MVO Magazine nr 6 2021

Page 1

MAGAZINE

Nr. 6 2021

EC-voorstel voor

beëindiging ontbossing schiet tekort

90% palmolie in Nederland duurzaam MVO Netwerkevent: goed bezocht ondanks coronabeperkingen 20

MVO MAGAZINE NR 6 - 2021

1


Over ontbossing, het kind en het badwater

Om klimaatverandering te stoppen is de strijd tegen ontbossing cruciaal. Onze industrie zet zich al jaren in voor ontbossingsvrije grondstoffen zoals palmolie en soja. Een enorm belangrijke maar ook lastige opdracht, want grondstoffenketens zijn complex. Toch is er dankzij intensieve samen­werking met organisaties zoals het Wereld Natuur Fonds, Solidaridad, IDH en met steun van de Nederlandse overheid, de ADP-landen en de ­producerende landen, veel bereikt. De ontbossingscijfers in Maleisië en Indonesië zijn na vijftien jaar historisch laag. We zien dat een volgende stap noodzakelijk is en juichen Europese ­wetgeving van harte toe. Helaas dreigt met het huidige voorstel het kind met het badwater te worden weggegooid. Een belangrijk punt is het betrekken van kleine boeren. De door de Europese Commissie voorgestelde fysiek gescheiden toeleveringsketen sluit kleine boeren uit en leidt tot fors hogere kosten. Gescheiden grondstoffenstromen lijken misschien logisch, maar hebben onbedoelde negatieve gevolgen. Niet alleen zijn de kleine boeren de dupe, ook wordt ontbossing er niet mee voorkomen omdat de export uit hoog ­risicogebieden zich zal verplaatsen naar landen buiten Europa waaronder China en India, die geen of lagere duurzaamheidseisen stellen.

Inhoud DUURZAME ONTWIKKELING

EC-voorstel tegen ontbossing schiet tekort

4-5

Eindejaarscampagne Frituurvet Recycle Het!

6-7

90% palmolie in Nederland duurzaam

10 - 11

VOEDSEL- EN DIERVOEDERVEILIGHEID

Methoden voor het verlagen van 3-MCPD(E) en GE in voeding

12 - 13

BIOTECHNOLOGIE

GGO: weg naar soepeler EU-regelgeving NGT nog lang

14 - 15

ALGEMEEN

MVO Netwerkevent: de verduurzaming van onze grondstoffenketens Kort nieuws

8-9 16 - 17

Ons pleidooi: zorg voor een intelligentere mix van maatregelen die daadwerkelijk bijdraagt aan het s ­ toppen van ontbossing. Bouw voort op bestaande initiatieven. Kies een systeem dat de transitie d ­ aadwerkelijk ondersteunt en duurzame volumes bewaakt. Betrek kleine boeren. Werk samen met producerende ­landen. En niet in de laatste plaats: houd greep op de productie in hoog risicogebieden. Alleen dan krijgen we ontbossing onder controle. Frans Claassen, directeur MVO - de ketenorganisatie voor oliën en vetten Lees ook het artikel op pagina 4 - 5

2

Louis Braillelaan 80 2719 EK Zoetermeer info@mvo.nl MVO MAGAZINE NR 6 - 2021

MVO Magazine is een digitale uitgave van MVO - de ketenorganisatie voor oliën en vetten en is bestemd voor leden en externe relaties. Voor meer informatie zie: www.mvo.nl 3


DUURZAME ONTWIKKELING

EC-voorstel tegen ontbossing schiet tekort

In de reactie die is gestuurd naar de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en de minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, geven de organisaties aan dat regelgeving in lijn is met de inspanningen van de industrie. Zo bleek deze maand uit de Monitor Duurzame Agro-grond­ stoffen 2021 van het Centraal Bureau voor de Statistiek hoeveel Nederland inmiddels heeft bereikt bij het verduurzamen van grondstoffen. Op onderdelen gaat het voorstel van de EC daarom minder ver dan wat waar we nu al zijn. Op andere onderdelen kiest de EU de verkeerde weg. Frans ­Claassen, directeur van MVO: ‘We hebben altijd ­gekozen voor een multi-stakeholder aanpak en daarbij voorop gelopen. ‘Alleen samen krijgen we ontbossing onder controle’, had onze slogan kunnen zijn. Daarom ­pleiten we voor acties in samenspraak met,

MVO heeft samen met Nevedi, Het Comité van Graanhandelaren, VERNOF en NOFOTA gereageerd op het voorstel van de ­Europese Commissie (EC) voor regelgeving dat ervoor moet zorgen dat de grondstoffen en producten die we in Europa gebruiken, ontbossingsvrij zijn. In een reactie steunen de organisaties de ambitie van de EC om een leidende rol te spelen in de strijd tegen ontbossing. Wel vinden ze dat het huidige voorstel tekort schiet. Om ontbossing daadwerkelijk te stoppen is een intelligentere mix van maatregelen nodig die zowel haalbaar als effectief is, benadrukken de organisaties.

4

en met steun voor producerende landen. N ­ ederland en Europa zijn afhankelijk van import van veel verschillende grondstoffen. Laten we waken voor puur opportunisme en voorkomen dat we een nieuwe koloniale houding vanuit Europa aannemen, of alleen al die indruk wekken.’

MVO heeft haar standpunt over het EC-voorstel ­ epubliceerd op de website en zal hierover in contact g treden met ambtenaren, politici, maatschapDe belangrijkste punten: pelijke organisaties en • Constructieve dialoog met en hulp aan producerende landen cruciaal media, met als doel te • EC-voorstel leidt niet tot minder ontbossing in hoog risicogebieden komen tot haalbare en • EC-voorstel leidt tot uitsluiting kleine boeren en fors hogere kosten effectieve wetgeving • Landspecifieke benadering leidt niet tot minder ontbossing die een daadwerkelijke • EU-regelgeving moet voortbouwen op (inter)nationale certificeringsschema’s bijdrage levert aan het • Haalbare eisen voor traceerbaarheid noodzakelijk onder controle krijgen • De EU-regelgeving moet in overeenstemming zijn met WTO-regels van ontbossing. • De EU-regelgeving moet een gelijk speelveld garanderen

MVO MAGAZINE NR 6 - 2021

5


DUURZAME ONTWIKKELING Eindejaarscampagne Frituurvet Recycle Het!

Makkelijker recyclen met nieuwe zoekfunctie voor vetinzamelpunten

‘Nederland is een van de weinige landen in ­Europa dat een groot netwerk van vetinzamel­ punten heeft’, zegt Frans Claassen, directeur van MVO. ‘Dankzij de verbeterde zoekfunctie op de vernieuwde website kunnen consumenten nog makkelijker gebruikmaken van de inzamelpunten en een bijdrage leveren aan een groene samen­leving.’

De website van de campagne ‘Frituurvet Recycle Het!’ heeft een nieuwe zoekfunctie die het nog ­makkelijker maakt om gebruikt frituurvet in te zamelen. In Nederland zijn er meer dan 2500 locaties waar frituurvet of olie die door consumenten is gebruikt, ingezameld wordt. Inzamelen heeft alleen maar voordelen Elk jaar rond de jaarwisseling vraagt MVO extra aandacht voor de campagne ‘Frituurvet Recycle Het!’. In de decembermaand gebruiken Nederlandse huishoudens veel olie voor het bakken van oliebollen, gourmetten en frituren. ‘Weggooien moeten we voorkomen’, zegt Frans Claassen, ‘want vet en olie zijn waardevolle grondstoffen die kunnen worden hergebruikt’. Zo kan er biobrandstof worden gemaakt van gebruikt frituurvet. Bovendien scheelt het voor waterschappen en gemeenten een hoop verstoppingen in het riool: 'Wat er niet in zit, hoeft er ook niet uit'.

6

Meer inzamelpunten, meer recyclen Kinderboerderijen, supermarkten of verenigingen kunnen heel makkelijk inzamelpunt worden. Speciale inzamelbedrijven brengen en halen inzamelcontainers bij deze locaties. ‘Hoe meer inzamelpunten, hoe makkelijker het voor iedereen wordt om gebruikt frituurvet te recyclen’, aldus Claassen. Ook zorgt het inzamelen van gebruikte vetten voor extra inkomsten voor scholen en sportverenigingen. Claassen: ‘Het ­inzamelen van gebruikte vetten heeft alleen maar voordelen. We moedigen scholen, supermarkten en verenigingen aan om mee te doen aan onze ­campagne.’ Scholen, supermarkten of sportverenigingen kunnen zich aanmelden via de website van de campagne.

MVO MAGAZINE NR 6 - 2021

2500

Inzamelpunten in Nederland

7


ALGEMEEN

MVO Netwerkevent 2021

Verduurzaming van onze grondstoffenketens Nadat het door corona ruim anderhalf jaar nauwelijks mogelijk was om te netwerken, kon het traditionele MVO Netwerkevent vorige maand gelukkig doorgaan. Op vertoon van de benodigde QR-code en zonder handen te schudden ontmoetten vertegenwoordigers van bedrijven, ministeries, maatschappelijke organisaties en MVO-medewerkers elkaar in het Muntgebouw in Utrecht. Het inhoudelijke deel van de middag bestond uit een aantal presentaties en een discussie over de productie van en handel in de belangrijkste grondstoffen uit onze industrie, waaronder palmolie en soja. Het belang van een duurzaam, eerlijk en gezond voedselsysteem stelt de oliën- en vettenindustrie voor een aantal uitdagingen. Sprekers waren Erik Meijaard

8

(Borneo Futures en vice-voorzitter van IUCN Oil Crops Task Force), Daan Wensing (CEO van IDH - The ­Sustainable Trade Initiative) en Steven Collet (Ambassadeur bedrijfsleven en ontwikkelingssamenwerking en directeur Duurzame Economische Ontwikkeling ministerie van Buitenlandse Zaken). Onder de inspirerende leiding van Katinka Abbenbroek discussieerden

overheid, bedrijfsleven en NGO’s gezamenlijk over de problemen én oplossingen voor verduurzaming van onze grondstoffenketens. Voordat de deelnemers aan het daadwerkelijke netwerken konden beginnen, stond MVO-voorzitter Henk Kant nog uitgebreid stil bij het afscheid van zijn voor-

MVO MAGAZINE NR 6 - 2021

ganger Loek Favre. Namens bestuur, leden en medewerkers van MVO sprak hij woorden van waardering en dank. Op zijn beurt gaf Loek Favre aan met voldoening en plezier terug te kijken op zijn voorzitterschap, waarna de borrel kon beginnen. Ondanks de coronabeperkingen was het MVO Netwerkevent goedbezocht, energiek en inspirerend. Een foto-impressie vindt u hier.

9


DUURZAME ONTWIKKELING Zeepfabrikanten sluiten zich aan bij initiatief voor duurzame palmolie

90% palmolie in Nederland duurzaam

In 2020 was 90% van de in Nederland verwerkte palmolie in de voedingsmiddelenindustrie voor de ­binnen- en buitenlandse markt gecertificeerd duurzaam (RSPO). Dit blijkt uit het monitoringsrapport van de door MVO geïnitieerde ‘Dutch Alliance for Sustainable Palm Oil’ (DASPO). Hoewel er minder palmolie is verwerkt door de Nederlandse voedingsmiddelenindustrie als gevolg van de coronapandemie, is het percentage duurzaam gecertificeerde palmolie in 2020 hoog gebleven.

10

Nederland koopt vooral duurzame palmolie Van de duurzame palmolie is het grootste gedeelte (73% in 2020) ‘segregated’. Dit is duurzame palmolie van verschillende gecertificeerde bronnen die door de hele keten gescheiden wordt gehouden van niet-duurzame palmolie. Het aandeel ‘mass balance’ was 19% en het handelssysteem ‘book & claim’ daalde van 10% in 2019 naar 8% in 2020. De diervoederindustrie verwerkte in 2020 minder palmolie dan in het jaar daarvoor. In 2020 was 61% van de in Nederland verwerkte palmolie in de diervoederindustrie voor de binnen- en buitenlandse markt duurzaam gecertificeerd. Samenwerking met de sector was- en ­reinigings­middelen Om het gebruik van duurzame palmolie verder te ­stimuleren, is de NVZ - Schoon | Hygiënisch | ­Duurzaam, de branchevereniging van producenten van was- en reinigingsmiddelen, vanaf dit jaar ­aangesloten bij de DASPO. Door de samenwerking met de DASPO zet de NVZ een belangrijke eerste stap die later dit jaar wordt gevolgd door concrete doelstellingen. Eddy Esselink, voorzitter van de ­DASPO: ‘Met NVZ als nieuw DASPO-lid wordt het b ­ elang van duurzame palmolie nogmaals onderstreept. Het blijft nodig de vraag naar duurzame palmolie te stimuleren.’ MVO MAGAZINE NR 6 - 2021

Meer bewustzijn nodig Als gevolg van de wereldwijde bevolkingsgroei en de toename van de welvaart in landen als China en India blijft de vraag naar plantaardige oliën in de komende jaren sterk groeien. En daarmee ook de vraag naar palmolie. Het is belangrijk dat deze groeiende vraag op een duurzame manier wordt beantwoord. Hiervoor is samenwerking tussen overheden, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties van belang. ‘Het verduurzamen van de palmolieproductie is de enige ­manier om problemen als ontbossing op te lossen. Een palmolieboycot is geen oplossing’, aldus Esselink.

De DASPO is een samenwerkingsverband van 10 brancheverenigingen: • Algemene Kokswaren en Snackproducenten Vereniging • Centraal Bureau Levensmiddelenhandel • Federatie Nederlandse Levensmiddelen Industrie • International Margarine Association of the Countries of Europe • Vereniging voor de Aardappelverwerkende Industrie • Vereniging voor de Bakkerij- en Zoetwarenindustrie • Vereniging van Nederlandse Fabrikanten van Eetbare Oliën en Vetten • Nederlandse Vereniging Diervoederindustrie • NVZ - Schoon | Hygiënisch | Duurzaam • MVO - de ketenorganisatie voor oliën en vetten Meer info: www.duurzamepalmolie.nl

11


VOEDSEL- EN DIERVOEDERVEILIGHEID MVO-seminar over actuele ontwikkelingen

Het verlagen van 3-MCPD(E) en GE in voeding

18363-4:2021) voor 2- en 3-MCPD(E) en GE in dierlijke en plantaardige vetten en oliën. Hij benadrukte het belang van werkbare en bruikbare analysemethoden in een (industriële) operationele omgeving. De nieuwe methode is snel, specifiek en betrouwbaar en perfect toe te passen bij kwaliteitscontrole en proces­ optimalisatie.

Oliën en vetten moeten sinds januari 2021 voldoen aan door de Europese Commissie gestelde maximumgehalten voor 3-MCPD esters (3-MCPD(E)). De oliën- en vettenindustrie heeft de afgelopen jaren al veel ­gedaan om te voorkomen dat 3-MCPD(E) worden gevormd. Ondertussen hebben wetenschappers zich ­gericht op het ontwikkelen van nieuwe methoden om de vorming van deze stoffen tijdens olieraffinage verder te verminderen. Zeer recent is een nieuwe internationale analysemethode (ISO 18363-4:2021) ontwikkeld en gevalideerd om 2- en 3-MCPD(E) en GE in dierlijke en plantaardige vetten en oliën te analyseren.

Iekje Berg, voedingswetenschapper bij Sime Darby Oils, besprak de uitdagingen waarmee de industrie wordt geconfronteerd om 3-MCPD(E) te verminderen in een dagelijkse werkomgeving. Ze gaf onder meer aan dat al op de plantages en voorafgaand aan de raffinage voorzorgsmaatregelen kunnen worden genomen om de vorming van 3-MCPD(E) te voorkomen.

Samen met Wageningen Food Safety Research (WFSR) en het Nederlands Normalisatie Instituut (NEN) organiseerde MVO op 2 november jl. een goedbezocht seminar over dit onderwerp. Onder leiding van moderator Jikke Voerman, adviseur bij NEN, werden de laatste ontwikkelingen op het gebied van 3-MCPD(E) en GE besproken.

Jan Kuhlmann, hoofd Chromatografie van het laboratorium bij SGS Duitsland, gaf een presentatie over andere factoren en processen die tot vorming van 3-MCPD(E) kunnen leiden. Hij gaf aan dat gedetecteerde niveaus van 3-MCPD(E) in samengesteld voedsel ook uit andere bronnen kunnen komen dan het raffinageproces van de als ingrediënt gebuikte oliën en vetten.

Sergio Oey, promovendus bij WUR, presenteerde de resultaten van het REFINE-project. In een proeffabriek, 12

gehost door Special Refining Company (SRC), worden raffinageprocesstappen getest om meer te weten te komen over de vraag hoe 3-MCPD(E) en GE ontstaan. De experimenten hebben aangetoond dat er methodes zijn om dergelijke stoffen in één keer effectief te verminderen. Verder onderzoek is echter nodig. René Blok, Global Analytical Development Manager bij Bunge Loders Croklaan, presenteerde namens de NEN de nieuwe internationale analysemethode (ISO

De themamiddag werd afgesloten met een presentatie over wetgeving door Frans Verstraete van het MVO MAGAZINE NR 6 - 2021

De Nederlandse oliën- en vetten industrie zet zich in voor de voedselveiligheid en kwaliteit van oliën en vetten. Deze zijn onderworpen aan de hoogste normen van kwaliteits- en veiligheidscontroles, van de zaden tot aan het ingrediënt in voedingsmiddelen. Speciaal voor leden heeft MVO een nieuwe factsheet ontwikkeld over 3-MCPD(E) en GE, contaminanten die kunnen ontstaan tijdens productieprocessen. MVO-leden kunnen de ­factsheet hier downloaden. directoraat-generaal Gezondheid en Voedselveiligheid bij de Europese Commissie. Hij gaf de twee opties aan die de EU overweegt om 3-MCPD(E) en GE verder te reguleren. De meeste lidstaten zijn momenteel

voorstander van een lijst met expliciet gedefinieerde maximumgehalten voor verschillende samengestelde voedingsmiddelen. Deze maximumniveaus worden op zijn vroegst per 1 januari 2023 ingevoerd. ­Wanneer het zover is zullen de analysemethoden daaraan worden aangepast. Voor vragen over 3-MCPD(E) en GE kunt u contact opnemen met Sanneli Kingma via kingma@mvo.nl of 06 12 10 50 45. 13


BIOTECHNOLOGIE

GGO: weg naar soepeler EU-regelgeving NGT nog lang

De Europese Commissie (EC) heeft in april van dit jaar geconcludeerd dat Nieuwe genomische ­technieken (NGT) kunnen bijdragen aan een duurzamer voedselsysteem, en daarmee aan de doel­ stellingen van de Europese Green Deal en de ‘Van boer tot bord’-strategie. Ook stelde de EC vast dat de huidige GGO-wetgeving, die dateert uit 2001, niet geschikt is voor producten die zijn verkregen met deze innovatieve technologieën (zoals CRISPR-Cas). De EC startte een breed en open raadplegingsproces voor nieuwe wetgeving. 14

Feedback Zoals vele partijen (overheden, bedrijfsleven, NGO’s en particulieren) heeft ook MVO gebruik gemaakt van de mogelijkheid om feedback te leveren op de door de EC opgestelde ‘Inception Impact Assessment’. Op 22 oktober jl. heeft MVO bij haar inbreng gepleit voor heldere en proportionele regelgeving waarbij er geen zwaardere eisen worden gesteld aan via NGT verkregen producten dan aan conventionele producten met hetzelfde (risico)profiel. Verder stelt MVO dat eventuele aanvullende duurzaamheidseisen dienen te zijn gebaseerd op objectieve/wetenschappelijke criteria en dat deze WTO-conform en non-discriminator ten opzichte van andere technieken dienen te zijn. EC-seminar Bij het op 29 november jl. door de EC georganiseerde seminar over NGT bleek wel dat de EC deregulering van deze NGT, zoals in de meeste landen buiten de EU het geval is, lijkt uit te sluiten. De discussie spitst zich toe op de vraag hoe (via vereenvoudigde toelatingsprocedures) de veiligheid voldoende kan worden gewaarborgd, en welke productdifferentiatie zij hierbij kan toepassen. Verder bleek dat de EC overweegt om aan NGT specifieke duurzaamheidseisen te stellen. Volgens EC-vertegenwoordiger Claire Bury (DG Sante) is de grote vraag ‘hoe deze NGT op een verantwoorde wijze gebruikt kunnen worden zodat de maatschappij hiervan op duurzame wijze kan profiteren’.

er in het tweede kwartaal van 2022 nog een uitgebreidere openbare raadpleging van 12 weken waarbij naar verwachting drie of vier beleidsopties worden voorgelegd. Op grond van het finale impact assessment zal naar verwachting in het tweede kwartaal van 2023 worden besloten welk voorstel de EC naar het Europees Parlement en de EU-Lidstaten (Raad) zal sturen. ‘Het is een complex en politiek gevoelig onderwerp waarbij ook na de presentatie van het EC-voorstel het Europees Parlement en de EU-lidstaten (Raad) waarschijnlijk nog (ten minste) twee jaar nodig zullen hebben om hierover een akkoord te bereiken. Dus pas in 2025 of zelfs later zal de EU besluiten in hoeverre zij zich met haar regelgeving op het terrein van deze NGT zal isoleren van de rest van de wereld’, stelt Frans Köster, Senior Manager Trade Policy and Biotechnology bij MVO. Nederland De vaste commissie van Landbouw, Natuurbeheer en Voedselkwaliteit (LNV) van de Tweede Kamer heeft besloten om in het eerste kwartaal van 2022 een commissiedebat Biotechnologie en Tuinbouw te ­houden. Bij dit debat kunnen de fracties ook de ­feedback van het demissionaire kabinet aan de ­Europese C ­ ommissie betrekken. Voor meer informatie over dit onderwerp kunt u contact opnemen met Frans Köster via koster@mvo.nl of 06 21 21 61 53.

Openbare raadpleging beleidsopties Nadat de EC in september 2021 stakeholders de mogelijkheid heeft geboden om feedback te geven, volgt MVO MAGAZINE NR 6 - 2021

15


KORT NIEUWS

TER PERSE Nieuwsbrief voor gezondheidsprofessionals over oliën en vetten in een gezonde voeding.

Nieuwe Ter Perse ­verschenen Van de MVO-nieuwsbrief voor gezondheidsprofessionals - de Ter Perse - is onlangs weer een nieuwe editie verschenen. In het meest recente nummer onder meer artikelen over nieuw wetenschappelijk onderzoek naar vitamine D; de medicinale kracht van voeding; en een studie die laat zien dat een voedingspatroon hoog in totaal vet en in groenten, niet gerelateerd is aan overgewicht. U vindt de Ter Perse hier.

MVO Academy 2022 Op 16, 17, 23 en 24 mei 2022 ­organiseert MVO de cursus ‘Oils and Fats’ weer. We hopen dat we dan, na twee succesvolle online edities, weer fysiek bij elkaar kunnen komen. MVO biedt deze cursus aan voor (toekomstige) werknemers, klan16

ten, partners en stakeholders uit de MVO-sector en daarbuiten. De cursus behandelt praktijkgerichte kennis over onderwerpen zoals de supply chain van oliën en vetten, en bijvoorbeeld het gebruik van duurzame oliën en vetten. Verder gaat het over de gehele MVO-­keten, productie, verwerking, chemie, veiligheidsaspecten, en toepassingen. Het brede overzicht dat deze cursus biedt, geeft een goed overzicht van de oliën- en vettensector. De cursus is altijd snel volgeboekt, dat zal dit jaar niet anders zijn. Mensen die op de wachtlijst staan, krijgen voorrang voor deelname aan de cursus. Meer informatie staat op de ­website van MVO.

Webinar ­alternatieve brandstoffen ­verplaatst naar ­januari 2022 Het door MVO en RVO georganiseerde webinar over het gebruik van alternatieve, hernieuwbare energiebronnen voor stoomketels, emissiereductie en de toepassing van waterstof in de Rotterdamse haven, dat zou plaatsvinden op 20 november jl., is verplaatst naar 20 januari 2022. Tijdens het webinar wordt kennis gedeeld over het gebruik van alternatieve, hernieuwbare energiebronnen voor stoomketels. Dat kan waterstof zijn, maar ook biomassa. Daarbij wordt uitleg gegeven hoe bestaande of nieuwe ketels flexibel kunnen omgaan met verschillende brandstoffen en wat daar technisch voor nodig is. Het webinar maakt deel uit van een reeks van webinars over CO2-emissiereductiemaatregelen. MVO werkt hierin samen met de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). Voor meer informatie kunt u ­contact opnemen met Frank ­Bergmans via bergmans@mvo.nl of 06 20 00 09 29. MVO MAGAZINE NR 6 - 2021

17


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.