Expressis Verbis 4

Thessaloniki, March 2015

“EXPRESSIS VERBIS” Law Magazine of ELSA Thessaloniki

1

Το Διοικητικό Συμβούλιο της ELSA Thessaloniki: Πρόεδρος : Αντωνία Μαρκοβίτη Γενικός Γραμματέας : Πετράς Ιωάννης Ταμίας : Στυλιανού Ελένη Αντιπρόεδρος Marketing : Γαλεγαλίδου Μαριάνα Αντιπρόεδρος Ακαδημαϊκών Δραστηριοτήτων : Σουρβάς Ευθύμιος Αντιπρόεδρος Σεμιναρίων και Συνεδρίων : Σουροβίκη Δέσποινα Αντιπρόεδρος STEP : Αμοιρίδου Ελπίδα

Ειδικοί Συνεργάτες Ειδικός Συνεργάτης Εξωτερικών Σχέσεων : Νταγγίνης Μιχάλης Ειδικός Συνεργάτης Ενημέρωσης και Διαδικτυακής Υποστήριξης : Κωλέτση Λαμπρινή Ειδικός Συνεργάτης Ανέρευσης Πόρων : Σταυρουλάκη Βίκυ Ειδικός Συνεργάτης Ανέρευσης Πόρων : Τσελεκίδης Αλέξανδρος Ειδικός Συνεργάτης Marketing : Αθανασοπούλου Ισμήνη Ειδικός Συνεργάτης Ακαδημαϊκών Δραστηριοτήτων : Καλέργης Αναστάσιος Ειδικός Συνεργάτης Εικονικών Δικών (Moot Court) : Δημητρακοπούλου Δέσποινα Ειδικός Συνεργάτης Σεμιναρίων και Συνεδρίων : Στράκας Κωνσταντίνος Ειδικοί Συνεργάτης STEP : Πιπίδη-Καλογήρου Κορνηλία

2

Συντακτική Ομάδα Αρχισυνταξία : Γαλεγαλίδου Μαριάνα Ειδικός Συνεργάτης Τεχνικής Επιμέλειας : Καρανίκας Γεώργιος Μέλος : Σιδέρη Ελευθερία Μέλος : Παπαγεωργίου Γεώργιος Μέλος : Πιπίδη-Καλογήρου Ειρήνη

Εισηγητές & Αρθρογράφοι Αντωνία Μαρκοβίτη Στεφανία Ευσταθίου Ειρήνη Καλογήρου Ελευθερία Χανιαλάκη Egle Balionyte Ελένη Γκουντάκου Αλεξία- Νεφέλη Δούμα Αντωνία Θεοδωρίδου Δήμητρα-Μαρία Πλαμαντούρα

3

4

Editor’s Letter Αγαπητά μέλη και φίλοι της ELSA Thessaloniki, Σας καλωσορίζουμε στο τέταρτο τεύχος του περιοδικού “Expressis Verbis”της ELSA Thessaloniki. Για μια ακόμη φορά είμαστε στην ευχάριστη θέση να δώσουμε βήμα και χώρο σε σκέψεις και τις ιδέες, με την ελπίδα προβληματισμού και δημιουργίας μια πλατφόρμας γόνιμου διαλόγου. Το παρόν τεύχος έχει να επιδείξει μια ξεχωριστή ποικιλία ως προς τους άξονες, στους οποίους κινείται. Σε πρώτο στάδιο, δίνεται η δυνατότητα να ξεδιπλώσουν οι αρθρογράφοι μας τις σκέψεις τους επί θεμάτων κοινωνικών και νομικών με προεκτάσεις ευρύτερες. Το πιο επίκαιρο από ποτέ- ζήτημα του εκλογικού συστήματος, η ισότητα των δύο φύλων στην εργασία, το φλέγον πρόβλημα του μεταναστευτικού κύματος και οι οικονομική παράμετρος είναι μερικές μόνο από τις θεματικές, των οποίων άπτονται τα κείμενα του τεύχους. Σε δεύτερο στάδιο, το περιοδικό παρέχει για πρώτη φορά πλούσιο υλικό σχετικά με τις δράσεις της ELSA σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο. Παράλληλα, δίνεται η δυνατότητα πλήρους και κατατοπιστικής ενημέρωσης σχετικά με το πρόγραμμα πρακτικής άσκησης στο εξωτερικό (S.T.E.P.), καθώς επίσης και για τα θερινά σχολεία που προσφέρει η ELSA. Φέτος 42 θερινά σχολεία από 23 χώρες θα λάβουν χώρα στο πλαίσιο της ELSA και για πρώτη φορά η ELSA Thessaloniki βρίσκεται ανάμεσα σε αυτά. Σε συνεργασία με την HelMSIC Thessaloniki, από τις 6 έως τις 12 Ιουλίου το πρώτο θερινό σχολείο με θέμα το

Ιατρικό Δίκαιο και τη Βιοηθική θα φιλοξενήσει 60 συμμετέχοντες από όλο τον κόσμο, διευρύνοντας τις ακαδημαϊκές τους γνώσεις. Νέες θεματικές, πλήρης ενημέρωση και δυναμικός χαρακτήρας είναι αυτό που θα χαρακτήριζε το τεύχος αυτό, αντικατοπτρίζοντας απολύτως το συνεχώς αυξανόμενο ενδιαφέρον των μελών για συμμετοχή στις δράσεις της ELSA. Ευχαριστούμε θερμά όσους συνέβαλαν στη δημιουργία αυτού του τεύχους. Οι πύλες του “Expressis Verbis”είναι πάντοτε ανοικτές και έτοιμες να καλωσορίσουν κάθε σκέψη και δημιουργική έκφραση των μελών και ταυτοχρόνως να παρέχουν ενημέρωση σχετικά με τις δράσεις μας. Μπορείτε να επικοινωνείτε μαζί μας στο www.expressis.verbis@elsa-greece.org , στέλνοντας τα κείμενα σας στην ελληνική/αγγλική ή τις τυχόν παρατηρήσεις και σχόλια επί του παρόντος τεύχους, ανατροφοδοτώντας το έργο της Συντακτικής Ομάδας. Ευχόμαστε καλή ανάγνωση!

ELSA –fully yours, ΓΓΓΓΓΓΓΓΓΓΓ Γ ΓΓΓΓΓΓ Γ ΓΓΓπ ΓΓΓΓΓΓΓ Marketing, ΓΓΓ ΓΓΓΓΓΓΓΓΓ ΓΓ

5

CONTENTS -Editor’s letter………………………………………………………………………p.5 A. IT’S ALL ABOUT ELSA …………………………………………........................

-International Presidents’ Meeting 2015 - Antonia Markoviti, President of ELSA Thessaloniki………………………………………………………………………...p.7 Because S.T.E.P is the best! - Irene Kalogirou, Member of the Editorial Board of Expressis Verbis …………………………………………………………………p.8 -A Must-Attend: The National Council Meeting of ELSA United Kingdom - Stefanie G. Efstathiou, former President of ELSA Thessaloniki/Assistant for STEP Regional Development of ELSA International……………………………p.9 -Bilateral Legal Research Group on Intellectual Property Law - Antonia Markoviti Vice President for Academic Activities of ELSA Greece & Egle Balionyte, Director of PR of ELSA Lithuania ……………………………………………….p.11 B. WINDOW TO THE WORLD……………………………………………………

-Η ισότητα των φύλλων στην κοινωνική ασφάλιση - Γκουντάκου Ελένη, τελειόφοιτη φοιτήτρια Νομικής ΑΠΘ………………………………………………………….. p.13 - Λαμπεντούζα: Ένας χρόνος μετά – Αλεξία-Νεφέλη Δούμα……………………... p.16 -Εκλογικό σύστημα: μία πληγή στη σύγχρονη Ελλάδα - Αντωνία Θεοδωρίδου, τελειόφοιτη φοιτήτρια Νομικής ΑΠΘ……………………………………………. p.18 -CRD IV: To what extent remuneration reforms ensure sound risk management of financial institutions? - Dimitra-Maria Plamantoura, Trainee Lawye…..... p.21 C. INTERESTING INTERVIEWS.........................................................................

ELSA Summer Schools…Ξέρω τι έκανες πέρυσι το καλοκαίρι! ........................... p.29 Take a STEP and move forward! ……………………………………………….. p.34

6

International Presidents’ Meeting 2015 Όδευση προς διεθνικότητα βάσει των Strategic Goals 2018 Αντωνία Μαρκοβίτη, Πρόεδρος ELSA Thessaloniki Η ELSA είναι η μεγαλύτερη ένωση φοιτητών νομικής στον κόσμο. Μη πολιτική. Μη κερδοσκοπική. Με 40.000 μέλη σε περίπου 300 νομικές σχολές σε 42 χώρες. Με όραμα ένα δίκαιο κόσμο στον οποίο υπάρχει σεβασμός για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και την πολιτιστική πολυμορφία. Τα χαρακτηριστικά αυτά μαρτυρούν άμεσα το λόγο που η ένωση θέτει ως στρατηγικό στόχο ανάμεσα σε άλλους και την εστίαση στα ανθρώπινα δικαιώματα και τη διεθνικότητα. Διεθνικότητα των εθνικών και τοπικών παραρτημάτων υπό τη μορφή της διεθνοποίησης των projects τα οποία διοργανώνουν, αλλά και της εν γένει ακτινοβολίας που εκπέμπουν στο δίκτυο της ELSA. Σε καμία περίπτωση, βέβαια, δεν παραμελείται και η ανάδειξη της τοπικής/εθνικής ταυτότητας. Απεναντίας επιδιώκεται και αυτή ταυτόχρονα, όπως ρητά ορίζεται και στο όραμα της ένωσής μας. Για την ακρίβεια, η τάση προς διεθνικότητα ουσιαστικά επιδιώκει την ενδυνάμωση των σχέσεων μεταξύ των παραρτημάτων όλων των χωρών, η οποία συνεπάγεται κινητικότητα στο δίκτυο τόσο με την ύπαρξη προτύπων λειτουργίας για τα υπόλοιπα

παραρτήματα όσο και σε δεύτερο στάδιο δημιουργία συνεργασιών. Διαφαίνεται πως πρόκειται για μια αλυσίδα κρίκων στενά συνδεδεμένων μεταξύ τους. Η ELSA Thessaloniki στοχεύει με κάθε της project και ενέργεια να υλοποιήσει τους στόχους που τίθενται από την ELSA International, γεγονός που εντοπίζεται σε απλές κινήσεις όπως η μετάφραση του προωθητικού υλικού και στην αγγλική γλώσσα, αλλά και σε μεγαλύτερου βεληνεκούς ενέργειες, όπως η πρωτότυπη διεθνής διμερής Ομάδα Νομικής Έρευνας με το λιθουανικό τοπικό παράρτημα, ELSA VDU. Αποκορύφωμα της όλης προσπάθειας προς αυτό το στόχο ήταν η απόφαση να τεθεί υποψηφιότητα για την ανάληψη της διοργάνωσης της Θερινής Διεθνούς Συνάντησης των Προέδρων της ELSA (International Presidents’ Meeting – IPM) 2015. Ειδικότερα, κατά τη διάρκεια της 66ης Διεθνούς Συνέλευσης της ELSA στην Αλικαρνασσό (Bodrum) της Τουρκίας (19.-26.10.2014), η Ολομέλεια προέβη σε ψήφιση του διοργανωτή του ΙPM. Το υποψήφιο παράρτημά μας, αφού πέρασε επιτυχώς τη διαδικασία παρουσίασης και συνέντευξης από την Ολομέλεια των χωρών-μελών, ψηφίστηκε ΓΓΓΓΓ ΓΓ να αναλάβει τη διοργάνωση του διεθνούς αυτού γεγονότος., το οποίο θα λάβει χώρα 26.30. Αυγούστου του 2015. Αναμφίβολα πρόκειται για μια ακόμη μεγάλη επιτυχία του δικτύου της ELSA Greece, το οποίο διεθνοποιείται και σημειώνει ενεργή παρουσία σε κάθε έκφανση της ELSA.

Because STEP is the best!

7

Ειρήνη Καλογήρου, Συντάκτρια Expressis Verbis

Το πρόγραμμα S.T.E.P (Student Trainee Exchange Programme), αποτελεί μια από τις πιο συναρπαστικές δυνατότητες που προσφέρει η E.L.S.A στα μέλη της τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Το πρόγραμμα αφορά την πρακτική άσκηση στο εξωτερικό, δίνοντας την ευκαιρία σε φοιτητές και ασκούμενους που είναι μέλη της E.L.S.A να εργασθούν σε νομικούς χώρους όπως δικηγορικές εταιρίες ,γραφεία και δικαστήρια ,μη κυβερνητικές οργανώσεις και ινστιτούτα ,καταλαμβάνοντας μια θέση πρακτικής η οποία έχει διάρκεια από 2 έως και 18 μήνες. Το πρόγραμμα S.T.E.P συνιστά μια από τα πιο πετυχημένες και ενδιαφέρουσες δραστηριότητες της E.L.S.A με θέσεις έτοιμες να υποδεχτούν τους νέους νομικούς να ανοίγουν από την μια γωνιά της Γής στην άλλη και τους S.T.E.Pers να αυξάνονται χρόνο με το χρόνο αναζητώντας εμπειρία, γνώση, κουλτούρα και επαφές στα πέρατα της γης. Τα μέλη της E.L.S.A που επιλέγουν να ακολουθήσουν το πρόγραμμα, απολαμβάνουν την βοήθεια και την στήριξη τόσο της τοπικής τους ομάδας όσο και της E.L.S.A του τόπου που επέλεξαν. Έτσι τους δίνεται η δυνατότητα όχι μόνο να διαλέξουν εξαρχής τον χώρο και την χώρα που τους ενδιαφέρει να κάνουν πρακτική άλλα και να διευκολυνθούν κατά τ η ν παραμονή τους

στον τόπο που επέλεξαν οι ίδιοι για την πρακτική από το τοπικό παράρτημα της E.L.S.A αναφορικά με την εύρεση κατάλληλης στέγασης, την προσαρμογή στο νέο περιβάλλον, την κοινωνικοποίηση, την επίλυση διαφόρων προβλημάτων. Ταυτόχρονα ,τις περισσότερες φορές καταβάλετε μια αμοιβή στον ασκούμενο το ύψος της οποίας εξαρτάται από τον εκάστοτε φορέα. Οι εικόνες ,ιδέες, τα ερεθίσματα ,οι παραστάσεις και τα ακούσματα που λαμβάνει ο κάθε S.T.E.P.er στην Ελλάδα ή το εξωτερικό φυσικά διαφέρουν έχοντας όμως πάντα έναν κοινό παρονομαστή. Την εξωστρέφεια και την φιλοξενία που χαρακτηρίζει το πρόγραμμα και τους συντελεστές του. Έτσι εμποτισμένο το πρόγραμμα S.T.E.P με το Ε.L.S.A Spirit και θεμελιωμένο στις αρχές του σεβασμού, της αλληλοβοήθειας, της ανεκτικότητας και της φιλίας, προσφέρει όχι μόνο πολύτιμη πείρα και γνώσεις για τα νομικά επαγγέλματα άλλα και τη δυνατότητα ουσιαστικής καλλιέργειας, γνωριμίας και γόνιμης επικοινωνίας τόσο με τους ανθρώπους όσο και με τον πολιτισμό της χώρας που επέλεξαν. Σίγουρα όμως η Ελευθερία Χανιωτάκη, πρώην S.T.E.Per και αντιπρόεδρος του προγράμματος σε εθνικό επίπεδο, θα σκιαγραφήσει γλαφυρότερα τη λειτουργία του προγράμματος μέσα από την δική της εμπειρία.

8

A must-attend: The National Council Meeting of ELSA United Kingdom Stefanie G. Efstathiou, former President of ELSA Thessaloniki/Assistant for STEP Regional Development of ELSA International

I am sure you all have, at least once, dreamt of picking an unknown spot on the globe with your finger, while spinning it, buying a ticket and leaving.

Well, this is not exactly how my trip started but it was for sure an unknown place for me; a place I had never heard of or knew where to spot it on the map!

Hull, ladies and gentlemen, officially Kingston upon Hull is a city in the ceremonial county of the East Riding of Yorkshire, England. It stands on the River Hull at its junction with the Humber estuary, 40 km inland from the North Sea with a resident population of 256,100 people. But it wasn’t a pleasure trip so as I could admire the beautiful countryside of England, it was a business trip, once more for my passion, ELSA.

Beginning with an official invitation from the President of ELSA UK, Chad Blackman, I had the honor to be part of their National Council Meeting and deliver the Workshop on STEP, the Student Trainee Exchange Program.

My trip was two days long, with a night stop-over in Brussels, visiting the ELSA House and the lovely Board of ELSA International, mostly my family that I miss so much. Travelling from Brussels to Hull, I enjoyed the company of EI’s President, Armin Kohsnewizadeh, so the time was really flying away. Upon our arrival in Hull, the first thing that I noticed was the truly British atmosphere of the town. It was foggy and you could notably see the typical brick architecture of the buildings being in a complete harmony with the whole city-spirit. A few days ago was Halloween, so you could see some remaining celebration decoration in the streets. After having brunch in a very cozy coffee store in the center of the town ( my very favorite spot of Hull), Armin and I visited the University Campus guided by the President of ELSA Hull, Pavel Stupin 9

and one of the OC members, Greta Kazlauskaite. The University of Hull, which was founded in 1927 and received its Royal Charter in 1954, has now a total student population of around 20,000. Notable alumni include former Continuing into the night, we attended the opening event where representatives of BARBRI International were invited to have a presentation so as to aspire barristers interested in future practice in America (including the New York and California Bar). Beginning our second day in Hull, on the schedule was the opening Plenary followed by the workshops. The STEP workshop I delivered had a focus on how ELSA UK can promote more its reputation on the basis of STEP and how locals can use strategies so as students and members will make the clear distinction between ELSA and each university’s Law Society.

Completing this session we had a Joint STEP, Marketing and BEE Workshop, where there were several Working groups created so that STEPers and Marketers, STEPers and Presidents could think of promotion practices and negotiation strategies respectively.

Closing the Workshop with Meeting simulations every participants was more confident about their knowledge in the STEP area and I hope to have been able to motivate and inspire the local officers to strive for the creation of the first

Deputy Prime Minister John Prescott, the poet Philip Larkin and social scientist Lord Anthony Giddens. I was stunned by the new Central Library and its avant-garde art of equipment.

Bilateral Legal Research Group on Intellectual Property Law;

When the same idea arises somewhere between Baltic and Mediterranean seas

STEP position in the UK for the very first time in its history!

On the next and last day was the final plenary where many surprises were waiting. ELSA Birkbeck was officially accepted as an observer and ELSA Leicester was successfully voted in by the Council to host the next NCM in March!! All in all it was an amazing weekend with motivated people who have a lot to prove during the next term.

Last but not least, I would like to point out once more how honored I was with the invitation and how much I enjoyed their warm hospitality, for which I have to thank first and foremost the President of ELSA Hull, Pavel and the Head of OC, Sorin Popescu. My final remarks and memories of that NCM are that all the participants were inspired, the local group of Hull organized a very successful event even its only 1 year existence and that the National Board of ELSA UK is acting on a very professional way and is very promising for the future!

Cheers!

by Antonia Markoviti 10

Vice President for Academic Activities of ELSA Greece & Egle Balionyte, Director of PR of ELSA Lithuania One day five law students from Austria, Hungary, Poland and West Germany founded the European Law Students’ Association (ELSA) in 1981. But since then, all the co-operations between ELSA groups were mostly between neighboring countries. And then, Lithuania and Greece released their collaboration to the network. How did actually the idea arise to organize a bilateral Legal Research Group between ELSA Thessaloniki and ELSA VDU, which is located in Kaunas city, totally autre monde? A strong friendship of two leaders made this happen. A strongest link between the two countries was created and managed to bring this successful result.

The fact that Intellectual property law tends to be the new trend among the career preferences of law students was a reason which enriched the inspiration of organising a Legal Research Group on Contemporary Issues of Intellectual Property Law. It seemed to be a really critical issue given the fact that the violations keep increasing due to the fast evolution of media, which obviously means that the creators should necessarily be protected. Downloading

music and movies, using others’ photos without permission, photocopying book are common daily habits of the modern society. How do the states in Europe face them? Is a common legislation applicable? What previous cases could teach us? What are the differences of legal practice between Greece and Lithuania? These are a few examples of frequent questions with a number of answers analyzed by the participants of the International Legal Research Group.

Specifically the two teams occupied with the ten following topics: 1) Peer-to-peer content sharing online 2) Moral Rights on World Wide Web 3) Photocopy reproduction in libraries 4) Creative Common Licenses 5) Character Merchandising 6) Photographer and released person 7) Webhosting providers’ liability and digital copyright piracy 8) Free software philosophy 9) Regulation of the remunerations of the Collective Management Organizations 10) The legal protection of the architectural work. It is quite visible that the legal dimensions of a field which combines people, law, art, technology and innovation are various. However, the fact that EU directives on IP Law are issued in a frequent basis and countries harmonize them with their national legislation shows that a similar set system can promise much safety for the people engaged.

11

The importance of the project is visible throughout its type of accomplishment: a Legal Research Group – one of the most basic projects among the plethora of ELSA Academic Activities. 15 researchers (students and young lawyers) worked on the aforementioned specialized topics of this field of law.

However, their contribution did not finish within the research. They were given the chance to present their work at an International Conference at Kaunas in front of academics, lawyers, experts and students from 9 countries. A huge success between the ELSA fields of Academic Activities and Seminars & Conferences; a valuable link between theory and practice.

Students’ Association and many distinguished Lithuanian lawyers to include them as speakers to the conference. And finally which would be a more successful follow-up of the whole work than the following one? The edition of an e-book and the publication of a printed book aim that this collective research will be a valuable source for the relevant archive of IP Law in national and European basis. The electronic form of the project can be reached here: http://issuu.com/monikabaltrnaite/doc s/contemporary_issues_on_ip_law ELSA is the largest independent law students’ association in the world. Its power is definitely not only a matter of numbers. It is the quality, the innovation and creativity of its programmes and actions. In order to keep active this organization a number of goals should be set. Internationality is one of them and it was admittedly achieved within this project. We hope that by introducing an innovative form of the project to the network, we have contributed in ELSA’s Strategic Goals by offering valuable academic material to the network, by creating the best relationship between two distant countries and mainly by offering to our participants the chance to exercise their skills and love our field of studies even more throughout this practical and productive way.

Having as academic supervisors the Emeritus Professor of Aristotle University of Thessaloniki, Dr Lambros Kotsiris, and the lecturer of Vytautas Magnus University of Kaunas, Mr Karolis Vinciunas, was definitely a security for the quality of the projects.

The promotion of the conference did not target only law students of the two contributing countries, since the applications arrived from 16 different countries from 3 continents. It was also with great pleasure that we have been asked by the Vice President of the European Lawyers and owner of the International Law Firm Zagami, Mr Paolo Zagami, the President of the Latvian Law

Window to the World “Η ισότητα των φύλων στην κοινωνική ασφάλιση” ΓΓΓΓΓΓΓΓΓΓ ΓΓΓΓΓ, Γ ΓΓ ΓΓΓΓ ΓΓΓ

Γπ Γ π ΓΓΓ ΓΓ ΓΓ ΓΓΓΓΓ ΓΓ

12

«Η γυναίκα είναι ένα άνθος που ανθίζει μόνο υπό σκιά» γράφει τον 7ο αιώνα π.Χ ο Πιττακός ο Μυτιληναίος, ένας από τους επτά σοφούς της αρχαιότητας ,προκειμένου να καταδείξει την κοινωνικά υποδεέστερη θέση της γυναίκας σε σχέση με αυτή του άνδρα. Αιώνες μετά, παρά την κατοχύρωση της ισότητας των φύλων τόσο σε ευρωπαϊκό (άρθρο 2 ΣΕΕ, άρθρο 14 ΕΣΔΑ) όσο και σε εθνικό επίπεδο ( άρθρα 4 παρ 2 και 116 παρ.2 Σ) , αυτή συνεχίζει να αποτελεί ζητούμενο. Στην Ελλάδα υφίσταται ακόμη το κοινωνικό στερεότυπο που τοποθετεί τη γυναίκα στο σπίτι , καθιστώντας την αποκλειστικά υπεύθυνη για την ανατροφή των παιδιών και την φροντίδα των ηλικιωμένων, γεγονός που συντελεί στην άνιση πρόσβαση και εξέλιξη των δύο φύλων στην αγορά εργασίας. Επιπροσθέτως, στον ιδιωτικό τομέα, η γυναίκα του σήμερα αντιμετωπίζεται με επιφύλαξη, συμμετέχει σε άτυπες μορφές απασχόλησης ή εργάζεται προσωρινώς και ,κυρίως, αμείβεται λιγότερο σε σχέση με τον άνδρα. Αυτές οι συνθήκες απασχόλησης συνεπάγονται ανισότητα και στον τομέα της κοινωνικής ασφάλισης.

Συγκεκριμένα , βάσει πορίσματος του Ενιαίου Συστήματος Συντάξεων και Πληρωμών «Ήλιος», το 2013 το μέσο μηνιαίο εισόδημα από συντάξεις των γυναικών ανέρχεται στα 762,24 € και των ανδρών στα 1058,47 €. Εξετάζοντας ,ωστόσο, τη νομοθεσία των τελευταίων χρόνων θα μπορούσαμε να πούμε ότι η ανισότητα των φύλων στην κοινωνική ασφάλιση αποβαίνει εις βάρος και των ανδρών. Ως αντιστάθμισμα του κοινωνικά επιβαρυμένου ρόλου των γυναικών, ο νομοθέτης προχώρησε σε ορισμένες περιπτώσεις στη θέσπιση διαφορετικών ρυθμίσεων σχετικά με τους όρους και τις προϋποθέσεις συνταξιοδότησης των δύο φύλων. Οι νομοθετικές αυτές διακρίσεις απασχόλησαν , όπως ήταν αναμενόμενο , τόσο τα εγχώρια δικαστήρια όσο και το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η περίπτωση της πρόβλεψης διαφορετικών ορίων συνταξιοδότησης. Το Δ.Ε.Κ με απόφασή του στις 26.3.09 επί της υποθέσεως C-559/07 ( Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων κατά Ελληνικής Δημοκρατίας) απεφάνθη ότι οι διατάξεις

του κώδικα Πολιτικών και Στρατιωτικών Συντάξεων που προέβλεπαν διαφορετικές για τα δύο φύλα προϋποθέσεις σχετικά με την ηλικία συνταξιοδότησης και την απαιτούμενη συντάξιμη υπηρεσία αντιτίθονταν στο άρθρο 141 Σ.Ε.Κ ( νυν 157 ΣΛΕΕ). Ειδικότερα, το ΔΕΚ, λαμβάνοντας υπόψη πάγια νομολογία του ( C-147/95 υποθ. Εβρενόπουλος, C457/98 υποθ. Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων κατά της Ελληνικής Δημοκρατίας, C-262/88 υποθ. Barber και C-366/99 υποθ. Griesmar) καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι ευνοϊκές συνταξιοδοτικές ρυθμίσεις υπέρ των γυναικών είναι αντίθετες στην αρχή της ισότητας των αμοιβών για όμοια εργασία μεταξύ εργαζόμενων ανδρών και γυναικών , όπως αυτή κατοχυρώνεται στο άρθρο 141 ΣΕΚ. Οι ρυθμίσεις αυτές δεν αντισταθμίζουν τις αρνητικές συνέπειες που έχουν στον επαγγελματικό βίο των γυναικών η οικιακή εργασία και η φροντίδα παιδιών και ηλικιωμένων ,διότι και οι άνδρες δύναται να βρίσκονται σε παρεμφερή κατάσταση. Σε εθνικό επίπεδο, το Συμβούλιο της Επικρατείας έκρινε τις προβλέψεις του Ν.

4114/60 περί διαφορετικών προϋποθέσεων συνταξιοδότησης των ασφαλισμένων στο Ταμείο Νομικών ανάλογα με το φύλο ως αντιτιθέμενες στα άρθρα 4 παρ2 και 116 του Συντάγματος ( ΣτΕ 3088/07). Εξίσου αντισυνταγματικές κρίθηκαν, μεταξύ άλλων, και ρυθμίσεις που προέβλεπαν πρόσθετες προϋποθέσεις απονομής σύνταξης σε άγαμο άρρεν τέκνο, σε άπορο άγαμο αδελφό (απόφ. Ελεγκτικού Συνεδρίου 1609/08), καθώς και η συνταξιοδότηση διαζευγμένων θυγατέρων ( Ολ. ΣτΕ 4698/88). Το Σύνταγμα , συνεπώς, απαγορεύει κάθε διακριτική μεταχείριση (ευμενέστερη ή μη) με βάση το φύλο κατά τα άρθρα 4

παρ. 2 και 116. Μοναδική εξαίρεση στον παραπάνω κανόνα συνιστούν οι διακρίσεις που αφορούν την εγκυμοσύνη και τη μητρότητα, διότι σε αυτές τις περιπτώσεις η κατάσταση των δύο φύλων είναι σαφώς διαφορετική, ώστε να μην τίθεται ζήτημα ανισότητας. Αντιθέτως, η προστασία της μητρότητας καθιστά επιβεβλημένη τη θέσπιση ευνοϊκών για τις εργαζόμενες γυναίκες ρυθμίσεων, προκειμένου να επιτευχθεί ουσιαστική ισότητα των φύλων σε εργασιακό και ασφαλιστικό επίπεδο. Σε περίπτωση που διαπιστωθεί ,λοιπόν, άμεση (κατά τους ορισμούς της Οδηγίας 2006/54/ΕΚ) διάκριση λόγω φύλου, αυτή κρίνεται ως αντισυνταγματική κατά τα προαναφερθέντα άρθρα. Τέθηκε, όμως ζήτημα περί αντιμετώπισης αυτής της αντισυνταγματικότητας. Ειδικότερα, μέχρι το 1997 η νομολογία υποστήριζε την αφαίρεση των προνομίων από το ευνοημένο φύλο προς αποκατάσταση της ισότητας. Έκτοτε, η ερμηνεία του άρθρου 4 παρ.2 διαφοροποιήθηκε, με συνέπεια να κατοχυρώνεται πλέον η επεκτατική ισότητα. Βάσει αυτής, ο νομοθέτης δεν υποχρεώνεται απλώς σε ίση μεταχείριση των δύο φύλων, αλλά δίνεται πλέον η δυνατότητα στους θιγόμενους να αξιώσουν τη δικαστική επέκταση και στους ίδιους των ευνοϊκών ρυθμίσεων που ισχύουν για το άλλο φύλο. Αξίζει να σημειωθεί, ότι η αρχή της επεκτατικής ισότητας κατοχυρώνεται και από την πάγια νομολογία του Δ.Ε.Κ, η οποία την προβλέπει σε περιπτώσεις παραβίασης του άρθρου 4 παρ.1 της Οδηγίας 79/7. Οι άμεσες διακρίσεις έχουν εκλείψει, όχι όμως απόλυτα, δεδομένο ότι υπάρχουν ακόμη ορισμένες περιπτώσεις που αντίκεινται στη συνταγματική αρχή της επεκτατικής ισότητας. Μια εξ’ αυτών είναι η ρύθμιση του άρθρου 142 του 14

Ν.3655/2008 περί «ειδικής παροχής προστασίας μητρότητας». Η συγκεκριμένη άδεια ακολουθεί την άδεια λοχίας και συνιστά στην πραγματικότητα γονική άδεια , καθώς δε συνδέεται με τη βιολογική κατάσταση της μητέρας. Η μη χορήγησή της και στον πατέρα θεωρείται ασύμβατη με το Σύνταγμα ως άμεση διάκριση επί τη βάσει του φύλου. Αντίθετη στην επεκτατική ισότητα είναι και η ρύθμιση του άρθρου 28 παρ.3 περίπτωση Δ του α.ν 1841/1951 (όπως τροποποιήθηκε). Βάσει της διάταξης αυτής ,είναι δυνατή η πρόωρη συνταξιοδότηση των γυναικών ασφαλισμένων στο ΙΚΑ-ΕΤΑΜ, εφόσον έχουν συμπληρώσει το 50ο έτος της ηλικίας τους και είναι μητέρες ανήλικων ή ανίκανων προς εργασία τέκνων. Μετά από απόφαση της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας (Ολομ. ΣτΕ 1580/2010) η ρύθμιση αυτή δεν επεκτείνεται στους άνδρες ασφαλισμένους του ίδιου φορέα. Η απόφαση αυτή συνιστά οπισθοδρόμηση της νομολογίας , η οποία έχει ως δικαιολογητική βάση το δημοσιονομικό συμφέρον. Αντίκειται ,ωστόσο, καταφανώς τόσο στο Σύνταγμα όσο και στο κοινοτικό δίκαιο.

Ο περιορισμός των άμεσων διακρίσεων οδηγεί στη μετακύλιση της ανισότητας στο επίπεδο των έμμεσων, αυτών που απορρέουν από τυπικά ουδέτερες ρυθμίσεις , οι οποίες όμως στην πράξη θίγουν το ένα φύλο. Οι έμμεσες διακρίσεις εμφιλοχωρούν στον οικογενειακό και εργασιακό βίο, είναι δύσκολα ανιχνεύσιμες και δικαιολογούνται μόνο όταν στηρίζονται σε αντικειμενικούς παράγοντες που δε σχετίζονται με το φύλο. Η καταπολέμησή τους με θετικές δράσεις, παρότι δεν προβλέπεται από το κοινοτικό δίκαιο, συνιστά στοίχημα των σύγχρονων κοινωνιών για την επίτευξη της πραγματικής ισότητας σε κάθε επίπεδο.

“Λαμπεντούζα: Ένας χρόνος μετά” Γ ΓΓΓΓΓ- Γ ΓΓΓΓΓ ΓΓΓΓΓ, ΓΓ ΓΓΓΓΓ ΓΓ ΓΓΓ ΓΓΓΓ ΓΓΓ

15

Στόχος της Ευρώπης στην μεταπολεμική περίοδο που σηματοδοτούσε την αφετηρία μιας νέας εποχής για τα ανθρώπινα δικαιώματα ήταν να καταστεί μια δεύτερη «Γη της Επαγγελίας», κοιτίδα πολιτισμού, ειρήνης, ελευθεριών και πρωτίστως ανοιχτών συνόρων. Δυναμικά και σταδιακά το όραμα αυτό επετεύχθη με την ίδρυση της ΕΚΑΧ, μετέπειτα της ΕΟΚ και πλέον μετά το 2009, της ΕΕ. Δυστυχώς όμως, όπως καθημερινά αποδεικνύεται, οι νόμοι εν τέλει πάντα προηγούνται των πολιτικών επιλογών. Ο λόγος των παραπάνω διαπιστώσεων εντοπίζεται στις καθημερινές μαζικές ανθρώπινες απώλειες στη Λαμπεντούζα. Αιχμή του δόρατος η «Ευρώπη της δουλείας», ο πάλαι ποτέ αποικιοκράτης, που επιδίδεται σε μια άκρως επιλεκτική (a la carte) πολιτική ως προς το άνοιγμα των συνόρων της. Η Λαμπεντούζα τα τελευταία χρόνια έχει μετατραπεί σε ομαδικό υγρό τάφο. Οι αμέτρητοι νεκροί της αναντίλεκτη απόδειξη της διάβρωσης του ευρωπαϊκού κεκτημένου των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (acquis communautaire), το οποίο (φαίνεται να) έχει απωλέσει κάθε αίγλη και περιεχόμενο. Δυστυχώς μετά το περσινό τραγικό δυστύχημα, λίγα έχουν αλλάξει. Σχεδόν κάθε μήνα σημειώνονται παρόμοια περιστατικά, ενώ η Ύπατη Αρμοστεία σε έκθεσή της σχετικά με τις παράτυπες διελεύσεις από τη Μεσόγειο, για το τρίτο τρίμηνο του 2014, καταδεικνύει μια ανησυχητική αύξηση στον αριθμό των ανθρώπων που ξεψυχούν σε μια απόδραση στο άγνωστο. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με στοιχεία της άνω έκθεσης, από την 1η Ιουλίου έως τις

30 Σεπτεμβρίου 2014, συνολικά 90.000 άνθρωποι μετέβησαν στην Ευρώπη μέσω θαλάσσης και τουλάχιστον 2.200 έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια της μεταφοράς τους. Συγκριτικά, την περίοδο 1η Ιανουαρίου - 30 Ιουνίου 2014, ο αριθμός τους ήταν 75.000 και 800 αντιστοίχως. Ποσοτικοποιώντας τα δεδομένα αυτά, διαπιστώνουμε πως, κατά το πρώτο εξάμηνο του έτους, κάποιος που επέλεγε να ταξιδέψει λαθραία στην Ευρώπη είχε 1,06% πιθανότητες να χάσει τη ζωή του, ενώ κατά το τρίτο τρίμηνο της χρονιάς, οι πιθανότητες αυτές υπερδιπλασιάστηκαν, αγγίζοντας το 2,4%. Συνολικά, 165.000 άνθρωποι έχουν διασχίσει τη Μεσόγειο τη φετινή χρονιά, σε σύγκριση με τους 60.000 κατά το 2013. Πρόκειται για πρωτοφανή αριθμό, ο οποίος αντικατοπτρίζει το επίπεδο της απόγνωσης των μεταφερόμενων ανθρώπων. Η έκκληση που απευθύνει η Αρμοστεία στις κυβερνήσεις των ευρωπαϊκών κρατών είναι περισσότερο κρίσιμη παρά ποτέ. «Δεν καταφέρνουμε να λάβουμε σοβαρά υπόψη τα διδάγματα από τα τραγικά γεγονότα του περασμένου Οκτωβρίου, και όλο και περισσότεροι πρόσφυγες πνίγονται προσπαθώντας να φτάσουν στην ασφάλεια. Τα κράτη μέλη της ΕΕ πρέπει να συνεργαστούν για να συνεχίσουν και να ενισχύσουν το σημαντικό έργο της διάσωσης ανθρώπων στη θάλασσα, το οποίο ως επί το πλείστον πραγματοποιείται στο πλαίσιο της ιταλικής επιχείρησης Mare Nostrum, αλλά και από εμπορικά πλοία», όπως πρόσφατα δήλωσε ο Ύπατος Αρμοστής του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, Αντόνιο Γκουτέρες.

Παρόλο που το άσυλο δεν είναι ο μοναδικός στόχος όσων πραγματοποιούν το μακρύ ταξίδι προς την Ευρώπη, τα στοιχεία του τρίτου τριμήνου καταδεικνύουν ότι αυξάνεται το ποσοστό όσων διαφεύγουν πολέμους ή διώξεις. Σχεδόν οι μισοί από όσους διέσχισαν τη Μεσόγειο από την 1η Ιουλίου αιτήθηκαν άσυλο από δύο χώρες με εμπόλεμες καταστάσεις, τη Συρία και την Ερυθραία. Στις πλείστες των περιπτώσεων, εκείνοι που πραγματοποιούν τη διέλευση δε διαθέτουν κανένα νόμιμο ή ασφαλή τρόπο να φτάσουν στην Ευρώπη. Κρίνεται επιβεβλημένη όσο ποτέ άλλοτε η εύρεση εναλλακτικών μηχανισμών έννομης προστασίας, όπως η αύξηση των ποσοστών επανεγκατάστασης και η πρόσβαση σε θεώρηση εισόδου (visa) για ανθρωπιστικούς λόγους για τα άτομα που διαφεύγουν από τον πόλεμο και τις διώξεις. Η ΕΕ μπορεί να συνάψει διμερείς/πολυμερείς συμβάσεις με τις χώρες της Β. Αφρικής, λόγου χάρη, όχι μόνο προς ενίσχυση της διασυνοριακής προστασίας, αλλά περαιτέρω, προς αποφυγή μαζικών καταστρατηγήσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των προσφύγων. Η οικογενειακή επανένωση συνιστά μείζον ζήτημα, που μπορεί να επιλυθεί μέσω θέσπισης ειδικών

προνομίων για σπουδές ή απασχόληση. Στην προσπάθεια συμμόρφωσής τους προς τις ανωτέρω επιταγές, τα κράτημέλη υιοθέτησαν προσφάτως τον Κανονισμό Δουβλίνο ΙΙΙ (604/2013). Ο κανονισμός αυτός περιέχει εκτενείς ρυθμίσεις αναφορικά με το ποια κράτημέλη της ΕΕ είναι υπεύθυνα για την εξέταση αιτήσεων ασύλου, με κυρίαρχη έννοια της «πρώτης χώρας εισόδου στην ΕΕ», που συνήθως είναι οι μεσογειακές χώρες. Ο προηγούμενος κανονισμός (Δουβλίνο ΙΙ) (343/2003) ήταν ελλιπής ως προς τις ρυθμίσεις περί κράτησης των αιτούντων άσυλο, ενώ προέβλεπε συχνά χρονοβόρες διαδικασίες. Ο νεότερος κανονισμός περιλαμβάνει ένα νέο άρθρο σχετικά με την κράτηση (άρθρο 28). Κατ’αρχήν, απαγορεύει στα κράτη-μέλη να κρατούν κάποιον αποκλειστικά επειδή αυτός υπόκειται στη ρύθμιση, ενώ η κράτηση επιτρέπεται μόνο εάν το πρόσωπο ενέχει σημαντικό κίνδυνο διαφυγής, ώσπου να πραγματοποιηθεί η μεταφορά και εφόσον έχουν εξαντληθεί άλλες λιγότερο εξαναγκαστικές επιλογές. (άρθρα 8.1, 8.2) Ωστόσο, δεν προβλέπεται συγκεκριμένος χρόνος για την κράτηση πέρα από μια αναφορά στο ότι αυτή θα πρέπει να είναι

«όσο το δυνατόν συντομότερη», χωρίς πάντως να ξεπερνά τον εύλογο χρόνο που απαιτείται για την διεξαγωγή των διοικητικών διαδικασιών για την μεταφορά του αιτούντος άσυλο. (άρθρο 28.3). Με το πέρας της τασσόμενης προθεσμίας μεταφοράς των προσώπων που τελούν υπό κράτηση, τα τελευταία πρέπει να αφεθούν ελεύθερα. Συνοψίζοντας, το ζήτημα που ανακύπτει είναι στη βαθύτερη ουσία του πρωτίστως δικαιοπολιτικό και δευτερευόντως νομικό. Είναι στην πραγματικότητα ζήτημα πολιτικής βούλησης. Η Ευρώπη πρέπει επιτέλους να δώσει λύση στο διαχρονικό

και φλέγον δίλημμά της: ανοιχτά ή κλειστά σύνορα; Οι νομοθετικές επιλογές σε ενωσιακό επίπεδο νομοτεχνικά εμφανίζονται πρωτοπόρες, αλλά σε καμία περίπτωση δε συνιστούν πανάκεια για το διάχυτο δημοκρατικό έλλειμμα που υπερτονίζεται με αφορμή τέτοια τραγικά περιστατικά. Η Ευρώπη ως ταγός του παγκόσμιου πολιτισμού και της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων οφείλει να σταθεί συνεπής προς την μεταναστευτική πολιτική που επιλέγει, ούτως ώστε να μη βρίσκεται συνεχώς έκθετη μπροστά στις εξελίξεις.

18

“ΕΚΛΟΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ: ΜΙΑ «ΠΛΗΓΗ» ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΛΛΑΔΑ” Αντωνία Θεοδωρίδου, τελειόφοιτη φοιτήτρια Νομικής ΑΠΘ Η κρίση που βιώνει η Ελλάδα ως κράτος και ο αντίκτυπος των υποχρεώσεων που έχει αναλάβει σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο είναι ένα πολύπλοκο φαινόμενο που έχει αποτελέσει αντικείμενο σκέψης, συζήτησης και προβληματισμού στις τάξεις οικονομολόγων, πολιτικών,

δημοσιογράφων, αλλά και των απλών πολιτών. Το ασταθές πολιτικό σκηνικό έχει ευνοήσει την γέννηση και διαιώνιση θεωριών συνωμοσίας, την καταστροφολογία και την προσπάθεια υπονόμευσης των όποιων προσπαθειών για μεταβολή της κατάστασης .

Το σαθρό πολιτικό σύστημα ανταποκρίνεται πλήρως στον χαρακτηρισμό που του αποδίδεται περί σήψης και αδυναμίας αφουγκρασμού της ισχύουσας οικονομικής και κοινωνικής κατάστασης. Η εμπιστοσύνη των πολιτών απέναντι στα κόμματα είναι εμφανώς κλονισμένη και η απέλπιδα προσπάθεια των μέχρι σήμερα ακλόνητων από τα αξιώματά τους πολιτικών να αντιστρέψουν το δυσμενές κλίμα αποτυγχάνει στο σύνολό της. Χαρακτηριστικό φαινόμενο των ημερών είναι οι πολιτικοί που βρίσκονται στο απυρόβλητο ή «νίπτουν τας χείρας τους» τη στιγμή που η κοινωνία, εν πλήρη αγνοία, ταλανίζεται από τα επαχθή μέτρα που λαμβάνονται.

όλων των κοινωνικών βαθμίδων όσον αφορά στις προθέσεις και τη στάση των εχόντων πολιτική δύναμη δεν είναι άλλη από την ίδια τη δομή του πολιτικού και πιο συγκεκριμένα του εκλογικού συστήματος της χώρας. Ως εκλογικό σύστημα ορίζεται ο τρόπος κατανομής των βουλευτικών εδρών και εκλογής των υποψηφίων που έχουν προκύψει από την εκλογική διαδικασία, όπως ορίζει ο ειδικός εκλογικός νόμος.

Η πηγή από την οποία εκπορεύονται τόσο η δυσπιστία όσο και η καχυποψία

Το ισχύον στην Ελλάδα εκλογικό σύστημα ανήκει στην κατηγορία της ενισχυμένης αναλογικής, συνδυάζοντας στοιχεία του πλειοψηφικού συστήματος και της απλής αναλογικής. Ο νόμος 3231/2004, όπως τροποποιήθηκε από το νόμο 3636/2008, παραχωρεί στο πρώτο 19

σε ψήφους κόμμα 50 επιπλέον έδρες, ανεξάρτητα από το ποσοστό του. Πρακτικά αυτό σημαίνει πως οι κατανεμηθείσες έδρες βάσει του ποσοστού των κομμάτων από το σύνολο της εκλογικής «πίτας» ανέρχονται στις 250. Συνεπώς το θεωρητικό ελάχιστο ποσοστό για να επιτύχει ένας κομματικός σχηματισμός την αυτοδυναμία είναι το 40,4% των έγκυρων ψήφων, το οποίο στην πραγματικότητα αρκεί να είναι έως και έξι μονάδες κάτω από το προαναφερόμενο, εάν τα κόμματα που δεν καταφέρουν να ξεπεράσουν το απαιτούμενο 3%, έχουν στο σύνολό τους αθροιστικό ποσοστό κοντά στο 5-6%.

υψηλά ποσοστά της περιόδου 1985-2009 και ο ακραίος πολυκομματισμός έχει καθηλώσει το πρώτο κόμμα σε σημείο χαμηλότερο του 30%, το bonus των 50 εδρών έχει πια καταστεί αλυσιτελές και απρόσφορο, καθώς δε διασφαλίζει πια την απόκτηση κοινοβουλευτικής αυτοδυναμίας. Λόγω της ριζικής μεταβολής των δεδομένων στη ρευστή πολιτική πραγματικότητα, η αφαίρεση των 50 εδρών από τα λοιπά κόμματα και ιδίως από το δεύτερο χάνει κάθε συνταγματικό και λογικό έρεισμα και το μόνο που επιτυγχάνει είναι η ενίσχυση της θέσης του πρώτου κόμματος κατά τις διεργασίες που στοχεύουν στη δημιουργία κυβέρνησης συνεργασίας.

Από τη στιγμή που ο δικομματισμός πλέον δεν πλησιάζει τα δυσθεώρητα

Τα τελευταία χρόνια πληθαίνουν εκατέρωθεν από πλευράς των κομμάτων της αντιπολίτευσης οι φωνές που αιτούνται κατάργηση της πριμοδότησης με επιπλέον πενήντα έδρες του πρώτου κόμματος. Διχογνωμία παρατηρείται ακόμη και μεταξύ βουλευτών του ίδιου κόμματος με συνεχείς αντιπαραθέσεις, δημόσια εκφραζόμενες. Για τη μία πλευρά ο εκλογικός νόμος λειτουργεί ως κατάφορα αντισυνταγματικός και μη ορθός βάσει των δημοκρατικών αρχών

και επιταγών, ενώ αντίθετα οι πολέμιοι της κατάργησης του εκλογικού νόμου ισχυρίζονται πως μόνο μέσω αυτού το πρώτο κόμμα μπορεί να εφαρμόσει την πολιτική του. Το κυβερνόν κόμμα υπερασπίζεται το νόμο αυτό, καθώς επιθυμεί τη διατήρηση του κλίματος στη σημερινή του μορφή σε αντίθεση με το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης που επαγγέλλεται πως με το νόμο 3636/2008 θα αποκτήσει ισχυρή 20

πλειοψηφία και θα διεκδικήσει το τέλος της λιτότητας και των μνημονίων. Τα πολιτικά «παιχνίδια» στα οποία αρέσκονται να επιδίδονται πολλοί από τους πολιτικούς κρίνεται σκόπιμο να παραμεριστούν για το «κοινό καλό» και να υιοθετηθούν πολιτικές πρακτικές που θα εξυγιάνουν το πολιτικό σύστημα. Θα πρέπει να υπάρξει ουσιαστική συνεννόηση μεταξύ των κομμάτων και βελτίωση του εκλογικού νόμου με την θέση σε λογική βάση του ζητουμένου και τη συμβολή στη διαδικασία επιστημόνων (νομικών, πολιτικών επιστημόνων κ.ά.), οι οποίοι θα υπηρετήσουν με υπευθυνότητα και

αντικειμενικότητα τον ρόλο τους, γνωμοδοτώντας και διασφαλίζοντας την τήρηση των συνταγματικά κατοχυρωμένων αρχών. Αυτή η εκ θεμελίων μεταβολή της στάσης των πολιτικών σταδιακά θα φέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα και θα πάψει να αποτελεί τροχοπέδη στη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος. Η ουσιαστική ανάκαμψη και ανάπτυξη θα προκύψει μόνο εφόσον τεθούν στέρεες βάσεις στο πλαίσιο μίας συλλογικής προσπάθειας, η οποία βέβαια δεν θα καταργήσει τον πλουραλισμό ιδεολογιών και απόψεων.

21

CRD

IV:

To

what

extent

remuneration reforms ensure sound

risk

management

of

misalignment

has

been

further

reinforced by the implicit taxpayer guarantee and by the practice of creating pay awards over a relatively short

financial institutions?

period1. Financial institutions should be free to participate in the global market

Dimitra- Maria Plamantoura Trainee Lawyer, Master in International Commercial Law (LLM), UCL

competition. For them remuneration is the means to retain the most productive and skilful staff and it is a legitimate

I) Problem

management medium.

However,

One of the reforms introduced in the aftermath of the global financial crisis is the

regulation

of

financial

sector

remuneration and specifically variable remuneration. The size of remuneration packages constitutes one of the largest problems, because the misalignment of reward from risk incentivised excessive risk-

taking

behaviour

and

short-

termism.

senior

managers

have

benefited from a culture of ‘unjustified disproportionately

high

awards’

alienating the notion of ‘performance’ for the purpose of reward from the quality of the outcome2. For instance, senior bank managers performance may be

measured

according

to

their

performance in loan sales leaving the measures of performance related to remuneration

As observed by the Parliamentary Commission on Banking Standards, one ΗL and HC, ‘Changing Banking for Good’ (12 June 2013) PCBS Report, para. 836 <http://www.parliament.uk/business/com mittees/committees-a-z/jointselect/professional-standards-in-thebanking-industry/news/changing-bankingfor-good-report/>..

2 ibid para 837.

1

effect of limited liability is to enable individuals to extract high rewards based on disproportionately high risks. This

unaffected by the ex post actual

services

or

performance

in

2014.

performance of the financial product sold or financial service rendered. As a

Moreover, art.92 draws a distinction

result, financial intermediaries, whose

between ‘fixed remuneration’, which

role is to participate in the allocation of

should “primarily reflect professional

resources and support wealth creation,

experience

have transferred large amounts to

responsibility and includes payments,

themselves undermining their social

proportionate

utility objectives; relating, hence, the

contributions

or

benefits

remuneration problem to prudential

consideration

of

any

management of financial institutions

criteria”; and ‘variable remuneration’ ,

and

organisational

regular

pension without

performance

which should “reflect a sustainable and risk adjusted performance and includes II) CRD IV addresses the problem?

additional

payments

or

a) Bonus cap: The Directive does not

depending on performance or other

expressly specify on what basis the

contractual

bonus cap will be applied but we assume

healthcare, child care facilities and

that it will be applied on an annual basis.

proportionate pension contributions).

elements

benefits

(excluding

However, art. 162(3) provides that the bonus ratio will apply to “remuneration

The

awarded

or

remuneration under CRD III was left to

performance from year 2014 onwards,

the discretion of the financial institution,

whether due on the basis of contracts

but now it will be subject to a cap that

concluded before or after 31 December

will not permit variable to exceed fixed

2013”. Hence, the first bonuses to be

remuneration without the approval of

caught are those awarded in relation to

the

for

services

provided

ratio

of

shareholders.

variable

to

Specifically,

fixed

the

variable component of the remuneration

to raise “fixed remuneration”. Likewise,

cannot exceed 100% of the fixed

Lord Turner highlighted that in case

component of the total remuneration

fixed

for each individual. Nevertheless, this

salaries), a smaller amount will be left to

can be increased with the approval of

be deferred and hence clawed back.

the shareholders, but cannot exceed

Alternatively, he argues that it would be

component3.

more effective to reform “the structure

Although, the procedural provisions

of variable remuneration”. For instance,

relating to the shareholder approval are

it would be more effective to lengthen

relatively detailed, it remains unclear

deferral periods and demand a higher

whether it is the approval of the parent

quota of variable remuneration to be

outside the EEA that is required or the

paid in the form of instruments, such as

parent’s shareholders , in case of a bank

bail in bonds4. However, the negative

subsidiary which is inside the EEA.

aspect of this recommendation is that in

At this point, it is interesting to refer to

case the bank faces financial difficulties

the criticism exercised by the UK’s

the

Parliamentary Commission on Banking

worthless.

Standard’s in its voluminous report

incentivise managers to align their own

entitled “Changing Banking Standards

benefits with the viability of the

for Good” in relation to the bonus cap.

institution

The Commission is not convinced that

regulatory

the right way to control remuneration is

institutions will face a difficulty finalising

the imposition of a “crude bonus cap”.

their approach as long as the Member

Andrew Bailey warned that the EU

States do not implement EU legislation

200%

of

the

fixed

remuneration

bail-

in

increases

bonds

will

Nevertheless,

and

thus

objectives.

(i.e

become it

promote

will

the

Financial

bonus cap would increase the tendency ‘Changing Banking for Good’(n1) paras 845- 851.

4 3

CRD IV art 94(1)(g)(i) and (ii).

into their national system so as to avoid

Remuneration Policies and Practices8,

the “ first- movers” disadvantage.

namely, as “an arrangement which allows the institution to prevent vesting all or part of the amount of deferred

b) ‘malus’ and ‘clawback’: For a start, it

(and therefore yet unpaid) remuneration;

is important to make a distinction

and “clawback” as a “contractual

between the two terms, because they are

agreement”

often used mistakenly interchangeably as

institution to demand reimbursement of

forms of “ex- post risk adjustment”. The

the remuneration already paid to the

Prudential Regulation Authority5 has

staff member.

issued a statement explaining how firms

The PRA’s Remuneration Code requires

are

the

all institutions to include “malus” and

“performance adjustment mechanisms”6

“clawback” provisions in situations

in compliance with Principle 12 (h) of

where the employee’s conduct “resulted

the Remuneration Code in SYSC 19A of

in significant losses to the firm” or

the Handbook7 . The Statement defines

“failed to meet appropriate of fitness

“malus” as in the CEBS Guidelines on

and propriety”9. Specifically, as regards

expected

to

manipulate

which

permits

the

“malus” provisions it requires all firms 5BOE-PRA,

‘PRA Expectations regarding the application of “malus” to variable remuneration’ (October 2013) SS2/13.

6 “ex- post adjustment measures” means that they are related to the performance of the financial institution as a reflection of the actual risk the financial institution embark on. These types of measures constitute a “back- testing” because they enable the institution to assess whether the initial riskadjustment was correct. Thus, the fluctuation of the share price or the amount of dividends is not suitable criteria.

7PRA- FCA Handbooks, SYSC 19A.3.51 < http://fshandbook.info/FS/html/handboo k/SYSC/19A/3> Accessed 25 August 2014.

to “reduce unvested deferred variable remuneration when there is employee misbehaviour or material error or the institution 8CEBS,

‘Guidelines on Remuneration Policies and Practices’ (2010) 67ff,76 < https://www.eba.europa.eu/documents/10 180/106961/Guidelines.pdf> accessed 25 August 2014.

9 CRDIV art 94(1)(n)subpara 3, where the wording malus and clawback clauses is more abstract.

suffers material downturn or it suffers a

conjunction with the PRA12, it is

material failure of risk management”10.

proposed that the above provisions on

Generally, we can infer that “malus”

“malus” should extend to clawback

clauses

are

related

to

the

vested

solvency

of

the

Nevertheless, it is of my opinion that

financial institution or construed as

“clawback” should not be as widely

compensation determined to cover the

applied as the “malus” clause. For

loss caused by an employee’s “material

instance, in case of “material downturn”

error”. Additionally, there is need for

or

further clarification in relation to the

encounter more appropriate to apply

abstract notions of “misbehaviour”,

first “malus” to unvested deferred

“material

“material

awards rather than clawback. What is

failure of risk management”. Otherwise,

more, I believe particular attention

if the circumstances are not explicitly

should

determined by the financial institutions

difficulties an institution faces when it

before variable remuneration is vested,

seeks to clawback shares. Specifically,

they may face difficulties to enforce

one may wonder how will be treated an

these clauses due to legal uncertainty11.

employee, who has already sold the

Moreover, according to the recent

shares by the time the shared are sought

consultation paper issued by the BOE in

to be clawed-back. Should the bank take

performance

either and

downturn”

and

variable

“risk

be

remuneration.

management

sawn

to

failure”,

the

I

practical

into account the value of the shares the PRA- FCA Handbooks SYSC 19A.3.52.

‘Response to BOE-PRA CP6/14 – Clawback’.

time the share- award was vested or

<https://www.abi.org.uk/~/media/Files/ Documents/Consultation%20papers/2014/ 05/Bank%20of%20England%20PRA%20C P614%20Clawback.ashx> accessed 25 August 2014.

time when the clawback operates? An

10

11ABI,

the time the shares were sold or the

BOE-PRA, ‘Consultation Paper on Clawback’ (March 2014) CP6/14.

12

example will help to illustrate this

after three years if the performance

practical difficulty: Employee A was

goals are achieved but only paid out

conferred an award 1,000 shares worth

after five years under the condition that

£2 a share by the time the award was

no significant breach has occurred by

vested, and sold his shares after one year

the

for £2,5; in contrast Employee B , who

additional years. What is more, one may

was conferred the same share- award

query how the award will be clawed-

retained the shares that now worth £1.

back when vested to individuals who are

If the “clawback” is calculated based on

not longer employees. Finally, the UK

the value of the shares the day of the

Courts is likely to consider “clawback”

vesting, A will still retain the profit made

clauses as unlawful penalty clauses and

by the sale of shares which is not

therefore, non-enforceable under UK

clawed-back and B will ne encumbered

law13.

with the obligation to find an additional

characterisation they should be drafted

amount deriving from his own funds. If

as an agreed sum of liquidated damages

the “clawback” is based on the value of

(i.e genuine pre-estimation of the loss)

the shares the day of they are sought to

designated to deter a purported breach

be clawed-back, B will be return to his

and not as a penalty aiming at the

initial financial position, whereas A will

compensation of the loss incurred by

still retain a profit of £1,500. Therefore,

the bank14.

employee

To

during

these

circumvent

two

this

one can deduce that in both situations A will not be deprived of his profit. As a result, the application of the “malus” clauses seem to be more suitable, if the deferral period is extended, for instance, up to 5 years, so as to “bank” the award

Dunlop Pneumatic Tyre Co Ltd v New Garage and Motor Co Ltd [1915] AC79 and Cavendish Square Holdings BV v Makdessi [2013] EWCA Civ 1539.

14Employment Lawyers Association, ‘Response to BOE-PRA Consultation on Clawback: CP6/14’ < http://www.elaweb.org.uk/sites/default/fil es/docs/ELA%20Response_BoE%20Cons ultation%20Clawback_13May2014.pdf> accessed 25 August 2014.

13

Overall, CRD IV15 has recognised that

Hence, “a requirement to use wages

unsuitable remuneration policies have

rather than bonuses” is more likely to

contributed to the failure of numerous

increase the probabilities of a financial

financial institutions. Therefore, the

institution

main aim of the reforms is to align

demanding a minimum portion of 50%

remuneration strategies with “sound and

of variable remuneration to be in shares

effective”

Even

or capital instruments18 does not address

though EBA Guidelines are not binding,

risk- taking behaviour nor necessarily

EBA has the power to investigate

introduces any sense of responsibility. It

particular

mandate

only coordinates remuneration concerns

financial institutions to stop specific

with those of shareholders, whose main

practices; for instance, ensure that

concern is profit- making and not

variable remuneration “is not paid

ensuring

through methods that foster non-

encourages managers to set short-term

compliance”16.

main

strategies. Finally, the meta-regulatory

concern remains, namely, whether the

nature of the remuneration regulatory

remuneration reforms effectively remedy

framework may cause difficulties to

risk

management.

breaches

and

However,

the

to

default17.

financial

Moreover,

stability,19

and

the reward- purpose mismatches from which risk- management suffered. Some commentators argue that deferring the remuneration awards for a longer period may still not trigger a risk- avert behaviour and is not always relevant to how “easily” an awards is conferred.

15

CRD IV art 92.

IV art 94 (1)(q).

16CRD

17Thanassoulis

J, “The case for Intervening in Bankers’ Pay” (2012) 67(3) Journal of Finance 849, 850-852 <http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm? abstract_id=1639858> accessed 25 August 2014.

18 CRD IV art 94(1)(l)(i), PRA- FCA Handbooks SYSC 19A.3.47.

19 However, according to the latest survey undertaken by KPMG, over the last three years the voting results demonstrate that there is a downward tendency in the number of

regulators as regards the assessment of

The advantage of such a method is that

extremely

remuneration

the performance of the CDS spread

packages and the amount of systemic

reflects a “market price”, which is liquid

risk they impose to the wider financial

for significant financial institutions20

complex

system, since they have to engage in the inherent

affairs

of

the

financial

institutions.

At this point of the analysis, having displayed the shortcomings of the remuneration regime, it is suitable to present an alternative proposal aiming to prevent remuneration policies from encouraging risk-taking behaviour: It derives from Bolton, Mehran and Shapiro, who propose to employ as measure of riskiness the risk of the probability of default of the institution; namely, relate the CEO’s remuneration with

bank’s

particular

CDS

evaluation

spread

over

period.

a For

instance, the higher the CDS spread would be the lower the remuneration, because it would mean that executive directors embarked on highly risky activities.

20Mehran,

Morrison και Shapiro, ‘Corporate Governance and Banks: What have we learnt from the financial crisis?’ (2011) FRBNY Staff Reports, No 502 1 <http://ssrn.com/abstract=1880009>.

Interesting Interviews ELSA Summer Schools

Σωτήρης Καναράκης  Τι σε παρακίνησε να συμμετάσχεις σε Summer School της ELSA; Το κίνητρο μου για συμμετοχή σε κάποιο summer school της ELSA εντοπιζόταν στην επιθυμία μου αφενός να έρθω σε επαφή με τα εξαιρετικά ενδιαφέροντα θέματα νομικού περιεχομένου που αυτά προσέφεραν και αφετέρου να έρθω σε επαφή με υπόλοιπα μέλη ELSA από όλη την Ευρώπη για να διευρύνω τους προσωπικούς και νομικούς μου ορίζοντες.  Τι αποκόμισες από τη συμμετοχή σου στο συγκεκριμένο Summer School; Η κεντρική θεματική του Summer School στο οποίο συμμετείχα και διεξήχθη στο Rotterdam της Ολλανδίας από τις 27 Ιουλίου έως τις 3 Αυγούστου 2014 από την ELSA Rotterdam, αφορούσε το “Online Privacy”.

Παρακολούθησα μια σειρά εξαιρετικά χρήσιμων διαλέξεων όσον αφορά το θέμα της προστασίας των προσωπικών δεδομένων στο διαδίκτυο από καταρτισμένους δικηγόρους και νομικούς επιστήμονες, αλλά και τη λειτουργία και τους κινδύνους των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ενώ έγινε αναφορά και σε επίκαιρη σχετική νομολογία, όπως μεταξύ άλλων, στην υπόθεση Costeja ενώπιον του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς και το συναφές ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο. Είχα επίσης την ευκαιρία να παρακολουθήσω διαλέξεις από δικηγόρους που εξειδικεύονται στο θέμα, οι οποίοι μας παρουσίασαν μια συνολική επισκόπηση του θέματος τόσο όσον αφορά την Ολλανδία όσο και συγκριτικά στις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε καθώς επίσης και να επισκεφθώ μία μεγάλη ολλανδική δικηγορική εταιρία και να έρθω σε επαφή με ένα δείγμα της σχετικής νομολογίας των ολλανδικών

δικαστηρίων. Τέλος, είχα τη μοναδική εμπειρία να επισκεφθώ το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, να ξεναγηθώ στους χώρους του και να ενημερωθώ για τη σημασία και τη λειτουργία του στην αίθουσα όπου αυτό συνεδριάζει. Επιπλέον, είχα την ευκαιρία να επισκεφθώ το Oλλανδικό Kοινοβούλιο και διάφορα κυβερνητικά κτίρια της χώρας, καθώς επίσης και να παρακολουθήσω δίκη ενώπιον ολλανδικού δικαστηρίου.

 Εκτός του εκπαιδευτικού μέρους του καλοκαιρινού σχολείου, υπήρχε ελεύθερος χρόνος προσφερόμενος για ψυχαγωγία-διασκέδαση; Στα πλαίσια του Summer School και παράλληλα με αυτό υπήρχαν ευκαιρίες τόσο για ξενάγηση όσο και διασκέδαση στην πόλη του Rotterdam, ενώ επίσης πραγματοποιήθηκε και ταξίδι στο Amsterdam, στην πόλη Delft και στη Χάγη όπου είχαμε την ευκαιρία να

ξεναγηθούμε και να γνωρίσουμε τις πόλεις καλύτερα μαζί με την οργανωτική επιτροπή του Summer School και να βιώσουμε το ELSA Spirit.

 Διέθετες επαρκή πληροφόρηση για τα Summer Schools της ELSA πριν αποφασίσεις να συμμετάσχεις; Σε προέτρεψε κάποιος; Λόγω της συμμετοχής μου στην ELSA Thessaloniki από το 2011, ως μέλος, και της θητείας μου στο Διοικητικό Συμβούλιο του σωματείου ως Αντιπρόεδρος Marketing το ακαδημαϊκό έτος 2013/2014 είχα πλήρη γνώση των πολλών δυνατοτήτων που προσφέρει η ELSA, συμπεριλαμβανομένων και των Summer Schools. Ωστόσο και πριν την ανακοίνωση των summer schools, υπήρξε επαρκής και εμπεριστατωμένη ενημέρωση γι’αυτά μέσω μίας ημερίδας που διοργανώθηκε από τον υπεύθυνο τομέα της ELSA Thessaloniki.

Κωνσταντίνα Τσιλιμίγκα  Η ELSA κάθε καλοκαίρι διοργανώνει πλήθος διαφορετικών Summer Schools. Τι σε οδήγησε στο να επιλέξεις το συγκεκριμένο; Το αποτέλεσμα ήταν αντάξιο των προσδοκιών σου; Επέλεξα το Summer School στο Βουκουρέστι με θέμα το Construction Law τόσο για πρακτικούς λόγους-μία χώρα κοντινή στην Ελλάδα, την οποία ήθελα να επισκεφθώ- όσο κυρίως για ουσιαστικούς, καθώς το δίκαιο των κατασκευών αν και δεν διδάσκεται στην σχολή μου, προβλέπεται να ανήκει στους τομείς δικαίου του μέλλοντος.  Τι αποκόμισες από τη συμμετοχή σου στο Summer School; Πέρα από τις γνώσεις, τον εμπλουτισμό του βιογραφικού και την βελτίωση της αγγλικής νομικής ορολογίας, η γνωριμία με συναδέλφους από διαφορετικές χώρες και η συνύπαρξη μαζί τους είναι ανεκτίμητη.  Πόσο σημαντική ήταν για σένα η συνεργασία με άτομα από διαφορετικές εθνικότητες στα πλαίσια του Summer School;

Εκτός από την άψογη συνεργασία και την ομαδικότητα στα πλαίσια των μαθημάτων, η γνωριμία μου μαζί τους και οι γεμάτες στιγμές των 10 ημερών συνέβαλαν στην δημιουργία πραγματικών φίλων, με τους οποίους διατηρώ συχνή επικοινωνια ακόμα και τώρα, έπειτα από 1,5 χρόνια.  Θα συμβούλευες κάποιον να δηλώσει συμμετοχή σε Summer School της ELSA; Αναμφισβήτητα θα συμβούλευα κάποιον να δηλώσει συμμετοχή, καθώς μόνο θετικά θα μπορούσε να αποκομίσει από ένα Summer School. Προσωπικά, το Summer School ήταν οι καλύτερες διακοπές μου.

Κωνσταντίνα Μελετιάδου  Τι αποκόμισες από τη συμμετοχή σου στο Summer School; Το συγκεκριμένο Summer School με έφερε σε επαφή και επικοινωνία με φοιτητές Νομικής, προπτυχιακού και μεταπτυχιακού επιπέδου, άλλων χωρών με αποτέλεσμα να εξοικειωθώ με διαφορετικούς τρόπους νομικής σκέψης καθώς και διαφορετικές κουλτούρες. Η αλληλεπίδραση αυτή ήταν το πιο σημαντικό εφόδιο που αποκόμισα.  Περίγραψε μας με λίγα λόγια πως διαμορφώθηκε η καθημερινότητα σου κατά τη διάρκεια του Summer School Κατά τη διάρκεια του Summer School μέναμε όλοι οι συμμετέχοντες μαζί σε ένα hostel που ήταν κλεισμένο για εμάς. Έτσι ξυπνούσαμε και ετοιμαζόμασταν και στη συνέχεια ξεκινούσε το ακαδημαϊκό πρόγραμμα καθώς και οι υπόλοιπες

δραστηριότητες που η οργανωτική ομάδα είχε προετοιμάσει. Κάποιες από τις ημέρες αφιερώθηκαν σε sessions στο Erasmus University of Rotterdam με καθηγητές καθώς και ειδικούς στο θέμα του Summer School, "Online Privacy". Μία από τις ημέρες αποτέλεσε επίσκεψη στη Χάγη και πιο συγκεκριμένα στο ICJ καθώς και στο Δικαστήριο της Χάγης όπου και στα δύο ακολούθησε ξενάγηση. Μία άλλη μέρα αποτέλεσε μονοήμερη στο Άμστερνταμ όπου ακολούθησε επίσκεψη σε μεγάλη δικηγορική εταιρία. Σε συνδυασμό με τις παραπάνω δραστηριότητες, η οργανωτική ομάδα είχε φροντίσει να μην περνάει ημέρα που να μην προσθέτει και το στοιχείο της Ολλανδικής κουλτούρας. Έτσι η καθημερινότητα μου διαμορφώθηκε σα να ήμουν φοιτήτρια στην Ολλανδία γεγονός που με έκανε να εξοικειωθώ με τη χώρα και την έντονη πολυπολιτισμικότητά της.

 Το Summer School συνέβαλλε στο να έρθεις σε στενότερη επαφή με το αντικείμενο σπουδών σου; Σίγουρα συνέβαλε κι αυτό γιατί τα ανθρώπινα δικαιώματα και η ιδιωτικότητα στο διαδίκτυο αποτελούν ένα φλέγον νομικό ζήτημα που έχει αρχίσει να ακμάζει τόσο στο εξωτερικό όσο και στην Ελλάδα. Το γεγονός ότι απέκτησα περαιτέρω γνώσεις όσον αφορά το συγκεκριμένο αντικείμενο το αντιλαμβάνομαι ως bonus στη διαμόρφωση μιας πιο ολοκληρωμένης νομικής σκέψης.  Θα δήλωνες συμμετοχή και πάλι σε Summer School; Τι κρατάς ως δυνατότερη ανάμνηση; Θα δήλωνα χωρίς καμία αμφιβολία. Ήταν μια εμπειρία που συνέβαλε τόσο στη διαμόρφωση της νομικής μου σκέψης όσο και στην προσωπικότητά μου εν γένει. Αν έπρεπε να επιλέξω μία ανάμνηση ως δυνατότερη από τις τόσες που δημιουργήθηκαν θα ήταν η επίσκεψη στο Διεθνές Δικαστήριο Δικαιοσύνης καθώς η ξενάγηση σε αυτό όπως και οι απορίες που απαντήθηκαν από τους υπεύθυνους διότι συνέβαλε στον επαναπροσδιορισμό προσωπικών στόχων και ενέτεινε την αδυναμία μου στο Διεθνές Δίκαιο.

Νικολέττα Τριανταφύλλου  Τι σε παρακίνησε να συμμετάσχεις σε summer school της ELSA; Λίγες μέρες αφότου έγινα μέλος της ELSA Thessaloniki άρχισα να αναζητώ τρόπους ώστε να αξιοποιώ όλες τις ευκαιρίες που σου προσφέρει η οργάνωση. Δεν ήθελα να αρκεστώ στις δραστηριότητες σε τοπικό επίπεδο και αποφάσισα να κάνω τις αιτήσεις μου για

summer school. Αρχικά ο συνδυασμός επιμόρφωσης και διακοπών και πόσο μάλλον σε μια ξένη χώρα με είχε συναρπάσει. Οι επιλογές σε θεματολογία και χώρες ήταν απλά ένα bonus!  Τι αποκόμισες από τη συμμετοχή σου στο summer school; Η συμμετοχή μου στο summer school στη Λισαβόνα της Πορτογαλίας, το 2013, ήταν μια μοναδική και, φοβάμαι, ανεπανάληπτη εμπειρία. Οι εργασίες, τα μαθήματα και τα workshops κινήθηκαν γύρω από το Media Law. Μέσα σε μια μόλις βδομάδα είχα αποκτήσει φίλους από όλον τον κόσμο και είχα γνωρίσει μια πανέμορφη και άκρως ενδιαφέρουσα πόλη. Η οργανωτική επιτροπή της ELSA Lisbon φρόντισε να αξιοποιήσουμε έξυπνα αυτή τη μία εβδομάδα ώστε να συνδυάσουμε την ψυχαγωγία και την καλή παρέα με μαθήματα από φημισμένους διεθνείς νομικούς που δεν αρκούνταν σε στείρες πληροφορίες αλλά μας έβαζαν στην ψυχή του επαγγέλματος χρησιμοποιώντας κατά βάση πρακτικά παραδείγματα και αληθινές νομικές υποθέσεις.  Το περίφημο ELSA Spirit συνέβαλε στο να γεφυρωθούν τυχόν γλωσσικές και πολιτισμικές διαφορές μεταξύ των συμμετεχόντων; Το φημισμένο ELSA Spirit μου ήταν άγνωστο έως το καλοκαίρι του 2013. Ίσως γιατί απαιτεί να ζήσεις κάποιες εμπειρίες στο πλαίσιο της οργάνωσης αυτής για να την νιώσεις ως μια μεγάλη παγκόσμια οικογένεια. Μετά τη βδομάδα αυτή ένιωσα ακριβώς αυτό το συναίσθημα, ότι δηλαδή τόσοι άνθρωποι ξένοι και διαφορετικοί έχουν την διάθεση να

αλληλεπιδράσουν και να περάσουν καλά. Η ELSA στάθηκε απλά ως αφορμή για να βρεθούν κάποιοι άνθρωποι κοντά, να συνεργαστούν και να γνωριστούν καλύτερα. Όσες διαφορές και εμπόδια υπήρχαν ξεπεράστηκαν πολύ γρήγορα και μετατράπηκαν σε μια καλή ευκαιρία να έρθουμε σε επαφή με πολιτισμούς και νοοτροπίες έως τώρα άγνωστες.  Υπήρχε αρκετός ελεύθερος χρόνος ώστε να γνωρίσεις ενδότερα την πόλη διοργάνωσης του summer school; Αρχικά, το summer school θεωρώ πως αξίζει ως εμπειρία ακριβώς διότι φέρνει τη μάθηση πολύ κοντά στη διασκέδαση με ένα μοναδικό τρόπο, ώστε να είναι δύσκολο να διαχωρίσεις πότε τελειώνει το

ένα και αρχίζει το άλλο. Κυρίως όμως αξίζει διότι τοποθετεί αυτά τα δύο σε μια ξένη χώρα και μάλιστα της επιλογής σου. Η Λισαβόνα μέσα σε μια εβδομάδα μπήκε στην καρδιά μου. Το summer school βοήθησε σε αυτό διότι με έκανε να δω μια πόλη με μια ματιά που δύσκολα αποκτάς ως απλός τουρίστας. Η οργανωτική επιτροπή φρόντισε να ζήσουμε τη πόλη στους δικούς της ρυθμούς ως ντόπιοι. Η πόλη ήταν από μόνη της ένα αξιοθέατο και οι όμορφες αναμνήσεις σε αυτή αποτυπώθηκαν στο μυαλό μου με έναν τρόπο ανεξίτηλο. Θεωρώ, τέλος, πως ο ιδανικότερος τρόπος να γνωρίσεις μια πόλη είναι να μην προσπαθείς να την δεις αλλά να την ζεις. Το summer school της ELSA μού πρόσφερε ακριβώς αυτό αλλά και όχι μόνο!

Take a STEP and move forward!

H Ελευθερία Χανιαλάκη συμμετείχε στο πρόγραμμα STEP τον Φεβρουάριο του 2013 και εργάστηκε επί ένα μήνα στο Supreme Court της Τσεχικής Δημοκρατίας στο Brno. Ερώτηση: Γεια σου Ελευθερία! Κατ' αρχάς σ' ευχαριστώ πολύ γι' αυτή την συνέντευξη. Σκοπός της συνέντευξης είναι να μας μεταφέρεις την STEP εμπειρία σου. Ας ξεκινήσουμε, λοιπόν, με κάποιες γενικές ερωτήσεις. Πώς ενημερώθηκες για το πρόγραμμα STEP; Απάντηση: Γεια σου Ειρήνη! Κι εγώ σ' ευχαριστώ από καρδιάς για τη σημερινή συνέντευξη. Για το πρόγραμμα STEP ενημερώθηκα από το επίσημο site της ELSA International (elsa.org). Είναι αλήθεια πως παρά την 30ετή λειτουργία του προγράμματος STEP στην Ευρώπη, δικηγόρος και πρωτοετής μεταπτυχιακή φοιτήτρια Εμπορικού και Οικονομικού Δικαίου στο Α.Π.Θ.. Ερώτηση: Με ποιό κριτήριο επέλεξες τη συγκεκριμένη χωρά/πόλη; Απάντηση: Βασικό κριτήριο για την επιλογή της θέσης ήταν η γλώσσα, ο φορέας που θα ελάμβανε χώρα η πρακτική και το αντικείμενο ενασχόλησης. Δεδομένου ότι επρόκειτο να εργαστώ για πρώτη φορά σε ένα διεθνές εργασιακό περιβάλλον επιθυμούσα γλώσσα εργασίας να είναι η αγγλική. Επιπλέον, λαμβάνοντας υπόψιν την ύπαρξη διαφορετικών νομικών συστημάτων επεδίωξα η πρακτική να γίνει στο Ευρωπαϊκό Δίκαιο, το οποίο κατ’ ουσίαν είναι ομοιόμορφο για όλες τις έννομες τάξεις. Ερώτηση: Πες μας, λοιπόν, κάποια στοιχεία από το γραφείο που έκανες την πρακτική σου. Πώς ήταν το περιβάλλον εργασίας; Τί αρμοδιότητες σου ανατέθηκαν;

στην Ελλάδα έχει γίνει ιδιαιτέρως γνωστό μόλις τα τελευταία χρόνια. Για όποιον, ωστόσο, επιθυμεί σήμερα να ενημερωθεί για το STEP, θα του συνιστούσα, εκτός από το site της International, να επισκεφτεί και το ολοκαίνουργιο επίσημο website της ELSA Greece (elsagreece.org). Ερώτηση: Ήσουν σε προπτυχιακό ή μεταπτυχιακό επίπεδο όταν επιλέχθηκες για την πρακτική; Απάντηση: Όταν υπέβαλα την αίτησή μου, ήμουν τελειόφοιτη Νομικής και ασκούμενη δικηγόρος στο Ηράκλειο Κρήτης. Συνεπώς, κατά την υποβολή της αίτησης το επίπεδο σπουδών μου ήταν "graduate". Όταν, ωστόσο, υλοποίησα την STEP πρακτική ήμουν ήδη Απάντηση: Η πρακτική μου έλαβε χώρα στο Supreme Court (Ανώτατο Δικαστήριο) της Τσεχικής Δημοκρατίας, το οποίο είναι αντίστοιχο με τον Άρειο Πάγο στην Ελλάδα και βρίσκεται στο Brno, την δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Τσεχίας. Το περιβάλλον εργασίας ήταν εξαιρετικό. Ήδη από την έναρξη της πρακτικής είχα το δικό μου γραφείο και δούλευα στον ίδιο χώρο με τους βοηθούς των δικαστών. Σχετικά με τις αρμοδιότητες, πολύ σημαντικό είναι ότι εργάστηκα στο διεθνές τμήμα του Δικαστηρίου κι έτσι ήρθα αντιμέτωπη με την αναζήτηση και τη μελέτη της Νομολογίας του Δικ.Ε.Ε. και του Ε.Δ.Δ.Α.. Κάθε εβδομάδα μου ανατίθετο ένα συγκεκριμένο θέμα προς νομική διερεύνηση, με βάση το οποίο έπρεπε να γράψω μία -συγκριτική συνήθως- μελέτη σε αυστηρές προθεσμίες και υπό την καθοδήγηση δύο επιβλεπόντων. Ερώτηση: Τα μέλη της ELSA Brno συνέβαλαν στην προσαρμογή σου; Πως; Απάντηση: Σ' ευχαριστώ πάρα πολύ γι' αυτή την ερώτηση, Ειρήνη, καθώς το 36

πρώτο πράγμα που αναφέρω σε κάποιον όταν με ρωτάει για ποιό λόγο να κάνει αίτηση για STEP είναι αυτό ακριβώς, δηλαδή η βοήθεια που λαμβάνει κάποιος από την ELSA της χώρας και της πόλης υποδοχής. Ήδη από την ημέρα που μου ανακοινώθηκε από την ELSA International ότι επιλέχθηκα για την STEP πρακτική, έλαβα συγχαρητήρια emails από την VP STEP της ELSA Czech Republic και την VP STEP της ELSA Brno και έπειτα ξεκίνησε η επικοινωνία μας ώστε να μου λύσουν κάθε απορία που είχα σχετικά με την πρακτική και την παραμονή μου εκεί. Κατά την

ημέρα της άφιξής μου στην Τσεχία, η VP STEP και ο Director for STEP της ELSA Brno με παρέλαβαν από το αεροδρόμιο, πήγαμε μαζί στο διαμέρισμα που θα έμενα και έπειτα βγήκαμε για φαγητό. Τις επόμενες ημέρες γνώρισα και τα υπόλοιπα μέλη του Δ.Σ. και η τοπική ELSA με ενημέρωνε και με προσκαλούσε σε διάφορες εκδηλώσεις που διοργάνωναν, όπως στις δράσεις του study visit που είχαν με την ELSA Slovakia και σε μία πολυπολιτισμική γιορτή παρουσίασης διάφορων χωρών, μεταξύ των οποίων και της Τσεχίας.

Ερώτηση: Είχες την ευκαιρία να γνωρίσεις την πόλη/χώρα κατά την παραμονή σου σε αυτή; Απάντηση: Η αλήθεια είναι πως η παραμονή μου στην Τσεχία ήταν περιορισμένη χρονικά και με δεδομένο ότι κάθε ημέρα από τις 9 το πρωί έως τις πάω σε καφετέριες ή pubs (σημειώνω ότι η Τσεχία είναι η πρώτη χώρα στην παραγωγή πολλών ειδών μπύρας στην Ευρώπη) και γενικά να αξιοποιήσω κάθε λεπτό της παραμονής μου εκεί, όχι, όμως, με την ιδιότητα του τουρίστα αλλά από την σκοπιά του -με κάποιο τρόποπροσωρινού κάτοικου της πόλης.

16:00 το μεσημέρι ήμουν στο γραφείο, δεν είχα πολύ ελεύθερο χρόνο. Και μόνο το γεγονός, ωστόσο, ότι βρισκόμουν σε μία ξένη πόλη ήταν αρκετό ώστε κάθε βόλτα μετά τη δουλειά να μην είναι συνηθισμένη. Έτσι, είχα την ευκαιρία να επισκεφτώ μουσεία, να δω αξιοθέατα, να διεθνές εργασιακό περιβάλλον πάνω στο αντικείμενο των σπουδών μου και να γνωρίσω συναδέλφους από μία άλλη χώρα. Ενημερώθηκα για τις συνθήκες άσκησης του δικηγορικού επαγγέλματος στο εξωτερικό και βίωσα τις προκλήσεις της διαφορετικής γλώσσας και του διαφορετικού νομικού πολιτισμού. Όσον αφορά, ειδικότερα, τις αρμοδιότητες που μου ανατέθηκαν, επειδή η εργασία μου βασιζόταν ως επί το πλείστον στην έρευνα, με εξέλιξε επιστημονικά και, σίγουρα, ασχολήθηκα με ενδιαφέροντα νομικά ζητήματα που μέχρι τότε δεν με είχαν απασχολήσει. Τέλος, σε προσωπικό επίπεδο απέκτησα πραγματικούς φίλους, με τους οποίους είμαστε σε επικοινωνία μέχρι και σήμερα!

Ερώτηση: Τι αποκόμισες από την πρακτική σου; Απάντηση: Θεωρώ ότι η πρακτική μου στο Supreme Court της Τσεχίας μου προσέφερε πολλά οφέλη τόσο σε επαγγελματικό όσο και σε προσωπικό επίπεδο. Κατά πρώτο λόγο, είχα την ευκαιρία να εργαστώ για ορισμένο διάστημα σε ένα

37

Ερώτηση: Θα πρότεινες το πρόγραμμα STEP σε άλλους ενδιαφερόμενους; Απάντηση: Ανεπιφύλακτα και χωρίς δεύτερη σκέψη, θα πρότεινα το πρόγραμμα STEP σε όλους τους φοιτητές Νομικής, ασκούμενους και νέους δικηγόρους! Πρόκειται για μία εμπειρία ζωής που συνδυάζει την επαγγελματική προϋπηρεσία σε φορείς, αμιγώς, νομικού ενδιαφέροντος και την εξοικείωση με τον

πολιτισμό, τον τρόπο ζωής, τις συνήθειες και τα έθιμα κάποιας άλλης χώρας. Ερώτηση: Αν σου δινόταν η ευκαιρία να ξανακάνεις STEP ποιά θέση θα επέλεγες; Απάντηση: Αν αποφάσιζα να κάνω ξανά αίτηση για STEP τότε θα επέλεγα ένα Πανεπιστήμιο ή Ερευνητικό Κέντρο με αντικείμενο τη διανοητική ιδιοκτησία στη Γερμανία ή σε κάποια σκανδιναβική χώρα.

38

Αν επιθυμείτε να γίνετε μέλη μας, να εμπλουτίσετε τις επιστημονικές σας γνώσεις, να εκφράσετε τις απόψεις σας, αλλά και να αισθανθείτε το περίφημο “ELSA Spirit”, μπορείτε να αναζητήσετε περισσότερες πληροφορίες καθώς και να μας βρείτε διαδικτυακά: 1) στέλνοντας ένα e-mail στο: thessaloniki@elsa-greece.org 2) στο blog μας: Elsathessaloniki.blogspot.com 3) στο Facebook: ELSA Thessaloniki (page) ELSA Thessaloniki- the European Law Students’Association AUTH (group) 4) στο site της ELSA Greece: http://www.elsa-greece.org/ 5) ή από κοντά, σε κάποια από τις συναντήσεις ή τις δραστηριότητές μας

39