Racunarske i telekomunikacione mreze by Elvedin

Jedinice koje se koriste u prenosu signala Signali predstavljaju određene električne procese. Kao takvi oni mogu da se opišu odgovaajućim funkcijama vremena. Međutim, u konkretnim primjenama vremena ta funkcija će imati određenu fizičku dimenziju: Napon (U), struju (I), ili snagu (P). S obzirom da je riječ o prijenosu, često će se i imati posla sa odnosom dviju od ovih veličinačija je priroda ista. Pokazalo se kao vrlo korisno govoriti o logaritmu tog odnosa postoji više razloga za to: 1.) Mnoge izvedene relacije za odnos snage signala na ulazu i izlazu nekog sklopa pojaviće se u logaritamskoj ili eksponencijalnoj formi. 2.) Ako se upotrijebe logaritamski odnosi operisat će se sa kraćim brojevima 3.) Ako bude potrebno pomenute odnose množiti ili djeliti, upotrebom njihovih logaritamskih odnosa, te operacije se svode na operacije sabiranja i oduzimanja. Zbog svih navedenih razloga uvedene su tzv. logaritamske jedinice ili jedinice prenosa.

P  P  log 2 , ili ln 2   P1   P1 

Pretpostavimo da između dvije tačke u nekoj električnoj mreži imamo otpornost R, neka kroz tu otpornost protiče struja I, neka je napon između tih dvaju tačaka U i neka je snaga P. Uzmimo unaprijed odabrane vrijednosti Io,Uo,Po kao referentne vrijednosti.Uvedemo njihove logaritamske odnose: U Uo I n( I ) = ln Io 1 P n( P ) = ln 2 Po n( U ) = ln

P R

Dakle, poznavajući referentnu vrijednost i odgovarajući broj n uvijek je moguće izraziti posmatranu veličinu. Jasno je da je n(p), n(i), n(u) predstavljaju čiste brojeve. Prema tome,jasno je da te jedinice nisu one prave jedinice koje predstavljaju neku fizičku veličinu. Ali, dogovorom, logaritamskim jedinicama su data sva prava koje imaju prave jedinice. Ako se koriste prirodni logaritmi logaritamska jedinica se zove Neper [N]. Ako se koriste dekadni logaritmi onda se jedinica zove Decibel[dB]. U ovom slučaju imamo:

n( U ) = 20 log

U Uo

n( I ) = 20 log

I Io

n( P ) = 10 log

P Po

Sada pronađimo odnos između Nepera i Decibela 1  P P n( P ) =  ln  N = 10 log dB 2 P P o  o   

log x = ln⋅ e ⋅ ln x = ln x ⋅ log e = ln x ⋅ 0,434 1 ln x = log x ⋅ = log x ⋅ 2,303 0,434

1  P P  ⋅ 2,303 ⋅ log  N = 10 log dB Po  Po  2  1N =8,686 dB 1dB =0,115 N

Logaritamski odnosi n(u), n(I), n(P) nazivaju se se nivoima napona, struje, snage respektivno. Sada ćemo da definišemo apsolutne nivoe snage, struje i napona. Apsolutni nivo Definisat ćemo posebne vrijednosti referentne vrijednosti Uo, Po, Io. One su definisane jednim specifiranim kolom. 600 Ω

E=1,55 V

Io=1,29 mA

Uo=0,775 V

600 Ω Po=1 mW

Normalni generator

Normalni generator sadrži generator napona sinusnog oblika efektivne vrijednosti 1,55 V i unutrašnje otpornosti 600 Ω. Normalni generator na otporniku 600 [Ω] stvara napon efektivne vrijednosti Uo=0,775[V] pri čemu kroz otpornost protiče struja efektivne vrijednosti Io=1,29 [mA], tako da snaga na otpornosti iznosi Po=1 [mW]. Uzimajući ove vrijednosti Po, Io, Uo za referentne dobijaju se definicije apsolutnih nivoa: 1 P P ⋅ ln =10 log 2 Po Po

Apsolutni nivo snage:

n( P ) =

Apsolutni nivo napona:

n(U ) = ln

U U = 20 log Uo Uo

Apsolutni nivo struje:

n( I ) = ln

I I = 20 log Io Io

, Po =1 [mW ]

, U o = 0,775 [V ] , I o =1,29 [mA]

Kada je riječ o apsolutnom nivou snage on se izražava jedinicama Nm, =odnosno dBm tj. Neper u odnosu na mW i Decibel u odnosu na mW. U2 P U 600Ω R n P = 10 log = 10 log = 20 log + 10 log 2 1mW 0,775V R ( 0,775V ) 600Ω n P = nU +10 log

600Ω dBm R

Prema tome samo ako je R=600 Ωapsolutni nivo napona i snage su jednaki. Telefonske linije koje su od prvih dana pravljene imale su takve dimenzije, rastojanje provodnika i prečnik žice da je njihova karakteristična impedansa iznosila 600 Ω.Da bi takva linija bila prilagođena generatoru njegova unutrašnja impedansa treba da bude 600 Ω. S druge strane red veličine snage govornog signala na izlazu iz mikrofona je reda 1 mW. U nekim oblastima telekomunikacija koristit će se nivoi definisani za neke druge referentne vrijednosti. U televiziji Uo=1V pa je nivo napona

n(U ) = 20 log

U 1V

dBV

Kod prostiranja radio-talasa se definiše nivo prostiranja električnog polja n( K ) =20 log

K V 1µ m

dB µ

Kod radio difuznih predajnika nivo snage

n( P ) =10 log

P 1kW

dBkW

Relativni nivo je razlika apsolutnih nivoa dvaju posmatranih tačaka od kojih se jedna uzima kao referentna. Za relativni nivo važi relacija : __ dBm = __dBr + __dBm0 dBm0 = referentni 1. Na slici je predstavljena veza između tačaka A i B. Ekvivalentno slabljenje veze treba da iznosi 0,8 N. Oba pretvarača se mogu smatrati idealnim. Uslov za njihovo pravilno funkcionisanje je da napon signala na njihovim ulazima C i D iznosi 77,7 mV, kada se na ulaz veze dovede signal apsolutnog nivoa 0 Nm. Ulazna impendansa pretvarača iznosi 1200 Ω. Pojačanje pojačavača u predajniku i prvog prvog pojačavača u prijemniku su jednaka i iznose a1. Može se smatrati da filtri u propusno odnose slabljenja. Karakteristična impendansa voda iznosi 150 Ω, a slabljenje 3 N. a) Odrediti slabljenje ateonatora a a = ? i pojačanje pojačavača a1 i a 2 tako da budu ispunjeni pomenuti uslovi. b) Izračunati vrijednost napona i snage u tačkama E i F.

n pA = 0 C

T aa

a mod

n pc = 0,45 N

αl

a mod

a.)

b.)

n pE = n pc − a mod + a1 = −23 − 4 +15 = 12dBm

n pE =n uE +10 log

P n pE = 10 log E 1mW P 12 = 10 log E 1mW PE = 63µW

nuE = n pE −10 log nuE = 12 −10 log nuE = 18dB

nuF = 20 log

600Ω Zc

600Ω 150Ω

PF 1mW − a e = −12 − 26 = −38dBm

n pF = 10 log

UE 0,775 V UE −18dB = 20 log 0,775V U E = 96,8mV nuE = 20 log

nuF = n pF −10 log

600Ω Zc

n pF = n pE

− 38dBm = 10 log

PF 1mW

PF = 16µW

600Ω 600Ω = −38 − 10 log = −44dB Zc 150Ω

UF 0,775V

U F = 4,88mV

2. Sistem prikazan na slici služi istovremeni prijenos signala s1 od mjesta A do

mjesta C i signala s2 od mjesta B do mjesta C. Slabljenje voda između tačaka

A i B iznosi α l = 16dB a između tačaka B i C αl 2 = 30dB . Pojačanja sva tri pojačavača su jednaka. a.) Odrediti vrijednost ulaznog signala s1 u tački A i signala s2 u tački B, te pojačanje pojačavača tako da na izlazu pojačavača u tački C snaga signala s1 bude 10 puta veća od snage signala s2 , da zbir napona u ovoj istoj tački bude U S 1 + U S 2 = 4,32V i da ekvivaletno slabljenje oba signala bude isto. Prelazno slabljenje diferencijalnog sistema iznosi a d = 3dB b.) Izračunati apsolutne nivoe snage i napona kao i vrijednosti signala i napona i snage 1

s1 nu1

α l1

600 Ω

nizS 1 = nu1 + a − α l1 − a d + a − α l2 + a nizS 2 = nu 2 − a d + a − α l2 + a

niz S 1 = nu1 + 3a − 16 − 30 − 3 niz S1 = nu1 + 3a − 49

niz S 2 = nu 2 − 3 + 2a − 30 nizS 2 = nu 2 + 2a − 33

P1 = 10 P2

10 log

niP = niU + 10 log

600 Z

P1 P −10 log 2 = 10 1mW 1mW

niPS1 − niPS 2 = 10

 → 600

nip = niu + 0 nip = niu

U S1 0,775 U = 20 log S 2 0,775

niuS 1 = 20 log niuS 2

nipS 1 − nipS 2 = niuS 1 − niuS 2 = 20 log 10 = 20 log

U S1 U S1 = 20 log = 10 U S2 4,32 − U S 1

U S1 4,32 − U S 1

U S 1 = 3,28 V U S 2 =1,04 V

U S1 = 12,5 dB = nipS 1 0,775 U S2 = 20 log = 2,5 dB = nipS 2 0,775

niuS 1 = 20 log niuS 2

C 600 Ω

600 Ω

s2 nu 2

a.)

αl2 a

niS 1 = nu1 + 3a − 49

nu1 =13,5 dB niS 2 = nu 2 + 2a − 33 12,5 = nu1 + 3a − 49 nu 2 = 3,5 dB

a e1 = a e 2

2,5 = nu 2 + 2a − 33

a e 2 = nu 2 − niS 2

a e1 = nu1 − niS 1 nu1 − niS 1 = nu 2 − niS 2 49 − 3a = 33 − 2a a = 16 dB

b.)

n1D = nu1 + a − αl1 = 13,5 + 16 − 16 = 13,5 dB n 2 D = nu 2 − a d = 3,5 − 3 = 0,5 dB

P1D = 13,5 1 mW P1 = 22,39 mW U nu1D = 20 log 1D = 13,5 0,775 U 1D = 3,56 V n p1D = 10 log

P2 D = 0,5 1 mW P2 = 8,92 mW U nu 2 D = 20 log 2 D = 0,5 0,775 U 2 D = 0,821 V n p 2 D = 10 log

3. Izračunati nivoe u kolu datom na slici. U kolu se nalazi dionica koaksijalnog

kabla čija je dužina l=3,6 km, a njegovo podužno slabljenje je izmjereno na početku i na kraju frekventnog opsega u kojem rade linijski pojačavači linijskog uređaja kapaciteta 900 telefonskih kanala tj. α = 5,1 dB/km na frekvenciji f 1 = 60 kHz i α =12,15 dB/km na frekvenciji f 2 = 4000 kHz . Frekvencijski opseg linijskog pojačavača B = ( 60 ⋅⋅ 4000 ) kHz . Karakteristična impendansa koaksijalnog kabla iznosi 75 Ω. Tačka A je referentna tačka kola.

l = 3,6 km

α1 = 5,1 dB/km f 1 = 60 kHz f 2 = 4000 kHz

α2 =12,15 dB/km B = ( 60 ⋅⋅ 4000 ) kHz

- 10 dBr - 21 dBm0

150 Ω

75 Ω

5 1

-31 dBm -41 -37,021dBv -50,031 A: 1: 2: 3:

150 Ω

75 Ω

+14

75 Ω

300 Ω

K.K.

-46

-32

-33,44

-28,44

-48,44

-41,031

-42,471

-31,450

-54,44

-52,021

150Ω

4: 5: B:

Amplitudski i fazni korektori Posmatrajmo prenosni sistem na slici H (ω )

P1 ( t )

P2 ( t )

F1 ( ω )

F2 ( ω )

- transfer funkcija penosnog sistema, gdje je

- amplitudska karakteristika - fazna karakteristika prenosnog sistema Za prenos kažemo da je idealan ako je s( t ) = p1( t ) tj. amplitudska karakteristika H (ω) = 1 i b(ω) = 0 za svako ω . Zbog konačne brzine prostiranja elektromagnetnih talasa uslov b(ω) ne može se postići, zbog toga ćemo definisati idealizovani prenos. s 2 ( t ) = H 0 s1 ( t − t 0 ) H 0 - konst. t 0 - konačno

vrijeme kašnjenja Da bi ovo bilo idealizovano potrebno je

H ( ω) = H 0

∀ω

b( ω) = ωt 0

∀ω .

b = ωt 0

ω Znači, amplitudska karakteristika mora biti konstanta, a fazna karakteristika linearna funkcija frekvencije. Ako nije zadovoljen uslov H ( ω) ≠ H 0 ∀ω tada sistem unosi linearna amplitudna izobličenja. A ako b(ω) ≠ ωt 0 ∀ω tada sistem unosi linearna fazna izobličenja. Amplitudski korektor

Slabljenje vodova je jedno od njegovih najvažnijih karakteristika i obično se izražava u Np ili dB, ili ako se izražava Np/km ili dB/km onda ga nazivamo podužnim slabljenjem. Prilikom realizacije bilo kakvih vodova susrećemo problem koji se sastoji u tome što slabljenje vodova nije nezavisno od učestanosti već je to monotono rastuća funkcija. a [dB/km] a3 a2 a1

x1 x2

Uticaj ovakve karakteristike na kvalitet prenosa je takav da zaključujemo sljedeće: a.) Pretpostavimo da jednim takvim vodom prenosimo grupu B (12 telefonskih kanala), jasno je da slabljenje voda kanal (60÷64) kHz i kanal (104÷108) kHz nije ista (veće je slabljeje na višim frekvencijama). b.) Ako pogledamo opseg učestanosti jednog kanala uočićemo da učestanosti iz postojećih kanala nisu podjednako oslabljene, više su oslabljene amplitude na višim učestanostima. Sve ovo nam govori da će posmatrani telekomunikacioni vod koji ima prenosnu karakteristiku kao što smo je nacrtali neminovno unijeti izobličenja koja poznajemo kao linearna amplitudska izobličenja. Ovaj problem se može riješiti na sljedeći način: Uobičajeno je da se poslije svakog prenosnog sistema ugrađuje amplitudski korektor čija amplitudska karakteristika treba da se suprotno ponaša karakteristici prenosnog voda. Na taj način smo obezbjedili da je ukupno slabljenje prenosnog voda konstantno i neovisno od učestanosti što a je ilustrovano na a v + a k = const. ≠ f ( f ) sljedećoj slici. av

ak f

Svaki amplitudski korektor mora da ispuni dva uslova: 1. a v + a k = const. ≠ f ( f )

a v + a k = const. ≠ f ( f )

2. Ulazna i izlazna impendansa korektora treba da bude realna i konstantna i neovisna od učestanosti, pošto su takve impendanse sklopova izmđu kojih se ubacuje korektor (s jedne strane vod a s druge strane pojačavač). Korektor se postavlja neposredno prije prijemnika. Postoje dvije vrste šema na bazi kojih se realizuje amplitudski korektor i koji ispunjavaju spomenute uslove. R 1

2 Z1 I šema Z2

1 2 1

2 R

Z1 II šema

R Z2

1 2 Impendanse Z1 i Z2 su vrlo složene impendanse i njih ćemo vrlo često od slučaja do slučaja određivati na bazi uslova da je av + a k = const. Da bi uslov 2. bio zadovoljen između impendansi Z1 i Z2 mora postojati uslov da je Z 1 ⋅ Z 2 = R 2 , a ovo nam govori da se radi o recipročnim impendansama tj. ako imamo slučaj da je: L1

jω L1 ⋅ X 2 = R 2 C2

X2 =

R2 = jω L1

1 jω

L1 R2

L 1 ⇒ C 2 = 12 jω C 2 R

1 ⋅ X 2 = R2 jωC1

X 2 = jωC1 R 2 = jωL2 ⇒ L2 = C1 ⋅ R 2

Ulazna impendansa za prvu šemu je Z ul =

R ⋅ Z1 R ⋅ Z2 RZ + Z 1 Z 2 + RZ 2 + Z 1 Z 2 + = 21 ⋅R R + Z1 R + Z 2 R + RZ 1 + RZ 2 + Z1 Z 2

Z1 ⋅ Z 2 = R 2 Z ul = R

Pogonsko slabljenje ove šeme je za nas od posebnog značaja. R 1

Z1 R

E R 1 ap = I1 =

P 1 ln 1 2 P2

E 2R

P1 = U 1 ⋅ I 1

; P2 = U 2 ⋅ I 2

P1 = I 1 ⋅ R 2

E2  E  P1 =   ⋅R = 4R  2R  2 E 2 P1 = P2 = I 2 ⋅ R 4R E2 2 I1 4R 2 I 1 1 E2 1 a p = ln 42 R = ln = ln = ln 1 2 I2 ⋅ R 2 4R 2 ⋅ I 2 2 2 4R 2 ⋅ I 2 2 I2

E − R ⋅ I1 −

R ⋅ Z1 ⋅ I1 = U 2 R + Z1

/:R

Z1 U E − I1 − ⋅ I1 = 2 R R + Z1 R 2I1 − I1 −

Z1 ⋅ I1 = I 2 R + Z1

 Z1   = I 2 I 1 ⋅ 1 −  R + Z1  I1 Z Z = 1+ 1 = 1+ 1 I2 R R

Z   a p = ln1 + 1  = a k ⋅ ⋅ ⋅ (1) R 

Dobili smo slabljenje amplitudskog korektora (1) iz koga vidimo da treba da nađemo impendansu Z1, impendansu Z2 ćemo naći iz uslova Z 1 ⋅ Z 2 = R 2 . Prethodni obrazac (1)možemo napisati u opštem obliku. g k = 1 +

Z1 R

( 2)

g k = a k + jbk

Iz teorije analitičkih kola poznato je da se bilo koja impendansa pa prema tome i Z1 kao kompleksna veličina možemo izraziti kao količnikom dva polinoma u opštem obliku a 0 + a1 ( jf ) + a 2 ( jf ) + ⋅ ⋅ ⋅ 2

Z1 =

( 3)

b0 + b1 ( jf ) + b2 ( jf ) + ⋅ ⋅ ⋅ 2

Broj članova u oba polinoma zavisi od broja R, L, C elemenata koji sadrži dvopol Z1, naime ti elementi određuju koeficijente a 0 , a1 , a 2 , b0 , b1 , b2 itd. Uvrstimo izraz (3) u izraz (2)

[

]

1 2 ⋅ a 0 + a1 ( jf ) + a 2 ( jf ) + ⋅ ⋅ ⋅ g k = 1 + R 2 b0 + b1 ( jf ) + b2 ( jf ) + ⋅ ⋅ ⋅

a   a  a    2  b0 + 0  +  b1 + 1 ( jf ) +  b2 + 2 ( jf ) + ⋅ ⋅ ⋅ R  R R  g k =  2 b0 + b1 ( jf ) + b2 ( jf ) + ⋅ ⋅ ⋅ g k =

A + jB ⋅⋅⋅ C + jD

( 4)

a0  a  −  b2 + 2  f 2 + ⋅ ⋅ ⋅ R  R a  a    B =  b1 + 1  f −  b3 + 3  f 3 + ⋅ ⋅ ⋅ R R   A = b0 −

C = b0 − b2 f 2 + ⋅ ⋅ ⋅ D = b1 f − b3 f 3 + ⋅ ⋅ ⋅

A2 + B 2 C 2 + D2 P + P2 f 2 + P4 f 4 + ⋅ ⋅ ⋅ =F= 0 Q0 + Q 2 f 2 + Q4 f 4 + ⋅ ⋅ ⋅

Uzmemo li iz izraza (4) g 2 ak P0 + P2 f

+ P4 f

= 2 ak =

+ ⋅ ⋅ ⋅ − FQ0 − FQ2 f

− FQ4 f

( 5)

−⋅⋅⋅ = 0

( 6) ( 7)

Jednačina (7) naziva se linearna jednačina slabljenja korektora. Na osnovu nje možemo riješiti sve probleme vezane za slabljenje korektora. Iz zadate karakteristike slabljenja voda kojeg treba korigovati znati ćemo kakva treba biti karakteristika a k ( f ) . Sa karakteristike korektora uzmemo slabljenje učestanosti f1 → F1 = 2 a . Na osnovu ove nasumice odabrane tačke imamo formiran par tačaka ( f1 , F1 ) . Ako sada uzmemo neku drugu učestanost f 2 → F2 = 2a , sa karakteristike očitamo a k . Napišemo linearnu jednačinu (7), jedanput sa jednim parom, a drugi put sa drugim parom ( f , F ) . Očigledno je da moramo napisati onoliko jednačina koliko imamo nepoznatih P0 , Q0 , P2 , Q2 ,.... k1

a v + a k = const.

f 1 → F1 = 2 ak 1

( f1 , F1 )

f 2 → F2 = 2 ak 2

a k1 ak 2

ak f1

( f 2 , F2 )

Sada iz sistema jednačina pronađemo nepoznate veličine P0 , Q0 , P2 , Q2 , a pomoću njih koeficijente a0 , b0 , a1 , b1 , a nadalje impendasu Z1. Ako napravimo takav korektor garantujemo jedino da u proizvoljno uzetim tačkama f1 , f 2 ,... itd. Slabljenje korektora biti će realno koje treba da ima. U ostalim tačkama sigurno je da će postojati ostupanja. Jasno je ukoliko uzmemo više tačaka utoliko će karakteristika korektora bolje aproksimirati stvarnu karateristiku korektora ali to će biti skuplje. Izvođenje osnovnih obrazaca za amplitudski korektor Izneseni opšti metod analize amplitudskog korektora primjenićemo na tipičnom slučaju. Z 1 = R1 C1

R R1

(A)- linearna jednačina slabljenja

 P  a 0 = R ⋅  0 − 1  Q0  1 b1 = Q0

Telekomunikacioni sistemi Historija telekomunikacionih sistema tj. telekomunikacija uopšte predstavlja stalan proces unošenja novih usluga, za koje u trenutku kada se za njima ukazala potreba nisu postojali odgovarajući tehnički uslovi. Svaki od takvih zahtjeva ubrzavao je rad na poboljšanju postojeće opreme kao iznaliženje kvalitetne opreme. Veliki korak u evoluciji telekomunikacionih mreža i sistema napravljen je 7o-tih godina prošlog vijeka uvođenjem digitalne tehnike i optičkog vlakna. Javna telefonska mreža kakvu danas poznajemo evoluirala je iz želje da se klasični telefonski servis kao osnovna telekomunikacionih usluga pruži što širem krugu korisnika. Njena topologija i struktura prilagođena je ovom servisu te se zbog toga ove mreže često nazivaju javne komutirane telefonske mreže. Public Switched Telephone Network PSTN Svi korisnici PSTN priključeni su na telefonsku centralu. Da bi se ostvarila telefonska veza između korisnika priključenih na različite centrale, neophodno je da se sve centrale u mreži direktno ili indirektno povežu sistemima prenosa. Otuda, cjelokupna tehnika koja se tiče telekomunikacionih mreža dijele se u dvije velike oblasti:  Komutacija  Prenos Do 70-tih godina telekomunikacione mreže su bile bazirane na analognoj tehnici. Multipleksirani signali su se formirali primjenom frekvencijskog multipleksiranja, a mediji za prenos velikih signala bili su koaksijalni kablovi. Uvođenje digitalne tehnike u sisteme prenosa sa frekventnog multipleksiranja prelazi se na vremensko multipleksiranje. Pojavljivanjem novog medija za prenos, optičkog vlakna, koaksijalni kablovi ustupaju mjesto optičkim kablovima. Time započinje nova era u telekomunikacijama tzv. ”era optičkih kablova”. Principi telekomunikacionih sistema prenosa Prenosni sistemi omogućavaju prenos signala između čvorova telekomunikacione mreže. Tako zvana kola obezbjeđuje prenos signala u oba smjera. Ako kolo koristi odvojenu putanju prenosa za svaki smjer, svaka od ovih jedmosmjernih putanja naziva se kanal. U opštem slučaju kompletan kanal se sastoji od opreme na predajnoj strani, prenosnog linka i prijemne opreme na drugoj terminalnoj stanici. Kanali prenosa i signali se mogu podjeliti u dvije široke klase: 1. Analogne 2. Digitalne Analogni signal je kontinualna funkcija vremena. Primjer analognog signala je signal govora. Digitalni signal je onaj signal koji ima samo diskretne vrijednosti. Za prenos analognog signala bez greške kanal mora biti linearni sistem. Svako odstupanje od linearnosti prouzrokuje nelinearna izobličenja analognog signala. Digitalan kanal ne mora biti linearan s obzirom da se na njegovom izlazu dobijaju diskretne vrijednosti signala. Prenos podataka preko telefonskih linija primjer je prenos digitalnog signala preko analognog kanala. Na strani predajnog terminala signali različitih kanala se kombinuju i formiraju kompozitni signal šireg propusnog opsega. U prijemnom terminalu signali se odvajaju i prenose peko odvojenih kanala. Ovaj proces se naziva multipleksiranje.

Telekomunikacione mreže Telekomunikaciona mreža se sastoji od spojnih puteva i telefonskih centrala. Po konfiguraciji mreže mogu biti zvjezdaste i petljaste.

TC TC KC – krajnja centrala ČC – čvorna centrala GC – glavna centrala TC – tranzitna centarala

ČC KC KC

KC Kod zvjezdastih mreža čvorišta nižeg ranga vezana su sa čvorištima višeg ranga. Kod petljaste mreže, čvorišta istog ranga vezana su posebnim spojnim putevimasvaki sa svakim. Čvorišta najnižeg ranga predstavljaju glavne centrale za koji su vezani krajnji korisnici. Sav saobraćaj koji se obavlja preko centrale se dijeli na lokalni i spoljni.Lokalni saobraćaj obavlja se među korisnicima koji su vezani na jednu glavnu centralu, dok se spoljni saobraćaj obavlja između korisnika različite krajnje centrale. Krajnje centrale jednog određenog geografskog područja vezane su zvjezdasto za jednu centralu višeg ranga. U nacionalnoj telefonskoj mreži postoje sljedeći rangovi mreže: - Krajnja - Čvorna - Lokalna - Glavna - Tranzitna - Međunarodna Koji će od ovih rangovanih ravni postojati, zavisi od veličine nacionalne teritorije i od broja korisnika. Uobičajeno je da se centrale najvišeg ranga vezuju svaka sa svakom tj. petljasto. Prema tome saobraćaj između dva tranzitna područja mora ići preko odgovarajućih tranzitnih centrala. Postoji, međutim mogućnost da se između dvije centrale koje pripadaju različitim rangovnim područjima obavlja intezivan saobraćaj, koji bi prema tome stalno opterećivao spojne puteve preko odgovarajućih centrala višeg ranga, ako bi se preko njih upućivalo. U tim slučajevima mogu se uspostaviti direktne tzv. Poprečne veze između takvih centrala. Tranzitna područja u RS su Banja Luka, Srpsko Sarajevo i Bijeljina. Spojni putevi u mrežama mogu se realizovati u obliku telekomunikacionih vodova ili u obliku usmjerenih radio relejnih veza. U prvom slučaju elektromagnetna energija se prostire duž voda ili optičkim signalom duž optičkog vlakna, a u drugom slučaju za prenos se koristi

elektromagnetni talas u slobodnom prostoru, čija je talasna dužina tako izabrana da se pomoću specijalnih antena može da se koncentriše u veoma usmjeren i uzak snop. E W S D (Elektronishes Wöhl System Digitals) Proizvodi se od 1981 godine u Siemens-u. Maksimalni kapacitet centrale je 250 000 pretplatnika i 60 000 Može da radi kao centrala bilo kog ranga. Podržava rad sa analognim i digitalnim pretplatnicima, također podržava rad sa signalizaciju po zajedničkom kanalu i pridruženom kanalu. Mehanički dizajni

Visina centrale je 2,4 m ako se centrala montira u čvrsti objekat, a ako se montira u kontenjer njena visina je 2 m. Napajanje EWSD se napaja naponom 220 V naizmjenične struje. Postoji rezervno baterijsko napajanje u slučaju nestajanja mrežnog napona, desetosatno napajanje. Između naponske mreže i centrale nalaze se ispravljači koji naizmjenični napon od 220 V pretvaraju u istosmjerni napon od 48 ili 60 V DC (istosmjerne struje).

Osnovni blokovi EWSD centrale 2 Mb/s

Ka direktnim centralama

LTG

8 Mb/s

Kućne centrale

Pretplatnici

8 Mb/s

LTG . . .

SN 0i1

8 Mb/s

DLU

LTG

CCNC CCG

SYP

CP MOD

TAPE

Hard OMT disk DLU – (Digital Line Unit) DLU je jedinica na koju se priključuju pretplatnici. Povezuje se sa LTG-om pomoću dva linka od 4 Mb/s (ili 4 linka od 2 Mb/s). Na DLU se može priključiti oko 950 analognih pretplatnika za saobraćaj 0,1 erlanga ( jedinica za jačinu saobraćaja). Komutacija unutar centrale je na nivou PCM 30 (E1). LTG – (Line Trunk Group) Trunk – prenosnik LTG blok služi za priključivanje prenosnika (4×2 Mb/s) za povezivanje sa drugim centralama za priključivanje DLU-a. Postoje dvije vrste LTG-a : • Za priključivanje prenosnika LTG type C • Za priključivanje DLU-ova LTG type B (Hardverski su isti samo im je različit softver).

SN – (Switching Network) Komutaciono polje je blok preko koga se ″zatvaraju″ sve veze prema centrali. Na njega se priključuju LTG-ovi sa 8 Mb linkovima, CCNC i MB. SN je dupliciran blok u centrali (oba rade paralelno). CCNC – (Common Channal Signaling Controller) Povezan je sa SN-om sa dva linka od 8 MB/s. Služi za obradu signalnih poruka za signalizaciju broj 7. CCNC je također dupliciran. Može da opslužuje maksimalno 254 signalizaciona linka. CP – (Communication Processor) Vrši kontrolu, obradu poziva, nadgledanje i poslove održavanja centrale. On je također udvojen blok u centrali. MB – (Message Buffer) Služi za uskladištavanje poruka koje se distribuiraju između elemenata centrale. Povezan je sa SN preko 8 Mb linkom. CCG – (Central Clock Generator) To je generator takta. Na njega su sinhronizovani interni generatori takta unutar MB, CCNC, SN, LTG i DLU. On je takođe udvojen blok u centrali, jedan radi kao master, a drugi kao slave. SYP – (System Panel) Služi za audio vizuelno prikazivanje alarma koji se stavi na centralu. (upali se lampica, čuje se zvuk i pojavi se poruka na monitoru). OMT – služi za komunikaciju između centrale i čovjeka (računar). Hrad Disk – ima istu ulogu funkciju kao i na računaru i ima ih dva. MOD – Skidanje podataka sa centrale. DLU DLU se koristi kao pretplatnički digitalni koncentrator. Na DLU se priključuju dvije vrste pretplatnika: a) Analogni • Pretplatnici sa impulsnim i tonskim biranjem • Telefonske govornice • Male analogne kućne centrale b) Digitalni • ISDN BA – bazni pristup • Male digitalne kućne centrale

Kapacitet DLU-a je oko 900 analognih pretplatničkih linija ili oko 800 digitalnih pretplatničkih linija baznog pristupa. DLU se povezuje sa LTG-om prema sljedećoj slici. 16 TS time slot CCS PDC 0 PDC 1 Pretp.

DLU X

PDC 2 PDC 3

LTG Z

CCS

Pretp.

DLU Y

CCS

Veza je sa 4 linka, jedan DLU se veže sa dva LTG-a

LTG m

Ako bi došlo do otkaza jednog LTG-a da ne bi pretplatnici sa DLU bili onemogućeni. U time slotu su dva PCM-a. Komunikacija između DLU i LTG je na nivou PCM (ili PTC 30-handnog). Šesnaesti kanal nultog PCM-a nosi signalizaciju za dva PCM-a (nulti i prvi). Signalizacija unutar elemenata centrale je posebna Simensova interna signalizacija. DLU je sastavljen od sljedećih jedinica. DLU – system 0 SLM (A) (D) BD 0 DIUD 1 PDC 16 pretp. SLM DLUC 0

16 pretp.

SLM

DIUD

2 3

DLUC 1 DLU – system 1

PDS

Analogni pretplatnici se priključuju preko SLMA – modula ( Subscriber Line Module Analog ). Na jedan SLMA se priključuje 16 pretplatnika analognih. Digitalni pretplatnici se priključuju preko SLMD modula. Na jedan SLMD modul se također priključuje 16 pretplatnika. DLUC – (Digital Line Unit Control) DLU kontroler upravlja radom DLU. Postoje DLUC 0 i DLUC 1, koji rade po sistemu raspodjele opterećenja. DIUD (Digital Interface Unit of the DLU) Ima zadatak da prilagodi signal koji dolazi od DLU prema LTG. TU (Test Unit) Testna jedinica nalazi se u svakom DLU po jedna TU. Služi za automatsko i ručno testiranje DLU i pretplatnika. BD (Bus Distributer) Postoje BD 0, BD 1, BD 2, BD 3. Unutar DLU sistemske jedinice (DLUC) BD i DIUD su udvojene. Maksimalan broj DLU – ova u centrali 255. RDLU (Remote DLU) DLU koji se koristi kao isturen stepen naziva se RDLU. RDLU ima sve module kao DLU s tim da posjeduje dodatne module koji omogućavaju vezu između pretplatnika unutar RDLU u slučaju prekida veze između centrale i RDLU. LTG LTG modul služi za povezivanje: a) 2 Mb/s linkova od DLU-a. b) 2 Mb/s linkova od kućnih centrala PBX. c) 2 Mb/s za vezu sa drugim centralama S druge strane LTG se povezuje sa dupliciranim SN – om sa linkovima od 8 Mb/s. PDC 0 8 Mb/s

8 Mb/s

PDC 1 PDC 2 PDC 3

SN 0

LTG 8 Mb/s

SN 1

Funkcije LTG-a su : • daje potrebne tonske signale (ton zvonjenja, ton zauzeća) • prima birane cifre od strane pretplatnika i proslijeđuje ih prema CP-u. • komunicira sa CP-om, CCNC-om i ostalim LTG-ovima. • proslijeđuje govorne informacije prema SN 0 i SN 1 • posjeduje mogućnost obrade signalizacije po pridruženom kanalu (CAS 16-ti kanal). • ne obrađuje signalizaciju po zajedničkom kanalu (C7) nego je proslijeđuje prema CCNC-u.

Funkcionalni tipovi LTG-a a) Funkcionalni tip B služi za povezivanje DLU-a i PBX-ova (kućne centrale). b) Funkcionalni tip C služi za povezivanje : • Prenosnika sa CAS signalizacijom (po pridruženom kanalu). • Prenosnika sa CCS 7 signalizacijom (po zajedničkom kanalu). • Povezivanje signalnih prenosnika za CCS 7. PDC

DIU

SN 0 LIU

PDC

DLU (ex)

DIU

Special Modul

SN 1

CR/TOG

LTU GP a) GP – Group processor komunicira sa CP-om, CCNC-om i ostalim LTG-ovima. Konvertuje signal informacije dobijene od DLU-a, PBX-a, prenosničke signalizacije (CAS) u signalne informacije EWSD formata. Kontroliše i upravlja radom funkcionalnih dijelova LTG-a. b) GS – Group Switch – povezuje pretplatničke linije sa ton generatorom (TOG). c) LIU (Link Interface Unit) – interfejs između LTG-a i SN-a. On duplicira informaciju od 8 Mb u dvije informacije od 8 MB prema SN 0 i SN 1. d) CR (Code Reciver) prima prepoznaje birane brojeve od strane pretplatnika i daje izvještaj GP-u. e) TOG (TOn Generator) generiše sve potrebne tonove za pretplatnike. f) DIU (Digital Interface Unit) je interfejs za priključivanje 2 Mb/s linkova na LTG. Postoji DIU 30 (evropski) i DIU 24 (američki). SN – (Switching Network) SN je udvojen elemenat u centrali (postoji SN 0 i SN 1). Rade u paralelnom režimu tj. u režimu vruće rezerve. Jedan je u aktivnom, a drugi u standby stanju. SN vrši prespajanje govornih kanala i signalnih kanala. Unutar SN-a se vrši vremenska i prostorna komutacija. Osnovni blokovi unutar SN-a su : • TSG (Time Stage Group) • SSG (Space Stage Group) • SGC (Switch Group Control)

SN 0

Pretplatnici A

DLU

LTG 1

Pretplatnici B

DLU

LTG 2

SN 1

NA TSG se priključuju LTG-ovi (ploče). Jedan TSG ima 64 ulaza koji se koriste za priključivanje 63 LTG-a, a nulti ulaz za priključivanje CCNC-a. Na centrali maksimalno može postojati 8 TSG –a. Na takav SN koji je punog kapaciteta može se priključiti 63×8=504 LTG-a. SSg modul je mjesto gdje se vrši prostorna komutacija. Maksimalan broj SSG-a u centrali je 4. Svaki TSG i SSG imaju svoj SGC. On izvršava naredbe dobijene od CP-a i kontroliše rad TSG-a i SSG-a. CP – (Coordination Processor) CP obavlja sljedeće funkcije: a) Procesiranje poziva ((obrada poziva) − Vrši analizu broja − Rutiranje saobraćaja − Na osnovu izabranog broja određuje tarifnu zonu − Određuje put kroz SN − Tarifiranje − Mjerenje saobraćaja b) Safe Guarding − Samonadgledanje (nadgleda svoj rad) − Nadgleda rad svih EWSD-a − Detekcija greške − Analiza greške − Otklanja softverske greške, a za hardverske daje alarm Na CP se priključuju: − Magnetno optički disk − Hard disk − Control Panel i − Računar za komunikaciju s centralom

CP je dupliciran elemenat i radi u paralelnom režimu rada.Posjeduje modularnost što je bitna karakteristika. Verzija koja trenutno radi je CP 113 C. APS – (Application Program System) APS je cjelokupan softver koji je neophodan za rad centrale. Sastavljen je od programa i baza podataka. APS se nalazi na oba hard diska koji su smješteni u centrali. Baza podataka se dijeli na: a) Privremena baza podataka (sistem sam formira ovu baza npr. Dizanje slušalice) b) Polustalni podaci (svi podaci nastali zadatom komandom operatera)-kreiranje pretplatnika. Na centrali postoji FIRMWARE softver koji se nalazi u EPROM-ima. On se samo može isčitavati, a služi za startanje nove centrale. Na hard disku centrale u svakom momentu postoje tri vrste softvera : 1. Softver sa kojim centrala radi 2. Softver star 14 dana 3. Softver star tri mjeseca Softver centrale je sastavljen od sistemskih fajlova. Grupa sistemskih fajlova čine generaciju. Na EWSD centrali postoje tri generacije: 1. ODAGEN – trenutna generacija 2. BACKUP – je manja od 14 dana stara generacija koja nastaje pri rutinskom pohranjivanju na optički disk. 3. GOLDEN generacija - je manje od tri mjeseca stara generacija i nastaje pri kvartalnom pohranjivanju na optički disk. MML – (Man Machine Language) MML je jezik kojim komuniciraju operater i centrala. MML se sastoji od : 1. COMMAND MANUAL (CML) – to je skup komandi koje operater šalje prema centrali. 2. OUTPUT MANUAL (OML) – skup odgovora koje centrala šalje na zadatu komandu. CR SUB : DN = 222 324 , CAT = MS , EQN = 120-0-1-5 , ORIG1 = 5 , ORIG2 = 3 ; CR – (Create) – akcija koja treba da se izvrši SUB- (Subscriber) – Objekat nad kojim treba da se izvrši Parametri : DN- Directy Number CAT- Category EQN- EQ Number gdje se nalazi na ploči

EWSD Internal Call Setup EWSD Internal Call Setup opisuje poziv između A i B pretplatnika koji su povezani na DLU-ove. 1. A pretplatnik digne slušalicu i inicira poziv SLCA u DLU (A pretplatnika) detektuje iniciranje poziva preko svog SLMCP modula koji stalno vrši provjeru stanja pretplatnika. SLCA obavjesti DLUC da je pretplatnik digao slušalicu. 2. DLUC preko DIUD po 16-tom kanalu PCM-a pošalje tu informaciju GP-u pripadajućeg LTG-a (A pretplatnika). 3. GP (od A pretplatnika) iz baze podataka uzima sve potrebne informacije o A pretplatniku (njegovu autorizaciju, klasu) i dodjeljuje time slot u PCM-u za taj poziv. Zatim, GP šalje report o iniciranju poziva i dodjeljenom time slotu za taj poziv prema PCM-u preko Message Channel-a. 4. Informaciju o dodjeljenom time slotu GP šalje prema SLMCP, a on prema SLCA. SLCA se postavlja na taj time slot. 5. Pravi se petlja između GS-a i SLCA i vrši se testiranje govornog kanala. 6. Ako je test uspješan: GP spaja TOG i SLCA. TOG, šalje ton slobodnog biranja prema SLCA. SLMCP proslijeđuje ton slobodnog biranja prema pretplatniku. CR-ovi su spremni da biraju brojeve (po govornom kanalu). 7. CR prima cifre i šalje ih u GP. Kada pretplatnik izabere prvu cifru GP isključuje ton slobodnog biranja. GP šalje primljene cifre preko Message Channel-a u CP. 8. CP provjerava bazu podataka i na osnovu primljenih cifara zaključuje koji je pretplatnik biran. Provjerava stanje biranog pretplatnika slobodan ili zauzet. 9. CP odabere LTG na koji je priključen DLU B pretplatnika, izabere time slot u PCM-u preko koga će se ostvariti veza i o ovome obavjesti GP B pretplatnika. GP od A pretplatnika je također obavješten o broju selektovanog B pretplatnika. Nadalje, CP šalje komandu SGC-u za pravljene veze kroz SN između LTG A pretplatnika i LTG B pretplatnika. 10.Na zahtjev od strane CP LTG-a A pretplatnika pravi test, formiranje veze kroz SN između GS LTG-a A pretplatnika i GS LTG-a B pretplatnika. 11.Ako je test uspješan: GP LTG-a A pretplatnika setuje vezu kroz GS između time slota u PCM-u prema DLU i time slota u PCM-u prema SN-u.GP LTG-a A pretplatnika obavještava GP LTG B pretplatnika da je test uspješan. 12.GP LTG-a B pretplatnika: Selektuje kanal u PCM-u i obavještava SLMCP B pretplatnika preko DLUC-a o selektovanom kanalu. SLMCP B pretplatnika odredi SLCA i pravi se petlja između GS i SLCA i vrši se testiranje govornog kanala. 13.Poslije uspješnog testa: GP pretplatnika B šalje komandu DLUC-u da on pošalje napon zvonjenja pretplatniku B. GP pretplatnika B pravi vezu kroz GS prema TOG-u i daje ton zvonjenja pretplatnika A.

14.Ako je pozvani pretplatnik B digao slušalicu SLCA od B pretplatnika detektuje promjenu stanja pretplatničke petlje, a SLMCP od B pretplatnika isključuje napon zvonjenja B pretplatnika. SLMCP obavještava DLUC B pretplatnika da je B pretplatnik digao slušalicu, a on o tome obavjesti GP A pretplatnika. Tada GP od B pretplatnika prestaje slati ton zvonjenja prema A pretplatniku, a GP od A pretplatnika počinje tarifiranje i to na osnovu informacije koju je dobio o tarifnoj zoni koju je dobio od CP. Kada se razgovor završi GP od A pretplatnika šalje CP-u informaciju o tarifi proteklog razgovora. Model 1: Distribucija servisa po postojećoj infrastrukturi Za distribuciju servisa (govor, podaci) u ovom modelu koristi se postojeća PSTN i N-ISDN mreža izgrađena kablovima sa metalnim provodnicima. Video servisi

Lokalna centrala

Glavna stanica

PSTN ili N-ISDN

Jedinica za pristup

E CATV

VOD povratni kanal Mreža za pristup

Podaci

H F

Jedinica za pristup

Distribucija servisa (govor, podaci) po postojećoj infrastrukturi u bliskoj budućnosti Vremenska dinamika primjene određenog modela u mnogome zavisi od tehničke i ekonomske spremnosti pružaoca servisa, tako da vremenske odrednice, ″bliska budućnost″ i ″srednjoročni plan″ treba prihvatiti uslovno. Video servisi

A E TV

Lokalna centrala

B PSTN ili N-ISDN

Mreža za pristup

Glavna stanica

D CATV

F C

Podaci

Distribucija servisa (govor, podaci) po postojećoj infrastrukturi u srednjeročnom planu Javna mreža obezbjeđuje širok izbor komutacionih i transportnih mogućnosti, a omogućava i uključenje udaljenog video servera. CATV mrežu čine glavna stanica i distributivna mreža formirana od koaksijalnih kablova. Ona je povezana sa lokalnim pružaocem video servisa (referentna tačka A). Distribucija servisa (govor i podaci) do korisnika obavlja se preko referntne tačke H, a video servisa kroz CATV mrežu (referntna tačka C). Ukoliko korisnik ima potrebu za interaktivnim načinom rada i ako funkcije koje podržavaju bidirekcionalnu razmjenu podataka nije moguće prenijeti kroz CATV mrežu, korisnik može sarađivati sa glavnom stanicom. Na drugoj slici prenos informacija korisnik-glavna stanica, interaktivne video servise, vrši se putem dvosmjerne komunikacije u okviru CATV mreže (od referentne tačke C do glavne stanice). Takođe, za dvosmjernu komunikaciju servisa (govor, podaci) između PSTN i N-ISDN i korisnika koristi se CATV mreža (referentna tačka B). Referentna tačka B predstavlja spregu korisnika mreže za pristup prema PSTN iNISDN, dok je za kontrolu primjenjena signalizacija po zajedničkom kanalu No7 (CSS). Model 2: Korišćenje DSL tehnologije za distribuciju video servisa kod kablova sa metalnim provodnicima Za distribuciju video servisa po postojećoj telekomunikacionoj infrastrukturi izgrađenoj kablovima sa mentalnim provodnicima (upredene parice) koriste se najčešće ADSL/VDSL tehnologije. Na taj način se oba opsega prenose putem postojeće mreže u kojoj se koriste kablovi sa bakarnim provodnicima. Video server

A Jedinica za pristup

Jezgro mreže B-ISDN komutacija

Lokalna komutacija

Ulični izvod

E ADSL do 1,5 km

Cu B-ISDN komutacija

C TV

F Podaci

B-ISDN komutacija Jedinica za pristup

B Video server

Ulični izvod

C Mreža za pristup

VDSL do 0,5 km

F Podaci

Distribucija video servisa infrastrukturom izgrađenom kablovima sa metalnim provodnicima. Tehnologija VDSL je razvijena za protoke u opsegu od 25 do 50 Mbit/s (u pravcu ka korisniku), ali za mnogo kraća rastojanja (od 50 do 500 m). U ovom modelu kablovi sa optičkim vlaknima se koriste kao sredina za prenos servisa iz širokopojasne komutacije do uličnog izvoda u kome se vrši konverzija i za prenos po kablu sa mentalnim provodnicima za preostali dio veze do korisnika. Model 3: Korišćenje FITL tehnologije za distribuciju servisa primjenom B-ISDN Za distribuciju servisa (govor, podaci, slika) u ovom modelu se koristi telekomunikaciona infrastruktura izgrađena kablovima sa optičkim vlaknima (pri čemu korisnik ili dijeli ili ima na raspolaganju individualno vlakno). Za distribuciju ovih servisa koriste se principi B-ISDN. Osnovni principi B-ISDN kao i njihov uticaj na arhitekturu mreža za pristup su [ITU92]: • ATM je način multipleksiranja, prenosa i komutacije za primjenu u B-ISDN i nezavisan je od sredstava za prenos na fizičkom sloju, • B-ISDN podržava komutirane, polupermanentne i permanentne veze tačka - tačka i tačka – više tačaka i obezbjeđuje, na zahtjev, rezervisane i stalne servise. Povezivanje u B-ISDN podržava i servise sa komutacijom kola i servise sa komutacijom paketa, mono ili multimedijalnog tipa i konektivne ili nekonektivne prirode u dvosmjernoj ili jednosmjernoj konfiguraciji, • B-ISDN arhitektura je definisana po detaljima u funkcionalnoj formi i zbog toga je nezavisna od tehnologije i implementacije, • B-ISDN sadrži inteligentne mogućnosti za svrhu obezbjeđivanja servisa unapređenih karakteristika i podržavanje moćnih sredstava za rad i održavanje, kontrolu mreže i upravljanje. Dalje uključenje dodatnih inteligentnih karakteristika treba da se razmatra u opštem kontekstu i može se alocirati u različitim elementima mreže/terminala, • Kako se B-ISDN zasniva na opštem konceptu ISDN, ISDN referentna konfiguracija za pristup je također osnova za B-ISDN referentnu konfiguraciju za pristup, • Pristup preko slojevite strukture, kao što se koristi u postavljenim B-ISDN protokolima, također je prihvatljiv za dalje razmatranje u B-ISDN. Taj pristup treba da se koristi za studije drugih opštih aspekata B-ISDN, uključujući prenos poruka, kontrolu, inteligenciju i upravljanje, • Bilo koja proširenja mogućnosti mreže ili promjene u perfomansama parametara neće degradirati kvalitet postojećih servisa, • Razvoj B-Isdn treba da osigura kontinualnu podršku postojećim interfejsnim servisima, • Nove mogućnosti mreže biće uključene u B-ISDN u toku razvoja da bi zadovoljavali nove zahtjeve korisnika i prilagodile se napretku u razvoju mreža i progresu tehnologije,

• Ustanovljeno je da B-ISDN može da se primjeni na različite načine saglasno specifičnim nacionalnim situacijama. Ovaj model prikazan na slici, u njemu se preko referentne tačke G, vrši nadzor nad određenim funkcijama u domaćinstvu (kontrola električne instalacije, dojava požara, krađe,...), kao i distribucija kontrolnih signala do nadležnih ustanova telekomunikacionom infrastrukturom. Video server

IP router B-ISDN komutacija

B-ISDN komutacija

Servisi: Govor, podaci, slika

B-ISDN komutacija

D C E

F PC IP router

Mreža za pristup

Kućna automatika

Primjena FITL tehnologije za distribuciju servisa HFR sistemi se dana uglavnom koriste za različite standardizovane mobilne komunikacione sisteme prve i druge generacije. Brojne su primjene HFR sistema u GSM/DCS mrežama, najčešće za sljedeće slučajeve: • Pokrivanje područja do kojih teško dopiru radio talasi (na primjer, podzemna željeznica, rudnici, itd.), • Mjesta sa velikom gustinom mobilnih terminala, kao što su aerodromi, stanice, stadioni itd. U navedenim slučajevima HFR sistemi se koriste kao sredina za prenos signala sa malim slabljenjem koja ujedno centralizuje opremu na određenoj lokaciji, odakle se vrši distribucija signala do više udaljenih antenskih postrojenja (RAU). Model 4: Distribucija servisa primjenom HFC tehnologije Za distribuciju servisa (govor, podaci, slika) u ovom modelu se koristi telekomunikaciona infrastruktura izgrađena pomoću kablova sa optičkim vlaknima na glavnim linijama, dok su u mreži za lokalnu distribuciju zastupljeni kablovi sa metalnim provodnicima. Kao i u Modelu 1, i ovdje se srećemo sa rješenjima čija primjena zavisi od izgrađenosti nacionalne telekomunikacione infrastrukture. U ovom modelu, distribucija video servisa na lokaciju korisnika može se izvršiti ili preko

referentne tačke A ili preko referentne tačke B. Postavlja se pitanje njihove kompatibilnosti, i da li će oba video servisa moći distribuirati preko referentne tačke E. Vjerovatno je da će ista situacija biti i kod video telefonije [Rep75]. Video server

Video server

A IP router B-ISDN komutacija Jedinica za pristup B-ISDN komutacija

B-ISDN komutacija

Glavna stanica

B CATV

D Podaci

IP router

F Povratni kanal

Mreža za pristup

Jedinica za pristup

Distribucija servisa (govor, podaci, slika) u bliskoj budućnosti primjenom HFC tehnologije Video server

Video server

A IP router B-ISDN komutacija Jedinica za pristup B-ISDN komutacija

B-ISDN komutacija

Glavna stanica

E TV

D CATV

IP router

F Podaci

Mreža za pristup

Distribucija servisa (govor, podaci, slika) u srednjeročnomplanu primjenom HFC tehnologije.

Model 5: Korišćenje RITL tehnologije U ovom modelu, distribucija servisa se može obaviti u dvije etape. Servisi (govor, podaci) koji stoje na raspolaganju korisniku obezbjeđuju se infrastrukturom pružaoca servisa. To može biti mreža za radio prenos koja koristi javne rezidencijalne bazne stanice ili kablovska infrastruktura. Video servisi se distribuiraju CATV mrežom. Primjenom rješenja distribucije servisa radio prenosom u bliskoj budućnosti kao u Modelu 1, korisnik može biti u interaktivnom radu sa glavnom stanicom, slanjem kontrolnih funkcija, preko referentne tačke H, koje će lokalna komutacija proslijediti glavnoj stanici, preko referentne tačke B, prednost ovog rješenja se ogleda u korišćenju već postojeće infrastrukture, kako za prenos i nadzor u okviru CATV mreže, tako i one za radio prenos. U referntnoj tački B interfejs je bazni ili primarni, dok je primjenjena signalizacija po zajedničkom kanalu No7. Interfejs primjenjen u referentnoj tački B diktira i interfejsom u referentnim tačkama C, D i F. Glavna stanica može posjedovati i komutacione funkcije i u tom slučaju postaje jedinica za pristup sa spregom V5.x za upravljanje. Tada se sprega V5.x može koristiti za transport upravljačko/signalizacionih signala primjenom sistema za prenos. Ovaj model distribucije servisa treba primjenjivati u slučajevima kada se relativno mali broj korisnika nalazi na velikom geografskom prostranstvu ili za brzo obezbjeđivanje servisa u gusto naseljenim ili urbanim područjima.

Video server

Lokalna centrala

C Jedinica za pristup

Glavna stanica

PSTN ili N-ISDN

CATV

Kontrolna jedinica

Bazna stanica

Jedinica za pristup TV

VOD povratni kanal

Mreža za pristup

Bazna stanica

D, F

Podaci

H Jedinica

za pristup

Distribucija servisa radio prenosom u bliskoj budućnosti

Radio uređaji u kući

Bazna stanica

Video server

Lokalna centrala

Glavna stanica

D E

PSTN ili N-ISDN

CATV

B Kontrolna jedinica

Bazna stanica

D Bazna stanica

F PC

Mreža za pristup

Distribucija servisa korišćenjem RITL tehnologije Model 6: Korišćenje satelita u mreži za pristup Model za distribuciju servisa (govor, podaci, slika) do korisnika upotrebom geostacionarnih ili niskoorbitirajućih satelita kao i zemaljske telekomunikacione infrastrukture (kablovi sa optičkim vlaknima, koaksijalni kablovi). Glavna stanica može direktno primati video servis kroz distribuciju (referentna tačka A). Ukoliko jedinica za pristup (gateway) sadrži komutacione funkcije, glavna stanica može biti i na nju direktno povezana.

C Jedinica za pristup (Gateway)

Video server

D E TV

F B

PC A

Lokalna centrala

Glavna stanica

CATV Mreža za pristup

E TV

Video server

F A Distribucija servisa korišćenjem satelita