İstanbul’da Kırsal Alanın Dönüşümü Transformation of Rural Areas in İstanbul Zeki Eneshan Kavaklı Danışman: Emre Demirtaş, İrem Uslu AURA-İSTANBUL | BAHAR 2019
AURA-İstanbul ailesine teşekkürlerimle,
İstanbul’da Kırsal Alanın Dönüşümü
1
Transformation of Rural Areas in İstanbul
İÇİNDEKİLER
CONTENTS
Özet
3
Abstract
3
Yöntem
4
Methodology
4
Giriş
5
Introduction
5
1. Kırsal Alanların Dönüşümü
5
1. Transformation of Rural Areas
5
2. İstanbul’da Kırsal Alanların Dönüşümü
7
2. Transformation of Rural Areas in İstanbul
7
3. Tarım ve Gümüşdere Köyü
10
3. Agriculture and Gümüşdere Village
10
4. Öneri
14
4. Proposal
14
Kaynakça
27
Bibliography
27
2
İstanbul’da Kırsal Alanın Dönüşümü - Kırsal Kalkınma ve Sürekliliğin Gümüşdere Köyü Örneğinde İncelenmesi
Transformation of Rural Areas in İstanbul - Research of Rural Development and Sustainability in the Case of Gümüşdere Village
Zeki Eneshan Kavaklı
Zeki Eneshan Kavaklı
Özet
Abstract
Kırsal alan, insanın yerleşik hayata geçişinden beri kadim yaşam alanı olmuştur. Endüstri devriminin ardından, yeni üretim olanaklarını bulundurmasıyla kırsal alanı domine etmeye başlayan modern kentler, zaman içerisinde dünya nüfusunun çoğunluğunu barındırır hal gelmiştir. Dahası, bu kentler geniş alanlara yayılıp kırsal bölgeleri yutarak ortadan kaldırmaya başlamıştır. Böylesi bir kentsel sıçrama (urban sprawl) ve nüfus patlamasıyla boğuşan İstanbul’un bugününü anlamak ve yarını öngörebilmek için şehrin kırsal alanlarının dönüşümünü anlamak oldukça önemlidir.
The rural area has been a fundamental living space of humankind since the transition to settled life. Following the industrial revolution, modern cities, which began to dominate the rural area with the availability of new production facilities, have taken the majority of the world’s population over time. Moreover, these cities spread to large areas and began to eliminate the rural areas. It is quite important to understand the transformation of the rural areas in order to understand the current situation of Istanbul, which is struggling with such urban sprawl and population explosion.
Yirmi birinci yüzyılın küreselleşen bağlamında kır, artık kentten izole ve onunla büyük oranda karşıtlık içeren bir yer olmaktan ziyade, çevresiyle birlikte, çok sesli küresel dünyanın münferit bir üyesi olarak karşımıza çıkmaktadır. Kırsalın kentle ilişkisi ve birbirine bağımlılıkları bu dönüşüm üzerinden yeniden tanımlanmaktadır.
In the globalizing context of the twenty-first century, the countryside is no longer an isolated and largely opposed place to city, but as an individual member of the multi dimensional global world, with its environment. The relationship of rural to urban and their interdependence is redefined through this transformation.
Geçmişten bugüne kırsalı kente bağlayan en önemli unsur olan ve günümüzde ulaşım, üretim ve bilgi teknolojilerinin etkisiyle ilişkileri kökten değişmesine rağmen önemi değişmeyen tarım konusu üzerinden kırsal alanı değerlendirmenin aktüel devinimleri anlamak açısından isabetli olacağı düşünülmüştür. Ek olarak, mega projeler ve yeni nesil yerleşkelerin İstanbul’da yayılım gösterdiği kuzey bölgesinde bulunan çok aktörlü bir yer olması sebebiyle araştırma tabanlı tasarım önerisinin getirildiği yer, Sarıyer ilçesindeki
İstanbul’da Kırsal Alanın Dönüşümü
It is reasonable to evaluate the rural areas on the subject of agriculture to understand current alterations in the world because of the fact that agriculture is the most important factor that connects the countryside to the city from past to present even though the relations have changed radically with the effect of transportation, production and information technologies. In addition, due to being a multi-actor location in the northern region, where mega projects and
3
Transformation of Rural Areas in İstanbul
Gümüşdere Köyü seçilmiştir. İstanbul’un önemli tarım merkezlerinden biri olan Gümüşdere, genç neslin tarım sektörünü terk ettiği ve kırdan kente hareketin görüldüğü bir yer haline gelmiştir. Yerleşke için getirilen öneride kır-kent arasındaki karşılıklı etkileşimin birey ve toplum bazında yararlı, verimli ve üretken potansiyellerini keşfetmek amaçlanmıştır.
new generation settlements are spreading in Istanbul, Gümüşdere Village in Sarıyer district is chosen for the place for research-based design proposal. Gümüşdere, one of the most important agricultural centers of Istanbul, became a place where the young generation abandoned agricultural production and the rural population decreased. The proposal for settlement aims to explore the beneficial and productive potentials of the interaction between rural and urban areas on an individual and community basis.
Anahtar Kelimeler Kır, Kent, Kırsal Alan, Kentleşme, Kentsel Yayılma, Kırsal Kalkınma, Kırsal Turizm, Tarım, Yavaş Gıda, Metabolik Yarılma
Key Words Rural area, Countryside, City, Urbanization, Urban Sprawl, Rural Development, Rural Tourism, Slow Food, Metabolic Rift
Yöntem Araştırma sürecinde, veriler ışığında İstanbul’daki ve dünyanın çeşitli yerlerindeki kırsal dönüşüme dair veriler, çıkarımlar ve öneriler incelenmiştir. Kırsal bölgelerin geçmiş ve güncel halleri, tarihleriyle ve yakın ve uzak çevre ilişkileriyle ortaya konmaya çalışılmıştır. Her biri, kendine özgü durumun potansiyelleriyle kırsal kalkınmasını sağlayan farklı yerleşmelerin irdelenmesiyle ilerleyen çalışmada konu; doğal, ekonomik ve sosyolojik yönleriyle ele alınmıştır. Kırsal alanın değişimi incelenirken ona has özellikler ve yirmi birinci yüzyılın yaşantılarımıza getirdikleri göz önünde bulundurularak bölgeye dair kırsal yaşam ve kırsal kalkınma önerisi sunulmuştur.
Methodology During the research process, data, inferences and suggestions about rural transformation in Istanbul and various parts of the world were examined. The past and current situations of rural areas have been tried to be put forward with their history and close and far environment relations. The subject of this study is to research the different settlements that provide rural development with the potentials of each specific situation, such as natural, economic and sociological aspects. A Project proposal is developed for rural development that influences rural daily life after examining the changes in the countryside and the characteristics of the rural areas and the implications of the twenty-first century to our lives.
4
Giriş
Introduction
“Akıntıya karşı gelmek mi, onunla birlikte ilerlemek mi? Bazen onunla birlikte ilerlemek azımsanıyor. Mutlak gerçeklerin kabulü, idealizmi imkansız kılmaz, mutlak ilerlemeye öncülük eder.” -Rem Koolhaas
“Running against the current and running with the current. Sometimes running with the current is underestimated. The acceptance of certain realities doesn’t preclude idealism. It can lead to certain breakthroughs.” -Rem Koolhaas
Kırsal alan olgusu, ortaya çıkışından itibaren dönüşümler geçirmiş ve içinde bulunulan çağın olanaklarıyla şekillenmiştir. Kırsal alanın dönüşümünü anlamak için, öncelikle kırsal alanın ne olduğunu anlamak ve onu kentten ayıran özellikleri tarif etmek gerekir. Literatürde çeşitli şekillerde tarif edilen kırsal alan, John Urry’ye göre, tarımsal üretimin yerel ekonomiye hakim olduğu yerler iken (1995); Mübeccel Kıray için, izole, kapalı, kendine yeten, geleneklerini yaşatan ve sınırlı imkanlarla artı değer üreten topluluklardır (2003); Emile Durkheim’a göre de, odağında iş bölümü ve dayanışmanın bulunduğu ve bu iş bölümünün maddi ve manevi yoğunlukla arttığı yerlerdir (1994). Kırdan farklı olarak kentin temel özelliği, tarımsal olmayan üretimin mekanı olması ve aynı zamanda tüm üretimin denetleme ve dağıtımının koordinasyon merkezi olmasıdır (Tekeli, 1982). Aynı zamanda, kent belli bir tarımsal sanayinin belirli teknolojik aşamasında beraberinde getirdiği yoğunluğa, heterojenliğe, bütünleşme düzeyine, büyüklüğe erişmiş yerleşme türüdür.
The phenomenon of rural area has transformed since its emergence and has been shaped by the possibilities of the present age. In order to understand the transformation of rural area, first of all it is necessary to understand what rural area is and to describe the characteristics that differentiate it. While rural areas, described in various ways in the literature, are places where agricultural production dominates the local economy, according to John Urry (1995); For Kıray, they are isolated, closed, self-sufficient, living traditions and producing added value with limited opportunities (2003); According to Durkheim, the focus is on the division of labor and solidarity, and this division of labor increases with material and spiritual intensity (1994). Unlike the countryside, the main feature of the city is that it is the place of non-agricultural production and at the same time it is the coordination center of the supervision and distribution of all production (Tekeli, 1982). At the same time, the city is a type of settlement that has reached the intensity, heterogeneity, level of integration and size that a certain agricultural industry brings with it at a certain technological stage.
1. Kırsal Alanların Dönüşümü Kır ve kentin anlamları ve birbirleriyle ilişkileri tarih boyunca dönüşüm geçirmiştir (Şekil 1). Sanayi devriminden önce güç sahibi olan kıra bağımlı bir yapı olan kent, sanayi devrimi sonrasında sağladığı olanaklarla büyümüş ve kır üzerinde hakimiyet kurar hale gelmiştir. Bu dönemde kenti besleyen, izole olmuş kırdan ve içerdikleri etkileşimler açısından ikili karşıtlıklar üzerinden kurulu bir yapıdan söz edilebilir. 1920’li yıllardan sonra ulaşım teknolojilerinin gelişmesiyle kent çeperlerindeki büyüme adım adım ilerleyen “yağ lekesi” formu-
İstanbul’da Kırsal Alanın Dönüşümü
1. Transformation of Rural Areas The meanings of rural and urban areas and their relations with each other have changed throughout the history (Figure 1). The city, which was dependent on the countryside, which had power before the industrial revolution, grew up with the opportunities that are provided by the industrial revolution and became dominant over the countryside. In this period, it is possible to iden-
5
Transformation of Rural Areas in İstanbul
Şekil 1. Kır ve kent ilişkisinin evrimi (Kantürer, 2016)
Fig. 1. Evolution of rural and urban relations (Kantürer, 2016)
nu terk ederek saçaklanıp sıçrayarak büyüyen bir form kazanmıştır (Tekeli, 1982). Bunun sonucunda kentlerin desantralizasyonu gerçekleşmiş ve kentsel yerleşme kırı, planlaması ve öngörülmesi zor biçimde bünyesine dahil eder hale gelmiştir. Küreselleşmeyle birlikte, birbirinden izole ve birbirine karşıt kır-kent ilişkisi yerini çok sesli ve heterojen bir yapıda, dünya ile doğrudan iletişim kuran bölgeler haline dönüşmeye bırakmıştır (Şekil 2). Günümüzde kır ve kent küresel ağlarla alışveriş halinde bulunan, aralarındaki ayrımın ve imkan asimetrisinin kaybolmaya yaklaştığı, bütünlük içerisindeki küresel bölgeler durumundadır (Tekeli, 1982).
tify an isolated countryside that feeds the city. Definions of city and countrside are based on binary opposition in terms of their interactions in that time. After the 1920s, with the development of transportation technologies, the growth in peri-urban changed from the “oil stain” form, which gradually progressed, to a growing form of fringing and leaping (Tekeli, 1982). As a result, the decentralization of the cities has been occured and rural areas have become unplanned inner parts of urban settlements. As from the era of the globalization, the isolated and opposing rural-urban relationship has been replaced by the regions that communicate directly with the world in a multi dimensional and heterogeneous structure (Figure 2). Today, rural and urban areas are in the form of global regions in unity, in which the distinction and opportunity asymmetry between them are disappearing in exchange with global networks (Tekeli, 1982).
6
Şekil 2. Küresel kent bölgeleri (Kantürer, 2016) Fig. 2. Global Urban Areas (Kantürer, 2016)
2. İstanbul’da Kırsal Alanların Dönüşümü
2. Transformation of Rural Areas in İstanbul
Mega projeler ve aşırı nüfusun etkisiyle hızlı kentsel yayılmanın yaşandığı İstanbul’da kırsal alanın dönüşümü daha önce görülmemiş bir hızda ve nitelikte sürmektedir. Yavuz Sultan Selim Köprüsü ve İstanbul Havalimanı’nın yapımı, bu süreci körükleyerek artan bir hızda kırsal alan erozyonuna yol açmıştır. Kuzeye sürüklenen metropol alan, önüne kattığı köyleri yutarak kenti bölgesel bir ekümenopole çevirmektedir. Bu yutma süreci, köy arazilerinin satılarak terk edilmesiyle veya kentli eylemlerin kır’a nüfuz etmesiyle sürdürülmektedir. Bunun sonucunda arazi rantıyla boşaltılmış veya boşaltılmakta olan köyler, yüzyıllar boyunca sürdürülen geleneksel üretim alanlarının yanı başında kentlilere hitap eden ticari alanların bulunduğu çarpık yerleşmeler ortaya çıkmıştır. Kentliliğin farklı şekillerde sirayet ettiği köyler sıradan hale gelmiştir. Bu türden devinimlerin yaşandığı yerler olan Yeniköy, Gümüşdere, Kısırkaya, Kilyos, Zekeriyaköy, Anadolu Feneri, Polonezköy, Garipçe, Görele köyleri araştırma sürecinde yakından incelenmiştir.
In Istanbul, where rapid urban expansion is taking place with the impact of mega projects and overpopulation, the transformation of rural areas continues at an unprecedented speed. The construction of the Yavuz Sultan Selim Bridge and Istanbul Airport has expedited this process, leading to increased erosion of rural areas. The metropolitan area has been drifted to the north of the city extinguishing villages and turning the city into a regional “ecumenopolis”. This sprawl process is carried out either by selling or abandoning village lands or by permeating urbanized life style to the countryside. As a result of this, the villages that were emptied or being discharged with land rent and the unguided settlements that include the traditional production areas that have been carried out for centuries and commercial areas appealing to the citizens emerged. The villages where urbanism spread in different ways have become ordinary. Yeniköy, Gümüşdere, Kısırkaya, Kilyos, Zekeriyaköy, Anadolu Feneri, Polonezköy, Garipçe and Görele villages, where these kinds of alterations are experienced, were examined closely during the research process.
İstanbul’da Kırsal Alanın Dönüşümü
7
Transformation of Rural Areas in İstanbul
Şekil 3. İstanbul’un incelenen köylerinin nüfus ve geçim kaynaklarına göre haritalaması
Fig. 3. Mapping of the investigated villages of Istanbul according to population and sources of living
Her biri farklı ekonomik koşullara ve kendine has ilişkilere sahip olan bu köylerin ortak özelliği, kısa süre içerisinde büyük dönüşümler geçiriyor olmalarıdır. On yıllarca sürdürülen geleneksel geçim kaynaklarının birçok köyde belli oranlarda terk edilmekte oluşu dikkat çekicidir. Yeni meslek kolları, şehirli nüfusun talebine karşılık vermekte ve genellikle kır turizmine hizmet etmektedir. Ayrıca, nüfusun fazla olduğu yerleşmelerde geçim kaynakları çeşitlilik göstermektedir (Şekil 3). Bunlarla birlikte, Zekeriyaköy ve Uskumruköy’ün de aralarında bulunduğu bazı köylerde yeni oluşturulan kalıcı yerleşkelerle kent merkezinden köy-
Having different economic conditions and unique relations, the common characteristic of these villages is that they are going through great transformations in a short time. It is noteworthy that traditional livelihoods, which have been maintained for decades, are being abandoned in many villages in certain levels. New occupations respond to the demand of the urban population and generally serve rural tourism. In addition, those villages are more populous which livelihoods vary (Figure 3). However, in some villages, including Zekeriyaköy and Uskumruköy, the population moved from the city center to these villages with the newly estab-
8
Şekil 4. Yakın zamana kadar nüfusunun çoğunluğu tarımda çalışan Zekeriyaköy, on yıl içerisinde kentleşmenin yoğun etkisiyle dokusuna villa tipi yapıların hakim olduğu bir kent parçası haline geldi. Fig. 4. Zekeriyaköy, whose majority of the population worked in agriculture until recently, became a part of the city where villa-type structures dominated the texture with the intense impact of urbanization within a decade.
lere taşınan nüfusun köylü nüfustan fazla olduğu durumlar ortaya çıkmaktadır (Şekil 4).
lished permanent settlements is higher than the peasant population (Figure 4).
Koşulları ve yakın çevresinin özellikleriyle her biri kendine has ilişkilere sahip olan İstanbul’un köylerinde karşılaşılan bir diğer durum, köylerin kendi kaynaklarını kullanmak ve geliştirmek için kurdukları ve kırsal kalkınmalarına yardımcı olan kuruluşlar olmuştur. Öğümce Köyü’nde cama dair atölye çalışmalarının yapıldığı Cam Ocağı, Polonezköy’de Türkiye’deki tek arıcılık müzesi olan Arıcılık Müzesi, Meşrutiyet Köyü’nde köyün geleneksel yaşantısı ve kültürünün hafızalarda tutmak üzere müze olarak kurulan Köy Odası, Kaynarca Köyü’nde küçük çocukların el becerileri ve sosyal ilişkilerini geliştirmek üzere kurulmuş alternatif bir modele sahip anaokulu uygulaması bahsedilen kuruluşların örneklerindendir (Şekil 5-6).
Another situation encountered in the villages of Istanbul, each of which has its own relations with the conditions and characteristics of its immediate surroundings, has been the organizations established by the villages to use and develop their own resources and which help rural development. The Glass Furnace in Öğümce Village is made for workshops on glass; Polonezköy Beekeeping Museum, the only beekeeping museum in Turkey; “Village Room” was established as a museum to keep the memory of traditional life and culture in Meşrutiyet Village; the kindergarten in Kaynarca Village helps small children to practice in an alternative model for improve skills and social relations are examples of this kind of organizations (Figure 5-6).
İstanbul’da Kırsal Alanın Dönüşümü
9
Transformation of Rural Areas in İstanbul
Şekil 5. Öğümce Cam Ocağı
Fig. 5. The Glass Furness, Öğümce
Şekil 6. Polonezköy Arıcılık Müzesi
Fig. 6. Beekeeping Museum in Polonezköy
3. Tarım ve Gümüşdere Köyü
3. Agriculture and Gümüşdere Village
Kır tanımlarının üzerinden yapıldığı ve köyü şehre bağlayan en önemli unsur olan tarım, geçirmekte olduğu dönüşüm itibariyle tüm dünyada aktüel bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır. Daha önce hiç olmadığı kadar kalabalık olan dünya nüfusuna yeterli olmaya çalışacak miktarda gıdanın üretiminin yanı sıra, gelişen teknolojiyle birlikte insanın insanla ve doğanın geri kalanıyla ilişkisinin kökten bir şekilde değiştiği günümüzde tarım konusu, üzerine düşünülmeyi gerekli kılmaktadır. Üretim ilişkilerinin dönüşmesiyle “metabolik yarılma” daha da derinleşmiş, insanın doğaya (toprakla ve topraktakilerle kurulan ilişkilere, mevsimlerin belirleyiciliğine, doğadaki oluşum hızına ve bi-
Agriculture, which is the most important factor that connects the village to the city and which is the term that the definitions of the countryside are made through, is a current issue all over the world due to the transformation it is going through. In addition to producing enough food for the world’s population, which has never been more crowded than ever before, with the developing technology, it is a necessity to consider agriculture today, in which man’s relationship with man and the rest of nature has changed radically. With the transformation of production relations, the “metabolic rift” is deepened and the alienation of man from nature (relations with soil,
10
Şekil 7. Kuzeyinde Karadeniz, batısında Kısırkaya Köyü, doğusunda Kilyos Köyü ve güneyinde Orman Köyü ile sınırlanan alanda yer alan Gümüşdere Köyü. Fig. 7. Gümüşdere Village is located in the area bordered by Black Sea in the north, Kısırkaya Village in the west, Kilyos Village in the east and Orman Village in the south.
çimlerine) yabancılaşması kendi yaratıcı emeğine yabancılaşmasını ve toplumsal uzaklaşmayı beraberinde getirmiştir. Bu durum insanın diğer insanlarla ve doğa ile kurduğu ilişkide kendisini gösterir (Foster, 2001).
determination of seasons in nature, speed and forms of existence in nature) brought alienation to his own creative labor and social divergency. This situation manifests itself in the relationship that man has with other people and with nature (Foster, 2001).
Yüzyıllar boyunca İstanbul kentini besleyen tarım topraklarına ev sahipliği yapan İstanbul’un köyleri, bugün şehre tek başına yeterli olmaktan uzak durumdadır. Dahası, ekonomisinde var olmanın zorlaştığı ve genç nesillerin terk etmekte olduğu tarım sektörünün il ekonomisi içindeki payı azalmaktadır. Bu durumu kültür erozyonu, yerel tohumların çeşitliliği ve yetiştirme tekniklerine dair bilginin yok oluşu izlemektedir.
The villages of Istanbul, which has been home to the agricultural production that have been feeding the city of Istanbul for centuries, are far from sufficient now. Moreover, being abandoned by the younger generations the allocation of the agricultural sector in all provincial economic fields is decreasing. This is followed by the erosion of culture, loss the diversity of local seeds and the loss of knowledge of local cultivation techniques.
İstanbul’un tarımsal üretiminin önemli bir kısmını gerçekleştiren ve çeşitli geçim kaynaklarıyla çok aktörlü bir yapıya sahip olan Gümüşdere Köyü bahsedilen türde dönüşümlerin ve çabaların güncel olarak izlenebildiği köylerdendir. Bu yönüyle Gümüşdere Köyü, detaylı olarak incelenen ve öneri geliştirilen kırsal yerleşme olmuştur. Sarıyer ilçesinde bulunan köy; kuzeyinde Karadeniz, batı-
İstanbul’da Kırsal Alanın Dönüşümü
Gümüşdere Village, which performs a significant part of Istanbul’s agricultural production and has a multi-factor structure with various livelihoods, is one of the villages where such transformations and efforts can be followed up to date. In this aspect, Gümüşdere Village has been a rural settlement which has been studied in detail. Placed in
11
Transformation of Rural Areas in İstanbul
Şekil 8. Kuzeyinde Karadeniz, batısında Kısırkaya Köyü, doğusunda Kilyos Köyü ve güneyinde Orman Köyü ile sınırlanan alanda yer alan Gümüşdere Köyünde tarım alanları/seralar ile yerleşim yerlerinin iç içe oluşu.
Fig. 8. Combination of agricultural areas / greenhouses and settlements in Gümüşdere Village, located in the area bordered by Black Sea in the north, Kısırkaya Village in the west, Kilyos Village in the east and Orman Village in the south.
sında Kısırkaya Köyü, doğusunda Kilyos Köyü ve güneyinde Orman Köyü ile sınırlanan alanda yer almaktadır (Şekil 7-8). Kuzey Marmara Otoyoluyla fiziki olarak ikiye bölünen yerleşkenin otoyolun güneyinde kalan arazisi ormanlarla kaplı iken yolun kuzeyinden sahile kadar olan arazi yerleşimin ve ekonomik üretimin olduğu yerlerdir.
the district of Sariyer; It is located in the area bordered by Black Sea in the north, Kısırkaya Village in the west, Kilyos Village in the east and Orman Village in the south (Figure 7-8). The most prominent situation in demographic terms is that most of the village population works in the agricultural sector. According to the information provided by the village headman, the ratio of the population working in agriculture to the total population in employment is nearly 90%. Approximately half of the 3,914 population consists of police vocational high school boarders. According to the statements of the residents, the interaction of the students with the village
Demografik açıdan incelendiğinde en öne çıkan durum, köy nüfusunun büyük bir kısmının tarım sektöründe çalışmasıdır. Köy muhtarının verdiği bilgiye göre tarımda çalışan nüfusun istihdamdaki toplam nüfusa oranı yaklaşık %90’dır. 3.914 kişilik nüfusun yaklaşık yarısını polis meslek yüksek okulu yatılı öğrencileri oluşturmaktadır. Köy
12
Şekil 9. Köy arazisinin büyük bir kısmını kaplayan tarım alanlarıyla köyün hemen her yerinde karşılaşılmaktadır. Fig. 9. Agricultural areas covering a significant part of the village land.
sakinlerinin ifadesine göre, öğrencilerin köy merkeziyle etkileşimi yüksektir ve bu durum köydeki ekonomik faaliyetler ile hizmetlerde etkisini göstermiştir. Ayrıca, Gümüşdere Plajı kentlilerin köydeki uğrak noktası olan turistik alanlardandır. Ayrıca, köyün yakınında yeni kurulmuş ve kurulmakta olan site tipinde konut yerleşimleri bulunmaktadır. Bu girdilerle köy, kentliyle yoğun etkileşim içerisindedir.
İstanbul’da Kırsal Alanın Dönüşümü
center is high and this situation has an effect on the economic activities and services in the village. In addition, Gümüşdere Beach is one of the tourist destinations and, there are residential settlements that are newly established and are being built near the village. With these inputs, the village is in intense interaction with the urban.
13
Transformation of Rural Areas in İstanbul
Şekil 10. Önerinin ana fikri tarım sektörünü terk etmekte olan yeni neslin tarıma ilgisini ve bilgisini artırmayı amaçlayan eğitimle kırsal ve kentsel bilgiyi karşılaştırmayı amaçlayan pazarın tarım ara kesitinde bir araya getirilmesidir.
Fig. 10. The main idea of the proposal is to bring together the education which aims to increase the interest and knowledge of the new generation leaving the agricultural sector to agriculture and the market which aims to meet rural and urban knowledge.
4. Öneri
4. Proposal
Proje önerisinin amacı, metropolde kaybolmaya yüz tutan kır kültürünü günümüz dünyasına adapte olmuş şekilde devam ettirmektir. Bunu yapmadaki yöntemler köyün ekonomisini kır turizmi yoluyla canlandırmak ve bu yolla finansal sürdürülebilirliğini sağlamakla birlikte tanınırlığını artırmak, eğitim aracılığıyla tarım sektörünü terk etmekte olan yeni nesillerin tarım ve doğal faaliyetler konusundaki ilgisini ve yetkinliğini geliştirmektir. Ayrıca, metabolik yarılma ile ortaya çıkan doğadan ve toplumdan kopuşun önüne geçme yolunda atılmış bir adım olarak kırsal ve kentsel bilginin aktarımının sağlanması amaçlanır. Bunlarla beraber, günümüzde gıdanın yalnızca tüketiminin popülaritesi ve bilgisi artarken üretimine dair ilgi ve bilgi seviyesi düşüktür (Keyder, Yenal, 2013). Üretimin deneyimlemesiyle, gündelik hayatta kritik bir yere sahip olan gıdanın ve doğal süreçlerin bilgisine vakıf olmak amaçlanır. Bu amaçlara ulaşmadaki yöntem yeni türde fonksiyonel ilişkiler ve
The aim of the project proposal is to make a contribution to the rural culture to continue, which is about to disappear in the metropolis, adapted to today’s world. The methods to do this are to stimulate the economy of the village through rural tourism and thus to increase the recognition and financial sustainability of the village, and to improve the interest and competence of the new generations who leave the agricultural sector through education on agricultural and natural activities. In addition, it is aimed to ensure the transfer of rural and urban information as a step taken to prevent the breakdown from nature and society arising from metabolic rift. From another point of view, recently, while the popularity and knowledge of only consumption of food is increasing, the level of interest and knowledge of production is low (Keyder, Yenal, 2013). With the experience of production, it is aimed to have knowledge of food and natural processes which
14
Şekil 11. Önerilen işlevler ve işlevlerin birbirleriyle ilişkilerinde tartışmaya açılan konular Fig. 11. Proposed functions and the subjects that are discussed in the relations of functions.
yeni türde mekan ilişkileri kurmaktır. İlişki kurma biçimlerini kurarak eğitim ve pazarın toprak/tarım ara kesitinde bir araya getirilmesi öngörülür (Şekil 10-11).
have a critical place in daily life. The method to achieve these goals is to set new types of functional and spatial relations. By setting the forms of relations in building, it is envisaged that education and market could be brought together at the inter section of soil (Figure 10-11).
Köyün girişinde, eski köy merkezini tanımlayan tarihi kilisenin karşısındaki alan, merkeze ve seralara yakınlığıyla yoğun etkileşim potansiyeline sahip olduğundan proje yeri olalrak seçilmiştir (Şekil 12-13). Burada kırsal alandaki kolektif iş yapma yöntemi benimsenir. İmece usulüne benzer şekilde köy kullanıcıları birlikte kullanacakları mekanları birlikte karar vererek ve emek vererek üretirler. Tarım ürünlerinin alım satımında kullanılan ve köyde sıklıkla atık haline gelen kasalar, mekan esnekliğini sağlayan modüler elemanlar olarak yapıda kullanılır (Şekil 14). İçine yerleştiği karkaslar içerisinde hareket ederek farklı kullanımlara olanak taşırlar. Boşluklu yapısı, görsel ilişkinin sürmesine ve ışığın birimler arasında dağılmasına olanak tanır. Her bir fonksiyonun oluşturduğu mekan kullanılmadan önce meydana getirilmek durumundadır. Farklı kullanımlar için
İstanbul’da Kırsal Alanın Dönüşümü
At the entrance of the village, the area opposite the historical church defining the center of the old village was chosen as the project location as it has the potential of intense interaction with its proximity to the center and greenhouses (Figure 12-13). The method of doing collective work in rural areas is desired to be adopted to the proposal. Similar to the “İmece” procedure, the villagers produce the spaces they will use together by making decisions and labor together. Fruit crates, which are used in the sale of agricultural products and often become waste in the village, are used in the structure as modular elements providing space flexibility by moving and sliding and folding (Figure 14). They move on the carcasses which they are placed and allow different uses. The
15
Transformation of Rural Areas in İstanbul
Şekil 12. Köyün girişinde, köy merkezine ve seralara yakınlığıyla yoğun etkileşim potansiyeline sahip proje alanı.
Fig. 12. Locating at the entrance of the village, project area has rich interaction potential placing close to the village center and greenhouses.
Şekil 13. Önerilen alan ve yakın çevresi. Fig. 13. Proposed location and context
16
Şekil 14. Köyde çokça bulunan, ürünlerin alım-satım ve saklanmasında kullanılan ve sıklıkla atık haline gelen nesneler. Fig. 14. Objects that are widely used for sale and storage of products often become waste in the village.
kurulup bozularak “Kendin yap” kültürünün mekan ölçeğinde yaşanması sağlanır. Bu düşünceyle bir araya getirilmek istenen işlevler şunlardır:
hollow structure allows the visual relationship to continue and the light to diffuse between the units. The space created by each function must be created before use. It is established and disrupted for different uses and “do it yourself” culture is provided to be experienced at the scale of space. The functions that are intended to be combined with this idea are as follows:
Pazar: “Slow Food” ile ürünün üretildiği yerde pazarlanıp satılarak yerel tohum kültürünün ve çeşitliliğinin sürdürülmesi amaçlanır. İnsanların, kaynakların ve enerjinin kente doğru akışıyla süregelen kır-kent ilişkisine alternatif geliştirmek amacı taşınmaktadır. Kentlinin köylüye yöneldiği etkileşim hazırlanır. Pazar ile yerel üreticinin ekonomik kalkınmasının sağlamasına yardımcı olunur ve kırsal ekonominin devamlılığına katkıda bulunulur.
İstanbul’da Kırsal Alanın Dönüşümü
Marketplace: “Slow Food” aims to maintain the local seed culture and diversity by marketing and selling the product where it is produced. The aim is to develop an alternative to the rural-urban relationship that continues with the flow of people, resources and energy towards the city. The in-
17
Transformation of Rural Areas in İstanbul
Şekil 15. Önerinin aksonometrik çizimi Fig. 15. Axonometric view of proposal
18
İstanbul’da Kırsal Alanın Dönüşümü
19
Transformation of Rural Areas in İstanbul
Şekil 16. Fonksiyonların yerleşimi Fig. 16. Function diagram
Mutfak: İnsanlık tarihinin en eski kaynaştırıcılarından olan yemek sayesinde kır ve kent yaşayanları bir araya gelir. Bu kaynaşmayı sağlayan ise, şüphesiz, mutfağın çok sayıda sosyal olguyu içermesidir. Mutfak; malzemelerin lojistiği, yemeye hazır hale getirilmesi, servisi ve bir arada tüketilmesi gibi çeşitli sosyal etkileşimlere olanak tanır. Farklı kültür ve coğrafyaların insanları aynı masada buluşur.
teraction direction is from urbanites to the peasants is prepared. It helps to ensure the economic development of the local market and the local producer and contributes to the continuity of the rural economy. Kitchen: The food, one of the oldest connectives in human history, brings together rural and urban inhabitants. It is undoubted the fact that the kitchen includes a large number of social phenomena such as logistics of materials, making them ready to eat, serving and consuming together. Owing to that, people of different cultures meet at the same table.
Okul: Günümüzde yaygın olarak bilindiği şekliyle okul eğitimi, kent yaşantısı, kültürü ve disiplininin bir ürünü ve aktarıcısıdır. Dolayısıyla, yetiştirdiği bireyler kent ekonomisinin aktörleri olma eğilimini taşır. Bu durum, kır yerleşimlerinin ekonomisinin sürdürülmesinde güçlükler ortaya çıkarır. Özellikle de kırsal üretimin çekirdeğini oluşturan tarım üretimini sekteye uğratır. Alternatif bir eğitim metodu benimseyen okulda tarımın bugününe ve geleceğine dair farkındalık ve aşinalık oluşturulur. Mekan, kullanıcıları tarafından yeniden
School: School education, in modern way, is a product and transmitter of urban life, culture and discipline. Therefore, the individuals that it raises tend to be the actors of the city economy. This creates difficulties in maintaining the economy of rural settlements. In particular, it interrupts
20
Şekil 17. İlişkili işlevler ve kapalı-açık alan organizasyonu
Fig. 17. Interrelated functions and open-closed space organization
üretilir, mekan dönüştürme ve kullanma deneyimi öğrenimin parçası olur. Tohum deposunda endüstriyel tarımın çeşitlilikleri düzleyerek yok ettiği tarımsal üretimin karşısında yerli tohumu ve yetiştirilmesine dair bilgiyi koruyup gelecek nesillere bırakmaya yardımcı olmak hedeflenir.
agricultural production, which is the core of rural production. The school in project proposal adopts an alternative education method and creates awareness and familiarity with the present and future of agriculture. Space is reproduced by its users, and the experience of transforming and using space becomes part of the learning in this school. In the seed storage, it is aimed to preserve the information about the domestic seed and its cultivation.
Proje önerisinde köydeki insanların sosyal yaşantısına katkıda bulunmak, alternatif kullanımlarla gündelik yaşantıda potansiyeller üretmek hedeflenir. Herkesin kullanımına, dönüşüme açık olunması sayesinde toprak, kamusallık, mülkiyet kavramlarının katılığından ve paylaşımsızlığından kurtarılması yönüyle tartışmaya açmak amaçlanır.
İstanbul’da Kırsal Alanın Dönüşümü
Briefly, in the proposal, it is aimed to contribute to the social life of the people and to discover the potentials in daily life with alternative uses. It is determined to open the discussion for the rescue of the concepts of land, publicity and ownership from rigidity and non-sharing by being open to the use and transformation for all.
21
Transformation of Rural Areas in İstanbul
Şekil 18. Farklı türden mekanlar arasındaki bağlantıyı sağlayan sirkülasyon alanları Fig. 18. Circulation areas providing connection between different types of spaces
Şekil 19. Mutfak Fig. 19. Kitchen
22
Şekil 20. Okul Fig. 20. School
Şekil 21. Tohum deposu Fig. 21. Seed storage
İstanbul’da Kırsal Alanın Dönüşümü
23
Transformation of Rural Areas in İstanbul
Ĺžekil 22. Pazar yeri Fig. 22. Marketplace
Ĺžekil 23. Kurutma Fig. 23. Drying
24
Şekil 24. Oyun alanı 1 Fig. 24. Playground 1
Şekil 25. Oyun alanı 2 Fig. 25. Playground 2
İstanbul’da Kırsal Alanın Dönüşümü
25
Transformation of Rural Areas in İstanbul
Şekil 26. Açık hava sineması Fig. 26. Open-air-cinema
26
KAYNAKÇA/BIBLIOGRAPHY
URL
Chalil, Fourkan. (2018, Haziran). Köy - Kent Geçiş Bölgesi: Ekoton - İstanbul Köyleri Örneği. (Yüksek lisans tezi). Erişim adresi: https://www.academia. edu/
Akkuş, A. (2014, Aralık). Marx’ın ekolojisi. Erişim adresi (09.05.2019): https://gaiadergi. com/marxin-ekolojisi/ Harvey, D. (2013). Kent hakkı. (M. Kırmızı, Çev.). Erişim adresi (01.04.2019): http://sendika63. org/2013/05/kent-hakki-david-harvey-29360/ (Orijinal yayın tarihi, 2008)
Durkheim, E. (1994). The Division of Labour in Society. London: The Macmillan Press Ltd. Güler, T. ve Yaş, H. (2016, Temmuz). Kır - Kent Ayrımı Görünümlerinin Havsa Örneğinde İncelenmesi. Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi, 12, 1-20. doi: 10.14783/od.v12i46.1000010001
Müfettişoğlu, M. (2018, Ocak). ‘Politik yarılmayı’ frenlemek. Erişim adresi (09.05.2019): https://www.birgun.net/haber-detay/politik-yarilmayi-frenlemek-199944.html
Kantürer, G. (2016). İstanbul Kent Çeperlerinde Kırsal Arazilerin Dönüşümü “Ağaçlı-Yeniköy Yöresi Örneği”. (Yüksek lisans tezi). Yök Tez Merkezi veri tabanından erişildi (Erişim No. 455423).
Yerdelen, B. K. (2016, Şubat). Marx’ın Ekolojisi – Materyalizm ve Doğa John Bellamy Foster. Erişim adresi (09.05.2019): http://alternatifpolitika.com/makale/marx-in-ekolojisi-materyalizm-ve-doga-john-bellamy-foster
Keleş, R. (1990). Kentleşme Politikası. Ankara: İmge Kitabevi. Keyder, Ç. ve Yenal, Z. (2013). Bildiğimiz Tarımın Sonu: Küresel İktidar ve Köylülük. İstanbul: İletişim. Kıray, M. B. (2003). “Topraktan Kopan Köylülerin Kentlerde Yaşama Stratejisi”. Kentleşme Yazıları. İstanbul: Bağlam Yayıncılık. Lefebvre, H. (2013). Kentsel Devrim. (S. Sezer, Çev.). Sel Yayıncılık. (Orijinal yayın tarihi, 1970) Tekeli, İ. (1982). Türkiye’de Kentleşme Yazıları. Ankara: Turhan Kitabevi. Urry, J. (1999). Mekanları Tüketmek. (R. Öğdül, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. (Orijinal yayın tarihi, 1995) Userin, A. G. (Ed.). (2011). İstanbul’un Köyleri. İstanbul: İstanbul İl Özel İdaresi.
İstanbul’da Kırsal Alanın Dönüşümü
27
Transformation of Rural Areas in İstanbul