Γευστικές διαδρομές

Ιωάννα Παραβάλου Ένα ταξιδάκι αυτή την εποχή στις πλημμυρισμένες από κάθε λογής δέντρα πλαγιές του περήφανου Πάρνωνα είναι εμπειρία μοναδική! Προορισμός μας η Καστάνιτσα, ένα χωριό-στολίδι, που σε κερδίζει με το ιδιαίτερο χρώμα και την ομορφιά του, αλλά και τις λαχταριστές γεύσεις˙ πρωταγωνιστής είναι το εξαιρετικής ποιότητας κάστανο, για το οποίο φημίζεται.

Η«αετοφωλιά του Πάρνωνα», όπως την αποκαλούν, είναι ένα κατάλευκο πέτρινο χωριό με εντυπωσιακά πυργόσπιτα και στέγες από σχιστόλιθο του Μαλεβού, που βρίσκεται χτισμένο στα 900 μ. υψόμετρο. Είναι ένα από τα αρχαιότερα ορεινά χωριά της Κυνουρίας· οι παλαιότεροι μάλιστα μιλάνε ακόμα τα Τσακώνικα, τα οποία προέρχονται από την αρχαία δωρική διάλεκτο. Γιατί όμως τα σπίτια του είναι βαμμένα στα λευκά; Παλαιότερα, λειτουργούσαν εδώ πάνω από 40 ασβεστοκάμινα! Μπορεί πλέον να μην είναι σε λειτουργία, όμως η παράδοση συνεχίζεται ως τις μέρες μας κι έτσι τα σπίτια, οι αυλές, οι εκκλησιές και οι μαντρότοιχοι εξακολουθούν να ντύνονται στα κατάλευκα! Μάλιστα οι «καμιναραίοι», όπως χαρακτηριστικά αποκαλούνταν οι ασβεστοποιοί που δούλευαν στο βουνό τον χειμώνα, δημιούργησαν ένα πολύ θρεπτικό φαγητό, το οποίο αποτελεί μέχρι σήμερα παραδοσιακό πιάτο του χωριού. Είναι η «παντρεμένη φασολάδα» με ζυμαρικά και δεν είναι παρά η παραδοσιακή μας φασολάδα που περίσσευε από την προηγουμένη, οπότε την αραίωναν με νερό και της πρόσθεταν μακαρόνια. Από χρόνια μακρινά, ο ευνοημένος αυτός τόπος περιβάλλεται από πυκνά δάση με καστανιές, από τις οποίες παράγονται κάστανα εξαιρετικής ποιότητας. Η σοδειά έφθανε άλλοτε και τους 500 τόνους, και το εμπόριο από τα κάστανα απέφερε σημαντικά έσοδα. Μεγάλες ποσότητες μετέφεραν οι αγωγιάτες με τα ζώα στο λιμάνι του Αγίου Ανδρέα, απ’ όπου έφευγαν με καΐκια για Ναύπλιο και από εκεί για Αθήνα, καθώς δρόμοι δεν υπήρχαν τότε... Φυσικά, τα κάστανα έπαιζαν πάντα «πρωταγωνιστικό» ρόλο στη διατροφή των κατοίκων, καθώς αφθονούσαν. Τα έψηναν, τα ξεφλούδιζαν και τα καθαρά τα ξαναέψηναν στον φούρνο μέχρι να σκληρύνουν αρκετά. Έπειτα, τα αποθήκευαν σε πάνινα σακούλια και τα φύλαγαν για τον χειμώνα, για να τα δίνουν στα παιδιά, να τα τρώνε στο σχολείο ή να τα παίρνουν οι άντρες μαζί στην τσέπη τους, όταν πήγαιναν στη δουλειά τους (για να τους κόβουν την πείνα, αλλά και γιατί έχουν πολλές πρωτεΐνες). Αυτά λέγονταν «αγγουρούλια» και μάλιστα κατά την Κατοχή τα έτριβαν στον μύλο και παρήγαν καστανάλευρο, το οποίο έσωσε πολλές οικογένειες από την πείνα, λόγω της μεγάλης θρεπτικής του αξίας. Αξίζει να σημειωθεί πως εκτός από την υψηλής ποιότητας πρωτεΐνη, τα κάστανα έχουν χαμηλά λιπαρά, ενώ είναι πλούσια σε μέταλλα, ασβέστιο και βιταμίνες. Έχουν πολύ υψηλή περιεκτικότητα βιταμίνης C και δεν περιέχουν γλουτένη.

Από χρόνια μακρινά, ο ευνοημένος αυτός τόπος περιβάλλεται από πυκνά δάση με καστανιές, από τις οποίες παράγονται κάστανα εξαιρετικής ποιότητας.

Στη γιορτή του κάστανου

Το τελευταίο Σαββατοκύριακο του Οκτώβρη η Καστάνιτσα πλημμυρίζει κόσμο, καθώς διοργανώνεται η «Γιορτή του κάστανου» από τον Μορφωτικό και Φυσιολατρικό Σύλλογο των Απανταχού Καστανιτσιωτών. Με αφορμή τη γιορτή αυτή, πλήθος κόσμου συρρέει από τις γύρω περιοχές και από την Αθήνα, για να γνωρίσουν το χωριό, να γλεντήσουν και να χορέψουν, και φυσικά να απολαύσουν τις γευστικές «μεταμορφώσεις» του κάστανου σε πεντανόστιμες συνταγές, φτιαγμένες με πολύ μεράκι. Το πρωί του Σαββάτου, οι εθελοντές του Μορφωτικού και Φυσιολατρικού Συλλόγου Απανταχού Καστανιτσιωτών υποδέχονται τον κόσμο προσφέροντας τσάι του βουνού για το καλωσόρισμα, ενώ από το μπαζάρ του συλλόγου μπορεί κανείς να αγοράσει γλυκό κουταλιού κάστανο, μαρμελάδα κάστανο, καστανόπαστα, τρουφάκια με κάστανο, κέικ κάστανου, τσουρέκι κάστανου, διάφορα λικέρ, τάρτες κάστανου, τραχανά, χειροποίητα ζυμαρικά, καθώς και συνθέσεις με λουλούδια από τον Πάρνωνα, αρωματικά βότανα και βιβλία από τις εκδόσεις του Συλλόγου για την ιστορία, τη λαογραφία και την ντοπιολαλιά του χωριού. Ο κόσμος διασκεδάζει με παραδοσιακούς χορούς και τραγούδια, ενώ την τιμητική τους έχουν τα κάστανα, που τα απολαμβάνουμε ψητά, με γλυκό κρασάκι και τσίπουρο. «Η παραγωγή και η συγκομιδή του κάστανου δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση», μάς ενημερώνουν οι παραγωγοί. Τα κτήματα βρίσκονται συνήθως σε πλαγιές, ο καρπός είναι μικρός και συλλέγεται σκυφτά. Η συλλογή γίνεται μέσα σε σακιά και πολλές φορές απαιτείται η μεταφορά τους στον ωμό μέχρι το αυτοκίνητο, εκεί όπου δεν φτάνουν αγροτικοί δρόμοι. Εκτός από όλα αυτά, ο παραγωγός έχει να αντιμετωπίσει πιθανές απώλειες σοδειάς λόγω ασθενειών και κακών καιρικών συνθηκών, χαμηλής τιμής στο εμπόριο κ.λπ.

Καστανολιχουδιές με άποψη

Οι βόλτες και τα γλέντια, όμως, μάς άνοιξαν την όρεξη… Επιλέγουμε μία από τις τρεις ταβέρνες του χωριού για να δοκιμάσουμε τα κάστανα σε πολλές εκδοχές... Ξεκινάμε, λοιπόν, την πρώτη μας γευστική «αποπλάνηση» με μια πλούσια καστανοσαλάτα και χόρτα του βουνού, ρεβίθια κοκκινιστά με κάστανο στη γάστρα και μελιτζάνα γεμιστή με κρεμμύδι και φέτα στον φούρνο. Για κυρίως πιάτο, επιλέγουμε χοιρινό στην κατσαρόλα με κάστανα και κόκκινο κρασί, που συνοδεύεται από φρεσκοτηγανισμένες πατατούλες ή ρύζι πιλάφι. Δεν μπορούμε, ωστόσο, να αντισταθούμε και στο κοκκινιστό αγριογούρουνο με κάστανο (που θηρεύεται στα δάση της γύρω περιοχής). Πολύ νόστιμα πιάτα που παντρεύονται με το κάστανο είναι επίσης η κοτόπιτα και το σπετζοφάι, η καστανοσκορδαλιά, το μοσχαράκι στιφάδο, τα μανιτάρια και το αρνάκι με κάστανο.

Δεν λείπουν φυσικά και οι ατόφιες παραδοσιακές γεύσεις, όπως το κοκκινιστό αρνάκι με πατάτες, οι σπιτικές πίτες (μανιταρόπιτα, τυρόπιτα), η χοιρινή τηγανιά, ο κόκορας κρασάτος με χοντρά μακαρόνια ή χυλοπίτες, το βραστό βεργάδι, η γίδα βραστή, το ψητό λουκάνικο και πολλά άλλα. Κι από γλυκό… τι γίνεται; Σίγουρα δεν θα μείνουμε παραπονεμένοι… Οι «πειρασμοί» πολλοί και άκρως δελεαστικοί! Απολαμβάνουμε, λοιπόν, μια λαχταριστή καστανόπαστα (σαν καρυδόπιτα) με σοκολάτα ή μια καρυδοκαστανόπιτα (από τα μαγικά χεράκια της κυρίας Κωνσταντίνας, στο «Στολίδι»). Υπέροχα είναι, ακόμη, τα ζουμερά μαρόν γλασέ κάστανο ή καλυμμένα με σοκολάτα, τα τρουφάκια με κάστανο, το κέικ με κάστανο, το τσουρέκι κάστανου και τα γλυκά του κουταλιού σε πολλές γεύσεις (καρύδι, κάστανο, κεράσι και κυδώνι, που παράγονται στην περιοχή και ταιριάζουν πολύ με το γιαούρτι).

Ευχαριστούμε θερμά την κ. Τζένη Χαρμαντά και τον Μορφωτικό και Φυσιολατρικό Σύλλογο των Απανταχού Καστανιτσιωτών για τις πολύτιμες πληροφορίες τους.

Αξίζει να διαβείτε στα γραφικά καλντερίμια του χωριού με τα επιβλητικά πυργόσπιτα και να επισκεφθείτε τον Ναό Μεταμόρφωσης του Σωτήρος με το εξαιρετικό ξυλόγλυπτο τέμπλο. Επιβάλλεται μια στάση για περιήγηση στο Κέντρο Πληροφόρησης του Φορέα Διαχείρισης Όρους Πάρνωνα & Υγρότοπου Μουστού και το Λαογραφικό Μουσείο Παραδοσιακών Επαγγελμάτων, που λειτουργεί στον κάτω όροφο. Ακολουθώντας το μονοπάτι που οδηγεί στον βυζαντινό πύργο του Καψαμπέλη, θα ανεβείτε ψηλά για να θαυμάσετε τη θέα προς το χωριό και τις κατάφυτες πλαγιές του Πάρνωνα ως τη θάλασσα… Για φαγητό επιλέξτε μία από τις τρεις ταβέρνες του χωριού: «Το Στολίδι» (τηλ. 27550 52400, 6979 003530) και «Ο Πάρνων» (τηλ. 6976 892209) στην πλατεία, και «Ο Λιακούρης» (τηλ. 27550 52293, 6972 328372) στην είσοδο του οικισμού.

Καστάνιτσα

Χοιρινό με κάστανα

Υλικά (για 4 άτομα):

•1 κιλό χοιρινό κρέας κομμένο σε κομμάτια •1 κιλό κάστανα •1 ποτήρι καλό κόκκινο κρασί •2 κρεμμύδια ξερά •1 ποτήρι φρεσκοστυμμένος χυμός πορτοκαλιού •1 ποτήρι νερό •αλάτι και πιπέρι •2 φύλλα δάφνης •1 φλιτζανάκι του καφέ ελαιόλαδο •3-4 πατάτες •1 ποτήρι του νερού ρύζι για πιλάφι Β ράζουμε τα κάστανα σε μια κατσαρόλα με νερό και λίγο αλάτι για 30’ περίπου. Τα καθαρίζουμε από την εξωτερική και την εσωτερική φλούδα με το χνούδι, με προσοχή ώστε να μη σπάσουν. Καθαρίζουμε και ψιλοκόβουμε τα κρεμμύδια. Σε αντικολλητικό τηγάνι ρίχνουμε το ελαιόλαδο και σοτάρουμε ελαφρά τα ψιλοκομμένα κρεμμύδια και το κρέας, γυρίζοντάς το απ’ όλες τις πλευρές. Μόλις μαλακώσει λίγο και ροδίσει ελαφρά, το σβήνουμε με το κόκκινο κρασί. Προσθέτουμε και τον χυμό πορτοκαλιού και αδειάζουμε το κρέας και τα κρεμμύδια σε βαθιά κατσαρόλα. Προσθέτουμε νερό, τα δύο φύλλα δάφνης, αλάτι και πιπέρι, και αφήνουμε το φαγητό να βράσει σε χαμηλή φωτιά με σκεπασμένη την κατσαρόλα. Μόλις το κρέας μαλακώσει και μείνει με λίγο ζουμί, ρίχνουμε στην κατσαρόλα τα βρασμένα κάστανα και αφήνουμε το φαγητό να μαγειρευτεί για ένα τέταρτο ακόμη, μέχρι να δέσει η σάλτσα του. Προσοχή στο ανακάτεμα, όταν ρίξουμε τα κάστανα στην κατσαρόλα (για να μη διαλυθούν). Συνοδεύουμε το φαγητό μας με φρεσκοτηγανισμένες πατάτες σε ροδέλες ή σπυρωτό ρύζι πιλάφι και σερβίρουμε αμέσως.

Καστάνιτσα

Τρούφες με γέμιση από κάστανο

Υλικά (για 4 άτομα):

•800 γρ. κάστανα βρασμένα και καθαρισμένα •8 κ.σ. ζάχαρη άχνη •80 γρ. μαργαρίνη λιωμένη •3 βανίλιες σκόνη •200 γρ. τριμμένη σοκολάτα κουβερτούρα •2-4 κ.σ. λικέρ τσέρι, μαρασκίνο ή αμαρέτο

Για την επικάλυψη: Τρούφα σοκολάτα υγείας, τρούφα σοκολάτα γάλακτος, τριμμένο καρύδι ή σοκολάτα κουβερτούρα λιωμένη σε μπεν μαρί. Β ράζουμε τα κάστανα σε μεγάλη κατσαρόλα με νερό και λίγο αλάτι. Μόλις είναι έτοιμα, τα καθαρίζουμε από την εξωτερική και την εσωτερική φλούδα με το χνούδι. Κρατάμε μερικά ολόκληρα κάστανα. Αλέθουμε στον μύλο τα υπόλοιπα κάστανα μέχρι να γίνουν πουρές. Τα αδειάζουμε σε ένα γυάλινο μπολ και προσθέτουμε σιγά σιγά τη ζάχαρη άχνη. Ανακατεύουμε καλά. Ρίχνουμε το μείγμα στον κάδο του μίξερ, προσθέτουμε το λιωμένο βούτυρο, τις βανίλιες, την τριμμένη σοκολάτα κουβερτούρα και το λικέρ. Τα χτυπάμε για λίγο στη χαμηλή σκάλα μέχρι να ενοποιηθούν τα υλικά. Αδειάζουμε το μείγμα σε γυάλινο μπολ και το αφήνουμε για λίγο στο ψυγείο να δέσει. Έπειτα πλάθουμε μικρά μπαλάκια και περνάμε άλλα στην τρούφα σοκολάτα υγείας, άλλα στην τρούφα σοκολάτα γάλακτος κι άλλα στο τριμμένο καρύδι. Τα ολόκληρα κάστανα τα βουτάμε στη λιωμένη σε μπεν μαρί σοκολάτα κουβερτούρα και τα απλώνουμε σε λαδόκολλα ή αλουμινόχαρτο στον πάγκο να κρυώσουν. Τα βάζουμε για λίγο στο ψυγείο κι έπειτα τοποθετούμε λίγα απ’ όλα σε μια όμορφη πιατέλα για να σερβίρουμε τους καλεσμένους μας ή να τα απολαύσουμε με τους αγαπημένους μας. Τα διατηρούμε στο ψυγείο σε κουτιά μέσα σε χάρτινα φορμάκια.

Μυστικό: Για πιο λαχταριστή γεύση, μπορούμε να περάσουμε όλα τα τρουφάκια από τη λιωμένη σε μπεν μαρί σοκολάτα κουβερτούρα και μετά να τα κυλήσουμε στην τρούφα σοκολάτας ή στο τριμμένο καρύδι.