10 minute read
Fa. M. Geleijnse & Zoon 12 | DEL | De Wittenberg 18 | Garage de Jong
exposeren moesten we speciale containers aanschaffen en ingraven. De ingangen van de bunkers waren te klein om het vaartuig naar binnen te kunnen brengen.” De professionaliseringsslag straks moet een nieuw tijdperk inluiden voor het Bunker Museum IJmuiden, dat in september 2004 voor het eerst zijn deuren opende in slechts één bunker. „In de loop der jaren groeide de collectie en daarmee het aantal expositieruimten. Via het buitenterrein en enkele loopgraven, waarvan één overdekt en authentiek, kunnen bezoekers die bereiken.” Juist omdat de gebouwen beperkt opengesteld zijn, komen er jaarlijks slechts een paar duizend belangstellenden. „Op de nationale bunkerdag zijn we ook altijd open. Dan trek je zo duizend mensen. Dat betekent dat er veel meer potentie is.”
Vuurleidingsbunker Een andere wens van het museumbestuur is om in de toekomst ook de vuurleidingsbunker M178 in te richten en open te stellen voor publiek. Het is de mooiste en meest karakteristieke van de Marine Kustbatterij Heerenduin, zoals de officiële naam luidt. Heerenduin was op zijn beurt onderdeel van de Festung IJmuiden, die in totaal 2300 verdedigingswerken bevatte. Die was weer onderdeel van de 5000 kilometer lange Atlantikwall langs de Europese Noorzeekust. De Festung bestond uit twee ringen: één die de monding van het Noordzeekanaal en de havens afsloot en de buitenste ring, die vijandelijke aanvallen over land moest voorkomen. Tijdens de eerste jaren van de Tweede Wereldoorlog waren in de Festung 3000 manschappen van de Duitse marine en 7000 landmachtsoldaten gelegerd. „Later werden dat er minder omdat er steeds meer militairen nodig waren voor de oorlogsvoering. Personeel werd zogezegd vervangen door beton.” Volgens de beide vrijwilligers waren er bij de bevrijding nog zo’n 5000 Duitse soldaten in de Festung aanwezig. „Na de capitulatie op 4 mei moesten ze zichzelf bewaken. Pas op 8 mei arriveerden hier de eerste Canadezen. Het geallieerde commando was bang dat het Nederlandse verzet ondertussen zou proberen de manschappen te ontwapen. Dat zouden de Duitsers nooit gepikt hebben, met ongetwijfeld veel slachtoffers tot gevolg. Gelukkig is dat niet gebeurd. De Duitsers zijn later door de Canadezen ontwapend. Hun helmen werden na de oorlog door de bevolking gebruikt als vergiet of kookpan. Duitse krijgsgevangenen zijn later nog ingezet om hier in de duinen mijnen te ruimen.” Voor de bouw van de imposante M178 is 2300 kuub beton gebruikt. De wanden zijn 2 meter dik. In de bovenste observatiegleuf was een afstandsmeter opgesteld, waarmee de afstand tot de doelen gemeten werd. Met een rekenapparaat in de kelder van de bunker werden vervolgens de berekeningen uitgevoerd. De uitkomsten daarvan werden per telefoon doorgegeven aan de manschappen die de kanonnen bedienden in de geschutsopstelling naast de vuurleidingsbunker. Vanuit de onderste gleuf werd met verrekijkers het resultaat van de beschieting bekeken en waar nodig gecorrigeerd.
Hoogovens Het Duitse luchtafweergeschut (FLAK) draaide in tegenstelling tot de kustverdediging overuren. Zolang de nazi’s plannen koesterden voor de invasie van Engeland, waren havenfaciliteiten onmisbaar. Bovendien waren de Hoogovens van groot belang voor de Duitse oorlogsindustrie. Daarnaast was de haven van IJmuiden uitvalsbasis voor de Schnellboote van de Kriegsmarine, hoewel de Nederlandse overheid de monding van het Noordzeekanaal in 1940 blokkeerde door er schepen af te zinken. Voor die tijd werd nog snel de complete goudvoorraad van de Nederlandse Bank vanuit IJmuiden overgebracht naar Engeland. Ook prinses Juliana, prins Bernhard en de prinsesjes Beatrix en Irene staken vanuit de havenplaats veilig de Noordzee over, aan boord van een Engelse torpedobootjager. Voor kleinere schepen bleef de haven ondanks de blokkade nog steeds toegankelijk. Tijdens de bezetting was de haven belangrijk voor de Duitse oorlogsindustrie. Om de schepen met ijzererts uit Zweden veilig bij de Hoogovens te krijgen, moest de Engelse marine op afstand worden gehouden. Het grote belang van IJmuiden voor de Duitsers resulteerde in een niet aflatende stroom van aanvallen door de RAF, eerst vooral met kleinere bommenwerpers later ook met zogenoemde vliegende forten en jachtbommenwerpers. In totaal zijn er meer dan zestig geallieerde luchtaanvallen uitgevoerd op IJmuiden. Pols: „Direct al na de verovering van Nederland zijn de Duitsers hier begonnen met het bouwen van geschut voor kustbewaking. Pas nadat de invasie van Engeland voor Hitler geen optie meer was, en de nazi’s in 1943 te maken kregen met tegenstand, kwamen er grotere en zwaardere vestingswerken als onderdeel van de Atlantikwall.”
Geheime gang Pols en Kops achten de kans klein dat er nog bunkers worden gevonden die nog niet eerder ontdekt zijn. „Vrijwel alles is goed in kaart gebracht. Natuurlijk doen er allerlei verhalen de ronde. Zo zou er nog ergens een geheime gang naar de Schnellbootbunkers Forteiland liggen. Aan die praatjes hechten we weinig geloof. In de jaren na de oorlog is er maar één bunker onder het zand vandaan gehaald, waarin overigens nog handgranaten lagen.”
>> De entreeprijzen van Bunkermuseum IJmuiden zijn: € 8,- voor volwassenen, € 5,- voor kinderen van 4 t/m 12 jaar en 0,- € voor kinderen t/m 3 jaar. Zie verder: bunkermuseum.nl. De openingstijden en -dagen worden overigens verruimd als de plannen gerealiseerd zijn.
Kleur & Sfeer zorgt voor ‘warme deken’ in huis
Voelt uw huis als een écht thuis doordat uw woonstijl als een warme deken om u heen valt, wanneer u op de bank ontspannen zit te lezen? Natuurlijk, de mensen rondom u zorgen daarvoor, maar óók de kleuren van plafond, wanden en kozijnen, uw interieur en de decoratie voegen een grote waarde toe aan uw (t)huis. Soms krijgt u het nét niet zoals u het wenst. Dan helpt Dijkwaard Kleur & Sfeer graag door de stijl te creëren die u voor ogen heeft , vertelt adviseur Arjan Kruithof. „Door een persoonlijk kleuradvies laten we de afspiegeling van wie u bent terugkomen in uw woning, ruimte of kantoor.” De winkel toont de mooiste stijlkamers, waarin authentieke vloeren van Castle Stones een historische beleving geven. Hij bevat showkamers met wanden in mooie kleuren en eff ecten van Pure & Original, waarbij vloer en interieur op elkaar zijn afgestemd. „Door verft echnieken als krijt- en kalkverf, marrakech en betonlook te combineren met de mooiste vloeren, kroonlijsten en details krijgt een klant een totale beleving van warmte en luxe”, vertelt Arjan. „We geven ook professioneel advies over de verwerking en afwerking. Het kán namelijk in één keer goed!”
Gedegen advies Arjan nodigt bezoekers van harte uit in de showroom waar hij aan de hand van hun wensen en ideeën een gedegen advies uitwerkt. „Onder het genot van een bakje koffi e nemen wij de ruimtes door waarover klanten advies wensen. Dit doen wij aan de hand van hun foto’s, moodboards en tekeningen, rekening houdend met de ruimtes, de persoonlijke stijl en de totale harmonie.” Het resultaat is een mooi Kleur & Interieurplan met de verwerkingsmaterialen en een prijsoverzicht in beeld. De benodigde materialen zijn daarna eventueel direct te krijgen, net zoals advies over de verwerking, zodat een klant zijn plan direct realiteit kan laten worden. „Je laten ontzorgen kan natuurlijk ook”, aldus Arjan. „ Wij hebben een mooi team dat zijn vak verstaat en dat de uitvoering graag voor zijn rekening neemt. Wij maken tijdens ons bezoek al een off erte op, zodat een klant direct weet waar hij aan toe is.”
DIJKWAARD KLEUR & SFEER Rijthoek 17A, LM Haaften 0418-652192 info@kleursfeer.nl www.kleursfeer.nl
Brandstory
Dijkwaard is een familiebedrijf dat in 1990 startte. Naast het verzorgen van kleur en sfeer ín huis, werkt het team van ambachtsbedrijf Dijkwaard tegenwoordig aan bouw-, glas- en schilderwerk. Van een ruit vervangen tot bouw, verbouw of schilderwerk van woning of bedrijfspand; elke opdracht is bij Dijkwaard in juiste handen. Ambachtelijk meesterschap maakt het verschil.
Martelwerktuigen in het museum
Wie een bezoek brengt aan de Gevangenpoort aan de Haagse Hofvijver moet niet alleen een sterke maag hebben, maar ook een flink relativeringsvermogen. Het jubilerende Rijksmuseum -140 jaar- bezit niet alleen de grootste collectie martelwerktuigen van ons land, maar weet ook bezoekers tot de laatste seconde te boeien en te verbazen.
Gert Janssen
Sinds twee jaar is Tjeerd Vrij de hoogste baas van de voormalige gevangenis die samen met het Haags Historisch Museum in eenzelfde stichting is ondergebracht. Van beide musea -die zich op loopafstand van elkaar bevinden- is hij directeur. „Grootste verschil tussen beiden is dat de Gevangenpoort zélf het museum vormt. Het is een cellencomplex van zeshonderd jaar oud. Er is in die tijd vrijwel niets veranderd. Wie hier rondloopt -en voor coronatijd gebeurde dat onder leiding van een gids- hoort bij wijze van spreken de gevangenen nog kermen. Er valt hier een fantastisch verhaal te vertellen.” Het had overigens niet veel gescheeld of het gebouw was met de grond gelijk gemaakt. „Tot eind 19e eeuw had je in Nederland meer van dit soort complexen. Omdat individuele opsluiting rond 1830 een straf op zich werd, verloren de poortgebouwen hun functie en werden ze gesloopt.” Van 1420 tot 1828 verbleven duizenden gevangen in het gebouw, daarna diende het als opslagplaats van militaire goederen. „Hoewel het poortgebouw op de lijst stond om gesloopt te worden maakte Victor de Stuers, de grondlegger van Monumentenzorg, er in 1882 een museum van. Hij verzamelde martelwerktuigen uit de andere gevangenissen, waardoor onze collectie nu de grootste van Nederland is”, aldus Vrij. De historie van de Gevangenpoort gaat echter nog verder terug. In het jaar 1280 was het de hoofdpoort tot het kasteel van de Graven van Holland, nu bekend als het Binnenhof. Pas in 1428 werd het ook een gevangenis. Hier werden wanbetalers opgesloten en wachtten verdachte misdadigers op hun proces. Een eeuw later werd de poort uitgebreid met de gajolen (de cellen) en het gerechtsgebouw. De stenen poort aan de buitenzijde van het gebouw herinnert nog aan de vroegere situatie. Waar nu over de brede Buitenhof trams rijden, bevonden zich vroeger woningen. In de nieuwbouwplannen van Berlage moesten die plaats maken voor een doorgaande route, waarmee de Gevangenpoort en het Binnenhof fysiek van elkaar werden gescheiden. De fascinerende historie van de Gevangenpoort als gevangenis begon aan het eind van de Middeleeuwen. Vanaf 1428 werden verdachten in de donkere en koude gajolen opgesloten in afwachting van hun ondervraging en proces. Dat kon soms maanden duren, maar gevangenhouding was tot de 17e eeuw geen strafmaat op zich. Het ging om geldboetes, verbanning, schand-, lijf- of doodstraffen. Dat het ondervragen van verdachten op een bepaald niet zachtzinnige wijze gebeurde, bewijzen de technische hulpmiddelen in de martelkamer, het hoogtepunt van de rondleidingen of audiotour. De
De rechtbank. beeld Vidiphoto
wanden zijn voorzien van Delfsblauwe ‘misbaksels’ zodat het bloed makkelijk van de muren geschrobd kon worden. „Alleen het zien van de apparaten was vaak al voldoende om de verdachten te laten bekennen, ook al waren ze onschuldig.” De pijnkelder bevond zich bovendien op een tactische plek, net onder de gajolen waar de gevangenen opeengepakt verbleven in een relatief kleine ruimte. Het geschreeuw en gegil tijdens het martelen drong onbarmhartig door tot de verdachten die op hun beurt wachtten. Overigens stond de marteling wel in verhouding tot de verdenking, vertelt Dave Staallekker, hoofd beveiling van de
Gevangenpoort. „Voor een relatief klein vergrijp werden niet eerst al je botten gebroken om je tot een bekentenis te dwingen.”
Gebroeders De Wit Dat was anders bij de meeste beroemde arrestant van de Gevangenpoort, Cornelis de Wit. Het staatsgezinde raadslid van Dordrecht en broer van de bekende raadspensionaris Johan de Wit werd er opgesloten na beschuldigd te zijn van hoogverraad en het beramen van een moord op stadhouder Willem III. „Fake news had je toen ook al”, duidt Vrij de
Directeur Tjeerd Vrij in de kamer waar Cornelis de Wit gevangen zat. beeld Vidiphoto
Boven: Guillotine. Onder: Gevangenkamer van Johan de Wit. beeld Vidiphoto
