MVO Magazine nr 32

MAGAZINE

Oproep aan de overheid:

10 aandachtspunten

namens de oliĂŤn- en vettenindustrie

Mini-symposium: de staat van voedsel- en diervoederveiligheid

EU-invoer biodiesel bereikt recordniveau Onderzoek naar bio-olie voor toepassing in verf

MVO - de ketenorganisatie voor oliĂŤn en vetten

MVO MAGAZINE NR 32 - 2018

Onze gezamenlijke toekomst Regeren is vooruitzien. Dat geldt niet alleen voor ondernemers, maar zeker ook voor de overheid. Elk jaar, voorafgaand aan ­Prinsjesdag, werken bewindslieden en ambtenaren bij de ­ministeries in Den Haag aan nieuwe plannen en een nieuwe ­begroting voor het komende jaar. Vanuit een visie op de toekomst worden prioriteiten gesteld, keuzes gemaakt en wordt wetgeving voorbereid.

Overheidsmaatregelen kunnen grote gevolgen hebben voor bedrijven. Dat maakt goede relaties met bewindslieden, ambtenaren, politici en maatschappelijke organisaties belangrijk. Als ketenorganisatie denken we na over de invloed die we kunnen uitoefenen, zoeken we de samenwerking en zetten we ons in voor overkoepelende belangen en innovatieve oplossingen.

De Nederlandse oliën- en vettenindustrie is van grote betekenis voor onze economie. We timmeren nationaal en internationaal aan de weg. In de toekomst die wij voor ogen hebben, zijn handel en investeringen verbonden met duurzaamheid en een eerlijk internationaal speelveld. Een helder en consistent overheidsbeleid, dat rekening houdt met het economisch en maatschappelijk belang van onze industrie, helpt ons daarbij.

Inhoud ALGEMEEN

10 aandachtspunten namens de oliën- en vettenindustrie RVB Company: onafhankelijk specialist in de scheepsmakelaardij Kort nieuws

4-5 8-9 14 - 15

HANDELSPOLITIEK

EU-invoer biodiesel bereikt recordniveau

6-7

DUURZAME ONTWIKKELING

Onderzoek naar bio-olie voor toepassing in verf Nieuwe website Biosmeermiddelen

10 - 11 12

VOEDSEL- EN DIERVOEDERVEILIGHEID

Mini-symposium: de staat van voedsel- en diervoederveiligheid

13

In de 10 aandachtspunten die we onlangs aan de overheid hebben voorgelegd, benadrukken we niet alleen ons ondernemerschap en onze handelspositie, maar geven we ook prioriteit aan voedselveiligheid, gezondheid, duurzame ontwikkeling en de circulaire economie. We maken duidelijk waar we goed doordacht overheidsbeleid nodig hebben om onze ambities te realiseren. Want overheden, burgers én bedrijven geven de toekomst gezamenlijk vorm.

Loek Favre Vice President Global Specialty Ingredients Bunge Loders Croklaan, en voorzitter MVO

2

Louis Braillelaan 80 2719 EK Zoetermeer info@mvo.nl MVO MAGAZINE NR 32 - 2018

MVO Magazine is een digitale uitgave van MVO - de ketenorganisatie voor oliën en vetten en is bestemd voor leden en externe relaties.

Voor meer informatie zie: www.mvo.nl 3

ALGEMEEN

10 aandachtspunten namens de oliën- en vettenindustrie Onze oproep aan de overheid De Europese Unie is niet zelfvoorzienend als het gaat om oliezaden, oliën en vetten. De oliën- en vettenindustrie is dan ook sterk internationaal georiënteerd. Ruim 20% van de Europese export en import loopt via Nederland. De Nederlandse oliën- en vettenindustrie is leidend in Europa en de wereld. Met een exportwaarde van 10,1 miljard euro vormen wij een belangrijke agro-industrie die van groot belang is voor de Nederlandse economie. Tegelijkertijd neemt onze industrie nationaal en internationaal haar maatschappelijke verantwoordelijkheid op het gebied van voedselveiligheid, gezondheid, duurzame ontwikkeling en de circulaire economie. Voor het succes van onze activiteiten zijn wij gebaat bij een duidelijk en consistent overheidsbeleid.

1

Faciliteer ons ondernemerschap en onze

­leidende handelspositie Faciliteer en optimaliseer de import- en export­ mogelijkheden, ontwikkel consistent langetermijnbeleid, en behoud gunstige vestigingscondities en competitieve lastendruk voor onze havens. Investeer samen met ons in de scholing van technisch personeel en in innovatie.

2

Creëer een eerlijk internationaal speelveld Zorg voor de onbelemmerde invoer van grondstoffen in de Europese Unie en de afschaffing van exportheffingen en -belemmeringen. Het belang van duurzame ontwikkeling mag niet gebruikt worden als excuus voor protectionisme.

4

3

ndersteun onze verduurzamings­ O inspanningen in lijn met de SDG’s Blijf een belangrijke partner in de verduurzaming van onze internationale ketens. Geef politieke en financiële steun voor private initiatieven. Voer een constructieve dialoog en werk concreet samen met productielanden aan verbeteringstrajecten.

4

eef ons ruimte om samen te werken en G steun zelfregulering Onze industrie heeft laten zien dat zelfregulering werkt, met initiatieven voor gezondere producten (vetzuursamenstelling), duurzame en transparante grondstoffenvoorziening (palmolie, soja), energie-efficiëntere productieprocessen (MJA3), de productie en het gebruik van duurzame energie, en onze bijdrage aan een circulaire economie.

5

et in op internationale agrarische Z ­grondstoffenzekerheid Internationale beschikbaarheid van grondstoffen is cruciaal voor onze industrie, de veehouderij en levensmiddelenindustrie. Maak dit een strategisch speerpunt van het buitenlands en handelsbeleid.

6

aak een integraal voedselbeleid met M nadruk op voedseleducatie, bewustwording en gedragsverandering Door op feiten gebaseerde educatie over voeding en een gezonde leefstijl mogelijk te maken, en preventie onderdeel te maken van een integrale aanpak van gezondheidsbeleid.

7

I nvesteer in kennis en expertise van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) en Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) Ondersteun meer gestructureerd, strategisch en sectorspecifiek overleg met de NVWA en ILT.

9

timuleer de circulaire economie door S ­helderheid van wetgeving en handhaving Zorg dat wet-/regelgeving en handhaving de concrete transitie naar een circulaire economie niet in de weg staat. Ondersteun de Taskforce Herijking Afvalstoffen die een op risico gebaseerde oplossing moet vinden voor het definitieprobleem rond afvalstoffen.

10

oer een ambitieus en consistent V beleid voor bestaande en geavanceerde biobrandstoffen Maak stabiel overheidsbeleid dat bestaande investeringen beschermt en nieuwe investeringen in geavanceerde biobrandstoffen mogelijk maakt. Beoordeel producten op de eigen duurzaamheidsprestaties en maak niet op voorhand onderscheid tussen verschillende grondstoffen.

Klik hier voor de oproep aan de overheid in PDF.

8

oep om internationale (Europese) harmoniR satie van wetgeving en handhaving Maximale Residulimieten (MRL’s) Pleit ervoor dat MRL’s worden vastgesteld op basis van een transparant en goed wetenschappelijk onderbouwd risicobeheerproces, en dat wetgeving wordt ingericht op basis van voedselveiligheid voor de consument.

MVO MAGAZINE NR 32 - 2018

5

HANDELSPOLITIEK Europese producenten in afwachting van compenserende rechten

Compenserende rechten In reactie op de sterk toegenomen invoer van biodiesel is de Europese Commissie (EC) al op 31 januari 2018 een onderzoek gestart naar ongeoorloofde subsidies aan Argentijnse biodieselproducenten. Als dit EC-onderzoek inderdaad aantoont dat de Argentijnse overheid onrechtmatige subsidies verstrekt aan haar industrie en dit schade toebrengt aan de Europese industrie, dan kan de EU besluiten om (voorlopige) compenserende rechten in te stellen. Dit compenserende recht zou dan bovenop het reguliere invoerrecht van 6,5% op Argen6

2,000,000

1,000,000

Ju n nJa 18

20 17

16 20

20 15

20 14

20 13

20 12

20 11

0

20

Deze invoer heeft dit jaar vooral een impuls gekregen door de feitelijke afschaffing van het antidumpingrecht op biodiesel van oorsprong uit Argentinië en Indonesië. De EU-invoer van biodiesel verloopt met name via Nederland, Spanje en België die respectievelijk 41, 36 en 13 procent van het EU-invoervolume voor hun rekening nemen.

2018 Jan-Jun Norway: 28290 (x 1,000 kg) United states of America: 2337 (x 1,000 kg) Other Countries: 55877 (x 1,000 kg) Argentina: 898410 (x 1,000 kg) India: 5553 (x 1,000 kg) Indonesia: 290744 (x 1,000 kg) Malaysia: 236813 (x 1,000 kg) China: 123499 (x 1,000 kg)

20 10

In de eerste zes maanden van 2018 heeft de EU-invoer van biodiesel met 1,6 miljoen ton een absoluut recordniveau bereikt. Dit blijkt uit de meest actuele gegevens van Eurostat. In de eerste helft van 2018 importeerde de EU circa 900.000 ton biodiesel uit Argentinië en bijna 300.000 ton en 240.000 ton van dit product uit respectievelijk Indonesië en Maleisië (zie grafiek).

All EU-28 member states - Biodiesel, 3826.0010

3,000,000

20 09

EU-invoer biodiesel bereikt recordniveau

Imports from countries outside the EU

Norway

United States of America

Other Countries

Argentina

India

Indonesia

Malaysia

China

Source:Eurostat/Comext, processed bij Wageningen Economics Research - The Netherlands Oils and Fats Industry.

tijnse biodiesel worden toegepast. Het onderzoek dient normaal gesproken binnen 12 maanden, dus uiterlijk in januari 2019, te worden afgerond. Tot uiterlijk negen maanden na de start van het onderzoek (in dit geval 31 oktober 2018) heeft de EU de mogelijkheid om voorlopige compenserende rechten in te stellen.

Het anti-subsidie onderzoek beperkt zich vooralsnog tot Argentijnse biodieselproducenten. Onduidelijk is nog of de EC ook een dergelijk onderzoek zal starten naar de Indonesische producenten van biodiesel.

Meer informatie vindt u in het artikel op de MVOwebsite (alleen voor leden). Bij vragen kunt u contact opnemen met Frans Köster via koster@mvo.nl of 079 363 43 62.

MVO MAGAZINE NR 32 - 2018

Biodiesel is een alternatief voor fossiele diesel gemaakt op basis van hernieuwbare grondstoffen. Gebruik ervan wordt door de overheid gestimuleerd om de uitstoot van broeikasgassen van de transportsector terug te dringen. Biodiesel is een methylester die van plantaardige en dierlijke oliën en vetten wordt gemaakt. Ook afvalstoffen en residuen, zoals gebruikt frituurvet, kunnen als grondstof worden aangewend. In Europa is koolzaadolie (raapolie-methyl-ester RME) het meest toegepast. De biodiesel die in Nederland op de markt komt, wordt met name geproduceerd uit gebruikt frituurvet en dierlijk vet.

7

ALGEMEEN

RVB Company: onafhankelijk specialist in de scheepsmakelaardij

Transport Ruud Rijpstra, shipbroker en managing partner: “Vorig jaar bestonden we 25 jaar. In de loop der tijd hebben we onze dienstverlening steeds verder uitgebreid. Zo houdt RVB zich niet alleen bezig met de bemiddeling tussen rederijen en verschepers voor het transport van eetbare oliën, maar richten we ons ook op andere natte ladingen zoals biodiesel, gebruikt frituurvet, vloeibare meststoffen en chemicaliën. Ook adviseren we over vrachtprijzen en worden we als consultant ingeschakeld om markten te analyseren. Vanuit onze functie als scheepsmakelaar dragen we vaak niet alleen zorg voor de transportdeal, maar bieden we de mogelijkheid aan om de complete afwikkeling van het transport over te nemen en te zorgen voor een vlotte afhandeling van de benodigde documenten. Hiermee wordt wachttijd, en dus geld, bespaard.”

Vanuit kantoren in Rotterdam en Singapore werkt een klein maar gespecialiseerd team van scheepsmakelaars aan het verschepen van plantaardige oliën voor een variëteit aan bedrijven over de hele wereld. In 1992 opgericht als RVB Shipbrokers is RVB Company uitgegroeid tot een multifunctioneel maritiem dienstverlenend bedrijf, met een focus op de wereldwijde markten voor het bevrachten van tankers en tankopslag.

Verbreding Daarnaast biedt RVB Tank Storage Solutions wereldwijd diensten aan als opslagmakelaar. Ruud: “Om ons breder te oriënteren en minder afhankelijk te zijn van alleen maar de scheepsmakelaardij, hebben we in 2015 de stap gezet naar de opslagbemiddeling. We brengen vrachteigenaren en tankterminals voor liquide producten over de hele wereld samen en bieden oplossingen. Dit is een unieke activiteit die eigenlijk nog niet bestond. De strategische keuze om minder afhankelijk te zijn van één markt en dus breder te opereren heeft geleid tot de opening van

8

MVO MAGAZINE NR 32 - 2018

een kantoor in Singapore in 2016. Daarnaast is er een samenwerking tot stand gekomen met Swiss Maritime Services uit Zug, Zwitserland, een bedrijf dat gespecialiseerd is in het vervoer van ethanol. Ruud: “Onze ervaring en kennis sluiten goed op elkaar aan en door nauw samen te werken, kunnen we onze service verder verbeteren en proberen we een positie te verwerven in de ethanolmarkt.”

Uitdagingen In de steeds veranderende wereld van de logistiek volgt het RVB-team de trends en patronen op de voet. Digitalisering, het inzetten van blockchain technologie, maar ook handelspolitieke ontwikkelingen worden nauwlettend gevolgd. Handelsoorlogen leiden tot veranderingen van vaarroutes.

Valutaschommelingen, prijsschommelingen in commodities en veranderingen van import en export tarieven, hebben grote gevolgen voor de markt.

Brandstofbeperkingen in verband met CO2 uitstoot hebben consequenties voor de rederijen. Ruud: “Elke dag is anders. Op dit moment is er in de markt sprake van een overcapaciteit aan schepen.

De vrachten liggen historisch laag. De rederijen hebben het moeilijk op dit moment. Daar moet iets gaan gebeuren. Het is onze kracht om constant te anticiperen op marktontwikkelingen, en in te spelen op veranderende omstandigheden. Daar zijn we goed in.”

Meer informatie over RVB Company op hun website.

9

DUURZAME ONTWIKKELING Duurzaam alternatief op basis van gist

Onderzoek naar bio-olie voor toepassing in verf

Bij de productie van verven en kunststoffen zoeken bedrijven naar mogelijkheden om het gebruik van fossiele olie terug te dringen en over te gaan op duurzame alternatieven. Zo passen diverse in Nederland gevestigde bedrijven bijvoorbeeld zonnebloemolie, lijnzaadolie en ook andere plantaardige oliën toe om hun ecologische voetafdruk te verkleinen. Toch levert dit niet altijd de efficiëntie op die bedrijven wensen. Om die reden is de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN BioCentre) ­samen met een aantal bedrijven een onderzoek gestart naar de productie van 2e generatie bio-olie door micro-organismen. MVO adviseert het project.

Samen met bedrijven Richèle Wind van HAN BioCentre legt uit: “We zijn een Hogeschool en doen toegepast onderzoek. In dit project werken we samen met een aantal (middel) grote bedrijven, o.a. in de verfindustrie. We willen een olie maken uit micro-organismen die voldoet aan de eisen van specifieke toepassingen. De olie moet een 10

aantrekkelijk en commercieel toepasbaar alternatief zijn voor de grondstoffen die op dit moment worden gebruikt. In ons onderzoek gebruiken we een gist.

In een haalbaarheidsstudie die aan dit project vooraf ging, hebben we een giststam geselecteerd die olie produceert en kan groeien op verschillende koolstofbronnen uit rest- en afvalstromen.”

Vetzuurprofiel HAN BioCentre onderzoekt en modificeert de gewenste specifieke compositie van de olie. Richèle Wind: “Wij hebben een gist die olie ophoopt in zichzelf en d.m.v. genetische modificatie proberen we de vetzuursamenstelling van de olie aan te passen. De olie die nu gemaakt wordt, heeft een hoog C18:1 profiel. Dat betekent dat er heel veel oliezuur in zit (ongeveer 70%). De bedrijven waar we nu mee samenwerken (producenten van verf) willen een olie waar meer onverzadigde vetzuren in zitten, dus meer C18:2 (een dubbele binding extra). Dat is belangrijk voor de drogende eigenschappen van verf. We zijn nu de tools aan het maken om de gist zo te kunnen aanpassen dat deze ook meer C18:2olie maakt en we zijn al een heel eind op weg. We hebben nu een gist beschikbaar die een vijf keer hogere C18:2-productie heeft dan de oorspronkelijke.”

Duurzaam alternatief Het gebruiken van een gist voor het maken van olie heeft twee voordelen. Het eerste voordeel is, dat je het vetzuurprofiel kunt aanpassen zodat je een specifieke olie kunt maken, met een zo hoog mogelijke opbrengst. Het tweede voordeel is dat het biobased is, dus duurzaam. In vergelijking met minerale oliën zorgt bio-olie voor een flinke CO2-reductie. Richèle Wind: “Ten opzichte van plantaardige oliën heeft bioolie bovendien het voordeel dat er minder land nodig is voor de teelt. Je bent ook minder afhankelijk van een oogst. Nog een voordeel is dat je biomassa kunt MVO MAGAZINE NR 32 - 2018

Richèle Wind: De bio-olie die we op dit moment uit gist produceren heeft een hoog C18:1-profiel. Daar zoeken we applicaties voor. Bedrijven die toepassingen zien kunnen contact met ons opnemen.

gebruiken. We zijn nu bijvoorbeeld bezig met onbenut bermgras. Op dit moment wordt bermgras gezien als afval, maar wij gebruiken het bermgras om onze gist op te laten groeien die de olie maakt. Daarmee zetten we weer een stap in de richting van de circulaire economie”.

Lange termijn Bio-olie zal op korte termijn nog niet grootschalig worden toegepast. Richèle Wind: “Het is een vierjarig project. We moeten tools ontwikkelen om de gist genetisch te modificeren, en er moeten op onderzoeksniveau veel mutanten gescreend worden. Op dit moment kunnen we maximaal 1 liter olie produceren, waarmee in kleine applicaties tests worden gedaan bij de bedrijven. Daarna is een heel traject van opschaling nodig. Het onderzoek zal moeten aantonen of het economisch rendabel gaat worden om dat te gaan doen”.

MVO heeft binnen het project een adviserende en verbindende rol. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Frank Bergmans, via bergmans@mvo.nl of 079 363 43 56.

11

DUURZAME ONTWIKKELING

VOEDSEL- EN DIERVOEDERVEILIGHEID

Nieuwe MVO-website Biosmeermiddelen Biosmeermiddelen en biologische hydraulische oliën worden gemaakt van plantaardige oliën, bijvoorbeeld raap- en koolzaadolie.

Ze hebben belangrijke voordelen boven smeermiddelen op basis van minerale oliën. Ze zijn hernieuwbaar, minder toxisch en beter biologisch afbreekbaar. Hun technische prestaties zijn ten minste gelijk aan die van conventionele smeermiddelen.

MVO heeft een nieuwe website gelanceerd die informatie verstrekt over de toepassingsgebieden, technische eisen en beschikbaarheid van biosmeermiddelen. Op de website staat informatie over de typen biosmeermiddelen, de bestanddelen ervan, de voordelen en milieuprestaties.

Bovendien geeft de website tips voor het omschakelen van fossiele smeermiddelen en hydraulische olie naar producten op basis van hernieuwbare grondstof-

12

11 september 2018 - nog enkele plaatsen beschikbaar

De staat van voedsel- en diervoederveiligheid Het belang van toezicht, handhaving en opsporing

Hoe kunnen we de samenwerking tussen ­toezichthouders en bedrijfsleven verbeteren?

MVO organiseert op dinsdag 11 september a.s. een mini-symposium over toezicht, handhaving en opsporing waarin de rollen van de NVWA en de ILT en van hun opsporingsdiensten worden uitgelegd. Vanuit onze industrie zullen we ervaringen op dit gebied delen en gezamenlijk de ‘lessons learned’ vaststellen. fen. Ook geeft de website informatie over regelingen en richtlijnen die het gebruik van milieuvriendelijke bedrijfsmiddelen voor ondernemers stimuleren en ondersteunen.

De website is tweetalig: Nederlands en Engels. ­Contactpersoon is Frank Bergmans, 079 363 43 56 of bergmans@mvo.nl.

Het mini-symposium vindt plaats in het ­Muntgebouw, Leidseweg 90 in Utrecht.

Programma: 12.30 - Inloop met lunch 13.30 - Welkom en introductie Frans Claassen, directeur MVO - de ketenorganisatie voor oliën en vetten en Pieter Cloo, dagvoorzitter

MVO MAGAZINE NR 32 - 2018

13.40 - Lisette Broersen, Divisiehoofd Regie & ­Expertise - Directie Handhaven (NVWA): ­Toezicht en handhaving vanuit een nieuwe organisatie / focus oliën- & vettensector 14.10 - Marina de Gier, Expertleader IMPEL Waste & TFS: Van afval naar zekere en veilige grondstof 14.40 - Anne Mariët, Acquisiteur Intelligence / Senior Inspecteur (NVWA IOD): De functie van een inlichtingen- en opsporingsdienst 15.10 - Pauze 15.45 - Paneldiscussie met praktijkvoorbeelden 16.45 - Netwerkborrel Aanmelden? Klik hier.

Bij vragen kunt u contact opnemen met Jolanda van Roon via roon@mvo.nl of 079 363 43 61.

13

KORT NIEUWS

KORT NIEUWS

3 en 4 oktober: European Palm Oil Conference 2018

MVO-workshop 2 oktober 2018

Duurzame palmolie en de SDG’s De European Palm Oil Alliance (EPOA) organiseert dit jaar voor de vijfde keer haar Europese palmolie conferentie (EPOC). EPOC 2018 vindt plaats in Madrid, Spanje en wordt georganiseerd in samenwerking met de ‘Spanish Foundation for Sustainable Palm Oil’. Centraal staat de vraag hoe duurzame palmolie kan bijdragen aan de Sustainable Development Goals (SDG’s) van de Verenigde Naties.

De European Palm Oil Alliance werkt behalve met nationale Initiatieven voor duurzame palmolie, samen met overheden en NGO’s aan een volledig duurzame palmolieproductieketen in 2020. Tijdens de conferentie zal worden bekend gemaakt hoe de voedingsmiddelenindustrie op weg is naar 100% duurzame palmolie in Europa.

MVO en het NAP-netwerk (procesindustrie) organiseren in samenwerking met RVO op 2 oktober 2018 een workshop over warmtepompen voor de procesindustrie. De workshop is bedoeld om MVO-bedrijven te informeren over de mogelijkheden en aandachtspunten van hogetemperatuur warmtepompen.

Het programma van 3 en 4 oktober vindt u op de EPOA website.

Klik hier om te registreren. Meld u vóór 24 september aan. Uw deelname wordt bevestigd na registratie.

Nieuwe video’s Frituurvet Recycle Het! Met drie korte animatievideo’s start ‘Frituurvet Recycle Het!’ deze maand een nieuwe campagne via Facebook. De video’s maken aan de consument duidelijk waarom, hoe en waar ze gebruikt frituurvet kun-

14

Warmtepompen voor de ­procesindustrie

nen inleveren. De campagne loopt tot en met week 2 in januari 2019, met extra aandacht voor het belang van vetinzameling in de oliebollentijd.

Bekijk de video’s hier.

Interactie tussen de procesindustrie en de apparatenbouwers is een belangrijk onderdeel van deze bijeenkomst. Daarbij wordt zowel aandacht besteed aan de technische inpasbaarheid van de installatie binnen de bestaande processen, als aan de organisatorische

kant en de financiële haalbaarheid.

Tijdens de workshop zal de discussie zich toespitsen op de vraag: ‘Wat heb ik als bedrijf nodig om met een warmtepomp aan de slag te kunnen?’

De bijeenkomst wordt gehouden bij Tata Steel in ­Velsen-Noord. MVO-leden kunnen zich hier aanmelden.

Bij vragen over deze workshop, de MJA of het klimaatakkoord, kunt u contact opnemen met Frank Bergmans via bergmans@mvo.nl of 079-363 43 56.

Nieuwe ambtenaren rondgeleid Medewerkers van de ministeries van Landbouw, ­Natuur en Voedselkwaliteit en van Volksgezondheid, Welzijn en Sport brachten samen met vertegenwoordigers van de NVWA op 9 juli jl. een werkbezoek aan de Rotterdamse haven. MVO organiseerde samen met Het Comité van Graanhandelaren een tweetal bedrijfsbezoeken om nieuwe medewerkers bij de ­ministeries en de toezichthouder te laten kennismaken met de sector. De delegatie bezocht Marcor (op- en overslagbedrijf van granen en oliezaden) en bracht een bezoek aan de fabriek van Archer Daniels Midland (ADM) in Europoort waar met name sojabonen worden geperst.

MVO MAGAZINE NR 32 - 2018

15