Terdege 20 december 2017

20 december 2017

» 34E JAARGANG » NUMMER 06 // 07

*

20 december 2017

*

NR 6/7

*

€ 5,95

Prof. Marc de Vries: ”Discussie over Schriftgezag is pijnlijk en verontrustend”

5X “2017 vergeet ik nooit”

Zingen zonder toeters en bellen BLIK IN HET HART VAN URKER VISSERSKOOR CRESCENDO

» WWW.TERDEGE.NL

en verder... *

*

DR. AMANDA KLUVELD: VAN HUMANIST TOT OVERTUIGD CHRISTEN MAAK HET ZELF: LICHTSNOER – ROTAN STOELTJE – BLOEMSTUK DROOMHUIS EN KLUSPROJECT VAN ILLUSTRATOR WILLEKE BROUWER

*

12/11/2017 8:56:58 AM

Breng dit najaar warmte in je interieur D

e stylisten van Mart helpen je graag met verrassende ideeĂŤn om je huis in de juiste mood te brengen. Ze zorgen voor een mooie warme sfeer waarin je lekker kunt wegkruipen.

Tijdens de Cocoon Weken profiteer je van 30% korting op de hele collectie.

Bezoek onze 10 actiedagen van dinsdag 2e kerstdag t/m zaterdag 6 januari.

*

Actie geldig t/m 6 januari 2018.

cadeau

Een aangename geur draagt bij aan een fijne sfeer in je interieur. Er staat een geurkaars van Zusss voor je klaar in onze winkel. (Zolang de voorraad strekt.)

“

Droom lekker weg in een warme sfeer Diberna, styliste

Vraag het Mart magazine aan op martkleppe.nl Vlijtseweg 206, Apeldoorn

20171220-002-TDE-MAIN-CVR.pdf 2

tot

30 %

korting tijdens de Cocoon Weken

beeld: Galina N

Alzo lief...

(Johannes 3 vers 16)

4

terdege *

20171220-004-TDE-MAIN-AR37.pdf 4

20 december 2017

12/6/2017 11:40:51 AM

Liefde en wederliefde Wie mag verstaan wat er in de donkere velden van Efratha gebeurde, in de nacht dat Jezus ter wereld kwam, ziet iets van Gods hart. Van Gods Vaderhart.

Een hart dat bewogen is met een gevallen en van Hem afkerige wereld. Die ontdekt iets van het geheim van Gods zondaarsliefde. Alzo lief heeft God de wereld gehad...

Het geeft mij zo veel moed en hoop als ik in de prediking van het kerstevangelie Gods hart hoor kloppen. Wie zal mij verlossen van mijn zondekwaal, mijn zondeschuld, de zondemacht? Wie redt mij van de invloeden van de boze wereld en de grote macht van satan? O grote God, zult Gij het niet wezen? In mensen een welbehagen!

Een geloofsblik in Gods hart doet mij ook zien wie Zijn uitverkorenen zijn.

Rijken gaat Hij voorbij en armen schenkt Hij ware rijkdom en eeuwige vrede.

Arme herders mochten de boodschap het eerst horen. Het waren bovenal ook nog armen van geest. Dat zijn mensen die ervaren zelf geen gerechtigheid te hebben. Tot hen komt het Evangelie: u is heden geboren! Een arme van geest wordt ontvankelijk voor het aanbod van genade.

Het geloof ziet nog meer. Het ziet ook het hartje kloppen van het Kind in Bethlehems stal. Zijn geboorte is een daad. Zijn komen in de wereld een vrijwillige liefdedaad. Liefde voor de Vader allereerst. En wie iets van Gods hart gezien heeft, zal dat begrijpen. De Zoon heeft de Vader lief in al Zijn heerlijke deugden, ook die van Zijn eisende gerechtigheid.

Maar het is ook volmaakte liefde voor zondaren. En wie het hart van de zondaar een beetje leert kennen, zal dat nooit begrijpen. Maar die zal wel aanbidden. En dat is precies wat de herders hebben gedaan. Want we krijgen tenslotte ook een kijkje in hun hart, als we hen met haast naar Bethlehem zien gaan. De boodschap heeft hen diep getroen. Hun harten branden van verwondering, geloof en liefde. Zij hebben gezocht en zij hebben gevonden. Want deze Koning laat Zich vinden. Zijn wij al met de herders meegegaan? Komt, laten wij aanbidden, die Koning!

tekst: DS. K. HOEFNAGEL, MEERKERK

terdege *

20171220-005-TDE-MAIN-AR37.pdf 5

20 DECEMBER 2017

5

12/6/2017 11:41:00 AM

36 Columns 21 34 55 139 149

105

Bezinning 04 MEDITATIE 22 HET JAAR 2017

Bart Jan Spruyt blikt terug 36 DR. AMANDA KLUVELD

Humaniste werd christen 56 BIJBELSTUDIE 60 PROF. MARC DE VRIES:

„Ons denken en kennen is beperkt” 69 OGENBLIK 72 PASTORAAL

Ds. A.A.F. van de Weg: „Met Kerst verkondig ik niets nieuws” 124 KERKGESCHIEDENIS 147 JOUW VRAGEN

Slordig gebedsleven?

6

terdege *

20171220-006-TDE-MAIN-AR01.pdf 6

Mensen 10 28 32 44

URKER KOOR CRESCENDO INTERVIEW: LYNN AUSTIN BIJZONDER JAAR #1 THUISONDERWIJS

„Ik zou niet anders meer willen” 52 BIJZONDER JAAR #2 70 BIJZONDER JAAR #3 86 BINNENVAARTSCHIPPERS

In ”de mooiste tijd van het jaar” 94 BIJZONDER JAAR #4 96 HET LEVEN VAN DS. VAN DER POEL 103 PSYCHOLOGIE 114 ACTIE VOOR MYANMAR 140 BIJZONDER JAAR #5 174 VORSTEN

REINALD PAUL-JAN HELEEN KEES RABBIJN JACOBS

Ontspanning 08 27 76 82 92 105 122 128 130 142 150 159 160 163 172 181 193

CONTACT KLEUR EEN BIJBELTEKST KERSTVERHAAL ZOEK HET UIT FEUILLETON WONEN ONDER ONS WOORDZOEKER GEGREPEN DOOR DE WIND HIPPE HAGELSLAGWINKEL NATUUR EROPUIT MIJN STIJL CREATIEF CULINAIR PUZZELS JARIG!

20 DECEMBER 2017

12/6/2017 2:00:19 PM

Kerst

Gisette van DalenHeemskerk

Het zijn ieder jaar weer drukke dagen voor Kerst. Vol met kerstvieringen op school en zondagsschool. Zo ook die ene viering een aantal jaar geleden. „Zal ik mijn nieuwe laarzen aandoen?” vroeg een van onze dochters, toen een kleuter in groep 1. „Prima!” riep ik gedachteloos terug. Er moesten namelijk vier hoofden van nette staartjes voorzien worden, een klusje waar ik niet zo handig in ben. Keurig op tijd zaten we die avond in de bank. En al even keurig stelde de klas zich even later voor in de kerk op. Omdat het groep 1 was, mochten ze tijdens het zingen op een bank voorin de kerk staan. En dat was het moment waarop ik van kleur verschoot. Want onze dochter stond daar inderdaad met nieuw schoeisel. Maar ik was even vergeten dat ze ook rubberen snowboots had gekregen...

Onze kleuter had niets door. Ze zong alle liederen uit volle borst mee. En gelijk had ze. Want bij Kerst draait het niet om kleding, eten of gezelligheid!

Gezegende kerstdagen en een voorspoedig 2018!

gisette@terdege.nl tt t d l

P.S. De volgende Terdege verschijnt D.V. over 3 weken.

20171220-007-TDE-MAIN-AR01.pdf 7

12/6/2017 2:00:43 PM

Hebt u een leuke brief, wilt u iemand bedanken of gewoon iets laten weten? Stuur een mailtje naar redactie@terdege.nl.

Volg ons ook op Facebook en Instagram!

Deel uw verhaal Moet u elke maand rondkomen van een klein inkomen? Hoe ervaart u dat? Of kiest u er zelf voor om van weinig geld te leven?

Waarom? In verband met een artikel in Terdege zijn wij benieuwd naar uw verhaal! Wij ontvangen graag uw reactie via e-mail: redactie@terdege.nl of per post: Terdege, Postbus 75, 7300 AB Apeldoorn.

TROUWE ABONNEES Al jarenlang zijn ze abonnee van Terdege.

Daarom zetten wij deze trouwe lezers in het zonnetje: H.S. van Popta-Hoff uit Uithuizen A. Buwalda uit Enkhuizen G.W. Brons uit Poortvliet

Zij krijgen het boek �Luther, een mens zoekt God� thuisgestuurd (uitg. De Banier, geschreven door prof. dr. H.J. Selderhuis). Veel leesplezier gewenst!

8

terdege *

20171220-008-TDE-MAIN-AR43.pdf 8

20 DECEMBER 2017

12/6/2017 1:57:46 PM

CONTACT

Leuke uitspraak?

Een grappige, ontroerende of vertederende opmerking van uw (klein) kind, neefje of nichtje, leerling, buurjongen of -meisje? Schrijf hem gauw op en stuur hem naar: redactie@ terdege.nl. Wie weet staat hij binnenkort in de rubriek ”prietpraat”!

Een

kaartje voor

MEVROUW G. VAN BEEK-VAN LUTTIKHUIZEN (50 jaar) heeft afgelopen zomer na een val thuis een hoge dwarslaesie opgelopen. Zij is nu aan het revalideren in de Hoogstraat Revalidatie in Utrecht. Een kaartje zal haar en haar gezin goeddoen. Het adres is Harsloweg 4, 6721 NM Bennekom.

STEFANIE VAN HETEREN hoopt op D.V. 13 januari 38 jaar te worden.

Zij verblijft al 23 jaar in De Akker, Broekveldelaan 18, 2411 NL Bodegraven. Stefanie heeft epilepsie en haar toestand wordt steeds moeilijker. Ze geniet erg van kaartjes.

WILBERT VAN HOORNAAR (12) heeft een ongeluk gehad en daarbij twee vingers verbrijzeld. Wilbert kan en mag voorlopig niets met zijn hand doen. Daarna moet hij nog lang revalideren. Een kaartje zal hem blij maken.

Hij houdt erg van vrachtwagens!

Wilhelminastraat 7, 4281 LM Andel.

Prietpraat Sandra: „Mijn dochter (toen 5) mocht met mijn man mee om aardappels te rapen op het land. Haar laarsjes waren te klein, waardoor ze blaren kreeg. „Je hebt goed geholpen, maar ik vind het echt naar van je blaren”, zei m’n man op de terugweg tegen haar. Waarop ze antwoordde: „Je moet vooruit in het leven en niet achteruit!” Van wie ze dat had? „Dat verkoop ik u niet!”

MEVR. A.W. VAN DER GRAAF is onlangs geopereerd (de vorige twee operaties zijn mislukt). Zij mag daarna zes tot acht weken weinig of niets doen.

Het zou fijn zijn als ze post krijgt ter bemoediging. Zij heeft nog een lange weg te gaan. Tijdelijk adres: Burg. Diepenhorststraat 45, 2861 DH Bergambacht.

9

20171220-009-TDE-MAIN-AR43.pdf 9

12/6/2017 1:57:54 PM

Zingen met

het hart

”Zo’n gezelschap heb ik nog nooit gehad; geweldig zoals die mannen kunnen zingen”

20171220-010-TDE-MAIN-AR28.pdf 10

12/6/2017 11:35:35 AM

Kennis van het notenschrift is geen vereiste bij Crescendo.

Nieuwkomers worden ook niet getoetst op stemvastheid.

Enige voorwaarde is dat ze het verlangen kennen om door hun zang het Evangelie uit te dragen.

Deze mannen zingen zonder toeters en bellen, rechtstreeks uit hun hart.�

tekst: HUIB DE VRIES beeld: SJAAK VERBOOM

terdege *

20171220-011-TDE-MAIN-AR28.pdf 11

20 DECEMBER 2017

11

12/6/2017 11:35:42 AM

M

et hulp van de boegschroef manoeuvreert de kapitein van de Allegro zijn schip naar de aanlegsteiger bij de Biesboschhaven van Werkendam. Zodra we aan boord zijn, maakt een bemanningslid de tros weer los. Vanuit de lounge van het cruiseschip komt het gerumoer van meer dan honderd Urkers ons tegemoet. Zangers van het christelijk Urker Visserskoor Crescendo, de meesten met echtgenote. Ze varen een week door Nederland, ter versterking van de toch al hechte band. Vanavond zal het koor een concert geven in de Sint-Catharinakerk van het Brabantse Heusden, ten bate van stichting Woord en Daad.

Voorzitter Hessel de Boer heeft zich met zijn Bijbel opgesteld bij de bar, voor de dagopening. Met gedragen stem leest hij Psalm 31 en aansluitend een meditatie. Dirigent Louwe Kramer, in het dagelijks leven uitbater van zalencentrum Irene op Urk, heeft plaatsgenomen achter de elektrische Kawai-piano. In spijkerbroek en met gymschoentjes aan de voeten. De middelvinger van zijn linkerhand mist het bovenste kootje, herinne-

ring aan een bromietsongeval in zijn tienerjaren. „Roept u maar”, nodigt de dirigent van Crescendo als Hessel is uitgesproken. „Vierenvijftig!” klinkt een stem achter uit de salon. De favoriete nummers van de koorleden zijn verenigd in het bundeltje ”Houd het vuur brandend”. Terwijl de oevers van de Merwede voorbijglijden, hefen de opvarenden de lofzang aan, zoals alleen Urkers dat kunnen.

Zingend op het zeetje. ”Grote God, wij loven U”.

RUWE STORMEN Kees Pasterkamp, collectant en hulpkoster in de christelijke gereformeerde Ichthuskerk op Urk, praat de liederen aan elkaar. De zanger met het syndroom van Down groeide uit tot de mascotte van Crescendo.

Hij wil ook een gedicht laten horen. ”Laat mij een boom zijn, ruisend in Uw wind.” De Engelstalige bemanningsleden achter de bar kijken geamuseerd toe. „En dan zingen we nu: ”Ruwe stormen mogen woeden””, verordent Kees. Dat is aan geen dovenmansoren gezegd. Hoewel

Louwe krachtig op de toetsen slaat en de volumeknop heeft opgedraaid, verdrinken de klanken van de Kawai in de aanzwellende zang. „Door een nacht, hoe zwart, hoe dicht, voert Hij mij in ’t eeuwig licht.”

De gastvrouw van de Allegro neuriet zachtjes mee. „Zo’n gezelschap heb ik nog nooit gehad”, luistert ze. „Geweldig, zoals die mannen kunnen zingen. Elke morgen is het een feest.”

De presentator staat te popelen om een nieuw nummer aan te kondigen. „Nou nog één versie, Kees”, roept Hessel. „Ja, oké, doe eerst maar je tweede gedicht.”

EERSTE TENOR Crescendo werd in 1953 opgericht voor Urker jongens die vanwege hun leeftijd nog geen lid konden worden van het mannenkoor Hallelujah. Timmerman Louwe Kramer was bereid om te dirigeren. Twee jaar later nam zoon Meindert die taak van hem over. Onder diens leiding groeide Crescendo uit tot het grootste mannenkoor van Urk. In februari 1999 droeg de gepen-

Als ik een nieuw arrangement had gemaakt, liet ik het eerst aan mijn vader zien” ”

12

terdege *

20 december 2017

20171220-012-TDE-MAIN-AR28.pdf 12

12/6/2017 11:35:46 AM

REPORTAGE

terdege *

20171220-013-TDE-MAIN-AR28.pdf 13

20 DECEMBER 2017

13

12/6/2017 11:36:03 AM

sioneerde procuratiehouder de dirigeerstok over aan Louwe junior. „Als jongetje mocht ik al mee met mijn vader”, vertelt hij. „Met mijn zeventiende werd ik koorlid. Twintig jaar heb ik als eerste tenor gezongen.

Toen zei mijn vader op een maandag: „Komende zondag sta jij ervoor.”

Dat was me iets te snel. Ik wilde wel het mandaat van de koorleden hebben. Die waren unaniem voor.

Mijn vader heeft zich nooit meer met de directie bemoeid, maar als ik een nieuw arrangement had gemaakt, liet ik het eerst aan hem zien. De meeste koorleden kunnen geen noot lezen.

Ze leren de muziek al zingende.”

Psalm 42 blijft het lievelingslied van de bescheiden dirigent. „Dat zingen we bij vrijwel ieder concert. Als we het eerste en vierde couplet hebben gehad, moduleren we een half toontje. Daarna trekken die mannen alle registers open en komt er een golf van geluid op me aan. „Maar de Heer’ zal uitkomst geven.” Gewéldig!”

BEZIELING Het geheim van het koor, dat zo’n 125 leden telt, schuilt volgens Kramer in de bezieling van de zangers. „Als je ze stuk voor stuk hoort, lijkt het nergens op. Staan ze bij elkaar, dan gebeurt er wat. Pas traden we op met een ander koor. Dat zong spatzuiver, maar het raakte je ziel niet. Daar gaat het ons om: de harten van de mensen bereiken.”

De jaren door bleek Crescendo daar steeds weer in te slagen. Er ging een massa platen en cd’s over de toonbank. Het koor trok zelfs de aandacht van de koninklijke familie. Vooral Juliana had een zwak voor de ruige zang van de Urker bonken. „Toen ze 75 werd, is ons gevraagd naar theater Spant in Bussum te komen. Bij die gelegenheid hebben we voor haar één keer in het Engels gezongen, samen met Vera Lynn, de bekende 14

terdege *

20 DECEMBER 2017

20171220-014-TDE-MAIN-AR28.pdf 14

12/6/2017 11:36:08 AM

reportage

oorlogszangeres. ”We’ll meet again”.

De laatste jaren zijn de contacten met het Koninklijk Huis wat minder.

De muzikale voorkeur van WillemAlexander en Máxima ligt op een ander terrein.”

Omdat vroeger vrijwel alle leden doordeweeks op zee waren, repeteert Crescendo op zondag. Tegenwoordig is het aantal vissers binnen het koor op de vingers van één hand te tellen. Willem Schraal behoort tot de laatsten. Het zingen ”onder de bak”, tijdens het slachten van de vis, is ook op Urk geschiedenis. Daarom doet

hij het nu bij Crescendo. „Ik had veel eerder lid moeten worden”, bekent hij. „Ook geestelijk hebben we een goede band met elkaar. Alle denominaties zijn bij ons vertegenwoordigd, van gereformeerd vrijgemaakt tot oud gereformeerd, maar er valt nooit een onvertogen woord.” Van de tatoeage op de onderarm van een van de zangers of het belletje in het oor van sommige koorleden maakt niemand een punt. Dat hoort bij Urk.

LICHTSTAD Slechts een enkeling zoekt zo nu en

dan het dek op; meest mannen die een sigaret willen roken. De rest blijft liever in de lounge, waar de gespreksstof niet op lijkt te drogen. Een van de opvarenden is de Canadese Tony Kranendonk, die Crescendo in 2009 naar Canada en Amerika haalde voor het promoten van de Bonisa Zending. De vriendschap die ontstond had tot gevolg dat Tony en zijn vrouw voor de uitjes van Crescendo naar Nederland komen vliegen.

Ook Klaas Weerstand, al 43 jaar lid van Halleluja, is steevast van de par-

Alle denominaties zijn bij ons vertegenwoordigd, van gereformeerd vrijgemaakt tot oud gereformeerd” ”

terdege *

20171220-015-TDE-MAIN-AR28.pdf 15

20 december 2017

15

12/6/2017 11:36:11 AM

tij. Vanwege een tekort aan tweede tenoren ging de Urker rijwielverkoper in 1982 mee met een evangelisatiereis van Crescendo naar Hongarije.

Sindsdien voelt hij zich bij dit koor net zo thuis als bij Hallelujah. „We hebben hetzelfde doel: zingend het Evangelie uitdragen. Ik zie ernaar uit om vanavond weer eens naast deze vrienden te staan.”

Kees en Gerian Kwakernaak, eigenaars van een tuinplantenkwekerij in Sommelsdijk, hoorden Crescendo zes jaar geleden voor het eerst, tijdens een concert in Maasluis. De zang maakte een onuitwisbare indruk op het herstelde hervormde echtpaar uit Nieuwe-Tonge. „Deze mannen

16

terdege *

zingen zonder toeters en bellen, rechtstreeks uit hun hart”, verklaart Gerian. Ter gelegenheid van hun 35-jarig huwelijksjubileum lieten de fans van Crescendo het koor vorig jaar optreden in de hersteld hervormde kerk van Sommelsdijk. „Die heeft 800 zitplaatsen, maar er waren 1150 bezoekers. De mensen zaten tot op de kanseltrap. De rest moest naar huis.” „Het was ongekend”, lacht Riekelt de Boer, een oudere broer van Hessel. „Klaas Jelle Kaptein, toen nog predikant van Sommelsdijk, heeft op de valreep geregeld dat we ook ”Lichtstad met uw paar’len poorten” zongen.” Louwe is een oom van

hem, dus daar kan hij wel een potje bij breken.”

LAUWERKRANS De goedlachse Urker zit al 52 jaar op het koor. Bij zijn 25-jarig jubileum ontving hij een scheepje, bij het 40-jarig jubileum een oorkonde, bij het 50-jarig jubileum een bronzen Urker zanger met een muziekmap in de handen. „Als ik de zestig jaar haal, krijg ik denk ik een trap tegen mijn achterste. Ik ben veertig jaar eerste tenor geweest, maar in Canada kon ik niet meer bij de hoge tonen. Nou ben ik tweede bas.” Klaas Bakker en zijn broer Jelle staan met 54 en 55 jaar lidmaatschap aan de top. „Ik hoef

20 DECEMBER 2017

20171220-016-TDE-MAIN-AR28.pdf 16

12/6/2017 11:36:14 AM

reportage

geen onderscheiding meer”, zegt Klaas. „Als ik de lauwerkrans maar krijg. Begrijp je?”

De gebroeders Cor, Johan en Auke Mazereeuw behoren tot de jonge generatie. Johan kwam bij Crescendo door zijn huwelijk. Vader Mazereeuw, al veertig jaar koorlid, adviseerde hem voor de receptie gebruik te maken van zalencentrum Irene. „Dan kon ik me na het maken van de afspraken met Louwe meteen aanmelden voor het koor. Dat heb ik gedaan.” Hij had er geen dag spijt van. Het repeteren op zondagavond ervaart de gereformeerd vrijgemaakte huisschilder als het rustpunt van de week. „Even uit de drukte van het gezin; lekker samen zingen. Dat is voor alles goed, ook voor je geloof.” „Wij zijn groot geworden met die versjes”, zegt broer Cor, net als Auke werkzaam in de visverkoop. „Vierstemmig klinken de psalmen nog mooier dan in de kerk.”

MICROFOON Tegen halfeen verkast het gezelschap naar het restaurant van het cruiseschip, voor een diner met schnitzel of koolvis. Tijdens de maaltijd meert de Allegro aan bij Heusden. De rest van de middag kunnen de opvarenden op eigen gelegenheid het Brabantse vestingstadje bekijken. Om vijf uur zijn de laatsten terug. Een deel van de mannen gaat zich al omkleden. Aan het eind van de avondmaaltijd geeft Hessel de laatste instructies, waarna hij de microfoon aan Willem Schraal overhandigt. Die zal besluiten met Schriftlezing en gebed. „Dat ding tegen je mond houden, Willem!” roept een koorgenoot. „Zo verstaan we er niks van.”

De zangers die hun daagse plunje nog aan hebben, zoeken na het gebed hun hut op, om zich in de klassieke Urker dracht te hijsen. „Piet Baarssen, in zijn jonge jaren fanatiek

sporter en verschillende keren kandidaat bij het kampioenschap voor de sterkste man van Nederland, wordt geassisteerd door echtgenote Nellie.

Eerst reikt ze hem de rode boezeroen aan, dan het zwarte jasje, vervolgens de zwarte broek. „Er hoort een blauwe katoenen onderbroek onder, maar dat is me te warm”, zegt Piet.

”Willem las net dat we alles ter ere Gods moeten doen; daar gaat het om” Hij heeft er weer zin in. „Willem las net dat we alles ter ere Gods moeten doen. Daar gaat het om. Ik ben jaren solist geweest, maar ik voel me niets meer dan de andere koorleden. Omgekeerd heb ik nooit iets van jaloezie gemerkt. Klaas Bakker, de vorige solist, was mijn steun en toeverlaat.

Dat is de kracht van dit koor. Het is één grote vriendenclub.”

STORM OP ZEE Oicieel geef Crescendo maximaal zes concerten per jaar. In de praktijk worden het er zomaar tien. Van plankenkoorts hebben de mannen geen last. Halfacht marcheren ze relaxed over de loopplank van de Allegro naar de vaste wal. „Kan ik nog even de aardappels afgieten?” vraagt een oude baas aan Hessel.

Als een bende geuzen trekt het koor door de spaarzaam verlichte vestingstad naar de Grote Kerk. Pal na de ingang is een tafeltje geplaatst voor de verkoop van de cd’s. De bezoekers stromen binnen. Pieter Heykoop, de vaste organist bij uitvoeringen, klimt naar de orgelzolder om de registerknoppen voor de samenzang uit te trekken. Voor de begeleiding van Crescendo zal hij het koororgel en de

vleugel voor in de kerk gebruiken.

Aan inzingen doen de mannen niet.

Klokslag acht uur lopen ze naar voren, stellen zich op en gaan ze er zonder ”warming up” tegenaan met een van hun lievelingsliederen. ”Ere zij God in den hoge”.

Hoogtepunt van de avond is ook nu weer Psalm 42. Met het priemen van zijn vingers, het vormen van een oog met duim en wijsvinger, brede armgebaren of het wijd open spalken van zijn mond leidt Louwe Kramer de stemmen zoals hij wil. Van gedempt via vol gezang naar een overweldigend gebulder. De gastvrouw van de Allegro zit met open mond te luisteren.

MOOIE AVOND De van Urk afkomstige ds. K. Hoefnagel, voor de mannen van Crescendo Klaas, mediteert over de storm op zee. Hij had de geschiedenis van Tabitha voorbereid, maar de zang van de Urkers deed hem van gedachten veranderen. Aan het eind van de avond heeft hij nog een persoonlijk woord voor Piet Baarssen. Dan is het feest achter de rug. Tenminste, bijna.

Zodra Pieter Heykoop als uitleidend orgelspel de Ambrosiaanse lofzang laat horen, beginnen de koorleden die naar de uitgang lopen spontaan weer te zingen. ”Grote God wij loven u”. Een van hen slaat lachend de maat. „En wat kost die?” vraagt een vrouw bij de cd-tafel. „Vijftien euro”, laat de bebaarde verkoper haar weten.

Louwe Kramer wist zich het zweet van het voorhoofd. Ds. Hoefnagel is druk met handen schudden. De band met Urk laat zich niet gemakkelijk verbreken. „Het was weer een mooie avond”, stelt Hessel de Boer tevreden vast. „En nou terug naar de boot.”

KijK op terdege.nl/crescendo

terdege *

20171220-017-TDE-MAIN-AR28.pdf 17

20 december 2017

17

12/6/2017 11:36:16 AM

Naam: Louwe Kramer

Naam: Hessel de Boer

Leeftijd: 60 jaar

Leeftijd: 59 jaar

Beroep: eigenaar-beheerder van zalencentrum Irene op Urk

Beroep: monteur installatietechniek

Kerkverband: hervormd (PKN) gemeente De Bron

Kerkverband: hervormd (PKN) gemeente De Bron

Positie binnen Crescendo: dirigent

Positie binnen Crescendo: voorzitter

Zangstem: eerste tenor

Zangstem: eerste tenor

Lid sinds: 1974

Lid sinds: 1982

„Van mijn zestiende tot mijn dertigste heb ik gevist. We zongen veel aan boord, maar je muzikale ontwikkeling staat dan op een laag pitje. Toen ik in 1987 aan de wal kwam, groeide het verlangen om op termijn mijn vader op te volgen. Dat was ook zijn wens. Daarom heb ik een cursus voor amateur-koordirigent gevolgd.

Mijn vader had een heel eigen manier van dirigeren.

Die heb ik niet van hem overgenomen, maar verder is er weinig veranderd.

We zingen nog steeds het eenvoudige geestelijke lied. Dat doet wat met mij en met het koor. Die wisselwerking is bijzonder.

Wij Urkers hebben het zingen in de genen zitten.

De meeste arrangementen maak ik zelf, omdat 18

terdege *

ik weet welke hoogte en diepte mijn mannen aankunnen. Gerrit de Wit, een van de leden, maakte nieuwe teksten. Hij is van beroep scheepsbouwkundig ingenieur en kan geen noot lezen, maar hij heeft heel veel taalgevoel.

We repeteren op zondagavond. Dat stamt uit de tijd dat bijna alle koorleden nog visserman waren. Op zaterdagmorgen kwamen we thuis. Daarna moesten de netten nog worden hersteld. Zaterdagavond had je voor je meisje. Zondag twee keer naar de kerk en ’s avonds zingen van halfacht tot kwart voor negen.

De meisjes en de vrouwen kwamen hun vriend of man ophalen. Dat is nog steeds zo. Ik kan me geen zondag voorstellen zonder de afsluiting met het koor.”

„Visserman ben ik nooit geweest, maar ik kom wel uit een vissersgezin. Mijn vader had een eigen schip.

Van zijn zeven zonen, hebben er vijf gevist. Ik ben één keer meegeweest en toen goed zeeziek geworden. Als ik had doorgezet was het misschien overgegaan, maar dat leven op zee trok me niet zee.

Vijfendertig jaar geleden ben ik bij Crescendo gekomen. M’n broer Riekelt zat al veel langer op het koor.

Ik heb voor Crescendo gekozen omdat daar familieleden zaten. En ik voel me er thuis.

Vrienden van me zeiden destijds: „Wie gaat er nou bij zo’n koor? Daar kunnen ze niet zingen.” „Dat is juist de reden”, heb ik geantwoord. „Ik kan ook niet zingen.” Het vriend-

schappelijke staat bij ons centraal. Door het zingen wordt de kameraadschap nog versterkt. Dan vallen de kerkelijke muren weg.

Dat ervaren we allemaal zo. Het valt me altijd op dat zingen ook in de Bijbel zo’n grote plaats heeft, zelfs bij oorlogen. Pas heb ik er in mijn openingswoord bij een bestuursvergadering op gewezen dat het volk voor het ten oorlog trok de lofzang moest aanheffen.

Alsof de overwinning al was behaald.

Als voorzitter mag je een belangrijke taak vervullen.

Ik verzorg de opening bij de repetities. Soms ook bij concerten, waarna ik nog een enkel woord toevoeg.

Als je dan de zegen van de Heilige Geest ervaart, geeft dat grote dankbaarheid.”

20 DECEMBER 2017

20171220-018-TDE-MAIN-AR28.pdf 18

12/6/2017 11:36:18 AM

Naam: Willem Schraal

Naam: Piet Baarssen

Leeftijd: 63 jaar

Leeftijd: 58 jaar

Beroep: visser op de UK 87

Beroep: eigenaar van een groothandel in vis

Kerkverband: christelijk gereformeerde gemeente Eben-Haëzer

Kerkverband: christelijk gereformeerde gemeente Eben-Haëzer

Positie binnen Crescendo: lid Zangstem: eerste bas

Positie binnen Crescendo: lid en voormalig solist

Lid sinds: 1989

Zangstem: bariton Lid sinds: 1989

„Vanaf mijn vijftiende jaar zit ik op zee. Gewoon als matroos, nu op een pulskorschip. Door mijn werk ben ik pas laat op het koor gekomen. Als vrienden van Crescendo me ervoor vroegen, zei ik: „Dat is niets voor mij, je zit elke keer met die uitwedstrijden.” Met de meeste concerten kan ik niet mee.

In het halfjaar dat ik niet viste, heb ik me aangemeld. Omdat het me aan wal niet beviel, ben ik toch weer naar zee gegaan. Het vrije leven, hè. Er zit daar niet telkens iemand op je handen te kijken. Maar ik ben lid gebleven van Crescendo.

Wat me trekt, is de saamhorigheid. Er zijn zó veel kerkelijke richtingen op Urk, maar die vallen op

het koor weg. Daar hebben we allemaal hetzelfde doel: Gods naam zingend grootmaken. Daar heb je persoonlijk ook wat aan.

Meindert Kramer, onze vorige dirigent, zei altijd: „De eerste zegen is voor jezelf”. Persoonlijk zing ik het liefst psalmen, maar er zijn ook mooie gezangen. Hopelijk maken we mensen die ons horen jaloers. Dat is het voornaamste doel van Crescendo. Dat staat zelfs in de statuten.

Op zondagavond heb je door de repetitie de sociale contacten. Dan spreek je deze, dan die. Dat is het mooie van de zang.

Van de negen kinderen zijn er nog vier thuis.

Helaas heb ik alleen de oudste zoon meegekregen naar het koor.”

„Mijn vrouw maakte in 1989 met haar koor Laus Deo een reis naar Hongarije; ik mocht mee.

Dirigent van dat koor was Frits Bode. Hij had Meindert Kramer, destijds dirigent van Crescendo, meegevraagd voor de begeleiding. Op een gegeven moment was Kramer in een kerk een beetje aan het oefenen op het orgel.

Op verzoek van een paar mensen die erbij waren, heb ik in m’n eentje ”De heilige stad” gezongen.

Klaas Bakker, vóór mij solist van Crescendo, heeft me daarna gevraagd hem op te volgen. We zijn nog steeds vrienden.

Nu zing ik nog maar zelden solo. Omdat ik het tegenwoordig wat rustiger heb, kan ik vaker met mijn vrouw op reis. Zodoende

ben ik niet bij alle concerten. Daar komt bij dat m’n ene long het niet goed meer doet. Toen ik in 2003 aan de haven van Urk een ruzie probeerde te sussen, heeft iemand me door de buikslagader en het middenrif heen in die long gestoken. Ik ben goed hersteld, maar als solist zingen kost me sindsdien meer moeite.

En voor alles is een tijd.

Een enkele keer doe ik het nog; meestal wanneer het wordt gevraagd vanuit het publiek. Als Louwe me een knikje geeft, stap ik naar voren. Momenteel ben ik bezig met het opleiden van twee nieuwe solisten: Meindert de Boer en Hendrik Weerstand.

Een tenor en een bariton.

Ook autodidacten. Mooi toch!”

terdege *

20171220-019-TDE-MAIN-AR28.pdf 19

20 DECEMBER 2017

19

12/6/2017 11:36:22 AM

20.indd 20

8-12-2017 15:43:02

COLUMN

Rode wangen Het was pas rodewangetjesweek bij ons. Of wittewangetjesweek, want de kleur van de konen bleek bij onze meisjes heel snel te kunnen wisselen. Zit de oudste heerlijk zingend op de achterbank van de auto met een gezonde blos, ineens wordt ze lijkbleek en geeft ze over. Ik probeer mijn rijstijl aan te passen, maar volgens mijn vrouw rem ik nog steeds te bot af.

Tijdens de week waar ik het zojuist over had, kwam er echter geen auto aan te pas. De oudste was moe en hangerig en ging uit zichzelf op de bank liggen. Dat doet ze niet snel, dus we namen maar even haar temperatuur op. Die was 40,2. Een zetpil deed wonderen, maar voor even.

De volgende dag was het weer 39,8. „Je moet een spiegel opbouwen”, zei een kenner. Nu zijn we best weleens met ons zelfbeeld (of spiegelbeeld) bezig en kennen we heel wat psychologische termen die daarbij horen, maar van een spiegel opbouwen had ik nog nooit gehoord. Het bleek allemaal niet zo ingewikkeld te zijn. Een spiegel opbouwen betekent dat je zorgt dat er steeds wat medicijnen in het bloed zitten, zodat er geen pieken van koorts meer ontstaan.

Goed idee, zo’n spiegel, want het is best bibberen als een kind verhoging heeft. Ik zeg niet zo snel: „Had ík het maar”, maar bij je bloedeigen kind komt die gedachte toch wel in je boven. Ze was al snel wat monterder gelukkig. Ook toen ze 39,8 had, speelde ze vrolijk met haar poppenwagen. Had ik dat maar, dacht ik.

Ik krijg ook rode wangen die ene keer in het jaar dat ik me opdruk

Ondertussen lag de jongste blozend in de box voortdurend op haar handen te sabbelen. Zou ze tanden krijgen? Kan dat na vier maanden?

Je denkt dat je alles weet bij de tweede, maar het momentum waarop de ivoren wachters zich aankondigen, waren we toch weer even kwijt.

Geen tand te zien. Nog geen wit plekje zelfs. En die rode wangen? Ze is gewoon goed gezond en lekker bezig met om- en terugdraaien. Ik krijg ook rode wangen die ene keer in het jaar dat ik me opdruk.

Intussen heeft de oudste de smaak van het temperaturen te pakken.

Het scheelt een hoop gedoe. Zelf het knopje indrukken (het drukje knoppen, zoals dat heet in gewone peutertaal) en dan een cijfer roepen. „Zestien vijf!”

Gelukkig niet.

terdege *

20171220-021-TDE-MAIN-AR70.pdf 21

20 DECEMBER 2017

21

12/6/2017 2:54:36 PM

22

20171220-022-TDE-MAIN-AR39.pdf 22

12/8/2017 3:12:47 PM

terugblik

Anno Domini 2017 Het jaar 2017 zal ongetwijfeld de geschiedenis ingaan als een jaar waarin de mondiale onzekerheid en onvoorspelbaarheid alleen maar groter werden. Waarin op nationaal niveau een nieuw, wankel kabinet aantrad dat te maken heeft met een samenleving waarin grote tegenstellingen steeds nadrukkelijker aan het licht komen. een jaar ook waarin de gereformeerde gezindte oude vragen voor het eerst onder ogen zag en steeds minder in staat lijkt overtuigende antwoorden te formuleren. tekst: Bart Jan Spruyt beeld: Eran OppEnhEimEr

H

et aantreden van Donald Trump op 20 januari van dit jaar als 45e president van de Verenigde Staten, en daarmee als �machtigste man op aarde�, blijkt een bizarre wending in de recente geschiedenis. Hij won tegen alle verwachtingen in, en presenteerde zich vol zelfvertrouwen, als een soort CEO die de bv Amerika zakelijk en efectief zou gaan leiden.

Na bijna een jaar is het beeld vooral chaotisch. Zijn vermaarde tweets wekken verbazing en ongeloof. Alles wat hij zegt en doet is met gedoe en reuring omgeven. De lijnen van zijn beleid stellen velen vooral voor raadsels. En daar komen nu ook de schandalen bij. Wat waren de contacten van Trump, of van mensen uit zijn entourage, met Rusland, en in hoeverre hebben Russische

terdege *

20171220-023-TDE-MAIN-AR39.pdf 23

20 december 2017

23

12/8/2017 3:12:54 PM

hackers met medeweten van Poetin de uitslag van de Amerikaanse verkiezingen beïnvloed?

De trollen van het Kremlin weten echter niet alleen demonstraties en tegendemonstraties in Texas te organiseren. Overal zijn ze actief – verwarring en verdeeldheid zaaiend.

Zo kwam aan het licht dat het debat over het aftreden van minister Hennings van Defensie door Russische sociale media is aangewakkerd, in de hoop de vijand (de NAVO) wat te destabiliseren.

Of de invloed van hackers en trollers op de uitslag van het debat nu erg groot is geweest, staat nog te bezien. Maar duidelijk is al wel dat het wereldwijde web een invalshoek voor alle mogelijke desinformatie en gewiekste vormen van oorlogsvoering biedt. Informatie en desinformatie werd zo een van de grote thema’s van het afgelopen jaar. Wat kunnen we nog geloven? Wat is nog echt?

Wat waar, wat leugen? De wereld is na de val van de Muur onoverzichtelijk geworden, de hernieuwde concurrentie tussen Rusland (en Iran en Syrië) en de Verenigde Staten is in de ”war on terror” weer helemaal opgelaaid, en in de chaos van deze politieke verwikkelingen is de verslaggevende en duidende rol van de media haast verdwenen. Iedereen rommelt al surfend zijn eigen werkelijkheid in elkaar.

POPULISME Bij de onzekerheid van het afgelopen jaar heeft zich een vage angst gevoegd. Het kalifaat van de islam in Irak en Syrië lijkt verslagen, maar uit de puinhopen van IS zijn ongeleide groepen opgestaan die huishouden 24

terdege *

in de Sinaï, in Libië en op de straten van Europa. Niemand weet wanneer een volgende aanslag voor dood en verderf zal zorgen. Vluchtelingenstromen vanuit het Midden-Oosten en Afrika leiden tot verhitte politieke debatten in Europa, en blijken een voedingsbodem voor het populisme.

2017 zou het jaar van het populisme worden. Na de zege van Trump zou-

Alles roept ons toe dat het hier niet is, dat ons leven een pelgrimage is den Wilders in Nederland en Marine Le Pen in Frankrijk de macht grijpen, en in Duitsland zou Alternative für Deutschland zich nadrukkelijk melden. Wilders en Le Pen konden de verwachtingen van hun keizers niet waarmaken, maar de score van AfD was groot genoeg om de politiek van onze oosterburen structureel te ontwrichten, met een langslepende kabinetsformatie als eerste gevolg.

In Nederland diende zich een alternatief voor Wilders aan: het Forum voor Democratie van Thierry Baudet. Hij won in maart twee zetels en stijgt in de peilingen. Meer en meer ontpopt hij zich als het anker van hoop voor de grote groep kiezers die zich in eigen land ontheemd voelen, daar Den Haag, Brussel en de islam de schuld van geven en dus voorstander zijn van referenda, een uittreden uit de EU en dichte grenzen. Op het oppervlak van deze verdeeldheid en onzekerheid plantte de Tweede Kamer dit najaar de nationale driekleur,

de uitvoering van een motie van SGP en PVV. Die vlag symboliseert twee tegenstrijdige opvattingen: de uitnodiging tot integratie in de Nederlandse cultuur en een afwijzing aan het adres van nieuwkomers wier cultuur bij voorbaat als wezensvreemd aan de onze wordt gezien.

De opkomst van het populisme heeft tot een versplintering van het politieke landschap geleid die na de verkiezingen in maart van dit jaar een coalitie van vier partijen nodig heeft gemaakt, die samen over een meerderheid van welgeteld één zetel beschikken. Ook ChristenUnie en CDA traden tot deze coalitie toe, en zorgden daarmee voor een vertraging van de uitvoering van de roze agenda van de liberale partijen. Dat is iets waar christenen in Nederland alleen maar dankbaar voor mogen zijn.

Maar dat uitstel is er op basis van een toevallige constellatie, en is daarmee hoogst onzeker.

GEREFORMEERDE GEZINDTE Een nieuwe actiegroep manifesteerde zich dit jaar nadrukkelijk: de LGTB’ers. Het was geen komkommer, geen grap, maar deze zomer besloten de NS hun passagiers niet meer als ”dames en heren” aan te spreken en kwam het onderscheid tussen damesen heren-wc’s ter discussie te staan.

Dit nieuwe debat zal zich ongetwijfeld ook over de komende jaren gaan uitstrekken.

Zorgelijk is de doorbraak van de zogenaamde ”identiteitspolitiek” in ons land. Dat zorgt voor een heel nieuwe vorm van politiek, waarbij niet meer verschillende partijen op basis van onderscheiden levensbeschouwingen argumenten uitwisse-

20 december 2017

20171220-024-TDE-MAIN-AR39.pdf 24

12/8/2017 3:12:55 PM

len en compromissen sluiten, maar waarin groepen zich op basis van hun identiteit onverzoenlijk recht tegenover andere groepen opstellen. Zwart tegenover blank, ex-slaven tegenover kolonisten, zwarte pieten tegenover de verdedigers van oude tradities en kinderfeestjes. De agressie van debatten en demonstraties is op z’n minst verontrustend.

En in dat land van duizend meningen en geweken nuchterheid manifesteerde de gereformeerde gezindte zich niet als een pilaar van vastigheid en waarheid. Er was intern gedoe rondom een Gereformeerde Theologische Universiteit en de inmiddels klassieke vraag naar de relatie tussen vrouw en ambt. Maar 2017 was in reformatorische kring toch vooral het jaar van een debat dat decennialang buiten de deur was gehouden: het debat over de verhouding tussen wetenschap en geloof, tussen evolutie en schepping. Het boek dat prof. Gijsbert van den Brink hierover in juni van dit jaar publiceerde (”En de aarde bracht voort”), werd een bestseller, werd op congressen en symposia besproken en op opiniepagina’s fel bediscussieerd. Een discussie over een lastig onderwerp met vele theologische implicaties bevond zich ineens in het hart van reformatorisch Nederland. Het lijkt een voorbode van een algemenere en meer omvattende vraag, de vraag naar de verhouding tussen Bijbel en Woord van God, een vraag waaraan voorheen in midden-orthodoxe kring veel energie werd verbrand.

GODS KONINKRIJK Wie in de luxe verkeert dat hij zich dezer dagen met een glaasje port

bij de open haard kan nestelen en daarbij zijn gedachten over het afgelopen jaar laat gaan, kan gemakkelijk door twijfel en onzekerheid worden overvallen. Onzekerheid over de verhoudingen in de wereld en over de vraag waar alle conlicten op uit zullen lopen. Twijfel over de stabiliteit in eigen land en de zuurgraad van agressieve debatten over wie wij zijn en willen zijn. Sombere conclusies kunnen zich dan opdringen.

Maar het is ook een tijd waarin wij er goed aan doen ons te realiseren dat Gods Koninkrijk zich doorzet, vaak op een verborgen, niet zo spectaculaire wijze – stil maar zeker. Het Evangelie heeft ook in 2017 weer mensen bereikt die daar tot nog toe van verstoken bleven. De Bijbel is in nieuwe talen vertaald. In vele kerken wordt zondag op zondag het Woord van God verkondigd. Op scholen wordt onderwijs gegeven dat doortrokken is van de geest van de Bijbel en de christelijke belijdenis. Mensen zijn tot geloof gekomen – als evenzovele getuigen en onderdanen van de Koning van deze wereld, die gezeten is aan de rechterhand van God, die alle dingen in Zijn hand houdt en zal wederkeren om Zijn volk uit de grote verdrukking te vergaderen. Alles roept ons toe dat het hier niet is, dat ons leven een pelgrimage is waarin wij getrouw en nauwgezet ons ambt tot Zijn eer mogen verrichten. Hoe gelukkig zijn daarom zij die het hoofd mogen ophefen te midden van de barensweeën van de wereldgeschiedenis en verlangend mogen uitzien naar de komst van de Bruidegom, wiens Rijk geen einde zal hebben en Die alle tranen van alle ogen zal afwissen.

25

20171220-025-TDE-MAIN-AR39.pdf 25

12/8/2017 3:13:02 PM

26.indd 26

8-12-2017 15:45:22

Kleurplaat: Willeke Brouwer

terdege *

20171220-027-TDE-MAIN-AR02.pdf 27

20 december 2017

27

12/6/2017 2:42:15 PM

Boek winnen?

Nieuwsgierig geworden naar �Land van belofte�? We mogen namens uitgeverij Kok twee romans weggeven aan abonnees van Terdege. Wilt u kans maken, stuur dan een mail naar redactie@terdege.nl met vermelding van uw naam en contactgegevens.

De twee winnaars worden begin januari persoonlijk op de hoogte gesteld. Over de uitslag wordt niet gecorrespondeerd.

28

terdege *

20 DECEMBER 2017

20171220-028-TDE-MAIN-AR03.pdf 28

12/8/2017 3:05:10 PM

BOEKEN

„God heeft bijzondere dingen gedaan” tekst: JACOMIJN ARIAKHAH beeld: ISTOCK

DIT IS UW TWEEDE BOEK IN KORTE TIJD DAT ZICH (DEELS) AFSPEELT IN ISRAËL EN HET MIDDEN-OOSTEN. WAAROM? „Ik ben diverse keren in Israël geweest en schreef mijn boek ”Lopen op het water” naar aanleiding van een van die bezoeken. Toen ik ”Land van Belofte” schreef, zag ik geen kans om er opnieuw heen te reizen. Wel heb ik voor dit boek gebruikgemaakt van foto’s en herinneringen van eerdere reizen. Israël is een bijzonder land dat de Bijbel tot leven brengt.”

CENTRAAL STAAT DE ZOEKTOCHT VAN DE HOOFDPERSOON NAAR GODS PLAN VOOR HAAR LEVEN. IS DIT BELANGRIJK VOOR U? „Ja, heel belangrijk. Ik ben ervan overtuigd dat God een doel heeft met ieder persoon. Ik vind het geweldig om lezers hierover na te laten denken. Zelf ben ik een tijdje leerkracht geweest, vervolgens werd ik moeder en bleef ik thuis om voor onze kinderen te zorgen. Daarna kwam het schrijven van romans op mijn pad. Ik denk dat God alle verschillende ervaringen in ons leven kan gebruiken om ons te vormen en voor te bereiden op de volgende stap in Zijn plan.”

UW BOEK IS GEBASEERD OP EEN WAARGEBEURD VERHAAL. „Dat klopt. Agnes en Margaret Smith werden geboren in 1843 en vonden een codex met de Evangeliën uit 500 na Christus in een klooster op de berg Sinaï.

Het intrigeerde me dat ze zich niet lieten beïnvloeden door de maatschappelijke verwachtingen van die tijd. Ze hielden van reizen, van avontuur en bovenal van God. Ze lieten zich door Hem leiden. Hun rijkdom had geen invloed op hen.”

Lynn Austin

Recensie Rebecca en Flora Hawes zijn zussen en elkaar beste vrienden. Hun moeder overleed kort na Flora’s geboorte en ze zijn opgevoed door hun vader. Dat is te merken: van dametjesgedrag moeten ze weinig hebben. Hun onverzadigbare honger naar kennis is daarentegen bijna niet te stillen in de voor dames beperkende gemeenschap van het 19e-eeuwse Chicago. De twee besluiten, vooral op aanmoediging van de ongetemde Rebecca, naar Egypte

„GOD WEET WANNEER HET ONZE TIJD IS. WE HEBBEN NIETS TE VREZEN”, WAS HUN MOTTO. WAT SPREEKT U DAARIN AAN? „Ik was vroeger bang voor van alles. Deze uitspraak herinnert me eraan dat God alles in Zijn handen heeft, niet ik. Hij kent elke ademteug en loopt elke dag aan mijn zijde. Als ik nu bang ben, betekent dat gewoonlijk dat ik probeer de touwtjes in handen te nemen in plaats van volledig op Hem te vertrouwen.”

te reizen. En later nog eens, als ze de 40 al zijn gepasseerd. Die laatste reis naar Egypte wordt een bijzonder heuglijke.

Waarheen wil God dat we gaan? is de

DE HOOFDPERSONEN IN UW BOEK LIETEN ZICH LEIDEN DOOR GOD EN HADDEN EEN BIJZONDER LEVEN. IS DAT OOK UW ERVARING? „Toen ik schrijfster werd, moest ik erop vertrouwen dat mijn boeken ooit gepubliceerd zouden worden en dat ik niet uren tijd aan het verspillen was. En God heeft bijzondere dingen gedaan. Mijn boeken zijn vertaald in elf talen. Ik heb mensen ontmoet van over de hele wereld die zich erdoor gezegend wisten.”

kernvraag in deze roman. Een vraag die Austin met bezieling heeft uitgewerkt, met vermijding van liefdesclichés.

terdege *

20171220-029-TDE-MAIN-AR03.pdf 29

20 DECEMBER 2017

29

12/8/2017 3:05:12 PM

Stoere, robuuste sfeer zoals de woning De woning van Maria en Dennis is een nieuwe woning, landelijk en stoer, en heeft tal van unieke elementen. Een betonnen vloer, houten Douglas balken aan het plafond, een gemetselde binnenmuur met oude uitstraling en strak wit stucwerk zijn de absolute smaakmakers van het interieur. Uiteraard moest de keuken ook in het plaatje passen. Deze werd gerealiseerd bij Keur Keukens in Haarlem.

30.indd 30

8-12-2017 15:45:16

Het ontwerp klopt perfect met de stoere, landelijke stijl van de woning. De keuken heeft een lang eiland met een bar en aan beide zijden hoge kastenwanden. De houten balkensfeer van het plafond wordt opgeroepen door keukenkasten van wit gewassen eikenhout.

Deze kasten zijn omvat in een fraaie, witte standbouw met dezelfde uitstraling als het witte stucwerk. De betonnen vloer wordt doorgevoerd in het robuuste betonnen aanrechtblad met bar.

Met elkaar vormt het een schitterend geheel, een keuken die je echt nergens elders ziet. Bijzonder fraai qua opstelling, schitterend doordacht in materiaalkeuze en kleuren, perfect afgewerkt voor deze mooie woning. ‘s Avonds ontstaat er een bijna feeërieke sfeer wanneer de verlichting in de witte standbouw aangaat. Warm en mat licht stroomt rijkelijk de keuken in; andere verlichtingspunten zijn eigenlijk niet nodig.

Dubbel gemak Op de dubbele goot-

30.indd 31

steen krijgt Maria nog weleens reacties, want is dat niet too much als je een vaatwasser hebt?

Maria zelf vindt het fijn.

Als zij aan het koken is en ze stapelt haar vaat op in de ene gootsteen, en Dennis is ook bezig in de keuken, dan is de tweede gootsteen een handige uitkomst om elkaar niet in de wielen te rijden.

Open plafond met grove balken De afzuiging boven de inductiekookplaat was wel even een ‘ding’, want zou dat wel een mooie aanblik tonen? Maria en Dennis vonden dat een afzuigsysteem afbreuk deed aan de prachtige balken waar je doorheen kunt kijken tot aan de volgende verdieping.

De Novy One bleek de oplossing; dit is een uniek afzuigsysteem dat geheel verzonken is in het aanrecht, en alleen omhoog komt wanneer de kookplaat in gebruik is. “Het bevalt me erg goed. Ik vind het heel mooi om de afzuigkap weg te werken.

En het werkt uitstekend.

Zelfs als ik met vier pannen kook, dan zie je

het systeem de lucht naar zich toe trekken.”

De handgrepen die niemand koos De handgrepen zijn een verhaal apart. Want na een en ander bekeken te hebben, kwamen Dennis en Maria er toch niet helemaal uit. “Je kunt ook deze nemen,” zei de verkoper lachend terwijl hij megagrote, zwart glimmende grepen uit een la toverde. Het was eigenlijk een geintje, want deze grepen zijn zeker geen voor de hand liggende keus. Maar traditionele keuzes passen ook niet bij Dennis en Maria. Ze vielen er gelijk voor! Samen met de monteurs was het even puzzelen hoe ze het best tot hun recht zouden komen. Fier rechtop geplaatst pasten ze goed bij de keukenstijl en het had ook nog een ander voordeel, want zo veroorzaken ze het minste druk op de keukendeur.

Sterk in traject-na-handtekening Een bijzondere keuken voor een bijzondere woning dus, hoewel dat niet in eerste instantie was

wat Dennis en Maria naar Keur Keukens trok. Wat zij belangrijk vinden is, hoe een keukenspecialist het traject-na-handtekening uitvoert en zaken afhandelt. En hoe is de service bij zo’n bedrijf? Dennis en Maria waren al eens naar keukenzaken in Duitsland gereden, maar dat beviel hen slecht. Keur Keukens gaf hen echter wel vertrouwen. Het gaat hen er niet zozeer om, dat alles in één keer perfect in orde is. Maar stel dat er dingen misgaan, dan moet het wel adequaat worden verholpen. En dat is iets waar Keur Keukens zich tot het uiterste toe inzet.

Keur Keukens in Haarlem is onderdeel van DB KeukenGroep.

DB KeukenGroep bestaat daarnaast uit de volgende bedrijven: Ardi Keukens en Sanitair in Sint-Annaland, Arma Keukens en Sanitair in Nunspeet, Pelma Keukens in Goes, Adee Keukens in Rijssen, en Avanti Keukens in Kesteren.

8-12-2017 15:45:16

Op naar Elburg Naam: Jan Nathan Rozendaal Woonplaats: ’t Harde In 2017: burgemeester geworden

B

esturen zit ir. Jan Nathan Rozendaal (40) in het bloed. In de achterliggende jaren deed hij dat als wethouder in Papendrecht, maar hij wilde meer. Vandaar dat hij solliciteerde naar de vrijgekomen burgemeesterspost van de gemeente Elburg. Hij moest het opnemen tegen 31 andere sollicitanten: 8 vrouwen en 23 mannen. „Het was een heel spannende periode.

Op 5 juli werd bekend dat de keus op mij was gevallen. Dat is wel een euforisch moment. In het begin is het nog wat onwerkelijk.”

Op 13 oktober werd hij beëdigd, als tiende burgemeester van SGP-huize. „Er is een hele dag uitgetrokken voor de oiciële installatie en de kennismaking met de verschillende kernen van de gemeente. ’s Avonds was er een diner met de raadsleden, de leden van het college en de partners. Ik voelde me door die warme ontvangst echt welkom.”

De charme van het burgemeesterschap ligt voor Rozendaal in de mogelijkheid iets te kunnen betekenen voor de samenleving. En de variatie in het werk. „Van het opstellen van beleid tot het bezoeken van mensen die zestig jaar getrouwd zijn.”

Hoewel hij met overtuiging op de SGP stemt, vindt de oud-voorzitter van studentenvereniging Solidamentum zichzelf geen politiek mens. „Ik heb meegedraaid in de schaduwfractie van de CU/ SGP in de gemeenteraad van Den Haag, maar het bestuurlijke werk ligt me meer dan de politiek.”

De vertrouwenscommissie typeerde hem als dynamisch, een vaardige spreker, visionair, creatief en een verbinder. „Toe maar”, lacht de kersverse burgemeester. „Ik houd er inderdaad van om mensen bij elkaar te brengen en vervolgens op basis van wat ze gemeenschappelijk hebben te werken aan de toekomst. In die traditie ben ik ook opgegroeid. In Reeuwijk, waar ik mijn jeugd doorbracht, hadden SGP en CU al een gezamenlijke fractie. Dat gold ook voor de Staten en het

32

terdege *

waterschap van Zuid-Holland. In Papendrecht was ik wethouder namens SGP en ChristenUnie. Als burgemeester sta ik boven de partijen. Ik ben er voor iedereen.”

In de jaren voor zijn benoeming tot wethouder was Rozendaal projectleider en manager bij de provincie Zuid-Holland, het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en het samenwerkingsverband Zuidwestelijke Delta.

Hij probeerde er samenwerking te combineren met besluitvaardigheid. „Ik heb aan Wageningen Universiteit planologie gestudeerd. Dat is een terrein met veel verschillende belangen. De een wil een weg, de ander een woning, een derde gaat voor natuur. In mijn opleiding had ik dus al te maken met het op een goede manier verenigen van belangen.”

De benoeming in Elburg ervoer de reformatorische ingenieur als leiding van Hogerhand. „Ik was nog maar drieënhalf jaar wethouder toen deze vacature langskwam. In Papendrecht kreeg ik bovendien het verzoek om nog vier jaar door te gaan. Samen met mijn vrouw heb ik biddend gezocht naar de juiste weg. Een preek tijdens de sollicitatieprocedure bevestigde me in de overtuiging dat ik er goed aan had gedaan om te solliciteren in Elburg. Het is voor mij geen vraag of we hier moeten zijn. Dat kan steun geven in moeilijke momenten of perioden. Die zullen er ongetwijfeld ook komen.”

Het werken met ambtelijke molens was voor de voormalige interim-manager aanvankelijk wennen. „Niet dat ik van het hakken en zagen ben, dat is mijn stijl niet, maar je wilt de zaak wel in beweging krijgen. Daar moet je bij de overheid een lange adem voor hebben. Wat dat betreft was het wethouderschap in Papendrecht een goede oefenschool.”

tekst: huib de vries beeld: sjaak verboom

20 december 2017

20171220-032-TDE-MAIN-AR34.pdf 32

12/6/2017 1:26:10 PM

”Op 5 juli werd bekend dat de keus op mij was gevallen”

terdege *

20 december 2017

Bijzonder jaar #1 20171220-033-TDE-MAIN-AR34.pdf 33

12/6/2017 1:26:14 PM

COLUMN

n a J l u Pa

BELEVENISSEN VAN EEN AMBULANCEVERPLEEGKUNDIGE

Wat wij en zeker de verloskundige niet voor mogelijk houden, gebeurt

et is tot nu toe een rustige avond geweest en de nachtdienst, die ons aflost, zal zo binnenkomen. Maar dan gaat de pieper af: een A1-urgentie. Mijn collega en ik lopen snel naar de ambulance en zien de melding in het scherm: een bevalling die niet doorzet, de verloskundige is ter plaatse.

Onderweg is het glibberen en glijden. Het sneeuwt flink en het is een paar graden onder nul. We spreken af dat we eerst binnen kijken hoe de toestand van de aanstaande moeder is. Als we er zijn, zien we dat de huizen niet groot zijn en het lastig is om eventueel met de brancard naar binnen te gaan.

We bellen aan en een ietwat nerveuze aanstaande vader doet open. Hij wijst ons naar de steile wenteltrap in de woonkamer. Ze zijn boven, vertelt hij. Daar aangekomen zie ik dat de verloskundige bezorgd via de doppler naar de hartslag van de baby luistert. „Deze mevrouw heeft al een uur persdrang, maar het schiet niets op. De baby heeft het benauwd; dus snel naar het ziekenhuis”, zegt ze.

Vanuit mijn ooghoeken zie ik dat de vrouw inderdaad flinke weeën heeft. We maken een plan hoe we haar het beste en snelste naar beneden krijgen.

Tussen de weeën door snel naar beneden, dat lijkt ons een goed plan. Terwijl de brancard wordt gehaald, loop ik met de vrouw tussen de weeën door de trap af. Zodra we beneden zijn, komt er weer

H

34

terdege *

een opzetten en zo te horen is er flinke persdrang.

Dit keer roept de vrouw in barensnood dat ze denkt dat het kindje komt. Nou heb ik, als vader van vijf kinderen, het idee dat als een vrouw dit roept, je het ook serieus moet nemen, maar de verloskundige denkt er anders over. „Snel naar het ziekenhuis”, zegt ze resoluut, gezien de lage cortonen (hartslag) van het kindje.

Ondertussen is de brancard er. We gaan druk aan de slag om de aanstaande moeder erop te helpen en in de dekens te pakken. Snel de voordeur uit en de kou door.

Wat wij en zeker de verloskundige niet voor mogelijk houden, gebeurt. We zijn nog maar net buiten in het voortuintje als de vrouw roept dat het kindje geboren wordt. We kijken elkaar vertwijfeld aan.

Doorlopen naar de ambulance of terug de stoep op en het huis in? Snel kijk ik met een zaklamp onder de dekens en zie dat er zojuist een kerngezonde baby is geboren, die het door de kou en het felle licht meteen op een krijsen zet. Snel gaan we het warme woonhuis weer binnen en zwaaien naar de buren, die getuigen waren van een bevalling in een besneeuwde voortuin.

PAUL-JAN DEKKER VERZORGT OP DEZE PLEK EEN WISSELCOLUMN. VOLGENDE KEER POLITIE-AGENTE LEANNE POTS-PLUIMERS.

20 DECEMBER 2017

20171220-034-TDE-MAIN-AR04.pdf 34

12/6/2017 1:48:23 PM

LAAT JE DENKEN INTERVIEWS, MENINGEN EN ACHTERGRONDEN VANUIT CHRISTELIJK PERSPECTIEF

ONTVANG 4 NUMMERS GRATIS

WWW.DEWEEK.NL/ONTDEK MAGAZINE DE WEEK IS VERBETERD. PROEF DE VERNIEUWING EN LAAT ONS WETEN WAT JE ERVAN VINDT. HET BESTE UIT HET REFORMATORISCH DAGBLAD, GESELECTEERD VOOR JOU

35.indd 35

7-12-2017 16:37:11

36

terdege *

20 december 2017

20171220-036-TDE-MAIN-AR44.pdf 36

12/6/2017 1:24:59 PM

interview

Het

rare meisje op het schoolplein

Hoewel ze christenen stevig de les kon lezen, was dr. Amanda Kluveld innerlijk diep overtuigd van het bestaan van God. Het verlangen om Hem te kennen, werd steeds intenser. Komend voorjaar hoopt ze belijdenis van haar geloof af te leggen. �maar ik betwijfel of ik ooit hardop zal durven bidden.�

tekst: HUIB DE VRIES beeld: TINEKE VAN DER EEMS

terdege *

20171220-037-TDE-MAIN-AR44.pdf 37

20 december 2017

37

12/6/2017 1:25:02 PM

V

”Ik vind het onverdraaglijk dat ik ongedoopt ben”

oor het interview begint, verzucht ze: „Help me alsjeblieft een beetje, want hier ben ik niet goed in.” Die bekentenis typeert Amanda Kluveld, universitair hoofddocent aan de faculteit voor cultuur- en maatschappijwetenschappen van de Universiteit Maastricht. Terwijl ze zeer welbespraakt is als ze het christelijke gedachtegoed verdedigt, bezorgt een persoonlijk gesprek haar de nodige stress.

Haar grootvaders, gereformeerde boerenknechten uit Zeeland, trokken naar Indië, waar ze dienden in het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger. Ze huwden er vrouwen van Celebes. De oosterse genen blijken sterk. Niet alleen uiterlijk, ook innerlijk voelt de historica zich een Indische. „Met het ouder worden zelfs steeds meer. Misschien omdat mijn diep demente moeder terugvalt in gedrag dat anders is dan dat van de mensen om haar heen. Haar cultuur heeft ze op mij overgedragen. Ik heb er moeite mee om toch het woord te nemen als dat me wordt ontzegd in een debat. Dat is soms wel een vereiste wanneer je mee wilt doen in deze mediasamenleving, maar het voelt voor mij onnatuurlijk.”

Desondanks kan ze op onverwachte momenten ongemeen scherp uit de hoek komen. „Ik probeer me heel lang te bedwingen, tot het echt niet meer lukt. Dan zeg ik in duidelijke taal hoe ik erover denk. Dat heb ik van de Nederlandse tak van de familie. Ook mijn beide grootvaders konden ineens ontploffen.”

BEVESTIGINGSMACHINE In het verleden was Kluveld geregeld te gast bij de Humanistische Omroep.

In die uitzendingen moesten vooral christenen het nogal eens ontgelden.

Nu waarschuwt ze in allerlei verbanden voor de islam, in haar ogen een gevaarlijke religie.

38

terdege *

Haar eigen levensgeschiedenis vindt ze niet zo relevant. Wat dat betreft heeft ze het tij niet mee. „In onze samenleving vindt men het belangrijk dat je zelfs van opiniestukken een persoonlijk verhaal maakt. Bepaalde thema’s lenen zich daar niet voor, vind ik. Als ik voor vervolgde christenen opkom, zijn mijn emoties van ondergeschikte betekenis, terwijl die vandaag juist als je unique selling point worden gezien. Daarover wil ik nog eens wat schrijven voor refojongeren die de wereld ingaan.

Ook zij worden geconfronteerd met die bevestigingsmachine. De ware bevestiging krijg je niet via sociale of andere media; die komt ergens anders vandaan. We moeten het oog omhoog richten en ons niet laten meeslepen door de kleine momenten van menselijke bevestiging, waar je aan verslaafd kunt raken.”

In de loop der jaren werd ze van humanist overtuigd christen. Die ontwikkeling bleef onder haar collega’s niet onopgemerkt. „Het is voor beide kanten een uitdaging om er op een goede manier mee om te gaan. De hier gangbare levensvisie is de liberaal seculiere. Door mijn veranderde opvattingen ben ik vrienden kwijtgeraakt, maar ik kreeg er andere voor terug.

Dat is wel bijzonder.”

NOOIT TEVREDEN Atheïst is ze nooit geweest, hoewel ze naar buiten toe soms die indruk wekte. „Zoals reformatorische kinderen van hun ouders leren bidden, zo heb ik leren vloeken. Over christenen maakte mijn vader soms de meest verschrikkelijke opmerkingen. Toch had ik als kind al de behoefte om de dingen die ik meemaakte te delen met de Heere, zij het op een heel gemankeerde manier. Mijn huidige gebeden zijn overigens niet zo veel handiger. Het gaat tegen mijn Indische natuur in om als klein mens mijn mond open te trekken tegen de

20 DECEMBER 2017

20171220-038-TDE-MAIN-AR44.pdf 38

12/6/2017 1:25:08 PM

Schepper van hemel en aarde.”

Zelfs als ze zich bij de Humanistische Omroep schamper had uitgelaten over orthodoxe gelovigen, probeerde ze aan het eind van de dag te bidden. „Zonder gebed kon ik niet leven. Ik ben ervan overtuigd dat zelfs iemand die zich als een overtuigde atheïst beschouwt, een diepe relatie heeft met God, al is het een negatieve relatie. Je kunt het ontkennen van iets of Iemand toch niet tot de spil van je bestaan maken? Volgens de reformatorische opvattingen spreekt het geweten als je iets doet wat tegen God ingaat.

Dát is wat je voelt als je krachtige atheistische uitspraken doet. Daar kun je innerlijk nooit tevreden over zijn.”

PROCES Als ze terugblikt, ziet ze Gods liefdevolle zorg en leiding in haar leven. „Zo heb ik altijd uit de Bijbel gelezen.

Dat hoorde er voor mij bij als je je bezighoudt met cultuurgeschiedenis.

Niet dat ik een doorgewinterde exegeet ben of even een korte samenvatting van Psalm 66 kan geven, maar de inhoud van de Bijbel was me niet vreemd. Aanvankelijk voelde ik me vooral aangesproken door het Oude Testament. Dat vond ik helder. Als je dit doet gaat het goed, als je dat doet gaat het fout. Er zit een interne logica in die appelleert aan een deel van mijn ziel.”

Met het Nieuwe Testament kon ze niet veel. „Dat associeerde ik met een grenzeloze opoffering en vergevingsgezindheid die van christenen wordt gevraagd. Ik las het heel oudtesta-

mentisch. Als ik je alles ontneem wat je lief is en vervolgens om vergeving vraag, moet je me ook het laatste wat je hebt nog geven. Omdat ík anders niet verder kan. Dat is voor mensen een bijna onmogelijke opgave. Om vergeving te kunnen schenken, heb je Jezus Christus als Verlosser nodig.

Ik heb lang mijn best gedaan om dat besef te onderdrukken, maar uiteindelijk ging het niet meer. Het was een proces dat gestalte kreeg door de ontmoetingen met mensen die gelovig zijn, voornamelijk uit de hoek van de SGP. Ze maakten me nieuwsgierig.

Daarom adviseer ik mensen die dit geloof van thuis hebben meegekregen, er altijd open over te zijn. Zelfs als ze met twijfel te kampen hebben. Ik ben van mezelf niet heel zeker over allerlei dingen. Daar heb ik ook in mijn geloof last van. Is het wel echt? Het is bijzonder als mensen je vertellen dat zij met hetzelfde zitten.”

INSTRUMENTEN Dat wat diep in haar binnenste sluimerde, liet zich niet langer verdringen. „Ik móést ermee naar buiten treden, anders was ik spiritueel in de problemen gekomen. Ik wilde het niet op een emotionele manier doen. Dan krijg je zo’n verhaal waarmee je jezelf voor een bepaald segment in de markt zet.

Maar wat ik heb geleerd en ondervonden, kan ik niet voor mezelf houden.

Daarvoor ben ik er te blij mee.”

Vanuit haar woning in Gronsveld, een dorp onder Maastricht, volgt ze op zondag via internet de diensten waarin de hersteld hervormde dr. P.

de Vries voorgaat. „Eerst in Waarder, nu in Boven-Hardinxveld. Hij helpt me niet alleen door zijn preken, maar reikt me ook lectuur aan waar ik wat aan heb. Zoals een brief van de Schotse predikant Ralph Erskine aan een juffrouw die betwijfelt of ze wel echt gelovig is. Erskine legt haar uit dat haar vragen niet onverenigbaar zijn met het echte geloof. De herkenning die ik bij het lezen van zo’n brief ervaar, vind ik heel bijzonder. Net als die juffrouw erken ik dat ik een zondaar ben, maar ik vind het moeilijk om het ijdele en kokette daarin af te leggen. Zelfs met je zondaar zijn, kun je iets worden. Daarom hebben bekeringsgeschiedenissen voor mij iets fascinerends en stoten de meeste me tegelijk af. Het is vaak een te gelikt verhaal; een sjabloon. Ik herken me nog het meest in Rosaria Butterfield, die net als ik in een progressief academisch milieu tot bekering kwam.

Ook in haar leven waren ontmoetingen met gelovige mensen van grote betekenis. Ik wil niet ontkennen dat je uiteindelijk de Heilige Geest nodig

”Speciaal voor mij waren die mannen naar een zaaltje bij de kerk gekomen, om met me te spreken, samen een psalm te zingen en te bidden. Waar vind je dat verder in deze wereld?” terdege *

20171220-039-TDE-MAIN-AR44.pdf 39

20 DECEMBER 2017

39

12/6/2017 1:25:12 PM

40

terdege *

20 december 2017

20171220-040-TDE-MAIN-AR44.pdf 40

12/6/2017 1:25:22 PM

*

Amanda Kluveld �Je kunt het ontkennen van iets of Iemand toch niet tot de spil van je bestaan maken?� terdege *

20171220-041-TDE-MAIN-AR44.pdf 41

20 december 2017

41

12/6/2017 1:25:31 PM

”Ik ervaar dat Hij mijn Vader is. Dat is toch ongeloolijk hè, dat je dat mee mag maken in je leven?” hebt om tot geloof te komen, maar Hij gebruikt daar instrumenten voor.”

VALSE START Aan het begin van het academisch jaar werd ze uitgenodigd door een groepje christelijke studenten. „Een van die meisjes vroeg aan het eind van het samenzijn of ik wilde voorgaan in gebed. Dat is voor mij nog een stap te ver. Ik betwijfel of ik ooit in het openbaar hardop zal durven bidden. Iets persoonlijkers en diepers dan bidden tot God kan ik niet bedenken. Ik ben al blij als ik in stilte kan bidden zonder het gevoel alléén maar te falen. Hoe schijnheilig kun je juist tijdens je gebed niet zijn? Dat vind ik nog steeds een schokkende ervaring. Ik zou goed moeten zijn, helemaal gericht op God, en dat bén ik niet. Het is moeilijk voor mij om dat te aanvaarden. Niet omdat ik de zonde ontken, juist niet. Ik zie die steeds scherper. Het wonderlijke is dat ik meer dan voorheen het gevoel heb welkom te zijn bij God. En dat het me beter lukt mijn zorgen bij Hem neer te leggen en ze daar te laten. Ik ervaar dat Hij mijn Vader is.

Dat is toch ongeloolijk hè, dat je dat mee mag maken in je leven?”

Op de vraag wie Jezus Christus voor haar is, maakt ze een hulpeloos gebaar. „Ik spreek jullie taal niet, dus ik hoop dat ik het een beetje goed zeg.

Ik raak er steeds meer van overtuigd dat alles om Zijn bloed draait. Hoewel ik meestal niet om woorden verlegen zit, zal ik moeten leren om de betekenis daarvan te verwoorden. Zodat ook anderen er iets aan hebben als ik erover spreek. Soms word ik ineens overvallen door de gedachte: het is vast niet voor mij. Ik heb een valse start gemaakt en ben hier niet mee 42

terdege *

opgevoed. Misschien begrijp ik de dingen niet goed. Dan bemoedigt het me als ik lees hoe aardig de Heere Jezus met mensen zoals ik omging.”

Ze herkent zich in Maria Magdalena en de liefde van deze vrouw tot Jezus.

Maar ook in Judas. „Die verraadde Jezus en daarmee tegelijk zichzelf. Dat destructieve zit ook in mij. Het is aantrekkelijk om jezelf te vergelijken met de vrouwen die Jezus gingen volgen, dat past helemaal bij een bekering zoals die van mij, maar ten diepste ben ik niet beter dan Judas.”

BELIJDENIS Reikhalzend ziet ze uit naar de dag waarop ze in de hersteld hervormde gemeente van Boven-Hardinxveld belijdenis van haar geloof zal aleggen en aansluitend zal worden gedoopt. „Ik vind het onverdraaglijk dat ik niet gedoopt ben. Daarover heb ik een gesprek gehad met de kerkenraad, mannen die ik nog nooit had gezien.

Speciaal voor mij waren ze naar een zaaltje bij de kerk gekomen, om met me te spreken, me raad te geven, samen een psalm te zingen en te bidden. Waar vind je dat verder in deze wereld?”

De belijdeniscatechisatie ervaart ze elke week als een feest. „Al maak ik soms wel een blunder. De eerste keer hadden we het over de betekenis van belijdenis en doop. Aan het eind van de avond zei de dominee iets over Zondag 1. Ik dacht dat de zondag daarop één kind zou worden gedoopt.

Bleek dat we de volgende keer Zondag 1 van de Heidelbergse Catechismus uit ons hoofd moesten kunnen opzeggen, dus toen stond ik met een mond vol tanden. Zo’n kluns ben ik in de reformatorische wereld, maar op zulke

momenten is er niets dan begrip. Dat vind ik zó lief.”

ECHT GELUK Hoewel ze zich tot de gereformeerde gezindte aangetrokken weet, blijft ze er tegelijk een vreemdeling. „Ik ben heel slecht in integreren. Daarom begrijp ik goed dat die mensen denken: wat doe je bij ons? Dat is ook weleens tegen me gezegd. Dan voel ik me het rare meisje op het schoolplein, dat het verkeerde jurkje aan heeft en voorstelt een spelletje te doen dat niemand meer speelt. Ik krijg het niet voor elkaar om er uit te zien zoals die mensen en me op hun manier te gedragen en uit te drukken. Toch kan ik geen kring bedenken waar ik me beter thuis zou voelen. Misschien hoort het wel bij het geloof dat er iets van onvervuld verlangen blijft. Uiteindelijk is geloof een kwestie van het hart. Daarom is het volgens mij onmogelijk om te geloven zonder bevindelijk te zijn. Wat ik nu op de catechisatie leer, voelde ik als kind intuïtief al aan. Dat het echte geluk alleen in God is te vinden.”

De laatste tijd zit ze veel te lezen in de werken van professor. G. Wisse.

Vooral zijn tijdredes fascineren haar. „Ik vind het heel bijzonder dat Wisse de ontwikkelingen in de samenleving van zijn tijd, zowel nationaal als internationaal, scherp analyseerde.

Hij gaf er zijn visie op zonder compromissen te sluiten met de seculiere buitenwereld. Die radicaliteit spreekt me aan. Tegen bekende refo’s op vooraanstaande posten zou ik willen zeggen: doe als Wisse. Laat je niet zo veel gelegen liggen aan de seculiere omgeving vanuit de wens om mee te mogen spelen, maar koester het goede dat je bezit en draag dat uit.

20 december 2017

20171220-042-TDE-MAIN-AR44.pdf 42

12/6/2017 1:25:31 PM

43.indd 43

7-12-2017 16:29:16

Levensonderwijs in Canada

V.l.n.r.: Jonathan (16), Sebastian (7), Hadassa (10), Jeff (41), Sophia (5), Marjon (43), Noah (3), Jenna (14), Rebekah (12) en Thomas (17) met Olivia (2).

44

20171220-044-TDE-MAIN-AR05.pdf 44

12/8/2017 3:55:40 PM

terdege *

20171220-045-TDE-MAIN-AR05.pdf 45

20 december 2017

45

12/8/2017 3:55:54 PM

Het leven van de familie rozendaal uit barnwell lijkt in weinig op dat van een reformatorisch gezin in Nederland. Hun achternaam mag dan puur Hollands zijn, zelf voelen ze zich op en top canadees. Het gezin met negen kinderen doet aan thuisonderwijs, alleen dat maakt al verschil. tekst: JacomiJn ariakhah beeld: annetta Slingerland

et platteland van ZuidAlberta. Uitgestrekte weilanden, hoge bergen.

Een link pak sneeuw in de winter.

Een school op een afstand van ruim anderhalf uur rijden. Het zouden de ingrediënten kunnen zijn voor een avontuurlijk kinderboek. Het is het leven van alledag voor de familie Rozendaal-Lagendijk.

Toen Marjon Lagendijk in 1995 naar Canada ging, was het de bedoeling dat ze daar hooguit drie jaar zou blijven om les te geven aan de reformatorische school dichtbij Coalhurst, Alberta. Dat liep anders. In de Netherlands Reformed Church ontmoette ze Jef Rozendaal, afstammeling van Nederlandse ouders. De elektriciën en de onderwijzers bleken uitstekend met elkaar overweg te kunnen. Ze trouwden en kregen negen kinderen.

Nu, 22 jaar later, kan Marjon zich haar leven niet meer anders indenken dan op het Canadese platteland.

Na een vakantie in Nederland is ze inmiddels, net als de rest van haar gezin, blij om weer thuis te komen.

Ze is niet altijd zo gek op haar nieuwe vaderland geweest. Lange tijd was het pittig om honderden kilometers van haar familie vandaan te wonen.

Ook miste ze de Hollandse kleinschaligheid, de korte afstanden. In Canada rijd je al snel een uur of langer als je bij iemand op bezoek wilt, naar de kerk gaat. Of naar school moet.

Dat laatste bleek wel toen de kinde-

H

46

terdege *

ren groter werden. De dichtstbijzijnde reformatorische school ligt op drie kwartier rijden. Met de schoolbus deden de kinderen er algauw anderhalf uur over. Rozendaal: „Dat betekent dat ze van zeven uur ’s morgens tot vijf uur ’s middags van huis waren.

We zagen hen alleen bij het eten, daarna moesten ze snel naar bed om de volgende morgen weer om zes uur wakker te zijn.”

De Rozendaals hadden vanzelfsprekend van thuisonderwijs gehoord, maar dat nooit overwogen voor hun kinderen. Marjon was zelf leerkracht in het basisonderwijs en had over thuisonderwijs zo haar vooroordelen: weinig vriendjes, onvoldoende onderwijsmogelijkheden, organisatorische problemen voor de ouders.

Het echtpaar veranderde van mening toen de oudste een jaar of 10 was.

Marjon: „Wij als ouders zijn verantwoordelijk voor de opvoeding van onze kinderen. Maar hoe kun je dat goed doen als je hen bijna niet thuis hebt?”

De Rozendaals besloten naar een conferentie over thuisonderwijs te gaan.

Daar raakten ze ervan overtuigd het te gaan proberen. „We zouden het een jaar de kans geven.”

THUISONDERWIJS Nu, zeven jaar later, geven Jef en Marjon hun kinderen nog steeds thuisonderwijs. Dat bevalt uitstekend, zegt Marjon. „Ik zou niet an-

ders meer willen. Vroeg ik me in het begin bijvoorbeeld af of ze nog wel voldoende vrienden zouden overhouden, nu zie ik dat ze alleen maar gegroeid zijn in hun sociale vaardigheden sinds ze thuisonderwijs krijgen.

Onze kinderen zitten niet met hun leeftijdsgenoten in een klaslokaal, maar zien doorlopend allerlei mensen van verschillende leeftijden en achtergronden die aan de deur komen of bij wie we op bezoek gaan. Daardoor kunnen ze beter dan voorheen een gesprek voeren met volwassenen.”

Ook vinden de beide ouders het ijn dat ze naar hun idee zo het beste inhoud kunnen geven aan de Bijbelse opdracht om hun kinderen op te voeden in de vreze des Heeren. „We moeten over Hem spreken als we zitten, weggaan, gaan slapen en opstaan, staat in Deuteronomium 11:19.

Heel ons leven dus. Daar is nu veel meer mogelijkheid toe. We spreken vaak met hen over geloofszaken, op een heel natuurlijke manier. En we leren hen beter kennen, doordat we hen de hele dag zien.”

Daarnaast prijst Marjon de mogelijkheid om de kinderen individueel te benaderen met thuisonderwijs. „Kinderen zijn stuk voor stuk uniek.

Thuis is er de ruimte om hen op hun eigen manier en in hun eigen tempo te laten leren. Op school in een klaslokaal met twintig of dertig kinderen kan dat niet. Dan geef je les aan het gemiddelde kind. De langzaamste

20 december 2017

20171220-046-TDE-MAIN-AR05.pdf 46

12/8/2017 3:34:45 PM

INTERVIEW

komt dan hopelijk mee, de snelste geef je wat extra werk.”

SCHOOLTJE SPELEN In het begin was het even wennen om thuisonderwijs te geven, geeft ze ruiterlijk toe. „Veel mensen zeiden tegen me: jij bent leerkracht geweest, dus dan is dit vast makkelijk voor jou. Maar dat was niet zo. Toen we de kinderen van school af haalden, gingen we in eerste instantie thuis schooltje spelen. We liepen voor elke kind alle boeken van elk vak door, precies zoals ze op de Calvin Christian School zouden hebben gedaan.

Maar dat werkte niet. Dan raak je uitgeblust, omdat je elk kind apart les moet geven.”

Na een paar jaar besloten de Rozendaals geleidelijk aan het roer om te gooien. Nu besteden ze de morgens aan schoollessen. De middagen zijn in principe vrij. Voor klusjes bijvoorbeeld, zoals hun moeder helpen met de was. Want vaardigheden opdoen is minstens zo belangrijk als kennis vergaren, aldus hun moeder.

Ook is er ’s middags alle ruimte voor buitenschoolse activiteiten zoals muzieklessen. „Muziek is in ons gezin heel belangrijk. Vier kinderen spelen piano, drie gitaar, twee viool en een sinds een paar maanden banjo.”

De kinderen zijn breed geïnteresseerd, blijkt wel uit de waslijst aan hobby’s die Marjon opsomt. Ze tekenen, schilderen, zitten bij de vrijwillige brandweer, verzorgen paarden, bewerken hout, doen aan karate, bakken en jagen –„we hebben vier of vijf herten in de vriezer liggen.”

En vrienden, is daar ook tijd voor? „Ze hebben allemaal een paar goede vrienden die ze via bijvoorbeeld de kerk ontmoet hebben. Maar we rijden niet constant heen en weer

“We zagen onze kinderen alleen bij het eten, daarna moesten ze snel naar bed”

om ze er naartoe te brengen. Het belangrijkste is toch hun relatie met hun broers en zussen, die zien ze elke dag.”

EXAMENS Examens hoeven de kinderen niet per se te maken, aldus de regels voor thuisonderwijs in de provincie Alberta. En dus hoeven de kinderen Rozendaal de stof voor geschiedenis, aardrijkskunde of biologie niet in dezelfde mate te beheersen als hun leeftijdsgenoten op school. Marjon: „Veel dingen die je op school leert zijn heel belangrijk, maar wat onthoud je later vooral? De vakken die je leuk vond of waar je goed in was. Of die van pas komen bij je baan.” De ouders geven hun kinderen alle basisvaardigheden mee zoals rekenen, taal en Bijbelse geschiedenis, maar veel andere vakken krijgen een minder prominente plaats binnen het onderwijs. „Onze oudste wil waarschijnlijk elektricien worden; dan heeft hij maar weinig kennis over bijvoorbeeld biologie nodig. Komt die wel van pas, dan kan

terdege *

20171220-047-TDE-MAIN-AR05.pdf 47

20 DECEMBER 2017

47

12/8/2017 3:34:47 PM

DAMES

HEREN

AMBTSDRAGERS

www.hootsenkleding.nl

BRUIDEGOM

Veluweweg 66 | Kootwijkerbroek | 0342 44 12 71

• • • • • •

Gietvloeren LeefBeton Clayve Coatings Egalisaties Vloerrenovatie ARTWAY VLOEREN B.V. ARTWAY VLOEREN B.V. Matensestraat 62CCJ-Dodewaard 6669 CJ Dodewaard Tel: 085 -| 48 94 796 Matensestraat 62C - 6669 | Tel: 085 - 48 94 796 | |info@artway.nl www.artway.nl info@artway.nl | www.artway.nl

48.indd 48

7-12-2017 16:31:45

INTERVIEW hij altijd extra informatie opzoeken.”

Kennis vergaren is belangrijk, beaamt Marjon, maar niet het belangrijkste. „Dat is wat in de Bijbel staat: de kinderen opvoeden in de vreze des Heeren. Er staat in Gods Woord nergens dat je kind zo goed mogelijk moet worden in een bepaald vakgebied, dus dat komt op de tweede plaats. Niet dat we er maar met de pet naar gooien, maar karaktervorming, gewetensvorming en Bijbelonderwijs staan bovenaan. En pas daarna kijken we naar de talenten van onze kinderen en hun interesses op vakniveau.”

Ze kwam pas een mooie term tegen, zegt ze. Iemand noemde thuisonderwijs levensonderwijs. Dat vindt Marjon een vlag die de lading helemaal denkt. „Leren door het leven van alledag, dat doen we hier.”

PAARDEN Het echtpaar vindt het wel heel belangrijk dat de kinderen maatschappelijk betrokken zijn en begrijpen wat er in de wereld speelt. Daarom geven ze een deel van het onderwijs ook aan de hand van de actualiteit. „We grijpen alles om ons heen aan als een leermoment. Bijvoorbeeld de verkiezingen in Amerika en hoe die werken. Doet zich een orkaan voor, dan zoeken we daar wat over op.”

Ook hobby’s vormen dankbare studie-objecten. „Een paar van onze meiden vinden paarden prachtig. Er is veel goede literatuur over paarden te vinden. ”Unitstudy” noemen we deze benadering, waarbij ze van alles leren over een bepaald onderwerp.

En al lezend over paarden leren ze beter spellen, vergroten ze hun woordenschat en krijgen ze oog voor de opbouw van een goed verhaal. Lezen is trouwens toch heel belangrijk bij ons. Dat doen we heel veel. Als je kunt lezen, dan gaat er een wereld voor je open.”

En wat als de kinderen willen gaan studeren? Kunnen ze zonder examens en diploma’s wel doorleren aan

een college of universiteit? Zeker, denkt Marjon. Het echtpaar heeft daar, zoals zoveel gezinnen in Canada en Amerika, al wat op gevonden.

Ze werken met het kind naar zijn of haar toekomst toe. „Stel dat een van onze kinderen dierenarts wil worden.

Dan houden we daar rekening mee in het vakkenaanbod. We zoeken ruim van te voren uit wat de voorwaarden zijn voor toelating tot de universiteit, zodat het kind zijn of haar toelatingsexamen kan halen. Universiteiten en colleges vinden het overigens fijn om

studenten die thuisonderwijs hebben gehad binnen te halen, want die kunnen goed zelfstandig werken.”

UITSLAPEN Moet je enorm gedisciplineerd zijn om als ouders thuisonderwijs in goede banen te leiden? Staan de Rozendaals bijvoorbeeld klokslag om zeven uur naast hun bed om de kinderen op tijd aan hun lessen te krijgen? Marjon lacht. Zo strikt hoeft het allemaal niet. „We streven ernaar om halfacht uit bed te zijn en om

terdege *

20171220-049-TDE-MAIN-AR05.pdf 49

20 DECEMBER 2017

49

12/8/2017 3:34:49 PM

Vertrouwde klanken...

I N I ED ER E D EN K BAR E VA RIATIE

Trouwringen voordeel

Mooie collectie orgels van diverse merken Ruime ervaring in zaal- en kerkorgels

RIKKOERT RINGEN: DE VOORDELIGSTE RING GRATIS! KEUZE UIT 330 MODELLEN

SETPRIJS € 720,VOORDELIGSTE RING GRATIS - € 331,U BETAALT

€ 389,-

SETPRIJS € 960,VOORDELIGSTE RING GRATIS - € 434,U BETAALT

€ 526,-

SETPRIJS € 1785,VOORDELIGSTE RING GRATIS - € 847,U BETAALT

NIEUWERKERK A/D IJSSEL - Vrijheidslaan 55

www.st ol korgel s.nl

€ 938,-

Tel. (0180) 31 56 52 KRABBENDIJKE ABBENDIJ - Oostpolderweg 1s

OP ALLE ANDERE MERKEN TROUWRINGEN 10% KORTING*

RD

* M.U.V. ACREDO, FINGERPRINT, INSIGNETY EN LIESBETH BUSMAN RINGEN. INFORMEER NAAR DE ACTIEVOORWAARDEN IN DE WINKEL.

WOORD IN UW WERELD

Bekijk de gehele collectie op W W W. T R O U W R I N G E N H U I S . N L SCHOONHOVEN H AV E N 1 - 1 3 (0182) 38 26 51 I N F O @ R I K K O E R T. N L

W W W. B R U I D S S I E R A D E N H U I S . N L

RD

2 weken

GRATIS

LEKKERKERK B U R G . R O O S S T R A AT 2 2 (0180) 66 14 90 W W W. R I K K O E R T. N L

Ga naar rd.nl/td of bel 055-5390498

A C R E D O • A L L E R S PA N N I N G A • L I E S B E T H B U S M A N • A N G E L I D I B O S C A FINGERPRINT • INSIGNETY • SAINT MAURICE • RIKKOERT RINGEN

Reformatorisch Dagblad

Maak kennis met onze Technische dienstverlening

• Beregeningstechniek • Brandputten • Kunststof leidingsystemen • Fonteinen • Vuilwater(pompsystemen) • Projectverlichting Winkel & bezoekadres Ledderweg 48, E info@wilkon.nl, 8161 SX Epe T +31 (0)578 - 70 10 68

50.indd 50

Gratis

brochure

7-12-2017 16:32:30

INTERVIEW

“Ik dacht vroeger dat je alleen leert als je met je neus in de boeken zit. Dat hoor je mij nu niet meer zeggen” acht uur te eten. Om een uur of negen is alles opgeruimd en kunnen ze beginnen. Maar niemand zegt wat we moeten doen, dus we kunnen ook uitslapen als dat een keer uitkomt.

Zoals onlang, toen we onze drie oudsten hadden meegenomen naar een avond over Bijbelse wereldvisies.”

Thuisonderwijs staat of valt met de aanwezigheid van Marjon. Dat besefte het echtpaar nog eens extra toen Marjon drie weken voor de geboorte van hun jongste in het ziekenhuis moest worden opgenomen. De baby, die zes weken te vroeg kwam, heeft vervolgens een maand lang in een couveuse gelegen. „Dan kun je school wel even vergeten. Wat ze dan leren? Om wat meer bij te springen in huis. In de Bijbel staat dat het belangrijk is om elkaar te dienen en te helpen. Mijn afwezigheid in die tijd bood hun een extra mogelijkheid om die vaardigheden te oefenen. Dan

zijn boeken even niet zo belangrijk.

Ik dacht vroeger dat je alleen leert als je met je neus in de boeken zit. Dat hoor je mij nu niet meer zeggen.”

HULP Thuisonderwijs is het inmiddels helemaal voor de Rozendaals. Marjon: „We zouden niet meer terug willen, ook de kinderen niet. Alleen op deze manier kunnen wij voldoen aan de taak die de Bijbel ons als ouders geeft. Wat overigens niet betekent dat wij het als gezin gemaakt hebben.

Thuisonderwijs is geen garantie dat het allemaal goed uitpakt met onze kinderen.” Ook hoedt ze zich ervoor een oordeel te vellen over het schoolsysteem. „Onze voorouders hebben veel opgegeven om christelijk onderwijs te steunen en van de grond te krijgen.”

Voor haar is thuisonderwijs wel de enige vorm van onderwijs die bij

hun gezinssituatie past. „We ervaren dat God ons geroepen heeft tot deze taak. Hij gaat soms heel andere wegen dan je ooit zelf had kunnen bedenken.”

En wat ook belangrijk is: „Ik leer zelf ook veel door mijn kinderen les te geven. Als ik de hele dag met onze kinderen samen ben, kom ik mezelf vaak tegen. Dan ben je niet alleen maar lief en geduldig.”

Thuisonderwijs geven is soms best pittig. Ze hebben Gods hulp dan ook elke dag nodig, ervaart het echtpaar. „God werkt door, ondanks onze tekortkomingen en onze zonden tegenover onze kinderen. Als een dag moeilijk verloopt omdat we vervelend zijn tegen elkaar, kunnen we bij elkaar gaan zitten en samen om hulp bidden. Ook daarmee leggen we een basis voor het leven van de kinderen.

We hebben maar zo’n korte periode voordat ze volwassen zijn.”

terdege *

20171220-051-TDE-MAIN-AR05.pdf 51

20 DECEMBER 2017

51

12/8/2017 3:34:51 PM

”U bent hartpatiënt” Naam: Cornel Weerheim Woonplaats: Nunspeet In 2017: hartinfarct gekregen l een paar weken voelt Cornel Weerheim (43) zich niet lekker. Een keer zet hij zelfs de auto even langs de kant van de weg omdat hij het gevoel heeft dat hij frisse lucht nodig heeft. Toch gaat de eigenaar van Zalencentrum De Pineta en bungalowpark Stolpenheim door met zijn drukke werkzaamheden.

Tot hij in de nacht van 5 op 6 juni wakker wordt van benauwdheid en pijn op zijn borst. „Ik liep een halfuur rondjes door het huis. Toen heb ik de huisartsenpost maar gebeld. Niet 1-1-2, want nog steeds hoopte ik dat het wel meeviel. Maar de huisartsenpost stuurde een ambulance.”

In het ziekenhuis in Zwolle blijkt dat de kransslagader verstopt zit. Weerheim krijgt direct een dotterbehandeling en de cardioloog plaatst twee stents. „Na aloop van de ingreep zei de arts: „Vanaf nu bent u hartpatiënt.” Dat is confronterend. Hij vroeg mij ook of ik rookte. Dat kon ik niet ontkennen. Ik rookte 20 tot 25 sigaretten per dag. Ik wilde al vaker stoppen, maar het lukte steeds niet. „U weet toch wat er op de pakjes sigaretten staat?” zei de cardioloog.”

Ook de arts in het ziekenhuis in Harderwijk, waar Weerheim later die week naartoe gebracht wordt, heeft een soortgelijke boodschap voor hem: „Als u weer gaat roken is het niet de vraag óf u terugkomt, maar wanneer.” Een betere les kun je niet krijgen. Soms verlang ik heftig naar een sigaretje, maar sinds mijn hartinfarct heb ik niet meer gerookt.”

Weerheim ligt een aantal dagen op de afdeling hartbewaking, dan mag hij weer naar huis. Een week na het hartinfarct is hij weer aan het werk. „Achteraf veel te snel. Maar het was het trouwseizoen. Juni is een heel drukke maand. Ik loop al 27 jaar in De Pineta rond. Ik vond het heel moeilijk om mijn bedrijf los te laten. Maar een hartinfarct heeft veel impact. Ik was lichamelijk en geestelijk op. Mijn jongere broer Dick werkt

A

52

terdege *

bij mij. Hij zei: „Ik wil je hier twee weken niet meer zien. Het komt hier echt wel goed.”

In die twee weken wandelt en ietst Weerheim veel. Hij moet het vertrouwen in zijn lichaam weer terugkrijgen. „In het begin voel je elk pijntje. Na anderhalve week zat ik weer bij de huisarts, omdat ik een steek in mijn borst voelde. Dat bleek een spier in mijn rug te zijn die vastzat.”

Het revalidatietraject in het Harderwijkse ziekenhuis helpt hem het vertrouwen weer terug te winnen „Ik moest bijvoorbeeld twintig minuten op een hometrainer trappen. Ik had het gevoel dat ik in elkaar zakte, maar doordat er een verpleger naast staat, durf je het wel. Het was ook ijn om lotgenotencontact te hebben. Je zit daar met allemaal mensen die hetzelfde hebben meegemaakt. Wel waren het bijna allemaal zeventigers of tachtigers. Ik was verreweg de jongste.”

Het hartinfarct heeft voor Weerheim meer positieve dan negatieve gevolgen gehad. „Ik heb meer oog voor de kleine dingen gekregen. Ik woon al ruim 25 jaar op de Veluwe, maar ik heb daar nog nooit zo van genoten als nu. Onlangs ontdekte ik bijvoorbeeld het Beekhuizerzand bij Harderwijk. Dat is net woestijngebied! Ook sta ik nu anders in het leven. Toen ik ziek was, vond ik het ijn dat er mensen waren die er voor me wilden zijn. Op mijn beurt wil ik nu graag iets terug doen voor mensen die het moeilijk hebben. Ik ben daarom maatje van een cliënt van Stichting Ontmoeting geworden. Achteraf zie ik in deze gebeurtenis Gods leiding in mijn leven.

Alhoewel er dan nog genoeg zorgen in mijn leven overblijven waarvan ik de bedoeling niet begrijp. Misschien krijg ik daar in dit leven nooit een antwoord op. Maar ik ben dankbaar voor de extra tijd die ik van God gekregen heb.”

tekst: gisette van dalen-heemskerk beeld: sjaak verboom

20 december 2017

20171220-052-TDE-MAIN-AR35.pdf 52

12/6/2017 12:10:35 PM

„U weet toch wat er op de pakjes sigaretten staat?” vroeg de cardioloog terdege *

20 december 2017

Bijzonder jaar #2 20171220-053-TDE-MAIN-AR35.pdf 53

12/6/2017 12:10:39 PM

Bestek actieweken in...Sliedrecht the art of dining

the art of dining

Model Jette Model Pure

Model Ducato

Model Valencia

Model Treso

Kortingen tot wel 50% Model Ambiente

Model Flame

Enkele voorbeelden Premier Basicx Premier Gala Premier Romance Premier View SR-design Ducato SR-design Valencia SR-design Pure SR-design Treso SR-design Roma Wilkens Cantone Wilkens Rotondo Wilkens Palladio Wilkens Contura WMF Atic WMF Jette WMF Ambiente WMF Flame WMF Merit WMF Premiere WMF Virginia WMF Silk Keltum Haags Lofje Keltum Puntfillet

12 persoons 12 persoons 12 persoons 12 persoons 12 persoons 12 persoons 12 persoons 12 persoons 12 persoons 6 persoons 6 persoons 9 persoons 6 persoons 12 persoons 12 persoons 12 persoons 12 persoons 12 persoons 12 persoons 12 persoons 12 persoons 9 persoons 9 persoons

89-dlg 84-dlg 84-dlg 84-dlg 64-dlg 64-dlg 64-dlg 64-dlg 89-dlg 62-dlg 62-dlg 89-dlg 62-dlg 66-dlg 66-dlg 66-dlg 66-dlg 104-dlg 66-dlg 66-dlg 60-dlg 90-dlg 90-dlg

Normaal € 745,€ 790,€ 790,€ 745,€ 673,€ 485,€ 539,€ 673,€ 843,€ 1.099,€ 1.099,€ 1.599,€ 1.099,€ 713,€ 1.190,€ 905,€ 770,€ 2.290,€ 1.599,€ 1.366,€ 355,€ 999,€ 999,-

Model Merrit

Model Atic

Model Cantone

Model Rotondo

Model Palladio

Model Contura

Model Haags Lofje

Bestekweekprijs € 399,€ 399,€ 399,€ 299,€ 449,€ 329,€ 399,€ 499,€ 599,€ 599,€ 599,€ 899,€ 599,€ 399,€ 699,€ 589,€ 399,€ 1.499,€ 899,€ 799,€ 199,€ 749,€ 679,-

Model Puntfilet

170 bestekcassettes - de beste kwaliteit ...

- de bekendste merken...

- de scherpste prijzen...

- de grootste keus...

- online bestellen...

*Gra Gratis tis 113-dlg 3-dlg messenblok t.w t.w.v. .v.

€59,00 559,00 9,00 Model Premier

Model Basic

Model Romance

Model Gala

Model View

*Bij aankoop van een bestekcassette vanaf €300,Parallelweg 4B Tel. 0184 - 41 10 16 Sliedrecht (A15 afslag 24) zondag en maandag gesloten donderdagavond koopavond info@hensbergenserviezen.nl

Geen tijd? Bestel online!

54.indd 54

7-12-2017 16:33:03

COLUMN

Stilte HELEEN SNEL-MAAT

GETROUWD. MOEDER VAN TWEE KINDEREN. WERKT ALS VERPLEEGKUNDIG SPECIALIST OP DE INTENSIVE CARE NEONATOLOGIE. „Wil je zo even met de ouders van N. praten? Ze zijn erg bang en hebben veel vragen”, vraagt de verpleegkundige tijdens de ronde. Deze ouders ken ik sinds drie dagen, sinds de vroeggeboorte van hun dochter spreken we elkaar iedere dag. Het meisje wordt beademd en heeft de afgelopen nacht een terugslag gehad. Nu lijkt het evenwicht weer terug.

Ik bezoek de ouders op hun kamer op de kraamafdeling. Op de achtergrond huilt een baby. Ik sluit de deur, zodat het stil is. Vader en moeder hebben wallen onder de ogen. Op mijn vraag hoe het met hen gaat, begint de moeder te huilen. Ik luister naar hun verhaal. Ze hebben al nachten niet meer geslapen. Zijn moe van alle spanning en gebeurtenissen. Ik hoor hoe hun kinderwens onvervuld was, hoe ze in het medische circuit terechtkwamen. Na jaren de vreugde van de zwangerschap, die omsloeg in enorme angst toen de bevalling te vroeg op gang kwam. Hun leven staat op zijn kop. Ze zijn zo blij met en trots op hun dochter, maar de angst is ook zo groot om haar weer kwijt te raken. Ze vertellen hoe moeilijk het is om hun kind, zo klein, aan allemaal slangen en draden te zien. Hoe angstig het is om haar voor het eerst aan te raken en contact te maken, maar hoe blij ze zijn dat ze hebben kunnen buidelen (de baby ligt dan bij hen op de borst). De ouders vragen zich af wat de gevolgen van de vroeggeboorte zijn voor hun kind.

Wat houdt ze eraan over?

Ze vertellen hoe moeilijk het is om hun kind, zo klein, aan allemaal slangen en draden te zien

Ik beantwoord eerlijk hun vragen. Ouders willen graag horen hoeveel kans er is op overlijden of op afwijkingen. Percentages noemen we liever niet, omdat ieder kind uniek is. Hier passen geen percentages bij.

Na het gesprek bewonderen we het meisje. Ze ligt te slapen; haar borstkast gaat op en neer door de beademing. Vaag zien we daaronder haar hart heel snel kloppen.

De volgende dag ben ik thuis. We genieten van tijd met elkaar als gezin. Hoe kostbaar is dat! Dan krijg ik bericht van een collega. Ze vertelt dat, enkele uren na ons gesprek, de conditie van N. plotseling snel achteruit is gegaan. Behandeling sloeg niet meer aan en het meisje is in de armen van haar ouders overleden.

Verslagenheid en stilte…. Ik knuffel mijn kinderen en mijn gedachten gaan uit naar deze ouders.

20171220-055-TDE-MAIN-AR49.pdf 55

Heleen

terdege *

20 DECEMBER 2017

55

12/6/2017 12:11:19 PM

week 1

Anna, een profetes ”Deze heeft insgelijks de Heere beleden.”

(Lukas 2:38)

H

beeld: IAN SCHNEIDER

et slot van het kerstevangelie spreekt van Simeon en Anna.

Ze horen erbij en ze horen bij elkaar voor ons besef. Twee oude mensen op het tempelplein van Jeruzalem, waar Jozef en Maria het Kind Jezus naar de gewoonte van de wet kwamen voorstellen. Oude mensen. Het is nog maar de vraag of dat van Simeon gold. Van Anna is het duidelijk.

Maar ook verder is er een groot verschil tussen die twee.

Van Simeon weten we bijna niets. Hij was „een mens te Jeruzalem” en de Heilige Geest leidde hem op die bewuste dag naar de tempel, waar hij Jezus ontmoette en in Hem de zaligheid zag, die God ook voor hem bereid had.

Van Anna wordt zo ongeveer haar hele doopceel gelicht. We

1. Wat een voorrecht om zo het kerstfeest te mogen beëindigen: amen zeggen op het Evangelie en anderen vertellen dat er een Zaligmaker is. Die twee dingen horen bij elkaar. Herkent u dat?

56

20171220-056-TDE-MAIN-AR36.pdf 56

horen haar afkomst: uit de stam van Aser. Die naam betekent: geluk. Maar uit de geschiedenis van die stam horen we meer over aards geluk dan over het geluk van Psalm 32 en 146, psalmen waarin dat woord ”aser” bezongen wordt: het geluk van de mens wiens zonden vergeven zijn en die de God van Jakob tot zijn hulp heeft. Nu Anna heeft niet veel aards geluk gehad. Ze is als meisje getrouwd, maar na zeven jaar stierf haar man en bleef zij kinderloos achter. Nu is ze 84 jaar, tenminste, we kunnen ook lezen dat ze 84 jaar weduwe was.

In ieder geval, ze is stokoud en eenzaam. Maar haar naam zegt dat ze leeft van genade: Anna betekent immers ”genade”.

Maar het grootste verschil tussen die twee is dit. Van Simeon horen we een hele lofzang en een

2. Misschien herkent u de levensgang van Anna. Leerde u ook de zaligheid van het ”wonen in Gods Huis” (Psalm 84)?

profetie waarin de schaduw van het kruis valt over het kerstevangelie. Van Anna, die nota bene een profetes was, lezen we geen woord. Ja, ze heeft ingestemd met de woorden van Simeon. Ze heeft amen gezegd. En toen is ze het aan anderen gaan vertellen die met haar uitzagen naar verlossing. Dat heeft deze profetes met Kerst geleerd: amen zeggen en dat doorgeven. Dat is nog altijd Kerst: belijden dat er een Zaligmaker is en anderen vertellen dat Hij arm werd om zondaren rijk te maken.

LEZEN: LUKAS 2:25-38

3. Jongere: geloven is geen kwestie van veel woorden. Profetes Anna zei: Amen”, zo is het! Mag jij zo je geloof belijden?

4. Kinderen: Anna’s vader heette Fanuel.

Die naam herinnert aan Pniël, waar Jakob worstelde met God. Dat zette een stempel op zijn leven. Herken je dat ook bij je ouders (ik hoop dat je ze allebei nog hebt)?

TEKST DS. J. WESTERINK, URK

12/6/2017 12:29:59 PM

week 2

God maakt de ark waterdicht ”en de Heere sloot achter hem toe.”

(Genesis 7:16b)

D

e geschiedenis van Noachs arkbouw heeft alles te maken met het einde van de wereld van voor de zondvloed. Die geschiedenis bevat heel wat onderwijs met betrekking tot de ondergang van onze wereld.

Allereerst blijkt Gods lankmoedigheid. Wanneer de Heere besluit een einde te maken aan het leven op aarde, omdat de mensen slecht zijn, voegt Hij niet meteen de daad bij het woord.

Hij geeft de mensheid 120 jaar uitstel van het oordeel en laat in die tijd de ark bouwen door Noach. Die hele arkbouw is één indringende prediking van het komende oordeel. Noach heeft immers niet alleen gebouwd. De Bijbel zegt dat hij heeft gewaarschuwd voor het naderende oordeel. Daar had hij wel gele-

1. Hebt u Gods geduld gemerkt in het afgelopen jaar? Waarom was de Heere lankmoedig over u? Hoorde u de ernstige waarschuwing in de prediking?

Heeft dat tot bekering geleid?

genheid voor. Reken maar dat de mensen, zeker in het begin, van alle kanten kwamen toestromen toen Noach begon met de bouw van dat grote schip op het droge.

En reken maar dat Noach gepreekt heeft! Er stonden zo veel mensen uit zijn familie bij. Maar buiten zijn gezin was er niemand die luisterde.

Toen kwam de laatste week en kwamen al die dieren die de ark binnengingen. Wat een prediking! Maar niemand luisterde.

Toen ging de deur van de ark dicht. Dat deed de Heere Zelf.

Niemand kon meer binnen. Al die mensen die zichzelf met hun kinderen buitengesloten hadden, werden nu buitengesloten. Er zijn mensen die dat niet kunnen geloven. Die dat in strijd achten met wat de Bijbel zegt over Gods liefde. Maar Jezus

2. Als het komende jaar het einde van uw aardse leven komt, waar zult u dan zijn: binnen of buiten?

Waarom denkt u het een of het ander en wat betekent dat voor u?

heeft het later bevestigd: al die mensen kwamen om in de zee van Gods toorn. Ze hadden niet geluisterd en niet geloofd in de ernstige prediking van Noach. Ze hadden zich niet bekeerd. Toen was het te laat: de Heere sloot de deur. En als de Heere sluit, kan niemand meer openen. Zijn oordeel is rechtvaardig. De psalm zingt: „Gij zijt volmaakt, Gij zijt rechtvaardig, Heere, Uw oordeel rust op de allerbeste wetten.”

De Heere sloot toe. Dat is ook een teken van Gods barmhartigheid voor Noach en de zijnen.

Als God sluit, kan niemand openen. Buiten komen mensen gillend om. Binnen zijn mensen in Gods hoede veilig.

LEZEN: GENESIS 7:1-16

3. Jongere, waarom leef jij nog? Wat zou de Heere daar voor bedoeling mee hebben? (lees eens Lukas 13: 6-9)

4. Kinderen, willen jullie ouders graag dat jullie een plaats in de ark krijgen, dat jullie mogen schuilen bij de Heere Jezus?

Waarom willen ze dat en waaraan merk je dat?

terdege *

20171220-057-TDE-MAIN-AR36.pdf 57

20 december 2017

57

12/6/2017 12:30:11 PM

W IN TERWEKEN BIJ VAN WOLFSWINKEL WONEN

t a a t s ffie o k e ! r a D a l k u voor Tijdens de

WINTERWEKEN van D.V. 18 december tot en met 6 januari hebben we aantrekkelijke aanbiedingen en kortingen.

Kom langs en laat u verrassen!

58.indd 58

11-12-2017 12:52:59

Hartelijk

BEDANKT voor het in ons gestelde vertrouwen.

Wij wensen u goede kerstdagen en een voorspoedig nieuwjaar!

Valkseweg 57 | Barneveld | T. 0342 413 279 www.vanwolfswinkelwonen.nl

58.indd 59

11-12-2017 12:52:59

20171220-060-TDE-MAIN-AR06.pdf 60

12/6/2017 12:31:35 PM

INTERVIEW

Leerling van de

HEILIGE SCHRIFT Ondanks zijn dubbele hoogleraarschap weet prof. Marc de Vries zich in de eerste plaats leerling. Van God en Zijn Woord. Dat wil hij gelovig lezen, zoals het zichzelf presenteert. ”Een van de eerste dingen die we in de wetenschap dienen te leren is, dat ons denken en kennen beperkt is.” tekst: HUIB DE VRIES beeld: SJAAK VERBOOM

terdege *

20171220-061-TDE-MAIN-AR06.pdf 61

20 DECEMBER 2017

61

12/6/2017 12:31:38 PM

V

”Het geloof is een aangevochten ding, maar je hoeft de twijfel niet te zoeken”

an valse schaamte heeft prof.

Marc de Vries (59) geen last.

Niet dat hij zich als een soort evangelist aan de Technische Universiteit Delft ziet, maar de docenten en studenten weten dat de hoogleraar in de didactiek van de bètavakken overtuigd christen is. Te meer omdat hij ook christelijke ilosoie doceert.

VOLGENS PROFESSOR VAN DEN BEUKEL WAS HET KOUD IN DELFT. IS DAT NOG STEEDS HET GEVAL? „Dat hangt ervan af waar je de thermometer plaatst. Pas is aan de orde geweest of de bijzondere leerstoel christelijke ilosoie moet blijven bestaan. De rector magniicus heeft zich con amore uitgesproken voor het omzetten ervan in een vaste leerstoel.

Er zijn ook plekken waar het nog echt koud is voor christenen. Onder studenten ervaar ik in het algemeen een vrij open houding. De colleges christelijke ilosoie worden in toenemende mate ook door niet-christenstudenten gevolgd. De tentamens neem ik bijna allemaal mondeling af. In de gesprekken met ongelovige studenten gebeuren soms mooie dingen. Wat ze daarmee verder doen, weet ik niet. Het geplante zaadje achtervolg ik met het gebed of het tot groei mag komen.”

ZOU U GRAAG IN EEN CHRISTELIJKE OMGEVING WERKEN? „Ik ben natuurkunde gaan studeren met het ideaal docent te worden in het christelijk onderwijs, vanuit het verlangen iets te kunnen betekenen in Gods Koninkrijk, maar de weg is door God anders geleid. Na mijn eerste jaar op een christelijke school 62

terdege *

waren er vanwege het tekort aan leerlingen onvoldoende uren voor natuurkunde beschikbaar. Uiteindelijk werd ik docent aan een seculiere lerarenopleiding. Via die opleiding kwam ik in contact met de Technische Universiteit Eindhoven, waar ik ben gepromoveerd. Ik kreeg er ook een baan als docent.

Door de invulling van mijn docentschap ben ik gevraagd voor de bijzondere leerstoel ilosoie en later een tweede leerstoel voor didactiek.

Over deze leiding van God kan ik me alleen maar verwonderen. Het is mooi om aan mensen die niet of niet meer geloven duidelijk te maken dat het geloof echt betekenis heeft voor de manier waarop je in de werkelijkheid staat.”

HAD OOK U TOT ONGELOOF KUNNEN VERVALLEN? „Zeker, in de wereld van de wetenschap is dat niet zo vreemd. Van alle kanten proberen mensen je wijs te maken dat de wetenschap je de ultieme kennis over de werkelijkheid kan verschafen. Door me te verdiepen in wetenschapsilosoie, realiseerde ik me dat dit een ongegronde pretentie is. Alle wetenschapsilosofen, christelijk en onchristelijk, zijn het erover eens dat theorieën nooit dwingend uit de gegevens opkomen. Het zijn menselijk constructen. Voor elke theorie waarmee ik een verschijnsel verklaar, is een alternatief te bedenken dat echt iets anders zegt.”

U HEBT NOOIT GETWIJFELD AAN DE WAARHEID VAN HET CHRISTELIJK GELOOF? „Niet echt. Ik heb wel een fase gehad waarin ik me afvroeg of de evolutietheorie mogelijk juist kon zijn, maar ben teruggekeerd naar het klassiek

20 december 2017

20171220-062-TDE-MAIN-AR06.pdf 62

12/6/2017 12:31:39 PM

van de Geest tekort. In die sfeer ben ik grootgebracht, en daar ben ik nog steeds dankbaar voor. Het geloof is een aangevochten ding, maar je hoeft de twijfel niet te zoeken.”

HERKENT U IN UW EIGEN LEVEN DE VERANDERING WAAROVER DS. GEELS SPRAK? „Niet in de zin dat ik een moment kan aanwijzen waarop er vanbinnen iets veranderde. Wel weet ik wanneer het voor mij heel duidelijk werd dát die verandering had plaatsgevonden.

Dat gebeurde onder een preek over Jesaja 55. De Koopman en de koopwaar waarover dit Bijbelgedeelte spreekt, had ik gezien. Ik heb ook veel gehad aan een jeugdouderling.

Die sprak met zó veel liefde over de Heere Jezus, dat je niet anders kon dan verlangen Hem ook zo te mogen kennen.”

WAT DOET HET LEZEN VAN DE BIJBEL MET U?

christelijke standpunt over het ontstaan van de aarde. Het feit dat een theorie door veel wetenschappers wordt omarmd, wil niet zeggen dat hij de waarheid bevat. We hebben meer theorieën gehad die door elke fysicus werden aangehangen, soms eeuwenlang, maar die toch onjuist bleken te zijn. Nog belangrijker is dat ik innerlijk overtuigd ben van de waarheid van Gods Woord. Als je de Bijbel dagelijks als je bron van kracht en troost ervaart, geef je die niet weg voor een theorie die zegt dat de werkelijkheid heel anders in elkaar steekt.”

IN WAT VOOR KLIMAAT GROEIDE U OP?

„Een trouw meelevend christelijk gereformeerd gezin in Haarlem.

Voor mijn ouders was het geloof heel belangrijk, dat merkte je aan alles.

Het was een zaak van hun hart. We hadden daar soms mooie gesprekken over. Mijn vrouw komt uit net zo’n gezin. Dat is geen garantie dat je bij het christelijk geloof bewaard blijft, maar het zet wel een stempel.

De predikant onder wie ik opgroeide, een zoon van de christelijke gereformeerde professor Geels, bracht een ruime prediking. Er moest een verandering in je leven plaatvinden, maar als je daarvan wist, hoefde je niet te blijven vragen of het heil wel voor jou was. Dan doe je het werk

„Al heel jong had ik de ervaring dat de Bijbel met geen enkel ander boek is te vergelijken. Dat is in de loop der jaren alleen maar sterker geworden.

Commentaren kunnen je zicht op de rijkdom van de Schrift versterken, maar ze hebben nooit de kracht van de tekst zelf. Die blijft uniek.”

GROEIDE U THUIS OOK OP IN EEN SFEER VAN GEBED? „Mijn vader bad aan tafel een formuliergebed en alleen bij bijzondere gelegenheden een vrij gebed. Zelf maak ik geen gebruik van formuliergebeden. Wel is het goed om de gebeden die achter in onze Bijbel staan, regelmatig te lezen. Al was het alleen maar vanwege de vrijmoedige wijze waarop God als Vader wordt aangesproken, gecombineerd met de

terdege *

20171220-063-TDE-MAIN-AR06.pdf 63

20 DECEMBER 2017

63

12/6/2017 12:31:40 PM

Dé dealer voor het klassieke orgel

S. de Wit & Zn. Madeliefstraat 12, Nieuw Vennep

 0252 – 67 28 05

www.sdewit.nl Op zoek naar beschermd wonen?

De Steenrots biedt beschermd wonen voor (jong)volwassenen met een psychiatrische aandoening, gericht op herstel en deelname aan de samenleving. Wij zijn een kleinschalige zorginstelling op reformatorische grondslag.

Woonvorm De Reling, Katwijk (ZH) Wij bieden 24 uurszorg aan 15 bewoners. Zij wonen: • op de groep met een gezamenlijke keuken en woonkamer • in een studio, waar men kan terugvallen op de groep • in een appartement met een hoge mate van zelfstandigheid Er is ruimte om in een vertrouwde sfeer gestalte te geven aan de christelijke geloofsovertuiging.

Meer weten over ons? Neem contact op met Ria van der Leer via 071 - 76 30 800 of stuur een mail naar info@steenrotskatwijk.nl ijk.nl

tskatw www.steenro : te si b e w onze Kijk ook op

64.indd 64

Recreërenin ineigen eigen sfeer! sfeer!

Recreëren Recreëren in eigen sfeer!vindt Welkomop oponze onzechristelijke christelijkegezinscamping. gezinscamping.UUvindt Welkom onzegezellige gezellige camping hetgezinscamping.

FrieseGaasterland, Gaasterland, onze camping ininhet Friese Welkom op onze christelijke U vindt midden in het merengebied en tussen uitgestrekte midden in het merengebied en tussen uitgestrekte onze gezellige camping in het Friese Gaasterland, weilanden.

Kom kamperenmet met uweigen eigen tent// weilanden.

Kom kamperen uw tent midden in het merengebied en tussen uitgestrekte caravan,ofofhuur huurbij bijons onseen eenmet chalet /lodgetent. lodgetent. caravan, chalet weilanden.

Kom kamperen uw/eigen tent / caravan, of huur bij ons een chalet / lodgetent. www.deverborgenhoek.nl www.deverborgenhoek.nl Info@deverborgenhoek.nl Info@deverborgenhoek.nl www.deverborgenhoek.nl Bokkeleane Bokkeleane 33 Info@deverborgenhoek.nl 8571RN RNHarich Harich 8571 Bokkeleane 3 0514-602065 0514-602065 8571 RN Harich 0514-602065

7-12-2017 16:37:58

belijdenis van eigen zonde en schuld.

Die twee zaken horen bij elkaar. We zijn veel kwijtgeraakt van het besef dat we in het gebed naderen tot de heilige God, voor Wie geen zonde kan bestaan. Dat zegt ook iets over ons omgaan met de Bijbel. Die moet je wel heel selectief lezen om te denken dat God alleen liefde is.

Belangrijk is dat we de héle Bijbel lezen. Dan kom je God in al Zijn eigenschappen tegen. Dat voorkomt een eenzijdig Godsbeeld. Er is een wisselwerking tussen het lezen van de Bijbel en het gebed. Je hebt de Heilige Geest nodig om Gods Woord werkelijk te verstaan; daar wil Hij ook om gebeden zijn. Het verstaan van de Bijbelse boodschap stempelt vervolgens je gebed. Het Woord leidt tot gebed, het gebed tot het Woord.

Dat is het mooie van stille tijd. Dan hoor je God spreken door Zijn Woord en mag als het ware iets terugzeggen in het gebed, dat tegelijk iets luisterends heeft.”

HOE GEEFT U CONCREET INVULLING AAN UW STILLE TIJD? „Omdat ik een avondmens ben, reserveer ik daar het eind van de avond voor. Onderweg naar het werk of naar huis probeer ik ook in de trein wat te lezen, of ik luister naar preken die ik van internet download en op een mp3-speler zet. Voor het slapen gaan lees ik een Bijbelgedeelte met een commentaar erbij. Daarna lees ik met mijn vrouw uit een dagboek –nu met teksten van puriteinse predikanten– en sluiten we de dag af met gebed. Dan gaat het licht uit en vind ik het fijn om persoonlijk nog met de Heere te spreken. Je eigen relatie met God gaat niet op in het gemeenschappelijke dienen van Hem.”

HEBT U DE INDRUK DAT U DE BIJBEL INTUSSEN AARDIG KENT? „Absoluut niet. Ik ontdek steeds weer nieuwe dingen, soms dingen die je in geen commentaar terugvindt. Neem de bevrijding van Petrus uit de gevangenis. Dat gebeurt in de nacht van Pascha, door een engel.

Hij slaat Petrus om hem wakker te maken. Aan het eind van het hoofdstuk lees je dat hij ook Herodes slaat.

Petrus slaat hij het leven in, Herodes slaat hij de dood in. In het klein zie je een herhaling van wat er in Egypte gebeurde in de nacht van het Pascha.

Het zijn verrassingen als je zoiets ineens ziet. De diepte en de veelkleu-

righeid van de Bijbel zijn ongekend.

Elk Bijbelboek heeft zijn schatten. Je komt er nooit in uitgeleerd.”

HOE BELEEFT U DE DISCUSSIE OVER HET SCHRIFTGEZAG, DIE NU OOK BINNEN DE GEREFORMEERDE GEZINDTE SPEELT? „Als pijnlijk en verontrustend. Ik heb respect voor Gijsbert van den Brink, maar hij heeft zich zo verbonden aan de evolutietheorie dat hij de Bijbeltekst in dat kader perst. Het gevolg is dat je soms het omgekeerde moet lezen van wat er bij onbevangen lezing lijkt te staan. Dan leg je de Schrift op een Procrustesbed. Het betekent dat

terdege *

20171220-065-TDE-MAIN-AR06.pdf 65

20 DECEMBER 2017

65

12/6/2017 12:31:42 PM

”Het boek van Gijsbert van den Brink laat zien dat de evolutietheorie onmogelijk valt te rijmen met een gereformeerde Schriftopvatting, al meent hij zelf dat dat wel kan”

je als eenvoudig christen Gods Woord niet kunt lezen zonder de uitleg van een theoloog erbij. Die is voor zijn uitleg weer afhankelijk van de natuurwetenschap. Met die opvatting zijn we echt heel ver van huis. Hoe kan de Heilige Geest Paulus ertoe aanzetten om te schrijven dat eerst de man is gemaakt en daarna de vrouw, als Hij weet dat dat helemaal niet het geval was en links en rechts tegelijkertijd zowel vrouwen als mannen ontstonden? Dat voorbeeld kan met tientallen andere worden uitgebreid. Je maakt God tot een soort bedrieger. Hij beweert in Zijn Woord dingen waarvan Hij weet dat ze niet kloppen. Dan houden we niet alleen van de Bijbel, maar ook van God Zelf uiteindelijk weinig over.

In die zin heb ik veel van het laatste boek van Van den Brink geleerd. Hij laat eigenlijk zien dat de evolutietheorie onmogelijk valt te rijmen met een gereformeerde Schriftopvatting, al meent hij zelf dat dat wel kan. Je krijgt een exegese die het omgekeerde oplevert van wat de tekst zegt.

Het zou bovendien betekenen dat de kerk al die eeuwen de Bijbel fout heeft gelezen.”

HOE VERKLAART U DAT OOK STEEDS MEER WETENSCHAPPERS UIT REFORMATORISCHE KRING DE EVOLUTIETHEORIE OMARMEN? „We leven in een periode waarin wetenschap en techniek weer enorm hoog genoteerd staan. Er wordt een bijna goddelijk gezag aan toegekend.

Als je dagelijks die sfeer inademt, doet dat iets met je denken. Zeker als je het betrekkelijke van theorieën onvoldoende onderkent.

Het trieste en verwarrende van de huidige situatie is, dat mensen die zich gereformeerd blijven noemen 66

terdege *

de evolutietheorie onderschrijven of zelfs promoten.

Ik vrees dat het daar op den duur niet bij blijft. Elke bioloog kan je vertellen dat een dood organisme onmogelijk tot leven kan komen. Dat is een wetmatigheid in de biologie. Lijken staan niet op. Als je je denken laat bepalen door de natuurwetenschap, kun je dat alleen maar beamen. Hoe stevig staat de opstanding van Christus dan nog? En die van ons? Het lijkt me een kwestie van tijd dat ook die kernstukken uit het christelijk geloof onder kritiek komen te staan. Waarom zou je de ene wetenschappelijke aanname wel accepteren en de andere niet?”

ERVAART U HET ALS UW TAAK OM EEN TEGENGELUID TE LATEN HOREN? „Dat probeer ik in ieder geval wel, binnen het brede spectrum van de christelijke filosofie. De aannames van de natuurwetenschap zijn nooit onbetwistbaar. Wonderen onttrekken zich sowieso aan de natuurwetenschap. Die houdt zich uitsluitend met de wetmatigheden bezig.”

WAT IS UW ADVIES RICHTING GEREFORMEERDE THEOLOGEN? „Houd je rug recht en laat je niet zomaar omver schoffelen door een natuurwetenschapper. De evolutietheorie staat een eeuw, de klassieke uitleg van Genesis 1 tot 3 sinds we met exegese bezig zijn. Waarom zou je die eeuwenoude traditie uitverkopen op gezag van een wetenschapper die het moet doen met data van vandaag? Een van de eerste dingen die we in de wetenschap dienen te leren, is dat ons denken en kennen beperkt is. En dat we ons daarom voor alles moeten laten gezeggen door wat God Zelf ons leert in Zijn Woord.”

20 DECEMBER 2017

20171220-066-TDE-MAIN-AR06.pdf 66

12/6/2017 12:31:43 PM

s

ds 1995 in

Alstublieft!

Kaart weg?

Kijk op www.onsvakanties.nl/TD en profiteer alsnog!

â‚Ź50,11 christelijke vakantieparken

174 overige vakantieparken

120.000 vakantiebungalows

Do or hee l Eur o pa!

0184 - 422 000 • 67.indd 67

www.onsvakanties.nl

5-12-2017 15:27:12

GROOT AANBOD VAN DIVERSE, UNIEKE ITEMS EN LEUKE ACCESSOIRES

MEER DAN 300 VERSCHILLENDE SOORTEN VERLICHTING

LIAM BANK 4-ZITS ZOALS AFGEBEELD € 1.095,-*

VEEL DEKBEDOVERTREKKEN OP ONZE RUIME LINNENAFDELING

* Onder voorbehoud van prijswijzigingen.

MOLEN DE ZWALUW

SFEERVOL RESTAURANT Winters genieten van een heerlijke lunch, diner of ambachtelijke pannenkoek!

Gastvrijheid en een warme sfeer staan centraal bij Molen ‘De Zwaluw’. Alle gerechten worden met zorg bereid door onze topkoks.

BAKKERIJ ‘DE ZWALUW’ Bij onze bakkerij zijn diverse soorten gebak en broden op bestelling verkrijgbaar. Ook dit jaar worden er tussen Kerst en Oud & Nieuw weer de lekkerste oliebollen en appelbeignets gebakken in onze skihut. Welkom!

BOWLING WINTERARRANGEMENT Komt een gezellig avondje bowlen bij Bowling ‘De Zwaluw’. In december, januari en februari bieden wij op dinsdag, woensdag en donderdag Bowling arrangement ‘De Zwaluw’ aan voor € 19,95 p.p.

Vraag naar de voorwaarden.

Batterijenweg 19c, Kesteren • Tel. 0488 48 8833 • www.molendezwaluw.nl

68.indd 68

5-12-2017 15:30:12

OGENBLIK

Het mooiste werk hebt het misschien weleens horen zeggen: ”Er is maar één soort werk mooi: vuurwerk!” Ik geef grif toe dat ik het een geweldig gezicht vind wanneer door middel van het afsteken van vuurwerk de mooiste kleurrijke figuren in het duister getoverd worden.

Ik herinner me nog zo’n spektakel bij de herdenking van het 25-jarig ambtsjubileum van koningin Juliana in 1973. Mits het in professionele handen is, heb ik er geen bezwaar tegen wanneer ter afsluiting van Koningsdag een dergelijk evenement plaatsvindt. Het wordt wat anders rond oud en nieuw, waarbij naast sier- ook knalvuurwerk ten gehore wordt gebracht, waarbij horen en zien vergaat en men zich op de straten van Mosul waant, waar het afgelopen jaar zo hard gestreden en ogenschijnlijk een overwinning behaald is.

Wat een geldverspilling – het afgelopen jaar zelfs 68 miljoen euro.

Wat een milieuverontreiniging, gezien de troep die overblijft. Wat levensgevaarlijk ook, want elk jaar vallen er slachtoffers en komen er mensen met brandwonden naar het ziekenhuis of met een inhalatietrauma als gevolg van het inademen van vuur en rook. Ook amputatie van vingers, handen en zelfs armen komt voor. Oogletsel doordat stukjes vuurwerk, as, metaal en kruit in de ogen terechtkomen, hetwelk wel tot blindheid leidt. Gehoorschade, zelfs algehele doofheid. Er zijn zelfs doden gevallen door brand, veroorzaakt door vuurwerk. En dan de ergernis wanneer het gedreun en

U

geknal voortduurt en de ouderen de slaap ontnomen wordt, zodat ze de volgende dag het nieuwe jaar niet in het huis des gebeds kunnen beginnen.

Is vuurwerk wel het mooiste werk?

Misschien wel het mooiste, maar zeker niet het beste. Ooit schreef John Flavel een boek getiteld ”Het beste werk in de slechtste tijden”. Dat gaat over standvastigheid en lijdzaamheid in tijden van geloofsvervolging, waar Flavel aan den lijve weet van had. Dat ”beste werk” gaat niet zonder het gebed, hetwelk door Luther ook wel genoemd is ”des christens grof geschut waarmee we de hemel bombarderen”. Laat dat rond oud en nieuw onze bezigheid zijn. Zeker met het oog op onze tijd, waarin de boze rondgaat als een briesende leeuw, wetende dat zijn tijd voorts kort is.

Augustinus zei dat zingen tweemaal bidden is. We zouden bijna zeggen: nog meer geweld op het Koninkrijk

Gods. Dat is een goed alternatief tegenover het zogenaamde ”mooiste werk”. Jaren geleden gaf ds. J. Overduin (1881-1963) het voorbeeld in Sliedrecht. Het was de tijd waarin nog geen vuurwerk werd afgestoken en mensen in huis vertoefden en wachtten op de twaalf slagen van de klok, voorzien van een schaal oliebollen en appelflappen, toen nog gespeend van een cabaretier op de beeldbuis die het afgelopen jaar met grappen en grollen de revue laat passeren. Ds. Overduin placht met zijn gezin in de pastorie aan de Rivierdijk rondom het harmonium het oude jaar uit en het nieuwe in te zingen met psalmen en gezangen, zoals ”Uren, dagen, maanden, jaren vliegen als een schaduw heen” en ”Gedenk o Heer’ hoe zwak ik ben, hoe kort van duur”.

De inwoners van Sliedrecht kwamen erop af om ernaar te luisteren, waarop hij na de Tweede Wereldoorlog besloot dit met zijn muzikale gezin jaarlijks meerstemmig in de open lucht te doen. Elk jaar kwamen er meer luisteraars. Na zijn emeritaat stopte ds. Overduin ermee. Had het met zijn ouderdom te maken, waarbij ”de zangeressen nedergebogen worden”? Of met tanende belangstelling, omdat de tijden veranderden vanwege het langzaam opkomende vuurwerk?

In ieder geval dient het gezang rond oud en nieuw navolging. Dat is het beste en ook het mooiste werk.

Zeker weten.

Ds. M. van Kooten, Elspeet terdege *

20171220-069-TDE-MAIN-AR07.pdf 69

20 DECEMBER 2017

69

12/5/2017 1:48:57 PM

Dubbel zo veel liefde Naam: Bart en Leida Duits Woonplaats: Ederveen In 2017: tweeling geboren wee autostoeltjes in de gang, twee dezelfde jasjes aan de kapstok en vier parmantige regenlaarsjes eronder. Wie binnenkomt bij Bart en Leida Duits in Ederveen weet meteen dat dit het thuis van een tweeling is. Het jaar 2017, dat vol zorg begon, eindigt voor hen vol dankbaarheid.

Een tweeling krijgen is niet iets alledaags. Ook niet zonder risico’s. Daar kan Leida Duits (26) over meepraten. In oktober 2016, na twintig weken zwangerschap, werd bij haar het tweeling transfusie syndroom vastgesteld. „De meeste eeneiige tweelingen delen hun placenta en daarmee het bloed vol voedingsstofen. Dat was bij onze tweeling ook. Alleen gebeurde dat delen niet evenwichtig. Het ene kindje liep groeiachterstand op en moest overleven in steeds minder vruchtwater.” Van de ene op de andere dag belandden Bart en Leida in de medische molen. „Om de dag moest ik voor controle naar het ziekenhuis”, vertelt Leida. „Behandeling wilden de artsen zo lang mogelijk uitstellen, omdat dit de bevalling op kan wekken. Na drie weken werd het risico dat het kleine kindje zou overlijden erg groot. Toen is de bloedtoevoer tussen beide baby’s dichtgebrand, zodat ze die niet meer hoefden te delen.

Gelukkig mocht de ingreep slagen. Er brak een goede zwangerschapsperiode aan. Maar in ons achterhoofd wisten we: de kans op vroeggeboorte is nu heel groot.”

Nog geen twee maanden later, op 17 januari 2017, worden Daan en Jesper geboren. Na 31 weken zwangerschap en via een keizersnee. „Dat was echt even slikken. Bij onze oudste, Lucas (3), was alles volgens het boekje gegaan.

Nu werden de kindjes meteen na de geboorte meegenomen. Ze moesten aan de beademing en in de couveuse. Pas na een dag mochten we hen vijf minuutjes vasthouden. Ik merkte dat

T

70

terdege *

de band tussen mij en de tweeling pas veel later ging groeien dan bij Lucas.”

Na vier dagen mag Leida naar huis. Daan en Jesper blijven in het ziekenhuis. Eerst in Nijmegen, op een uur afstand, daarna dichterbij, in Ede. „Er volgden negen zware weken. Op zo’n moment weet je: dit moet gewoon. Achteraf besef ik dat het heel heftig was. Zeker de eerste dagen na de bevalling, toen ik zelf lichamelijk zwak was. Het waren weken vol nieuwe emoties en ervaringen.”

Als de kinderen eindelijk naar huis mogen, wacht een grote uitdaging: hoe vind je na alles een normaal ritme? „We moesten alles ontdekken. Met elkaar ietsen lukte niet meer en als je even naar buiten wilde, was je in ieder geval een kwartier kwijt met het aandoen van jasjes en laarsjes.”

Leida kreeg veel goedbedoelde tips over de verzorging van de tweeling. Maar ze zocht vooral haar eigen weg. „Twee kinderen tegelijk voeden werkt bij mij niet. Liever geef ik eerst de een en dan de ander het lesje en een schone luier. Alleen bij een fruithap kun je twee kinderstoelen naast elkaar zetten.” Ze blijft er nuchter onder. „Als Bart er is, delen we de zorg. Op andere momenten ben ik gewoon dubbel zo druk.

Je hebt voor alles twee keer zo veel tijd nodig.”

Voor Leida staat vast dat orde en regelmaat eraan bijdragen dat het huishouden inmiddels weer soepel loopt. „De kinderen weten waar ze aan toe zijn en door het ritme weet ik waarom ze huilen. Natuurlijk gaat hier niet alles perfect.

Toch kan ik niet anders zeggen dan dat het ontzettend goed gaat. We besefen steeds weer: het hebben van een tweeling is super mooi. Je krijgt dubbel zo veel liefde.”

tekst: henrieke hoogendijk beeld: Sjaak Verboom

20 december 2017

20171220-070-TDE-MAIN-AR33.pdf 70

12/5/2017 1:43:05 PM

*

terdege *

20 december 2017

Bijzonder jaar #3 20171220-071-TDE-MAIN-AR33.pdf 71

12/5/2017 1:43:09 PM

72

terdege *

20 DECEMBER 2017

20171220-072-TDE-MAIN-AR38.pdf 72

12/5/2017 1:44:16 PM

pastoraal

„HET WONDER VAN KERST IS NIET UIT TE SPREKEN. MAAR WE KUNNEN ER OOK NIET VAN ZWIJGEN. LATEN WE ONS DUS VERHEUGEN” AELRED VAN RIEVAULX (1110-1167)

Niets nieuws met KERST met Kerst verkondigt ds. A.A.F. van de Weg niets nieuws. Ik overhandig een oud geboortebericht”, aldus de hersteld hervormde predikant uit Abbenbroek.

Ik mag de komst van christus dieper doordenken en me verwonderen.” de woorden van de monnik Aelred van rievaulx helpen hem daarbij. tekst: reinald molenaar beeld: Sjaak Verboom

terdege *

20171220-073-TDE-MAIN-AR38.pdf 73

20 december 2017

73

12/5/2017 1:44:17 PM

et is koud in de oude Dorpskerk van Abbenbroek, het Zuid-Hollandse dorp waar ds. Van de Weg nu drie jaar predikant is. Toch laat hij graag even het monumentale godshuis zien, waar vorig jaar een multifunctionele ruimte in is aangebracht voor catechese en ander kerkenwerk. In het schip van de kerk staat de 33-jarige predikant stil bij een middeleeuwse grafzerk die in de muur is aangebracht. „Doordat hier een luik voor hing, heeft dit roomse tafereel waarop een zegenende geestelijke staat afgebeeld de Beeldenstorm overleefd.”

Door de kerk gaat het naar de consistorie, waar de verwarming wél aanstaat. Over preken met Kerst gaan we praten. En over advent, want „geen Kerst zonder advent”, zegt de predikant stellig. Maar eerst wil ds. Van de Weg wel wat kwijt over de setting waarin hij in Abbenbroek predikant is. Een totaal andere dan in zijn eerste gemeente Soest. „Hier wordt Halloween gevierd. Mensen gaan massaal de straat op om de dood te vieren. Dan merk je hoe duister de wereld is waarin je leeft.”

Zijn gemeente, vooral een streekgemeente met leden uit de omliggende dorpen, besloot tijdens Halloween kaartjes met teksten uit te delen aan mensen in de optocht. „Je moet dat natuurlijk zorgvuldig doen, om geen tegenreactie op te roepen. Dit jaar was de tekst zoiets als: „Als je bang bent, bid tot Jezus. Hij wil je rust geven.” Waar kan het Evangelie beter schijnen dan hier, in deze grote duisternis?”

Ds. Van de Weg heeft een stapel boeken voor zich liggen. Bovenop ligt ”De slag om het hart” van prof. dr. Herman Paul. „Dit boek heeft me geraakt en ik herken er veel van mijn eigen situatie in. Ik ontmoet regel-

H

”Dominees hebben allerlei antwoorden, maar we weten soms niet eens meer welke vragen erbij hoorden”

74

terdege *

matig mensen die niet meer naar de kerk komen maar toch verlangende wezens zijn. Wat mij betreft moet die theologie van het verlangen nog verder uitgedacht worden. Het verlangen is een diepe grondtrek in ieder leven. Maar wij verlangen naar het binnentijdelijke, naar wat je kunt vastpakken, maar wat ons bij de handen afbreekt. Met Kerst spreekt God Zijn verlangen uit in de naam Jezus: Hij zal Zijn volk zalig maken. God breekt een nieuwe toekomst open in onze geschiedenis.”

HOE GRAAF JE IN MENSEN HET VERLANGEN NAAR GOD OP? „Laat allereerst duidelijk zijn dat dit verlangen ook in kerkmensen steeds weer opgegraven moet worden. Dat kan niet anders dan in de ontmoeting met elkaar, soms in crisismomenten waarin zij op zichzelf teruggeworpen zijn. De hunkering naar zekerheid komt dan naar de oppervlakte en dat biedt de mogelijkheid om te zeggen: „Wat God betreft hoeft het hier niet bij te blijven. Hij stuurde Zijn Zoon naar deze wereld, heeft Hem in onze misère ondergedompeld. In Hem is vervulling te vinden.”

In de hersteld hervormde gemeente Abbenbroek ging onlangs een Bijbelkring van start waaraan zeven mensen deelnemen die nooit in de kerk komen en soms ook helemaal onbekend zijn met de Bijbel. Ds. Van de Weg leidt deze kring met een oudkerkenraadslid. „Het is heel basic: wie is God, wat betekent Kerst, dat soort vragen. De deelnemers hebben alle ruimte om hun vragen te stellen.

In deze groep leer ik om vragen eerst vragen te laten. Je bent als dominee geneigd om alleen een antwoord te geven. Wij hebben allerlei antwoorden, maar we weten soms niet eens meer welke vragen erbij hoorden.”

20 DECEMBER 2017

20171220-074-TDE-MAIN-AR38.pdf 74

12/5/2017 1:44:19 PM

pastoraal

IS KERST VAAK OOK NIET EEN ANTWOORD OP EEN NIET GESTELDE VRAAG?

verleiding om vernieuwend te willen zijn met Kerst is groot.”

„Ik denk het wel... Op zich is de mens niet veranderd in de afgelopen 2000 jaar. En God ook niet.” Ds. Van de Weg neemt een ander boekje van de stapel. „Ken je dit? Dat is de kerstbrief ”’t Liep tegen het nieuwe jaar” van de theoloog K.H. Miskotte.

Hij schreef dit vlak na de Tweede Wereldoorlog. In deze brief tekent hij de eenzaamheid waarin wij verkeren, de christen net zo goed als de goddeloze. We worden alleen geboren, en gelukkig zijn daar onze ouders, maar hun zorg kan uiteindelijk niet volstaan. We hebben ontferming nodig van Hogerhand.

Het thema eenzaamheid wil ik gebruiken in mijn advents- en kerstpreken dit jaar. Daarbij neem ik tijdens advent Jesaja 9 als leidraad. „Een Kind is ons geboren, een Zoon is ons gegeven.” En dan al de namen die volgen.” Lachend: „Door dit interview werd ik gedwongen om eerder over deze preken na te denken dan ik normaal gesproken doe. Het is goed om in november al aan je kerstpreek te zitten, las ik ergens, omdat je dan niet gevoed wordt door de sentimenten van de kersttijd. Kerst is niet het feest waarop wij de lampjes aandoen, maar waarop God het Licht doet opgaan.”

DE VERLEIDING? OF DE UITDAGING?

HOE KOMT EEN KERSTPREEK TOT STAND? „Biddend, mediterend, worstelend.

Ter voorbereiding voed ik me met stemmen uit de kerk der eeuwen. ”Ik geloof de heilige, katholieke kerk.”

Samen met al de heiligen, bereid ik me voor op de kerstdagen. Ik preek meestal uit Lukas 2. Eén keer heb ik uit Matthéüs 1 gepreekt. Daar kreeg ik uiteraard commentaar op. De

„Nee, de verleiding. Want wat voor nieuws moet ik zeggen? Ik overhandig de gemeente een oud geboortebericht. Als beginnend predikant liep ik weleens vast in mijn drang om vernieuwend te zijn. Ik mag de komst van Christus wél dieper doordenken en me verwonderen.

De laatste tijd ontdek ik steeds meer de katholiciteit van de kerk. We leven in een geschiedenis van heiligen die de komst van Jezus al eerder doordachten. De cisterciënzer monnik Aelred van Rievaulx, die leefde in de 12e eeuw, zegt daar iets heel moois over: „Het wonder van Kerst is niet uit te spreken. Maar we kunnen er ook niet van zwijgen. Laten we ons dus verheugen.” Het gaat erom dat ik in de preek de toonsoort van de verwondering probeer aan te raken.

Dat vind ik sowieso een essentieel onderdeel van de prediking. Al die toeters en bellen word je een keer zat, maar verwondering verveelt nooit. Daar kun je wel vijftig keer Kerst mee vieren.”

VERWONDERING, DAT KLINKT HAAST MYSTIEK. „Daar raak je een gevoelige snaar.

De verborgen omgang met God is mystiek, een geheimenis. Je tast naar woorden en dat mag de gemeente ook merken. De goudmijn van voorreformatorische mystiek en bevinding moet aangeboord blijven. Wij willen als gereformeerden de zaak soms te veel kloppend krijgen. Maar mag een preek ons ook nog vervoeren? Je woorden moeten warm zijn en niet bloedeloos worden.

De Deense theoloog Søren Kier-

kegaard zegt: „Geloof leeft van de paradox.” Met Kerst ontstaat die paradox tot en met. Hoe kan het dat God Mens wilde worden en dat Hij naar ons omziet?”

ER LIGT NOG EEN BOEKJE OP TAFEL. „Dat is van dr. W. Aalders, ”De hemel is rood”. Hij spreekt daarin over het skandalon, het aanstootgevende van Kerst. God daalt naar ons af. Het heil is dat je het presteren aleert en van genade leert leven.

Dat aanstootgevende komt het dichtst bij de mensen als je hun taal spreekt. Niet uit versimpeling, maar om de woorden van de Schrift weer opnieuw te laten klinken.”

HOE KLINKT DAT, KERST IN GEWONE TAAL? „Poeh... In ons leven zijn onze verlangens bepalend, maar met Kerst is Gods verlangen bepalend. Of is dat te ilosoisch? Weet je dat het gewoon heel lastig is om het in gewone woorden te zeggen? God wil Zijn Zoon kwijt, Hij heeft Hem voor ons over.

We hoeven niet te leven van onze prestaties, maar we mogen eindelijk ook eens ontvangen. Zoiets.

Ruimte voor het onuitzegbare moet er in de kerstdagen wel zijn. Het niet kunnen zeggen is ook een uitleg van Kerst. Maar het Woord moet vooral verkondigd worden. Het geboortebericht, het goede oude nieuws. En de adventstijd hebben we daarvoor nodig om ons op de juiste toonhoogte brengen. Zomaar ineens Kerst vieren zou te groot voor ons zijn. Bonhoefer schrijft hierover als hij in de gevangenis zit. Advent is in je cel zitten. De deur blijft gesloten en kan slechts van buiten worden opengedaan. Als de deur opengaat, is het Kerst.”

terdege *

20171220-075-TDE-MAIN-AR38.pdf 75

20 december 2017

75

12/5/2017 1:44:19 PM

Licht

76

terdege *

20 december 2017

20171220-076-TDE-MAIN-AR08.pdf 76

12/5/2017 1:45:31 PM

kerstverhaal

De meeste mensen beseffen het niet, maar die zon is ons middelpunt tekst: LISETTE VAN DE HEG beeld: UNSPLASH k zit op mijn stoel bij het raam en staar naar buiten, waar de regen met felle slagen om zich heen slaat.

De wind rukt aan de laatste dorre bladeren die in de bomen hangen en maakt triomfantelijk slachtofers die dwarrelend hun weg de wijde wereld inslaan.

De regendruppels tegen het raam trekken hun eigen sporen en ik volg er enkele tot ik het zat ben. Dit is wat het geworden is. Mijn dagelijkse tijdverdrijf. Naar buiten staren, regendruppels op de voet volgen, bruin blad zien wegwaaien en me voorstellen dat ik het zelf zou zijn die daar ging. De wereld tegemoet.

Niets is minder waar.

Mijn leven staat stil waar ik het achtergelaten heb.

Een zonnestraal breekt een kort moment door de wolken en kleurt regenboogstrepen in de lucht. Ik voel hoe de warmte mijn huid beroert. Dan is het moment voorbij en het licht verdwijnt weer. Duurt altijd te kort. Die koesterende momenten.

De meeste mensen besefen het niet, maar die zon is ons middelpunt. Zonder dat licht zou het leven op aarde niet bestaan. Iets verder weg en we zouden bevriezen, iets dichterbij en we zouden verbranden.

Dank voor het Licht, Heere.

De voordeur aan de overkant gaat open, langzaam, een heel klein stukje. Ik zie zijn kleine vingertjes die om de deur grijpen nog voordat ik zijn krullen zie verschijnen.

Hij heeft moeite met de drempel, maar het gaat hem iedere keer beter af. Achter hem verschijnt het wiel van de wandelwagen, de rest van de wagen en uiteindelijk zijn moeder. Een week wonen ze hier nu, en iedere dag gaan ze samen op pad.

Iedere dag kijk ik toe.

Wat zou ik anders moeten doen?

Ze zegt iets tegen hem terwijl ze zich omdraait en de deur dichttrekt en op slot draait. Het jochie roept en lacht en steekt zijn hand naar haar uit.

Ik buig me naar voren, zwaai en glimlach naar hen, maar ze zien me niet.

Teleurgesteld zak ik terug in mijn stoel.

I

De moeder komt naast haar zoontje staan. Hij mag lopen, tot het einde van de straat, aan zijn moeders hand. Dan stopt ze en zet hem in de wagen voordat ze verdergaan en de drukke straat oversteken. Ze babbelen en ik zweef mee op een windvlaag, word een van die dorre bladeren en luister stiekem naar hun gesprek. „Gaan we doen, mama?” „Boodschappen, lieverd. We moeten brood kopen en groente en melk.” „Kijk! Vrachtauto!” Hij hipt op zijn tenen en springt enthousiast op, wijst naar voren en zijn ogen worden groter.

Het busje van de tuinman verderop in de straat rijdt langs. „Nee, schat, dat is geen vrachtauto, dat is een busje.” „Niet, vrachtauto!”

De moeder lacht. De wind blaast me verder. Omhoog ga ik, zo hoog dat ik ze niet langer kan verstaan. Dan word ik naar beneden geslagen, bots tegen een lantaarnpaal, blijf een moment tegen het koude staal gedrukt voordat de wind weer vat krijgt.

Ik sluit mijn ogen en laat me gaan. Omhoog, omlaag, rondtollend. Even raak ik de stoep, maar op gaat het weer en ik dwarrel verder. Ik zie de wolken hoog boven me, de voorbijrazende auto’s, voetgangers, ietsers.

Plots klapt het herfstblad dat ik ben op de natte ruit van een bestelbusje. De wind houdt me gevangen tegen het raam, de regendruppels zijn als plaksel. Ik kan geen kant meer op, maar dat is niet erg. Ik rijd mee met die bus, ga waar hij gaat en zie wat de chaufeur ziet.

We staan bij een verkeerslicht en ik ben bang dat de wind me weer op zal tillen, maar dat gebeurt niet en we trekken weer op.

De winkeliersvereniging heeft de straten versierd, zoals ze al doen sinds ze bestaan. Lichtsnoeren van gevel naar gevel, kerstbomen op iedere hoek van de straat. Ook de etalages doen mee. De versieringen werden ieder jaar uitbundiger en wanstaltiger, dat zal nu niet anders zijn. Ze hebben het ware kerstverhaal bedolven onder ontelbare ballen, bomen, lichtjes en een dikke bebaarde ho-ho-horoepende oude man in een slee. Zou iemand onder al die ballast het Licht kunnen vinden?

Zo glanzend en glimmend en lielijk was het allemaal toch

terdege *

20171220-077-TDE-MAIN-AR08.pdf 77

20 december 2017

77

12/5/2017 1:45:33 PM

kerstverhaal

Ik breng mijn hand omhoog, aarzel om tegen het raam te tikken niet toen U Uw luister alegde om mens te worden?

Mijn busje stopt opnieuw. De chaufeur stapt uit en loopt naar de achterkant van de wagen. Ik voel hoe het busje beweegt als hij erin stapt en het pakketje zoekt dat hij hier moet aleveren.

Kartonnen dozen vol met spullen. Of kratjes met eten.

Ik ken ze wel. De weinige contacten die ik heb zijn met de naamloze bezorgers van mijn boodschappen. De een vriendelijker dan de ander. „Waarom nemen we geen tafeltje-dek-je?” had Harm meerdere keren voorgesteld. Maar ik was vastbesloten om zelf te blijven koken tot het echt niet meer ging en ik bestelde mijn boodschappen bij de supermarkt en was iedere dag weer blij als hij tevreden op zijn buik klopte nadat hij zijn bord had leeggegeten.

op de treeplank van mijn rollator, naast de koie.

Even later zit ik weer in mijn stoel met het geopende blik op mijn schoot. Ik bestelde de kerstkransjes uit automatisme en stond er stil naar te kijken toen ik ze uit het krat met boodschappen haalde. Vorig jaar nog aten Harm en ik ze samen. Maar Harm werd ziek en we moesten afscheid nemen. Ons verbond van bijna zestig jaar viel uiteen.

Ik neem een hap en veeg de spikkels en kruimels die op mijn schoot spatten op de grond. „Hé, hallo”, zeg ik als ik mijn overbuurvrouw en haar zoontje de straat in zie lopen. „Jullie zijn alweer terug.”

Ik buig wat naar voren om het beter te kunnen zien. De kleine man zit huilend in zijn wagentje. „Och, het was vandaag zeker niet zo gezellig.”

Aandachtig kijk ik toe.

Ik zucht, laat het herfstblad los en open mijn ogen. Terug Haar gezicht staat neutraal. Ik vraag me af waarom haar ben ik, in mijn stoel, voor het raam in mijn stille huis en ik zoon huilt. Misschien heeft hij een vieze broek. Of heeft hoor mijn moeders stem roepen: „Dat gedroom brengt je hij honger of dorst. nergens, Lies. Er moet gewerkt worden!”

Ik kijk naar de koekjes in het blik dat op mijn schoot staat Hoeveel tijd er verstreken is weet ik niet, maar ik voel aan en kijk weer naar buiten. mijn stramme benen dat ik even in beweging moet komen. Zal ik...?

Langzaam duw ik mezelf omhoog uit die stoel. Mijn rollator Maar hoe? ondersteunt me in de moeizame gang naar mijn kleine keu- Ze zijn nu recht tegenover mijn huis. Het is een smal straatje. Alleen geschikt voor eenrichtingsverkeer. Als ze kentje. Koie. Filter. Water. Het zal mijn tijd wel duren. opkijkt, zal ze me zien zitten.

Ik zet het apparaat aan en ga op het treeplankje van mijn rollator zitten wachten tot mijn koie is doorgelopen. Vroe- Ik breng mijn hand omhoog, aarzel om tegen het raam te tikken. ger liep ik nog terug naar Harm die in de woonkamer zat, Zou dat...? maar tegenwoordig wacht ik in de keuken.

De jonge moeder buigt zich over de wagen heen en zegt Die kleine wandelingetjes zijn doelloos geworden. Net als iets tegen haar kind. mijn leven.

Een herfstblad. „We zijn er bijna, nog even volhouden.”

Ik lach schamper. Zo diep ben ik gezonken dat het leven Het is net alsof ik haar hoor spreken, maar ik weet dat het van een herfstblad meer te bieden heeft dan dat van meeen echo is uit mijn eigen verleden. Ze draait de wagen zelf. het pad naar hun huis in.

Het apparaat borrelt, rochelt en spuwt de laatste druppels in De dikke ring die ik nog altijd om mijn vinger draag, tikt de kleine koiepot waar nu precies genoeg in zit voor mijn tot mijn eigen verbazing tegen de ruit. Ik schrik van mekopje koie. Ik besluit dat ik er vandaag wel een koekje bij zelf, maar tik nogmaals. kan nemen. Het is tenslotte bijna feest.

Ze hoort iets. Draait zich om. „En meer dan één mag ook wel”, mompel ik hardop om de Ik glimlach naar haar en zie hoe zij aarzelend haar hand stilte in mijn huis te breken. Ik pak het koekblik en zet het opsteekt en zwaait.

78

terdege *

20 december 2017

20171220-078-TDE-MAIN-AR08.pdf 78

12/5/2017 1:45:34 PM

terdege *

20171220-079-TDE-MAIN-AR08.pdf 79

20 december 2017

79

12/5/2017 1:45:36 PM

Ik zwaai terug.

En glimlach.

Als ik haar wenk, zou ze dan...?

Ook haar zoontje zwaait enthousiast. Daarna verdwijnen ze naar binnen en de lege uren van de middag strekken zich troosteloos voor me uit. Ik kijk naar de dikke ring om mijn vinger en dan naar het raam.

Ik durfde niet te wenken.

Misschien moet ik oefenen. Voor een volgende keer.

Ik buig naar voren en laat de ring de ruit raken. Stel me voor dat ze me ziet en weer zwaait. Ik hoef alleen maar terug te zwaaien en dan te wenken.

Wenken is niet moeilijk. Ik oefen even. Heel bescheiden.

Ik zou het de volgende keer dat ik haar zie kunnen proberen. Wat kan me eigenlijk gebeuren?

Nog eens laat ik de ring tikken.

Het klinkt iets harder nu en na de tik zwaai ik en wenk ik zo enthousiast als ik maar kan.

Ik sluit mijn ogen en mijmer tevreden hoe het zal gaan: Ze steekt samen met haar zoontje de straat over en even later staan we in de deuropening met elkaar te praten. „Ik dacht, ik bel even aan.” Ze glimlacht. Haar stem klinkt vrolijk. Tinkelend. Als een belletje. „Wat vind ik dát leuk”, antwoord ik.

Ze steekt me haar hand toe. „Angelique”, zegt ze. „En dit is mijn zoontje Sandor.”

Haar huid voelt glad en strak tegen mijn rimpelige vel, maar ook warm. Zo aangenaam warm. De aanraking van een ander. Er schieten tranen in mijn ogen. „Lies”, zeg ik. „Wil je binnenkomen?”

Ze aarzelt geen moment. „Graag!”

Het gaat even wat klungelig, omdat ik met de rollator sta te manoeuvreren in het smalle halletje, maar het lukt. Ik schaam me voor mijn donkere woonkamer, zie ineens alles door andere ogen. De sleetse vloerbedekking, de ingezakte kussens op de bank. Mijn stoel die met de rug naar de woonkamer staat, omdat ik altijd zo graag naar de straat kijk.

Ik open mijn ogen.

Net op tijd om te zien dat de deur aan de overkant alweer 80

terdege *

opengaat. Daar is ze. Zou ze echt Angelique heten?

Vermoeid doe ik mijn ogen weer dicht en ik verwijt mezelf mijn stomme fantasietjes. Er is niemand meer over die mij nog Lies noemt. Ik ben ”mevrouw Jacobs” geworden.

En zo’n jonge vrouw als zij zit vast niet op iemand als ik te wachten.

Morgen is het Kerst en over een week begint weer een nieuw jaar.

Kunt U me niet gewoon thuishalen? Ik ben zo moe, er is niets meer voor mij te doen op deze aarde.

De bel gaat.

Ondanks mijn vermoeidheid sta ik op. Ik laat mensen liever niet wachten. Zo snel mogelijk slof ik naar de voordeur en struikel bijna over mijn eigen voeten, maar gelukkig heb ik mijn rollator.

Ik open de deur. „Ik zag u wenken en dacht: ik bel even aan.”

Ze glimlacht. Haar stem klinkt vrolijk. Tinkelend. Als een belletje. „Wat vind ik dát leuk”, stamel ik.

Ze steekt me haar hand toe. Noemt haar naam. Vraagt of ik zin heb om morgen te komen eten. Ze zijn maar met z’n tweetjes, zij en haar zoontje. Ook met Kerst. En ze gunt haar zoontje zo graag een oma. Of ik... Misschien?

Als het niet te brutaal is.

Of heb ik andere plannen?

En, o ja. Vanmiddag zal ze het hele huis versieren. Wel wat laat, maar ze was zo druk met de verhuizing en alle problemen met de woningstichting... Ach, met dat verhaal wil ze me niet vermoeien.

Ze heeft een nieuwe start gemaakt en nu wil ze van deze Kerst iets onvergetelijks maken. Met lichtjes en ballen en groen, kaarsen en sterren. Maar vooral veel lichtjes. Voor het echte kerstgevoel. „Zonder lichtjes geen Kerst”, glimlacht ze.

Mijn mond krult zich, spiegelt haar blijde uitdrukking. Ik lach een lang vergeten lach.

Nee, zonder Licht geen Kerst.

Misschien moet U me nog maar niet thuishalen. Ik heb nog wat te doen op deze aarde.

20 december 2017

20171220-080-TDE-MAIN-AR08.pdf 80

12/5/2017 1:45:39 PM

Morgen is het Kerst en over een week begint weer een nieuw jaar

terdege *

20171220-081-TDE-MAIN-AR08.pdf 81

20 DECEMBER 2017

81

12/5/2017 1:45:41 PM

* Is een hond je beste vriend? Honden begrijpen meer van jou dan je zult denken. Ze praten ook terug, al is dat niet met hun bek. tekst: BART VAN DEN DIKKENBERG

GRAPHIC

AFLOSSING VOOR DE APACHE Bell’s V-280 tiltrotor maakt eerste vlucht TRANSPORT-VARIANT Tiltrotor: Rotors en aandrijfassens kantelen terwijl motorgondels op hun plek blijven.

Motoren: Twee 5.000 shp GE T64 turboshafts

Casco Koolstofvezel - versterkt composiet reduceert gewicht en kosten

Gepantserde Cabine Bovenaanzicht

V-staart en rolroeren Intrekbaar Onderstel

Zijdeuren: Troepen kunnen snel inen uitstappen en geven deurschutters wijder schootsveld

Verticaal opstijgen Stijgt op, landt en zweeft als helikopter

AANVALS-VARIANT SPECIFICATIES Snelheid Gevechtsradius Laadvermogen Bemanning Troepen

V-280

UH-60M

520 km/u 1.480 km 5.440 kg 4 14

280 km/u 600 km 4.540 kg 4 11

Geschutskoepel op neus

Interne nis en buitenboord-pylonen voor geleide projectielen en raketten

Voorwaartse Vlucht Snelheid, bereik en laadvermogen groter dan van helikopter

HET PROTOTYPE VAN DE BELL V-280 TILTROTOR HEEFT ONLANGS ZIJN EERSTE VLUCHT GEMAAKT. HET TOESTEL MOET ROND 2030 DE TRANSPORTHELIKOPTER UH-60 BLACK HAWK EN DE VLIEGENDE TANK AH-64 APACHE GAAN VERVANGEN.

82

terdege *

20 DECEMBER 2017

20171220-082-TDE-MAIN-AR27.pdf 82

12/5/2017 1:46:57 PM

ZOEK HET UIT!

HAGEDIS EVOLUEERDE NIET

Vulkaanuitbarstingen gaan in de regel gepaard met veel hitte, stoom en lava. Magma van 800 graden Celsius of meer zoekt een weg naar buiten. Nieuw is dat magma onder een vulkaan in rust niet vloeibaar, maar vast gesteente is. Enkele jaren voorafgaand aan een uitbarsting warmt het op en wordt het vloeibaar. Met deze kennis kunnen geologen een uitbarsting vroegtijdig zien aankomen.

Watertrappen Een elektrische fiets bracht Nieuw-Zeelander Guy HowardWillis op een idee. Samen met fietsdesigner Roland Alonzo ontwikkelde hij de Manta5, een elektrische waterfiets. De Manta5 is gemaakt van aluminium en heeft twee koolstofvezeldraagvleugels. Fietsen op de Manta5 vraagt naar verluid wel enige oefening.

BIOLOGIE

nu zeker van dat honden met hun gezichtsuitdrukkingen reageren op aandacht van mensen; en niet eens zozeer vanuit opwinding. Ze laten niet zomaar emoties zien, maar proberen actief met mensen te communiceren. In ons onderzoek reageerden honden expressiever wanneer iemand naar hen keek, dan wanneer iemand hun een bakje eten voorhield”, zegt onderzoeker Juliane Kaminski van de Universiteit van Portsmouth.

Waterstofbus Als geen andere autofabrikant houdt Toyota zich bezig met alternatieve aandrijvingen. De eerste hybride Prius rolde immers al twintig jaar geleden van de band. Op de Tokyo Motor Show toonde Toyota onlangs voor het eerst de Sora, een elektrische touringcar met brandstofceltechniek aan boord. Deze haalt zijn energie uit waterstof. De bus moet volgend jaar in productie gaan.

terdege *

20171220-083-TDE-MAIN-AR27.pdf 83

ENERGIE

HONDEN PRATEN MET MENSEN Kunnen honden actief communiceren met mensen? Jazeker, zo blijkt uit nieuw onderzoek. Honden ‘praten’ met hun ‘gezichtsuitdrukking’.

Een scheef kopje betekent ”ik ben verbaasd”; opgetrokken wenkbrauwen ”heb je me iets interessants te melden?”; en een alerte, onafgebroken blik op de baas ”zeg het maar, ik wil alles voor u doen”.

Dat honden communiceren met mensen is geen verrassing voor de onderzoekers. „Maar we zijn er

onderzoeker dr. Emma Sherratt van de University of New England in Australië. Zelfs de huidskleur was bewaard gebleven. Sherratt constateerde dat de evolutie al die 20 miljoen jaar heeft stilgestaan. Voor creationist dr. David Catchpoole is dat geen verrassing. „God schiep immers alle soorten naar hun aard. Ook deze vondst past prima binnen een Bijbelse tijdlijn van schepping en zondvloed.”

TECHNIEK

GEOLOGIE

Voorspel de klap

Insecten in barnsteen heeft iedereen weleens gezien, al is het op een foto. De insecten werden gevangen in hars van naaldbomen dat vervolgens versteende. Minder bekend is dat in barnsteen ook kleine hagedissen zijn aangetroffen.

Deze moeten volgens de gangbare wetenschap 20 miljoen jaar oud zijn. Maar ze lijken verrassend veel op hun hedendaagse soortgenoten, ontdekte

EVOLUTIE

Nieuwe uitdaging nodig? Ga waterfietsen!

20 DECEMBER 2017

83

12/5/2017 1:47:59 PM

NÓG MEER REDENEN OM TE KO M E N ? O N S N I E U WE MAGA Z I N E KO M T U I T, G RAT I S VE R K R IJ G BA AR I N O N Z E WI N K E L !

N U N S P E T E RW EG 83

84.indd 84

ELSPEET

T E L . (057 7) 49 1686

W W W.T WO O N H U I S . N L

5-12-2017 15:32:56

In 40 jaar heeft Woonhuis zich ontwikkeld van ‘een rolletje vinyl halen bij Gerrit’ tot complete woninginrichting met stijl. Ons achtste lustrum is reden om u dit jaar te inspireren met 40 originele kleurcombinaties in een eigentijdse, chique maar smaakvolle setting.

Over smaak gesproken… ons jubileum gaat natuurlijk gepaard met lekkere hapjes en drankjes.

Plus 15% korting op alle meubelen en accessoires.

84.indd 85

5-12-2017 15:32:56

Oliebollen uit de

machinekamer

Veel binnenvaartschippers liggen de laatste week van het jaar stil. ”Rustige dagen? Misschien is dit wel de drukste week van het jaar. We werken niet, maar de week is meer dan gevuld met allerlei afspraken.” Een inkijkje in de periode tussen de kerstavond op het schippersinternaat en de toeterende scheepshoorn op nieuwjaarsdag. tekst: GISETTE VAN DALEN-HEEMSKERK beeld: HENK VISSCHER

20171220-086-TDE-MAIN-AR26.pdf 86

12/5/2017 1:50:15 PM

20171220-087-TDE-MAIN-AR26.pdf 87

12/5/2017 1:50:19 PM

H

et is ieder jaar weer een prachtig gezicht. Aan de anders nagenoeg lege kade van Ouderkerk aan den IJssel liggen de laatste week van het jaar rijen binnenvaartschepen. Maximaal zes vaartuigen dik, zodat de vaargeul open blijft. De schepen liggen er bij elkaar als een klein dorpje in de rivier. De klamme deken van mist maakt de winterse wereld nog kleiner en knusser.

tig even binnenvallen. Twee weken van tevoren wil ik dan eigenlijk al naar huis. We slapen op veel verschillende plekken. ’s Nachts hoor je dan steeds andere geluiden. Soms ook kerkklokken, tot vervelens toe.

Maar als Nico de kerkklok van Ouderkerk aan den IJssel hoort, ergert

hij zich nooit. „Ik ben weer thuis,” zegt hij dan.”

Nico: „Mijn ouderlijk huis, waar mijn moeder nog altijd woont, staat dicht bij de ligplaats. Daar ga ik tijdens deze dagen regelmatig langs.

Afgelopen jaar is mijn vader helaas overleden. Vooral met deze dagen

GEZELLIGE DRUKTE In de roef van de Zeldenrust van Nico (59) en Janny (54) Stam-Terlouw is het een gezellige drukte.

Op de banken in de woonkamer zitten hun dochters Jeanine en Mathilde samen met jongeren van andere schepen te praten. Aan de royale eettafel drinkt Caroline Speksnijder-Heuvelman van de Atalanta een bakje koie mee.

Sinds achttien jaar liggen de Zeldenrust en de Atalanta de laatste week van het jaar naast elkaar.

Janny: „Een van onze kinderen was nogal een handenbindertje.

Daardoor zag ik het oliebollen bakken in die tijd niet zitten.

Caroline is mijn nicht. Hun schip lag toevallig naast ons. Nico heeft toen aan haar gevraagd of ze even op onze kinderen wilde passen.

Sindsdien hebben we –op één jaar na– deze weken altijd naast elkaar gelegen.”

De zomervakantie, hoe leuk ook, kan niet tippen aan de kerstvakantie, vindt Janny. „Naar deze periode wordt zowel door ons als door de kinderen enorm uitgekeken. In de kerstvakantie komen ook onze vier zoons, schoondochter en drie kleinkinderen regelma88

terdege *

20 december 2017

20171220-088-TDE-MAIN-AR26.pdf 88

12/5/2017 1:50:21 PM

ervaar ik dat gemis extra pijnlijk.”

OVERVOLLE AGENDA De schepen liggen dan misschien wel anderhalve week stil, maar rustige dagen zijn het beslist niet. „Misschien is dit zelfs wel de drukste tijd van het jaar,” grapt Janny. „Er

Janny Stam: „De zomervakantie, hoe leuk ook, kan niet tippen aan de kerstvakantie”

terdege *

20171220-089-TDE-MAIN-AR26.pdf 89

20 december 2017

89

12/5/2017 1:50:24 PM

zijn dagen dat ik Nico bijna niet zie. Normaal gesproken spreken we andere schippers af en toe.

Nu ligt alles stil en bij elkaar. Dus zoekt iedereen elkaar op en blijven de schippers gezellig bij elkaar hangen.”

De overvolle agenda begint met een speciale maaltijd en de kerstavond op het schippersinternaat.

Daarna volgen de kerstdagen. De dagen tussen Kerst en Nieuwjaar zijn gevuld met uiteenlopende afspraken. Janny: „Het is schippersavond van onze kerkelijke gemeente. De Rabobank organiseert een bijeenkomst. Ik geef altijd 90

terdege *

20171220-090-TDE-MAIN-AR26.pdf 90

een Tupperwareparty. En we gaan bijvoorbeeld naar de tandarts.”

STEEVAST SPIERPIJN De dag na Kerst is gereserveerd voor de bijeenkomst van Schuttevaer, de organisatie van binnenvaartschippers, vult Nico de opsomming aan. „Ik ben voorzitter van de afdeling Ouderkerk. Alle binnenvaartschippers en oud-schippers komen naar die bijeenkomst toe.” Verder is er de herhalingscursus van de EHBO, wordt de motor van de Zeldenrust nagekeken en vindt in de plaatselijke sporthal de jaarlijkse voetbalwedstrijd plaats tussen de schippers van

Krimpen en die van Ouderkerk.

Meestal wint Ouderkerk aan den IJssel, glimlacht Nico. „Die wedstrijd levert bij een aantal schippers steevast spierpijn op. Er zijn er die maar één keer per jaar voetballen.”

En nog altijd worden tijdens de wedstrijden herinneringen aan een van de eerste toernooien opgehaald. „Er deed toen een schipper mee die aan boord altijd op klompen liep.

Hij holde door de gymzaal op zijn zondagse schoenen. De dag erna liep hij krom van de spierpijn. Half maart kwam ik hem weer tegen. „Nu begin ik weer op te knappen, zei hij.”

20 DECEMBER 2017

12/5/2017 1:50:27 PM

Als het nieuwe jaar begonnen is, laten alle schippers hun scheepshoorn klinken

De vrouwen hebben een vast ritueel op oudejaarsdag. Zij bakken dan oliebollen in de machinekamer.

Janny: „Nog weken daarna hangt er een vleugje oliebollengeur in die ruimte.”

SCHEEPSHOORN Op oudejaarsavond komen er vijf schippersgezinnen aan boord bij de Zeldenrust. Janny: „Dat is door de jaren heen zo gegroeid. De een neemt hazelnootgebak mee van bakkerij Brokking uit Dordrecht. De ander zorgt voor salades. Ik maak een grote schaal bowl. We eten met elkaar. De kinderen doen meestal

spelletjes rond de keukentafel. Om twaalf uur zijn we allemaal in de stuurhut. Die kan zo’n tien meter omhoog. Bij helder zicht zie je het vuurwerk van Rotterdam tot Gouda de lucht in gaan. Als het nieuwe jaar begonnen is, laten alle schippers hun scheepshoorn klinken. Daarna praten we weer gezellig verder. Het is weleens gebeurd dat we om drie uur ’s nachts aan de koie en het overgebleven gebak begonnen.”

BROOD OP DE PLANK Na nieuwjaarsdag begint het gewone leven weer. Nico: „Als de bevrachter belt, zijn we weg. De vrouwen willen

graag nog blijven. Maar er moet toch brood op de plank komen.” „Een keer lagen we de zaterdag na nieuwjaarsdag met jullie en nog een schippersechtpaar weer bij elkaar. Dat was toen echt bijzonder”, haalt Caroline een herinnering op. „Dat voelde als een verlengstuk van de laatste week van het jaar.” „Ieder jaar bekruipt je op nieuwjaarsdag het gevoel: we moeten weer”, vult Janny haar nicht aan. „Maar als je dan eenmaal vaart, is het ook weer goed. Je moet er toch ook niet aan denken dat je het hele jaar in elkaars roef gluurt.”

terdege *

20171220-091-TDE-MAIN-AR26.pdf 91

20 december 2017

91

12/5/2017 1:50:29 PM

Aflevering 19

Jij en ik A

ls ze staan te wachten voor een stoplicht, ontmoeten hun blikken elkaar even.

De vakantietijd is altijd rommelig, vindt Christel. Als Maurits en zij weg zijn, gaat Ruben met Walter een ietstocht door Nederland maken.

Samen met Walters vader hebben ze een route uitgestippeld door middenNederland. Ze zullen bij familie, kennissen en een enkele keer op een camping overnachten. Ze komen ook nog een zondagje over op hun vakantieadres. Ruben ziet het helemaal zitten. Hij inspecteert zijn iets uitgebreid en controleert of de kampeerspullen compleet en heel zijn.

Christel is maar half gerust op de onderneming. Maar Walters vader heeft wat vakantieplannen betreft organisatietalent. Ze moet proberen het een beetje over te geven. Nota bene, de jongens zijn bijna zestien; bovendien slapen ze op vertrouwde adressen.

Ze lacht even in zichzelf. „We zitten op nette campings, mam. Zonder discomuziek... echt refosfeertje”, had Ruben gegrinnikt. „Walters vader is ook nogal streng in de leer en heeft zich er uitgebreid mee bemoeid.”

Als ze maar geen gekke dingen doen.

Er komt er een tijd dat ze de jongens helemaal los moet laten...

Gerco racet het terrein achter Tuinwereld af. Een vroegertje vandaag.

Hij is vanmorgen om zes uur begonnen en kan daarom nu een uur 92

terdege *

eerder weg. Vanavond moet hij met Annerieke naar de trouwreceptie van Anneriekes vriendin. Helemaal in Harderwijk, dus ze hebben hun tijd wel nodig.

Ma is druk, ziet hij als hij de kamer in komt. Er staat een grote reistas op de vloer. De strijkplank staat midden in de kamer. Op de salontafel ligt een stapeltje shirts en overhemden van pa. „Ma, wat maakt u er een gezellige bende van”, plaagt hij. „Onvoorstelbaar waar je allemaal aan moet denken als je op vakantie gaat”, zucht ze. „Het is ieder jaar hetzelfde liedje, ik ben alweer gestrest. Wat ben jij vroeg?” laat ze er in één adem op volgen. „Annerieke en ik moeten toch naar die receptie van Ard en Carola?” „O ja, dat is ook zo. Dan mag ik weleens aan het eten gaan beginnen.”

Haar gezicht is vuurrood. „Maak je geen zorgen, ma. Anders halen we toch iets bij de Chinees?” „Da’s een goed idee.”

Pa zit bij de tafel. „Je moeder maakt zich veel te druk”, klaagt hij. „Maar ik kan niks voor haar doen.” „Laat maar, Maurits. Andere jaren liet ik je toch ook geen kofers pakken? Het komt helemaal goed.”

Gerco kijkt van de een naar de ander. ’t Zal voor hen wel een heel andere vakantie worden dan anders. Voor het eerst met hun tweeën. En bovendien moet pa veel geholpen worden en heeft hij constant morele onder-

steuning nodig. Gerco heeft met ma te doen. „Nou ja, in elk geval hoeft u zich om mij geen zorgen te maken. Ik heb gisteren met Anneriekes moeder besproken dat ik daar die weken kan eten. Ze stelde ook voor dat ik al die tijd bij hen zou bivakkeren, maar ik slaap liever thuis. De Bronsjes zijn niet verkeerd, maar ze blijven bijzonder.” Na een korte pauze vervolgt hij: „Op Annerieke na, dan.” „’k Wou al zeggen”, plaagt Maurits.

Gerco ziet hem even aan, met gemengde gevoelens. „Ma Brons kan verrukkelijk koken, dus dat komt wel voor elkaar. Annerieke bakt er niet veel van, dat zegt ze zelf ook. Ik hoop dat ze later...” „Je mag dat meisje wel waarderen”, onderbreekt Maurits hem krachtig. „Nou ja! Dat doe ik echt wel, hoor!”

In een lits komt de hevige ruzie van pasgeleden voorbij. Een ruzie waarvan hij de oorzaak was. Door... dat gedoe met Lia. Er stijgt een onberedeneerbare woede in hem omhoog.

Pa denkt tegenwoordig wel meer in zwart-wit. „Annerieke is een lieve meid”, gaat Maurits verder. „En een goede vrouw moet je in ere houden.”

Het wordt ijzig stil in de kamer. Haast dreigend doet Gerco een paar stappen in de richting van zijn vader. „Dat had u zelf moeten bedenken toen u zo innig met die vrouw op dat terras zat”, bijt hij hem met ingehouden woede toe. „Toen dacht u er ook

20 december 2017

20171220-092-TDE-MAIN-AR41.pdf 92

12/5/2017 1:51:24 PM

feuilleton

niet aan ma in ere te houden!”

Op Maurits’ gezicht verschijnt een uitdrukking van schrik en verbijstering. Hij duikt ineen. „Dus dan weet u eindelijk eens hoe ik over u denk!” Dan stormt hij de kamer uit.

De twee mensen die in de kamer achterblijven, kijken elkaar niet aan.

Christel reageert niet. „Wist je het al lang?”

Eindelijk kijkt ze op, recht in zijn verslagen gezicht. „Een paar dagen voor je ziek werd”, luistert ze. Dan staat ze op en loopt de kamer uit.

„Ik... ik heb er zo’n vreselijke spijt van”, klinkt Maurits’ stem

Ze rukt een dun vestje van de kapstok en grist de autosleutels uit het kastje dat ernaast hangt. Wat zou ze nu graag in een hutje op de hei willen zitten! Ze verdraagt ze niet meer om zich heen, degenen die haar lief zijn.

Ze stapt in de glanzende nieuwe Audi. Daarmee moet ze overmorgen met Maurits op vakantie... Ze mag wel oppassen dat ze er geen deuk in rijdt. Maar ze wil weg, ver weg, naar het eind van de wereld. Even alleen zijn, voor niets en niemand hoeven zorgen. Niet voor Maurits met zijn gehandicapte lichaam, zijn zwakke concentratie en zijn soms naïeve uitspraken.

Nu zou ze zelf haar nood weleens bij iemand willen klagen. Hoe heeft ze zich zo lang zo groot kunnen houden? Al maanden voelt ze zich diep gekwetst in haar vrouw-zijn. Als Maurits niet ziek was geworden, hoe zou het dan gegaan zijn? Die vraag heeft ze zich al honderd keer gesteld.

„Christel?”

Ze antwoordt niet. „Christel!” Het klinkt als een noodkreet.

Gekwetstheid en mededogen met Maurits strijden om de voorrang. Ze buigt zich voorover alsof ze buikpijn heeft. Soms is pijn te groot om in tranen onder te brengen. Ze wil met rust gelaten worden!

Dan hoort ze gestommel achter zich. „Ik... ik heb er zo’n vreselijke spijt van”, klinkt Maurits’ stem boven haar hoofd.

Al snel heeft ze de stad achter zich gelaten, de brug over. Ze zit zó in de Alblasserwaard, met zijn kabbelende Graafstroom, waar gerestaureerde boerderijtjes vredig aan de waterkant hurken; waar koeien dromerig grazen en knotwilgen nog echt ouderwetse knotwilgen zijn. Niet te geloven, zo dicht tegen de Randstad aan.

Anders kan ze er altijd van genieten. ’s Winters doen ze op een zaterdagmiddag weleens een rondje Alblasserwaard. Dan gaan ze wandelen bij de molens van Kinderdijk. Fijn is dat

Christel trekt –hoe heeft ze de tegenwoordigheid van geest?– de stekker van het strijkijzer uit het stopcontact.

Het is alsof ook uit haar alle energie wegvloeit. Ze ploft neer op de eerste beste stoel.

O Gerco, waarom heb je het zo onbehouwen aangepakt? Op deze manier had ik het nooit gewild.

Meteen laat een andere stem in haar gedachten zich horen. Maar jij hebt zelf kansen onbenut gelaten, omdat je meende dat Maurits niet sterk genoeg zou zijn om de confrontatie aan te gaan.

altijd. Is... was...

Wat had Maurits geboeid in die andere vrouw? Iets wat zij mist...?

Nu is zij weer goed genoeg, want hij kan niet zonder haar zorg. Ze vangt hem op in zijn moedeloze buien. Pas zei hij nog: „Jij vecht voor je liefde, hè?” Wat verwoordde hij dat treffend! Maar intussen zweeg hij over zijn schuld. Als Gerco niets gezegd had, wanneer had hij het dan opgebiecht? Hoe kon hij doorleven met deze verzwegen zonde?

Zij was opstandig onder de zwangerschap van Willemijn, Willemijn die het levenslicht nooit heeft gezien.

Nee! Daar wil ze nu niet aan denken!

Zo snel er gelegenheid voor is parkeert ze de auto aan de kant van een weggetje. Even de frisse lucht voelen.

Tegen een oude bakstenen muur bloeien roze en donkerrode stokrozen. Ze hebben iets wilds en ongebreidelds. Hun bloemen zijn kleine kunstwerkjes. Ze kijkt er aandachtig naar. Ongeloolijk dat de grote Schepper, Die deze bloemen met Zijn eigen hand heeft geverfd, de stampers en de meeldraden erin heeft aangebracht, jou er nu van laat genieten.

terdege *

20171220-093-TDE-MAIN-AR41.pdf 93

20 december 2017

93

12/5/2017 1:51:26 PM

Leven van 50 euro Naam: Adrianne Hooimeijer-Mourits Woonplaats: Emst In 2017: budget van 50 euro per week asbare luiers, zelfgemaakte cadeautjes, taart van broodkruimels.

Adrianne Hooimeijer-Mourits (28) en haar gezin leefden dit jaar van 50 euro per week.

Vrijwillig. „Ik wist niet dat je met zo weinig geld zo’n rijk, gezond én gastvrij leven kunt leiden.

En ook nog dankbaar bent.”

Duizenden mensen volgen Adriannes weblog (aad-actief.blogspot.nl), waarop ze haar ervaringen met zuinig leven beschrijft. Meer dan een miljoen keer is hij al bezocht. „Dat verbaast me.

Schijnbaar is dit iets wat leeft. Anderen worden enthousiast, en dat motiveert mij weer.”

Het plan ontstond vorig jaar tussen Kerst en oud en nieuw. „Ik vond het niet meer normaal wat wij allemaal uitgaven. Niet dat het zo extreem was, maar we dachten er gewoon nauwelijks bij na. Alles kon. Maar niet alles wat kan, hoeft natuurlijk. Ik riep direct dat ons budget 50 euro per week zou worden. M’n man kent me, ik ben een impulsieveling, en hij zei: „Prima, joh.”

Ik besloot een blog te gaan bijhouden, als stok achter de deur.”

De 50 euro gebruikt het gezin uit Emst voor boodschappen, verzorgingsproducten, wasmiddelen, kinderkleding, cadeautjes, babyspullen, autowassen en haren knippen (dat laatste gebeurt nu thuis, door Adrianne zelf). „Eerst waren we van plan de cadeaus voor onszelf erbuiten laten, net als boodschappen voor verjaardagen. Maar we bleken dit toch van het budget te kunnen doen.”

Adrianne doet 99 procent van de boodschappen bij Albert Heijn. Ze weet dat veel mensen dit een dure winkel vinden. Maar zij koopt er de basisproducten. Geen A-merken. Fruit dat in de aanbieding is. En alleen wat ze nodig heeft.

Reclamefolders laat ze links liggen. Maar als je wasmiddel met 50 procent korting kunt krijgen, dan wil je dat toch weten? „Ik gebruik 15 milliliter per trommel. Meer heb je ook echt niet nodig.

W

94

terdege *

Soms maak ik het zelf.”

Ze bakt haar eigen brood. De kruimels die overblijven gaan in de diepvries om er later broodtaart van te maken. Nee, ze vindt niet dat ze haar kinderen –dochter Christilène is 4 en zoon Jochanan is 1– arm opvoedt. „Wat ik arm vind, is als je kinderen álles geeft. Zo leren ze geen tevredenheid. En als ik zie hoe dankbaar onze kinderen zijn voor een chocolademunt die ze van hun oma krijgen... Rijkdom zit voor mij in het je samen verwonderen over een spin die een web maakt.”

Minder geld uitgeven kost wel meer tijd, heeft ze ook ontdekt. „Niet vanwege het boodschappen doen, daar ben ik altijd zo mee klaar. Wel ben ik veel tijd kwijt aan cadeautjes maken. Soms kost het me wel een dag.”

Het geld dat het gezin dit jaar heeft uitgespaard, staat voor een deel op de spaarrekening en is verder besteed aan een nieuwe schuur met veranda.

Die stond al op de planning, dit jaar kon het ervan af. Hoe 2018 er qua budget uit gaat zien, weet Adrianne nog niet. „Ik wil graag op deze manier verder. Ik vind dit waardevol om te doen. Maar ik moet kijken of het mogelijk is. Er kan een moment komen dat Christilène een nieuwe jas nodig heeft en het niet lukt om die bij een ruilwinkel te vinden. Ik ga dan ook wel zoeken bij de kringloop, maar toch. En ik kan me voorstellen dat als onze dochter ouder is, ze niet meer in tweedehandskleding wil lopen. Ik ben niet zo star dat ik dan zeg dat het moet. Verder worden veel etenswaren duurder en onze kinderen gaan natuurlijk meer eten. Maar het is nog geen 2018, dus we hebben nog even.”

Komend jaar geeft adrianne in terdege elKe maand tips om op een leuKe manier geld te besparen.

tekst: fija nijenhuis beeld: sjaak verboom

20 december 2017

20171220-094-TDE-MAIN-AR32.pdf 94

12/5/2017 1:50:30 PM

”Rijkdom zit voor mij in het je samen verwonderen over een spin die een web maakt”

Bijzonder jaar #4 20171220-095-TDE-MAIN-AR32.pdf 95

12/5/2017 1:50:36 PM

De beminnelijke

DOMINEE VAN EDE

ds. Van der Poel leefde veel in het besef van een naderende eeuwigheid

96

terdege *

20 december 2017

20171220-096-TDE-MAIN-AR09.pdf 96

12/5/2017 2:07:13 PM

KLEINE KERKGESCHIEDENIS

Poel-Ede. Na tientallen jaren is hij nog steeds een begrip, vanwege zijn bewogen preken, zijn kunstzinnig spelen met taal en woorden, zoals: ”De tijd is het begin van de reis naar de eeuwigheid. In de eeuwigheid zal niet meer gereisd behoeven te worden. De bruid is dan thuis.” tekst: JAN VAN ‘T HUL beeld: ANTON DOMMERHOLT

L

angs de spoorlijn in Overberg woont mevrouw A. Hardeman-Van der Poel (84), een van de dochters van ds. Joh. van der Poel (1909-1981), in leven oud gereformeerd predikant te Ede. Aan haar vader denkt ze nog vaak. Over hem praten wil ze ook wel. Maar als er weer over de dominee van Ede geschreven gaat worden, valt ze eerst wat stil. „Het mag niet te veel over vader gaan. Dat zou hij zelf niet gewild hebben. Het moet gaan over de God van vader. Want dát was zijn leven, Hém grootmaken, Hém uitstallen en aanprijzen. Zelf voelde vader zich daartoe onbekwaam, veel onbekwamer dan de mensen vaak denken. Hij had kleine gedachten van zichzelf, kende zich als een arme zondaar en dat is hij gebleven tot op het allerlaatst toe. Verder kon hij niet komen. Door ontdekkend licht had hij door Gods wijsheid geleerd dat hij een grote dwaas was, die na alle genade alleen nog maar dwazer was geworden. Toen hij wist predikant te moeten worden, klaagde hij de Heere zijn nood: „Och Heere, had me toch maar boerenknecht gelaten. Anderen

kunnen toch veel beter dominee worden dan ik.” Waarop de Heere met kracht in zijn ziel sprak: „Ik zal u zegenen boven uw medegenoten.”

En zo is het ook gebeurd.”

IN DE PUT Mevrouw Hardeman herinnert zich haar vader als iemand die vaak diep in de put zat, maar die daar altijd weer door de hemel werd uitgehaald. „Vader was in zijn jeugdjaren wel wat driftig geweest, maar later ging dat over. Hij was gunnend, maar zou een ander nooit zomaar de handen opleggen. Eerder zei hij dan: „De pijl ligt nog wat verder.” Hij kon goed luisteren, had humor, plaagde graag. Voor ons was hij echt een lieve vader. Als hij ons eens gestraft had, maar daar fout in was geweest, kwam hij ons dat zelf zeggen. Dan zei hij weleens: „’t Is ook mijn eigen schuld. Je zou zo ondeugend niet wezen, als je zo’n vader niet had.””

Ds. Van der Poel had weinig opleiding gehad, slechts vier jaar lagere school. „Wat had hij graag meer onderwijs gehad, maar toen hij een jaar of 10 was, moest hij al meehelpen op de

boerderij in Hendrik-Ido-Ambacht. Zo ging dat toen. Aan de ene kant zei hij: „Kennis maakt de mens maar opgeblazen, en dogmatiek zonder genade maakt mensen met een waterhoofd.”

Toch speet het hem dat hij zo weinig opleiding had gehad. Wel had hij profetische gaven. Dat kon alleen maar

terdege *

20171220-097-TDE-MAIN-AR09.pdf 97

20 DECEMBER 2017

97

12/5/2017 2:07:28 PM

98

doordat hij zo dicht bij de Heere leefde. Wat hij zei, kwam meestal wel uit. Als er iemand in de gemeente ziek was, wist hij vaak: „Die gaat sterven.” En van een ander wist hij: „Die wordt weer beter.” En dat was dan ook zo. Soms leek het er wel op dat, als hij ergens geloof voor had, dat dat ook gebeurde. Had hij er geen geloof voor, dan gebeurde het niet. Vader is zelf weleens zo ziek geweest dat de dokter tegen hem zei: „Dominee, dit zou weleens sterven kunnen worden.” Maar dan zei hij: „Nee dokter, ik ga nog niet sterven. Dat gebeurt pas als de Heere dat tegen me zegt.””

toegezwaaid, of als hij zelf eens hoogmoedig was geweest, werd hij ogenblikkelijk door de hemel gearresteerd. Hij werd klein gehouden, en zei vaak: „Mijn bestraffing is er iedere morgen.” Als wij als kinderen dan zeiden: „Vader, de Heere kastijdt degene die Hij liefheeft”, schudde hij zijn hoofd. Nee, dat was hem te groot”.

Vriendelijk was de Edese dominee voor iedereen, voor kerkse en voor onkerkse mensen. „Bij begrafenissen vroegen dragers en politieagenten weleens aan de begrafenisbedienaar: „Wie spreekt er?” Als het antwoord was: „Van der Poel”, dan zeiden ze: „Dan gaan we luisteren”.

KLEIN GEHOUDEN

OP DE KANSEL

Mevrouw Hardeman is een dochter van de eerste vrouw van ds. Van der Poel, Aaltje van der Poel-van Bree. „Op een oudejaarsavond in 1935, een paar minuten voor twaalf, net voordat we allemaal onze knieën zouden buigen, zei vader opeens: „Volgend jaar gaat er iets ergs gebeuren.” Wat dat was, wist hij niet, maar het moest wel iets heel ergs zijn. Korte tijd later werd moeder ziek, ze had een tumor in de kleine hersenen. Op haar sterfbed mocht ze tot ruimte komen met de woorden uit Psalm 34:7: „Deze ellendige riep, en de Heere hoorde; en Hij verloste hem uit al zijn benauwdheden.” Ze stierf in hetzelfde jaar, 27 jaar oud.”

De dominee van Ede was bij velen geliefd. „Maar als mensen hem te veel eer bewezen, werd hij prompt ziek. Hij kon daar niet tegen. En als hij soms eens te veel lof kreeg

Preken was zijn liefste werk, hoewel hij ook eens zei: „Waarom moet ik nu juist datgene doen wat ik het slechtste kan?” En: „Mijn preekwerk is meest braken, kermen en schreeuwen. Zij die geen ambt hoeven te vervullen, worden voor veel ellende bewaard.””

Vader was vaak bang om de preekstoel op te gaan, zegt mevrouw Hardeman. „Het gebeurde ook meer dan eens dat hij bij de kanseltrap nog niet wist waarover hij moest gaan preken, of dat hij opeens over een andere tekst moest preken dan die hij had voorbereid. Maar de Heere hield altijd Zijn woord, heeft hem geen kerkdienst beschaamd laten staan.”

In zijn eerste gemeente, Giessendam, zag ds. Van der Poel er op een zondagochtend niet doorheen. „Hij werd zwaar beproefd, had geen tekst en kon niet preken. Hij deed het

terdege *

20 DECEMBER 2017

20171220-098-TDE-MAIN-AR09.pdf 98

12/5/2017 2:07:36 PM

niet en bleef op zijn bed liggen, de deken goed over zijn hoofd getrokken. Totdat een halfuur voor kerktijd ouderling Leen Dubbeldam op zijn slaapkamer verscheen om te vragen wat er aan scheelde. Vader zei: „Dubbeldam, ik ben niet goed.” Waarop die reageerde: „Kom er maar uit, Johannes, het zal wel gaan.” Toen kleedde vader zich aan en ging met de Dubbeldam mee. Op de preekstoel was het soms zomaar weer een vlak veld. Het ging. Natuurlijk ging het, want de Heere zou hem zegenen boven zijn medegenoten. Dat is altijd waar geweest.”

DE NAAM VAN JEZUS Als in de preek de naam van Jezus viel, ging er weleens een trilling door de kerk. „Van Hem, van Jezus, daar was hij zó vol van. Dan lag er een glans op zijn gezicht en leek hij wel boven het stof verheven. Christus was zo groot, omdat hijzelf zo klein was. Als Jezus groot wordt, gaat de zondaar naar beneden. Dan schiet er niets anders dan een arm mens over. Dat hebben we aan vader gezien. Hij kon dan weleens zeggen: „Dat die lieve Jezus ook voor mij aan het kruis is gestorven, wat een wonder, voor zo’n slechterik als ik.””

Ds. Van der Poel leefde veel in het besef van een naderende eeuwigheid. Hij had een aangebonden leven aan de troon der genade en leefde dicht bij het Woord, zegt mevrouw Hardeman. „De Heere gaf hem overal onderwijs uit. Als wij een varken zien, zien we een varken, maar vader dacht direct aan de zeug die terugkeert tot de wenteling in het slijk. Als hij de zon zag, dacht hij aan de Zonne der gerechtigheid, en als hij in de wei een zwart schaap zag, mompelde hij: „Kijk, daar loop ik ook.”

Kerkmuren bestonden niet voor ds. Van der Poel. Van muren had hij drempels gemaakt. Hij zei: „Wat moet ik met een kerk? Ik heb geen kerk. Ik weet met mezelf al geen raad.” In veel kerkelijke kringen had hij zijn hartsvrienden. „Toen we wisten dat hij zou gaan sterven, kwamen ze allemaal langs om afscheid te nemen. En sommigen mochten zeggen: „Dag broer, tot ziens hierboven.”

bij uitgeverij de banier verscheen onlangs een bijbels dagboek samengesteld uit de nagelaten geschriften van ds.

Joh. van der Poel. drie willekeurige citaten eruit:

26 DECEMBER „Een hemelse les geeft moed op de weg naar de hemel, maar dat maakt de aarde nog níét tot een hemel. Hemels onderwijs geeft een ogenblik ondersteuning, maar naar de mate dat het zoet geweest is, wordt het daarna weer bitter. Naar de mate dat het licht geweest is, wordt het daarna weer donker.

En naar de mate dat het suizen van een zoete en zachte stilte uw ziel verruimd heeft, steekt de storm weer op. Gods werk wordt zevenmaal beproefd in de oven. Wat in het licht genoten wordt, moet in de duisternis beoefend worden. God brengt Zijn werk in de smeltkroes, opdat Zijn werk blijken zal Zijn werk te zijn. Er staat immers: „De geboorte van Jezus Christus was nu aldus.””

31 DECEMBER „We zijn weer aan het einde van het jaar gekomen. Wat oud is, dat is jong geweest om nooit meer jong te worden. Elke minuut vervliedt naar de eeuwigheid en geeft niets terug, zomin als het graf dat doet. Het wacht allemaal op de laatste dag. Niet de laatste dag van een mensenleven, maar de laatste dag van de wereld. Die dag zal onverwachts zijn, zoals de eeuwigheid er onverwachts is voor iemand die een hartstilstand krijgt.”

HEIMWEE Heeft ze nog weleens heimwee naar vader Van der Poel? „Je zou nog weleens wat aan hem willen vragen, nog eens even met hem willen praten. Maar vader is thuis. Hij had zo veel afgetobd, zo veel pijn ”afgeleefd”, zoals hij dat zelf zei, dat hij bij zijn sterven werkelijk werd verlost. Hij had altijd naar huis verlangd. Dan kon hij weleens zeggen: „Als ik thuis mag wezen, dan kan ik eindelijk eens doorademen.” Dat mag hij nu doen, altijd maar doorademen, eeuwig ademhalen, na zo veel bange tegenspoed.” n.a.v. ”Mijn raad zal bestaan. bijbels dagboek”; door ds. joh. van der Poel; uitg. de banier, aPeldoorn; 372 blz.; € 19,95.

5 JANUARI „Christus is de armste geweest van allen die ooit als de armsten op aarde geleefd hebben.

Er is nooit zo’n grote bedelaar geweest als de eeuwige Schepper, toen Hij op aarde was.

Om de Herschepper te kunnen zijn, moest Hij Zijn hand ophouden om te eten, en moest men het geld om de tol te betalen voor Hem uit de vis halen. Want Jezus en Zijn discipelen waren zo arm dat ze zelfs de tol niet konden betalen.”

terdege *

20171220-099-TDE-MAIN-AR09.pdf 99

20 december 2017

99

12/5/2017 2:07:37 PM

Seats and Sofas

Nieuw talent en gevestigde namen in de meubelbusiness strijden om opgenomen te worden in de Seats and Sofas huiscollectie.

DesIgn Deals Ook in ribstof mogelijk.

van 1599.-

OF 12 x

3-Term ENJOY Royaal model met grote kussens.

In diverse kleuren Microvezelstof Sussy.

*

66.58

799.-

TEGEN 0% RENTE

Voor

ALLE MODELLEN OP VOORRAAD 2 MINUTEN LEVERTIJD

van 1199.-

OF 12 x

*

49.92

599.-

Voor

TEGEN 0% RENTE

Koop nu, betaal later 0% rente

3+2 WINDSOR Een klassieker qua comfort en stijl.

In diverse kleuren uit Categorie 1.

van 1899.-

OF 12 x

999.-

n Extra koopavonde r uu 0 tot 21.0

TEGEN 0% RENTE

Voor ALKMAAR, Koedijkerstraat 2 AMERSFOORT, Amsterdamseweg 37a ASSEN, Borgstee 7 CAPELLE A/D IJSSEL, Lylantsebaan 7a DEVENTER, Essenstraat 15, de Snipperling DRACHTEN, Dr. M.L.Kingsingel 10 DEN HAAG, Waldorpstraat 144, Megastores EINDHOVEN, Kanaaldijk-Noord 5 GRONINGEN, Energieweg 13, Hoendiep HEERLEN, In De Cramer 74, Woonblvd Heerlen HENGELO, Wegtersweg 82

HOOGEVEEN, Groenewegenstraat 23-25 MAASSLUIS, Noordzee 10 MIJDRECHT, Rendementsweg 10b NIEUWEGEIN, De Liesbosch 72 SLIEDRECHT, Conradstraat 8 OOSTERHOUT, De Meerstoel 14, Woonblvd UDEN, Industrielaan 20, Woonboulevard VEENENDAAL, Schoolstraat 100 ZEVENAAR, Edisonstraat 26, Meubelstraat ZALTBOMMEL, Van Voordenpark 21 ZOETERWOUDE, Hoge Rijndijk 307

NORMALE OPENINGSTIJDEN:

MAANDAG T/M VRIJDAG 9.30 - 21.00 UUR, ZATERDAG 9.00 - 17.00 UUR. ZONDAG ALTIJD GESLOTEN

100.indd 100

*

83.25 SANCHA Robuuste hoekcombinatie met ruime zitplaatsen, in diverse kleuren Buffel Jada.

WWW.SEATSANDSOFAS.NL Contante Contante waarde zaak/ betaling goederen

Totaal kredietbedrag

c 199.-

c 0.-

c 199.-

c 599.-

c 0.-

c 599.-

c 499.c 649.c 799.c 999.-

c 0.c 0.c 0.c 0.-

c 499.c 649.c 799.c 999.-

Debet Jaarlijks rentevoet kosten(vast) percentage

0%

0%

0%

0%

0%

0%

0%

0%

0%

0%

0%

0%

Termijnbedrag per maand

c 16.

58

c 41.58 c 49.92 c 54.08 c 66.58 c 83.25

Duur kredietovereenkomst in maanden

Totale door de consument te betalen bedrag

12

c 199.-

12 12 12 12 12

c 499.c 599.c 649.c 799.c 999.-

Disclaimer: Dit betreft een 0% lening en is een niet-doorlopend goederenkrediet. Vraag naar de (product)voorwaarden en het standaard informatieblad in de winkel. Toetsing en registratie BKR. Seats and Sofas treedt op als verbonden bemiddelaar van Santander Consumer Finance Benelux B.V. Santander en Seats and Sofas geven geen advies. U dient zelf te bepalen of het door u gewenste financieel product aansluit bij uw wensen, behoeften en persoonlijke situatie.

Seats and Sofas en A Giant Take-Away zijn als woordmerk geregistreerd. Het logo van Seats and Sofas is als beeldmerk geregistreerd. Deze reclame-uiting is gedeponeerd, het kopiëren of dupliceren zonder schriftelijke toestemming van Seats and Sofas is wettelijk verboden. Prijs- en modelwijzigingen alsmede zet- en drukfouten voorbehouden.

Aanbiedingen geldig zolang de voorraad strekt. De afbeeldingen zijn niet bindend en kunnen afwijken van de specificaties. Actie niet geldig in combinatie met andere acties.

7-12-2017 16:57:53

van 329.-

OF 12 x

2e Kerstdag

*

16.58

STUART Deze fraaie combinatie is leverbaar in 5 kleuren Maxime.

199.-

TEGEN 0% RENTE

tot 18.00 uur

Voor

UITVERKOOP VAN DE 2017-MODELLEN EN PRESENTATIE VAN DE 2018 COLLECTIE MET INTRODUCTIEPRIJZEN

BIRMINGHAM De gecapitonneerde rug zorgt voor een klassieke uitstraling. Deze 3 zits is in meerdere kleuren Full PU. Dit is één van de vele Chesterfield modellen uit de Seats and Sofas collectie.

van 1299.-

OF 12 x

*

54.08

649.-

TEGEN 0% RENTE

Voor

DIT IS SLECHTS EEN KLEINE GREEP UIT ONZE AANBIEDINGEN

van 949.-

OF 12 x

499.-

Voor

2,5+2 KENNEDY Karakteristiek bankstel met gecapitonneerde rugleuningen.

In diverse kleuren Microvezelstof Sussy.

*

41.58

11-delig huishoud pakket

TEGEN 0% RENTE

GRATIS f stellen vana Bij alle bank n se 5 zitplaat

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

Stofzuiger + Keukenweegschaal + Citruspers + Waterkoker + Koffiezetapparaat + Blender + Elektrische pepermolen + Eierkoker + Broodrooster + Tosti apparaat + Stoomstrijkijzer

100.indd 101

7-12-2017 16:57:56

Midden in het mooie Overijsselse Vechtdal ligt vakantiepark “De Kleine Belties”. Tijdens de schoolvakanties een gezellig familiepark met volop activiteiten voor het hele gezin. In het voor- en naseizoen een ideale plek voor de 55 plussers en jonge gezinnen.

In 70 jaar is “De Kleine Belties” uitgegroeid van een ‘boerencamping’ tot een vakantiepark met veel faciliteiten, zoals een mooie horeca met binnenspeeltuin en een overdekt zwembad. In de vakanties is er een enthousiast recreatieteam.

NIEUW IN 2018!

CAMPERPLEKKEN! OOK MET PRIVE SANITAIR

Boek nu uw vakantie 2018!

een heerlijk vakantiegevoel • STACARAVANS • CHALETS • KAMPEREN • BUNGALOWS • FAMILIEHUIZEN

247-Jeans - B.Nosy Barbara Lebek Beeren - Bentonville Blue Seven - Brandtex Brams Paris - Casa Moda Com4 - Cornalli - Dirkje DJ Dutchjeans - Dreamstar Feetje Fellows - Hangjas Knot-So-Bad - Lady-Z MarcMarcs - Marianne MarVelis - Masha Mean�me Micha - Naturana New Star O’Chill - Rifi Sassa - Se�er Signature Stehmann Traffic - Triumpf - True You Wearhouse - Wilvorst

NIEUW IN 2018 CHALETS MET OVERDEKT TERRAS

70 JAAR KLEINE BELTIES

RHEEZERWEG 79 HARDENBERG TEL. 0523-26 13 03 WWW.KLEINEBELTIES.NL

KLAAR VOOR DE FEESTDAGEN

Zuiderzeestraatweg West 57, 59, 61 - Doornspijk - Tel. 0525-661241

102.indd 102

7-12-2017 16:23:51

Niet verdrietig olge Na een gelukkig huwelijk van 45 jaar is mijn vrouw onlangs ten gevolge an haar gehouden heb, van een hersentumor overleden. Hoewel ik veel van erdrietig of mis ik haar eigenlijk niet. Ik voel me vaak emotieloos en niet verdrietig o: ik heb daar eenzaam. Toen mijn ouders zijn gestorven, was dat ook al zo: geen traan om gelaten. Anderen zeggen: Wat ben je toch nuchter.. Mijn vraag is: is dit een normale reactie op de dingen van het leven en van het sterven?

at u hier beschrijft zou door allerlei mensen zo ervaren kunnen worden. Dat u de draad weer zo makkelijk oppakt na het overlijden van uw vrouw, zou kunnen samenhangen met het feit dat uw vrouw een ziekbed gehad heeft en u lange tijd naar het afscheid hebt kunnen toeleven. U hebt wellicht tijdens haar ziek-zijn al ten volle beseft dat u haar zou gaan verliezen.

Een geleidelijk verlies geeft doorgaans minder emoties dan een abrupt verlies. Uw intensieve zorgen voor haar en een lang en liefdevol huwelijk maken dat u mogelijk meer dankbaarheid ervaart dan verdriet. God is goed voor u geweest.

Bovendien schreef u dat u mag weten dat uw vrouw nu bij de Heere is. Zeker wanneer u ook zelf dat uitzicht hebben mag, is het ‘slechts’ een afscheid voor een tijd.

Daarbij kan komen dat inderdaad een nuchter, wat flegmatisch mens bent. Dan ervaart u noch sterke positieve emoties,

W

Kees Roest, klinisch psycholoog noch sterke negatieve.

Een andere verklaring kan zijn dat u als kind zware verliezen hebt meegemaakt. Misschien hebt u al vroeg uw ouders verloren? Een kind kan dergelijke verliezen niet echt verwerken en kan de pijn, het verdriet en de angst gaan verdringen. Dan kan een zekere gevoelloosheid ontstaan. Die kan een heel leven meegaan.

Dit kan zich ook uiten in het vermijden van al te nauwe banden met anderen, vanwege de onbewuste angst hen weer te moeten verliezen. Sommigen gaan nooit relaties meer aan. Anderen doen dat wel, maar verbinden zich niet emotioneel met de ander op het diepste niveau. We noemen dit wel vermijdende hechting.

Ondertussen bent u een gezegend mens dat u op een goed en langdurig huwelijk kunt terugkijken en zich niet ontredderd of eenzaam voelt. Ik wens u nog vele goede jaren toe en bovenal dat “blijde vooruitzicht”, want dan kan er gebeuren wat er gebeurt, maar weegt het lijden nooit op tegen de heerlijkheid die aan ons zal worden geopenbaard en zijn we met Paulus „droevig, doch altijd blijde.”

Hetzelfde wens ik graag aan het slot van deze laatste rubriek alle lezers toe. Mede namens collega Hilleke Hoekstra, hartelijk dank voor het lezen van onze columns, de vragen die u ons mailde en de positieve reacties die we kregen!

terdege *

20171220-103-TDE-MAIN-AR10.pdf 103

20 DECEMBER 2017

103

12/6/2017 2:55:41 PM

Een mooie gelegenheid voor een feestje!

Meer dan

30 jaar

ervaring

Academy Consultant Henny Mostert Kleur en Sijl voor Hem en Haar Bouique in de vier seizoenen

Gediplomeerd voor: • kleur • sijl • make-up advies • visagie • garderobeplanning • haaradvies • briladvies • camouflage • bruidsadvies

Eperweg 49 8181 EV Heerde • Tel: 0578-694613 e-mail: HennyMostert@hetnet.nl • www.HennyMostertKleurenSijl.nl

Uw feest op maat. Mooie sfeervolle zalen voor 20 tot 400 personen. Professionele licht- en geluidsinstallatie. Eigen uitgebreide keuken. Rolstoelvriendelijk. Professionele bediening. Gratis parkeergelegenheid.

Partycentrum Het Dak is een uitstekende gelegenheid voor uw bedrijfsfeesten, vergaderingen, jubilea, congressen, beurzen, verkopingen, productpresentaties en catering. Want... in Het Dak kan het!

Tiendweg 9a • 4142 EG Leerdam • Tel. (0345) 61 36 26 • www.hetdak.nl

Luxueuze Klassieke Baby-Kinderkleding& Accessoires

Le B B

Maandag Dinsdag Wo-Vrij Zaterdag Zondag

Gesloten 13.0-16.45 9.30-12.0/13.0-16.45 9.30-14.0 Gesloten

Zandweg 3B, 4416NA Kruiningen

www.le-bb.nl

Salem zoekt verzorgenden!

Leerling Verzorgenden Verzorgenden-IG Ergotherapeut Eerst Verantwoordelijk Verzorgenden (EVV’ers) Activiteitenbegeleider Waarnemend Afdelingscoördinator Medewerker Dagbesteding

Een bijzondere locatie in Ridderkerk voor jullie huwelijksvoltrekking, diner en receptie/feest.

www.hofstededeparadijshoeve.nl

Vind een christelijke partner

Bekijk al onze vacatures op www.salem.nl/vacatures.

Help mee! Draag een nieuwe medewerker aan en verdien €100,-!

Meer weten? Stuur een e-mail naar p&o@salem.nl.

Ridderkerk www.salem.nl

101.indd 101

Exclusief en persoonlijk!

Van 25 tot ca.

200 personen

Sinds 1986

Relatiebureau Samen Verder bemiddelt al ruim 30 jaar succesvol bij het vinden van een christelijke partner.

Tel: 088-130 34 00 Vraag gratis een brochure aan.

www.samen-verder.nl

7-12-2017 15:51:25

Klusproject in de polder

�Alles aan dit huis heeft geschiedenis.� Dat is een van de mooie dingen aan het wonen in hun voormalige boerderij uit 1870, vinden Willeke Brouwer en haar man Jelle Wouda. Een droomhuis en klusproject ineen in de weidse polder Mastenbroek. tekst: annemieke van den berg beeld: tineke van der eems 105

20171220-105-TDE-MAIN-AR45.pdf 105

12/6/2017 3:15:55 PM

L

ucht en land. Groen, grijs.

Wolken, water, weidevogels. Het uitzicht van Willeke (illustrator en kinderboekenschrijfster) vanuit haar atelier, in de voormalige stal, moet wel inspirerend zijn. Vanachter haar werktafel kijkt ze zo de weilanden van Mastenbroek in.

Deze middeleeuwse polder, een van de oudste van Nederland, ligt tussen de Hanzesteden Kampen, Hasselt en Zwolle. Het centrum: de gelijknamige buurtschap met een oude dorpskerk, wat woningen, een basisschool en een hoop burenliefde. „Als er iets is, staan de mensen altijd voor je klaar”, zegt Willeke.

Hier wonen is heerlijk, vindt het echtpaar. Jelle: „De rust vooral.”

Die waardeert hij weer extra als hij na een dag werken in Kampen naar huis rijdt. Afgelegen vinden ze het zelf niet. „We rijden zo naar Hasselt, Kampen of Genemuiden en ook de Zwolse wijk Stadshagen is dichtbij.”

SIGARENFABRIEK Willeke en Jelle kochten de boerderij in 2012 en wonen er met hun kinderen Lotte (23), Merijn (21) en Gijs (18). Willeke groeide op in Barneveld, Jelle in Amsterdam. Ze leerden elkaar kennen tijdens hun studietijd in Kampen. In die stad stond ook hun allereerste huis: een oude sigarenfabriek in de bin106

terdege *

nenstad die ze opknapten.

Ze verhuisden naar landelijker gebied toen Jelle een oude herenboerderij in het nabijgelegen ’s-Heerenbroek in het oog kreeg.

Samen met hun buren kochten ze het pand, ze knapten het op en verdeelden het in twee wonin-

gen. Willeke: „Het was een ijne plek, maar veel drukker dan hier: het lag vlak langs een doorgaande weg.”

En er bleef altijd nog een droom.

Eentje die er zo’n beetje uitzag als de oude woonboerderij in Mastenbroek waar ze nu wonen. Dochter

20 december 2017

20171220-106-TDE-MAIN-AR45.pdf 106

12/6/2017 3:15:59 PM

De droom van Willeke en Jelle: een oude woonboerderij in de middeleeuwse polder Mastenbroek terdege *

20171220-107-TDE-MAIN-AR45.pdf 107

20 december 2017

107

12/6/2017 3:16:04 PM

108

terdege *

20 DECEMBER 2017

20171220-108-TDE-MAIN-AR45.pdf 108

12/6/2017 3:16:11 PM

Lotte: „M’n vader zei altijd dat hij nog eens om zijn huis heen wilde kunnen lopen.” Jelle, met een lach: „Zelf ben ik opgegroeid op een latje in Amsterdam, driehoog, waar we met een gezin van zeven kinderen woonden.

Sindsdien wil ik graag ruimte om me heen.” „En na verloop van tijd begint het bij Jelle ook altijd weer te kriebelen”, zegt Willeke.

Er moet tenslotte wel iets te klussen blijven.

DERDE KLUSPROJECT Dat derde klusproject kwam er, toen in 2012 de boerderij in Mastenbroek in beeld kwam. Een boerenbedrijf was het al lang niet meer; de vorige bewoner had het alleen voor bewoning in gebruik.

Er was jarenlang weinig onderhoud aan gedaan, het sanitair was gedateerd en vanbinnen was het erg hokkerig. Ook het buitenterrein vroeg om een linke aanpak.

Maar Willeke en Jelle zagen er hun droomhuis in. Voordat ze naar de makelaar stapten, had zich al een andere koper aangediend.

Willeke: „Die wilde de boerderij tegen de vlakte gooien. Maar dat ging de vorige eigenaar echt aan het hart. „Ik verkoop het niet aan oe!” had hij gezegd. Voor hem was het zo ijn dat wij het huis wilden kopen.”

Jelle kon link aan de slag. Hij deed zo veel mogelijk zelf van

Er was jarenlang weinig onderhoud aan gedaan en vanbinnen was het hokkerig terdege *

20171220-109-TDE-MAIN-AR45.pdf 109

20 december 2017

109

12/6/2017 3:16:13 PM

Jelle en Willeke richtten het huis low budget in, met in de slaapkamers IKEA-meubels en in de andere vertrekken allerlei leuke vondsten van de kringloop

110

terdege *

20 december 2017

20171220-110-TDE-MAIN-AR45.pdf 110

12/6/2017 3:16:19 PM

alles wat er aan het huis moest gebeuren. Het voorhuis wilden ze zo veel mogelijk in oude staat terugbrengen. De stallen, die volgens Willeke toch al op instorten stonden, werden grondig verbouwd. Jelle laat foto’s zien uit de begintijd. Ze tonen iets wat wel wat weg heeft van een ruïne.

De buitenmuren en een deel van de binnenmuren bleven overeind staan. Verder ging zowat alles eruit. Het materiaal werd zorgvuldig bewaard en zo veel mogelijk hergebruikt.

In die periode woonde het gezin tijdelijk in Kampen. „Voor de kinderen was dat ijn. Ze konden overal zo naartoe ietsen”, zegt Willeke. Zelf schreef ze in die tijd het eerste deel van haar succesvolle kinderboekenserie over Silvester.

Inmiddels woont het gezin alweer enkele jaren in Mastenbroek. Veel ruimtes zijn al klaar: de royale woonkeuken, de hal, de slaapkamers, het atelier. Met andere vertrekken kan Jelle voorlopig zijn vrije tijd nog vullen: de lange gang tussen de woonkeuken en de vroegere opkamer, de grote kelder onder de woning en diverse andere ruimtes. Ook in de zitkamer willen ze nog wat aanpassingen doen, evenals op het buitenterrein. „Om het huis willen we bijvoorbeeld een rand met

terdege *

20171220-111-TDE-MAIN-AR45.pdf 111

20 december 2017

111

12/6/2017 3:16:23 PM

Toen ze tijdelijk in Kampen woonden, schreef Willeke het eerste deel van haar succesvolle kinderboekenserie over Silvester grind maken. Dat zag je vroeger altijd bij dit soort boerderijen.”

KRINGLOOP Het uitzicht is weids, door welk raam je ook kijkt. Ruimte genoeg, zowel buiten als binnen. Lotte vindt het landelijke wonen fijn, maar weet niet of ze er zelf voor zou kiezen. „Een kleiner huis is ook wel gezellig. Hier is het zo groot dat we naar elkaar op zoek moeten.”

Ze gebruiken zelfs WhatsApp als ze elkaar willen ‘roepen’, bijvoorbeeld voor het eten. „We hebben alles budgettair ingericht”, zegt Willeke. „Dat moet ook wel als je zo enorm veel ruimte hebt. Voor de kamers van de kinderen hebben we veel bij IKEA van112

terdege *

daan gehaald.” Verder heeft ze het huis voor een groot deel aangekleed met vondsten van de kringloop.

Ze vinden het mooi om de historie van het huis te verbinden met hun eigen levensverhaal. Zo zette Willeke boven op een kast in de vroegere opkamer poppen in de klederdracht van Urk, waar haar familie vandaan komt.

Jelle: „We zeggen niet: wij brengen het huis terug naar de stijl van toen het net gebouwd was.” Hij wijst naar de tussendeuren tussen woonkeuken en zitkamer. „Dan zou je die er bijvoorbeeld uit moeten halen, want ze zijn niet origineel.

Maar ik vind het juist mooi om ze intact te laten. Zo laat je iets zien van de geschiedenis van dit huis.”

20 DECEMBER 2017

20171220-112-TDE-MAIN-AR45.pdf 112

12/6/2017 3:16:30 PM

113.indd 113

7-12-2017 15:59:36

20171220-114-TDE-MAIN-AR88.pdf 114

12/6/2017 5:57:41 PM

Op zoek naar onzichtbaren Uit schaamte of uit onvermogen zijn leprapatiĂŤnten en mensen met een handicap onzichtbaar in Myanmar (Birma). De kerk zoekt hen op en brengt hen terug in de samenleving. Dat is niet altijd even gemakkelijk, want soms zijn ze zelf hun grootste sta-in-de-weg. tekst: AB JANSEN beeld: JACO KLAMER

20171220-115-TDE-MAIN-AR88.pdf 115

12/6/2017 5:59:26 PM

Wat is uw lichaamspostuur?

En past uw matras daarbij?

Ieder mens is uniek. Nog unieker is het postuur van ieder mens. Bij Beddenspecialist Van Veldhuizen geloven we niet in one size ďŹ ts all. Daarom hebben wij een nieuwe matrassenlijn, met voor ieder postuur een passend matras. Welkom!

H

V

X

A

Vanaf 849 euro (90x200/210)

Nieuw!

Erv

aar zelf in ohet n winkel! ze

beddenspecialist

VAN VELDHUIZEN Garderbroekerweg 146 Kootwijkerbroek 0342 44 1224 www.beddenspecialist.nl/vanveldhuizen

116.indd 116

8-12-2017 16:23:31

e gevolgen van lepra en van een lichamelijke handicap.

Die kun je aantonen met cijfers: hoeveel mensen aan lepra lijden of gehandicapt zijn. Het aantal dat is genezen en hoe groot de groep is die blijvende gevolgen ondervindt. Zulke vragen leveren vast nuttige informatie op, maar toch weet je daarna nog niets van de mens achter de cijfers.

Heb je hem of haar nog niet in de ogen gekeken, zijn verdriet gezien, haar vreugde geproefd.

In dit verhaal gaan we dat wel doen.

We maken kennis met twee mensen die met een lichamelijke handicap te maken kregen, de een als gevolg van lepra, de ander door een ongeluk.

Twee jongemannen, bij wie opvalt dat ze heel verschillend met hun ziekte of handicap omgaan. Wat ze gemeenschappelijk hebben, is dat ze werden opgevangen en geholpen door Leprazending, de organisatie waarvoor het Reformatorisch Dagblad dit seizoen actievoert (naast Wycliffe Bijbelvertalers). De twee mannen werden bijgestaan door hulpverleners van de hulppost in Taungoo, die wordt gerund door drie baptistenkerken in deze stad in centraal-Myanmar (Birma).

Vrijwel dagelijks gaan fysiotherapeuten, verpleegkundigen en nietgespecialiseerde vrijwilligers die aan dit centrum zijn verbonden eropuit om in dorpen in de wijde omgeving leprapatiënten en gehandicapten te bezoeken. Voor controle: slikken ze –als ze lepra hebben– hun medicijnen wel regelmatig? Vereenzamen ze niet doordat ze zich schamen voor hun ziekte, of doordat ze geen kant op kunnen vanwege hun handicap?

D

SCHAAMTE Mensen met lepra of met een handicap moet je vaak zoeken, omdat ze

zich vaak uit schaamte schuilhouden.

Neem de 31-jarige Saw Gaw Khu uit Tha Pyae Kone. De 400 inwoners van dit dorp hebben vrijwel allemaal een stukje land te bebouwen, met wat koeien of varkens erbij. Of ze verhuren zich als dagloners aan boeren in de omgeving. Ook Saw Gaw Khu kwam als dagloner aan de kost.

Totdat lepra dat onmogelijk maakte.

Toen de ziekte zich twee jaar geleden openbaarde, was zijn eerste reactie: net doen alsof er niets aan de hand is.

Stel je voor dat anderen het te weten komen!

Naarmate de tijd verstreek was deze vorm van zelfmedicatie niet vol te houden: hij raakte het gevoel in zijn handen en voeten kwijt en ook trokken zijn vingers en tenen krom. Toen hij ook bijna niet meer op zijn voeten kon staan vanwege slappe enkels en zijn handen tot klauwhanden waren vervormd, was het einde verhaal.

Saw kon niet meer werken en kwam zonder inkomen te zitten. Zijn ouders leefden niet meer en daarom was hij aangewezen op hulp van andere familieleden. Bij een tante en oom in het dorp vond hij onderdak en van hen kreeg hij dagelijks eten.

Verder leek de toekomst voor hem gitzwart. Saw raakte depressief en

trok zich terug in een hoekje van het huis. Het is maar goed dat de medewerkers van het hulpcentrum er dagelijks op uit trekken, anders waren niet alleen Saws handen, maar ook zijn lijf als het ware kromgetrokken – leefde hij met een neergebogen gestalte, niet vanwege lepra, maar uit schaamte en neerslachtigheid.

ZELFRESPECT Via het hulpcentrum in Tangoo kwam Saw in het lepra-ziekenhuis in de stad Mawlamyine terecht. Daar werd met behulp van een medicijnkuur het ziekteproces gestopt en werden operatief zijn handen en voeten, vingers en tenen zo veel mogelijk hersteld.

Drie maanden bracht hij door in het ziekenhuis en als ik hem in het dorp ontmoet is hij nog geen week terug.

Saw heeft zijn gezonde lijf weer goeddeels terug, maar zijn zelfrespect en eigenwaarde lijkt hij voorgoed te zijn kwijtgeraakt. Met een neergeslagen blik zit hij tegenover me.

Het is een verschijnsel dat bij veel voormalige leprapatiënten voorkomt: nog voordat iemand hen discriminerend heeft bejegend, hebben ze zichzelf al afgeschreven. „Zwaar werk als dagloner gaat hem niet meer lukken”, vertelt zijn oom. „We denken

terdege *

20171220-117-TDE-MAIN-AR88.pdf 117

20 DECEMBER 2017

117

12/6/2017 5:59:29 PM

Ee n trad itio ne le wo o rd zo e ke r i n h et innovatieve the ma van d e nieu we ge ne ratie paraplu. Lo s ‘m o p, en maak kans o p e e n She e ld !

Be s ch u t Beschut

WIN EEN SHEELD T. W .V. € 3 5 , -

R J T R O F M O C K

E L A A I C O S W W

G B U T E S U A N I

E E W N S T L L G N

N S S A C I P L V D

D C C G T J A E E L

R H H E H L R R I E

O U I L U V A B L E

O T L E T O P M I H

G O D B T L I U G S

Comfo r t Comfor D roo g Droog Eleg an t Elegant Kwal i tei t Kwaliteit Parap Para plu lu Re g en Regen Sch i l d Schild She el d Sheeld So ci aal Sociaal Sti jl vo l Stijlvol Umb rel l a Umbrella Ve il i g Veilig Wi n d Wind

M A I L

118.indd 118

D E

O P L O S S I N G

N A A R

I N F O @ S H E E L D U M B R E L L A . C O M

8-12-2017 16:06:11

eraan hem iets met kippen te laten doen: kippen fokken.” Saw mompelt dat hij zelf liever uit het dorp vertrekt om ergens anders een nieuw bestaan op te bouwen. Hier durft hij zijn vrienden niet meer onder ogen te komen. „Dan komt er helemaal niets van je terecht”, reageert zijn oom. „Hier heb je ons nog, je familie.” En: hij heeft hier de mannen en vrouwen van het hulpcentrum van de kerk.

Die vast van plan zijn hem aan werk te helpen en langs die weg hem zijn zelfrespect weer terug te geven.

DRIEWIELERFIETS Dat zo’n aanpak werkt, bewijst de 34-jarige Myint Aun. Vijftien jaar geleden was aan het werk in een kolenmijn toen hij werd bedolven onder een dikke laag modder – een aardverschuiving zorgde ervoor dat de mijn volliep met waterige grond. Dat hij er het levend vanaf bracht, mag zeker een wonder van God heten, maar enkel met de schrik vrij kwam hij niet: Myint Aun raakte aan zijn onderlijf verlamd. En daardoor verloor hij zijn werk als mijnwerker.

Na jaren van armoede en getob brachten hulpverleners van het kerkelijk centrum in Taungoo hem naar het lepraziekenhuis in Mawlamyine.

Ook mensen met een handicap kunnen daar terecht voor operaties en therapie. Hij leerde er om te gaan met zijn handicap en werd weer mobiel, dankzij een driewielerfiets die Leprazending voor hem kocht.

Als ik hem in het hulpcentrum tref, staat hij op het punt eropuit te trekken. Een beetje ongemakkelijk toont hij de po die hij altijd bij zich heeft: naar de wc gaan blijft lastig voor hem, vandaar dit vaste attribuut op zijn fiets. „Ik moet aan het werk”, zegt hij met een brede grijns. Myint Aun vertelt dat Leprazending hem

een lening heeft verstrekt waarmee hij gereedschap kon aanschaffen voor het maken van visnetten, die hij vervolgens kan verkopen. Daarna kreeg hij nóg een kans op werk: vloeibare zeep verkopen, die hij zelf thuis maakt en in flessen giet. Met netten boeten en zeep verkopen weet Tang zich financieel net te redden.

Wie hem bezig wil zien, moet rond vijf uur in de middag bij het huisje van zijn schoonouders gaan posten: dat is de tijd waarop Myint Aun op zijn driewielerfiets klautert, flessen zeep in de mand zet en dorpen langsgaat om zijn waar te verkopen.

Schoonouders, is Myint Aun dan getrouwd? Jawel. Negen jaar geleden veranderde zijn leven opnieuw drastisch, door zijn huwelijk. Maar helemaal zonder verdriet ging dat niet: zijn schoonouders weigerden hem vanwege zijn handicap te accepteren en eisten dat hun dochter de relatie zou verbreken. Dat gebeurde niet en pas anderhalf jaar geleden kwamen haar ouders tot inkeer. Sindsdien woont het nog kinderloze echtpaar onder één dak met de (schoon)ouders. Wat de doorslag gaf, weet Myint Aun wel: toen hij aan het werk kon als zeepverkoper, brak de weerstand bij zijn schoonvader. Als het om inkomen gaat, is het geen vetpot, laat Tang weten. En vanwege zijn handicap blijft hij kwetsbaar. Maar dat hij ooit weer aan de slag zou kunnen, had hij nooit durven dromen.

De medewerkers van de hulppost durfden het wel te dromen, en de christenen achter de post ook. Hoewel? Niet een droom, maar een zich geroepen weten door het Evangelie van Jezus Christus bracht hen bij Myint Aun, bij Saw Gaw en bij al die anderen in Myanmar, die door hun ziekte of handicap door niemand meer werden gezien.

RD-actie voor Myanmar (Birma) Het RD voert dit seizoen actie voor het werk van Leprazending en Wycliffe Bijbelvertalers in Myanmar (Birma). Leprazending getuigt in dit streng boeddhistische land van het Evangelie door hulp aan leprapatiënten en aan mensen met een handicap.

Wycliffe Bijbelvertalers helpt bergvolken in het afgelegen noordoosten van het land aan een Bijbel in de eigen taal, en helpt hen te leren lezen en de Bijbel te begrijpen.

Zowel Leprazending als Wycliffe werkt daarbij nauw samen met de kerken in Myanmar.

HELPT U MEE? STORT UW GIFT OP REK. NR. NL67 INGB 0002 9707 00 VAN DRAAGT ELKANDERS LASTEN TE APELDOORN. OF DONEER ONLINE VIA STEUNDEL.NL

terdege *

20171220-119-TDE-MAIN-AR88.pdf 119

20 DECEMBER 2017

119

12/6/2017 5:59:31 PM

Kookwereld Goes In onze boekenhoek - vindt u beslist het goede boek voor kerk en school en leesplezier, komt u elke keer naar hier.

Dan staan we samen sterk - en steunen zo het zendingswerk

Alles voor uw kookgemak

Wij zijn een stichting en onze winsten komen geheel ten goede van de Mbuma-zending ’t Boekenhoekje • Goudenregenstraat 24 • 2906 CM Capelle a/d IJssel Telefoon (010) 442 22 12 • info@tboekenhoekje.nl Openingstijden: Di. t/m Vr. 09:00-16:00 • Za. 09:00-13:00

Een mooi en veilig huis

› kozijnen

› deuren

› dakkapellen

› tuinkamers

› zonwering

ELST (RHENEN) // LOOSDRECHT // 0318 472 114 // ESSEVELD.NL

AMUNDSENWEG 4 GOES WWW.KOOKWERELDGOES.NL

Uw tweede thuis in Twente ✔ Diverse bungalows & landhuizen ✔ Overdekt zwembad ✔ Kleinschalig & gemoedelijk

� 

120.indd 120

✔ Gezellige horeca ✔ Rust & ruimte ✔ Nabij unieke natuurgebieden ✔ Zondagsrust

0546 – 57 98 65 www.bungalowparkhogehexel.nl

8-12-2017 15:52:07

121.indd 121

8-12-2017 15:53:00

Onder ons Lieve Jannie vd Spek-Anker, Langs deze weg wil ik je feliciteren met je 79e verjaardag! Je bent al 72 jaar m’n beste vriendin. Al wonen we helemaal in Canada, je bent altijd in m’n hart. Veel liefs van Ina Oudshoorn-Middelkoop.

D.V. 29 december hoopt onze oma 79 jaar te worden. Van harte gefeliciteerd, oma! Wij wensen u en opa Gods zegen toe. Liefs van uw naamgenootjes.

Oma Van den Anker, Willem van Oranjestraat 7, 5307 HS Poederoijen.

Dhr. J.G. van Leeuwen wordt D.V. 31 december 90 jaar. Wie maakt hem blij met een kaart? Kasteellaan 55, 4116 DK Buren.

122

terdege *

Lieve opa Van Dijk, bij dezen willen wij u in het zonnetje zetten: Van harte gefeliciteerd met uw 90e verjaardag. Heel veel liefs en dikke kusjes van de kleinkinderen Geert, Linde en Lotte Egas.

20 DECEMBER 2017

20171220-122-TDE-MAIN-AR52.pdf 122

12/6/2017 1:28:09 PM

Op 3 november waren Ton en Wilhelmien Vos 40 jaar getrouwd. Nog vele jaren samen toegewenst. Veel liefs van ons.

Via deze weg willen we onze oma SterkBaas van harte feliciteren! Op 12 november is ze 92 jaar geworden! Haar adres is: Vinkeland 4, 8281 XB Genemuiden.

Lieve papa en mama, van harte gefeliciteerd met jullie 12,5 jarig huwelijk. We hopen dat jullie nog lang voor elkaar en voor ons gespaard mogen blijven. Bedankt voor alle liefde en de vele mooie dingen die jullie met ons doen. Gods zegen toegewenst. Liefs van Lieke Sophie en Daan.

Lieve (o)pa en (o)ma Moerdijk, Hartelijk gefeliciteerd met jullie 50-jarig huwelijk op 29 december en nog goede jaren samen toegewenst! Van jullie kinderen en kleinkinderen. Wilt u hen met een kaart verrassen, dan is hier hun adres: Marnixflat 6, 4461 WX Goes.

terdege *

20171220-123-TDE-MAIN-AR52.pdf 123

20 DECEMBER 2017

123

12/6/2017 1:28:27 PM

52.

Petrus Datheen tekst: GISETTE VAN DALEN-HEEMSKERK beeld: JACK STALLER

eboeid buigt Petrus Datheen zich tijdens een van zijn reizen over een boekje. Wat hij nu toch in handen heeft gekregen... Het is de bekende psalmbundel uit Genève. Datheen vindt zowel de woorden als de melodieën schitterend. Peinzend staart hij voor zich uit. „Eigenlijk zouden de mensen in de Nederlanden deze psalmen ook in hun eigen taal moeten kunnen zingen”, mompelt hij. En ineens krijgt hij een idee.

Petrus Datheen wordt rond het jaar 1531 geboren, in het plaatsje Mont-Cassel in Vlaanderen, vlak bij de Franse grens. Op jonge leeftijd komt hij in het klooster van Yperen terecht. Jaren later ziet hij hoe een 19-jarige jongen verbrand wordt omdat hij de leer van de Reformatie niet op wil geven. Dat is waarschijnlijk de aanleiding voor Petrus om uit de kloosterorde te treden. „Ik wil niet langer monnik zijn”, zegt hij tegen zijn kloosterbroeders. Die luisteren geschokt.

Dan beginnen ze hem te bespot-

G

ten, maar Petrus verandert niet van mening, hij vertrekt.

Het is de start van een zwervend bestaan. Petrus begint met preken. Hij trekt van Kortrijk naar Poperinge en weer verder.

Maar de vervolging van de protestanten neemt toe. Daarom vlucht hij naar Engeland. Daar is het rond het jaar 1550 nog veilig.

Petrus wordt boekdrukker. Lang doet hij dat werk niet: algauw houdt hij zich vooral bezig met het bestuderen van de Bijbel.

In 1553 verandert de situatie in Engeland. Koning Eduard VI sterft en wordt opgevolgd door zijn zus Maria Tudor. Haar bijnaam is Maria de Bloedige...

Al gauw roken de brandstapels en verlaten veel aanhangers van de Reformatie Engeland. Ook Petrus Datheen vlucht. Dit keer naar Duitsland.

In 1555 neemt hij een beroep aan als predikant van de Nederduitse vluchtelingenkerk te Frankfurt am Main. Zeven jaar later trekt Datheen naar Frankenthal in de Paltz, het gebied waar Keurvorst Frederik III regeert. In

diezelfde tijd heeft de keurvorst juist opdracht gegeven aan Caspar Olevianus en Zacharias Ursinus om de Heidelbergse Catechismus te schrijven. In januari 1563 keuren theologen hun werk goed. Meteen vertaalt Petrus Datheen het belijdenisformulier in het Nederlands.

Tijdens zijn vele reizen krijgt Petrus Datheen een Geneefse psalmbundel in handen. Hij besluit ook deze Franse psalmberijming in het Nederlands te vertalen, zodat de inwoners van de Nederlanden voortaan ook in hun eigen taal psalmen kunnen zingen. Waarschijnlijk werkt hij er zo’n anderhalf jaar aan. In 1566 is de berijming klaar. Achter de psalmen laat Datheen ook de Heidelbergse Catechismus drukken.

Datheen zelf is niet zo tevreden over zijn werk. Hij verzucht: „Deze berijming is met grote haast gemaakt.” Maar de mensen in de Nederlanden hebben daar geen last van. De teksten raken hun hart! Ze troosten en versterken hen in de moeilijke

1531

1562

1566

1578

Petrus Datheen wordt predikant in Frankenthal

De psalmberijming van Datheen verschijnt

Petrus Datheen geboren

124

terdege *

Petrus Datheen wordt predikant in Gent

1584 Petrus Datheen moet de Nederlanden verlaten

20 december 2017

20171220-124-TDE-MAIN-AR13.pdf 124

12/6/2017 5:21:25 PM

KERKGESCHIEDENIS

tijd van vervolging en verdrukking. Daarom zingen de mensen de psalmen van Datheen graag.

Al in het eerste jaar verschijnen er drie drukken van de psalmbundel.

In het jaar 1578 kiest de nationale synode van Dordrecht Datheen tot voorzitter. Ook wordt hij stadspredikant van het toen calvinistische Gent.

Maar in die stad raakt hij in de problemen. Hij krijgt ruzie met prins Willem van Oranje. „De overheid moet kiezen voor de ware godsdienst”, eist Datheen. „Voor rooms-katholieke kerken

1588 Petrus Datheen overleden

is geen plaats in de Nederlanden.” Willem van Oranje is het daar niet mee eens. „En ik wil geen onrust, er moet vrijheid van godsdienst zijn!” beveelt prins Willem van Oranje. „Ook de rooms-katholieken moeten gewoon naar de kerk kunnen.”

De twee mannen botsen zo erg dat prins Maurits, de zoon van Willem van Oranje, in 1584 Petrus Datheen onder het mom van landverraad gevangen laat nemen. Vijftig dagen zit de predikant –ten onrechte– op water en brood tussen misdadigers in een Utrechtse cel. Na zijn vrijla-

ting verandert hij zijn naam uit schaamte in Petrus Montanus.

Petrus Datheen heeft mede door deze gevangenschap een moeilijke levensavond. De eerder zo invloedrijke predikant is niet berecht, niet veroordeeld, maar zijn naam is ook niet gezuiverd.

Als een geknakt man verlaat hij de Nederlanden en vertrekt hij naar Duitsland.

Doordat hij in een klooster opgegroeid is, weet hij veel van geneeskunde. Hij vestigt zich daarom begin 1585 als arts. Op 17 maart 1588 overlijdt hij in het Duitse Elbing.

1773 Nieuwe psalmberijming komt tot stand

terdege *

20171220-125-TDE-MAIN-AR13.pdf 125

20 DECEMBER 2017

125

12/6/2017 5:21:45 PM

1novem be r 2017

» 34E JAARGA NG

*

» NUMMER

» 35E JAARGANG » NUMMER 4

G NUMMER 5 » 34E JAARGAN »

6 december 2017

*

*

m ber

2017

*

NR 3

*

€ 4,95

3

15 november 2017

6 december 2017

*

NR 5

1 nov e

*

15 november 2017

*

NR 4

*

Mirjam waakt bij een abortuskliniek

€ 4,95

In koude nachten gebruikt de eekhoorn zijn prachtige pluimstaart als deken

Jelke (15) is al vijf jaar vrijwilliger

€ 4,95

Lees a over ”dlles grote d e ag”

AUTH E

wonNeTnIEK

SNEL, MAKKELIJK EN cheMaak zel f ee esec 101 ake... n LEKKER kleu m rige et t o p Maa p

» WWW.TERD

en verd er... * Wenavremrdecehr*..t. * va * * * en verder...

4X

r pas op: ings amisu ontploft VERtir GU inNS jeT buik!

O L E VE N VE R PRO ROU VAN F. H.J W: "H PLEE . SE L E T ST GOU DE R ORM DE R HUIS DE VA IS ”N : ”IK NBIN OOIT W A NEN” S 14 COLUMNISTE HE SA AI” E LEEN WERKT IN N GIN SCHEMERIGE COUVE G LU GEVANGENISDIRE USES THER CTEUR PETER BA L AIJ E EN S ZEN” HAD ZELF OOK KUN ZINDELIJKHEID NEN ZIT TEN : OVER ONVERWA CHTE PLASJES EN EEN BOZE MAMA MIJN LEVEN” N VADER STEMPELT ”VERMISSING VAN MIJ ING! OED DS. A. VERSLUIS: OPV IN RK STANDA ARDWE WAS ER MA AR EEN BOEKEN VRAGEN OM MOOIE EN ND AVO RE LANGE, DONKE EGE.

DS. A.T.

NL

» WWW.TERDEGE.NL

L

» WWW.TERDEGE.N

*

Psst...er is meer!

* *

onnee... ook voor u als ab

11/27/2017 2:41:06 PM

Terdege biedt elke veertien dagen een magazine met een fijne mix van diepgang en ontspanning. Daarnaast kunt u gebruik maken van e aanbiedingen. De abonnee delen op een rijtje: leuke abonneevoordelen

Vriendin ne dagen n

e terdeg er kalend Abonneeda

gen

Jubileumjaar met een verrassing

met kor ting

Ook abonnee worden? Ga naar Terdege.nl/psst en maak gebruik van een aantrekkelijk aanbod.

126.indd 126

8-12-2017 16:10:20

Alleen het allermooiste!

Bruidshuis ‘t koetsje Molenstraat 204, Ede - 0318 - 84 67 67 www.bruidshuishetkoetsje.nl facebook.com/bruidshuis instagram.com/bruidshuis_ede

klanten beoordelen ons met een

9.2

Gespecialiseerd in gekleurde bruidsjaponnen

P. Verbeek exclusief vervoer

Wij zijn er voor ú.

Bij het verlies van uw dierbare moet u kunnen rekenen op de begrafenisondernemer die u met rust en kennis van zaken begeleidt, met u meedenkt en zorgt voor een respectvolle begrafenis.

Grote Kerkstraat 40 | 4261 BE Wijk en Aalburg T 0416-696463 | M 06-53301282 W www.pverbeek.nl | E info@pverbeek.nl

Uitvaartcentrum De Olm Krimpen aan den IJssel

Uitvaartcentrum Linquenda Schoonhoven

Uitvaartcentrum Lekkerkerk Lekkerkerk

Aula Holaan Stolwijk

www.stoppelenburguitvaart.nl ! 0180 52 22 55 uitvaart@stoppelenburg.nl

De mooiste dag...

In de Betuwe wordt het nog handgemaakt keukens, kasten & trappen etc.

De landelijke omgeving, de moderne maar sfeervolle ruimtes en de exclusieve aandacht zijn op zo’n bijzondere dag van onschatbare waarde. Bij Mereveld is alles mogelijk: een informele receptie, een sfeervol diner, een spetterend avondfeest of een combinatie ervan. Wij denken graag mee over al jullie wensen!

Rijksen Speciaal Timmerwerk Rijksen Speciaal Timmerwerk woon- en winkelinterieur Alleen op afspraak: De Woerd 3, 4021 CL Maurik Telefoon (0345) 55 89 24 - Fax (0345) 55 89 28 info@speciaal-timmerwerk.nl - www.speciaal-timmerwerk.nl

116.indd 127

Mereveldseweg 9 | 3585 LH Utrecht T 030 - 251 47 80 | info@mereveld.nl www.mereveld.nl

8-12-2017 16:06:42

WINTERwoordzoeker

© PUZZEL: DINY VAN LEEUWEN

Streep de 143 woorden weg in het puzzelhok. Maak van de tien letters die overblijven nog een woord. Dat is de oplossing!

A

A

N

D

A

C

H

T

H

C

A

R

K

N

I

E

L

E

N

N

L

E

B

IJ

B

R

O

N

H

S

K

R

O

O

N

D

O

O

P

E

L

K

E

R

E

K

N

A

E

C

I

T

E

R

R

A

A

B

E

G

E

L

G

T

O

N

G

O

B

B

A

N

D

E

S

N

E

M

E

N

E

A

I

S

M

O

R

A

B

D

A

N

K

E

C

E

D

W

N

I

N

N

N

E

I

N

D

E

D

I

E

N

S

T

H

G

O

I

Z

Z

T

K

E

N

N

I

S

I

L

I

E

H

F

S

A

N

B

N

A

O

S

T

S

U

R

F

M

T

I

T

E

I

C

N

D

B

E

D

A

N

O

E

L

K

A

A

R

E

C

S

G

H

H

E

U

L

G

O

M

D

O

M

I

H

C

S

IJ

F

H

A

I

O

R

K

W

IJ

E

F

D

E

R

U

S

H

U

E

R

O

T

L

O

F

I

A

W

U

O

R

T

V

T

Z

T

K

L

O

V

R

D

L

E

V

S

W

A

T

R

N

E

T

L

I

E

F

D

E

G

P

S

A

L

M

T

P

O

W

E

R

S

W

G

E

U

G

I

K

K

U

L

E

G

T

E

S

O

T

B

E

A

G

E

K

N

L

P

R

E

E

K

D

N

N

N

T

S

O

E

C

H

E

B

R

I

E

F

H

A

L

L

E

L

U

J

A

N

F

H

E

E

L

O

G

E

O

N

E

G

A

M

R

I

T

V

D

S

T

E

R

R

O

R

G

A

V

E

T

A

A

L

V

E

E

V

L

E

V

E

N

D

O

E

H

L

E

A

G

D

L

Z

E

D

W

E

N

E

D

IJ

L

E

F

N

Z

E

G

E

N

G

E

L

N

P

K

R

E

K

W

O

O

R

D

M

S

E

D

U

O

G

S

R

H

U

I

S

E

E

R

V

T

E

E

O

M

D

F

E

N

O

E

R

E

D

E

C

N

E

R

T

H

X

B

O

O

R

D

I

N

S

D

L

E

I

Z

S

S

E

F

E

C

T

E

R

S

O

N

O

O

Z

T

L

I

T

S

T

U

I

E

S

E

R

G

D

F

O

N

T

E

I

N

R

U

E

D

G

R

R

D

I

R

A

I

L

K

I

N

D

O

L

E

M

E

H

D

H

L

F

R

U

I

T

L

A

D

Z

O

R

G

I

W

U

E

E

C

IJ

K

U

E

R

P

S

A

M

S

T

E

M

O

K

L

E

W

S

K

S

T

N

E

K

E

O

Z

20171220-128-TDE-MAIN-AR30.pdf 128

INZENDEN Zend het oplossingswoord van tien letters uiterlijk 17 januari 2018 in. Per e-mail (redactie@terdege.nl) of per post: Terdege Winterwoordzoeker, Postbus 75, 7300 AB Apeldoorn.

Prijzen: 1e prijs: Luxe high tea voor vier personen ter waarde van 100 euro. Beschikbaar gesteld door de Beeldentuin in Garderen. www.lunchroomderozentuin.nl.

2e prijs: Krukje van Aura Peeperkorn ter waarde van 69,95 euro. Beschikbaar gesteld door ’t Woonhuis in Elspeet. www.twoonhuis.nl.

3e prijs: Waardebon van 35 euro. Beschikbaar gesteld door Hoedenspeciaalzaak ’t Matelootje in Gouda. www. matelootje.nl.

4e prijs: ”Volk in verwarring”, door Enny de Bruijn (uitg. De Banier).

5e t/m 7e prijs: ”De kracht van het geloof”, door Matthew Henry (uitg. De Banier).

8e t/m 10e prijs: ”Gebedsdagboek”, door ds. E. Gouda (uitg. De Banier, www.debanier.nl).

12/6/2017 2:51:37 PM

AANDACHT ALLEEN ANKER BAD BAND BEGIN BIJBEL BLIJ BRIEF BRON BROOD CEDER CHRISTEN CITER DANK DEUR DIENST DISCIPEL DOEL DOEN DOOP DROOM EENZAAM EEUWIG EINDE ELKAAR ENGEL EVANGELIE EXTRA FASE FEEST FLUIT FONTEIN FOTO FRUIT FUNDAMENT GAVE

GEBAAR GEBED GEBOD GEBOREN GELOOF GELUKKIG GENADE GENOEG GEVOEL GIFT GOED GOUD GUNST HALLELUJA HEDEN HEERLIJK HEIL HEMEL HERDER HOOP HUIS KENNIS KERK KIND KLANK KNIELEN KONING KRACHT KRIBBE KROON KRUIS KUS LAAG LAM LAST LEVEN LICHT

LIED LIEFDE LIJDEN LOF MACHTIG MENS MUZIEK NACHT NUT OMEGA OORDEEL PREEK PROFETIE PSALM RECHT REST ROES RUST SCHADUW SCHILD SCHIM SCHRIFT SCHULD SELA SFEER SOMS SPREUK STAD START STEM STER STEUN STIL STRIJD TAAL TEER TIJD

TONG TROOST TROUW VASTEN VEILIG VELD VERBOND VERS VOLK VREDE VREES VREUGDE VRIJ WAARHEID WACHTEN WAKEN WELKOM WENS WERELD WET WIND WONDER WOORD ZAG ZALIG ZEGEN ZIEL ZINGEN ZOEKEN ZONDE ZOON ZORG

terdege *

20171220-129-TDE-MAIN-AR30.pdf 129

20 december 2017

129

12/6/2017 2:51:43 PM

”Ik heb genoeg zee gezien, en golven en vliegende vissen, zei hij tegen zichzelf”.

20171220-130-TDE-MAIN-AR14.pdf 130

12/11/2017 1:18:42 PM

Portret

Gegrepen door de

wind

Hij is een natuurmens. een romanticus. Iemand van de oude stempel, met een voorliefde voor soberheid en eenvoud. Om rijkdom maalt hij niet. molenaar Leo Witteman (79) uit Wijdewormer leeft letterlijk van de wind. tekst: JacomiJn ariakhah beeld: SJaak Verboom

terdege *

20171220-131-TDE-MAIN-AR14.pdf 131

20 december 2017

131

12/11/2017 1:24:12 PM

Z

ijn molen staat op een uitgelezen plekje aan de Kanaaldijk.

De wieken hangen roerloos boven het water, dat deze novembermiddag zachtjes tegen de dijk aan kabbelt. Grauwgrijs is de lucht, met een vleugje zwart erin. Een drenzerig regenbuitje loost zijn inhoud boven de molen.

Verder op de dijk steekt een graafmachine zijn arm de lucht in. Witteman kijkt er wat smalend naar vanachter zijn raam in de heerlijk verwarmde molen. De machine met toebehoren staat er al een aantal dagen, maar het werk schiet niet op. En dan te bedenken dat het Noordhollandsch

132

terdege *

Kanaal met schoppen is uitgegraven, zegt hij. Hij wrijft over zijn baard en schudt lichtjes zijn hoofd. De mens zoekt het gemak.

Zo niet Witteman. Nooit gedaan. Ook niet in zijn jeugd, als oudste van elf in een rooms-katholiek gezin. Daar was werken de wet. Zijn ouders bezaten weinig, maar zagen toch kans om hun kinderen voldoende te eten te geven. Wat hielp was de groentetuin.

En de zeven geiten van zijn moeder.

Die zorgden voor een gestadige aanvoer van melk en kaas. Maar geiten moesten ook eten, en daarom kreeg Witteman al op zijn zesde een zeis in zijn hand gedrukt om gras te maaien.

Water was er niet, noch elektriciteit.

Een petroleumlampje lichtte het gezin bij als ze zich ’s avonds na een dag werken hongerig op de maaltijd stortten. En op hun vrije zondagavond, als ze thuiskwamen uit de kerk waar ze die dag al vier keer heen waren geweest voor de vroegmis, de hoogmis, de vespers en het lof.

Het leven was hard, weet Witteman.

Kwam je ’s morgens uit bed, dan rende je in de kou naar de plee bij de sloot. Bij binnenkomst greep moeder je bij je oor en moest je vertellen „wat het weer deed.” Kon je dat niet, dan mocht je weer naar buiten.

Zijn kindertijd was eigenlijk prachtig,

20 december 2017

20171220-132-TDE-MAIN-AR14.pdf 132

12/11/2017 1:18:49 PM

PORTRET beseft hij. Het was een ongedwongen tijd. Wat vader en moeder zeiden, dat deed je. Buren stonden voor elkaar klaar, hielpen elkaar door de financiële nood heen zonder daar ooit op terug te komen. Al zou het hem 100.000 euro kosten, als hij de kans kreeg om terug te keren naar zijn kindertijd dan deed hij dat meteen.

MEDICIJN Hij werd in een huis midden in het Kagerplassengebied geboren, een tochtig huis vol kieren. Naar het dorp, Rijpwetering, was het drie kwartier lopen. Onderweg zag je ooievaars en bonte kraaien, voelde je de wind die je niet missen kan.

Wind, daar heeft Witteman wat mee.

Wind is het beste medicijn voor een bezwaard hoofd. We zouden wat vaker over een dijk moeten lopen als het stormt, en ons huis open moeten zetten om de boel te luchten.

Waar was hij gebleven? O ja, zijn geboorte. Hij heeft een goed geheugen, zegt hij. Net als zijn moeder, die bijna 100 jaar werd. Hij kan zich nog dingen herinneren vanaf zijn derde. Zoals het oorlogsbombardement dicht bij zijn ouderlijk huis op een diggelenschip, een schip met aardewerk en borden. Hij weet nog van Russen die in zijn dorp leerden fietsen en van wie hij zijn eerste reep chocolade en eerste sinaasappel kreeg. Nooit eerder gezien, nooit eerder geproefd. Het was verrukkelijk om dat zoetzure sap over je kin te voelen lopen.

Zijn vrije tijd spendeerde hij bij zijn andere grootvader, die molenaar was op de Waterloosmolen. Hoefde hij thuis geen klusjes meer te doen, dan liep hij er meteen heen. Grootvaders interieur was eenvoudig, een beetje zoals in zijn eigen molen nu. Een bedstee, een muurkasje, een oude klok die even zijn keel schraapte voor hij het hele uur sloeg. Ook oudejaarsavond bracht hij standaard bij zijn opa door, die weduwnaar was. Hij kreeg een kom chocolademelk, keek

toe hoe zijn opa een pijp opstak en wachtte samen met hem tot middernacht. Dan nam de oude man zijn jachtgeweer van de muur, stopte er twee patronen in, gooide de bovendeur van de molen open en schoot twee keer in de lucht. Zo, het oude jaar is voorbij, bromde hij dan.

ONKERKS Nog geen 13 was hij, toen hij toegelaten werd op de ambachtsschool. Daar leerde hij voor machinebankwerker, smid, plaatwerker en koperslager.

Hij deed een jaar koksklas en een avondschool voor derde en tweede automonteur.

Zo kerks als hij werd opgevoed, zo onkerks werd hij op zijn zestiende.

Hij had maar weinig met de pastoor die zo af en toe langskwam bij zijn moeder voor een dikke sigaar, een oude klare en een fooitje dat node gemist werd. Evenmin gelooft hij in vroomheid die wordt gebezigd in mooie woorden, zoals bij de mis.

Dank U voor de geweldige schepping en voor het leven, bidt hij nu.

Op zijn zestiende verliet hij de ambachtsschool. Hij ging werken. Niet als smid, of plaatwerker, maar op de Holland-Amerika Lijn. Hij wilde iets van de wereld zien. En dat deed hij, vier jaar aan een stuk. Totdat hij

terdege *

20171220-133-TDE-MAIN-AR14.pdf 133

20 DECEMBER 2017

133

12/11/2017 1:18:53 PM

bij de kop van Ierland in een zware storm terechtkwam. Toen was hij het zat. Ik heb genoeg zee gezien, en golven en vliegende vissen, zei hij tegen zichzelf.

Weer in Nederland begon hij te werken voor een bromietshandelaar. De jaren 60 stonden voor de deur en de bromiets bleek hĂŠt nieuwe vervoersmiddel. Zestien jaar hield hij het er uit. Hij trouwde, kreeg kinderen. En toen riep de molen.

VISWATER De telefoon ging. Dirk Evers. Of hij wilde gaan werken op zijn molen in Wijdewormer. Evers wilde met pen134

terdege *

sioen, zei hij, en zijn vrouw was het zat op de molen.

De roep van de molen kwam niet als een verrassing. Witteman kende het vak, hielp als kind zijn grootvader al. Hij trouwde op de molen van zijn grootvader en woonde er zes jaar.

Ook in de tijd dat hij nog bij de bromietshandelaar de kost verdiende, werkte hij eens tijdelijk als molenaar toen een vakgenoot onverwacht stierf.

Ze wisten hem te vinden, de mannen van het heemraadschap. Ze hadden hem nodig; kundige watermolenaars waren er niet te hooi en te gras. Heb je nog wensen? vroeg Evers hem, ho-

pend dat zijn vervanger snel toe zou happen. Ik moet viswater hebben, antwoordde Witteman. Dat kan niet, was het antwoord, al het viswater is al vergeven. De mazzel, dan kom ik niet, zei Witteman. En zo kreeg hij een kilometer felbegeerd viswater voor de deur van de molen, want vissen, dat doet hij graag.

Hij verhuisde met zijn gezin naar Wijdewormer. Handig als hij is, knapte hij de molen op maar behield zo veel mogelijk van het oude interieur. De kachel, de imitatiehouten lambrisering. De ouderwetse bedstee voldeed in eerste instantie prima als slaapgelegenheid, want lang zijn

20 december 2017

20171220-134-TDE-MAIN-AR14.pdf 134

12/11/2017 1:18:57 PM

PORTRET ze niet, zijn vrouw en hij. De eerste verdieping betimmerde hij, dat werd het slaapdomein van hun kinderen.

Toen hij wat meer tijd had, groef hij eigenhandig een kelder onder de molen, waar hij een moderne badkamer plaatste. En zo werd de kleine molen een uitstekende plek voor een opgroeiend gezin.

STORMWEER De nuchtere molenaar beschermt inmiddels al jaren de polder van Wijdewormer tegen een teveel aan water. Het mooiste aan zijn vak?

De wind. Spreekt hij daarover, dan neemt het enthousiasme het over van de nuchterheid. Die enorme kracht van de wind, dat is immers prachtig. Stormweer, de bulderende windvlagen. Het trekken en duwen aan de eeuwenoude wieken, die geen krimp geven onder het natuurgedruis. Of een prachtige oostenwind waarmee hij water weg kan malen, de polder uit. Daar doet hij het voor, ook nu hij bijna 80 is.

Een groot huis hoeft hij niet. Zakken met geld doen hem niets. Die dingen brengen immers geen geluk, dat veel mensen dat niet begrijpen. Het echte leven is het leven dicht bij de natuur, vindt hij. Diep respect moeten we hebben voor de schepping en haar Maker, voor de wind, de bomen en het heelal. We zijn veel te hard bezig om de aarde leeg te plunderen en te vervuilen. Grootvader, die kon nog met zijn klomp drinkwater halen uit de sloot. Nu kan dat al niet meer.

POËZIE Afhankelijk van de windrichting heeft hij soms lange tijd niets te malen. Maar stilzitten doet hij niet, zo is hij niet opgevoed, net zomin als zijn vrouw. Heeft ze wel armen aan haar lijf? vroeg zijn moeder toen ze verkering kregen. Daar hoefde ze zich geen zorgen om te maken. Hun erf ziet er prachtig uit, de bloemperken zijn netjes onderhouden. De molen glimt en blinkt aan alle kanten.

Is er tijd over, dan grijpt Witteman zijn pen en schrijft hij poëzie.

Prachtig rollende volzinnen over het blozende avondrood en de verheven pracht en heerlijke gratie van de natuur. In verbijsterend regelmatig schoonschrift, dat ook nog eens. Dat leerde hij vroeger van de juffrouw op de basisschool.

En hij schildert. De natuur, natuurlijk.

Is hij aan het werk op de molen dan geniet hij van het uitzicht voor zijn deur en de vogels die de polder rijk is. Als straks de wind naar het oosten draait, komt de bonte kraai weer tevoorschijn, weet hij.

Kan hij malen, dan veert hij pas echt op. Dan gaat het stormtouw van de wieken, maakt hij de vang los en kruit de molen op de wind. Vervolgens is het wachten en kijken of alles goed loopt. Het rustgevende cadans van het draaiende molenwiel als muziek op de achtergrond.

Ze zijn rijk, beseft hij, heel rijk op deze unieke molen in Noord-Holland.

MOLENAAR LEO WITTEMAN IS KORT VOOR HET DRUKKEN VAN DIT NUMMER ONVERWACHTS OVERLEDEN AAN EEN HERSENINFARCT. IN OVERLEG MET ZIJN FAMILIE IS BESLOTEN DIT ARTIKEL TOCH TE PLAATSEN.

terdege *

20171220-135-TDE-MAIN-AR14.pdf 135

20 DECEMBER 2017

135

12/11/2017 1:19:00 PM

Ross Lovell: Culinaire eetbeleving voor een betaalbare prijs Twee schitterende, historische panden aan Waal en IJssel in het idyllische buitengebied van Krimpen en Ridderkerk – de pas getrouwde patrons van restaurant Ross Lovell, Isabella Wildtham en Gerrit van den Berg, hebben alles in huis om bruiloft, feest of etentje tot een onvergetelijke beleving te maken.

136.indd 136

8-12-2017 16:28:51

Het “Wapen van Rijsoord” heet het pand van Ross Lovell in Ridderk-Rijsoord. “Korenmolen de Schelvenaer” heet de vestiging in Krimpen.

Ondanks deze adellijke namen staan de deuren van beide restaurants voor iedereen open. „Laagdrempeligheid vinden wij heel belangrijk”, vertelt Isabella. „Iedereen is welkom, of je nu een duur pak aan hebt en voor een luxe 7-gangendiner komt of in je ietskleding aanschuift voor een kopje kofie.”

Brede doelgroep Omdat de doelgroep zo breed is, is het aanbod dat ook. Zo biedt Ross Lovell een zeer uitgebreide wijnkaart met topwijnen uit bijvoorbeeld Oostenrijk –„mijn ouders wonen daar, dus ik ken die wijnen goed en importeer ze zelf”-, maar ook goedkopere huiswijnen.

De gerechten variëren van tongstrelende meergangendiners van topniveau tot een snelle lunch, van een driegan-

136.indd 137

genmenu van 30 euro tot een gezellige borrel of high tea. Isabella: „Wij willen iedereen een eetbeleving kunnen geven tegen een normale prijs. Betaalbaar culinair, noemen we dat.”

„Groepen van 10 tot 200 personen kunnen hier terecht”, vertelt Isabella. „We bezorgen hun graag een onvergetelijk feest.

Wie toch liever thuisblijft, kan een beroep doen op onze cateringdienst.”

Pure ingrediënten Isabella, Gerrit en hun team gebruiken bij de bereiding van hun gerechten veelal ingrediënten uit de directe omgeving van hun restaurants. Dat heeft alles te maken met hun ilosoie. Isabella: „Voor ons begint gastronomie met pure en verse ingrediënten van onze partners: betrokken, meedenkende topleveranciers die biologisch en duurzaam werken.”

Reviews Wie aan bezoekers van Ross Lovell vraagt naar hun ervaringen, krijgt positieve verhalen te horen.

Een kleine selectie. „De aankomst is indrukwekkend. Locatie is prachtig. Eenmaal binnen wordt je culinair verwend. Heerlijke gerechten en bijzondere, bijpassende wijnen. Al met al een plek om vaker te komen.”

Het verrassingsmenu was echt overheerlijk. Er werd goed rekening gehouden met de verschillende wensen van ons gezelschap. „Mijn vrouw en ik hebben hier uitstekend gegeten.

Een 3-gangen menu voor €30,00 en van uitstekende kwaliteit is alleszins redelijk.”

Bruiloften en feesten De restaurants van Ross Lovell zijn zeer gewild als locatie voor bruiloften, verjaardagen, jubilea en vergaderingen. Gasten vallen voor de historische uitstraling van de panden, voor de schitterende ligging aan het water en voor de sfeervolle inrichting van de ruimtes.

Het is volop wildtijd Wat dacht u van een terrine van ganzenlever met gekonijte eendenbout, compote van mango, vijg, kaneel en kruidkoek. Gevolgd door fazant met rookworst en een mousseline van aardappel, zuurkool, spruitjes en een saus van cèpes? Of hertenbiefstuk met szechuanpeper geserveerd met rode kool, aardappel gratin, gestoofd peertje en een jus van rode wijn? Daar krijgt u trek van, dus maak er een wilde avond van!

ROSS LOVELL Ross Lovell a/d Waal Rijksstraatweg 67 2988 BB Rijsoord 0180-420 996 Open: ma.-za., 12:00-22.00 Ross Lovell a/d IJssel Korenmolen 1 2922 BS Krimpen a/d IJssel 0180-594 949 Open: wo.-za, 12:00-22:00 www.rosslovell.nl

8-12-2017 16:28:51

138.indd 138

8-12-2017 16:30:04

COLUMN

Confrontatie KEES DE GROOT

JOURNALIST BIJ HET REFORMATORISCH DAGBLAD Weg ermee. Meteen naar de map met verwijderde items. Wat een onzin, zeg.

Even eerder rolde een lezersreactie mijn mailbox binnen. De onderwerpregel vermeldt kortweg: „Contactaanvraag rd.nl – redactie.” Schrijfster blijkt te reageren op een artikel op onze site over minister Hennis (Defensie), die later die dag in de Kamer zal aftreden. „Geachte heer Kees de Groot, (...) U schrijft over minister Hennis alsof het debat al is geweest. Een kwalijke zaak, lijkt me. Krijgt de minister geen kans meer? Vindt u dit journalistieke onafhankelijkheid? Het lijkt alsof u voordat het debat is gevoerd de uitkomst al hebt bepaald, nog even los van het feit dat u daar niet over gaat. U draagt door een dergelijke handelwijze bij aan een eenzijdig beeld van onze huidige minister, wat niet strookt met de feiten. Ik adviseer u eerst het debat af te wachten voordat u een dergelijk bericht plaatst.”

Nou zeg, dat slaat toch helemaal nergens op? Gauw deleten, die mail. Even later pak ik ’m er stiekem weer bij. Nog één keertje lezen. Ach nee, wat een quatsch.

Laat maar. Of? Wees een vent, kom op, niks wegdrukken. Zoek de confrontatie maar op. En dan niet meteen in de verdediging, eerst een paar vragen stellen om duidelijk te krijgen wat ze precies bedoelt. „Geachte mevrouw (...), Fijn dat u mijn artikel hebt gelezen”, schrijf ik, nog wel een beetje verontwaardigd, terug. „Ik snap niet zo goed waarom dit niet journalistiek onafhankelijk is. Kunt u mij vertellen waarom u daaraan twijfelt? En welke feiten had ik volgens u moeten noemen om een ander beeld van de minster te scheppen dan u nu opmaakt uit het artikel?”

Een uitvoerige tweede reactie volgt, waar ik vervolgens weer op in ga. Het wederzijds begrip neemt per kerende post toe. Nieuwsgierig geworden naar wie er achter de mails zit, google ik op haar naam. Ah, een juriste van ongeveer mijn leeftijd. Ik stuit op een weblog over een totaal ander thema, waar ze eerder op heeft gereageerd. Doet ze dat vaker, vraag ik haar. En waarom haakte ze eigenlijk aan bij mijn verhaal over Hennis? (Nu ik besloten heb dit serieus te nemen, wil ik ook het onderste uit de kan halen.) Er zit geen strategie achter, zo blijkt. Ze reageerde nu pas voor het eerst, spontaan, op iets wat in de krant staat.

Ik bedank haar –nu oprecht– voor haar betrokkenheid. Reacties op mijn verhalen krijg ik maar weinig – ja, soms van familie, bekenden en collega’s. Dat heeft voordelen: geen bericht zal goed bericht zijn. Maar: de journalistiek is er niet om de journalistiek (anders dan de kunst), dus is het tóch wel aardig om te weten voor wie ik eigenlijk bezig ben en hoe mijn artikelen vallen. En of ze überhaupt gelezen worden. (Voor wie deze stille hint begrijpt: de redactie heeft mijn mailadres!)

Die mail slaat helemaal nergens op.

Weg ermee.

Of nee, toch nog één keertje lezen

terdege *

20171220-139-TDE-MAIN-AR51.pdf 139

20 DECEMBER 2017

139

12/6/2017 1:31:17 PM

”Een hectisch jaar” Naam: Arthur van Horssen Woonplaats: Aalst In 2017: bedrijfsuitbreiding

H

ij blikt terug op een hectisch jaar. Bakker Arthur van Horssen (43) opende afgelopen zomer een nieuwe bakkerij in Nederhemert en recent een winkel in Wijk en Aalburg. „En dat met de drukke decemberperiode voor de deur. Ik zeg nooit „nooit” tegen iets nieuws, maar ik denk wel dat we de komende tijd echt nodig hebben om de organisatie weer tot rust te laten komen.”

Met uitzondering van de zondag is de bakker altijd extreem vroeg op, of al in nachtelijke uurtjes in de weer. Van maandag tot donderdag gaat de wekker om halftwee en de twee daaropvolgende nachten wordt er vrijwel onafgebroken gebakken. Relativerend: „Aan het einde van de werkweek loopt het slaaptekort wel wat op, ja.”

Twintig jaar geleden nam de inwoner van het Gelderse Aalst bakkerij Van Wijk in zijn woonplaats over: winkel, bakkerij met oven en een woonhuis. „Binnenkort hopen we dat te herdenken. Klanten kunnen sparen voor korting op een concert van het Urker mannenkoor Hallelujah.”

Tijdens de crisis raakte Van Horssen enkele supermarkten en instellingen kwijt als klant.

Het was pure noodzaak om dat gat op te vullen, geeft hij aan. Daarom begon hij in 2012 een winkel in Zaltbommel. In juni werd de nieuw gebouwde bakkerij in Nederhemert in gebruik genomen. Ruimtegebrek was de belangrijkste oorzaak voor de splitsing van winkel en bakkerij. „In Aalst in de banketbakkerij bijvoorbeeld, werkten we met drie man de hele nacht op 13,5 vierkante meter.” Het was niet het enige. Het aantal ovens groeide van één naar drie, er is voldoende vriesruimte voor zowel brood als banket en het aantal rijskasten verdubbelde. „En ik heb nu ook een magazijn.”

Aansluitend een derde winkel openen was aan-

140

terdege *

vankelijk niet de bedoeling. „Ik had mijn oog al eerder op Wijk en Aalburg laten vallen, maar de locaties die toen vrij kwamen, stonden me niet aan. Toen belde de makelaar dat het pand van tegenover de plaatselijke supermarkt binnenkort beschikbaar was. „Ik zit graag in de buurt van een supermarkt. Die zorgen voor mensen en dat heb je nodig.” Hij ziet in die zaken geen concurrent. „Die trekken mensen. Gemak is een grotere vijand dan de prijs. Door kwaliteit geef je vervolgens de klant een reden om naar ons te komen.”

Schaalvergroting is voor Van Horssen geen doel op zich. „Maar als er potentie is, moet je die als ondernemer niet laten lopen.” Een belangrijke zorg binnen de bakkerij is het voorkomen van voedselverspilling. „Ik heb nu drie winkels.

Dat betekent dat je op drie plaatsen overhoudt.

Een vast deel gaat naar de voedselbank. De rest probeer ik te slijten bij boeren. Dat is soms best lastig.”

Van Horssen is ook de bakker van de bekende Hedelse paardenmoppen, een taaitaaiachtig product. Zijn bakkerij en winkels tellen inmiddels bijna veertig werknemers (part- en fulltimers), onder wie per december zeven bakkers. „Hun aantal is met twee uitgebreid”, aldus de eigenaar, die hoopt het daardoor op termijn zelf ook iets rustiger te krijgen. „Ik heb in 2008 een hartinfarct gehad. Op zo’n moment vraag je je echt af wat er van terecht moet komen.

Achteraf was het het beste jaar ooit. Ik voel me echt gezegend. Soms zeggen mensen tegen me dat ik trots op mijn bedrijf moet zijn, maar ik heb met dat woord niet zo veel. Alle lust en kracht moet je geschonken worden. Ik heb geen grote plannen. Een week vooruitkijken is soms al meer dan genoeg.”

tekst: ad ermstrang beeld: sjaak Verboom

20 december 2017

20171220-140-TDE-MAIN-AR31.pdf 140

12/6/2017 1:31:59 PM

”Achteraf was het het beste jaar ooit. Ik voel me echt gezegend”

terdege *

20 december 2017

Bijzonder jaar #5 20171220-141-TDE-MAIN-AR31.pdf 141

12/6/2017 1:32:02 PM

142

terdege *

20 DECEMBER 2017

20171220-142-TDE-MAIN-AR24.pdf 142

12/6/2017 1:35:51 PM

Met hagelslag de wereld over Het is de enige hagelslagwinkel van Europa. Mogelijk zelfs wereldwijd. Hagelswag Store opende dit najaar zijn deuren in hartje Amsterdam. Eigenlijk verkopen wij geen hagelslag, maar kwaliteitschocolade voor de boterham.� tekst: AD ERMSTRANG beeld: RENATE BLEIJENBERG

terdege *

20171220-143-TDE-MAIN-AR24.pdf 143

20 DECEMBER 2017

143

12/6/2017 1:35:52 PM

“Hagelslag op brood is een traditie die we op onze eigen wijze willen verspreiden”

D

e Heisteeg is een smal straatje, dat het Spui verbindt met de Jordaan. Bekend vanwege een winkel met traditionele koekjes, een tentje met ”de beste frites van Amsterdam”, een warme bakker en de onvermijdelijke coffeeshop. Honderdduizenden toeristen komen er jaarlijks doorheen.

De initiatiefnemers van Hagelswag Store hopen dat de toeristen die een fles met brokjes pure chocolade mee naar huis nemen, de hagelslagtraditie van Nederland in het buitenland verder verspreiden. De eerste maanden was het, mede door de grote media-aandacht, al behoorlijk druk. „De helft van de kopers bestaat uit internationale toeristen, de andere helft uit Nederlanders die een dagje Amsterdam doen. Verder worden onze producten nu al in dertig tot veertig speciaalzaken en bakkerijtjes overal in het land verkocht.”

KNETTERSUIKER Het winkeltje telt maar 12 vierkante meter. Langs de wand hebben de flessen met brokjes chocola een plek gevonden. Gewone ”hagelswag”, maar ook de smaken hazelnoot en kokosnoot, appel-karamel en amandel en rood fruit. In november werd er –in samenwerking met fabrikant Van Delft– een pepernootsmaak toegevoegd en een van de nieuwste producten is gold crunch.

Tussen de bruine brokjes bevinden zich goudachtige chocoladeklompjes met ”knettersuiker”. „Gericht op de Kerst en ook erg leuk voor kinderen”, zegt mede-eigenaar Robbert Vos. Hij benadrukt dat het in alle gevallen gaat om veel cacao (57 procent), zonder melk. „Natuurlijk 144

terdege *

niet zonder suiker, want die is altijd al aanwezig in chocolade.”

Vooral vrouwen zijn er dol op, weet de jonge ondernemer. „Maar mannen worden graag met zo’n fles gezien. In de praktijk kopen veel vrouwen het als een cadeautje voor hun man.”

Een chique fles is gemaakt van speciaal glas en heeft een eikenhouten dop. De prijs van een volle fles met 250 gram bedraagt 14 euro. Die koop je maar één keer. Daarom worden via verkooppunten in het land en de webshop voor 6 euro navullingen van 250 gram aan de man gebracht. „In gerecycled karton, het past precies door de brievenbus.”

HAKKEN EN ZEVEN Robbert Vos bedacht twee jaar geleden met Lennart de Jong het concept. De dertigers kenden elkaar nog nauwelijks. „Lennart at als afsluitertje van een maaltijd een boterham met hagelslag en we raakten in gesprek over de herkomst ervan en de vraag waarom het zo populair is in Nederland. Meer nog dan kaas, maar in het buitenland volledig onbekend.

We hebben chocolatiers bezocht om het allerlekkerste product te ontwikkelen. Net zoals dat al aan het begin van de vorige eeuw tot stand kwam, met behulp van een brood-/kartelmes.

Veel hakken en zeven, we hebben het in het begin, bij de productie van de eerste 500 kilo, zelf gedaan.”

Het was van meet af aan duidelijk dat gewone hagelslag niet voldeed. „De kwaliteit daarvan is stukken minder.

Bovendien is het een lastig product.

Er valt veel van de boterham af en dat belandt uiteindelijke in de kliko. We hebben gezien hoe hagelslag wordt gemaakt. Met machines die al zestig

20 DECEMBER 2017

20171220-144-TDE-MAIN-AR24.pdf 144

12/6/2017 1:35:54 PM

tot tachtig jaar hetzelfde doen. Er is nooit op geïnnoveerd.”

De naam ”hagelswag” –spreek uit hegelsweg– bestond niet. „Het is een woordgrapje, ”swag” is klasse of stijl. Dat paste wel bij de chocola die wij op de markt brengen.”

MISSIE Via een crowdfundingssite voor kickstarters –waarbij derden geld inleggen omdat zij enthousiast zijn over de plannen van de jonge ondernemers– verkochten ze de eerste honderden kilo’s voordat de productie begon. „We kregen binnen twee weken reacties uit 35 landen, genoeg om het avontuur aan te gaan.

Het restant van de eerste productie is ingekocht door de Bijenkorf.”

Gezamenlijk bezochten ze een grote chocoladebeurs in New York, waar ze zich als journalisten naar binnen praatten en uiteindelijk werden beloond met een eigen stand. Ze hadden geen reclamemateriaal bij zich en hebben dat op laatste moment ter plekke geprint. „Dat is in feite onze missie: de ”hagelswag” verspreiden over de wereld. Daarom zijn er contacten om een productielijn in de Verenigde Staten op te zetten. Met lokale leveranciers. In januari hopen we weer naar New York te gaan.”

De beide initiatiefnemers zijn afkomstig uit de reclame- en filmwereld en hebben geen ondernemerservaring.

Dat gat is opgevuld, sinds in april dit jaar Allard Droste zich aansloot bij het tweetal. „Geen familie van de bekende chocolademaker, wel iemand die zelf een bedrijf had.”

UITBUITING Ze hebben hun verhaal gekoppeld

aan het streven van een Nederlandse handelsman die de chocolade al in de 17e eeuw naar New York wilde brengen. Volgens het verhaal – „het waarheidsgehalte is niet te controleren”– verging zijn schip voor de Amerikaanse kust. „Wij willen zijn missie afmaken. Hagelslag op brood is een Nederlandse traditie die we op onze eigen wijze willen verspreiden.

Nederland is in Europa hét chocoladeland. Dat is maar bij weinig mensen bekend. En de aanvoer van de cacao is hier, in Amsterdam.”

De drie willen hun handel „zo eerlijk mogelijk houden. We proberen alleen daar in te kopen waar geen sprake is van kinderarbeid en waar de cacaoboeren, die vaak worden uitgebuit, fatsoenlijk worden behandeld. Tussen de 1 en 5 procent, afhankelijk van het product, gaat naar een stichting die zich inzet voor broodprojecten over de gehele wereld.”

INSECTEN De hagelslag wordt verpakt in een sociale werkplaats in Leiden. Vooralsnog worden ze er niet rijk van, geeft Robbert aan. „We hebben onze baan opgezegd en doen nu alles zelf, tot en met het rondbrengen van de navullingen in de regio. Ik kan nog geen eigen auto betalen. Je moet ook een beetje gek zijn om dit te doen.”

De komende tijd zullen veel smaken wordt uitgetest. „Soms met een boodschap. Zo denken we aan een soort waarbij gebruikgemaakt wordt van gevriesdroogde insecten. Zoals meelwormen. Die smaken naar nootjes. Daarmee hopen we bijdrage te leveren aan de discussie over het wereldwijde voedselprobleem.”

1 145 45

20171220-145-TDE-MAIN-AR24.pdf 145

12/6/2017 1:35:58 PM

BEKIJK DE K L A N T V E R H A LE N

W W W.MERWEADVIES.NL

Hij begint alweer aan zijn volgende project.

Maar wie doet zijn boekhouding?

U het vakmanschap. Wij de cijfers.

De droom waarmee u ooit begon, de stappen die u zet, de groei die u wilt realiseren, de dilemma’s waar u voor staat, de keuzes die u maakt: ze boeien ons. Eigenlijk doen wij niets liever dan zorgdragen voor de cijfers áchter dit verhaal. De cijfers die u nodig hebt om op te sturen. De cijfers waar u tegelijk vanaf wilt omdat u meer te doen hebt dan de boekhouding. Als administratie- en belastingadviesbureau zetten we u als ondernemer centraal.

Want wat zou u aan cijfers hebben zonder verhaal?

Het administratiekantoor voor ondernemers Steeds meer ondernemers kiezen voor onze • administratieve en fiscale diensten • gemakkelijke online boekhouding • samen-boekhouden-oplossing met gratis facturenscanner • aansprekende tarieven Deel uw verhaal met ons en ontdek de cijfers erachter.

Bel voor een inspirerende kennismaking!

(Bijna) startende ondern emer?

Bel voor advies en begin goed!

Veenendaal • Tel. 0318 - 556355 • www.merweadvies.nl

146.indd 146

8-12-2017 16:30:30

LEID JIJ EEN SLORDIG GEBEDSLEVEN?

Begin jij de dag op je knieën en eindig je de dag geknield voor de Heere? In gesprekken met jongeren merk ik dat er velen zijn die dat niet doen.

Die alleen aan tafel bidden, maar niet als ze met vrienden bij MacDonald’s eten, of op hun stageplek. Leid jij ook zo’n slordig gebedsleven?

Wat is bidden? Een van mijn catechisanten verwoordde het mooi: „Bidden is je hart uitstorten voor de Heere.” In het gesprek dat daarop volgde, praatten we met de groep door over wat er in het gebed aan de orde dient te komen. Het eerste wat iemand noemde, was dat hij in het gebed zijn zonde belijdt voor de Heere. Dat is inderdaad een wezenlijk onderdeel van gebed.

Je erkent met David alles wat je hebt misdreven, omdat het scheiding maakt tussen God en je ziel. Door de zonden kun je God niet in de ogen zien. In de belijdenis van de zonden spreek je het verlangen uit dat het weer recht mag zijn tussen God en jou.

Een andere catechisant vertelde dat ze in het gebed de Heere dankt voor alles wat Hij geeft. Dan kom je erachter wat een groot aantal zegeningen de Heere je elke dag weer geeft. Wat een redenen heb je steeds weer om Hem te danken voor al die onverdiende gaven. Anderen noemden dat ze in hun gebed belijden dat ze de Heere nodig hebben voor dagelijkse bewaring op de weg.

Wijsheid van Hem nodig hebben voor hun opleiding of op het werk. Vragen om gezondheid en kracht en om waakzaam te zijn voor de zonden.

Zien we dat ook niet bij koning Josafat, dat hij de Heere nodig had in de strijd tegen zijn vijanden? „Heere, in mij is geen kracht tegen deze grote menigte.” Hoe heerlijk is dan de belofte: „Het is Israëls God Die krachten geeft.” Belijd jij zo ook

de Heere in alles nodig te hebben?

In het gebed heeft ook de voorbede voor anderen een plaats. Een klasgenoot die ernstig ziek is, zorgen in de familiekring, nood ver weg Ds. A.A. Egas, en dichtbij. Wat is er veel om voor te Damwoude bidden. De Heere Jezus gaat ons erin voor om zelfs voor onze vijanden te bidden. „Vader, vergeef het hun, want ze weten niet wat ze doen.”

Het komt er ten diepste op aan wat een jongen zei: „Bidden om de Heilige Geest.” Want hoe zouden we onze zonden oprecht kunnen belijden, hoe zouden we echt dankbaar kunnen zijn, hoe zouden we werkelijk onze afhankelijkheid in alles kunnen beleven en hoe zouden we bewogen kunnen zijn met onze naaste als de Heilige Geest niet in ons woont? Daarom is het steeds nodig om te bidden: „Och, schonkt Gij mij de hulp van Uwe Geest.” De Heere heeft beloofd jou die Geest te willen geven. „Indien dan gij, die boos zijt, weet uw kinderen goede gaven te geven, hoeveel te meer zal de hemelse Vader den Heiligen Geest geven dengenen die Hem bidden.”

Laat dit alles je toch aansporen om de Heere dagelijks te zoeken. Niet alleen drie keer per dag aan tafel, maar ook ’s morgens en ’s avonds voor je bed. Ook op je fiets, in het klaslokaal en op je werk. De Heere Jezus zegt dat we altijd moeten bidden en niet vertragen.

Ouders, spreekt u met uw kinderen over hun gebedsleven? U bent toch niet mede verantwoordelijk voor hun slordige gebedsleven? Ga het gesprek aan met uw kind over het gebed. God zal het zegenen!

terdege *

20171220-147-TDE-MAIN-AR15.pdf 147

20 DECEMBER 2017

147

12/5/2017 3:23:43 PM

Puzzel mee en win! b b

e

l

v

b o

k

g g

l

s

c

r

e

d

e

o m r

e

n

e

i

t

h

e

s

p

s

t

u

n

v

z

l

f

e

g

c

r

p o o h

e

r m o d

t

n

h

e

r

h

k

n

e w u o

r

v

a

e

v

o n

g

e

b o

r

e

n

g

w

r

e

g

i

l

l

i

w

j

i

r

v

z m n

r

a

b o

r

t

u

s

e

t

i

i

t

a

l

e

e

i

n

i

p o

v

r

n

i m e

d

i

a

e

p

l

h

i

g

e m n w o

r

k

s

h o p

s

z w a

n

g

e

r

s

c

h

a

p

g

n

r

o w

t

s

u w e

b

i

d

e

u

Lever de oplossing voor 14 januari in via www.vbok.nl/terdege en maak kans op leuke prijzen zoals een weekendje weg, een prachtig boek, autowasset of een VBOK-rompertje.

Abortus Bescherming Bewustwording Geld Gift Hoop Hulp Lesprogramma Leven Media Ongeboren Opinie

Politiek Preventie Siriz Steun Tienermoeder VBOK Vrijwilliger Vrouwen Workshop Zorg Zwanger Zwangerschap

1 op de 7 zwangerschappen in Nederland eindigt door een abortus. Dat zijn gemiddeld meer dan 80 kinderen per dag! De VBOK zorgt voor maatschappelijk debat en steunt praktische hulp aan onbedoeld zwangere vrouwen. Geeft u het ongeboren leven een stem?

Help mee en geef via IBAN NL36 INGB 0002 5857 80.

n?

Meer wete r a a Ga n .nl/ w w w.vbok 7 1op

1 op's mdaeg n7iet

baby n geboren worde

COLUMN

Dammen De rebbe kwam onverwacht een van de dagen van Chanoeka, het inwijdingsfeest, het leerhuis binnen.

Zijn aanhangers geneerden zich een beetje, want in plaats van te lernen zaten ze te dammen bij de lichtjes van de menora. „Kennen jullie de regels van het damspel?” vroeg de rebbe. Toen niemand reageerde, gaf de rebbe zelf het antwoord: „Je geeft één steen weg om er twee voor terug te krijgen.

Twee velden mag je niet in één keer vooruit gaan.

Je mag uitsluitend naar boven, niet naar beneden.

En als je eenmaal boven bent aangekomen, kun je alle kanten op.”

De rebbe doelde op het spel dat ”het leven” heet.

Hindernissen nemen, voorzichtig vooruitgaan, steeds een trede hoger op de levensladder en als je uiteindelijk een heel hoog niveau hebt bereikt, dan kun je je grote levenservaring aan alle kanten toepassen.

Chanoeka was de strijd tegen de Griekse overheersing. De Grieken wilden niet de Joden vernietigen.

In plaats van Joodse geschriften kwamen er spelletjes op tafel Joden mochten blijven leven, maar het Jodendom moest worden uitgeroeid. De Griekse cultuur verbood daarom de Joden om de heilige geschriften te bestuderen. Of beter verwoord: de Joden mochten de Bijbel wel bestuderen, maar dan wel als een wetenschap. G’d moest eruit verwijderd worden en alles wat rationeel was mocht blijven. Vandaag de dag zouden wij zeggen: alleen seculier is aanvaardbaar en mag verkondigd worden. Alleen openbaar onderwijs is normaal. En godsdienstonderwijs wordt nog net getolereerd, maar dan wel alleen thuis, in de privé-entourage.

Maar in het geheim werd er in de tijd van de Griekse overheersing toch gelernd en als er dan een inval kwam tijdens de Bijbelstudie, werden de Joodse geschriften snel aan de kant gedaan en in plaats daarvan kwamen de spelletjes op tafel. Vandaar in het lichtschijn van de menora spelletjes, zoals dammen..

Maar waarom, vraagt u zich af, geneerden de leerlingen zich dan? Ze voelden zich betrapt, want ze wisten dat ze een beetje te enthousiast opgingen in het damspel. En hoe reageerde de rebbe? Berispte hij hen? Nee! Hij toonde dat ook in het damspel aanwijzingen zitten hoe G’d te dienen. Immers: „Kent G’d op al uw wegen.” Ook in het alledaagse.

Maar we zien nog iets: de rebbe besefte dat zijn aanhangers zich enigszins ongemakkelijk voelden.

En wat deed de rebbe? In plaats van te vermanen, toonde hij hun dat ze juist goed bezig waren.

Dat is Chanoeka: het licht van de menora steken we aan als het buiten donker is. Warmte dienen we uit te stralen, daar waar licht helemaal of slechts een beetje ontbreekt. Steeds rekening houden met de gevoelens en emoties van onze medemens, ook als die medemens in onze optiek een duistere weg bewandelt. Nooit kwetsen, nooit beschamen. Die chanoekaboodschap is universeel: warmte uitstralen, niet alleen in de synagoge of bij een religieuze bijeenkomst, maar ook waar het duister is en de secularisatie overheerst of daar waar gewoon wordt gedamd en G’d even een beetje vergeten dreigt te worden.

terdege *

20171220-149-TDE-MAIN-AR16.pdf 149

20 DECEMBER 2017

149

12/5/2017 3:28:41 PM

20171220-150-TDE-MAIN-AR25.pdf 150

12/6/2017 3:07:38 PM

natuur

WINTER in het

Leersumse Veld Het Leersumse Veld is een afwisselend natuurgebied op de Utrechtse Heuvelrug met bos, heide, vennen en plassen. Op winterse dagen met sneeuw en vorst ondergaat het landschap een ware metamorfose. tekst & beeld: FRED VAN WIJK

20171220-151-TDE-MAIN-AR25.pdf 151

12/6/2017 3:07:50 PM

DE SHAKERSTORE meubels met een geschiedenis Het SHAKERmeubel en passende accessoires.

Uniek in Nederland deze authentieke en ambachtelijke stijl. Wij maken het voor u.

U vindt het in de sfeervolle SHAKERSTORE te Fijnaart.

Vrijdag en zaterdag open.

Ook voor een persoonlijk interieuradvies.

Eerste Kruisweg 8 | 4793 RS Fijnaart 0168-464459

www.shakerstore.nl | info@shakerstore.nl

Wilfried en Herma de Nobel, Circles Trouwringen Veerplein 14, 3331 LE Zwijndrecht • Telefoon 078 620 09 66 Internet: www.circles-trouwringen.nl

Project 201709

Project

2017-11

un een

Ste elist! evangr maand

Geef Lisu ’s een eigenBijbe l! €3,50 per stuk

€100 pe

De Lisukerk groeit! Sinds de jaren ’90 zijn er in het gebied waar Bonisa helpt, 70 kerkjes bij gekomen. Evangelisten trekken er dagelijks op uit. Er is een tekort aan Lisubijbels.

Graag willen we met uw hulp de evangelisten blijven ondersteunen en meer Bijbels drukken.

Uw gift online via onze website www.bonisa.nl of op rekening: NL29 RABO 0336 5546 13

Doorgeven van het Woord!

!

"

H

et Leersumse Veld is het grootste onderdeel van de Boswachterij Leersum, in beheer bij Staatsbosbeheer. Het bosgebied Hoogstraat en het landgoed Darthuizen horen ook bij de boswachterij. Het Leersumse Veld ligt ten oosten van de Maarsbergseweg en bestaat uit gemengd bos, grasvlaktes en heidevelden met plassen en vennetjes, en een stuifzandgebied, dat de Ginkelduinen heet.

Het Leersumse Veld in een natuurlijke laagte. Het gebied werd in de ijstijd uitgesleten door smeltwater in de stuwwal die nu Utrechtse Heuvelrug heet. Ontbossing en overbeweiding hebben in de loop van eeuwen de grond uitgeput. Zo werd het Leersumse Veld een gebied van stuifzand en heide, die op natte plaatsen ging vervenen.

Rond de 18e eeuw werd het veen afgegraven voor brandstof. Zo ontstonden de Leersumse Plassen. In de zomer bieden de plassen en vennen een perfecte biotoop voor de talrijke libellen en waterjufers. Die zijn in de winter, net als andere insecten, in geen velden of wegen te bekennen. Net als vlinders houden libellen een winterslaap, hoewel volwassen libellen meestal al dood zijn voor de winter is ingezet. De meeste libellensoorten overwinteren als ei of larve in en rond het water.

LAAGJES IJS Als het een langere periode link gevroren, heeft kan er heerlijk geschaatst worden op de Leersumse Plassen. Begin dit jaar leek het weer even te kunnen, maar de vorst was van te korte duur om er massaal te kunnen schaatsen.

153

20171220-153-TDE-MAIN-AR25.pdf 153

12/6/2017 3:08:03 PM

W IE U N

KIES UW VLOER BIJ U THUIS 1

2

3

WIJ KOMEN NAAR U TOE: NAAR DE PLEK WAAR DE NIEUWE VLOER KOMT.

U KIEST DE MATERIALEN WAARMEE WIJ TER PLEKKE EEN PRIJSVOORSTEL MAKEN.

WIJ LEVEREN EN INSTALLEREN UW VLOER EN GEVEN GARANTIE OP UW VLOER.

www.homevloeren.nl

Verwacht per september 2018

HBO-ICT OPEN DAG ZA 3 FEB 2018 EXPERIENCE DAY WO 21 FEB 2018

'Je leert IT-oplossingen slim in te zetten voor bedrijfsprocessen én gebruikers'

Help jij straks bedrijven beter te ondernemen met slimme IT-oplossingen of zorg je ervoor dat de overheid beter beveiligd is tegen cyber-aanvallen? Of bedenk je een slimme app die een ziekenhuis beter voor haar patiënten laat zorgen? De vraag naar professionals die ICT, organisaties én menselijk gedrag begrijpen ijpen blijft groeien. Ga jij straks aan de slag als IT-consultant, digital security manager of applicatie-ontwerper? Met de vierjarige ige bacheloropleiding HBO-ICT kun je straks gegarandeerd egarandeerd aan de slag! s

ICT studeren in deeltijd? Start dan in september met de tweejarige Associate Degreeopleiding ICT Service Management (Deeltijd). Kijk op CHE.nl voor meer informatie.

Dunne laagjes ijs zijn prachtig om vanaf de oever te fotograferen Dunne laagjes ijs zijn prachtig om vanaf de oever te fotograferen. In de vennetjes tussen het hoge gras zijn prachtige details te zien als het gras boven het donkere ijs bedekt is met een laagje rijp. Met de camera laag op het ijs kan het miniatuur-ijslandschapje prachtig in beeld worden gebracht. Rijp ontstaat als het vriest en mistig is. Als tijdens opklaringen de lucht snel afkoelt ontstaat er mist, vooral boven vochtige open vlaktes zoals heide met vennen. Daar kan het aan de grond soms wel 5 graden kouder zijn dan op beschuttere plaatsen, zoals in het bos. De mist zet zich als kleine dauwdruppeltjes af op grassprietjes en takjes en bevriest vervolgens.

HELDERWITTE STAM Afgelopen winter waren er een paar dagen met ikse sneeuwbuien. Op een van die dagen begin dit jaar was ik in het Leersumse Veld en kon ik bijzondere foto’s en videobeelden maken van de sneeuwbuien en van een groepje berken. Een heidelandschap is niet compleet zonder de sierlijke berken met hun helderwitte stam. Een paar mooi uitgegroeide exemplaren van deze fraaie boom verhogen de aantrekkelijkheid van de grote, stille heide. In de winter, als de bomen kaal zijn, valt de fraaie structuur van de takken des te meer op. ’s Winters verblijft er vaak een klapekster in dit gebied. Dit is de grootste Europese klauwier. Klauwieren zijn middelgrote zangvogels met een lange staart, een brede donkere band bij het oog en een krachtige snavel met een haakvormige punt. Hij gebruikt bomen en struikjes als uitkijkpunt 155

20171220-155-TDE-MAIN-AR25.pdf 155

12/6/2017 3:08:16 PM

om prooien te ontdekken. Bij gebrek aan insecten en hagedissen vangt hij ’s winters ook kleine knaagdiertjes, die hij als voedselvoorraad op doorns spietst.

WANDELROUTES Vanaf de parkeerplaats bij informatie­ centrum De Veldschuur starten twee gemarkeerde wandelroutes van 3,5 en 6 kilometer. Wanneer je het Let de Stigterpad volgt, kom je op de open vlakte. Links en rechts van dit zand­ pad zijn kleine vennetjes, behalve na een lange periode zonder neerslag.

Na ongeveer een kwartier wandelen sta je aan de zuidwestoever van de tweede plas in dit natuurgebied.

Vanaf hier splitst het pad zich. Naar links loopt het rondom de eerste plas terug naar de parkeerplaats. Houd je bij de splitsing (met bankjes) rechts aan en volg je nog even het Let de Stigterpad, dan kun je om de tweede en derde plas lopen. Aan de noordkant van de derde plas staat een vogelkijkhut (GPS: 52.04435, 5.43905), waarvandaan je over het water uitkijkt. Buiten het winter­ seizoen zijn hier de meeste vogels te zien. Geoorde futen en dodaarzen verblijven er geregeld. Verder kun je in het gebied boomleeuweriken horen, zwarte spechten zien en ’s winters de klapekster en veel ganzen.

Het gebied rond de plassen is van 15 maart tot 15 juli niet toegankelijk; de hut is wel bereikbaar.

InformatIecentrum De VelDschuur Van staatsbosbeheer (maarsbergseweg 18a, leersum) Is In De wInter zaterDags geopenD Van 13.00-16.00 uur (zomers Van 14.00-17.00 uur).

156

terdege *

20 december 2017

20171220-156-TDE-MAIN-AR25.pdf 156

12/6/2017 3:08:21 PM

Ja, Ja, ik wil wil n Fotografie Trouwen doe je met Jongma waar je ook woont

Ter overname wegens leeftijd

VAKANTIEBUNGALOWPARK Ca. 5 ha.

Prachtig gelegen in de

SCHOTSE HOOGLANDEN 21 lodges voor de verhuur * MAKELAARDIJ * EMIGRATIE

H. www.defotograafonline.nl - Tel. 06 - 19 07 58 04

VAN

DIJK

WWW.HVANDIJK.NL - 0318 - 57 13 38

Te Huur: in Zegveld Uniek gelegen op een eiland in het Groene Hart nabij Nieuwkoopse Plassen.

Vanuit Hortensia Eiland volop fiets- en wandel mogelijkheden.

Veel rust, natuur en privacy.

Goede kerstdagen en een voorspoedig 2018!

Info. 06 - 55 39 36 32

!!!

www.hortensiaeiland.nl

De Parel

0184 - 61 25 70

Talmastraat 9

info@deparel.nu

3371 VG Hardinxveld-Giessendam

www.deparel.nu

Betrouwbare anticonceptie in harmonie met je eigen lichaam Sensiplan® is een moderne en wetenschappelijke natuurlijke methode voor geboorteregeling, die helemaal past binnen een christelijke beleving van seksualiteit en vruchtbaarheid.

Sensiplan is gezond voor je lichaam en het milieu en verrijkt en verdiept je relatie.

In de Sensiplan cursus leer je zeer betrouwbaar je vruchtbare en onvruchtbare dagen te bepalen. Daarom helpt Sensiplan ook paren die juist wél zwanger willen worden.

Vergoeding door Prolife uit de aanvullende verzekering

Info: www.sensiplan.nl - info@sensiplan.nl 038 - 386 85 40

Info: www.sensiplan.nl - info@sensiplan.nl - 038-3868540

Op loopafstand van het strand!

BOEK ONLINE Zeeland beleef je bij Camping Duinzicht!

0118-551397 | campingduinzicht.nl ..

Verpleeghuis in Opheusden De Betuwehof is een verpleeghuis voor permanent verblijf voor ouderen met een pg of somatische aandoening in een huiselijke en landelijke omgeving en bieden plaats aan 20 bewoners.

Op korte termijn komt er een plaats vrij.

Dagbesteding in Opheusden Wij bieden dagbesteding van maandag t/m vrijdag; Wij halen u ’s morgens op en brengen u voor het avondeten weer thuis met onze eigen chauffeurs; wij beschikken ook over een rolstoelbus voor mensen die slecht ter been zijn of in een rolstoel zitten en dat voor de regio Rivierenland, Gelderse vallei en Utrechtse Heuvelrug.

Bent u geïnteresseerd voor een dag of meerdere dagen naar wens, dan bent u van harte welkom.

Wij bieden u altijd de mogelijkheid om op proef een paar keer kosteloos te komen zodat u de sfeer kunt proeven.

…

Rijnbandijk 57a

Wone n met zorg

4043 JJ Opheusden

Verpleging Persoonlijke verzorging Chronische beademing Begeleiding Dagbesteding

Tel: 0488-725 825 info@betuwehof.nl www.betuwehof.nl

Op de dagbesteding houden wij ons bezig met knutselen, houtbewerking, een spelletje, voorlezen, geheugentraining, tuin, wandelen gericht op de wens en kunnen van de bezoekers.

Heeft u interesse, bel dan vrijblijvend voor een afspraak. De koffie hebben wij voor u klaar staan!

Dagbesteding wordt betaald uit de WMO door middel van PGB. Wij staan u met raad en daad ter zijde.

EROPUIT

Vrijdag 22 december (20.00 uur): Kerstzangavond in de Grote of Jacobijnerkerk, Bredeplaats 4 te Leeuwarden. M.m.v. het Noordermannenkoor (Rijssen), Harm Hoeve (orgel), Arjan en Edith Post (trompet), evang.

S. de Visser (meditatie). Gratis toegang. Meer informatie: www. inloophuisachterdehoven.nl

Woord en Daad in bossen van Lage Vuursche. Na afloop erwtensoep en pannenkoeken. Kosten: € 9,50 volwassene, € 5,kind. Aanmelden noodzakelijk via www.woordendaadsoest.nl of telefonisch bij Wouda Dool (0355313382).

Vrijdag 22 december (20.00 uur): Kerstzangavond in het kerkgebouw van de Ger. Gem. Wageningen (Van Uvenweg 13). M.m.v. gem koor Vox Humana (Elspeet), gem. koor Adoraim (Ermelo) o.l.v. Geert Venema en organist Bert Roest, gem. koor Harpe Davids (Wageningen) o.l.v. Anja van Dijk en organist Paul Bakker, mannenkoor Ethan (Yerseke) o.l.v. Job Oostdijk en organist Pieter Heykoop.

Opbrengst t.b.v. de Theologische School van de Ger. Gem.

Vrijdag 29 december 14.30-19.30 uur): Winterfair Maasheim Puttershoek, Stichting Adullam, Groeneweg 10, 3297 LA in Puttershoek. Meer informatie: www.maasheim.nl.

Dinsdag 26 december (19.30 uur): Kerstconcert Christelijk Mannenkoor Ede o.l.v. Jan Hendrik van Schothorst. M.m.v.

Maurice en Janita van Dijk (trompet), Hugo v/d Meij (orgel) en Mariëlle Vlijm (vibrafoon). Locatie: Oude Kerk te Ede. Toegang vrij, programma 1 euro. www.christelijkmannenkoorede.nl Donderdag 28 december (15.30 uur): Winterwandeling

Zaterdag 13 januari (20.00 uur): Nieuwjaarsconcert Ars Musica in de Augustijnenkerk te Dordrecht. Medewerkenden: Ars Musica Concertkoor, Ars Musica Orkest, Gerben Budding, orgel, Margreet Rietveld, Sopraan, Wiard Witholt, Bas, Patrick van der Linden, dirigent. Ein Deutsches Requiem van J. Brahms.

Kaarten zijn te bestellen via de website:www.arsmusica.nl.

Houden de kinderen van speurtochten? Bezoek dan in de kerstvakantie Kasteel Hoensbroek in Limburg. Aan de hand van een plattegrond ontdekken ze de tien meest bijzondere plekken van het slot. Extra leuk: Iedere bezoeker krijgt een kopje chocomel of glühwein. >>kasteelhoensbroek.nl

Schaatsen en sleeën

Winterexpeditie De winterexpeditie in het Openluchtmuseum brengt tot en met 21 januari het dagelijks leven in de winters van weleer dichtbij. Bezoekers ontdekken en beleven wat gezinnen vroeger in de winter deden. Waarom gingen kinderen juist in de winter naar school en welk spel speelden ze in de kou? In de boerderij van Varik vertelt de boerin tijdens het koken over eten in de winter. Op het kindererf kunnen kinderen broodjes bakken boven een knapperend vuurtje. De ijs- en sleetjesbaan biedt plezier aan jong en oud. Ook is er een presentatie over Nederlandse dames die tijdens de Eerste Wereldoorlog massaal breiden voor frontsoldaten. >>openluchtmuseum.nl

terdege *

20171220-159-TDE-MAIN-AR42.pdf 159

20 DECEMBER 2017

159

12/6/2017 3:31:44 PM

Na

Voor JUR K GER RY W EBER

€ 12 9 , 9 9 (S p e k s nij d e r M o d e) ((ss c h o e n e n e n ssie ieraden: e i g e n c o ll e c t ie)

* Anne-Marie: ”Vandaag super veel geleerd over mijn figuur en bijpassende kledingstijl. Eindelijk begrijp ik nu wat me wel en niet goed staat. Het is heel leuk om te zien dat sommige kleuren mijn teint ophalen en andere juist niet. Bovendien was het erg gezellig en ga ik naar huis met een nieuwe coupe! Carolien, Jolanda en Sjaak bedankt voor de superleuke dag!”

160

terdege *

20 DECEMBER 2017

20171220-160-TDE-MAIN-AR17.pdf 160

12/6/2017 12:06:37 PM

Kleurrijk en netjes Anne-Marie den Haan (44) komt uit Sint Philipsland (Zld), is getrouwd en moeder van drie kinderen. Ze is zelfstandig ondernemend praktijkondersteuner bij een huisarts. tekst: CAROLIEN LUITJES beeld: SJAAK VERBOOM

A

nne-Marie is een positief ingestelde vrouw met een levendige persoonlijkheid. Ze is altijd in voor verandering en houdt van uitdagingen. Kleding kopen ervaart ze als lastig. Ze hoort met haar 1,60 meter tot de kleine vrouwen. Ze houdt van kleurrijke kleding en wil er graag netjes en zakelijk uitzien.

KLEURTYPE Anne-Marie is met haar goudblonde haar, blauwe ogen en warme huidtoon een warm, helder lentetype.

Haar beste basiskleur is blauw. Rood is haar topkleur: een krachtige tint, die past bij haar karakter. Blauw dient ze te combineren met een van de levendige kleuren uit haar kleurenkaart.

FIGUURVORM Anne-Marie heeft een atletisch figuur met vrouwelijke vormen. Haar

heupen zijn iets smaller dan haar schouders. Haar bovenlichaam is voller dan haar onderlichaam en ze heeft lange, goedgevormde benen. Een mouwtje dat eindigt ter hoogte van haar boezem doet haar voller lijken.

Een belangrijke stijlregel: laat nooit ergens iets eindigen op de plaats waar je juist wilt camoufleren.

Een V-hals is voor haar veel mooier dan een ronde halslijn. Een V-hals versmalt namelijk en dat geeft een mooi optisch beeld met de heuplijn.

Daarnaast is het vanwege haar slanke taille belangrijk dat zij deze niet verstopt. Geen oversized jurkjes dus, maar een jurk die tailleert.

Als ze een rok draagt, is het een must dat de bovenkant rustiger is dan de rok. Dan komt haar figuur het best tot z’n recht. Als je bij een smallere heup- dan schouderlijn een onopvallende rok gaat dragen en een opvallend bovenstuk, dan oogt dat

zwaarder aan de bovenkant. Dat is voor Anne-Marie niet effectief.

Vanwege haar lengte kan zij het best kiezen voor kleurlijnen die doorlopen. We zien dit goed bij de voorfoto, waar het vestje halverwege de bovenbenen eindigt en waar de kleurlijn onderbroken wordt. Dit maakt kleiner en dus ook voller. Anne-Marie draagt vanwege een te korte achillespees altijd hoge hakken. De open schoenen met de dunne naaldhakken staan haar prachtig.

GEZICHT Anne-Marie heeft een ronde gezichtsvorm. Het haar dient zij uit het gezicht te dragen. Om meer openheid en meer lengte te creëren, kiezen we voor volume boven op het hoofd. Een volgende bril mag kleurrijk zijn. Rood is een goede optie, of een combinatie van meerdere kleuren uit haar kleurenkaart.

Dit was de laatste aflevering van deze rubriek.

terdege *

20171220-161-TDE-MAIN-AR17.pdf 161

20 DECEMBER 2017

161

12/6/2017 12:06:43 PM

Uw Uw dealer dealer van van

JJohannus ohannus Monarke Monarke Content Content V Viscount iscount H Hauptwerk auptwerk

Jaap & Hendrik in concert - Deel 2 Jaap Kramer & Hendrik van Veen spelen bekende kerstliederen op orgel en vleugel.

€14,90

(Mixtuur) (Mixtuur) IIn n onze onze winkel winkel is is een een ruim ruim aassortiment ssortiment bladmuziek bladmuziek aaanwezig anwezig (ook (ook klavar). klavar).

V Viscount iscount O Orgelshow rgelshow 23 23 december december

Herman van Vliet, Ton Burgering, Aart Bijkerk

o organist: rganist: Harm Harm Hoeve Hoeve ((concert concert om om 15.00u) 15.00u)

E Eindejaarshow indejaarshow 229 9 een n 330 0d december ecember o organist: rganist: Bob Bob van van Stempvoort Stempvoort

€14,90

Diverse Diverse o orgels rgels u uit it voorraad voorraad lleverbaar! everbaar!

Speciale Speciale a aanbiedingen anbiedingen in in December December

Jan Loosman | Urker Mannenkwartet | e.v.a.

Chr. Jongerenkoor Jigdaljahu | e.v.a.

Toonaangevend

Gratis verzenden

Gerenommeerde artiesten

Bij aankoop vanaf € 20,00

Geluidsopnames

Webshop

Kwaliteit & Ervaring

Mp3’s CD’s Bladmuziek

sthrecords.nl

Contactgegevens IIndustrielaan ndustrielaan 26, 26, Veenendaal, Veenendaal, T. T. 0318 0318 - 50 50 50 50 63 63

meer meer iinfo nfo o over ver d dee sshows: hows: w www.andanteorgels.nl ww.andanteorgels.nl

€14,90

€12,90

ADRES Bijdorp-west 74 2992 LC Barendrecht

TEL.

0180 - 760999

EMAIL info@sthrecords.nl

OP VERTOON VAN DEZE ADVERTENTIE J E S P E E LT V O O R TA A N G E E N O R G E L

10% EXTRA KASSAKORTING

JE GEEFT EEN CONCERT.

OP ONZE OPRUIMING T/M 15 FEB 2018 VAN HARTE WELKOM!

HOEDENATELIER MARIAN

Noorlander wil maar één ding: een organist het hoogst haalbare laten beleven. Ontdek meer van je eigen kwaliteiten. Haal de mooie klanken van Hauptwerk nu in je huiskamer!

ONTDEK ALLE MODELLEN reserveer je proefconcert: noorlanderorgels.com

Essenerweg 44 - 3774 CC Kootwijkerbroek 0342 - 44 18 41 - WWW.MARIANHOEDEN.NL

3x

DI Y

Speciaal voor dit dubbeldikke winternummer selecteerde de redactie van Terdege drie leuke do it yourselfideeën. Maak een hip lichtsnoer van macramé, geef een rotanstoeltje met behulp van krijtverf een metamorfose of schik een mooi bloemstuk. beeld: UNSPLASH

terdege *

20171220-163-TDE-MAIN-AR54.pdf 163

20 december 2017

163

12/7/2017 4:02:47 PM

164

20171220-164-TDE-MAIN-AR54.pdf 164

12/7/2017 4:02:54 PM

DO IT YOURSELF

Lichtsnoer

van macramé

DIY #1

Op zoek naar een originele lamp? Ga aan de slag met katoentouw en houten kralen en maak met knoopwerk deze leuke lichtsnoeren! tekst: ELMA PLUIM beeld: STUDIO GERHARD WITTEVEEN

WERKWIJZE Monteer de onderdelen van de lamp.

Stap 1: Plak een plakbandje op 3 cm van het uiteinde van het snoer. Knip voorzichtig de stof en de rubberen buitenlaag weg. De 2 binnendraden worden zichtbaar, deze blijven lang.

Stap 2: Strip met een snoerstripper of schaar ongeveer 0,5 cm van de rubberen buitenlaag van beide koperdraden.

Stap 3: Draai deel 1 van de trekontlaster op de fitting en schuif de andere op het snoer.

Stap 4: Draai de fitting open en schuif het bovenste deel en het deel met het schroefdraad op het snoer. Schroef de koperdraadjes elk tussen een schroefje in het overgebleven fittingdeel.

Benodigdheden

Stap 5: Draai alle fittingdelen aan elkaar vast.

Stap 6: Draai ook de trekontlaster goed vast.

Stap 7: Schuif de kralen op het snoer.

Stap 8: Neem de andere kant van het snoer en plak een plakbandje op 2 cm van het uiteinde van het snoer. Knip voorzichtig de stof en de rubberen buitenlaag weg. De 2 binnendraden worden zichtbaar, deze blijven lang.

Stap 9: Strip met een snoerstripper of schaar ongeveer 0,5 cm van de rubberen buitenlaag van beide koperdraden.

Stap 10: Schroef de stekker open en schroef de koperdraadjes tussen de kleine schroefjes in de stekker. Schroef vervolgens de stekker weer dicht.

meter gevlochten katoen* 30 touw 6 mm kralen van 35 mm * 33 houten meter naturals strijkijzer* snoer, kleur: katoen (Snoer-

boer) messing E27-fitting met * 1draaischakelaar messing M10 * 11 klemnippel stekker, goudkleurig * 1 dimbare led-kooldraad globe * 95 mm 4W E27, goud (Snoerboer) ecru naaigaren * stevig borduurnaald

*

*Alle onderdelen voor de lamp zijn te bestellen bij Snoerboer (www.snoerboer.nl). Je kunt ook kiezen uit de vele andere fittingen, lampen en stekkers en deze lamp helemaal aanpassen aan je eigen stijl.

terdege *

20171220-165-TDE-MAIN-AR54.pdf 165

20 DECEMBER 2017

165

12/7/2017 4:02:57 PM

Knooptechniek

Een duidelijk filmpje van de knooptechniek bekijken? Kijk op het YouTube-kanaal van Elma Pluim (suzywool).

Test of je lamp werkt voor je verdergaat.

HET KNOPEN VAN HET KOORD: Knip een stuk van 30 meter gevlochten katoentouw. Zoek het midden van het touw en rol beide uiteindes voor een groot deel op. Begin met knopen bij de fitting. Leg het midden van het touw onder het stroomsnoer en knoop de gedraaide weitasknoop.

Trek iedere knoop strak aan.

Schuif na 7 halve weitasknopen de eerste kraal tegen de knopen aan.

Laat de touwen erlangs gaan en knoop vervolgens 6 halve weitasknopen. Schuif de volgende kraal tegen de knopen aan en knoop weer 6 halve weitasknopen. Schuif de laatste kraal tegen de knopen aan en knoop verder met halve weitasknopen tot je bij de stekker aankomt, er ontstaat een doorgaande spiraal. Knip de uiteindes op 2 cm af en wikkel heel strak met het borduurgaren om de laatste centimeter. Naai met dezelfde draad over de top heen en weer, zodat het uiteinde niet meer kan rafelen. Naai ten slotte de uiteindes plat tegen de knoop aan en hecht af.

Deze leuke DIY komt uit ”Macramé”, door Elma Pluim; uitg.

Forte Creatief, Baarn; 64 blz.; € 14,95.

166

20171220-166-TDE-MAIN-AR54.pdf 166

12/7/2017 4:03:03 PM

DO IT YOURSELF

Botanische stoel Gek op Annie Sloan Chalk Paint? Restyle dan eens een rotanstoel in de grasgroene kleur Antibes Green, afgewerkt met Soft Wax Dark. Het project past helemaal bij de botanische trend in het interieur. tekst & beeld: ANNE MAIJ, AUBERGE DES RÊVES beeld: ANTON DOMMERHOLT

DIY #2

terdege *

20171220-167-TDE-MAIN-AR54.pdf 167

20 DECEMBER 2017

167

12/7/2017 4:03:08 PM

Benodigdheden

Sloan Wax-kwast * Annie Annie Sloan ovale kwast * nr 8 of nr 12

250 ml Annie Sloan Chalk * ca.

Paint™, kleur Antibes Green doek * pluisvrije 120 ml Soft Wax Clear * 120 ml Soft Wax Dark * (foto 1, van links naar rechts)

NB: Zowel de verf- als de waxkwast heb je nodig. De volle verfkwasten van Annie Sloan lopen aan de bovenkant rond, zodat je goed tussen alle verbindingen kunt komen; dit geldt ook voor de waxkwast.

Auberge des Rêves

Menno en Anne Maij zijn eigenaars van Auberge des Rêves. De winkel annex het workshopatelier zijn gevestigd in het Oude Poorthuys aan de Kerkstraat in Leerdam. Ze verkopen de producten van Annie Sloan en geven workshops. Het echtpaar is in oktober nog in Oxford geweest voor bijscholing door Annie Sloan zelf. www.aubergedesreves.nl.

WERKWIJZE 1. Ontvetten Ontvet de stoel desgewenst met een sopje. Zelf gebruik ik graag St Marc Express-verfreiniger (2 dopjes in een halve emmer water), omdat je dit niet hoeft na te spoelen.

2. Verdunnen Verdun de verf vooraf met water, omdat hij anders te dik blijft en je alle rotanverbindingen vol smeert. De dikte van magere yoghurt is goed. Roer goed tot je een mooie consistentie hebt (foto 3).

3. Verven Zet het stoeltje op zijn kop en begin met de onderkant (foto 4). Verf alles wat je kunt zien en let erop dat je de rotanverbindingen ook meeverft (foto 5). Met de ovale kwast van Annie Sloan mag je gerust lekker deppen in de lastige hoekjes.

Je zult zien dat de verf snel droog is (bij kamertemperatuur in ca. 45 minuten). Daarna kun je het stoeltje omdraaien. Verf de rest van de stoel en controleer daarna goed of je niets vergeten bent. Laat minimaal een uur drogen.

4. Waxen Kijk of de verf overal goed droog is.

Zorg dat je wax op kamertemperatuur is. Breng met de waxkwast de Soft Wax Clear aan op de verf en zorg dat ook de wax weer in alle hoekjes en kiertjes komt (foto 6). Door de puntige vorm van deze kwast gaat dat ook weer gemakke-

lijk. Je zult zien dat de kleur nu al een stukje voller wordt.

Breng nu de Soft Wax Dark royaal aan over de Soft Wax Clear. Deze volgorde moet je altijd aanhouden!

Breng ook hier de donkere was weer goed aan in alle hoekjes en kiertjes.

Pak vervolgens een pluisvrije doek en doe hier een klein beetje Soft Wax Clear op (foto 7). Wrijf hiermee het teveel aan Dark Wax weg, zonder te veel druk te zetten (foto 8). Bewerk zo het hele stoeltje. Iets te veel Dark

Met de ovale kwast mag je gerust lekker deppen in de lastige hoekjes Wax weggehaald? Geen probleem, breng gewoon weer een nieuw laagje aan tot het naar je zin is. Zolang de wax nog niet droog is kun je er eindeloos in werken.

De donkere wax zit nu mooi in alle dieper gelegen oneffenheden, de frisse groene kleur is op de hoger gelegen delen weer te zien (foto 9). Dat is precies de bedoeling.

5. Check Haal de pluisvrije doek nog eens losjes over alle onderdelen van het stoeltje om het eventuele teveel aan wax te verwijderen. Het stoeltje mag niet meer vettig of plakkerig aanvoelen. Controleer daarna met de hand of alles mooi droog aanvoelt. Klaar!

168

20171220-168-TDE-MAIN-AR54.pdf 168

12/7/2017 4:03:11 PM

DO IT YOURSELF

terdege *

20171220-169-TDE-MAIN-AR54.pdf 169

20 DECEMBER 2017

169

12/7/2017 4:03:31 PM

170

20171220-170-TDE-MAIN-AR54.pdf 170

12/7/2017 4:03:49 PM

DO IT YOURSELF

Winterse bol

DIY #3

Een sfeervolle en winterse decoratie in de woonkamer: deze met blad beklede bol, versierd met (bessen)takjes. tekst: INA VAN BLOOIS EN SUZAN SCHOONHOVEN beeld: ANTON DOMMERHOLT

een piepschuimbol met *Bekleed blad. Gebruik hiervoor speldjes en

WERKWIJZE

eventueel koudlijm. Wij gebruikten de achterkant van appelblad, omdat dit een matte teint heeft. de bol in met lijmspray en be*Spuit strooi royaal met talkpoeder. er nog een bessentakje op en *Leg wat takjes van klimrank zoals hop of Duitse pijp om het geheel af te maken. Maak ook deze takjes wat wit. de bol op een mooie taart*Plaats schaal. De winter kan beginnen!

Sfeervolle en winterse decoratie in de woonkamer

20171220-171-TDE-MAIN-AR54.pdf 171

terdege *

20 DECEMBER 2017

171

12/7/2017 4:03:54 PM

CHOCOLADE voor Kerst

maak eens rocky roadchocolade. Heel makkelijk, maar o zo lekker! Je kunt er van alles in doen, van marshmallows en smarties tot noten. tekst: jacobine van de bos-segers beeld: renate bleijenberg-van leeuwen

172

terdege *

20 december 2017

20171220-172-TDE-MAIN-AR18.pdf 172

12/6/2017 1:36:23 PM

CULINAIR

MET MELK LIJKT HET WAT OP FUDGE

Rocky road Jacobine v/d Bos

IngrediĂŤnten Voor wit: 500 g witte chocolade 40 g marshmallows 50 g biscuitjes Voor melk: 340 g melk (of pure) chocolade 1 blikje gecondenseerde melk 45 g biscuitjes

*

*

** ** ** ** **

*

*

*

Bereiding

*

Bekleed een bakblik met bakpapier.

Smelt de witte chocolade.

Meng daar doorheen de helft van de koekjes en marshmallows.

Stort dat in de vorm en strooi de rest van het versiersel eroverheen.

Bij de andere kleur gaat het anders: Doe de chocolade samen met de gecondenseerde melk in een pannetje op het vuur.

Zet het vuur niet te hard en blijf goed roeren totdat het is opgelost.

Meng ook daar de helft van de ingrediĂŤnten door.

Werk het geheel weer af met versiering.

Laat de rocky road hard worden in de koelkast.

Bij Kerst denk ik al snel aan hartige recepten.

Maar omdat ik zelf erg van zoet houd, wilde ik toch gaan voor een lekker zoet recept. Dit recept voor rocky roadchocolade is supermakkelijk, maar o zo lekker.

Ik vind rocky roadchocolade echt een geweldige uitvinding. Je kunt die helemaal naar eigen smaak maken. Zo kwam ik op het idee om hem in kerstsfeer te maken. Ik heb er biscuitjes, marshmallows, smarties en zuurstokjes voor gebruikt.

De chocolade schijnt ook heel lekker te zijn met noten, maar die heb ik niet gebruikt omdat ik daar allergisch voor ben.

Bij de melk- en pure chocolade heb ik er gecondenseerde melk doorheen gedaan, omdat het daar een beetje fudgeachtig van wordt. Bij de witte chocolade heb ik dat niet gedaan, omdat witte chocolade van zichzelf al heel zoet is, en anders word het nog veel zoeter.

terdege *

20171220-173-TDE-MAIN-AR18.pdf 173

20 DECEMBER 2017

173

12/6/2017 1:36:26 PM

HOFLEVERANCIER JUWELIER STELTMAN CENTRAAL IN EXPOSITIE GEMEENTEMUSEUM

174 174

20171220-174-TDE-MAIN-AR19.pdf 174

12/7/2017 3:27:12 PM

HAAGSE JUWELIER IN DE

SCHIJNWERPERS Op loopafstand van Paleis Noordeinde is in het centrum van Den Haag het chique pand van juwelier Steltman te vinden. De hofleverancier levert al honderd jaar de mooiste juwelen aan mensen met een goedgevulde portemonnee. Ook de koninklijke familie staat op de klantenlijst. Een goede aanleiding voor een expositie in het Gemeentemuseum Den Haag. tekst: JOSINE DROOGENDIJK beeld: ANP

terdege *

20171220-175-TDE-MAIN-AR19.pdf 175

20 DECEMBER 2017

175

12/7/2017 3:27:13 PM

Verschenen: ’Goed dat ik het weet!’ deel 2 Ook in dit deel tret u weer 20 actuele thema’s aan die speciaal voor jongeren worden behandeld. Dat gebeurt met argumenten die aan de Bijbel zijn ontleend.

Het gaat om onderwerpen waar we dagelijks mee te maken hebben, zoals: jongeren en alcohol, de Islam, kleding, seksualiteit, vrouw en poliiek?

De prijs voor deel 2 is: € 13,50 en voor deel 1 € 12,50.

Deel 1 en 2 kosten samen € 20,-.

Te bestellen bij KOC Visie (Ds. G.H. Kerstencentrum): - telefonisch: 0318-517310 - e-mail: schildserie@koc.nu

OP VERTROUWDE GROND Het Anker in Kesteren is een organisatie voor ouderenzorg, wonen en welzijn. Onze levensbeschouwelijke identiteit is gebaseerd op de Bijbel en de Belijdenisgeschriften, en staat in de traditie van de gereformeerde gezindte.

We hebben eerbied voor het leven, bieden onze bewoners zorg met aandacht en gaan sympathiek en begripvol met elkaar om.

Uw welbevinden in christelijk zorgcentrum Anker Bij zorgcentrum Anker gaan we uit van de wensen en behoeften van u als cliënt. Dat betekent dat we samen met u een plan maken, zodat u comfortabel bij ons kunt wonen met een plezierige daginvulling en passende zorg en begeleiding.

Het Anker biedt de levenssfeer die u thuis gewend bent.

Wilt u meer informatie?

Neem gerust contact met ons op.

Schenkhofstraat 11, 4041 CA Kesteren | (0488) 48 32 50 | info@ankerzorg.nl | www.ankerzorg.nl

100.indd 100

7-12-2017 15:48:48

E

en kijkje nemen in de winkel van juwelier Steltman is een ervaring op zich. De entree is chiquer dan chic en bij binnenkomst zorgen de glinsterende diamanten en gekleurde edelstenen voor een adembenemende ervaring. Met prijskaartjes boven de 20.000 euro creëren de mooiste colliers, oorhangers en armbanden een wereld vol onbereikbare rijkdom en weelde, maar het is maar de vraag of koning Willem-Alexander en koningin Máxima hier nog van onder de indruk raken. Met grote regelmaat koopt het koningspaar immers buiten openingstijden wat nieuws; manchetknopen voor hem en oorhangers voor haar.

Over de samenwerking met de koninklijke familie laat het juweliershuis vanwege discretie liever niet al te veel los, maar door de jaren heen is wel duidelijk geworden hoe goed de band is tussen de twee partijen. Zo kochten Beatrix en Claus hun trouwringen in 1966 bij de Haagse juwelier en ook Máxima’s verlovingsring met oranje diamant werd vervaardigd in het atelier van Steltman.

Een schets van het juweel is momenteel te bezichtigen in het Gemeentemuseum Den Haag. De expositie ”Haagse Chic. Steltman, 100 jaar sieraden & zilver” loopt nog tot 18 februari en is opgedeeld in twee ruimtes, die door middel van een glazen wand van elkaar gescheiden zijn.

In de eerste en grootste ruimte zijn meer dan honderd juwelen te zien die door de jaren heen bij Steltman zijn vervaardigd. Van een modern juweel met email tot een klassiek art deco collier uit de jaren 20.

ZWART POEDER Om de bezoekers een indruk te geven van al het werk dat schuilt achter de juwelen, heeft het Gemeentemuseum ervoor gekozen om de schetsen en proefversies naast de colliers, arm-

banden en ringen tentoon te stellen.

Het is ongeloolijk hoe gedetailleerd alles wordt weergegeven. Niets wordt aan het toeval overgelaten, maar dat is op zich ook niet zo verwonderlijk bij juwelen met dergelijke prijskaartjes.

Helaas ontbreekt bij een aantal vitrines wel een begeleidend verhaal, waardoor sommige zaken een beetje mysterieus blijven. Zo is in een van de vitrines zwart poeder te zien, samen met een kwast en wat stukjes edelmetaal. Kenners weten dat het hier gaat om de materialen die worden gebruikt bij emailleren, maar het is maar de vraag of iedereen dat direct zal begrijpen.

In de tweede ruimte blijven opnieuw wat vragen onbeantwoord, maar dit keer heeft de beperkte informatie alles te maken met discretie. Aan de rechterzijde van het vertrek worden namelijk enkele kostbare juwelen met een koninklijke achtergrond getoond. Zo is in een van de vitrines een robijnen ring te bewonderen die prinses Irene op haar 21e verjaardag cadeau kreeg van de Federatie Goud en Zilver, de brancheorganisatie voor juweliers. Prinses Irene ontwierp de platinaring destijds zelf, in samenspraak met juwelier Steltman.

Webshop heeft ‘goedkope’ kopie van Máxima’s verlovingsring Behalve de ring van Irene toont de expositie ook de nieuwe juwelencollectie van prinses Margarita, een schets van Juliana’s diamanten horloge en een foto van Máxima’s gouden ”gezinsarmband”. Met een foto van het juweel moeten de bezoekers tevreden zijn, want vanwege discretie

kan de juwelier niet uitweiden over de totstandkoming van de armband of de samenwerking met de Oranjes.

Gelukkig weten we dankzij de exclusieve interviews die door de jaren heen zijn gegeven wel dat de juwelier niet alleen nieuwe juwelen vervaardigt, maar ook grotendeels verantwoordelijk is voor het onderhouden en aanpassen van bestaande juwelen.

Dat klinkt eenvoudiger dan het is.

Met minuscule schroevendraaiers en tangetjes worden colliers aan de hand van tekeningen en een nummering op de edelstenen veranderd in diademen, broches of haarspelden. De mogelijkheden zijn bijna eindeloos, mede dankzij de talentvolle medewerkers van de juwelier.

COLLIER Behalve voor maatwerk kan Máxima ook voor bestaande juwelen uit het hoge segment terecht bij holeverancier Steltman. Zo droeg ze onlangs een nieuw en kleurrijk collier van het Amerikaanse merk Seamann & Schepps. Op de website www. steltman.nl is het juweel te koop voor maar liefst 21.000 euro en ook een ‘goedkope’ kopie van Máxima’s verlovingsring wordt er aangeboden voor ruim 50.000 euro. Een paar keer knipperen met de ogen verandert niets aan de prijzen. Blijkbaar wordt in koninklijke kringen in de eerste plaats vooral gekeken naar mooi, mooier, mooist en niet naar het bedrag dat moet worden neergelegd.

Bij het verlaten van de expositie is het dan ook wel weer even wennen om in een overvolle bus richting het centrum te gaan en bij het station na te denken over het kopen van een lesje cola. De wereld van weelde staat in groot contrast met het leven van de gemiddelde Nederlander, maar gelukkig schuilt het ware geluk niet in geld of een juweel met peperdure diamanten.

terdege *

20171220-177-TDE-MAIN-AR19.pdf 177

20 december 2017

177

12/7/2017 3:27:14 PM

HET ZIT ‘M IN DE DETAILS. Elke dag weer, al meer dan veertig jaar lang, werken we aan het perfectioneren van ons geluid. Tot in de kleinste details. Zodat we u de ultieme geluidservaring van een authentiek pijporgel kunnen bieden. Gewoon in uw eigen huiskamer. Geniet ervan.

Classic 250

www.johannus.com

Nieuwe uitgaven door Ditteke Klaasse-den Haan

Oude Testament deel 6:

Pascha in Egypte

Stickerboekje Leren over de Bijbel.

SB1 – 40 blz.,

BLBOT6 - Vanaf ca. 5 jaar, 44 blz.,

Maarten Luther prentenboek

Het lijden van de Heere Jezus

Illustraties: Ella van der Bas-Bakker

BLBNT6 - Vanaf ca. 5 jaar, 44 blz.,

O Om m voor voor te te llezen: ezen: vvanaf anaf cca. a. 6 jaar. jaar Om zelf te lezen: vanaf ca. 7 jaar.

BK71 – 80 blz., 14,95

7,50.

De B Bijbel iin de muur E ontroerend verhaal Een o over Antonio, een m metselaar in Zwitserland.

BK72 – vanaf ca. 7 jaar.

B 5 54 blz., 6,25

4,50

Nieuwe Testament deel 6:

BIJBELLEESBOEKJE

Bevat 40 (bijbel)teksten, psalmverzen, rijtjes en dergelijke om uit het hoofd te leren. Standaard inclusief stickervel met 40 in te plakken stickers.

Geschikt voor gebruik op (zondags)scholen en in het gezin. Fullcolour, paperback.

Ditteke Klaasse-den Haan Oude Testament

Deel 6

4,50

BIJBELLEESBOEKJE

Stickerboekje

Bijbelleesboekjes

Pascha in Egypte

Ditteke Klaasse-den Haan Nieuwe Testament

Deel 6

Het lijden van de Heere Jezus

Nijverheidstraat erheidstraat 21, 4143 HN Lee Leerdam | Postbus 168, 4140 AD Leerdam | T (0345) 61 01 55 | info@gbs.nl | www.gbs.nl

178.indd 178

7-12-2017 16:25:57

179

20171220-179-TDE-MAIN-AR19.pdf 179

12/7/2017 3:27:26 PM





Specialist in alle blaasinstrumenten

Party - Boerderij ‘ T H O F VA N H O E N K O O P

Tevens reparatie

feesten feesten

Sfeervol in 6IHHUYRO óf moderneLQstijl! authentieke

6IHHUYRO LQ DXWKHQWLHNH yI PRGHUQH VWLMO

• bruiloft • receptie DXWKHQWLHNH yI PRGHUQH VWLMO



Leeghwaterstraat 46 - 47



3364 AE Sliedrecht



Tel.: 0184 41 20 93

officiële trouwlocatie bruiloft receptie bedrijfsfeest 40 - 275 personen terras ruime parkeergelegenheid 







www.dal-segno.nl info@dal-segno.nl



 ( Bij Joh. De Heer )

www.ieds-webshop.nl

Hoenkoopse Buurtweg 27, Oudewater T 0348 – 56 12 75, www.hofvanhoenkoop.nl zondag gesloten

Agenda 2018 - Rozen Mattie de Bruine Al jarenlang zijn de sfeervolle agenda’s van Mattie de Bruine populair. En dat is niet verwonderlijk: met haar stijlvolle aquarellen waarin de natuur centraal staat, weet De Bruine een vast publiek aan zich te binden.

Rentemeesters: Wilt u ook meer rendement op uw spaargeld ? Rentemeesters biedt met investeren in vastgoed jaarrentes tot 4,5% Bel 0318-652783 voor meer informaie of kijk op www.rentemeesters.nl Wij bouwen graag een renterelaie met u op!

Met het originele thema ‘Rozen’ blijft de agenda voor 2018 herkenbaar en is hij toch ook weer nieuw en verrassend.

De agenda heeft veel notitieruimte en een liniaal die fungeert als bladwijzer. De zondag geldt als eerste dag van de week.

NIEUW! 112 pagina’s

11,95

Let op!

U belegt buiten AFM-toezicht.

Geen prospectusplicht voor deze aciviteit.

Bestel nu op www.debanier.nl/agenda2018, ga naar de boekhandel of bel 055 - 539 06 50

Rentemeesters staat ingeschreven bij KvK te Arnhem onder nr. 64919927

180.indd 180

11-12-2017 13:35:36

PUZZELS

A-6 BIJBELSE ADVENTPUZZEL 2 PT In het OT lezen we voorzeggingen over Jezus’ geboorte. Zet steeds twee woorden en de juiste tekst achter de namen. Welke drie woorden uit Lukas blijven over?

De woorden: dagen / duizenden / gehoorzaam / Hem / het / horen / Jezus / Kind / koninkrijk / maagd / stoel / verzoenen / vijandschap / Vorst / vrouw / gezegend / wetgever / wijken / zwanger.

De teksten: Gen. 3:15; 22:18; 49:10 / Deut. 18:15 / 2 Sam. 7:12,13 / Jes. 7:14 / Micha 5:1 / Dan. 9: 24, 25.

Van links naar rechts: Diny van Leeuwen, Andrea Sinke en Jenneke van der Jagt

Inzenden: De drie woorden en de vindplaats.

Waar / wie:

Woorden:

Tekst:

© PUZZEL: DINY VAN LEEUWEN

In het Paradijs: Aan Abraham:

SPELREGELS 1. Elke goede oplossing levert punten op. Hebt u vragen over puzzelaantal e.d., stuur dan een aan uzelf geadresseerde, gefrankeerde retourenvelop mee.

2. Zolang de antwoorden nog niet in Terdege staan, kunt u uw puzzeloplossingen inzenden (eventueel twee afleveringen tegelijk).

3. Eén inzending per abonnementadres.

4. Wie in totaal 200 punten heeft, ontvangt een prijs. Overgebleven punten (staan vermeld achter de naam van de winnaar) gaan mee naar de volgende ronde.

5. Stuur oplossingen op één briefkaart (gebruik alleen envelop als u antwoordenvelop meestuurt) naar: mw. A. Sinke-van der Jagt, Koningin Julianastraat 34, 4401 CZ Yerseke of naar puzzelbox@kliksafe.nl. Vermeld de puzzelnummers en uw adres.

6. Zendt u voor het eerst in, zet dan ‘nieuw’ op uw briefkaart.

7. Prijswinnaars verliezen hun punten als ze een jaar niet hebben ingezonden. Ze beginnen dan weer met nul punten. •

Door Jakob: Door Mozes: Aan David: Door Jesaja: Door Micha: Aan Daniel:

E-6 VIERKANTJES 1 PT Vul horizontaal en verticaal dezelfde woorden in.

1. rookgerei, 2. baat, 3. vergaderzaal, 4. ruit, 5. betaalmiddel, 6. zwijn, 7. zoon van Jakob, 8. gelei, 9. omlijsting, 10. zangstuk, 11. ontkenning, 12. dagtekening.

Inzenden: De woorden die ontstaan op de cijfers: 2-6-9-8-69-1 en 6-11-5-6-7-6-11.

1

2

3

4

5

6

7

8

2

6

10

3

7

11

4

8

12

terdege *

20171220-181-TDE-MAIN-AR29.pdf 181

9

10

11

12

20 DECEMBER 2017

181

12/6/2017 4:43:51 PM

JONGBLOED bible journaling ROYAL

wedstrijd

De feestdagen komen er weer aan en bijna iedereen heeft weer wat extra vrije dagen. Fijne dagen om tot rust te komen en alleen te doen waar je zin in hebt: op de bank met een kopje thee en een boek of iets creatiefs. Wij van Jongbloed willen jullie graag uitdagen om creatief te zijn.

Kris Bossenbroek heeft speciaal voor de feestdagen een mooie bible journaling pagina gemaakt. Maar hij is nog niet helemaal af: willen jullie hem afmaken en inkleuren? Je mag hem daarna opsturen naar Royal Jongbloed om kans te maken op één van de drie mooie (boeken) prijzen! Wij kijken nu al uit naar de inzendingen!

Maak de bible journaling pagina verder af en stuur hem vóór 15 januari 2018 naar Royal Jongbloed, Postbus 484, 8440 AL Heerenveen. Ga snel naar www.royaljongbloed.nl/biblejournalingwedstrijd om te zien wat je kunt winnen!

www.royaljongbloed.nl

182.indd 182

11-12-2017 13:30:19

B-6 KRUISWOORDPUZZEL 2 Pt

1

Inzenden: De woorden die ontstaan op de cijfers 8-50-4-32-4025-53-13-30 61-31-44-35-51-1-43-6-20-37.

Inzenden: De woorden die ontstaan op de letters met een sterretje.

E

*

R

2

E

R

3

*

E

4

*

* R E

5 *

7 8

*

E

*

E

9

*

E

10

E

R

11

E

12 13 14

E *

*

E

R

E *

29

30

32

41

34

37

38 43

42

46

47 52

51

31

33 36

35

55

48

45 50

49 54 58

57 61 63

C-6 KOPPELDOORLOPER 2 Pt

Inzenden: De zin die ontstaat op kolom 1, 7 en 13.

1

5 6

*

7 8

R

9

R R

*

10

E

R

11

terdege *

20171220-183-TDE-MAIN-AR29.pdf 183

40

44

60 62

39

53 56

59

28

27

26

24

4

E *

23

20

3

R

*

E

25

19

18

22

21

11 15

14

17

16

7

2

R

R

R

15 16

R

*

R

13

6

10

9

12

5

R E

6

4

Alle woorden bestaan uit 5 letters. De laatste letter van een woord is de eerste van het volgende.

1. bitter – graansoort – heildronk, 2. stekel – bediende – land in Azië, 3. nimmer – zetel – zoon van Aäron, 4. bende – beer – rest, 5. menigte – communicatiemiddel – bootschade, 6. afgod – kinderdoek – hoofdstad van Saoedi-Arabië, 7. deel van een voet – heel veel – bewaking, 8. traag – soort concern – drank, 9. kers – projectiel – koffiemaaltijd, 10. beek – kleur – ader, 11. glazuur – beroep – vaartuig.

D-6 ZIGZAGPUZZEL 2 Pt 1

3

8

Horizontaal: 1. werpanker, 4. overwinning, 8. weide, 10. vaartuig, 12. voorwaarde, 13. vlug, 15. bevel, 16. plaats in Overijssel, 17. lichtbron, 19. toekomst, 21. muzieknoot, 22. later, 24. jongensnaam, 25. plaats in Groningen, 27. plaats in NoordBrabant, 29. plaats in Duitsland, 31. rivier in Spanje, 32. plaats in Noord-Brabant, 33. gevangenis, 34. bijl, 36. betaalmiddel, 38. slecht nieuws, 41. muziekinstrument, 44. klankmaat, 46. plus, 47. strekking, 50. kiem, 51. open plek in het bos, 53. verpleegster, 54. duw, 55. meisjesnaam, 57. paardje, 58. contanten, 59. uitdrukking, 61. verpakking, 62. logo, 63. boei.

Verticaal: 1. telwoord, 2. snel, 3. boom, 5. getijde, 6. brandstof, 7. delfstof, 8. uitblinker, 9. afsluitmiddel, 11. bidplaats, 13. waterkering, 14. vogel, 16. slotwoord, 17. legerplaats, 18. weekdier, 20. nobel, 22. laagste waarde, 23. loon, 26. opera, 28. oorlogstuig, 30. stek, 31. plaats in Drenthe, 35. druppel, 37. middag, 39. rivier in Zeeland, 40. vrouwelijk dier, 42. toegang, 43. gevat, 45. vooral, 48. gril, 49. Europeaan, 52. lucht, 54. bedrijf, 56. oppervlaktemaat, 58. vogel, 60. titel, 61. vogel.

1. nalatenschap, 2. misdaad, 3. mesthoop, 4. kwiek, 5. slachtplaats, 6. filosoof, 7. leenbank, 8. eten, 9. drinkgerei, 10. overeenkomst, 11. belezen, 12. akelig, 13. fijn, 14. uitgaan, 15. uitspanning, 16, druppel.

2

20 december 2017

183

12/6/2017 4:43:52 PM

Alexander Slapen

een bron van energie!

Een gezonde nachtrust levert energie op.

Daarvoor is de juiste ‘energiebron’ onmisbaar.

Alexander Slapen heeft alles om u deze energie te leveren.

Laat u adviseren door onze specialisten!

N ACHT RU ST VAN ALE XAND E R. E NERG IE VOOR D E DA G .

Escudostraat 11, 2991 XV Barendrecht • 010 438 41 63 • www.slaapwel.nl

184.indd 184

11-12-2017 13:30:51

puzzels

A-7 BIJBelse pAspuzzel 2 pt

*

*

*

K

*

* *

*

E

R *

1. van de keizer …

2. de … Herodes 3. … genaamd worden 4. en de … antwoordde 5. en zie, de …

6. en zijn … om Hem 7. hetgeen hun gezegd …

8. verkondig u grote …

9. … vele harten 10. … in Jeruzalem 11. een teken …

12. die in … hart 13. de … Davids 14. uw volk …

15. zeer grote …

16. haar … Zoon 17. om hem te …

18. … en wierook 19. … niet, want zie 20. Zijn … reisden 21. er was … mens 22. … de gewoonte 23. naar Uw …

24. en … was Anna 25. … deze dingen Inzenden: De vijf woorden en de vindplaats.

B-7 WeGstRepeR 2 pt april – augustus – avond – bijna – dagen – december – duur – eerst – eeuw – even – februari – haast – heden – januari – jaren – jong – juli – juni – klok – kort – kwartaal – kwartier – lengte – limiet – liniaal – maand – maart – mei – minuut – morgen – nacht – norm – november – oktober – ooit – periode – poos – recent – reeds – schaduw – seconde – sedert – september – term – toekomst – tijdig – weken – weldra – wijzer.

T

S

I G

*

*

*

*

© PUZZEL: DINY VAN LEEUWEN

Zoek de ontbrekende woorden op in Mattheüs 2 en Lukas 2. Zet ze op de juiste plaats in het puzzelhok. Welke 5 woorden vormen de 22 letters in de hokjes met een sterretje? Waar staat dit in Johannes 1?

*

* V

I *

*

E *

*

*

*

R *

*

N

S

E

P

T

E

M

B

E

R

E

B

O

T

K

O

S

E

C

O

N

D

E

V

E

N

N

E

K

E

W

D

E

L

I

M

I

E

T

Z

H

K

E

P

U

U

E

R

I

M

E

T

G

U

N

A

L

O

E

E

D

E

S

R

A

R

M

R

U

E

A

O

E

R

R

A

R

T

P

A

J

U

N

N

G

S

K

E

I

E

H

E

J

A

N

U

A

R

I

R

T

T

T

O

I

C

B

M

W

D

N

O

R

M

O

S

E

G

D

T

S

M

L

I

N

I

A

A

L

M

D

H

N

E

R

U

E

D

I

L

U

J

J

O

N

G

E

E

C

A

T

V

A

N

R

A

R

K

O

A

R

D

L

E

W

S

O

G

B

R

E

E

V

O

C

T

E

R

M

K

U

N

E

E

Z

O

A

O

S

H

A

N

IJ

B

O

G

F

N

IJ

T

G

I

D

IJ

T

N

E

C

E

R

U

K

W

A

R

T

A

A

L

S

E

D

E

R

T

A

Inzenden: Het woord dat overblijft.

terdege *

20171220-185-TDE-MAIN-AR29.pdf 185

20 december 2017

185

12/6/2017 4:43:52 PM

Help een kind als Ernestine aan eten en Bijbels onderwijs!

Ernestine uit Malawi is tien. Ze is straatarm en woont in een schamel hutje. Ze zorgt al jaren voor haar twee broertjes. Vaak eten ze maar één keer per dag. Het is haar droom om juf te worden en kinderen over de Heere Jezus te vertellen.

Daarom wil ze graag naar school! Helpt u kinderen als Ernestine met voedsel, kleding, medische zorg en (Bijbels) onderwijs?

voor

€15,geeft u al 3 kinderbijbels!

Maak uw bijdrage over op IBAN NL74 RABO 0335 3074 50 t.n.v. Stichting Stéphanos of doneer online!

Presentatie? 06 - 301 671 72 of voorlichting@stephanos.nl

www.stephanos.nl

2 KOSTUUMS *

€ 450,-

SLIMFIT PAKKEN * Geldig op geselecteerd aanbod t.w.v. € 299,95

186.indd 186

Alblasserdam - Makadocenter Barendrecht - Middenbaan Dordrecht - Sterrenburg Hellevoetsluis - Struytse Hoeck H.I.Ambacht - De Schoof Krimpen a/d IJssel - Crimpenhof Nootdorp - Parade Papendrecht - De Meent Ridderkerk - Ridderhof Zwijndrecht - Walburg www.smitmode.nl

11-12-2017 13:32:07

3

5

4

26

7

9

13

2

9

13

25

2

19

6

17

6

23

19 11 18

17

1 23

15

3

6

10

6

17

2

23

2

21

8

21

26

6

4

17

6

26

4

2

17

5

8

18

24

11

6

6

8

24

2

14

1

6

4

26

7

4

7

17

10

6

6

8

6

7

12

6

10

8

4

4

17

6

23

6

9

11

7

8

8

2

10

17

2

2

8

13

7

9

2

8

14

5

10

6 23 2

21 19

12

13

17

2

5

10

11

11

16

2

5

1

13

4

6

9

3

4

6

13

2

10 3 20 20

6

6

5

21

5

13

17

7

19

6

6

8

25

6

22

4

23

5

14

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

D-7 SLANGDOORLOPER 2 Pt De laatste letter van een woord is de eerste van het volgende.

1. gewoonte, 2. strandmeer, 3. gebaar, 4. ivoren, 5. schoon, 6. wartaal, 7. vreemde taal, 8. bedoening, 9. steekwapen, 10. sloom, 11. reptiel, 12. keuze, 13. soort hert, 14. tuinkruid, 15. uiteindelijk, 16. pijnlijk gevolg, 17. ontroering, 18. geweldig, 19. vervoersmiddel, 20. sterrenbeeld, 21. bont, 22. deken, 23. beeld, 24. hoogte, 25. serre, 26. nekletsel, 27. groet, 28. brandstof, 29. slot, 30. rivier in Noord-Brabant, 31. gewezen.

C-7 INVULPUZZEL 2 Pt

Inzenden: De woorden die ontstaan op de cijfers 1 t/m 31.

Vul voor dezelfde cijfers dezelfde letters in: A=2 R=9 K=13.

1 Inzenden: De zin die ontstaat op de cijfers: 11-6-25-6 26-7-7-9 23-1-6-6-25-5-4-3-6-8-25-218-24-23-23-4-6-8.

2

3

4

P

5

9

8

7

Z

6

11

12

13

14

16

15

10

E-7 GEZEGDE 1 Pt Neem uit de volgende woorden steeds drie opeenvolgende letters en maak zo een gezegde: smetteloos, oranjetelg, kalender, lentedag, inwoners, uitzoeken, rentevoet.

Z

18

17

19

20

P

27

W

21

26

22

25

28

29

V

30

terdege *

20171220-187-TDE-MAIN-AR29.pdf 187

23

P

24

31

20 december 2017

187

12/6/2017 4:43:53 PM

Spooms v van an k karnemelk arnemelk

Limoen Munt

Roodfruit

Ingrediënten

Bereiding

Ingrediënten

Bereiding

1 liter den Eelder karnemelk 2 limoenen Enkele takjes munt

Pers de verse limoenen in een citruspers en vang het sap op. Doe het sap, de karnemelk en minimaal 15 blaadjes munt in een blender. Mix het geheel kort tot een glad geheel. Zet het kort in de vriezer. Laat het niet bevriezen, maar lekker koud worden.

Garneer de glazen met een schijfje limoen.

1 liter den Eelder karnemelk 150 gram rood fruit (variatie van blauwe bessen, frambozen en bramen)

Doe 1 liter karnemelk en 150 gram rood fruit (mag eventueel ook vriesfruit zijn) in de blender. Mix het geheel kort tot een glad geheel.

Serveer de spoom in een champagne flûte (eveneens uit de vriezer).

Suggestie: voeg aan het geheel ongeveer 50ml limoncello toe.

Totaal: 5 minuten

Suggestie: voeg aan het geheel ongeveer 50ml crème de cassis toe.

1

Consumeer dezelfde dag

Ambachtelijke zuivel van den Eelder Ons familiebedrijf den Eelder is een boerderij en zuivelmakerij in één. Door de melk traditioneel te karnen, maken we nog echte karnemelk van eigen koemelk. Onze karnemelk leent zich uitstekend als basisproduct voor en spoom. Een spoom zorgt voor de neutralisering van de smaak en wordt gedronken tussen het warme voorgerecht en hoofdgerecht. Een prachtige aanvulling bij het diner!

188.indd 188

11-12-2017 13:33:14

Puzzeloplossingen A-4 1 Kronieken 29:13. Onze God wij danken U en loven de Naam Uwer heerlijkheid 1. tong/sprak 2. zij/Israëls 3. Hetzelve/armen 4. erblijden/met 5. God 6. wandelende/lovende 7. n/gehoord 8 .Naam 9. geloofd 10. houde/te 11. lichaam/weest 12. in/gemeente/U 13. U/ almachtig 14. kwam/troon/God. B-4 Horizontaal: 1. tensie – emotie – Eelde, 2. antiek – ketjap – patat, 3. agoog – gnomon – niëllo, 4. gareel – louter – resem, 5. ritsen – nietes – stand, 6. eelt – timp – poli – invite, 7. vrees – sagina – afreis.

Verticaal: 1, weinig – gratis – serre, 2. eskimo – Odense – etwei, 3. reiken – nylons – smaad, 4. kortom – mouwen – notie, 5. titaan – Neede – Elifaz, 6. nekab – bedekt – toverij, 7. ideaal – leek – knot – trip. Werkt niet om de spijze die vergaat.

C-4 1. Egypte, 2. elkeen, 3. netto, 4. octaaf, 5. ictief, 6. fusie, 7. einder, 8. rafia, 9. aceton, 10. Nimrod, 11. dragee, 12. earl, 12a. Lev, 13. valuta, 14. analen, 15. Nuland, 16. Debora, 17. alleen, 18. nadruk, 19.

Koblenz, 20. zieke, 21. epiloog, 22. gezag, 23. galei, 24. intern, 25. nering, 26. goed. Een offerande van dankzegging.

D-4 1. hagelslag, 2. landbouwer, 3. korenmijt, 4. dorsvlegel, 5. suikerbiet, 6. vleeshouwer, 7. rollade, 8. denappel, 9. betrekking, 10. werkgever. Levensbehoeften.

E-4 1. voedsel, 2. Esveld, 3. slede, 4. leed, 5. eed, 6. de, 7. led, 8. lied, 9. gelid, 10. deling, 11. kleding. Voedsel, kleding, 21 klinkers.

A-5 vreemdelingen op aarde, Hebr. 11:13.

B-5 Horizontaal: 1. smal, 5. valg, 9. loden, 11. decor, 12. alvast, 15. garage, 16. kei, 17. uitdenken, 20. ces, 21. nek, 23. Po, 24. en, 25. mie, 26. Son, 28. radar, 29. via, 30. puin, 32. naad, 34. ora, 36. zeilen, 37. reutel, 38. sok, 40. Inge, 43. stuw, 45. ent, 46. vlaai, 47. ked, 49. wig, 51. es, 50. gel, 53. gel, 55. sol, 56. conciërge, 58. tes, 60.plagen, 62. pikant, 64. egaal, 65. suite, 66. kast, 67. sleg. Verticaal: 1. slak, 2. molen, 3. advies, 4. Lea, 5. ver, 6. acacia, 7. logee, 8. gres, 10. NSU, 11. Dan, 13. tip, 14. kelder, 15. gen, 18. torn, 19. kern, 22. koppeling, 25. middenweg, 27. nu, 29. va, 31. inleg, 33. acuut, 34. ons, 35. ark, 39. ovatie, 41. NT., 42. even, 43. sier, 44. uk, 45. eilaas, 48. detail, 49.

Wolga, 50. bon, 52. sap, 54. lente, 55. spek, 56. cel, 57. eis, 59. steg, 61. gat, 63. kus. Kerstzangavond C-5 1. loep – spoel – soepel, 2. oker – broek – boerka, 3. ile – falie – inale, 4. zeel – lezen – zelden, 5. asla – alias – alikas, 6. norm – minor – micron, 7. goor – orego – gehoor, 8. vaat – vaalt – vitaal, 9. agon – gazon – nazorg, 10. nest – snoet – knoest, 11. soep – poets – opstel, 12. Isar – Artis – racist, 13. maal – halma – omhaal, 14. ergo - orgel – glorie, 15. open – Polen - slopen, 16.Noor – donor – kondor. Lofzang van Simeon, Een Licht zo schoon.

D-5 1. kerkbode, 2. evangelie, 3. sacrament, 4. koster, 5. katheder, 6. vacant, 7. voogdij, 8. organist, 9. diaconie, 10. collecte, 11. liturgie, 12. ritueel. Kerstconcert E-5 steekVlam, ambtEnaar, strafRegel, zoetHouder, papAgaai, somAlier, onderLopen, Verhaal.

Prijswinnaars 200 punten: A. v. Leeuwen-Hoek, Dirksland (0). 400 punten: T. Sturm,’sGravenpolder (8). 800 punten: M. Compagner, Zwolle (2). 1200 punten: T. Andriesse, Stavenisse (1). 800 punten: J. Mijnheer-Prins, Grafhorst (8). 2000 punten: T. de Kloe, Gameren (7); C. Verkuil, Waddinxveen (10). 2200 punten: N. Janse-Koppejan, Arnemuiden (1); A. Trouwborst, Lemmer (0). 2600 punten: J. Blankestijn, Lunteren (7). 2800 punten: A.C. v/d Helm-v/d Molen, Zwijndrecht (1). 3000 punten: E. Hardeman-v.

Rootselaar, Barneveld (6). 4000 punten: M.H. Munter-Evers, Hendrik-IdoAmbacht (6); N. Noorland-v. Werkhoven, Streefkerk (7). 4200 punten: C.P. v/d Linden, Oud-Beijerland (6); J. v. Vulpen, Woudenberg (9). 4400 punten: E. Morren, Barneveld (0). 4600 punten: L. Crum-v. Nifterik, Opheusden (6); M.H. Wisgerhof, Ochten (15). 5000 punten: H. v/d Berg-Stuivenberg, Nieuwerkerk a/d IJssel (13); N. v/d Dijk-v/d Bosch, Canada (9); D.C. v/d Stelt, Bleskensgraaf (12).

Wilt u bij uw volgende oplossingen aangeven welke prijs u wilt? U kunt kiezen uit: • ”Daar horen jullie ook bij. Het doopformulier uitgelegd”, door ds. J. Lohuis; • ”De martelaren van Malatya”, door James Wright; • ”Eenzame vrouwen. Handreikingen en tips voor het leven met een autistische partner”, door Ben Zijl; • ”Agenda 2018”, door Mattie de Bruine; • ”Kaarten met Bijbelteksten om te kleuren en te versturen”, door Linda Bikker; • ”Verborgen bloem”, door Janny den Besten; • ”Breng me thuis”, door Gabi de Ridder; • Een boekenbon t.w.v. 15 euro, te besteden bij uitg. De Banier.

Informatie: www.debanier.nl

terdege *

20171220-189-TDE-MAIN-AR29.pdf 189

20 december 2017

189

12/6/2017 4:43:53 PM

De woonstijl creëren die u voor ogen heeft De woonstijl creëren die u voor ogen heeft

Kleuradvies Castle Stones Vloeren Orac Decor Sierlijsten en plinten Pure & Original Kalk-& krijtverf Sigma Coatings Lakken & verven Bocx Interiors Meubels

Rijthoek 17a | 4175 LM Haaften | T (0418) 65 3650 | E info@kleursfeer.nl | www.kleursfeer.nl | Volg ons via Facebook en Pinterest

Samen nieuwe smaken ontdekken.

Grote showroom, verse koffie!

Dat voelt goed.

Welkom in onze grote keukenshowroom in Barneveld!

Samen een keuken realiseren. En samen genieten van het resultaat. Daar kunnen we ons nu al op verheugen. Kom langs in onze grote showroom in Barneveld. Kunnen we alvast kennismaken en met u meedenken.

• • • • •

Vertrouwd adres sinds 1974 ’n Prettige samenwerking gaat voor alles Keukens in alle stijlen en op maat Vooruitbetaling niet nodig Montage in eigen beheer

Barneveld • 0342 405 363 • vanmanenkeukens.nl

190.indd 190

11-12-2017 13:34:34

terdege *

20171220-191-TDE-MAIN-AR20.pdf 191

20 december 2017

191

12/6/2017 3:24:22 PM

■ ■ ■ ■

Onderzoek Advies Begeleiding Behandeling

k i dscl u b va n SDOK

Als g

eloven

eigenlijk niet mag

IN

NOORD-KOREA

vader Chings en is verrad

Ontwerp een geheim teken en win!

Hulpverlening aan kinderen, jongeren en volwassenen

Mijn oma Park

Kraak de e geheim me c o de

Wij bieden ook hulp bij

Relatieproblemen Gaat het niet goed in uw huwelijk?

Zijn er problemen in de familie?

Moeilijkheden in uw gezin?

Conflicten op het werk?

Voor verdere informatie en aanmelding: T 0180 - 42 69 55 E info@psychbrouwer.nl I www.psychbrouwer.nl Vestigingen in Ridderkerk, Barneveld en Meteren

Geloofsvervolging is geen gemakkelijk onderwerp. Tien jaar geleden ontwikkelde SDOK hett kindermagazine Stef.

In begrijpelijke taal brengt engt Stef het verhaal van Jubileumactie Geef in december vervolgde christenen enen 2017 een kind op voor dichterbij. het gratis blad en het kind ontvangt een leuk presentje!

Meld je aan op www.stefweb.nl .nl en ontvang 3 keer per jaar Stef Stef.

Geef een

pareltje

4,95 Vertroosting Treffende citaten van puriteinen e.a.

Bestel nu op www.debanier.nl/pareltje of ga naar de boekhandel

Zoelense Beemd

192.indd 192

11-12-2017 13:35:14

Thalita Donker uit Harskamp is 8 jaar geworden.

Op de foto staan: „Renate, Marilene, Herriëtte, Renske, Nienke, Laurinda, Lisa en Ingrid – allemaal uit mijn klas.”

Ons gezin: „Papa, mama en mijn zusje Emma van 3.”

Deze cadeautjes kreeg ik: „Een orgel! Een orgellesboek, leesboeken, een doe-het-zelfschilderij en een snoepijsje met spekjes erop.”

Mijn klas: „Groep 5b van de Rehobothschool in Kootwijkerbroek, met juf Ruitenberg. Aan mijn stoel hangt een blauwe koptelefoon.”

Dit trakteerde ik vandaag: „Een

vlinder met druifjes in de ene vleugel en snoepjes in de andere.”

Laatst gelachen: „Toen ik vanmorgen beneden kwam, zei papa: je cadeau staat in de kamer, maar pas op dat-ie niet wegloopt. Ik dacht even dat het een hond was. Maar het was een orgel, toen moest ik hard lachen.”

Lievelingseten: „Patat. Maar op verjaardagen bakt mama altijd pannenkoeken. Ook lekker, maar soms word ik er misselijk van.”

Het liefst op vakantie naar: „Zeeland, in een stacaravan. Daar kun je

knutselsen of vliegeren op het strand.”

Het moeilijkste wat ik ooit leerde: „Rekenen.”

Dit wil ik graag beter kunnen: „Tekenen.”

Lekkerste snoep: „Lolly’s met kauwgom erin.”

Leukste herinnering: „Toen ik 3 jaar werd, dat ik op de grond zat en de hele speelkamer vol cadeaus stond.”

Met wie wil je een dagje ruilen? „Met mijn zusje Emma, want die mag de hele dag thuisblijven en spelen – zou ik ook wel willen!”

terdege *

20171220-193-TDE-MAIN-AR40.pdf 193

20 DECEMBER 2017

193

tekst & beeld: NIEK STAM

Dit is de jarige je t

12/11/2017 2:48:57 PM

10 januari 2018 !) en ek w ie dr (Over

Terdege ook uw blad?

Neem nu een abonnement

Chronisch zieke Betty Krooneman verricht zendingswerk via internet.

Ds. A.C. Uitslag was volgens zijn huisarts te zwaar; dat leverde een mooi boekje op.

194

terdege *

Corlinde Verwijs is blind ĂŠn werkt bij de klantenservice van een groot bedrijf.

Buig iets door de knieĂŤn, bovenlichaam naar voren: glijden maar! Jan Schonewille geeft schaatsles.

20 DECEMBER 2017

20171220-194-TDE-MAIN-AR21.pdf 194

12/11/2017 2:42:22 PM