ds. Chr. van Dam
EERSTE HUIS
,,Opa schreef veel. Zo gaf hij velen onderwijs.”
„We hebben overal een budget voor vastgesteld.”
Pas op voor wespen
10 augustus 2016
» 33E JAARGANG » NUMMER 23
10 AUgustus 2016 . 33e jaargang nummer 23 . losse nummers € 3,95
6
*
”De meeste voedingsmythes bezorgen mensen onnodig angst”
terdege • 10 augustus 2016
Reportage
Eten met gezond verstand
Voeding is hot. Boekjes met natuurlijke recepten gaan als warme broodjes over de toonbank, dieetgoeroes hebben massa’s discipelen. Wat doet eten werkelijk: in het lijf en tussen de oren? tekst Huib de Vries beeld Anton Dommerholt
7
Bijbellezen bij een islamitische vriendin Een aantal jaren geleden vond Lia Verhoeff het een beetje eng om over het geloof te praten. Nu bidt de in het laboratorium werkzame onderzoeker om openingen om het christen-zijn uit te dragen. „Dan ben je dankbaar als zich een mogelijkheid voordoet.” tekst Ad Ermstrang beeld Anton Dommerholt
Waar werkt u en waarom dit beroep?
Wie: Lia Verhoeff Woonplaats: Schiedam Leeftijd: 33 Gezin: ongehuwd Kerk: Hersteld Hervormde Kerk
16
„Sinds begin dit jaar werk ik bij Unilever in Vlaardingen. Er werken in totaal 800 mensen uit zestig verschillende landen, en in projecten kom je veel mensen tegen. Ik heb in Utrecht scheikunde gestudeerd. Eigenlijk vond ik natuurkunde ook erg interessant, maar de mogelijkheid om beide studies te combineren, was net afgeschaft. Uiteindelijk ben ik alsnog in het grensgebied van de twee vakgebieden terechtgekomen, de fysische chemie. Dat pas ik nu toe in onderzoek van voedingsmiddelen. Na mijn promotie was ik vier jaar verbonden aan de universiteit van Oxford. Mijn baan in Vlaardingen is voor mij geen toeval. Ik heb lang getwijfeld en gebeden of ik in Engeland zou blijven, maar uiteindelijk werden daar deuren gesloten en in Nederland geopend. Deze baan kreeg ik op dezelfde dag als een afwijzing in Engeland, en daarna kreeg ik ook verschillende bemoedigingen, die ik als bevestiging mocht zien.”
Weten uw collega’s (en/ of klanten) van uw achtergrond?
„Ja, dat wordt al vrij snel duidelijk als er op maandag wordt geïnformeerd wat je in het weekend hebt gedaan. Als ze dan horen dat je twee keer naar de kerk bent geweest, is het wel duidelijk dat je serieus met het geloof bezig bent. Dan wordt er soms meer doorgevraagd.”
Leidt dat tot gesprekken?
„De sfeer in het team is fijn en heel open. Maar toch zal ik het geloof in groepsverband niet zo snel ter sprake brengen. Dat ligt in één op één-discussies of in kleine groepjes wel anders. Tot wat diepere gesprekken kom ik bijvoorbeeld tijdens een wandeling in de lunchpauze of als je met een collega op pad bent. Met één collega heb ik onverwacht intensieve gesprekken over het geloof. Ze is ooit christelijk opgevoed, maar heeft de kerk vaarwel gezegd. Maar ze is daar in haar hart nu toch alweer enige tijd mee bezig en heeft in mij iemand gevonden met wie ze daarover kan praten.”
interview
”Voorrecht als christen te werken in de wetenschap”
Hoe probeert u de christelijke beginselen over te brengen?
„Ik tracht mijn principes uit te dragen door een integere omgang met mijn collega’s. Ook vind ik dat je niet moet proberen om ten koste van anderen iets te bereiken. In je reactie op bepaalde nieuwsitems kun je soms ook christelijke principes naar voren brengen. Verder hoop ik dat ze merken dat je niet voor jezelf leeft.”
Aan welke vorming heeft u het meest gehad?
„Vroeger was ik meer bezig met het verdedigen van het geloof, hoe je als christen werkzaam kunt zijn in de wetenschap. Gaandeweg heb ik leren zien dat het een groot voorrecht is om als christen werkzaam te zijn in de wetenschap. Het mogen ontdekken van hoe God Zijn schepping regeert en onderhoudt, geeft een bijzondere dimensie aan je werk. Onder andere conferenties van ‘Developing a Christian Mind’ in Oxford hebben dat versterkt. Vormend voor mij zijn verder boeken van bijvoorbeeld Lewis, Lennox en Keller.”
Moet er, bijvoorbeeld in de preek, meer aandacht zijn voor het christen-zijn in de praktijk? „In Engeland kerkte ik bij een baptistengemeente. Daar is de avonddienst gericht op de verkondiging van het evangelie, terwijl de ochtenddienst vooral gericht is op de opwas in het geloof, waar het christen zijn in het dagelijks leven regelmatig heel praktisch aan de orde komt. Dat mis ik hier soms wel een beetje. In Nederland staat de toe-eigening van het heil toch vooral centraal.”
Kunt u een voorbeeld geven van een bijzondere ontmoeting?
„Ik heb regelmatig gesprekken over het geloof met een moslimcollega. Hij merkte op dat we over verschillende ethische kwesties ongeveer hetzelfde denken. Dan wil je toch uitleggen wat de verschillen zijn, ook om te voorkomen dat collega’s bevestigd worden in hun gedachte dat alle religies op hetzelfde neerkomen. We zijn zeker nog niet uitgepraat. Met een islamitische collega
in Oxford ben ik goed bevriend geraakt. Dat ging heel langzaam, maar tegen de tijd van mijn vertrek uit Engeland kwam onze vriendschap in een stroomversnelling. We gingen regelmatig bij elkaar eten. Dan ging de Bijbel aan tafel open en spraken we over de verschillen tussen christendom en islam. Vooral de Goddelijke drie-eenheid blijkt een heel moeilijk onderwerp te zijn. Ik ben pas terug geweest in Engeland en heb haar toen ook weer gesproken. Ik weet niet wat het nog uit zal werken, maar het zaad is gestrooid.”
Wordt het moeilijker om voor uw christen-zijn uit te komen?
„Voor mezelf niet. Vroeger vond ik het wel fijn als er niet te veel moeilijke vragen gesteld werden. Nu bid ik of zich mogelijkheden mogen voordoen om over het geloof te spreken. Dan ben je dankbaar als er een opening is. Ik denk dat mensen zich minder afzetten tegen het geloof naarmate ze er verder van afstaan.” 17
Dienstbaar ondanks
een
handicap Wie Joke Meijer-Voortman ontmoet, is onder de indruk van haar doorzettingsvermogen. Een ongeluk in haar vroege jeugd veroorzaakte een levenslange handicap. Maar ze werd leerkracht, moeder van vier kinderen en drijvende kracht achter Kind & Evangelie. „Juist vanuit je stoel kun je open staan voor anderen.” tekst Henrieke van Dam beeld Sjaak Verboom
20
terdege • 10 augustus 2016
portret
“Een Bijbelverhaal kan niet simpel genoeg zijn”
21
De uitstervende tradities
t s r o Staph van
Nergens in Nederland lijken de oude tradities zo levend als in Staphorst. Maar ook daar kalven ze af. „De realiteit trekt zich niks aan van wat ik leuk vind.” tekst Huib de Vries beeld Anton Dommerholt
Molen ‘ De Leijen’. 28
De leegstaande pastorie
D
e boerderij van Dirk Kok (66) ligt in Rouveen. Voor buitenstaanders vormt het dorp een eenheid met Staphorst, maar de plaatselijke bevolking weet beter. Zeker op zondag. Kok is een geval apart. Van 1982 tot 2012 beheerde hij als Rouvener de museumboerderij in Staphorst. Ook zijn eigen boerderij kan zo worden getypeerd. Hij betrok het achterste gedeelte. Moeder Kok, 91 jaar oud, huist voorin. Tegen de zijgevel van de boerderij staat een blauw geschilderd melkrek. Op het pleintje voor de eeuwenoude hervormde kerk van Rouveen prijkt het beeld van een boer met twee melkbussen op een kar. Het herinnert aan het feit dat in 1998 de melkbus ook hier werd verdrongen door de melktank. Achter de kerk ligt het graf van Frederik Allard Ebbinge Wubben, grondlegger van de gemeente Staphorst. Op initiatief van Kok werd de zwaar verwaarloosde zerk in 2014 gerestaureerd. Vanaf Rouveen gaat het richting Staphorst. Aan weerszijden van de 12 kilometer lange weg door de twee lintdorpen liggen de karakteristieke, met riet gedekte boerderijen. „Iedereen werd hier boer of trouwde met een boer”, vertelt Kok. „Iemand van gelijk bezit. Toen in de jaren zestig de zoon van een gegoede boer met de dochter van een arbeider trouwde, was dat maandenlang onderwerp van gesprek.” Geleidelijk gebeurde het vaker, teken van de nieuwe tijd. De Staphorsters plegen te zeggen dat alle vernieuwingen vanaf buurtschap
De Lichtmis komen. Via Rouveen. „Ze worden het eerst opgepakt door de gereformeerden, dan volgen de hervormde PKN’ers, vervolgens druppelen ze door in Staphorst”, zegt Kok.
Kaasfabriek
De landbouwgrond raakte door vererving steeds meer versnipperd. Ieder sjouwde met bakjes mest naar het eigen stukje land. De kleine boeren gingen er een baan bij zoeken of kozen volledig voor loondienst. In steeds meer boerderijen werd de stal omgevormd tot tweede woning. De overgebleven boeren zijn vrijwel allemaal geëmigreerd naar de buitengebieden. In 1987 fuseerden de laatste melkfabriekjes van Rouveen en Staphorst tot de Coöperatieve Zuivelfabriek Rouveen, waar ze uitsluitend kaas maken. In het oude kerkje van de vrijgemaakten zitten tegenwoordig de hersteld hervormden van Rouveen, Hasselt en Zwolle. De in 1930 geïnstitueerde oud gereformeerde gemeente kreeg onlangs voor het eerst in het bestaan een eigen voorganger. Proponent Romkes uit Urk nam het beroep aan. Kok kent in het tweelingdorp bijna iedereen, ongeacht de kerkelijke kleur. De gereformeerd vrijgemaakte Rouvener heeft een zekere voorkeur voor de mentaliteit van de Staphorsters. „Dat is toch wat ander volk. Wat puurder, en meer betrokken op elkaar.” Tot zijn verdriet ziet hij ook onder hen de burenhulp nu afbrokkelen. „De gemoedelijkheid van de streekromans is weg. Iedereen gaat
Plaats met
karakter Deel 3
Staphorst Aantal inwoners: 10.000, inclusief bijbehorende dorpen 16.600. Oppervlakte: 136 km2, inclusief bijbehorende dorpen. Kerken: Hersteld Hervormde Kerk (4600), Hervormd Rouveen-Staphorst (2600), Hervormde gemeente De Rank (1150), Gereformeerde Kerk Staphorst-Rouveen (600), Gereformeerde kerk vrijgemaakt (285), Evangeliegemeente Bethel (125). Typisch Staphorst: Klederdracht, Staphorster stipwerk, Staphorster boerderijen Landschap: Weide, coulisselandschap
29
interview
38
terdege â&#x20AC;˘ <%D> 10 augustus <%M> <%Y> 2016
Zeven jaar zorg voor opa Werkendam was de eerste gemeente van ds. Chr. van Dam, en hij sloot zijn loopbaan er ook af. Kleindochter Corrie Baggerman verzorgde hem de laatste zevenenhalf jaar van zijn leven. „Opa schreef veel. Artikelen in De Saambinder, enkele boekjes en heel veel lange brieven, naar allerlei mensen. Zo gaf hij velen onderwijs.” tekst L. Vogelaar beeld Cees van der Wal
C
orrie woont nu tegen het talud van de Vissersdijk, en dat is aan het hoogteverschil binnenshuis te zien. De veel jongere bungalow op Sportlaan 25, waar ze met haar grootvader verbleef, is dichtbij. „Links van de voordeur was de huiskamer, rechts zijn studeerkamer, daarnaast mijn kamer”, wijst ze. „Zelf sliep hij aan de achterkant.” Op de oude begraafplaats achter de Hervormde Kerk bevindt zich het graf van Christiaan van Dam, dienaar des Goddelijken Woords in de Gereformeerde Gemeenten, en zijn echtgenote Heiltje Both. „Zalig zijn de doden die in de Heere sterven”, staat er bovenaan de steen. En onderaan: „En aldaar zal geen nacht zijn.” „Dat gold voor hen allebei”, zegt hun kleindochter. Nieuwe graven worden hier niet meer gedolven. „Mijn ouders zijn er nog wel begraven, want ze hadden een graf gekocht, nadat mijn broertje in 1965 in de Merwede was verdronken.”
„Het ging vanzelf”
Grootmoeder Van Dam overleed op 11 juni 1969 aan een hartstilstand. „Opa zat opeens alleen, en dat kon eigenlijk niet. Hij was niet handig, en oma had altijd alles voor hem gedaan. Hij ging ook nog elke zondag uit preken. Er werd gedacht aan een huishoudster, maar er moest een tijdelijke oplossing komen. „Ga jij er maar heen”, zei mijn vader, want ik had bijna vakantie. Ik ben er gebleven, eerst alleen overdag, maar al snel sliep ik er ook. Ik was 14 jaar, en in die tijd mocht je op die leeftijd van school. Ik had ook nog geen andere plannen. Het ging eigenlijk vanzelf; je liet je sturen, en ik was ook niet zo assertief. Later dacht ik: ik heb wel een stuk jeugd gemist. ’k Ging ’s avonds naar huis, maar verder was ik altijd bij opa.” ’s Zondags was ik bij mijn ouders, want dan was hij weg om ergens voor te gaan. Hij heeft nooit auto gereden; ik heb hem zelfs nooit op een fiets gezien. ’s Zaterdags kwam men
hem halen en ’s maandags werd hij teruggebracht. Hij ging ook weleens een midweek weg. Ik heb hem zelf dan ook niet vaak horen preken. Toen Kees Muijt uit Woerden hem op 4 juli 1970 ophaalde, zei die: ‘Er is vandaag iets heel ergs gebeurd. U zou bij ouderling Treur logeren, maar zijn zoontje is verdronken in de Oude Rijn achter zijn huis.’ ‘Misschien moet ik er dan juist wel zijn’, zei opa. Hij kreeg te geloven dat die jongen behouden was. Het werd een bijzonder weekend. En Treur werd een hartsvriend. Met J. Witte uit Nieuwdorp, de latere evangelist, was opa ook bevriend. De vrouw van dokter Hage uit Rotterdam, een dochter van ds. G.H. Kersten, kwam nogal eens op bezoek. Dan nam ze haar grote hond mee en daar moest ik dan mee gaan lopen. Van de Werkendammers kwam onder anderen ouderling C. de Boef nogal eens, en Arend Kot, een oud-ouderling uit Tholen, die hier op zijn oude dag was komen wonen.”
terdege • 10 augustus 2016
39
Tips van Florus en Marjolein: - ‘ Wentel je weg op de Heere; juist ook in het zoeken naar een woning.’ - Spreek samen over wat je belangrijk vindt in een woonomgeving en wat bij jullie past. - Vraag altijd diverse offertes op en benut internet daarbij. - Kies voor een kwalitatief goede basis; die is bepalend voor de sfeer van je woning. - Stel (ruime) budgetten op en houd elkaar hieraan.
44
terdege • 10 augustus 2016
Een eigen ontwerp en zelf aannemer De vrijstaande woning met de sprekende steen en de rieten kap trekt in de straat de aandacht. Florus (28) en Marjolein (30) hadden niet verwacht dat hun zoektocht naar een eigen stek zou eindigen op een nieuwbouwkavel in Leerdam. „Doordat we vrijwel alles in eigen hand hebben gehouden, vallen de kosten mee.” tekst Ad Ermstrang beeld Tineke van der Eems
terdege terdege •• 10<%D> augustus <%M> <%Y> 2016
45
„Gehandicapte mensen geloven als een kind.”
“Ik ga dit jaar weer mee”
„Je kunt zoveel betekenen door er alleen maar te zijn.”
„Van hen leerde ik om eerst te luisteren.”
64
Een vakantie lang zorgen Van half zeven ’s ochtends tot middernacht zorgen voor je gehandicapte medemens: is dat vakantie? Leanne de Jong uit Ouddorp was vrijwilliger op een reis voor mensen met een beperking. Ze kan zich geen mooiere vakantie herinneren. tekst Henrieke van Dam beeld Anton Dommerholt en istock
Z
orgzaam is ze, en doortastend. Als je op je 17e jaar al meegaat als begeleidster van een reis voor gehandicapte mensen, moet je heel wat in je mars hebben. Maar Leanne de Jong (18) wimpelt complimenten af. Veel liever vertelt ze enthousiast over haar ervaringen. „Ik ben begeleidster geweest op een Voor Elkaar vakantiereis. Deze reizen worden georganiseerd door de vrouwenbond van de Hervormde Kerk. In zo’n vakantieweek ben je er ook letterlijk voor elkaar: je gaat mee om iemand met een lichamelijke of verstandelijke beperking te helpen. Je zou kunnen zeggen dat ik mijn gehandicapte medemensen een vakantie heb bezorgd, maar net zo goed hebben zij mij een prachtige ervaring gegeven. Daarom ga ik dit jaar weer mee.”
Zenuwachtig
Via een tante hoorde Leanne voor het eerst over de Voor Elkaar vakantiereizen. „Mijn tante helpt mee in de organisatie van de reizen en zij vertelt veel mooie verhalen over de vakantieweken. Omdat ik op het Hoornbeeck College in Rotterdam de opleiding tot Verpleegkundige volg, was ik meteen enthousiast over het concept. Een vriendin van mij leek het ook wel wat en samen met haar zus hebben we ons opgegeven. Hoewel mijn vriendin en ik pas zeventien jaar waren, mochten we als begeleidster mee. We wisten echt niet wat ons te wachten stond, dus we waren van tevoren best een beetje zenuwachtig.” De groep deelnemers bestond uit volwassenen met een lichamelijke en verstandelijke beperking. Het was
de eerste keer dat Leanne met deze doelgroep omging. „Best spannend. Ik had twee personen toegewezen gekregen met een verstandelijke beperking en wat lichtere lichamelijke beperkingen. Het was mijn taak om hen aan te sturen, hun benodigdheden mee te nemen als we op pad gingen, spelletjes te doen in de
“ ik zit nu op de 10.000.000 foto's”
“Onze nachten waren echt heel kort”
terdege terdege• •1024augustus 2016 december 2015
65