SICAD II: Ένα σημαντικό βήμα για την επίλυση του προβλήματος διαχείρισης του συναλλαγμάτος στην Βενεζουέλα.
Του Μαρκ Γουάϊσμπροτ* Últimas Noticias 6 Απριλίου 2014 Όλες οι οικονομίες αντιμετωπίζουν σημαντικά διαρθρωτικά και πολιτικά προβλήματα. Ωστόσο, ορισμένα προβλήματα είναι πιο σημαντικά και επείγοντα από κάποια άλλα, σε ορισμένες χρονικές στιγμές. Όσον αφορά τη Βενεζουέλα, για κάποιο χρονικό διάστημα πιστεύω ότι το κύριο οικονομικό πρόβλημα είναι το σύστημα συναλλάγματος. Ένα σύστημα σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών με περιοδικές υποτιμήσεις που τείνει να είναι πιο επιρρεπές στην κρίση από ό, τι άλλα καθεστώτα συναλλαγματικών ισοτιμιών, ιδιαίτερα σε μια χώρα όπως η Βενεζουέλα, όπου ο πληθωρισμός υπήρξε ιστορικά υψηλότερος από εκείνον των εταίρων της. Μόλις πριν από δύο χρόνια, κατά τη διάρκεια του πρώτου τριμήνου του 2012, το σύστημα συναλλάγματων, δεν προκάλεσε καμία κρίση . Η οικονομία αναπτύχθηκε με υγιείς ρυθμούς, με τον πληθωρισμό να ανέρχεται ετησίως στο 10,1 τοις εκατό κατά το πρώτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους. Ωστόσο , μέχρι το τέλος του 2012 ο πληθωρισμός άρχισε να εντείνεται, καθώς και το ποσοστό του μαύρου ή παράλληλου δολαρίου, το οποίο αυξήθηκε από 12 Μπλίβαρ ανά δολάριο τον Οκτώβριο του 2012, στα 88 στα τέλη Φεβρουαρίου του τρέχοντος έτους. Για πολλούς, φάνηκε ότι η Βενεζουέλα υποφέρει από ένα φαύλο κύκλο "πληθωρισμού και υποτίμησης", μιας κατάστασης κατά την οποία το εγχώριο νόμισμα χάνει την αξία του έναντι του δολαρίου, προκαλώντας πληθωρισμό, κάτι το οποίο 1
με τη σειρά του προκαλεί το νόμισμα να υποτιμηθεί περαιτέρω και ούτω καθεξής. Σε ακραίες περιπτώσεις, ένας τέτοιος φαύλος κύκλος μπορεί να καταλήξει
σε
υπερπληθωρισμό,
και
οι
επικριτές
της
Κυβέρνησης
(συμπεριλαμβανομένου ενός μεγάλου μέρους των εθνικών και διεθνών μέσων ενημέρωσης ), προώθησε την ιδέα ότι η οικονομία κατευθυνόταν ακριβώς προς αυτή την κατεύθυνση. Φυσικά, ο υπερπληθωρισμός δεν αποτέλεσε ποτέ μια πραγματική απειλή, ούτε τώρα αποτελεί, αλλά η σχέση μεταξύ της αύξησης του κόστους του μαύρου δολαρίου και του πληθωρισμού έγινε ένα σοβαρό πρόβλημα. Ευτυχώς, στις 19 Φεβρουαρίου η Κυβέρνηση ανακοίνωσε ένα νέο σύστημα συναλλάγματος, το SICAD II, για το σπάσιμο του φαύλου κύκλου «πληθωρισμού – υποτίμησης». Στις 24 Μαρτίου, οι τράπεζες και οι ιδιωτικοί φορείς άρχισαν να πωλούν δολάρια σε συγκεκριμένη τιμή που καθορίζεται από την αγορά που τα θέλει, επιτυγχάνοντας κατα αυτόν τον τρόπο την υποτίμηση της μαύρης αγοράς. Θα λειτουργήσει το νέο σύστημα συναλλαγματος; Προς το παρόν, φαίνεται να δαμάζει την μαύρη αγορά. Υπήρξε μια τεράστια πτώση στην αγορά, όταν το νέο σύστημα ανακοινώθηκε, απο 87,91 Μπολίβαρ ανά δολάριο στις 19 Φεβρουαρίου έπεσε στα 57,06 Μπολίβαρ στις 21 Μαρτίου. Από τότε, έχει αυξηθεί ελαφρώς και βρίσκεται σήμερα στα 66.39 Μπολίβαρ (3 Απρίλη). Μπορούμε να αναμένουμε διακυμάνσεις στη μαύρη αγορά εξαιτίας της κερδοσκοπίας, ενώ οι συμμετέχοντες υπολογίζουν το πως το νέο σύστημα θα επηρεάσει την τιμή του «παράλληλου» δολαρίου. Απο την άλλη, φαίνεται να έχει επιβραδυνθεί η αυξητική τάση του μαύρου δολαρίου κατά τον τελευταίο ενάμισι χρόνο. Ακόμη πιο σημαντικό είναι, ότι το ποσοστό του SICAD II παρέμεινε σταθερό, αφού υπέστη μια ελαφρά μείωση από 51.86 μπολίβαρ -την ημέρα που ξεκίνησε να λειτουργεί- στα 49.19 Μπολίβαρ την 1η Απριλίου. 2
Είναι, ακόμη, νωρίς για να εξαχθούν συμπεράσματα, αλλά μέχρι στιγμής το SICAD II έχει κάνει μια καλή αρχή και πιθανότατα θα επιτύχει να απομακρύνει το συνάλλαγμα απο την μαύρη αγορά, τοποθετώντας ένα διακόπτη στον φαύλο κύκλο «πληθωρισμό-υποτίμηση» που σημειώθηκε κατα το τελευταίο ενάμισι έτος. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι μέρος της αύξησης
της
τιμής
στην
μαύρη
αγορά
του
περασμένου
έτους,
πραγματοποιήθηκε λόγω της κερδοσκοπίας, συμπεριλαμβανομένου μέρος του πληθυσμού που αγόραζαν δολάρια, επειδή πιστεύανε οτι ήταν ένα ασφαλές στοίχημα. Με την εφαρμογή του SICAD II, η κυβέρνηση έχει δείξει ότι το δολάριο μπορεί είτε να αυξηθεί είτε να μειωθεί, μπορεί επίσης να σταθεροποιηθεί, ακόμα και στο πλαίσιο ενός συστήματος που βασίζεται στην αγορά. Υπάρχουν αναλυτές που επιβεβαιώνουν ότι το SICAD II θα επιδεινώσει το πρόβλημα του πληθωρισμού, το οποίο είναι απίθανο. Όπως επισημαίνεται από την Bank of America Merrill Lynch (BOAML) στην τελευταία έκθεσή του στις 21 Μαρτίου, σχετικά με τη Βενεζουέλα, οι περισσότερες τιμές έχουν ήδη προσδιοριστεί από την μαύρη αγορά, και η τιμή του SICAD II είναι σημαντικά χαμηλότερη από αυτήν της μαύρης αγοράς. Αν και η τελευταία δεν είναι τόσο μεγάλη, δεν χρειάζεται να είναι μεγάλη για να επηρεάσει τις τιμές. Ενώ υπάρχει επαρκής ζήτηση για έναν προμηθευτή που εισάγει με μαύρα δολάρια να μπορεί να καλύψει το κόστος του, αυτό θα καθορίσει την τιμή κέρδους, και αυτοί που έχουν πρόσβαση σε φθηνότερα δολάρια, θα έχουν περισσότερα κέρδη. Η έκθεση καθιστά επίσης, σαφές ότι η Βενεζουέλα είναι μακριά από αυτό που θα ονομάζαμε κρίση του ισοζυγίου πληρωμών. Σύμφωνα με την έκθεση , αν προστεθούν τα ρευστά κεφάλαια και τα σχεδόν ρευστά της Κεντρικής Τράπεζας, της Κρατικής Εταιρείας Πετρελαίου, PDVSA, και άλλα κεφάλαια του Δημοσίου, το ποσό ανέρχεται σε από 50 δισεκατομμύρια 3
δολάρια, το οποίο είναι ένα υγιές ποσό αποθεμάτων σε σχέση με τις εισαγωγές από τη Βενεζουέλα. Η έκθεση εκτιμά ότι ακόμη και τα αποθέματα χρυσού που παραμένουν στο εσωτερικό της χώρας , περίπου το 70 τοις εκατό των αποθεμάτων της Κεντρικής Τράπεζας-, θα μπορούσαν να μετατραπούν σε μετρητά εντός δύο μηνών. Επιπλέον, το εξωτερικό δημόσιο χρέος της Βενεζουέλας (περιλαμβάνεται και η PDVSA), ως ποσοστό του ΑΕΠ ήταν το 27,6 τοις εκατό του ΑΕΠ μεταξύ 2012-2013 και το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών βελτιώθηκε στο 1.9 τοις εκατό του ΑΕΠ ( κατά το τρίτο τρίμηνο του 2013 ). Το σύστημα SICAD II θα μειώσει επίσης το δημοσιονομικό έλλειμμα της Βενεζουέλας, για να δώσει στην Κυβέρνηση περισσότερο μπολιβάρ ανα δολάριο. Για την Bank of America Merrill Lynch (BOAML) φαίνεται απίστευτο, οτι σύμφωνα με αυτά τα στοιχεία, η Βενεζουέλα πληρώνει τα υψηλότερα επιτόκια στις αναδυόμενες αγορές σε σχέση με τα κρατικά ομόλογα σε δολάρια, αρκετές ποσοστιαίες μονάδες πάνω από την Ουκρανία. Κατά συνέπεια, θεωρούμε τα ομόλογα αυτά ως μια καλή αγορά για τους επενδυτές, δεδομένης της υψηλής απόδοσης και χαμηλής πιθανότητας αθέτησης. Σίγουρα η Βενεζουέλα έχει ακόμη μια σειρά από σημαντικά οικονομικά προβλήματα να λύσει, μεταξύ των οποίων είναι το θέμα των ελλείψεων και η ανάγκη για μείωση του πληθωρισμού. Όμως, η χώρα έκανε ένα σημαντικό
βήμα
προς
τη
σωστή
κατεύθυνση
όσον
αφορά
τη
συναλλαγματική ισοτιμία. *O Mark Weisbrot είναι Διευθυντής του Κέντρου Οικονομικής και Πολιτικής Έρευνας στην Ουάσιγκτον και Πρόεδρος της Οργάνωσης Εξωτερικής Πολιτικής Just Foreign Policy.
4
Sicad II: Un paso a la solución del problema cambiario en Venezuela
Por Mark Weisbrot* Últimas Noticias 6 de abril de 2014 Sin duda Venezuela aún cuenta con una cantidad de problemas económicos importantes por solucionar Todas las economías se enfrentan a importantes problemas estructurales y políticos. Sin embargo, ciertos problemas son más importantes y urgentes que otros en determinados momentos. En relación con Venezuela, desde hace cierto tiempo mantengo que el principal problema económico es el sistema cambiario. Un sistema de tipo de cambio fijo con devaluaciones periódicas tiende a ser más propenso a las crisis que otras modalidades cambiarias, en particular en un país como Venezuela, donde la inflación ha sido históricamente más alta que la de sus socios comerciales. Hace apenas dos años, durante el primer trimestre del año 2012, el sistema cambiario no causaba crisis alguna. La economía crecía a un ritmo saludable junto a una inflación a la baja que alcanzó una tasa anual de 10,1 por ciento en el primer trimestre de ese año. No obstante, para finales del 2012 la inflación comenzó a repuntar, al igual que la tasa del dólar negro o paralelo, la cual pasó de 12 Bs por dólar en octubre de 2012 a un pico de 88 a finales de febrero del año en curso. Para muchos, parecía que Venezuela padecía un espiral “inflación-depreciación”; situación en la que la moneda nacional pierde valor con respecto al dólar, generando inflación que a su vez hace que la moneda se devalúe aún más, y así sucesivamente. En casos extremos, una tal espiral puede culminar en 5
hiperinflación, y los detractores del Gobierno (incluyendo gran parte de los medios nacionales e internacionales) promovían la idea de que la economía iba precisamente en esa dirección. Por supuesto, la hiperinflación nunca fue una verdadera amenaza tampoco lo es ahora-, pero la relación entre el costo creciente del dólar negro y la tasa de inflación se convirtió en un problema serio. Afortunadamente, el 19 de febrero, el Gobierno anunció un nuevo sistema cambiario, el Sicad II, de modo de romper el ciclo inflación-depreciación. El 24 de marzo, los bancos y agentes privados comenzaron a vender dólares a una tasa fijada por el mercado a quien los quiera, logrando así la subcotización del mercado negro. ¿Funcionará el nuevo sistema cambiario? Por los momentos parece haber domado al mercado negro. Hubo una caída enorme en dicho mercado cuando se anunció el nuevo sistema: cayó de 87,91 Bs por dólar el 19 de febrero a una baja de 57,06 para el 21 de marzo. Desde entonces ha rebotado un poco y se encuentra actualmente en 66,39 (al 3 de abril). Podemos esperar fluctuaciones en el mercado negro debido a la especulación, mientras los participantes sacan cuentas de cómo el nuevo sistema afectará el precio del dólar “paralelo”. Pero sí parece haberse frenado la tendencia hacia el aumento del dólar negro durante el pasado año y medio. Aún más significativo ha sido que la tasa del Sicad II se ha mantenido estable, reduciéndose levemente de 51,86, el día que iniciaron las operaciones para ubicarse en 49,19 el 1° de abril. Todavía es temprano para sacar conclusiones, pero hasta ahora el sistema Sicad II ha vivido un buen comienzo y probablemente logre alejar las operaciones cambiarias del mercado negro al colocar un disyuntor en el ciclo inflación-depreciación que presenciamos durante el pasado año y algo de este. Es importante tener en cuenta que parte del aumento en la 6
tasa del mercado negro del pasado año fue impulsado por la especulación, incluyendo aquella gente que compraba dólares porque imaginaban que se trataba de una apuesta segura. Con el Sicad II, el Gobierno ha demostrado que el dólar puede tanto bajar como subir; también puede ser estabilizado, incluso dentro de un sistema basado en el mercado. Existen analistas que aseguran que el Sicad II empeorará el problema inflacionario, lo cual es poco probable. Tal como lo señala Bank of America Merrill Lynch (Boaml) en su último informe sobre Venezuela del 21 de marzo, la mayoría de los precios ya están determinados por la tasa del mercado negro, y la tasa del Sicad II es bastante más baja que la del mercado negro. Aunque este último no sea tan grande, no hace falta que sea enorme para que influya en una gran cantidad de precios. Mientras exista suficiente demanda para que un proveedor que importe con dólares negros pueda cubrir sus costos, esto determinará el precio en los márgenes, y quienes tengan acceso a dólares más baratos obtendrán mayores ganancias. El informe de Boaml también deja claro que Venezuela está muy lejos de algo que se asemeje a una crisis en la balanza de pagos. Según el informe, si se suman los activos líquidos y casi líquidos del Banco Central, Pdvsa y otros activos del Gobierno, la suma es de más de $50 mil millones, lo cual constituye una cantidad saludable de reservas con respecto a las importaciones de Venezuela. El informe estima que incluso las reservas de oro que se mantienen domésticamente -alrededor del 70 por ciento de las reservas del Banco Central-, pudieran ser convertidas en efectivo en un lapso de dos meses. Además, la deuda pública externa de Venezuela (Pdvsa incluida), como porcentaje del PIB se ubicó de modo estable en 27,6 por ciento del PIB entre 2012-2013, y su balanza por cuenta corriente mejoró a un tenor de 1,9 por ciento del PIB (durante el 7
tercer trimestre del 2013). El sistema Sicad II también reducirá el déficit fiscal de Venezuela, al ofrecerle al Gobierno más bolívares por los dólares con que suministra este mercado. A Boaml le parece increíble, en vista de estas cifras, que Venezuela esté pagando las más altas tasas de interés entre los mercados emergentes respecto a sus bonos soberanos denominados en dólares; varios puntos porcentuales por encima de Ucrania. En consecuencia, valoran estos bonos como una buena compra para los inversionistas en vista de su alto rendimiento y las pocas probabilidades de incumplimiento. Cuesta rebatir este análisis. Sin duda Venezuela aún cuenta con una cantidad de problemas económicos importantes por solucionar, entre los cuales destacan el tema del desabastecimiento y la necesidad de reducir la inflación. Pero el país ha dado un paso importante en la dirección correcta en lo que concierne al tipo de cambio.
*Mark Weisbrot es codirector del Center for Economic and Policy Research, en Washington, D.C. También es presidente de la organización de política exterior Just Foreign Policy.
8