirtilen ölçütlere uyup uymad›¤›n› kontrol ederek dinleyiniz. Çal›flma süresince ölçütlere; tamamen uyduysan›z; 5 puan, s›k s›k uyduysa; 4 puan, bazen uyduysa; 3 puan, nadiren uyduysa; 2 puan, hiçbir zaman uymad›ysa; 1 puan veriniz. Her sütundaki puanlar› toplayarak afla¤›daki puan k›sm›na yaz›n›z.
ÖLÇÜTLER VE ÖLÇÜT TANIMLAMALARI
5
4
3
2
Araflt›rma plan› yapt›k. Görev da¤›l›m› yapt›k. Araflt›rmada çeflitli kaynaklardan yararland›k. Etkinlikleri birlikte haz›rlad›k. Görüfllerimizi rahatl›kla söyledik. Grupta uyum içinde çal›flt›k. Birbirimizin görüfllerini ve önerilerini dinledik. Grupta birbirimize güvenerek çal›flt›k. Grupta birbirimizi takdir ettik. Çal›flmalar›m›z s›ras›nda birbirimizi cesaretlendirdik. Sorumluluklar›m›z› yerine getirdik. Çal›flmalar›m›z› etkin bir biçimde sunduk. PUAN TOPLAM PUAN Afla¤›daki sorular› grubunuza göre cevaplay›n›z. Çal›flmalar s›ras›nda karfl›laflt›¤›m›z en büyük sorun ; ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................ Sorun nereden kaynaklan›yordu? ............................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................... Grubumuzun en iyi oldu¤u alan; ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ Grup olarak daha iyi olabilirdik fakat ................................................................................................. ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................................
301
1
EK - 5
SÖZLÜ SUNUM BECER‹S‹ KONTROL L‹STES‹ ÖRNE⁄‹
Ö¤rencinizin sözlü sunum süresince ölçütlere uyup uymad›¤›n› gözlemleyerek uygun seçene¤i iflaretleyiniz.
Ö¤rencinin Ad› Soyad›:
Tarih:
S›n›f› / Numaras›:
ÖLÇÜTLER VE ÖLÇÜT TANIMLAMALARI
Evet
Hay›r
Konuflmas›na uygun ve etkili ifadelerle bafllad›. Dikkati da¤›tacak ayr›nt›lardan kaç›nd›. Konuflurken gereksiz sesler ç›karmaktan kaç›nd›. Dinleyicilerle göz temas› kurdu. Sözleriyle uyumlu jest ve mimikler kulland›. Aç›k, anlafl›l›r ve sade bir dil kulland›. Konuflmas›nda örnekleme ve karfl›laflt›rmalardan yararland›. Konuflmas›n› bütünlük ve tutarl›l›k içinde sürdürdü. Sorulan sorulara aç›k, yeterli ve do¤ru cevaplar verdi. Konuflmas›n› belirlenen sürede tamamlad›. Konuflmas›n› teflekkür sözleriyle tamamlad›.
Ö¤retmenin Yorumu ve Önerileri : …………………………………………………………………………………………………............................ …………………………………………………………………………………………………............................ …………………………………………………………………………………………………......................
302
EK - 6
TÜRKÇE DERS‹NE YÖNEL‹K TUTUM ÖLÇE⁄‹
Genel Aç›klama: Afla¤›daki ifadeleri dikkatlice okuyunuz ve seçeneklerden size en uygun olanlar› iflaretleyerek Türkçe dersi ile ilgili görüfllerinizi belirtiniz. Ad› Soyad›:
Tarih:
Tamamen Kat›l›yorum
Kat›l›yorum
Karars›z›m
Kat›lm›yorum
Hiç Kat›lm›yorum
S›n›f› / Numaras›:
1. Türkçe dersi benim için e¤lencelidir.
O
O
O
O
O
2. Türkçe dersine girerken büyük s›k›nt› duyar›m.
O
O
O
O
O
3. Türkçe dersi olmasa ö¤rencilik hayat› daha zevkli olur.
O
O
O
O
O
4. Arkadafllar›mla Türkçe ile ilgili konular› tart›flmaktan zevk al›r›m.
O
O
O
O
O
5. Türkçe dersine ayr›lan ders saatlerinin fazla olmas›n› isterim.
O
O
O
O
O
6. Türkçe dersine çal›fl›rken can›m s›k›l›r.
O
O
O
O
O
7. Türkçe dersi benim için gereksizdir.
O
O
O
O
O
8. Türkçe dersinde zaman çabuk geçer.
O
O
O
O
O
9. Türkçe dersi s›nav›ndan çekinirim.
O
O
O
O
O
10.Türkçe dersi benim için ilgi çekicidir.
O
O
O
O
O
11.Türkçe, bütün dersler içinde en korktu¤um derstir.
O
O
O
O
O
12.Di¤er derslere göre Türkçe dersini daha çok severek çal›fl›r›m.
O
O
O
O
O
13.Türkçe dersi beni huzursuz eder.
O
O
O
O
O
14.Çal›flma zaman›m›n ço¤unu Türkçe dersine ay›rmak isterim.
O
O
O
O
O
15.Türkçe dersi konular› akl›m› kar›flt›r›r.
O
O
O
O
O
16.Türkçe dersinde mutlu olurum.
O
O
O
O
O
17.Derslerin içinde en sevimsizi Türkçedir.
O
O
O
O
O
18.Türkçe ile ilgili bilgiler can s›k›c›d›r.
O
O
O
O
O
303
PROJE VE PERFORMANS GÖREVLER‹
Projenin / Görevin Projenin / Görevin Projenin / Görevin Projenin / Görevin Konusu
‹lgili Tema
Türü
Haz›rlanma
Haz›rlanma
Süresi
fiekli
Yaflan›lan flehrin dünü ile bugününü
Proje
Zaman ve Mekân
4 hafta
Grup
Türkülerin hikâyesi
Performans
Millî Kültür
4 hafta
Bireysel
Yard›m kampanyas›
Performans
Toplum Hayat›
4 hafta
Bireysel
izleyicisi olma
Performans
Bilim ve Teknoloji
4 hafta
Bireysel
Meslekleri tan›tma
Performans
Kiflisel Geliflim
4 hafta
Bireysel
karfl›laflt›r›p yar›n›n› tahmin etme
Bilinçli televizyon
304
305
OKUMA BECER‹S‹N‹ DE⁄ERLEND‹RME FORMU
Ak›c› biçimde okur. Sözün ezgisine dikkat ederek okur. Okuma yöntem ve tekniklerini kullan›r. Metnin ba¤lam›ndan hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›kar›r. Metindeki anahtar kelimeleri belirler. Metindeki yard›mc› fikirleri/duygular› belirler. Olay, yer, zaman, flah›s, varl›k kadrosu ve bunlarla ilgili unsurlar› belirler. Metindeki sebep-sonuç iliflkilerini fark eder. Metindeki amaç-sonuç iliflkilerini fark eder. Kal›plaflm›fl cümle yap›lar›n›n kurulufl ve kullan›m özelliklerini kavrar. Okuduklar›ndaki örtülü anlamlar› bulur. Metne iliflkin sorular oluflturur. Metnin türüyle ilgili özellikleri kavrar. Metnin plan›n› kavrar. Metni oluflturan unsurlar aras›ndaki geçifl ve ba¤lant›lar› fark eder. Metinde yararlan›lan düflünceyi gelifltirme yollar›n›n ifllevlerini aç›klar. Kendisini flah›s ve varl›k kadrosunun yerine koyarak olaylar›, duygu, düflünce ve hayalleri yorumlar. Metindeki ipuçlar›ndan hareketle metne yönelik tahminlerde bulunur. fiiirin kendisinde uyand›rd›¤› duygular› ifade eder.
Ö¤renci ad›
306
Okuduklar›n› kendi hayat› ve günlük hayatla karfl›laflt›r›r. Metnin bafll›¤› ile içeri¤i aras›ndaki iliflkiyi ortaya koyar. Okudu¤u metne farkl› bafll›klar bulur. Metnin yazar› veya flairi hakk›nda bilgi edinir. Metni dil ve anlat›m yönünden de¤erlendirir. Metni içerik yönünden de¤erlendirir. Kelimeler aras›ndaki anlam iliflkilerini kavrayarak birbiriyle anlamca iliflkili kelimelere örnek verir. Ayn› kavram alan›na giren kelimeleri, anlam farkl›l›klar›n› dikkate alarak kullan›r. Okudu¤u metinde geçen kelime, deyim ve atasözlerini cümle içinde kullan›r. Okuduklar›ndan hareketle ö¤rendi¤i kelimelerden sözlük oluflturur. Okuma plan› yapar. Süreli yay›nlar› takip eder. Okudu¤u kitaplardan kitapl›k oluflturur. Kitapl›k, kütüphane, kitap fuar› ve kitap evlerinden faydalan›r. Okuduklar› ile ilgili duygu ve düflüncelerini arkadafllar›yla paylafl›r. fiiir ezberler, fliir dinletileri düzenler, ezberledi¤i fliirleri uygun ortamlarda okur. Ailesi ile okuma saatleri düzenler. Be¤endi¤i k›sa yaz›lar› ezberler.
Ö¤renci ad›
307
D‹NLEME/‹ZLEME BECER‹S‹N‹ DE⁄ERLEND‹RME FORMU
Konuflmac›n›n sözünü kesmeden sab›r ve sayg›yla dinler. Dinlenenle ilgili soru sormak, görüfl bildirmek için uygun zamanda söz al›r. Dinleme/izleme yöntem ve tekniklerini kullan›r. Dinlenenin/izlenenin ba¤lam›ndan hareketle kelime ve kelime gruplar›n›n anlamlar›n› ç›kar›r. Dinlediklerindeki/izlediklerindeki anahtar kelimeleri fark eder. Dinlediklerinin/izlediklerinin konusunu belirler. Dinlediklerindeki/izlediklerindeki yard›mc› fikirleri/duygular› belirler. Dinlediklerindeki/izlediklerindeki olay, yer, zaman, flah›s, varl›k kadrosu ve bunlarla ilgili unsurlar› belirler. Dinlediklerinde/izlediklerinde sebep-sonuç iliflkilerini belirler. Dinlediklerinde/izlediklerinde amaç-sonuç iliflkilerini belirler. Dinlediklerini/izlediklerini kronolojik s›ra ve mant›k ak›fl› içinde özetler. Dinlediklerinde/izlediklerinde yer alan öznel ve nesnel yarg›lar› ay›rt eder. Dinlediklerine/izlediklerine iliflkin karfl›laflt›rmalar yapar. Kendisini flah›s ve varl›k kadrosunun yerine koyarak olaylar›, duygu, düflünce ve hayalleri yorumlar. Dinlediklerinde/izlediklerinde ortaya konan sorunlara farkl› çözümler üretir.
Ö¤renci ad›
308
‹puçlar›ndan hareketle dinlediklerine/izlediklerine yönelik tahminlerde bulunur. Dinlediklerinin/izlediklerinin bafll›¤›/ad› ile içeri¤i aras›ndaki iliflkiyi ortaya koyar. Dinledi¤i/izledi¤i metne farkl› bafll›klar bulur. Görsel/iflitsel unsurlarla dinledikleri/izledikleri aras›nda ilgi kurar. fiiir dilinin farkl›l›¤›n› ay›rt eder. Dinledi¤i/izledi¤i kifli, konu ya da metnin yazar›/flairi hakk›nda bilgi edinir. Dinlediklerini/izlediklerini dil ve anlat›m yönünden de¤erlendirir. Dinlediklerini/izlediklerini içerik yönünden de¤erlendirir. Dinledi¤i/izledi¤i kifliyi sesini ve beden dilini etkili kullanma yönünden de¤erlendirir. Kelimeler aras›ndaki anlam iliflkilerini kavrayarak birbiriyle anlamca iliflkili kelimelere örnek verir. Ayn› kavram alan›na giren kelimeleri, anlam farkl›l›klar›n› dikkate alarak kullan›r. Tekerleme, say›flmaca, bilmece ve yan›ltmacalar› ezberler/kullan›r. fiiir, türkü, flark› türlerinde metinler ezberler. Dinlediklerinde/izlediklerinde geçen kelime, deyim ve atasözlerini cümle içinde kullan›r. Dinlediklerinden/izlediklerinden hareketle yeni ö¤rendi¤i kelimelerden sözlük oluflturur. fiiir, hikâye, masal dinletilerine kat›l›r. Çok yönlü iletiflim araçlar›ndaki yay›nlardan ilgi, istek ve ihtiyaçlar›na uygun olanlar›n› takip eder. Kaset, CD, film vb. kaynaklardan kiflisel arfliv oluflturur.
Ö¤renci ad›
309
Konuflmaya uygun ifadelerle bafllar. Konuflma s›ras›nda uygun hitap ifadeleri kullan›r. Bulundu¤u ortama uygun bir konuflma tutumu gelifltirir. Standart Türkçe ile konuflur. Yabanc› dillerden al›nm›fl, dilimize henüz yerleflmemifl kelimelerin yerine Türkçelerini kullan›r. Karfl›s›ndakinin alg›lamakta zorluk çekmeyece¤i bir h›zda ve ak›c› biçimde konuflur. Konuflmas›nda sebep-sonuç iliflkileri kurar. Tekrara düflmeden konuflur. Konuflmay› uygun ifadelerle bitirir. Konuflurken nefesini ayarlar. Kelimeleri do¤ru telaffuz eder. Uygun yerlerde vurgu, tonlama ve duraklama yapar. Yapmac›ktan, taklit ve özentiden uzak bir sesle konuflur. Sözleriyle jest ve mimiklerinin uyumuna dikkat eder. Dinleyicilerle göz temas› kurar. Ana fikri yard›mc› fikirlerle destekler. Konunun özelli¤ine uygun düflünceyi gelifltirme yollar›n› kullan›r. Atasözü, deyim ve söz sanatlar›n› uygun durumlarda kullanarak anlat›m›n› zenginlefltirir. Konuflmas›n› sunarken görsel, iflitsel materyalleri ve farkl› iletiflim araçlar›n› kullan›r.
Ö¤renci ad›
KONUfiMA BECER‹S‹N‹ DE⁄ERLEND‹RME FORMU
310
Konuflma s›ras›nda sorulan sorulara aç›k, yeterli ve do¤ru cevaplar verir. Konuflmas›nda dikkati da¤›tacak ayr›nt›lara girmekten kaç›n›r. Konuflma yöntem ve tekniklerini kullan›r. Konuflmas›n› dil ve anlat›m yönünden de¤erlendirir. Konuflmas›n› sunum tekni¤i yönünden de¤erlendirir. Konuflmas›n› sesini ve beden dilini kullanma yönünden de¤erlendirir. Anlamad›klar›n› ve merak ettiklerini sorar. Sorunlar›na konuflarak çözüm arar. Yeni ö¤rendi¤i kelime, kavram, atasözü ve deyimleri kullan›r.
Ö¤renci ad›
311
K⤛t ve sayfa düzenine dikkat eder. Standart Türkçe ile yazar. Yabanc› dillerden al›nm›fl, dilimize henüz yerleflmemifl kelimelerin yerine Türkçelerini kullan›r. Yaz›s›nda sebep-sonuç iliflkileri kurar. Yaz›s›nda amaç-sonuç iliflkileri kurar. Yaz›m ve noktalama kurallar›na uyar. Yaz›s›n›n ana fikrini yard›mc› fikirlerle destekler. Yazd›¤› metni görsel materyallerle destekler. Yaz›s›na konunun ve türün özelli¤ine uygun bir girifl yapar. Yaz›ya, konuyla ilgili k›sa ve dikkat çekici bir bafll›k bulur. Dipnot, kaynakça, özet, içindekiler vb. k›s›mlar› uygun flekilde düzenler. Yazma yöntem ve tekniklerini kullan›r. Olay yaz›lar› yazar. fiiir yazar. Yazd›klar›n› biçim ve içerik yönünden de¤erlendirir. Yazd›klar›n› dil ve anlat›m yönünden de¤erlendirir. Yazd›klar›n› yaz›m ve noktalama kurallar›na uygunluk yönünden de¤erlendirir. Yeni ö¤rendi¤i kelime, kavram, atasözü ve deyimleri kullan›r. ‹lgi alan›na göre yazar. fiiir defteri tutar. Günlük tutar. Be¤endi¤i sözleri, metinleri ve fliirleri derler. Yazma yar›flmalar›na kat›l›r. Yaz›m kurallar›n› kavrayarak uygular. Noktalama iflaretlerini ifllevlerine uygun olarak kullan›r. Yaz›m kurallar›n› kavrayarak uygular. Noktalama iflaretlerini ifllevlerine uygun olarak kullan›r.
Ö¤renci ad›
YAZMA BECER‹S‹N‹ DE⁄ERLEND‹RME FORMU
YAZILI ANLATIMI PUANLAMA ANAHTARI
Ö¤rencinin; Ad› ve soyad›: S›n›f›: PUANLAR 5 Biçim K⤛d›n kenarlar›nda, paragraf ve sat›r aralar›nda uygun boflluklar b›rak›lm›flt›r. Düzgün,okunakl› ve ifllek bir yaz› kullan›lm›flt›r. Gerekli yerlerde say›, sembol ve iflaretlerden yararlan›lm›flt›r. Ad›, soyad›, tarihi uygun yere yaz›lm›fl ve imza gerekli yere at›lm›flt›r. Dil ve Anlat›m Bafll›k konuyla ilgilidir. Konu, mant›ksal tutarl›l›k ve bütünlük içinde anlat›lm›flt›r. Paragraflar aras›nda uygun geçifl sa¤lanm›flt›r. Her bir paragrafta tek bir duygu ve düflünce ifllenmifltir. Yaz›da verilmek istenen ana fikre ulafl›lm›flt›r. Al›nt›, örnek ve benzetmeler yeterli olup içeri¤e uygundur. Sonuç ifadesi konuyu ba¤lay›c› ve etkileyicidir. Cümle kurulufllar› dil bilgisi kurallar›na uygundur. Kelimeler yerinde ve do¤ru anlamda kullan›lm›flt›r. Cümlede kelime tekrarlar› yap›lmam›flt›r. Konuyla ilgili kaynaklara baflvurulmufl ve yeterince yararlan›lm›flt›r. Konuyla ilgili kendi gözlem ve deneyimlerine yer vermifltir. Konuyu kendine özgü ifadelerle anlatm›flt›r. Yaz›m ve Noktalama Yaz›da yaz›m kurallar›na uyulmufltur. Noktalama iflaretleri do¤ru yerde kullan›lm›flt›r.
312
4
3
2
1
Ö¤renci Adlar›
313
uygular.
Yaz›m kurallar›n› kavrayarak
dikkate al›r.
ve onlar›n de¤erlendirmelerini
Yazd›klar›n› baflkalar›yla paylafl›r
Yazd›klar›ndan arfliv oluflturur.
Konuflma metni haz›rlar.
uygun cümleler kurar.
Konuflurken Türkçenin kurallar›na
karfl›laflt›r›r.
hayat› ve günlük hayatla
Dinlediklerini/izlediklerini kendi
fiiir dilinin farkl›l›¤›n› ay›rt eder.
özetler.
kronolojik s›ra ve mant›k ak›fl› içinde
Okuduklar›n› kendi cümleleriyle,
cevap verir.
Okudu¤u metne iliflkin sorulara
kullan›r.
Okurken sesini ve beden dilini etkili
1. TEMA Ö⁄RENC‹ GÖZLEM FORMU
Ö¤renci Adlar›
314
sonuca ba¤lar.
Yaz›s›n› etkileyici ifadelerle
tekrar›ndan kaç›n›r.
Yazarken cümlede kelime
Düflünce yaz›lar› yazar›m.
kurallar›na uyar.
Konuflmas›nda nezaket
ç›karmaktan kaç›n›r.
Konuflurken gereksiz sesler
‹flitebilir bir sesle konuflur.
s›raya koyarak anlat›r.
Konuflurken olay ve bilgileri
örtülü anlamlar› bulur.
Dinlediklerinde /izlediklerinde
Kelimeleri do¤ru telaffuz eder.
duygusunu belirler.
Okudu¤u metnin ana fikrini/ana
2. TEMA Ö⁄RENC‹ GÖZLEM FORMU
Ö¤renci Adlar›
315
kullan›r.
düflünceyi gelifltirme yollar›n›
Konunun özelli¤ine uygun
Yazacaklar›n›n tasla¤›n› oluflturur.
eder.
ve deneyimlerini yazarak ifade
Duygu, düflünce, hayal, izlenim
etraf›nda planlar.
Konuflmas›n› bir ana fikir
flekilde kullan›r.
kahramanlar› ça¤r›flt›racak
Canland›rmalarda sesini varl›k ve
iliflkileri kurar.
Konuflmas›nda amaç-sonuç
uyand›rd›¤› duygular› ifade eder.
Dinledi¤i fliirin kendisinde
belirler.
Dinlediklerinin ana duygusunu
sonras›na ait kurgular yapar.
Okudu¤u metnin öncesi ve
karfl›laflt›rmalar yapar.
Okudu¤u metne iliflkin
3. TEMA Ö⁄RENC‹ GÖZLEM FORMU
Ö¤renci Adlar›
316
uygun cümleler kurar.
Yazarken Türkçenin kurallar›na
yazar.
Olaylar› ve bilgileri s›raya koyarak
kullan›r.
Yazarken atasözü ve deyimleri
aç›klamalar yapar.
Konuflma öncesinde konuyla ilgili
erdirir.
ve teflekkür cümleleriyle sona
Konuflmas›n› belirlenen sürede
sonras›na ait kurgular yapar.
Dinlediklerinin öncesine ve
Dinlediklerinin ana fikrini belirler.
yarg›lar› ay›rt eder.
Metindeki öznel ve nesnel
yap›ld›¤›n› belirler.
Anlat›m›n kimin a¤z›ndan
belirler.
Okudu¤um metnin konusunu
4. TEMA Ö⁄RENC‹ GÖZLEM FORMU
Ö¤renci Adlar›
317
planlar.
Yaz›s›n› bir ana fikir etraf›nda
uygun olarak kullan›r.
Noktalama iflaretlerini ifllevlerine
yapar.
Yazma konusu hakk›nda araflt›rma
Bildirme yaz›lar› yazar.
de¤erlendirir.
Konuflmas›n› içerik yönünden
araflt›rma yapar.
Konuflma konusu hakk›nda
dinler.
Arkadafllar›n› rahats›z etmeden
cevaplar verir.
Dinlediklerine iliflkin sorulara
denem, f›kra vb.) metinler okur.
Farkl› türlerde (öykü, fliir, masal,
farkl› çözümler üretir.
Metinde ortaya konan sorunlara
5. TEMA Ö⁄RENC‹ GÖZLEM FORMU
Ö¤renci Adlar›
318
iletiflim araçlar›n› kullan›r.
iflitsel materyalleri ve farkl›
Konuflmas›n› sunarken görsel,
olarak ifade eder.
izlenim ve deneyimlerini sözlü
Duygu, düflünce, hayal,
“bitiflik e¤ik yaz›yla” yazar.
Düzgün, okunakl› ve ifllek
eder.
anlat›ma olan katk›s›n› fark
Metindeki söz sanatlar›n›n
yaz›lar haz›rlar.
Okul dergisi ve gazetesi için
yorumlar.
Metinle ilgili görsel ö¤eleri
sesle konuflur.
Arkadafllar›n›n iflitebilece¤i bir
kurallara uyar.
yaz›flmalarda biçim ile ilgili
Elektronik ortamdaki
dinleyici/izleyici olarak kat›l›r.
sanat ve bilim etkinliklerine
Yafl›na ve seviyesine uygun
iliflkin sorular oluflturur.
Dinlediklerine/izlediklerine 6. TEMA Ö⁄RENC‹ GÖZLEM FORMU
RAPOR ÖRNEKLER‹
RAPOR .......................................................... Okulu Müdürlü¤üne Van
Okulumuz Kültür ve Tabiat Varl›klar›n› Koruma ve Okul Müzesi Kulübü’nün ..............-.............. ö¤retim y›l›nda gerçeklefltirdi¤i etkinliklerin raporu afla¤›dad›r. Bilgilerinize sunar›z. 1.E¤itim ay›n›n son haftas› Dünya Ortak Kültür Miraslar› listesine tarihî eserlerimiz film ve foto¤raflarla tan›t›ld›. 2. Aral›k ay› sonunda “Yaflad›¤›m›z Çevredeki Kültür ve Tabiat Varl›klar›” konulu foto¤raf sergisi düzenlendi. 3. May›s ay›nda müzeler haftas›nda yaflad›¤›m›z çevredeki müzeleri tan›tmak amac›yla Gezi Tan›t›m ve Turizm Kulübü’yle birlikte müzelere gezi düzenlendi. 4. Haziran ay›nda Çevre Koruma Haftas› kapsam›nda “Yaflad›¤›m›z Çevrede Çere Kirlili¤i” konulu Çevre Koruma Kulübü’yle ortaklafla bez afifl haz›rland›. Yay›n ve ‹letiflim Kulübü’yle okul gazetesi ç›kar›ld›. ‹mza Ça¤r› COfiAR Baflkan
‹mza Sevcan PEHL‹VAN Baflkan Yrd.
‹mza ‹mza ‹mza Tunakan BURGAZ Nevin TEMEL fievket LEVENT Yazman Sayman Üye
‹mza fiükran DAfiTAN Üye
RAPOR .......................................................... Okulu Müdürlü¤üne Ankara Okulumuz Gezi, Tan›tma ve Turizm Kulübü’nün 2008-2009 ö¤retim y›l›nda yapt›¤› etkinliklerle ilgili rapor afla¤›ya ç›kar›lm›flt›r. Bilgilerinize arz ederiz. 1. Ö¤retim y›l› bafl›nda ilk genel kurul toplant›s›nda yönetim kurulu seçilmifltir. 2. Y›ll›k çal›flma program› yap›larak uygulamaya konulmufltur. 3. 12 May›s okulumuz ö¤rencilerinin Anadolu Medeniyetleri Müzesine ziyaret etmeleri sa¤lanm›flt›r. 4. Programdaki bütün etkinlikler gerçeklefltirilmlifltir.
‹mza Derya ÇALIfiKAN Baflkan
‹mza R›za KAfi Baflkan Yrd.
‹mza fienay ÇALLI Sayman
‹mza Ali GÜL Yazman
319
‹mza Canan TEZ Üye
‹mza Cenk YAKAR Üye
OKUMA GEL‹fi‹M DOSYASI OKUMA ALIfiKANLI⁄ININ KAZANDIRILMASI Okuma; kelimeleri, cümleleri veya bir yaz›y› bütün unsurlar›yla görme, alg›lama, kavrama ve anlamland›rma etkinli¤idir. Okuma etkinlikleriyle ö¤rencilere; okudu¤unu daha h›zl› ve do¤ru anlama, çok yönlü ve yarat›c› düflünme, farkl› duygu ve düflüncelere sayg›l› olma, yap›c› elefltirilerde bulunma gibi beceriler kazand›r›labilir. Ö¤renme sürecinde okuman›n pay› büyüktür. Bütün derslerin okumay› gerektirdi¤i göz önünde tutulacak olursa okuma al›flkanl›¤› ve sevgisi kazanm›fl bir ö¤rencinin di¤er derslerde de baflar›l› olaca¤› aç›kt›r. Ö¤rencilerin okuma al›flkanl›¤› kazanmas›nda; zekâ seviyesi, fiziksel ve psikolojik durumu, toplumsal çevresi, kiflisel deneyimi önemli rol oynar. Bu sebeple okuma çal›flmalar›nda ö¤rencilerin sosyal, ekonomik, kültürel, zihinsel ve duygusal durumlar› göz önünde bulundurulmal›d›r. Her ö¤renciye okuma al›flkanl›¤› kazand›r›labilir. Bunun için ö¤retmenin, ö¤renciyi, ilgisini çekebilecek türde kitaplar okumaya yönlendirmesi gerekir. Ö¤retmen, kitap okumaktan hofllanmayan ö¤rencileri k›sa, resimli ve onlar›n ilgisini çekebilecek kitaplar okumaya teflvik ederken okuma al›flkanl›¤› kazanm›fl ö¤rencileri de edebî de¤er tafl›yan eserleri okumaya yönlendirmelidir. Yeri geldi¤inde yap›lan küçük yard›mlar ve özendirmeler, düzenlenen yar›flmalarda verilen ödüllerle ö¤rencilerin okuma zevki ve al›flkanl›¤› kazanmalar› sa¤lanmal›d›r. Ö¤rencilerin okuma al›flkanl›klar›n›n gelifltirilmesinde s›n›f kitapl›klar› da oldukça önemlidir. Zengin ve düzenli bir s›n›f kitapl›¤› ö¤rencilerde okuma iste¤i uyand›racakt›r. Ö¤retmen, okuma al›flkanl›¤› kazand›rmada velilerle ifl birli¤i yaparak ö¤rencilere evde de okuyabilecekleri kitaplar önermelidir. Bu amaçla da velileri; çocuklar›na örnek olacak flekilde kitap okumalar›, evde kitap okuma saatleri düzenlemeleri, çocuklar›yla okuduklar› kitaplar› de¤erlendirmeleri, çocu¤a ait bir kitapl›k oluflturmalar›; onlar› ödüllendirmeleri ve onlara özel günlerde kitap hediye etmeleri konusunda bilgilendirmelidir. Yap›lan bu çal›flman›n verimli olabilmesi için evde okunan kitaplar›n mutlaka s›n›fta de¤erlendirilmesi gerekir. Evde okunan kitaplar›n s›n›f ortam›nda tart›fl›lmas› ö¤retmene, ö¤rencilerin s›n›f d›fl›nda okuyup okumad›klar›n› belirleme imkân› verir. Ö¤retmen yaln›zca, ö¤rencilerin okuduklar› kitaplar› de¤erlendirmekle kalmamal›, ö¤rencilere bir kitab› de¤erlendirmede dikkat edecekleri noktalar›; eserlerin plan›, düflünce yap›s› ve olumlu/olumsuz yönlerini belirlemeleri konular›nda yol göstermelidir. Bunun yan›nda ö¤retmen, ö¤rencilerle birlikte bir kitap de¤erlendirerek ö¤rencilerin okuyacaklar› eserleri kendi bafllar›na nas›l yorumlayacaklar›n› ve bu eserlerden nas›l yararlanacaklar›n› göstermelidir. Ö¤retmen, ö¤renciler taraf›ndan doldurulacak okuma geliflim dosyas›n› dönem sonlar›nda de¤erlendirir (ö¤rencilerin okuma al›flkanl›¤›, okunan kitaplar›n türü, okuma süresi vb.). Okuma geliflim dosyas›nda; • Ö¤rencinin kimlik bilgisi, • Ö¤rencinin seviyesini gösteren bilgi formu, • Ö¤retmen de¤erlendirme formlar›, • Ö¤renci de¤erlendirme formlar›, • Okunan her kitab› tan›t›c› bilgi, • Okunan her kitapla ilgili duygu ve düflünceler yer almal›d›r. 320
6, 7 ve 8. s›n›f ö¤rencilerinin okuduklar› kitaplar› alg›lama ve de¤erlendirme seviyeleri ilk befl y›la göre daha üst düzeydedir. E¤itim ö¤retim y›l›n›n ilk ay› ö¤rencilerin okuma seviyelerini ve okumakta zorluk çeken ö¤rencileri belirlemede önemli bir dönemdir. Bu sebeple ö¤retmen, 1-5. s›n›flara ait bilgileri içeren “okuma dosyas›”n› inceleyerek ö¤rencilerin sevdikleri türleri, yazarlar› ve okuma seviyelerini tespit eder. Ö¤rencilerin seviyelerini belirlemede s›n›f içi etkinlik ve tart›flmalar da önemlidir. Bu tart›flmalar ve etkinlikler süresince okuma al›flkanl›¤› kazanm›fl ö¤renciler ve her ö¤rencinin anlama seviyesi belirlenir. Ayr›ca ö¤retmen, ö¤rencilerin okuduklar› metni di¤er metinlerle ve kiflisel deneyimleriyle iliflkilendirme becerilerini tespit eder. Bu amaçla her on befl günde bir; • Okuduklar› kitaplar› tan›tmalar› için dört ya da befl ö¤renciye söz verilir. Ö¤renciler, neden bu kitab› seçtiklerini, kitab›n özetini ve kitap hakk›ndaki genel düflüncelerini s›n›fla paylafl›rlar. Be¤endikleri bir bölümü sesli okurlar. Bu tart›flmalar s›ras›nda ö¤retmen her ö¤renci için befl alt› cümlelik notlar al›r. • Kalabal›k s›n›flarda ö¤renciler gruplara ayr›l›r ve iki hafta aral›kla bir veya iki grup seçilir. Gruplar okuduklar› bir kitab› s›n›fta tan›t›r. Bu s›rada grup üyelerinin her biri söz al›rken ö¤retmen de yap›lan sunumla ilgili notlar al›r. • Grup üyelerinin her biri farkl› bir kitap okur ve grup içinde okuduklar› kitab› tan›t›r. Grup üyeleri, de¤erlendirme formunu doldurarak yap›lan sunumu de¤erlendirir. Sözlü anlat›mda güçlük çeken ö¤rencilerin kitapla ilgili duygu ve düflüncelerini de¤erlendirmede, yazd›klar› göz önünde bulundurulmal›d›r. Ö¤rencilerin doldurduklar› de¤erlendirme formlar›, grup tart›flmalar› ve ö¤retmenin rehberli¤i ö¤rencilerin kendilerini de¤erlendirmelerine ve ileriye yönelik hedeflerini belirlemelerine yard›mc› olur. Ö¤rencilere her iki dönem bafl›nda uygulanan anketler dönem sonlar›nda ailelere gönderilir. Ö¤rencilerin okuma seviyelerini tespit etmek amac›yla, onlardan kendilerini okuyucu olarak nas›l gördüklerini anlatan bir yaz› yazmalar› istenir. Bu ö¤renme seyrine bak›larak ailelere y›l boyunca bilgi verilir. Ö¤renciler bu flekilde her y›l kendileri için okuyacaklar› temel kitaplar›n listesini yaparak okuma plan› olufltururlar. Ö¤rencinin y›l içinde okudu¤u kitaplar›n isimlerinin yer ald›¤› liste tutulur. Okuma dosyas› 8. s›n›f›n sonunda ö¤rencilere verilir.
321
K‹TAP OKUMA L‹STES‹
Kitab›n ad›
Yazar›
Okundu¤u tarih
1.
...........................................................................................................................................
2.
...........................................................................................................................................
3.
...........................................................................................................................................
4.
...........................................................................................................................................
5.
...........................................................................................................................................
6.
...........................................................................................................................................
7.
...........................................................................................................................................
8.
...........................................................................................................................................
9.
...........................................................................................................................................
10. ........................................................................................................................................... 11. ........................................................................................................................................... 12. ........................................................................................................................................... 13. ........................................................................................................................................... 14. ........................................................................................................................................... 15. ........................................................................................................................................... 16. ........................................................................................................................................... 17. ........................................................................................................................................... 18. ........................................................................................................................................... 19. ........................................................................................................................................... 20. ........................................................................................................................................... 21. ........................................................................................................................................... 22. ........................................................................................................................................... 23. ........................................................................................................................................... 24. ........................................................................................................................................... 25. ........................................................................................................................................... 26. ........................................................................................................................................... 27. ........................................................................................................................................... 28. ........................................................................................................................................... 29. ........................................................................................................................................... 30. ...........................................................................................................................................
322
323
Kitapta be¤enmedi¤im bölüm; ....................................................... ....................................................... ....................................................... ................
Ben ........yerinde olsayd›m; ............................................. ............................................. ............................................. ..............................................
Kitab› ben tamamlasayd›m; ....................................................... ....................................................... ....................................................... ................
Kitab›n ana fikri; ............................................. ............................................. ............................................. ..............................................
Kitab› okurken hissettiklerim; ............................................. ............................................. ............................................. ..............................................
Kitab› ben yazsayd›m; ....................................................... ....................................................... ....................................................... ................
En sevdi¤im kahraman; ............................................. ............................................. ............................................. ..............................................
Bu kitapta en çok be¤endi¤im bölüm; ............................................. ............................................. ............................................. ..............................................
K‹TAP OKUMA BALONU
H‹KÂYE /ROMAN OKUMA FORMU Kiflisel Bilgiler Ö¤rencinin ad› soyad›: S›n›f›
:
Nu
:
Kitapla ‹lgili Bilgiler Kitab›n ad›
:
Yazar›
:
Yay›nevi, bas›m y›l› ve yeri: Türü : Okumaya bafllad›¤›m tarih: Okumay› bitirdi¤im tarih : Sayfa say›s›
:
Kitapla ‹lgili Duygu ve Düflünceler Kitab›n konusu:
Kahramanlar:
Olay›n geçti¤i yer:
Olay›n geçti¤i yerlerden birini kendi cümlelerimle anlat›yorum:
324
Kitaptan ç›kard›¤›m sonuç:
En çok sevdi¤im bölüm:
Ben....yerinde olsayd›m; ...
Kitab› be¤endim/be¤enmedim, çünkü...
Kitab› ben tamamlasayd›m...
Kitapta çok be¤endi¤im 4-5 cümle:
Kitapta geçen bilmedi¤im kelimeler ve anlamlar›:
325
H‹KÂYE /ROMAN OKUMA FORMU Kiflisel Bilgiler Ö¤rencinin ad› soyad›: S›n›f› Nu.
: :
Kitapla ‹lgili Bilgiler Kitab›n ad›
:
Yazar›
:
Yay›nevi, bas›m y›l› ve yeri: Türü : Okumaya bafllad›¤›m tarih: Okumay› bitirdi¤im tarih : Sayfa say›s›
:
Ayn› yazardan okudu¤um di¤er kitaplar: Kitapla ‹lgili Duygu ve Düflünceler Konusu:
Kahramanlar:
Beni en çok etkileyen kahraman ve özellikleri:
Olay›n geçti¤i yer:
326
Olay›n geçti¤i yerlerden birini kendi cümlelerimle anlat›yorum:
Kitapta anlat›lanlar›n gerçekte olup olamayaca¤› ile ilgili düflüncelerim:
Kitaptan ç›kard›¤›m sonuç:
En çok sevdi¤im bölüm:
Kitaptaki ... bölümü de¤ifltirip flöyle yapard›m:
Ben ....yerinde olsayd›m; ...
Kitab› be¤endim/be¤enmedi¤im çünkü...
Kitab› ben tamamlasayd›m...
Kitapta be¤endi¤im 1-2 paragraf:
Kitapta geçen bilmedi¤im kelimeler ve anlamlar›:
327
“DÜfiÜNCE K‹TABI” OKUMA FORMU Kiflisel Bilgiler Ö¤rencinin ad› soyad›: S›n›f›
:
Nu.
: Kitapla ‹lgili Bilgiler
Kitab›n ad›
:
Yazar›
:
Yay›nevi, bas›m y›l› ve yeri: Türü : Okumaya bafllad›¤›m tarih: Okumay› bitirdi¤im tarih : Sayfa say›s›
:
Ayn› yazardan okudu¤um di¤er kitaplar: Kitapla ‹lgili Duygu ve Düflünceler Konusu:
Kitapta anlat›lanlar› k›saca flöyle ifade edebilirim:
Kitaptan ç›kard›¤›m sonuç:
Sevdi¤im cümleler :
Kitab›n niçin yaz›ld›¤› hakk›ndaki düflüncem:
Kitapta çok be¤endi¤im 4/5 cümle:
Kitab› be¤endim/be¤enmedim, çünkü...
Kitapta geçen bilmedi¤im kelimeler ve anlamlar›:
328
fi‹‹R K‹TABI OKUMA FORMU Kiflisel Bilgiler Ö¤rencinin ad› soyad›: S›n›f›
:
Nu.
: Kitapla ‹lgili Bilgiler
Kitab›n ad›
:
fiairi
:
Yay›nevi, bas›m y›l› ve yeri: Okumaya bafllad›¤›m tarih: Okumay› bitirdi¤im tarih : Sayfa say›s› Tutar›
: :
Kitapla ‹lgili Duygu ve Düflünceler Kitaptaki fliirlerde ifllenen temalar:
En çok sevdi¤im fliirler ve sebebi:
Kitaptan ezberledi¤im fliirin ad›:
Kitab› be¤endim/be¤enmedim çünkü...
Ben flairin yerinde olsayd›m...
Kitab› okurken hissettiklerim:
Kitapta geçen bilmedi¤im kelimeler ve anlamlar›:
Kitapta be¤endi¤im fliir:
329
330
22.
21.
20.
19.
18.
17.
16.
15.
15.
14.
13.
12.
11.
10.
9.
8.
7.
6.
5.
4.
3.
2.
1.
Tarih:
Ö¤rencilerin ad›-soyad›:
Evet
K›smen Hay›r
A¤›z özelliklerini yans›t›yor mu? Evet
K›smen Hay›r
Kelimeleri veya sesleri yutuyor mu?
Evet
K›smen Hay›r
Yanl›fllar›n› an›nda düzeltiyor mu?
K›smen Hay›r Evet
Kelimeleri do¤ru okuyor mu?
OKUMA BECER‹S‹N‹ DE⁄ERLEND‹RME ÖLÇE⁄‹
Evet
K›smen Hay›r
Okurken metinde olmayan bir kelime ekliyor mu?
K›smen Hay›r Evet
Okurken kelime atl›yor mu? Evet
K›smen Hay›r
Okurken geriye dönüfller yap›yor mu?
331
yetersiz**
iyi
SEV‹YEYE UYGUN
••Okuyaca¤› kitap say›s› periyodik olarak art›r›l›r.
çok yetersiz*
Not: Ö¤retim y›l› bafl›nda ve sonunda ö¤retmen taraf›ndan doldurulur.
• Rehber eflli¤inde okur.
Ö¤rencinin ad›-soyad›
SEV‹YE ALTI
OKUMA BECER‹S‹ SEV‹YE BEL‹RLEME FORMU
•••Amaçl›
mükemmel•••
okumaya yönlendirilir.
çok iyi
SEV‹YE ÜSTÜ
332
Beceri Okuma amac›m› belirlerim. Seviyeme uygun kitaplar seçerim. Macera kitaplar› okurum. Tarihî romanlar okurum. Biyografik romanlar okurum. Fantastik romanlar okurum. Olay örgüsü karmafl›k romanlar okurum. Bilgi veren metinler okurum. Farkl› türde kitaplar okurum. Ak›c› okurum. Söz sanatlar›n› ay›rt ederim. Metnin unsurlar›n› tart›fl›r›m. Örnekleri fark ederim. Sat›r aralar›n› okurum. Kitapla/yazarla bütünleflirim. Okumaya her gün 30-40 dakika zaman ay›r›r›m. Bilgi edinmek için kaynaklardan yararlan›r›m. Grafik ve tablolardan bilgi elde ederim. Elde etti¤im bilgileri birlefltirir ve yorumlar›m. Metinden anlad›klar›m› sözlü ifade ederim. Metinle ilgili düflüncelerimi yaz›l› olarak ifade ederim.
Ad›-Soyad›: S›n›f›: Nu: 1. DÖNEM Her zaman Bazen
Hiçbir zaman
Bu form kendinizi de¤erlendirmeniz amac›yla haz›rlanm›flt›r. Sizi en do¤ru yans›tan seçene¤e “X” iflareti koyunuz.
Ö⁄RENC‹ ÖZ DE⁄ERLEND‹RME FORMU
2. DÖNEM Her zaman
Bazen
Hiçbir zaman
SÖZLÜK abartma: Anlat›m› etkili k›lmak amac›yla bir duyguyu, düflünceyi veya olay› oldu¤undan büyük ya da küçük gösterme; mübala¤a. a¤›z: Bir dilin veya lehçenin daha küçük yerleflim bölgelerinde yaz› diline oranla birbirinden az çok ayr›lan konuflma biçimleri. Örnek, ‹stanbul a¤z›, Ayd›n a¤z›, Anadolu ve Rumeli a¤›zlar› vb. ahenk: Uyum. fiiirde/düz yaz›da cümle, kelime ve seslerin belli bir düzen içinde verilmesi veya tekrar edilmesiyle ortaya ç›kan ses ak›fl›, müzikalite. fiiirde ahenk; ses benzerlikleri, ritim, ölçü vb. unsurlarla sa¤lan›r. ak›c›l›k: Bir konuflma veya yaz›n›n anlam yönünden anlafl›l›r, söylenifl yönünden hiçbir engele tak›lmayan bir do¤all›kta olmas›. ana duygu: Bir edebî metnin geneline yay›lan ve temay› besleyen sevinç, mutluluk, üzüntü gibi temel duygular. ana düflünce: Bir yaz› veya konuflmada çeflitli yard›mc› düflüncelerle desteklenen ve metnin tamam›nda verilmek istenen düflünce; ana fikir. anahtar kelime: Bir cümlenin veya sözün yans›tmak istedi¤i anlam için en büyük ipucunu veren ana kavram, kelime. anlat›c›: Bir olay› anlatan, aktaran kifli; olay anlat›m›na dayal› metinlerde olaylar›, kiflileri, mekân› okura anlatan kifli. Bu tür metinlerde üç tür bak›fl aç›s›ndan söz edilebilir: ‹lâhî bak›fl aç›s›, kahraman anlat›c›n›n bak›fl aç›s› ve gözlemci bak›fl aç›s›. ‹lk bak›fl aç›s›ndaki anlat›c›, olaylar›n gelifliminden, kahramanlar›n neler düflündüklerine kadar her fleyi bilir. Kahraman anlat›c›, anlat›c›n›n bildikleri kahraman›n bildikleri kadard›r. Gözlemci bak›fl aç›s›nda ise anlat›c› tarafs›z bir gözle olaylar› veya durumlar› anlat›r. Dolay›s›yla metnin yazar› her zaman olaylar› anlatan kifli de¤ildir, çünkü yazar, anlat›m› bir anlat›c›ya devredebilir. anlat›m tutumu: Bir yazar›n kifli, olay veya durumlara karfl› tak›nd›¤› tav›r. Bu tutum, elefltirici, sorgulay›c›, tahlil edici, tasvir edici, ironik vb. yaklafl›mlar› beraberinde getirir. anonim: Yazan› veya söyleyeni belli olmayan, halka mâl olmufl mâni, türkü, bilmece, atasözü vb. türler. ba¤lam: En az iki kelimenin bir araya gelmesiyle oluflan anlam birli¤i. Kelimeler veya ifadeler farkl› ba¤lamlarda de¤iflik anlamlar içerebilir. bak›fl aç›s›: Bir olay› veya durumu de¤erlendirme yönü, yöntemi. Olay anlat›m›na dayal› türlerde (hikâye, roman, masal vb.) olay, mekân ve kiflilerin kimin taraf›ndan görüldü¤ünü ve anlat›ld›¤›n› belirten kavram; perspektif. Bak›fl aç›s› kavram› 'anlat›c›' kavram› ile beraber de¤erlendirilir. basmakal›p: Herkesçe çok iyi bilinen ve bu sebeple de hiçbir çarp›c›l›¤›, özgünlü¤ü olmayan cümle veya ifade. beden dili: ‹nsan vücudunun çeflitli hareketlerinden oluflan ve genellikle de bulunulan duruma karfl› verilen olumlu veya olumsuz tepkilerin bütünü. benzetme: Bir konuflma veya yaz›da bir varl›¤›, olay› ve durumu daha etkileyici göstermek amac›yla, onlar›n kendinden güçlü veya zay›f bir varl›kla, durumla, olayla anlat›lmas›.
333
beyin f›rt›nas›: Fikir üretmek, gelifltirmek ve karar almak için kullan›lan herkesin kat›l›m›n›n sa¤land›¤›, fikirlerin özgür bir flekilde ortaya konuldu¤u yarat›c› düflünme tekni¤i. bo¤umlama: Bo¤azdan ç›kan sese konuflma organlar›nca biçim verilmesi. ça¤r›fl›m: Bir söz, durum veya olay›n insan›n zihninde canland›rd›¤› her türlü unsur. çat›flma: Bir metindeki kiflinin veya kiflilerin herhangi bir uyumsuzluk, anlaflmazl›k nedeniyle insanlarla, do¤ayla ters düflmeleri. Hikâye, roman ve masal gibi türlerde çat›flma itici bir güçtür, olaylar ancak bu çat›flmalar›n sonuca ba¤lanmas›yla sona erer. çeliflki: Uyumsuzluk, tutars›zl›k. Bir metinde geçen cümlelerle onlar› izleyen ifadelerin anlam veya bilgi bak›m›ndan ayk›r› olmas›. didaktik: Ö¤retici. dolayl› anlat›m: Baflkas›na ait bir sözü, kiflinin kendi ifadesiyle aktarmas›. Atatürk'ün “Ö¤retmenler, gelecek nesil sizin eseriniz olacakt›r.” sözü do¤rudan/dolays›z bir anlat›mken “Atatürk, gelecek nesillerin ö¤retmenlerin eseri olaca¤›n› söylemifltir.” cümlesi dolayl› bir anlat›md›r. drama: Oyunlaflt›rma. durak: Konuflmada veya okumada anlam›n daha anlafl›l›r ve etkileyici olmas› için gerekli yerlerde verilen k›sa ara. eksiltili cümle: Yüklemi söylenmemifl cümle. Okur, bu tür yüklemleri cümlenin ak›fl›ndan anlar ve zihninde tamamlar. Örne¤in; Masan›n üstünde kitaplar, yan›nda da eski dergiler... epik: Kahramanl›kla ilgili, destana iliflkin, destana özgü. fabl: Hayvan, bitki veya cans›z varl›klar aras›nda geçen hayalî olaylar› konu edinen hikâyeler. gönderme: At›f. Bir kavram›n veya sözün hat›rlatt›¤› kifli, durum veya olay. görsel unsur: Resim, foto¤raf, karikatür, çizim, görsel tasar›m gibi tamamen görmeye dayal› ögeler. ipucu: Bir sorunu çözmede yard›mc› olan veya yol gösteren iflaret ve simgeler. Metin ba¤lam›nda düflünüldü¤ünde, anlam›n/olaylar›n çözümlenmesine yard›mc› olan sözler veya ifadeler. ironi: ‹nce alay. Anlat›mda kelimeleri, z›t anlamlar›n› ifade edecek flekilde kullanarak söze konu edilen kifli, durum veya olay›n alaya al›nmas›. kaynak: Herhangi bir bilgi, haber, görüntü, ses gibi uyaranlar›n ç›k›fl noktas›. konuflma dili: Çeflitli söyleyifl özellikleri olan ve yaz› dilinden farkl› olan dil. kurgulanm›fl metinler: Kurmaca. Girifl, geliflme, sonuç gibi unsurlar› ile flah›s ve varl›k kadrosu, mekân ve zaman gibi ögeleri yazar taraf›ndan belirlenen, hayal gücüne dayal› edebiyat metinleri. materyal: E¤itim ve ö¤retim etkinliklerinde kullan›lacak yaz›l›, görsel, iflitsel vb. malzemeler.
334
olay örgüsü: Olay anlat›m›na dayal› metinlerdeki olaylar›n bütünü; vak'a. Olay örgüsü kavram›, “olay” kelimesinden farkl› olarak yaln›zca edebiyat eserlerinde karfl›m›za ç›kar, oysa günlük hayatta pek çok olayla karfl›lafl›labilir. örtülü anlam: Bir cümlenin anlam›ndan ç›kar›labilecek di¤er anlamlar, ifadeler. Örne¤in, “Toplant›ya Ali de kat›ld›.” cümlesinden ç›kar›labilecek “Toplant›da Ali'den baflkalar› da vard›..” sözü örtülü bir flekilde yer al›r. pastoral: K›r yaflant›s›n› ve özellikle çobanlar›n aflk ve yaflay›fllar›n› anlatan fliir türü. ritim: Bir düz yaz› veya fliirde çeflitli tekrarlarla sa¤lanan ak›fl, müzikalite. satirik: Elefltirel, yergici. söz sanatlar›: Anlat›m› etkili k›lmak amac›yla kelimelerin sanatl› kullan›mlar›. Benzetme, abartma, kiflilefltirme vb. söz varl›¤›: Bir dilde var olan kelime, deyim, atasözü ve di¤er sözlerin oluflturdu¤u bütün. sözün ezgisi: Bir kelime, cümle veya ifadenin do¤ru telâffuzunu ve vurgusunu sa¤layacak olan duraklama, bo¤umlama gibi söylenifle yönelik unsurlar›n bütünü. sunum: Herhangi bir konunun görmeye veya duymaya dayal› ögelerden de yararlan›larak bir ortamda dinleyicilere aktar›lmas›. flah›s kadrosu: Olaya dayal› metinlerde, olaylar›n gelifliminde herhangi bir rolü bulunan kiflilerin tümü. taslak: Herhangi bir çal›flmay›/ürünü ana çizgileriyle, çeflitli bölümleriyle belirten ön çal›flma. tema: Bir metindeki olaylardan, çat›flmalardan veya konuflmadaki ifadelerden ç›kar›labilecek kavram, duygu. Bir metindeki sonucun en k›sa ifadesi. tutarl›l›k: Duygu, düflünce, hayal ve tasar›lar›n mant›ksal bir ak›fl içinde birbirine ba¤lanmas›; cümlelerde bilgi veya anlam bak›m›ndan herhangi bir ayk›r›l›¤›n bulunmamas›. varl›k kadrosu: Bir metinde geçen varl›klar›n, nesnelerin tümü. vurgu: Konuflma/okuma s›ras›nda bir kelime veya hecenin di¤erlerine oranla daha bask›l› söylenmesi, okunmas›. yaz› dili: Bir lehçe veya a¤›z üzerine kurulan ortak dilin yaz›da kullan›lmas› sonucunda ortaya ç›kan dil. zihin haritas›: Anlaman›n daha h›zl› ve kolay olmas› için anahtar kelime, kavram ve cümlelerle oluflturulan grafik.
335
KAYNAKÇA
..............., “Atatürk'ün Yurt Gezilerinde Kulland›¤› Vagonu”,www.TCDD.gov.tr, 18.11.2006. ..............., “Bilgisayar Denen Araç”, www.gantep.edu.tr, 20.11.2006. ..............., www.egitim.aku.edu.tr, 16.11.2006. ..............., “H›zl› Trenlerimiz Geliyor”, www.TCDD.gov.tr, 18.11.2006. ..............., “Yozgat”,www.yozgat.gov.tr, 13.11.2006. ..............., “Mimar Sinan”, www.‹stanbul.gov.tr, 11.12.2006. ..............., “Gaziantep”, www.kultur.gov.tr, 10.11.2006. ..............., “Yunus Emre”, www.gazi.edu.tr, 11.12.2006. ...............,“Henry Kaiser ve Baflar›n›n Koflullar›” Çev.: Feyza Ar›kkan , www.biltek.tubitak.gov.tr, 14.11.2006. Bugün gazetesi, “Minik Yönetmenin Baflar›s›”, 12.06.2006. AGHAEY, Ali, “Çiplerin Dünyas›”, www.kultur.gov.tr, 17.11.2006. AKSOY, ‹mran “Bilginin Ötesinde”, Bilim ve Akl›n Ayd›nl›¤›nda E¤itim Dergisi, A¤ustos - Eylül 2005. ARIBURNU, Kemal, Atatürk'ten An›lar, ‹nk›lâp Kitabevi, ‹stanbul,1998. ARPACI, Süleyman, “Nevruz Güzellemesi”, www.yayim.meb.gov.tr, 13.12.2006. ASYA, Ârif Nihat, “Destan”, Bir Bayrak Rüzgâr Bekliyor, Ötüken Yay›nlar›, ‹stanbul, 2005. ATAMAN, Sadi Yaver, Atatürk ve Türk Musikisi, Kültür Bakanl›¤› Atatürk Dizisi, Ankara, 1991. ATATÜRK, Mustafa Kemal, “Gençli¤e Hitabe”,Nutuk, Atatürk Dizisi,1.2.3.Cilt, Millî E¤itim Bakanl›¤› Yay›nlar›, ‹stanbul, 2001. AYTAÇ, Tufan, “21. Yüzy›l›n Bafl›nda Ö¤retmenin, Ö¤retmenin De¤iflen Rolleri, “Bilim ve Akl›n Ayd›nl›¤›nda E¤itim Dergisi, Ankara, Kas›m 2003. BAHADIRO⁄LU, Yavuz, “Benim ‹çin Can De¤ildir”,Tarihimizden Yaflanm›fl Öyküler, Nesil Yay›nlar›, ‹stanbul, 2005. BAK‹LER, Yavuz Bülent, “Türkistan”,Harman, Türk Edebiyat› Vakf› Yay›nlar›, ‹stanbul, 2005. B‹LEN, ‹dris, “Empati ile Yaflamak”, Ayl›k Kiflisel Geliflim ve Yaflama Sanat›, Nisan 2006. B‹NYAZAR, Adnan, “Toplumsal Çeliflki”, Düflünce Bahçelerinde, hzl.:Yaflar AfiKIN, Yalç›n Emel Yay›nevi, Ankara,1990. ÇAMLIBEL, Faruk Nafiz, Han Duvarlar›, Kültür ve Turizm Bakanl›¤› Yay›nlar›, Ankara,1986. ÇELEB‹, Evliya, “‹stanbul'dan Bursa'ya”, Çocuk Edebiyat›, hzl.: Alemdar YALÇIN-G›yasettin AYTAfi, Akça¤ Yay›nlar›, Ankara, 2005. Ç‹FTKAYA, MURAT, “Babam›n Gözlerinin ‹çi”, Anne Baba Çocuk Öyküleri, Timafl Yay›nlar›, ‹stanbul, 2004. DAfiKIRAN, Levent,“Bilgisayar Ekran›ndan Arkeolojik Keflif”, www.biltek.gov.tr, 13.11.2006 D‹KMEN, Mehmet, “Bofl Zaman› De¤erlendirme Bilinci, Zaman› ‹yi Kullanmak”, Baflar› Öyküleri, Papatya Yay›nlar›, ‹stanbul, 2005. D‹KMEN, Mehmet, “‹ki ‹fl Aras› Bofl Vakitler De¤erlendirilse”, Baflar› Öyküleri, Papatya Yay›nlar›, ‹stanbul, 2005. D‹KMEN, Mehmet, “Saati Durdurabilir misin?”, Baflar› Öyküleri, Papatya Yay›nlar›, ‹stanbul, 2005. DÖKMEN, Üstün, “Serçe Masal›nda Empati”,www.biltek.tubitak.gov.tr,15.11.2006. 336
ED‹S, fieyhmus, “fiahmeran'la Yeniden Bak›rc›l›k Sanat›na”, Zaman gazetesi,18.12.2006. ELL‹S, H.F., “Hayat›ma Yön Veren Ö¤üt”, Dostluk Öyküleri, Dostluk Öyküleri, hzl.: Selim GÜNDÜZALP-‹smail ÖRGEN, Zafer Yay›nlar›, ‹stanbul, 2004. EREND‹L, Muzaffer, “‹lginç Olaylar ve Anekdotlarla Atatürk”, Genelkurmay Baflkanl›¤› Bas›mevi, Ankara,1988. ERTEPINAR, Coflkun, “‹çimdeki Çocuk”, Küçük Dünyam›n ‹çinden, MEB Yay›nlar›, ‹stanbul, 2005. ESENDAL, Memduh fievket, “U¤ursuzluk”,Hikâye Tahlilleri,hzl.:Mehmet KAPLAN,1990. EYUBO⁄LU, ‹smet Zeki, Düflünceleriyle Yaflayan Atatürk, Say Yay›nlar›, ‹stanbul. EYUBO⁄LU, ‹smet Zeki, “Dil Devrimi”, Düflünceleriyle Yaflayan Atatürk, Say Yay›nlar›, ‹stanbul,1998. EYUBO⁄LU, Bedri Rahmi, “Türküler Dolusu”, O¤uz'dan Bugüne, Türk Dil Kurumu Yay›nlar›, Ankara,1996. EYUBO⁄LU, Sabahattin, “Dostluk”, Düflünce Bahçelerinde, hzl.: Yaflar AfiKIN, Yalç›n - Emel Yay›nevi, Ankara, 1990. F‹KRET, Tevfik, “Marangoz”, fiermin, Oda Yay›nlar›, ‹stanbul,1980. GÖKfiEN, Naci Enver: “‹ki ‹yi ‹nsan”, Çardak Alt›, 1951. GÜL, Metin-‹lhan YALÇIN, “Çevrenin Etkisi” Atasözleri ve Özdeyifller Sözlü¤ü, Koza Yay›n Da¤›t›m, Ankara, 2005. GÜNDÜZALP, Selim, “Deyimler ve Öyküleri”, Zafer Yay›nlar›, ‹stanbul, 2004. GÜNDÜZALP, Selim, “Zurnada Peflrev Olmaz”, Deyimler ve Öyküleri, Zafer Yay›nlar›, ‹stanbul, 2004. GÜNEfi, Burhan, Atatürk fiiirleri Antolojisi, ‹lke Kitabevi, Ankara, 1988. GÜNTEK‹N, Reflat Nuri, “Daha Dün”,Anadolu Notlar›, ‹nk›lâp Yay›nevi, ‹stanbul, 1989. HUGHES, James, “Kendini Tan›: Mutlu Ol”, Düflünce Bahçelerinde, Ça¤dafl Düflünce Antolojisi, Yalç›n Emel Yay›nevi, Ocak 1990. ‹SM‹ER, Ayfle Leylâ, “Ekran Efendinin Tutsaklar›”, Hürriyet Pazar dergisi, 1983. KARAY, Refik Halit, “Çad›rda”, Bir ‹çim Su, ‹nk›lâp Yay›nevi, ‹stanbul, 2005. LAÇ‹N, ‹lbeyi, Çeflitli Yönleriyle Atatürk ve Atatürkçülük, Ba¤›rgan Yay›nevi, Eylül 1997. MAKAL, Mahmut, “Tohumluk”, Bizim Köy, Varl›k Yay›nlar›, ‹stanbul, 1961. NAB‹, Yaflar, En Güzel Dünya Hikâyeleri, Varl›k Yay›nlar›, ‹stanbul, 1974. ÖNDER, Mehmet, “Anadolu’da Kilim Demek”, Adl› Sözü Anadolu , Elips Kitap, Ankara, 2005. R‹CHARD, Bach, Mart› Jonathan Livings, Çeviri: Esendal Kuzucu, Art Yay›nlar›, 2004. SAYGIN, O¤uz, Beyin Gücünü Gelifltirme, Hayat Yay›nlar›, ‹stanbul, 2002. SCHWEITZER, Albert, “Büyük Görevimiz” Milliyet Sanat dergisi, 1975. SOMUNCUO⁄LU, Servet, “Otçu Haftas› fienlikleri,” Atlas Dergisi, Ekim 2003. TANJU, Sadun, “Yazar›n Ödevi”, Düflünce Bahçelerinde, hzl.: Yaflar AfiKIN, Yalç›n Emel Yay›nevi, Ankara, 1990. TARCAN, Selim S›rr›, “Hayatta Baflar›n›n Yollar›”, Konuflma Sanat›, hzl.: Ertu¤rul YAMAN, Gazi Kitabevi, Ankara, 2001. TURAN, Mustafa, “Çanakkale ‹çin Ne Dediler”,Destanlaflan Çanakkale, Papatya Yay›nlar›, ‹stanbul, 2005. URAL, Serpil, “Bahar Nevruz'la Bafllar”, Uygulamal› Çocuk Edebiyat›, hzl.:‹brahim KIBRIS,Eylül Yay›nevi, Ankara, 2002. ÜNALAN, fiükrü, “Hizmeti Sevgi ile Sürdürmek”,Çoklu Zekâ Teorisi Uygulama Rehberi, hzl.: Kudret Eren YAVUZ, Ceceli Yay›nlar›,Ankara, 2004. YAMAN, Ertu¤rul, “Jest ve Mimikler”, Konuflma Sanat›, Gazi Kitabevi, Ankara, 2001. ZWE‹G, Stefan, “Herkesin Dostu Anton”, En Güzel Dünya Hikâyeleri, hzl.: Yaflar NAB‹,Varl›k Yay›nlar›, 1974. 337
GER‹ B‹LD‹R‹M FORMU Bu form, afla¤›da s›ralanm›fl bafll›klara iliflkin Ders Kitab› (DK), Ö¤renci Çal›flma Kitab› (ÇK) ve Ö¤retmen K›lavuz Kitab› (ÖK)’ndaki hatalar›n kitap yazarlar› taraf›ndan do¤ru ve h›zl› bir flekilde düzeltilmesini sa¤lamak için haz›rlanm›flt›r. Bu formu doldurduktan sonra, MEB ‹lkö¤retim Genel Müdürlü¤ü Yay›mlar ve Ders Araç Gereçleri fiubesi Atatürk Bulvar› 06648 Bakanl›klar / Ankara adresine veya iogmyayinlar@meb.gov.tr elektronik posta adresine gönderiniz.
Kitap Ad› (DK-ÇK-ÖK)
Ö¤retmen Görüflleri ve Tespit Edilen Hatalar
Sayfa Nu.
Paragraf Nu. (Sayfa üstünden)
Paragraf›n sat›r Nu. (Paragraf üstünden)
1. Metinler dil, anlat›m, içerik ve s›n›f seviyesine uygun mu? Düflüncelerinizi belirtiniz. ...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
....................
...............................................................................
....................
....................
....................
2. Ö¤renci Çal›flma Kitab› ve Ö¤retmen K›lavuz Kitab›’ndaki etkinlikler aç›k, anlafl›l›r ve s›n›f seviyesine uygun mu? Yaz›n›z. ...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
....................
...............................................................................
....................
....................
....................
338
Kitap Ad› (DK-ÇK-ÖK)
Ö¤retmen Görüflleri ve Tespit Edilen Hatalar
Sayfa Nu.
Paragraf Nu. (Sayfa üstünden)
Paragraf›n sat›r Nu. (Paragraf üstünden)
3. Ders Kitab›, Ö¤renci Çal›flma Kitab› ve Ö¤retmen K›lavuz Kitab› aras›nda yönlendirme hatalar› var m›? Belirtiniz. ...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
.....................
...................
....................
4. Ders Kitab›’nda yer alan görseller metinlerin içeri¤inin destekliyor mu? Ö¤renci Çal›flma Kitab›’ndaki görseller yeterli mi? Yaz›n›z. ...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
....................
...............................................................................
....................
....................
....................
339
Kitap Ad› (DK-ÇK-ÖK)
Ö¤retmen Görüflleri ve Tespit Edilen Hatalar
Sayfa Nu.
Paragraf Nu. (Sayfa üstünden)
Paragraf›n sat›r Nu. (Paragraf üstünden)
5. Ölçme ve de¤erlendirme etkinlikleri a. Say›ca yeterli mi? b. Aç›k ve anlafl›l›r m›? c. Seviyeye uygun mu? ...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
....................
.............................................................................
....................
....................
....................
6. Kitaplarda bask›dan kaynaklanan hatalar var m›? Belirtiniz. ...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
.....................
............................................................................
.....................
.....................
.....................
340
Kitap Ad› (DK-ÇK-ÖK)
Ö¤retmen Görüflleri ve Tespit Edilen Hatalar
Sayfa Nu.
Paragraf Nu. (Sayfa üstünden)
Paragraf›n sat›r Nu. (Paragraf üstünden)
7. Kitaplarda yaz›m ve noktalama hatalar› var m›? Yaz›n›z. ...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
...................
............................................................................
...................
...................
...................
....................
.............................................................................
....................
....................
....................
341
GÜNEY KIBRIS RUM YÖNET‹M‹
NÖC: Nahcivan Özerk Cumhuriyeti (Azerbaycan)
İl merkezleri
Başkent (Ankara)
N
)
RB .Ö AY .C CA N
ZE
(A
Devlet sýnýrý
Özerk olmayan Türk bölgeleri
Özerk cumhuriyet, eyalet ve vilayetler
Baðýmsýz Türk devletleri
Özerk cumhuriyet ve vilayet sýnýrý
(
(
AK A C SY . A
Hakasya C.
Krasnoyarsk
ÖZERK VÝLAYETLER
ÖZERK CUMHURÝYETLER
Keþmir deki bu sýnýr çizgisi (BM) Kontrol hattýdýr. Bu hat 1972 Simla Antlaþmasý ile belirlenmiþ olup, Keþmir in nihai statüsü hakkýnda Hindistan ve Pakistan tarafýndan henüz bir anlaþmaya varýlmamýþtýr.
Krasnoyarsk
H