terdege-5-2015

reformatorisch familieblad

Asielzoekers

Zoektocht

Echtpaar Karels nam hen meermalen in huis.

Jelmer heeft een (tot nog toe) onbekend syndroom

preken over Lukas 2

9 december 2015

» 33E JAARGANG » NUMMER 05 // 06

‘Topsport’ in een

zorginstelling: “Deze

cliënten moet

je lézen” 9 december 2015 · 33e jaargang nr. 5/6 · losse nummers € 5,95

“Omdat deze clienten zich verbaal niet kunnen uiten, moet je ze lezen�

Gehandicaptenzorg

Baken

van

rust in een

vulkaan

van

emoties

Door intensieve begeleiding kunnen ook verstandelijk gehandicapten met ernstige gedragsproblemen veel meer dan voor mogelijk werd gehouden. Het vraagt wel sensitiviteit, en eindeloos geduld. Een blik achter de schermen van De Schutse in Kesteren. tekst Huib de Vries beeld Anton Dommerholt

9

Niet wereldvreemd Hij voelt zich niet eenzaam in een woon- en werkomgeving waarin christenen maar dun gezaaid zijn. Martin de Koning uit het Noord-Drentse Roden voert met anderen graag een serieus gesprek. „In gewone mensentaal probeer ik te vertellen hoe God wil dat wij leven en wat Hij voor mij betekent.” tekst Ad Ermstrang beeld Sjaak Verboom

Waar werkt u en waarom dit beroep?

„Ik was als verkoper werkzaam en kreeg de kans voor mezelf te beginnen. Zeven jaar geleden ben ik begonnen met lowbudgetadverteren. nl. Daarmee zoek ik voor bedrijven uit hoe zij hun advertenties optimaal kunnen laten vinden op Google, Facebook en LinkedIn.”

Weten uw klanten en netwerk van uw achtergrond?

Wie:

Martin de Koning Leeftijd:

39

Gezin:

Gehuwd, vijf kinderen Kerk:

Gereformeerde Gemeente

„Ik denk dat zeker 95 procent van de mensen die ik spreek, weet waar ik sta. Ik vraag bij klanten altijd of ze elke dag willen adverteren. Er is een mogelijkheid om een advertentie op zondag niet te laten verschijnen.

Daar zijn ze zelf verantwoordelijk voor, want ze rekenen per klik af met Google. Ik laat mijn klanten verder weten zes dagen in de week voor hen te willen klaar staan, maar niet op zondag. Met de game- en seksindustrie, een grote markt op internet, laat ik me niet in.”

Leidt dat tot gesprekken? „Als je een wat nauwere relatie met een klant onderhoudt, wel. Je 20

terdege • 9 december 2015

spreekt elkaar over bijvoorbeeld je zondagsbesteding en dan geef ik aan dat ik naar de kerk ben geweest. Het is opvallend dat ik hier meer respect ondervind dan in de omgeving waar ik voor mijn huwelijk woonde, het westen van het land. De relatief weinig bijbelgetrouwe christenen zijn in deze omgeving ook meer op elkaar aangewezen. Er zijn er meer dan ik voorheen dacht.”

Hoe probeert u de christelijke beginselen over te brengen?

„Dat zit wat mij betreft meer in de manier hoe je leeft dan dat je probeert iedereen een Bijbel in de hand te drukken. Ik ben tweede voorzitter van de SGP in Groningen en heb op andere terreinen eveneens enige bestuurservaring. Mijn oudste dochter is lid van de color guards, de vroegere majorettes. Dat is bij Muziekvereniging Noordenveld, met 114 leden de grootste en bekendste muziekvereniging in deze omgeving.

Op een gegeven moment vroeg een relatie of ik deel wilde nemen aan het bestuur. Ze hadden wat problemen en wisten van mijn bestuurlijke

interview

„Er komen juist steeds meer kansen”

* ervaring. Ik heb erover gedacht, met mijn vrouw gesproken. Ik wil me niet wereldvreemd opstellen en heb besloten het te doen, op voorwaarde dat ik op zondag geen enkele activiteit hoefde te verrichten. Ik kwam vier jaar geleden in het bestuur en werd bijna direct voorzitter.

E én keer hebben ze me geprobeerd over te halen een groot concours in Kerkrade te bezoeken. Het zou echt maar voor één keer zijn, je kent dat wel. Nu wordt het niet meer gevraagd, net zoals ze weten dat onze dochter aan een repetitie op zondag niet meedoet. Vanuit mijn functie probeer ik het gebruik van de zondag waar mogelijk terug te dringen.

Door je als christen in een seculiere omgeving te bewegen, kun je wat uitstralen. In onze kerk in Groningen weten ze van deze nevenfunctie. Uit die hoek heb ik nooit kritiek gehad.

Die kwam er jammer genoeg wel van naasten uit mijn vroegere woonomgeving.”

Aan welke vorming heeft u het meest gehad?

„ Eigenlijk hebben de vijftien jaar dat ik hier woon me meer gevormd

dan de reformatorische school en de catechisatie. Toen was het vanzelfsprekend, nu moet je nadenken. Dat doen we ook met onze kinderen, die voor het voortgezet onderwijs op openbare scholen zijn aangewezen.

De reistijd vormt een probleem. Er is wel een vrijgemaakte school in Groningen, maar die is zo halfslachtig in wezenlijke onderwerpen, dat we liever voor duidelijkheid kiezen.”

Moet er in de preek meer aandacht zijn voor het christen-zijn in de praktijk?

„Onze predikant kwam op zijn 18e tot bekering en leefde daarvoor in de wereld. Hij weet wat het is en waarschuwt daarom de jeugd ernstig om God vroeg te zoeken. Hij is heel praktisch in zijn preken en dat wordt hier erg gewaardeerd. Onze kerk telt een samenraapsel aan leden, afkomstig uit allerlei kerkverbanden. Allemaal eenlingen, die onderling een grote verbondenheid hebben.”

Kunt u een voorbeeld geven van een bijzondere ontmoeting?

„ Tijdens een verjaardag begon iemand mij onlangs te bevragen op het hiernamaals. Dat zijn kennelijk toch zaken die breder leven. Hoewel een andere gast probeerde het af te doen met de opmerking ‘dat er toch helemaal niets is’, kreeg ik de gelegenheid om wat te zeggen.

Ik heb uitgelegd dat ik net als hij een gewoon mens ben, die fouten maak. Ik gebruik graag eenvoudige taal, want het woordje zonde wordt al snel verkeerd uitgelegd of verkeerd begrepen. Ik heb de vragensteller aangegeven dat we alleen dan rijk zijn, als we weten dat God deze fouten wil vergeven en dat dat ook voor hem verkrijgbaar is. Je probeert op je eigen wijze een zoutend zout en een lichtend licht te zijn, een uitdrukking waarvan ik besef dat die vaak evenmin wordt begrepen.”

Wordt het moeilijker om voor je christen-zijn uit te komen?

„Misschien wel als het om allerlei overheidsmaatregelen en besluiten gaat, maar verder beslist niet. Er komen juist steeds meer kansen.”

terdege • 9 december 2015

21

Leven met

gouden momenten en diepe dalen De wereld van Rieneke Wassink-Donkelaar (34) is de afgelopen twee jaar kleiner geworden. Zoon Jelmer (2) heeft een (tot nog toe) onbekend syndroom. „Ik geniet van andere dingen dan vroeger.” tekst Gisette van dalen-Heemskerk beeld Tineke van der eems

terdege • 9 december 2015

Portret

zoektocht naar diagnose

dsaddasjkh sajhdhjkdjhksadsajhk dskjakjdakljdajsl

terdege • 9 december 2015

29

Een geestelijke moeder in eigen huis Hij erfde het karakter van zijn vader, maar geestelijk weet ds. L.H. Oosten zich gestempeld door zijn moeder. Ze wist al dat hij predikant zou worden voordat hij zichzelf daartoe geroepen voelde en werd zijn metgezel in de pastorie. tekst Huib de Vries beeld Sjaak Verboom

D

e foto op het wandmeubel toont een oude vrouw met een klassieke uitstraling en twinkelende ogen. „Precies zoals moeder was”, constateert ds. L.H. Oosten. „Mijn vader was rustig en goedaardig, moeder had een behoorlijk pittige natuur.”

Louise Maria Bieker groeide op in een behoudend rooms-katholiek gezin in Menden, een stadje in het Sauerland. Haar jeugd was vol van zorgen.

Toen ze tien jaar was, verloor ze haar moeder. „Omdat ze het oudste meisje was, kwam de zorg voor het grote gezin vanaf dat moment grotendeels op haar schouders terecht. Na verloop van tijd is mijn grootvader opnieuw getrouwd, met een gewezen non, die hem door de pastoor was opgedrongen. De verhouding van deze vrouw met het gezin was vanaf het begin moeizaam.”

Twee broers emigreerden naar Nederland. Toen Hitler in 1933 op het toneel verscheen, gaf vader Adolf Bieker aan Louise het advies hun voorbeeld te volgen. „Dat heeft ze gedaan. Ze verdiende de kost als dienstmeisje bij enkele dames in Zeist. Door een van haar broers in Nederland, die met een protestantse vrouw was getrouwd,

kwam ze in aanraking met gereformeerden. Die lieten haar weten dat het rooms-katholicisme een valse godsdienst is. Deze kritiek heeft moeder op de knieën gebracht. Ze bad niet langer tot Maria of de heiligen, maar rechtstreeks tot Hem Die in de hemel zit. Of Hij haar licht en wijsheid wilde geven.

Op een zondag kreeg ze de vrijmoedigheid om mee te gaan naar de gereformeerde kerk in Zeist. Ds. S.R. Smilde preekte die morgen uit Psalm 139: ‘Doorgrond mij, O God, en ken mijn hart; beproef mij, en ken mijn gedachten, en zie of bij mij een schadelijke weg zij en leid mij op de eeuwige weg.’ Die tekst is bij moeder naar binnen geslagen. Ze is nooit meer in een roomse kerk geweest. Ik heb nog wel haar misboek, met entreekaartjes. Voor het plaatsengeld.”

“Als we een gesprek hadden, was het over de geestelijke dingen”

Gebroken banden

In 1937 trad de inmiddels 32-jarige Duitse in het huwelijk met de achttien jaar oudere Harm Oosten uit Driebergen, afkomstig uit Friesland en handelaar in tweedehands meubilair en huishoudelijk goed. „Vader was hervormd. Na hun huwelijksdag zijn ze samen naar belijdeniscatechisatie gegaan bij de behoudend confessionele ds. P. de Bruijn, in de oorlog preses van de synode.”

De eerste zoon die uit het huwelijk werd geboren, kreeg de naam van beide grootvaders. De dochter werd naar beide grootmoeders en een overgrootmoeder vernoemd, de tweede zoon naar zijn ouders. „In het natuurlijke had ik een bijzondere band met mijn vader; we lagen elkaar.

Met mijn moeder kreeg ik een sterke geestelijke band.”

In de oorlogsjaren leerde het echtpaar uit Driebergen plaatsgenoot Reijer Pothoven kennen, een man met een diep geestelijk inzicht en grote godsvrucht. „Dat contact heeft de Heere willen gebruiken om moeder meer en meer aan zichzelf bekend te maken. Ze ging zien dat ze ook met haar nieuwe godsdienst niet voor God kon bestaan. Daar heeft ze het ontzet37

Kostersechtpaar in Antwerpen Zij geeft een dag protestantse les op school, hij studeert. Samen vormen Jan en Jantien van den Brink het kostersechtpaar van de “Brabantse Olijfberg”, een eeuwenoude protestantse kerk in Antwerpen. tekst Ad Ermstrang beeld Henk Visscher

44

terdege • 9 december 2015

binnenkijker

“Je bent het gezicht van de kerk”

D

e voorgevel is net gerestaureerd, evenals de fraaie gebrandschilderde ramen.

Bouwvakkers leggen de laatste hand aan de met oude kasseien geplaveide rotonde voor de ingang van de kerk.

Aan de straatzijde gaat het hofje met kerk en woningen enigszins verscholen achter een dikke muur. Dat verandert bij de toegangspoorten, die overdag wijd open staan. Vooraan woont het kostersechtpaar, de bovenwoning iets verderop is voor de predikant. Een derde woning wordt verhuurd.

Het gebouw was voorheen in roomskatholieke handen. Na de val van Antwerpen in 1585 vergaderden de achtergebleven protestanten in het geheim bij de mensen thuis. Na het einde van de 80-jarige oorlog (1648

- vrede van Munster) wordt het iets rustiger en in 1652 is er weer sprake van een gemeente met een predikant en kerkdiensten (nog steeds in het geheim, maar georganiseerd). Van dan af wordt de protestantse gemeente van Antwerpen als de “Brabantse Olijfberg” aangeduid, een schuilnaam. In 1821 mogen ze voor het eerst een eigen kerkgebouw in dienst nemen aan de Lange Winkelstraat, een voormalige kloosterkerk.

Nog iedere zondag wordt er een dienst gehouden

Nog iedere zondag wordt er een dienst gehouden, belegd door de Verenigde Protestantse Kerk België, de ‘PKN’ van de zuiderburen. De kerk heeft in Antwerpen nog de beschikking over drie kerken en vijf predikanten, onder wie een havenpastor. De bezoekersaantallen zijn miniem geworden. Naar de Brabantse Olijfberg komen op een doorsnee zondag tussen de 40 en de 50 mensen, vertellen Jantien (33) en Jan (31) van den Brink.

Ze werden twee jaar geleden benoemd tot kostersechtpaar. Het voorheen in Amersfoort woonachtige echtpaar koos niet bewust voor een verblijf in België.

Wegontwerper Jan koos voor een tweede studie, die hij alleen in België kon volgen: Engels, theater-, film- en literatuurwetenschap. Studeren bij de zuiderburen is bovendien aanzienlijk

terdege • 9 december 2015

45

*

Jan Rein de Wit over Jan van Meerten „De kracht van Jan is dat hij op vriendelijke wijze, en toch beslist, erin slaagt om allerlei meningsverschillen tussen mensen ter sprake te brengen én ter sprake te houden.”

Jan Rein de Wit, hoofdredacteur van het blad Weet Magazine, noemt dat „vooral in het debat over de schepping heel waardevol, want in die discussie kunnen emoties nog wel eens flink oplopen. Dat is begrijpelijk, want het is een flinke stap om als christen te zeggen dat je gelooft in evolutie.

Je gelooft dan immers niet meer in een goede, door God geschapen schepping, maar dat je uit primitieve oerinstincten en brute overlevingsstrijd bent voortgekomen. Je zegt dan nogal wat over God. Jan is een netwerker, hij kan daar prima omgaan. Hij is ook een goede redacteur van Weet.”

interview

“HET is niet achterlijk als je aan De bijbel vasthoudt”

„Ik blijf een beetje de onderwijzer” Hij organiseerde de afgelopen jaren congressen waarin christelijke wetenschappers pal stonden voor de juistheid van het scheppingsverhaal. Jan van Meerten wil „verdedigen én getuigen”. Hij blijft hoopvol gestemd. „Er zullen altijd mensen blijven die de betrouwbaarheid van Gods Woord niet opgeven.” tekst Ad Ermstrang beeld Henk Visscher

terdege • 9 december 2015

55

Winter in Schotland Schotland, dat is het land van John Knox, Samuel Rutherford, Alexander Peden, Thomas Boston, de Erskines en McCheyne. Maar ook het land van ruige natuur, rust, stilte en eenzaamheid. Zeker in de winter. tekst gerco Verdouw, beeld istock

Edelhert De Schotse hooglanden bestaan voor het grootste gedeelte uit privÊlandgoederen. Om de eigenaren een goede jachtbuit te garanderen, wordt het aantal edelherten hoog gehouden. Naar schatting lopen er zo’n 350.000 van deze koninklijke dieren rond. Gevolg is wel dat veel jonge boompjes worden opgeknabbeld voordat ze kans krijgen om groot te worden. Zo blijft het bekende woeste Schotse landschap veelal onbebost. Het edelhert redt zich prima in dat open landschap.

60

NATUUR

Geestelijk koud „Ik geloof dat de Heilige Geest Zich uit Schotland heeft teruggetrokken en niet meer zo krachtig werkt zoals in het verleden.”

Dat zei de Schotse predikant dr.

J. R. Tallach dit voorjaar in een interview in het Reformatorisch Dagblad. Winter in het kerkelijke leven. Op plaatsen waar de puriteinse predikers een rijke zegen op hun prediking zagen, staat nu alleen nog maar een kerkruïne.

Maar God gaat door met Zijn werk. Ook in Schotland.

„De Heilige Geest werkt niet meer zo krachtig als in het verleden.”

61

Winter bij de hobbyboer Het lijkt alsof er in de koude maanden bij de hobbyboer niet veel te doen is.

De meeste dieren staan op stal. Toch is het niet altijd nodig om ze dag en nacht binnen te houden. Paarden, koeien, kippen, varkens... ze hebben veel minder moeite met kou dan hun eigenaren denken. tekst: Jan Smit/dierenbeeldbank beeld: Jan Smit/dierenbeeldbank en istock

68

Boerderijdieren

Als vluchtdier voelt Roosje zich het prettigst als ze bij gevaar nog alle kanten op kan

69

“Na afloop van een concert spreken we graag mensen”

interview

“We houden niet van dertien in een dozijn”

Dubbel verbonden Hij leeft van de muziek, zij staat voor de klas en studeert. Maurice en Janita van Dijk in Kampen zijn dubbel aan elkaar verbonden: als echtpaar én trompetduo. Hij: „Als we samen optreden, heb ik de leiding.” Zij: „Ik vind dat prima, maar als we niet spelen, ben ik zijn vrouw!” tekst Evert van Dijkhuizen beeld Anton Dommerholt

Ds. M. Karens: “De Bijbelverklaring van Matthew Henry is me steeds dierbaarder geworden�

interview

Steeds dieper preken over Kerst

Predikanten die langere tijd in een gemeente staan, preken daar soms al voor de twintigste, dertigste, veertigste keer over het Kerstevangelie. Hoe doen ze dat? Ds. M. Karens en ds. A. Vlietstra spreken uit ervaring. „Als je nieuwe diepten in het Woord ontdekt, raak je er nooit over uitgepreekt.” tekst L. Vogelaar beeld Henk Visscher

I

n de pastorie van de Gereformeerde Gemeente te Werkendam staat de kerstboodschap op een glas-inloodraam in de studeerkamer: „Glory to God and on earth peace.” Het raam komt uit een Engelse kathedraal en werd aangeschaft in een Zoetermeerse antiekwinkel. „Toen ik hier kwam, zei ik: Zet het er maar los in, want als ik over een paar jaar weg zou gaan, neem ik het mee”, zegt ds. Karens.

Hij bleef echter in zijn eerste gemeente. „Dat had ik zelf nooit kunnen denken. Tegen mijn vader, die 33 jaar in Opheusden stond, sprak ik daar weleens afkeurend over. Nu gaat de Heere met mij dezelfde weg.”

Er arriveerden heel veel beroepsbrieven in de Werkendamse pastorie, en driemaal liet een beroep ds. Karens niet onberoerd. „Losgemaakt ben ik echter nooit, en ik ben bang een eigengekozen weg te gaan.”

Deze maand hoopt hij voor de 22e keer het Kerstevangelie te verkondigen in de Brabantse gemeente. „Eerste Kerstdag 1992 was ik als student tweemaal in Leerdam en eenmaal in Aalst, niet wetend dat ik in beide gemeenten meer dan 20 jaar consulent zou zijn. ’s Morgens was Lukas 2:4-7 de tekst, ’s avonds Lukas 2:13 en 14.

Het was een drukke, spannende tijd, want je deed alles voor het eerst, maar het ging die dag niet moeilijk.

Het was me een wonder over dit heilsfeit te mogen preken.”

En het geschiedde

Dezelfde teksten koos hij in 1994, na zijn bevestiging in Werkendam. „Op de Theologische School is ons meegegeven dat we op Eerste Kerstdag de geschiedenis van het heilsfeit in de gemeente moeten neerleggen. Daarom preek ik tijdens de morgendienst

altijd over Lukas 2. In 2002 koos ik Openbaring 12:4b/5a tot tekst, maar dat was een uitzondering die de regel bevestigt. Over Lukas 2:7 heb ik hier wel tien keer gepreekt, maar je legt telkens een ander accent. Luther zat bij de overdenking van dit vers uren sprakeloos en stamelde toen: ‘God in de kribbe! God in de kribbe!’ Zouden wij er dan over uitgepreekt raken?”

Ds. Karens kiest vaak een deel van de kerstgeschiedenis. „Ik heb echter ook weleens gesproken over de drie teksten die beginnen met ‘En het geschiedde’. Vers 1: het geschiedde van de Vader; vers 6 gaat meer over de Zoon; vers 15 over het werk van de Heilige Geest. In een oude Bijbel kruis ik alle teksten aan waarover ik weleens heb gepreekt. In Lukas 2 staat bij elk vers wel een kruisje.

Tijdens de tweede dienst gaat het vaak over wat er kort na Christus’ ge85

* Onder spanning

Deel 1

in een serie over beroepen met een flinke dosis spanning

*

Geen weg terug

Hij greep talloze beruchte, vuurwapengevaarlijke criminelen in hun lurven. De 45-jarige Hans (op foto hierboven), behorend tot de reformatorische kring, werkt sinds twintig jaar bij een arrestatieteam van de politie. „Onze ogen moeten uitstralen: Als jij je niet overgeeft, slopen we jou.” tekst J. Visscher beeld Anton Dommerholt

terdege • 9 december 2015

93

100

terdege • 9 december 2015

Sneeuw in de duinen In de duinen bij Zandvoort geniet je volop van de rust, de ruimte en de natuur.

En de kans is groot dat je op je wandeling een damhert, een vos of zelfs een wisent tegenkomt. tekst en beeld Fred van Wijk

terdege • 9 december 2015

101

„De drukte schept een band” Anne Toes, verkoopmedewerkster bij Bakkerij Stam: „De decembermaand is een heel drukke, maar gezellige tijd. Je moet er met elkaar stevig tegenaan om alle klanten te helpen en de bestellingen af te ronden. Dat schept toch een band met elkaar. Zelf werk ik twee dagen per week in de winkel, maar in december spring ik vaker bij.

Je merkt dat de mensen ineens luxer kopen en meer producten

180

terdege • 9 december 2015

spontaan meenemen. De meeste klanten zijn aardig en gezellig in de winkel; het ruikt hier ook zo heerlijk en er is zoveel lekkers te zien.

Mensen nemen ruim de tijd om naar de bakker te gaan en zeker in december is er begrip voor een wachtrij bij de kassa. Als het altijd zo druk was als in december, zou het werk te zwaar worden. Maar nu vind ik het een leuke uitdaging om alles goed te laten verlopen.”

De bakker heeft geen kerstvakantie De geur van versgebakken brood en een weids uitzicht op de Kinderdijkse molens: het is goed toeven in de winkel van Bakkerij Stam. Zeker in de maand december. „Gebak en koek maken plaats voor luxeproducten als de roomboter amandelstaaf. Maar de broodverkoop neemt niet af. Dat blijft toch ons dagelijks brood.” tekst Henrieke van Dam beeld Cees van der Wal

Z

akjes vol pepernoten, grote speculaaspoppen en versgebakken appelbollen. Het blijft een feest om naar een echte bakkerswinkel te gaan tegen het einde van het jaar. Bijkomstigheid van een bezoek aan Bakkerij Stam is het decor buiten de winkel – schilderachtig mooi. Achter traag wiegend riet is Hollands’ trots zichtbaar: de negentien windmolens van Kinderdijk.

Hier leeft het oude ambacht van de waterbeheersing voort.

De jaarlijkse toeristenstroom – zo’n 400.000 bezoekers per jaar – weet de bakkerswinkel ook te vinden. Zelfs op een gure wintermiddag als deze wisselen klanten en toeristen elkaar af. „Can I speak English, please?” klinkt het in Aziatisch-Engels. „Of course, can I help you?” Verkoopmedewerkster Anne Toes heeft vandaag

al vaak moeten schakelen tussen Engels en Nederlands. Duidelijk blijkt: er kan vandaag gewandeld worden in het molengebied.

Decemberassortiment

„Sinds 1926 staat hier de winkel van Bakkerij Stam”, vertelt medeeigenaar Gertjan Stam. „De vader van mijn opa kocht een bestaande bakkerij op en nu zijn mijn broers en ik de vierde generatie Stam in het bedrijf.” Gertjan, Gerard en Wim (zoons van Wim de zoon van Adri de zoon van Nijs) dragen zorg voor brood en banket. „We hebben een tweede winkel in Nieuw-Lekkerland en een tearoom hier in Kinderdijk.

Zelf doe ik drie dagen per week aan verkoop langs de weg in de dorpen rond Kinderdijk. Dat venten breiden we alleen maar uit, er is vraag naar.”

terdege • 9 december 2015

181