Terdege 17 juni 2015

BIJ AL L

11-D EL

ST EL

N LE

OEK EH

ET

SHOUDPA HUI KK G I EN EN BANK

GRATIS

2-Hoek-3-Eiland AURORA Hoekcombinatie met plaats voor het hele gezin.

In meerdere kleuren uit Stofgroep 1.

777.-

Op staatsbezoek

Burgers zetten zich kosteloos in voor behoud van Gorsselse Heide en beekdal bij de Dommel.

Koningspaar bedankt Canadezen voor hun bijdrage aan zeventig jaar vrede en vrijheid in Nederland.

Nu

terdege

COMFORT Deze prachtige 2-longchair wordt gekenmerkt door de zeer duurzame Sussy-combinatie en de fraaie afwerking van de romp. Leverbaar in diverse kleuren en stoffen.

17 juni 2015 32e jaargang nr. 19/20 Losse nummers: € 3,95

reformatorisch familiemagazine

●

terdege 17 juni 2015 32e jaargang nummer 19/20

Stofzuiger + Citruspers + Blender + Waterkoker + Eierkoker + Broodrooster + Tosti apparaat + Stoomstrijkijzer + Elec. pepermolen + Chocoladefontein Keukenweegschaal

Normaal

1395.-

Natuurbeheerders

d

●

levertij inuten ad 2 m a rr o o n op v odelle Alle m

Normaal

2225.-

Koop nu betaal later

3+2 EDINBURGH De gecapitonneerde rug zorgt voor een klassieke uitstraling. In meerdere kleuren uit Stofgroep 2. Dit is één van de vele Chesterfield modellen uit de Seats and Sofas collectie.

●

555.-

Nu

Normaal

1995.-

999.-

Nu

ts n slech ! Dit zij Let op elden e rb o vo enkele

Schoonmoeder en schoondochter „We accepteren elkaar zoals we zijn”

Normaal

915.-

333.-

Nu

3+2 ORLEANS Eigentijds model met ideaal zitcomfort. Verkrijgbaar in verschillende kleuren Maxime.

ALKMAAR, Koedijkerstraat 2

EINDHOVEN, Kanaaldijk-Noord 5

NIEUWEGEIN, De Liesbosch 72

AMERSFOORT, Amsterdamseweg 37a

GRONINGEN, Energieweg 13, Hoendiep

SLIEDRECHT, Conradstraat 8

ASSEN, Borgstee 7

HEERLEN, In De Cramer 74, Woonblvd Heerlen

OOSTERHOUT, De Meerstoel 14, Woonblvd

CAPELLE A/D IJSSEL, Lylantsebaan 7a

HENGELO, Wegtersweg 82

UDEN, Industrielaan 20, Woonboulevard

DEVENTER, Essenstraat 15, de Snipperling

HOOGEVEEN, Groenewegenstraat 23-25

VEENENDAAL, Schoolstraat 100

DRACHTEN, Dr. M.L.Kingsingel 10

MAASSLUIS, Noordzee 10

ZEVENAAR, Edisonstraat 26, Meubelstraat

DEN HAAG, Waldorpstraat 144, Megastores

MIJDRECHT, Rendementsweg 10b

ZALTBOMMEL, Van Voordenpark 21

MAANDAG T/M VRIJDAG 9.30 - 21.00 UUR, ZATERDAG 9.00 - 17.00 UUR. ZONDAG ALTIJD GESLOTEN

ZOETERWOUDE, Hoge Rijndijk 307

Seats and Sofas en A Giant Take-Away zijn als woordmerk geregistreerd. Het logo van Seats and Sofas is als beeldmerk geregistreerd. Deze reclame-uiting is gedeponeerd, het kopiëren of dupliceren zonder schriftelijke toestemming van Seats and Sofas is wettelijk verboden. Prijs- en modelwijzigingen alsmede zet- en drukfouten voorbehouden.

Aanbiedingen geldig zolang de voorraad strekt. De afbeeldingen zijn niet bindend en kunnen afwijken van de specificaties. Actie niet geldig in combinatie met andere acties.

Pag 132.indd 1 \TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\KLAAR\1706-01-TD-VPG_0 2-3

8-6-2015 5:47:36

Thema ‘Eropuit’ Woudrichem Stadje aan drie rivieren leefde van de visserij Workum Jopie Huismanmuseum trekt tal van bezoekers Zierikzee ‘Dikke Toren’ symbool van durf en eigenzinnigheid 8-6-2015 15:51:08

colofon Terdege is een reformatorisch familieblad en verschijnt elke twee weken. Terdege is een onderdeel van Erdee Media Groep (EMG). EMG legt van abonnees gegevens vast voor de uitvoering van de (abonnee)overeenkomst en om u te informeren over producten en diensten van EMG.

De nieuwe BMW 2 Serie Gran Tourer

bmw.nl

BMW maakt rijden geweldig Postadres: Terdege, Postbus 75, 7300 AB Apeldoorn Bezoekadres: Laan van Westenenk 12, 7336 AZ Apeldoorn Telefoon (algemeen): 055 - 5390333 Fax: 055 - 5419318 E-mail: redactie@terdege.nl Directie: Ir. B. Visser Hoofdredacteur: W.B. Kranendonk Chef-redacteur: Ad Ermstrang, tel. 055 - 5390445 Redactiecoördinator: Wim Lemstra, tel. 055 - 5390282 Redactie: Gisette van Dalen, Jan van ‘t Hul, L. Vogelaar, Huib de Vries Vormgeving: Harry Blankestijn, Hans Kraayeveld, José van der Meer, Roelien Pieper-Schipper Abonnementen en bezorging: Ditje van Huffelen, tel. 055 - 5390300, fax 055 - 5415687, e-mail: administratietd@erdee.nl Advertenties: Tel. 055-5390499, e-mail: advertentietd@erdee.nl. Bij het afsluiten van een advertentiecontract zijn de Rota Regelen van toepassing.

ISSN: 1382-9076 Giro 719 502 (Erdee Media Groep) Druk: Koninklijke BDU Graisch, Bedrijf BV, Barneveld Abonnementsprijs: Per jaar € 89,50 (factuur) € 88,50* (incasso), per kwartaal € 23,40 (factuur) € 22,90* (incasso). *Dit bedrag is inclusief de korting voor incasso.

De 32e jaargang loopt tot 1 oktober 2015.

Abonnementen kunnen op elk moment ingaan.

Opzegging: Een maand voor einde abonnementsperiode, voorzien van opzegreden.

Adreswijzigingen: Schriftelijk, drie weken vóór ingangsdatum.

Aansprakelijkheid: Terdege is op geen enkele wijze aansprakelijk voor producten en diensten die aangeboden worden door adverteerders in deze Terdege. Dit geldt ook voor de integriteit van de adverteerder.

Over twee weken x 1 juli 2015

Afvalbakken vol voedsel Voor 2,5 miljard euro gooien we jaarlijks aan eetbaar voedsel weg. Ondanks vele lokale initiatieven om verspilling tegen te gaan en mooie woorden van producenten, supermarktbazen en politici. „Maar al te vaak staan mensen er niet bij stil dat voedsel niet vanzelfsprekend is. Het is ten diepste een geschenk van God.”

Passie voor water Co van den Heuvel-Hoekstra was SGP-kandidate voor de Waterschapverkiezingen. Op scholen geeft ze les over waterbewustzijnswording.

Meer info: terdege.nl; erdeeservice.nl

En verder:

Het is verboden Terdege zonder toestemming op te nemen in, of ter beschikking te stellen van een leesportefeuille. Terdege is op geen enkele wijze verantwoordelijk voor de kwaliteit of integriteit van producten en diensten die in de advertenties worden aangeboden.

• Ds. A. de Lange diende de Bethel Reformed Church in het Canadese MoTerdege in braille, gesproken vorm en narch groteletterleesvorm: • CDA’ers beLoket Aangepast - lezen, Den Haag, tel. 070-3381500 trekken bij Residentie Pauzedienst wordt steeds lastiger • Pieter Hoogstraten en Huib Vakman in vakwerk Vreeken raakten De inwoners van Zuid-Limburg zagen niets in Rome alles bijzonders aan een vakwerkhuis. Mensen van 20% BIJTELLING kwijt elders onderkenden echter de schoonheid van • Zomertuinde karakteristieke bouwstijl. Chris Drijvers er wel bij. (25,6 tot 15,6 km/liter) met een CO2-emissie van bloemen Gemiddeld verbruik van 3,9 tot vaart 6,4 liter/100km 104 tot 149 g/km.

RUIMTE VOOR IEDEREEN. BMW VOOR U. DE NIEUWE BMW 2 SERIE GRAN TOURER.

Aan ruimte geen gebrek in de BMW 2 Serie Gran Tourer. Aan rijplezier al helemaal niet.

Het hoogwaardige luxe interieur biedt – naast een grote bagageruimte – 7 zitplekken.

Reken maar uit: u neemt de kinderen mee naar de sportclub en het halve elftal weer mee terug. Deze royale BMW heeft ook nog eens slechts 20% bijtelling. Kortom, ruimte voor iedereen en BMW voor u. Kom langs bij de BMW dealer voor een proefrit.

Neem vooral al uw kinderen mee.

terdege 17 juni 2015 131 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\KLAAR\1706-02-TD-ADV_0 130-131 Pag 2.indd WT_BMW 1 001060186 2 GT_462x283.indd 2

8-6-2015 6:02:20 01-06-15 14:59

001060186 WT_BMW 2 GT_462x283.indd 3

8-6-2015 15:51:59 01-06-15 14:59

15 14:59

20% BIJTELLING Gemiddeld verbruik van 3,9 tot 6,4 liter/100km (25,6 tot 15,6 km/liter) met een CO2-emissie van 104 tot 149 g/km.

Pag 3.indd 1WT_BMW 2 GT_462x283.indd 3 001060186

8-6-2015 6:02:59 01-06-15 14:59

inhoud

116 110

Gezellig en leerzaam Foto-impressie van de derde Terdege Vrouwendag.

100

Au pair In zowel Engeland als AustraliĂŤ zorgde Anne Kristien van Vliet voor kinderen.

Ambacht met toekomst In Hengelo krijgen jongeren les in de volle breedte van het restauratievak.

56 Figuurzaagkunst Uit hout snijdt Rokus Boogaard de mooiste dingen, waaronder zelfs de Eifeltoren.

Het moment van Mariska

22 Predikant in Canada Ds. G.R. Procee diende van 1989 tot 2011 de Free Reformed Church in Hamilton.

1706-04-TD-INH_0.pdf 4

Verkrampte vuisten. Geweldig om met elkaar tijdens de Terdege Vrouwendag te ontdekken dat het anders mag: geopende handen, waarmee we mogen ontvangen.

Van Boven.

Mariska Dijkstra, redacteur

6/9/2015 5:22:19 PM

welkom!

reportages 8 Particulier natuurbeheer 36 Voormalige scheepswerf NDSM 62 Humor in de kerk 116 Terdege Vrouwendag interviews 20 Teanda den Besten en Marjon den Besten-Jochems 28 Ds. G.R. Procee (‘Predikant-emigrant’ deel 1) 42 Leen Jansen (werk onder vluchtelingen) 48 Ds. A.C. Uitslag (Vaderdag) 56 Rokus Boogaard (figuurzaagkunst) bezinning 7 Meditatie 15 Opinie 25 Pastoraal 34 Ogenblik 60 Digitale Media 114 Jouw vragen columns 51 Ir. B.J. van der Vlies 59 Emigranten 109 Burg. Pieter Verhoeve rubrieken 16 Tafelen met Teunie 18 Psychologie 47 Op het erf 52 Puzzels 66 Weg (agenda) 105 Ziekenhoekje 123 Vorstelijk 128 Onder ons

70 74 78 82 86

Woudrichem Schoonhoven Zierikzee Workum West-Friesland

Ad Ermstrang, chef redacteur

Vakantie De zon schijnt uitbundig en er staat een dikke 20 graden op de thermometer. Morgen gaat het kwik volgens de meteorologen in een hoog tempo richting de 30 graden. De eerste tropische dag van 2015. Waarschijnlijk verdwijnt de warmte daarna weer snel, maar na een behoorlijk koel voorjaar geven enkele zonnige dagen al een behoorlijk vakantiegevoel.

Dat sluit aardig aan op deze extra dikke Terdege. Ook daarin proberen we een vakantiegevoel op te roepen. Ons katern bevat tal van tips voor een leuk dagje uit in eigen land.

Uitgangspunt waren enkele stadjes met een historische kern. We bezochten Hoorn, Coevorden, Schoonhoven, Woudrichem, Workum en Zierikzee en gingen op zoek naar uitjes voor het gezin.

Enigszins luchtig, maar wel met een serieuze ondertoon is ons artikel over humor in de kerk. Ds. M. van Kooten vindt het geen riskant gespreksonderwerp. Spurgeon zou zelfs gezegd hebben dat hij liever had dat er in de kerk gelachen dan geslapen werd. „Goede humor bewaart een mens ervoor dat hij al te

„Wij, mensen, verbeelden ons vaak te veel” zwaarwichtig gaat doen. Wij, mensen, verbeelden ons vaak te veel. Wie zíjn wij nu toch, in het oog van de Allerhoogste: een druppel aan een emmer, stof en as. Je moet soms ook een beetje om jezelf kunnen glimlachen.”

Er zijn wel grenzen, zo geven Van Kooten en ook ds. Hoek aan. „Als het in strijd is met het gebod Gods. Dan is het natuurlijk geen humor meer maar spotten. De duivel mag nooit de lachende derde zijn.”

aermstrang@terdege.nl

terdege 17 juni 2015 ●

1706-05-TD-INH_0.pdf 5

5

6/9/2015 5:22:22 PM

Pag 6.indd 1

1-6-2015 6:35:11

meditatie

Geboren in Sion „Deze is aldaar geboren.” Psalm 87:6b Ds. G.W.S. Mulder, Zoetermeer

H

et is de Heere Zelf Die deze woorden getuigt. Hij doet het tot driemaal toe.

Eerst geldt het van Rahab, Babel, de Filistijn, de Tyriër en de Moor. Dan wordt het ook van de Jood gezegd. En in onze tekst volgt het als een refrein: Deze is aldaar geboren.

Het is Pinksteren geweest. Dit Evangelie wordt ook nu aan uw hart gelegd: „Voorwaar, voorwaar zeg Ik u: De ure komt, en is nu, wanneer de doden zullen horen de stem des Zoons Gods, en die ze gehoord hebben, zullen leven.” (Joh. 5:25) Zijn de vruchten van het levenwekkende werk van de Heilige Geest in uw leven al zichtbaar geworden?

In deze psalm worden nadere bijzonderheden vermeld van deze geboorte. Het is een geboren worden in de stad van God. Dat is het Koninkrijk van God dat nu nabijgekomen is.

Van nature staan we hier buiten.

En door de zonde kunnen wij deze Godsstad niet binnengaan. De Heilige Geest overtuigt van deze werkelijkheid. De noodzaak van dit eenzijdige werk van God wordt dan op het hart gebonden. Wij moeten ‘aldaar geboren’ worden.

Van deze stad heeft God het fundament gelegd in het Borgwerk van Zijn Zoon.

Hij voldeed aan de eis van Gods recht. Daarvoor heeft op Golgotha Zijn bloed gevloeid.

Wie in de stad Gods geboren wordt, wordt gefundeerd op dit vaste fundament. Daartoe ontdekt de Heilige Geest de mens aan zijn verloren staat. Bent u er zo al van overtuigd dat u in uzelf geen bestaansgrond hebt voor God? Eens mens strijdt ertegen. Maar als de Heere inwint met Zijn liefde, gaan we buigen.

Daar worden we een verloren zondaar voor God. Zo ontstaat de honger naar Christus’ gerechtigheid.

Van deze stad geldt ook dat God haar heeft verkoren. God bemint de poorten van Sion. Het bestaan van deze stad komt voort uit het eeuwig welbehagen van God. Alles wat ertoe nodig is, heeft Hij vastgelegd in Zijn eeuwig verbond.

Nooit zal een stedeling kunnen roemen in iets wat van hem zelf is. Want het is door U, door U alleen, om ’t eeuwig welbehagen.

Degenen die in haar geboren worden, rekent Hij onder hen die Hem kennen. „En dit is het eeuwige leven”, sprak de Heere Jezus, „dat zij U kennen, de enige waarachtige God, en Jezus Christus, Die Gij gezonden hebt.” (Joh. 17:3) Wat een wonder als de Heere Jezus Zich aan de ziel openbaart. Dan mag Hij door het geloof worden gekend. Het eeuwige heil ligt in deze Zaligmaker. Het is zo groot om als een arme zondaar deze genade te ontvangen.

In de Godsstad is heilige vreugde. Gods genade maakt ootmoedig. Zo wordt het hart tot dankbaarheid geleid. Diepe verwondering welt daarin op: „al mijn fonteinen, zullen binnen u zijn”.

De eerste tonen van deze hemelse muziek worden op aarde geleerd.

Strekt zich daar ook al uw lust en liefde heen?

Aan de genadeweldaden van God hebt u alleen deel als u aldaar geboren bent.

Precies dat was het wat de Heere Jezus voorhield aan Nicodemus. Hij begreep het niet.

Deze leer is ook niet naar de mens. Hier wordt God op het hoogst verhoogd en de mens op het diepst vernederd. „Verwonder u niet, dat Ik u gezegd heb: Gijlieden moet wederom geboren worden. De wind blaast, waarheen hij wil, en gij hoort zijn geluid; maar gij weet niet, van waar hij komt, en waar hij heen gaat; alzo is een iegelijk, die uit de Geest geboren is.” (Joh. 3:7,8) Zo moge het gelden van u en van mij: „Deze is aldaar geboren.”

In Hem ligt het eeuwige heil

terdege 17 juni 2015 ●

1706-07-TD-BEZ_0.pdf 7

7

6/9/2015 5:20:56 PM

reportage

Werken in je eigen natuur De burger moet meer initiatief tonen, ook op het gebied van natuurbehoud. In de praktijk is dat nog niet zo eenvoudig, maar Boxtel en Gorssel bewijzen dat het kan. Inwoners van beide gemeenten stelden stukjes uniek natuurgebied veilig voor het nageslacht. „Iedereen mag ons komen helpen, zolang het maar gratis gebeurt.” tekst Huib de Vries foto’s Anton Dommerholt

1706-08-TD-AR01_0.pdf 8

6/9/2015 5:21:21 PM

1706-09-TD-AR01_0.pdf 9

6/9/2015 5:21:29 PM

V

redig stroomt het riviertje de Dommel door de groene long in het centrum van Boxtel. Pakweg zeventig jaar was dit unieke stukje natuur eigendom van een bekende Boxtelse familie, die er weinig mee deed. In maart 2013 werd het te koop aangeboden. Voor Toine Cooijmans was de advertentie reden om direct in actie te komen.

De medewerker van Natuurmonumenten in Zuid-Holland woont op loopafstand van de Dommelbimd, zoals het 6,5 hectare grote gebied nu heet. Hij wilde voorkomen dat het een bestemming kreeg die hem niet zinde. „Er was al eens een rondweg gepland.”

De inwoner van Boxtel vond medestanders in Sylvia van Gulik, manager bij Waterschap De Dommel, en huisarts Joost van Liebergen.

Zij wonen nog dichter bij het fraaie stukje beekdal. Samen richtten ze Stichting Dommelbimd op. Die kreeg het binnen korte tijd voor elkaar het gebied te verwerven (zie kader).

Daarmee is Boxtel volgens Cooijmans uniek. „Op meerdere plekken in Nederland nemen burgers verantwoordelijkheid voor het beheer en soms ook de inrichting van hun directe leefomgeving, maar wij zijn de eersten die een stuk natuur in eigendom hebben.”

Kloosterlingen

Naast de Dommelbimd ligt kasteel Stapelen, dat sinds een eeuw onderdak biedt aan een gemeenschap van paters Assumptionisten.

Het omringende park is een geliefd wandelgebied voor inwoners uit het centrum van Boxtel en werknemers van het nabijgelegen bedrijventerrein. De snel uitstervende kloostergemeenschap is momenteel de overdracht van het landgoed aan het regelen, zodat het park ook in de toekomst zijn recreatieve functie behoudt. Het wordt verbonden met de Dommelbimd. Daar komt een ‘laarzenpad’, dat aansluit op bestaande wandelpaden. De kwetsbare delen van het natuurgebied zullen alleen toegankelijk zijn via excursies. Het is niet de bedoeling dat de ijsvogel, de watersnip en de hazen de wijk nemen en orchideeën worden vertrapt.

Toine Cooijmans is nog steeds opgetogen over het resultaat van zijn interventie in 2013. De poel in het particuliere natuurterrein is inmiddels open gegraven door de gemeente, die ook achttien jonge hoogstamfruitboompjes van oude Brabantse rassen schonk. Ze zijn geplant door certiicaathouders, die door het kopen van een certiicaat substantieel bijdroegen aan

Toine Cooijmans: „Belangrijk is dat burgers zich mede-eigenaar van de natuur gaan voelen” de aankoop van de Dommelbimd. „Het papier geeft hen geen eigendomsrechten, maar we willen ze wel een beetje in de watten leggen”, lacht Sylvia van Gulik. „De eerste vruchten van de bomen zijn voor deze mensen.”

Inrichting

Een koppeltje Canadese ganzen scharrelt langs de poel. Boven de Dommel scheert een aalscholver.

Kenners telden het achterliggende jaar in de Dommelbimd zestig verschillende vogelsoorten. De inrichting van het gebied door de nieuwe eigenaar is grotendeels gebaseerd op het plan dat 25 jaar geleden werd opgesteld door de natuurwerkgroep van Boxtel, die destijds gedurende twee jaar het beheer in het gebied uitvoerde. „De oudere leden kunnen zich dat nog goed herinneren.

In het archief zat een schets van het inrichtingsplan. Dat bleek nog prima bruikbaar.”

Leden van de natuurwerkgroep hebben de achterliggende maanden alweer vier ochtenden in het gebied

gewerkt, samen met donateurs en certiicaathouders van Stichting Dommelbimd. Hun belangrijkste taak was het schonen van de dichtgegroeide slootjes in de laaggelegen natte hooilanden of beemden, in het Brabants ‘bimden’. „Iedereen mag ons komen helpen”, zegt Sylvia van Gulik, „zolang het maar gratis gebeurt. Er is gelukkig veel enthousiasme.”

Koeien van een lokale hobbyboer gaan het hoger gelegen grasland begrazen. Een vervallen paardenstalletje wordt omgevormd tot uitvalsbasis en schuilgelegenheid voor de vrijwilligers. Leerlingen van een technische school maken de nieuwe dakspanten, kozijnen en deuren.

De kosten van de renovatie worden gedragen door de middelbare school voor havo en vwo in Boxtel. Die gaat de voormalige paardenstal gebruiken als buitenlokaal voor biologielessen in het veld. Studenten van de agrarische hogeschool in Den Bosch voeren in de Dommelbimd onderzoekstaken uit.

De belangstelling voor het initiatief in Boxtel overtreft alle verwachtingen.

10 terdege ● 17 juni 2015

1706-10-TD-AR01_0.pdf 10

6/9/2015 5:21:34 PM

Foto’s: Dommelbimd.

Certificaten voor een stukje beekdal Stichting Dommelbimd werd opgericht door drie particulieren uit Boxtel, met als doel een uniek stukje natuur in deze plaats voor de burgers te behouden. Omdat geld voor de aankoop ontbrak, legden de initiatiefnemers contact met het Brabants Landschap en streekorganisatie Het Groene Woud. Brabants Landschap bleek bereid het benodigde bedrag van krap drie ton voor te schieten.

Daarvan ging 230.000 euro naar de vorige eigenaar. De resterende 65.000 euro was bestemd voor de basale inrichting van het gebied en het beheer in de eerste tien jaar, door vrijwilligers.

Stichting Dommelbimd kreeg tot 1 januari 2015 de tijd om het geld terug te betalen. Tot grote opluchting van het bestuur was de som er precies op tijd. Er kwam 170.000 euro aan privaat geld binnen. Daarvan was 80.000 euro afkomstig van Streekfonds Het Groene Woud, het Prins Bernhard Cultuurfonds en Natuurmonumenten. Burgers uit Boxtel en wijde omgeving leverden de resterende 90.000 euro, via aankoop van certiicaten van 1000 euro en giften.

Landschappen van Allure, een provinciaal investeringsprogramma voor natuur- en landschapsprojecten, droeg ruim een ton bij ter compensatie van de waardevermindering van de grond. De economische waarde van natuurgebied is veel lager dan die van landbouwgrond. Het ministerie van economische zaken kwam met een waarderingssubsidie van 20.000 euro over de brug. Naar verwachting vindt binnenkort de eigendomsoverdracht plaats. Als de handtekeningen zijn gezet, is het gebied oficieel in particuliere handen en volgt de aanleg van het wandelpad. terdege 17 juni 2015 11 â—?

1706-11-TD-AR01_0.pdf 11

6/9/2015 5:21:42 PM

Niet alleen de lokale pers, maar ook landelijke media besteedden er aandacht aan. Zelfs vanuit het buitenland is er belangstelling. Natuurliefhebbers van elders die gelijksoortige plannen hebben, komen in Boxtel informeren hoe ze hun ideeën het best kunnen realiseren. De bestuursleden van Dommelbimd maken daar graag tijd voor vrij. „Omgekeerd zijn wij in contact gekomen met een groep in HeeswijkDinther die daar natte hooilanden beheert.

Binnenkort gaan we bekijken hoe ze het doen.

Over en weer kun je van elkaar leren.”

Rond de pinksterbloemen in het beekdal zweven sierlijke voorjaarsvlinders. „Oranjetipjes”, doceert Cooijmans, die even later op de knieën gaat om waterviolier te bewonderen.

Het zeldzame plantje gedijt hier dankzij het kwelwater in de natte hooilandjes. Over de toekomst van het particuliere natuurgebied maakt Sylvia van Gulik, voorzitter van stichting Dommelbimd, zich geen zorgen. „Na ons staan er vast wel weer nieuwe idealisten op.” „Natuurbeheer blijft primair een taak van de overheid”, onderstreept Toine Cooijmans. „Ook de grote natuurorganisaties zoals Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en de Landschappen kunnen we niet missen. Maar voor het behoud van lokale stukjes waardevolle natuur is plaatselijk particulier initiatief nodig. Burgers hoeven niet te gaan zitten afwachten. Belangrijk is dat ze zich mede-eigenaar van de natuur gaan voelen, of werkelijk mede-eigenaar worden. Dan besefen ze veel meer de waarde ervan.”

Gorsselse heide

Jacques Duivenvoorden uit Gorssel weet dat uit ervaring. Vanwege een nieuwe baan, bij Melita in Zutphen, vestigde de levensmiddelentechnoloog zich in 1981 in het buitengebied van het Overijsselse dorp. Hij kocht er een boerderij uit 1486 aan de Domineesteeg, destijds een bouwval. Het leven in het vrije veld stimuleerde niet alleen zijn liefde voor de natuur, maar bracht hem ook tot de overtuiging dat die primair toebehoort aan de bevolking.

Vanuit die visie maakte hij zich sterk voor het verwerven van de Gorsselse heide, tussen de buurdorpen Eefde, Harfse en Joppe.

Aan de oever van een ven in het voormalige militaire oefenterrein aast een grote grijze reiger roerloos op iets eetbaars. Uit het water stijgt het gekwaak van kikkers op. Verderop zwemt een moedereend met zes jongen langs de rietkraag. Voor Duivenvoorden heeft deze

Thea van Schie: „Bij dit soort projecten zijn onderling vertrouwen en een goede sfeer van belang” idyllische plek bijzondere betekenis.

Na zijn pensionering werd hij ongedacht de rentmeester van de dankzij hem opgerichte Stichting Marke Gorsselse Heide (zie kader).

Het had wel wat voeten in de aarde voor het zover was. De terreinbeherende organisaties meenden dat particulieren niet in staat waren natuurgebied te beheren. Omwonenden vreesden overlast als het gebied zou worden opengesteld voor publiek.

Of dat er zelfs huizen op de heide gebouwd zouden worden, wanneer die in particuliere handen kwam.

Inmiddels is de scepsis omgeslagen in waardering.

Brede betrokkenheid

Voorzitter van de Stichting Marke Gorsselse Heide is organisatieadviseur Thea van Schie, Gorsselse van geboorte en van oorsprong bioloog.

Net als Duivenvoorden steekt ze ook

letterlijk de handen uit de mouwen.

Samen met leden van de Natuurwerkgroep Gorssel verwijderde ze jonge boompjes en struiken. „Buiten het broedseizoen zijn we hier iedere tweede zaterdag van de maand aan het werk.”

Pakweg 14 hectare bos is door een professioneel bosbouwbedrijf gekapt. De grond wordt afgeplagd tot op de oude zandlaag, zodat er weer heide kan gaan groeien. Het plagsel gaat naar boeren in de omgeving.

De vennen in het gebied worden schoongemaakt en vergroot. Op verschillende plaatsen is de leemlaag onder het zand doorboord door de activiteiten van defensie. De komende tijd zullen de gaten worden gedicht met leemhoudend zand, zodat het water weer langer op de heide blijft staan. „Het natte veenmos geeft dit gebied zijn bijzondere vegetatie”, verklaart Duivenvoorden. Ter illustratie wijst hij naar de vleesetende kleine zonnedauw en de geelgroene zegge, voor het oog onopvallende plantjes.

De natuurwerkgroep heeft inmiddels een vaste kern van zo’n dertig personen uit Gorssel en omringende dorpen. Ook leerlingen van het Isendoorn College in Zutphen zijn betrokken bij het werk in het particuliere natuurgebied. Een veehouder stelde een paar koeien beschikbaar

12 terdege ● 17 juni 2015

1706-12-TD-AR01_0.pdf 12

6/9/2015 5:21:46 PM

Gorsselse Heide.

In het voetspoor van Jac. P. Thijsse Plannen van de gemeente Amsterdam om het Naardermeer te gebruiken als dumpplaats voor huisvuil waren voor de bekende onderwijzer en veldbioloog Jac. P. Thijsse reden om stichting Natuurmonumenten op te richten. Die kocht in 1906 het Naardermeer, dankzij de steun van burgers. Het meer was daarmee het eerste natuurmonument van Nederland.

Een eeuw later kwamen inwoners van Gorssel in actie voor het behoud van de Gorsselse heide. Die was lange tijd in bezit van het ministerie van defensie, als schietterrein. Na de overdracht van de heide

aan het ministerie van landbouw, natuur en voedselvoorziening, in 2004, begon de strijd om de toekomst van het natuurgebied. Jacques Duivenvoorde uit Gorssel pleitte ervoor het gebied, 100 hectare groot, weer terug te geven aan de bevolking. De heide behoorde eeuwenlang tot het markengebied, dat in gemeenschappelijk gebruik was van omwonende boeren.

Met medestanders richtte de gepensioneerde levensmiddelentechnoloog in 2008 de

voor het begrazen van vijf hectare heide. Gebiedsgidsen lopen maandelijks met groepen geïnteresseerden over het terrein. Een Gorsselse imkergroep plaatst er bijenkasten. Filmgroep ‘Het Accent’ legt alle veranderingen in het natuurgebied vast. Een expertgroep adviseert het bestuur van de Stichting Marke Gorsselse Heide bij allerlei zaken rond het beheer.

uit de route. En dat is prima, vindt Duivenvoorden. „We zijn niet uit op grote massa’s toeristen. Er is hier sprake van kwetsbare natuur.

Die mogen mensen komen bekijken, maar wel op zo’n manier dat de vegetatie er niet door wordt geschaad.”

Eén keer per jaar trefen alle betrokkenen elkaar tijdens de ‘markemaaltijd’, na de jaarvergadering van de Stichting Marke Gorsselse Heide.

In het natuurgebied nuttigen ze onder de open hemel een voedzaam maal en versterken ze de onderlinge contacten. „Belangrijk bij dit soort projecten zijn onderling vertrouwen en een goede sfeer”, weet Thea van Schie. „Daar moet je met elkaar actief aan werken.”

Markemaaltijd

De brede betrokkenheid maakt rentmeester Jacques Duivenvoorden positief over de continuïteit van het beheer.

Cruciaal voor het slagen van dit soort burgerinitiatieven is volgens Thea van Schie een breed netwerk. „Je moet aan tafel zitten, direct of indirect, op de momenten dat er besluiten worden genomen. In ons bestuur zitten mensen die op allerlei terreinen actief zijn en contacten hebben.”

Door alle publiciteit staat de Gorsselse heide intussen behoorlijk op de kaart. Vooral bij de echte natuurliefhebbers. Voor picknickers ligt het natuurgebied te veel

Stichting Marke Gorsselse Heide op. Toen het militaire oefenterrein in 2009 te koop kwam, bleek Stichting IJssellandschap bereid het te kopen voor een bedrag van vier ton. Het beheer is uitbesteed aan de Stichting Marke Gorsselse Heide. Jacques Duivenvoorde werd benoemd tot rentmeester.

In het praktische werk wordt hij ondersteund door de Natuurwerkgroep Gorssel.

Het beheer van het terrein wordt uitgevoerd op basis van het natuurherstelplan dat werd vervaardigd door de Dienst Landelijk Gebied. De discussie over de inanciering van het plan nam enkele jaren in beslag.

De provincie had geen geld gereserveerd voor het herstel van de Gorsselse heide, omdat die te boek stond als militair terrein. Pas in 2014 werd een begin gemaakt met het herstel. terdege 17 juni 2015 13 ●

1706-13-TD-AR01_0.pdf 13

6/9/2015 5:21:48 PM

78 JAAR ERVARING

30+ STIJLEN TROUWKOSTUUMS

BEELD: WILVORST

PERSOONLIJK ADVIES ONGEDWONGEN SFEER ACCESSOIRES AANKLEEDSERVICE

MANNEN- & BRUIDEGOMMODE CAPELLE A/D IJSSEL BERMWEG 284 010 - 4506332 MANNENMODE ZOETERMEER WC ROKKEVEEN SAMANTHAGANG 192A 079 - 3628182 NEDERLOFMODE.NL

Pag 14.indd 1

NEDERLOF BRUIDEGOMMODE

Stijl sinds

1937 1-6-2015 6:36:29

opinie ❘ onderwijs

Drs. R. (Richard) Toes Directeur Wartburgcollege, locatie Guido de Brès

In het onderwijs van de afgelopen decennia was het ‘in’ om te zeggen dat de leerling centraal staat. Maar is dat zo’n goede keuze?

Staat de leerling centraal?

In het onderwijs gaat het toch om de leerling, om de student?

Dat het onderwijs ingericht is om leerlingen en studenten te onderwijzen, mag duidelijk zijn. Maar de slogan ‘de leerling centraal’ heeft veel meer kwaads dan goeds gedaan voor het onderwijs.

Waarom?

Omdat het in het onderwijs niet draait om de leerling alleen. Het gaat om de overdracht van de ‘erfenis der eeuwen’. De leerling staat in de lijn der geslachten en zal zelf, als het goed is, deze erfenis ook weer doorgeven.

Daarnaast zal de leerling zich ook dienend jegens de maatschappij moeten opstellen en niet alléén maar gericht moeten zijn op het ontwikkelen van zijn eigen talenten. Pas in de laatste plaats gaat het om het ontwikkelen van de individuele talenten van de leerling zelf.

Het gaat dus ook wel om de leerling?

Zeker, maar als die alleen centraal staat, wordt heel gemakkelijk aan alle wensen en verlangens van leerlingen tegemoet gekomen.

Veel onderwijsvernieuwingen gingen uit van de vooronderstelling dat een leerling pas tot leren komt als hij daar aan toe is. Dat is geen onzin, maar heeft wel een vervelend effect gehad: onderwijs moet ‘leuk’ zijn, aangepast aan de wensen van het kind. En dat kan nooit waar zijn.

Maar een leerling komt toch pas tot leren als hij daar aan toe is?

Het uitgangspunt bij de inrichting van ons onderwijs (ook het reformatorische) is, zonder dat het hardop wordt beweerd, bijna altijd Rousseau’s geloof in de goedheid van de mens. In zijn visie op opvoeding en onderwijs leert het kind uit eigen beweging en zonder enige dwang wanneer het daar aan toe is. Onderwijzers sluiten dan aan bij de (vermeende) belevingswereld van jongeren en proberen het onderwijs ‘op te leuken’. Zo’n visie op onderwijs wekt de illusie dat de leerling mag verlangen dat het onderwijs naar zijn smaak en kortstondige wensen wordt ingericht. Het werkelijk kunnen en dus ook leren van iets brengt evenwel met zich mee dat de leerling een vak moet leren verstaan. Niet andersom.

Hoe moet het dan?

Nou, daar valt heel veel over te zeggen. Laat ik het nu hierbij houden: de leerling of student zal zijn individuele wensen moeten relativeren en zich de moeite moeten getroosten te voldoen aan de eisen die meekomen met de beheersing van een bepaald vak. Dat proces kan nooit eenduidig leuk gemaakt worden.

Het vereist discipline, rust. Het gaat om onderwijzen: een docent die zelf door de stof heen gegaan is, neemt de leerling mee en tilt hem op in zijn denken. De focus zou weer meer gericht moeten zijn op onderwijzen in plaats van op leren.

terdege 17 juni 2015 15 ●

1706-15-TD-AR02_0.pdf 15

6/9/2015 5:21:07 PM

tafelen e ni met Teu

Tips: • Hartige soufflés zijn ideaal voor restverwerking. Een restje bloemkool, asperges of witlof bijvoorbeeld. En roert u dan wat geraspte kaas door de roux.

tekst en foto’s Teunie Luijk, Teunie@terdege.nl

16 terdege ● 17 juni 2015

1706-16-TD-HO01_0.pdf 16

6/9/2015 5:21:53 PM

Er is een zoete en een hartige variant Teunie Luijk

Rabarberaardbei soufflés

Bereiding: • Splits de eieren.

• Verwarm de oven voor op 250 graden (onder- en bovenwarmte).

• Smelt de boter in een pan op laag vuur. Voeg de bloem toe en laat die even meegaren.

• Voeg scheut voor scheut de melk toe, terwijl u krachtig roert. Zo maakt u een mooie, gladde roux.

• Neem de pan van het vuur en roer er één voor één de eidooiers door.

• Doe de rabarber met

de suiker in een pan en voeg een heel klein beetje water toe.

• Kook de rabarber zacht tot moes en doe er de laatste twee minuten de aardbeien bij.

• Doe de eiwitten in een vetvrije kom. Voeg de poedersuiker toe en klop ze stijf.

• Roer de roux en de rabarbermoes door elkaar.

Spatel nu in twee delen heel voorzichtig het eiwitschuim erdoor.

• Beboter de soufflévormpjes en bestrooi ze met suiker. Vul de vormpjes.

• Zet de soufflés in de oven en draai de temperatuur terug naar 190 graden. Bak de soufflés in 25 gaar. Doe het eerste kwartier de oven beslist niet open.

• Bestrooi met poedersuiker en dien snel op.

Feestje Zodra de eerste rabarber in de winkel ligt, staat er regelmatig iets met rabarber bij ons op het menu. Gewoon moes, maar bijvoorbeeld ook taart of jam.

En hoewel rabarber ‘gewoon’ al zo lekker is, is het in combinatie met aardbeien écht een feestje. Het leuke is dat het rabarberseizoen zo’n beetje gelijk op loopt met dat van de aardbeien. Met de top in mei/juni.

Rabarber die ná 21 juni wordt geoogst, is niet zo gezond. Na de langste dag zit er namelijk te veel oxaalzuur in de stengels, wat de kalkopname door het lichaam verhindert.

Een nieuwe ster aan onze dis is de soufflé. Het is even een handigheidje om goed soufflés te kunnen bakken.

Maar als u dat eenmaal onder de knie heeft, gaat er een culinaire wereld voor u open. U kunt kiezen voor de zoete of voor de hartige variant. Voor de zoete variant namen we onze topcombinatie: rabarber en aardbeien. Mmm!

Ingrediënten (voor 8 personen): • 4 eieren (maat L) • 50 gram boter • 50 gram bloem • 400 ml melk • 50 gr poedersuiker • 150 gram rabarber in stukjes • 50 gr aardbeien in stukjes • 2 el suiker

terdege 17 juni 2015 17 ●

1706-17-TD-HO01_0.pdf 17

6/9/2015 5:22:01 PM

psychologie

„Ik ben Jantine, 30 jaar en getrouwd. Vorige week zag ik een ruzie tussen een man en een vrouw, die hem had buitengesloten. Hij ging enorm tekeer en gooide stenen tegen de ruit. Ik zag het vanuit ons zolderraam. Mijn hart klopte heel snel van angst.” tekst Kees Roest, klinisch psycholoog

D

e dagen erna ging het gebeuren continu door Jantine’s hoofd. „Ik was zelfs bang alleen in huis en controleerde steeds of de poort wel goed op slot zat. Ik durfde ook niet uit het zolderraam te kijken. Als ik langs het desbetreffende huis fietste, moest ik er ook aan denken. Gelukkig wordt het nu een stuk minder.

Ik word altijd erg bang als ik een ruzie hoor of zie. Mijn hart gaat dan heel snel kloppen. Dit had ik al toen ik kind was. Ik heb zelf gelukkig nooit iets ergs meegemaakt. Dus kan ik niet ergens een trauma van hebben.

Hoe moet ik hiermee omgaan? Ik wil op dit gebied graag wat harder worden.”

Beste Jantine. Je beschrijft heel goed

Je bewuste herinnering is talig van karakter hoe groot de impact kan zijn van agressief gedrag van mensen in je omgeving. Je hebt als kind niets ergs meegemaakt, maar je herinnert je wel dat je vroeger al bang voor ruzie was.

Ook ‘normale’ ruzies kunnen het nodige met een kind doen. Veel volwassenen realiseren zich dat niet.

Zelfs baby’s schrikken al van harde geluiden, terwijl ze nog niet eens

begrijpen wat er aan de hand is. We hoeven maar met stemverheffing te praten, of kleine kinderen krimpen in elkaar van angst.

Ik durf te stellen dat veel angstig en conflictmijdend gedrag op volwassen leeftijd zijn oorsprong vindt in dit soort gebeurtenissen. Daarbij is het vaak zo dat mensen het zich niet eens meer kunnen herinneren. Wat je als tweejarige meemaakt, kun je niet onthouden, omdat je er op die leeftijd nog geen woorden aan kunt geven. Er vormen zich dan angsten waarvan de precieze bron op latere leeftijd moeilijk meer te achterhalen is, omdat je bewuste herinnering nu eenmaal talig van karakter is. Het lichaam slaat dergelijke angstige voorvallen echter wel op. De onverklaarbare schrikreactie van je lijf is te zien als een woordenloze herinnering aan een heftige gebeurtenis.

Doe je dergelijke ervaringen als kind thuis niet op, dan kan dit evengoed nog op straat, in een winkel of op school gebeuren. Ik hoor zo vaak verhalen van mensen die doodsbang waren voor een bepaalde meester of juf op school, omdat deze zo tekeer kon gaan. Overigens: ook zonder dergelijke voorvallen in je jeugd kun je een dergelijke schrikreactie vertonen, die zoals je beschrijft dagenlang aanhoudt.

In de gedragstherapie wordt onderscheid gemaakt tussen geconditioneerde en ongeconditioneerde prikkels. Agressie hoort tot de laatste categorie.

Het gaat dan dus om een soort oerangst, die ieder mens in principe heeft bij zo’n gebeurtenis.

Agressie wordt in ons brein gecodeerd als potentieel levensbe-

?

dreigend. Wie zegt dat de steen die eerst een ander treft, vervolgens jou niet treffen kan? Je brein slaat alarm en zorgt ervoor dat je dagenlang op je hoede bent. Dat is een normale en gezonde overlevingsreactie.

Hoe kun je dan op dit vlak toch wat harder worden?

Wat kan helpen is het besef dat agressief gedrag (smijten, schelden) meestal maar voor één persoon bedoeld is. Wanneer jij je er niet mee bemoeit, zal jou niets overkomen.

Wanneer jij wel het doelwit bent en de betreffende persoon is gewapend of zijn beheersing volledig kwijt, is het belangrijk om jezelf in veiligheid te brengen en hulp in te roepen.

Wanneer er nog enige controle lijkt te zijn en de persoon ongewapend is (de meest voorkomende situatie), dan helpt het om te laten merken dat je ziet dat de ander boos is.

Vaak neemt de boosheid van de ander dan direct al af.

Een andere manier is op een zelfverdedigingscursus gaan.

Het besef dat je jezelf kunt verweren wanneer het nodig is, maakt dat je niet in paniek raakt. Ten slotte: wanneer een agressieve gebeurtenis je blijft achtervolgen, en niet binnen enkele dagen verdwenen is, overweeg dan een EMDRbehandeling.

Naam en leeftijd zijn gefingeerd.

Heeft u ook een vraag? Mail naar psycholoog@terdege.nl

18 terdege ● 17 juni 2015

1706-18-TD-RU01_0.pdf 18

6/9/2015 5:21:38 PM

Pag 19.indd 1

1-6-2015 6:37:51

interview

Mijn schoonmoeder en ik

Loslaten sleutelwoord voor goede relatie

1706-20-TD-AR03_0.pdf 20

6/4/2015 3:00:33 PM

Haar eerste indruk van Marjon? „Ze was klein, een stuk kleiner dan wij allemaal”, zegt Teanda den Besten (56) uit Leerdam over haar schoondochter Marjon den Besten (26). Zo’n tien jaar later zijn de twee erg naar elkaar toe gegroeid. „Toen ik van Lieren naar Leerdam verhuisde, was zij het die er voor mij was.” tekst Mariska Dijkstra-Wolters foto’s Sjaak Verboom

1706-21-TD-AR03_0.pdf 21

6/4/2015 3:00:41 PM

Marjon den Besten (26)

Teanda den Besten (56)

Getrouwd met Kees den Besten Moeder van Marilyn en Rosanne, hun derde kindje is op komst Woonplaats: Leerdam (opgegroeid in Lieren) Werk: management-assistente bij Tijssen Accountants B.V. in Kesteren Hobby’s: „Ik moet eerlijk zeggen dat ik daar niet zoveel tijd voor heb”

Getrouwd met Arnold den Besten Moeder van zes kinderen; Marjon is de vrouw van Kees, hun oudste zoon Woonplaats: Leerdam Hobby’s: bakken en tuinieren

O

ver schoonmoeders en schoondochters gaan de wildste verhalen. Ook Marjon en haar schoonmoeder kennen ze.

Ma den Besten: „Van vriendinnen hoor je dat het soms helemaal niet botert tussen hen en hun schoondochter.

Daarom was ik heel vastbesloten het bij mij anders te doen.”

Loslaten is daarbij het sleutelwoord. „Het zijn allemaal geleende pandjes. Als je dat beseft, kun je je kinderen ook beter laten gaan, de ruimte geven om het op hun eigen manier te doen.”

Eerste ontmoeting

Oudste zoon Kees was de eerste die thuiskwam met een meisje.

De twee hadden elkaar leren kennen tijdens jongerenavonden in Nijkerk. Marjon was nog maar net zestien toen ze voor het eerst kennismaakte met zijn ouders. Kees drie jaar ouder.

Die eerste ontmoeting verliep niet vlekkeloos. Marjon: „We kwamen aan, toen ze al aan het eten waren. Kees werd er duidelijk op gewezen dat dat niet werd gewaardeerd. Dat was voor mij wel even lastig, want ik voelde me wel erg staan. Gelukkig voelde ik me daarna wel erg welkom. Ook al was ik, als ik er nu op terugkijk, wel erg aan het puberen in die tijd.”

Schoonmoeder: „Natuurlijk vonden we haar nog erg jong, een meisje midden in de puberteit. Maar wat doe je dan als ouders?

Zeggen dat het niet mag omdat ze te jong zijn? Ik denk dat je er dan zeker geen grip meer op hebt. Nee hoor, ze was welkom bij ons.”

Verschillen

Al snel werden de bezoekjes regelmatiger. Om de week kwam ze een weekend logeren. Op maandagmorgen vroeg zette iemand uit het gezin haar dan weer op de trein richting Apeldoorn.

Marjon moest die eerste tijd wel wennen aan de drukte in het gezin. „Ik was de jongste thuis, van vier, maar nog alleen thuis.

Kees was de oudste van zes. Bleef ik logeren, dan moest ik wachten tot iedereen naar boven was, want ik sliep in de woonkamer. Er was verder geen plek.”

„Soms zien we elkaar een paar weken niet, soms elke dag”

Drie jaar later besloot het stel te trouwen. Marjon zou van Lieren op de Veluwe verhuizen naar Leerdam. Ma den Besten: „Dat moet een enorme stap zijn geweest voor zo’n jong meisje. Ze liet haar ouders, familie en vrienden achter. Ik had er zelf niet aan moeten denken zoiets te doen. Heb m’n hele leven in Leerdam gewoond. Ik vind haar dan ook erg dapper.”

Niet oppassen

De moeder van Marjon vroeg op de bruiloft aan de moeder van Kees: „Zul je goed voor haar zorgen?” Ma den Besten: „Dat vond ik mooi. En ik kan het me ook goed voorstellen. Ze was nog jong. En dan zo ver weg.

Ik heb ook echt geprobeerd er voor haar te zijn.”

Marjon: „Dat is ook echt zoals ik u zie. Als er iets is, kan ik bij u terecht. U bent zo enorm behulpzaam, helpt mee in huis, als dat nodig is.”

Ma: „Als er nood is, wil ik helpen. Maar toen Marjon en Kees vroegen of ik structureel bij hen wilde oppassen, heb ik nee gezegd. Ik heb zelf zes kinderen opgevoed.

Dat vind ik nu even genoeg. En als ik het bij hen moet doen, wil ik het ook bij de andere kinderen kunnen doen.”

Marjon: „Daar hadden we ook geen problemen mee. Ik vind het juist mooi dat u het ook aangeeft als iets niet uitkomt. Dan durf ik ook om hulp te vragen.”

Dezelfde baan

Marjon: „Het mooie vind ik bij u dat u begrijpt hoe ik me voel. Onze mannen hebben dezelfde baan: het ophalen en wegbrengen van melk bij de boer. Kees is daardoor drie avonden en nachten van huis. Ook op feestdagen, zoals Hemelvaartsdag. U snapt dat dat soms pittig is, met een jong gezin. En ook ongezellig. Het is leuk dat u dan even belt hoe het is. Of vraagt of ik het leuk vind om langs te komen.”

Ma den Besten: „Ja, zulke dingen komen denk ik inderdaad omdat ik in dezelfde situatie zat, toen mijn kinderen klein waren. Ik vond het echt niet altijd leuk dat mijn man zo vaak weg was. En het betekent dus ook dat je de kinderen vaak alleen op bed legt of alleen met

22 terdege ● 17 juni 2015

1706-22-TD-AR03_0.pdf 22

6/4/2015 10:31:23 AM

hen eet. Zeker speciale dagen duren dan lang. En jij hebt niet eens je moeder in de buurt waar je dan even langs kunt gaan.”

Marjon: „Maar ik heb u. Zo zie ik dat echt wel. Je hoort regelmatig dat het voor een schoondochter anders voelt met een schoonmoeder dan met een moeder. Bij mij voelt dat echt niet zo.”

Ma den Besten: „Andersom ook niet. Hoe dat komt? We accepteren elkaar zoals we zijn, kunnen samen lachen en hebben veel gezellige momenten.”

Marjon, met een lach: „Ik schijn ook steeds meer op u te gaan lijken. Dat zegt Kees tenminste. Ik ben gaan bakken, net als u. Dat bevalt hem overigens prima. Niet zulke mooie taarten. Maar zo af en toe een cake of appeltaart bijvoorbeeld. Of koekjes met de meiden.”

Ook hang ik tegenwoordig steeds vaker de was buiten aan de lijn, net als u. Ik was dat eerlijk gezegd niet zo gewend, maar het ruikt dan zo lekker.”

Ma den Besten: „Ja, dat vind ik inderdaad ook. Ik gebruik de droger eigenlijk nooit. Maar verder vind ik het ook prima als jij je dingen op je eigen manier doet.

Misschien is dat ook wel waarom het zo goed werkt tussen ons. Ik kan goed loslaten. Jij vormt met onze zoon een nieuw gezin, twee mensen die hun eigen keuzes maken.

Ik vind het ook prima dat je bijvoorbeeld zelf beslist

wanneer je op bezoek komt. Bij mijn eigen moeder kwam ik elke week op zaterdagavond. Ik moet eerlijk zeggen dat ik dat soms best heftig vond. Zo’n strak ritme gaat je op een gegeven moment tegenstaan.”

Marjon: „Bij ons zijn bezoekjes altijd spontaan. Soms zien we elkaar een paar weken niet, soms elke dag. Dat gaat gewoon zo. En dat is ook goed.”

Ma den Besten: „Maar dat komt ook omdat we het allebei eerlijk zeggen als het niet uitkomt. Dat gebeurde laatst bijvoorbeeld, toen ik spontaan bij je op de stoep stond.

Toen ben ik gewoon een stukje gaan ietsen. Is helemaal geen punt.”

Marjon: „Die eerlijkheid ja, die is belangrijk om de relatie goed te houden. We hebben het daar voor het trouwen al over gehad. U vroeg toen om het altijd te zeggen als er wat zou spelen. Ook als u iets hebt, zegt u dat eerlijk. Dat is ijn. Dan hebben we het erover en is het weg. Ook al moet ik eerlijk zeggen dat dat niet vaak speelt. Het klikt gewoon goed tussen ons.”

„We accepteren elkaar zoals we zijn”

De redactie van Terdege zou het leuk vinden om meer verhalen te plaatsen over de relatie tussen schoonmoeders en schoondochters.

Hebben jullie ook een bijzondere band? Stuur dan gerust een mail naar redactie@terdege.nl. Of schrijf naar Redactie Terdege, Postbus 75, 7300 AB Apeldoorn.

terdege 17 juni 2015 23 ●

1706-23-TD-AR03_0.pdf 23

6/4/2015 10:31:26 AM

Molenaar is partner van

Usb aansluiting voor navigatie

Multifunctioneel bedieningspaneel

Verlichting

Verstelbare stuurkolom

INTRODUC TI

E AC TIE!

TOT

Verstelbare stoel

0 €5F0 TIJDS

Luchtgeveerd onderstel

LEE KORTING

*

Luchtbanden

Introductie Ventura scootmobiel Met trots presenteert Molenaar de nieuwe Ventura. Deze scootmobiel is uitermate comfortabel door zijn extreem goede vering.

Daarnaast is de Ventura een opvallende verschijning in het straatbeeld door zijn uitgesproken design. Nieuwsgierig? Probeer de Ventura nu vrijblijvend uit in uw eigen omgeving. Een van onze adviseurs komt graag vrijblijvend bij u thuis met diverse modellen.

Goedkoopste d! van Nederlan

Opvouwbare scootmobielen

Vaste scootmobielen

+ Voor korte afstanden (tot 20km)

+ Speciaal voor lange afstanden

+ Geschikt voor binnen en buiten

+ Luchtvering voor meer comfort

+ Compact op te bergen en mee te nemen

+ Tot 70 kilometer bereik

+ Snelheid tot 7 km per uur

+ Snelheid tot 20 km per uur

+ 8 modellen

+ 11 modellen

Vanaf

€399,-

Vanaf

*

€5,- korting per levensjaar. Geldig bij aanschaf van een vaste scootmobiel. Niet geldig i.c.m. andere acties.

Ja, stuur mij de brochure over scootmobielen Naam

Dhr.

€1890,-

Bezoek een showroom

Gratis brochure?

Mevr.

Adres Postcode

16

Plaats

showrooms

Telefoon E-mail

wk25_M2_terdege

Zonder postzegel naar: Molenaar, Antw. nr. 506, 8070 VB Nunspeet

wk25_M2_terdege.indd 1 Pag 24.indd 1

U vindt alle adressen op www.molenaar.nl

Bel 0800 - 27 40 400 en vraag de brochure aan

29-05-15 15:16 1-6-2015 7:20:00

pastoraal

We belijden één Kerk „Ik geloof een heilige, algemene, Christelijke Kerk...” Dat is ondanks alle verdeeldheid en verscheurdheid hier op aarde vanouds de belijdenis geweest van de christenheid. Wat betekenen deze woorden?

Ds. J. van Rijswijk, Wijk en Aalburg

D

it is een artikel uit onze Apostolische Geloofsbelijdenis, die kort en bondig de leer van de apostelen belijdt en daarom apostolisch wordt genoemd.

In hun voetspoor wordt hier de enigheid en algemeenheid van de Christelijke Kerk beleden.

In de Geloofsbelijdenis van Nicéa wordt die eenheid van de Kerk van Christus zelfs nog krachtiger onder woorden gebracht, omdat deze het uitdrukkelijke telwoord ‘één’ gebruikt: „Ik geloof één, heilige,

In de Heere is de Kerk veilig, nu en in de toekomst algemene en Apostolische Kerk.

De Apostolische Geloofsbelijdenis gebruikt dus het onbepaalde lidwoord ‘een’, maar de Geloofsbelijdenis van Nicea het telwoord ‘één’.

Het ene is niet in strijd met het andere. Beide belijdenissen geven uitdrukking aan het geloof in de enigheid. En aan de algemeenheid van de Kerk van Jezus Christus.

Ook Paulus laat iets doorklinken van het geloof in de ene, heilige, alge-

mene, Christelijke Kerk. Door hem spreekt God Zelf van de „Gemeente Gods” in Korinthe, met alle geroepen heiligen in alle plaatsen.

Hij rekent dus alle ware kinderen van God bij die ene, heilige, algemene, Christelijke Kerk. De brief is weliswaar bestemd voor Gods Kerk in Korinthe. Maar tegelijk moet heel Gods Kerk er lering uit trekken.

Paulus noemt de kerk in Korinthe: Gemeente Gods. ‘Gemeente’ laat ons in het bijzonder zien waar Gods Kerk in deze wereld vandaan komt.

De Griekse tekst gebruikt voor het woord gemeente ‘ekklesia’. Dat betekent: ‘eruit geroepen’. Geroepen uit deze tegenwoordige, boze wereld. Maakt dat de Kerk niet tot een wonderheerlijke, Goddelijke verschijning in deze wereld?

De ware Kerk zal zijn: een klein kuddeke, een bundeltje der levenden.

Maar toch: „een grote schare die niemand tellen kan, uit alle natie, en geslachten, en volken, en talen, staande voor de troon en voor het Lam” (Openb. 7:9).

Jezus zegt: „Doch Ik zeg u, dat velen zullen komen van oosten en westen en zullen met Abraham, en Izak, en Jakob, aanzitten in het Koninkrijk der hemelen.” (Matth. 8:11)

Overal zijn er door Gods genade christelijke gemeenten. Maar eigenlijk is er slechts één Gemeente. Samen zijn zij de ene, heilige, algemene, Christelijke Kerk: dat is haar enigheid.

Eén is zij in haar Hoofd: Jezus Christus. De Gemeente is Zijn lichaam en Hij is haar Hoofd.

Wat is er helaas binnen de Kerk van de Heere vaak bitter weinig van die eenheid te bespeuren. Al zijn Gods kinderen (de geroepen heiligen), met allen die de Naam van onze Heere Jezus Christus aanroepen, in zichzelf nog zo vol gebreken, de apostel zegt van hen dat ze met alle ootmoedigheid en zachtmoedigheid, met lankmoedigheid, elkaar moeten verdragen in liefde. (Ef. 4:2) De Kerk kan kleiner worden dan ooit, maar toch zal die er zijn door alle tijden. Elía meende dat hij alleen was overgebleven, maar de Heere had er nog zevenduizend in Israël doen overblijven die de knie voor Baäl niet gebogen hadden. Door alle tijden en in vele landen en kerken heeft de Heere Zijn ene, heilige, algemene, Christelijke Kerk. Horen wij al bij die Kerk (met een hoofdletter)?

Is er toekomst voor de Kerk? Jazeker, want de Heere heeft de Zijnen in Zijn beide handpalmen gegraveerd. In Hem is de Kerk veilig, nu en in de toekomst. En de uiterlijke kerk is dan de kerk met een kleine ‘k’.

Als we zien op alles wat van ons is, op onze zonde, op onze ongerechtigheden, dan is er geen toekomst. Maar de Heere zal zorgen voor Zijn eigen Naam, zaak en eer.

terdege 17 juni 2015 25 ●

1706-25-TD-BEZ_0.pdf 25

6/4/2015 10:32:19 AM

Ellen Straver uit Papendrecht

”Bij Avant i Keukens konden mijn ”Ik was op zoek naar een semi keukeneiland aan de muur, zodat ik vanuit mijn open keuken de kamer in kon kijken. Bij verschillende keukenzaken kreeg ik te horen dat dit niet mogelijk was omdat mijn afzuigkap niet verplaatst kon worden. Ik miste hier een creatieve opstelling bij de verkopers. Tot ik bij Avanti Keukens in Kesteren kwam. ”Oh ja, dat moet wel mogelijk zijn hoor.

Geen enkel probleem,” zeiden ze. Ik ben uitstekend geslaagd voor een nieuwe keuken,” vertelt Ellen Straver.

Ze vond Avanti Keukens via internet. “Ik was op zoek naar keukens, maar vooral ook naar bedrijven met positieve beoordelingen. Toen ik de klantreacties las en al die positieve verhalen heb ik ook nog op de website van Avanti zelf gekeken. Ik wilde weten wat ze in huis hebben en wat er allemaal mogelijk is. Toen dacht ik, daar wil ik wel eens gaan kijken.”

Scherpe prijzen “De benadering bij Avanti was heel plezierig.

De verkoper kwam eerlijk over en was helder over de werkwijze. Hier kon ik geen kortingen van 40% verwachten, zoals bij andere keukenzaken, maar de prijzen zijn direct al scherp. En die hoge kortingen, daar geloof ik toch niet in dus ik voelde me hier prima. Ik

Pag 26.indd 1

zag dat hier goede kwaliteit geleverd werd.”

“Echt speciieke wensen had ik niet, behalve dan dat ik een semi keukeneiland wilde. En ja, mijn keuken moest wit worden. Wat ik heel erg aangenaam vond was, nadat ik de keuken besteld had, ik nog van kleur kon wisselen.

Het was namelijk zo, ik wilde graag ijswit.

De verkoper woont bij mij in de buurt en bracht toen even wat stalen langs. Daar schrok ik zo verschrikkelijk van, ik dacht, dat nooit! Maar ik kon dat gewoon nog veranderen. Uiteindelijk ben ik zelfs nog een keer veranderd van kleur, en daar deden ze helemaal niet moeilijk over.”

“Het aanrechtblad dat ik heb uitgekozen, is toplaminaat met houtlook. Ik kende dat niet, maar tijdens het verkoopgesprek zag ik wel de voordelen van dit materiaal. En nu ik kook

aan dit aanrechtblad moet ik zeggen, het werkt perfect. Trouwens, mijn hele keuken bevalt uitstekend. Ik ben er nog elke dag blij mee.”

3-6-2015 8:28:30

s

speciale wensen gerealiseerd worden” “Ook de combi-stoomoven bevalt me prima. Ik heb er een aantal keren groenten mee uit de vriezer bereid.

En ik merk echt dat de groenten minder slap worden, en veel sappiger zijn. Goeie aanwinst!”

Kokend waterkraan en combi-stoomoven “Sinds kort maak ik ook gebruik van een kokend waterkraan en een combi-stoomoven.

Beide apparaten zijn heel ijn. Bij die kokend waterkraan zit een waterilter. Deze was niet voorradig, dus de monteur heeft hem later nog ingebouwd. De kraan is ook erg handig voor mijn open haard waar alleen geilterd water in mag.”

Pag 27.indd 1

Keurig en netjes ”De plaatsing is perfect gegaan. Mijn buurman heeft de elektriciteit verzorgd en de ombouw van de afzuigkap. Hij stond vol bewondering te kijken hoe netjes en keurig de mensen van Avanti werkten. Ik vond dat zelf ook, maar omdat mijn buurman zelf ook behoorlijk netjes is, was dat voor mij een goede graadmeter.” ”Nog steeds ben ik elke dag blij met mijn nieuwe keuken. Het is heel erg leuk uitgepakt. Alles bevalt gewoon goed.

De kastjes, het aanrechtblad, de apparatuur.

En mijn afzuigkap? Die is omgebouwd en werkt perfect.” ”Na de plaatsing heb ik geen service meer nodig gehad. Ik zou Avanti Keukens aan iedereen aanraden. Absoluut”.

Linkerpagina boven: » de vaatwasser, onder: » de keuken vanuit de kamer gezien, het bargedeelte met aansluiting voor mobiel (zie inzet).

Rechterpagina boven: » het appartement, mevrouw Straver geniet in haar keuken van een kopje koie, onder: » de omgebouwde afzuigkap werkt perfect, de kookplaat.

Avanti Keukens in Kesteren is onderdeel van DB KeukenGroep. DB KeukenGroep bestaat verder uit de volgende bedrijven: Ardi Keukens en Sanitair, Sint-Annaland; Pelma Keukens, Goes; Arma Keukens en Sanitair, Nunspeet; Adee Keukens, Rijssen; Keur Keukens, Haarlem.

3-6-2015 8:29:06

interview

Predikant-emigrant deel 1 Vierdelige serie over dominees die op twee continenten dienden

Ongedacht naar Canada, ongedacht weer terug Dr. G.R. Procee is al vier keer emigrant geweest.

Een groot deel van zijn kinderjaren bracht hij door in Australië, een groot deel van zijn predikantsjaren in Canada. In dat laatste land kwam hij vijftien jaar later terecht dan hij had gedacht, op een moment dat hij het niet meer van plan was. tekst L. Vogelaar foto’s Sjaak Verboom en fam. Procee

28 terdege ● 17 juni 2015

1706-28-TD-AR04_0.pdf 28

6/4/2015 10:31:52 AM

terdege 17 juni 2015 29 â—?

1706-29-TD-AR04_0.pdf 29

6/4/2015 10:32:06 AM

Ds. G.R. Procee (1953) 1984-1989: Christelijke Gereformeerde Kerk van Opperdoes 1989-2011: Free Reformed Church in Hamilton 2011-heden: Christelijke Gereformeerde Kerk van Middelharnis

D

e christelijke gereformeerde predikant van Middelharnis serveert zelf koie. „Mijn vrouw is nog in Canada; zelf ben ik net terug.” Dat was begin mei.

Eind mei ging de predikant opnieuw, om het classicaal examen van zijn zoon bij te wonen. Als die een beroep aanneemt, hoopt hij hem tot predikant te bevestigen.

Zo’n driemaal per jaar reist het predikantsechtpaar naar het land waar het 22 jaar woonde en waar zes van de zeven kinderen zijn achtergebleven. „En als er een kleinkind wordt geboren, gaat mijn vrouw nog weleens een keer vaker.”

Soepele overgang

Ds. Procee stond in zijn eerste gemeente, in het Noord-Hollandse Opperdoes, toen het verzoek kwam om Hamilton in de Canadese provincie Ontario te komen helpen. Hij kende de gemeenten niet, wist er ook weinig van af. In januari 1989 preekte hij drie zondagen in Hamilton en deed hij er pastoraal werk. Hij kwam er niet meer van los. „De gemeente was al zeven jaar vacant. Ik proefde de nood. Het beroep dat kwam, werd op mijn hart gebonden.”

Met zijn vrouw en zes kinderen emigreerde hij naar overzee. „Zij hadden op dat moment nog niets van Canada gezien. De overgang verliep heel gemakkelijk. Als predikant van een emigrantengemeente heb je een hechte gemeenschap om je heen. Ik voelde me er direct thuis en de andere gezinsleden hebben er ook geen moeite mee gehad. De oudste van de kinderen was elf; op latere leeftijd is emigreren soms moeilijker.”

Toch niet geëmigreerd

Voor de toen 35-jarige predikant, Leeuwarder van geboorte, was emigreren geen onbekende ervaring. Hij was twee jaar toen het ouderlijk gezin naar Australië vertrok. Negen jaar later waren ze terug op vaderlandse bodem. „Toen moest ik nog Nederlands leren, want thuis spraken we altijd Engels. Nu spreek ik beide talen niet helemaal goed. Met ‘de’ en ‘het’ is het nog wel eens moeilijk.”

Oom Pieter Procee woont in Dundas, en het ouderlijk gezin ging er in 1973 drie weken op bezoek. „Ik trok er met de jongeren op, voelde me er thuis en besloot te emigreren. Mijn oom zou me sponsoren. De aanvraag werd goedgekeurd, maar ik zag er toch van af. Ik was bezig met de studie economie en besloot die in Nederland af te maken. Inmiddels kreeg ik verkering. Van emigratie kwam niets meer.”

Procee ging in 1977 bij het toenmalige Rijks Computer Centrum in Apeldoorn aan de slag als systeemontwerper. De roeping tot het ambt bracht hem in 1980 op de Theologische Universiteit in Apeldoorn. De Christelijke Gereformeerde Kerk van Opperdoes werd in 1984 zijn eerste gemeente. „Ik heb er veel moeten leren; ook veel moeten aleren.”

In 1989 leidde de weg naar de Free Reformed Church in Hamilton. Vanuit een dorpje kwamen ze in een verstedelijkt gebied terecht. Het was niet het enige verschil. „In een kleine plaats als Opperdoes is er sociale controle; in Canada is het ruimer, vrijer. Over de afstanden in Noord-Amerika doen ze in Nederland nogal dramatisch, maar ik hoefde er niet zo aan te wennen. De meeste gemeenteleden woonden binnen 20 minuten rijafstand van de kerk. Ik kon in Hamilton het Woord kwijt en vond er geestelijke aansluiting. Er was afname. De openheid van de mensen deed ons goed; we mochten er een plaats ontvangen.”

Wennen moest de predikant wel aan de taal. „Tijdens mijn economiestudie had ik veel Engels gelezen, maar theologisch Engels is toch heel anders. De mensen vonden mijn Australische accent heel interessant.”

Verschillen

Werk was er genoeg. „Het naburige Dundas was een jaar vacant, sinds ds. A. Baars naar Nederland was teruggekeerd. Ik heb er als consulent veel mogen doen, in prediking, catechese en pastoraat. Die twee gemeenten lagen op dezelfde lijn; ze hebben ook samen een school.

Elders proefde je soms een wat andere inslag en waren

30 terdege ● 17 juni 2015

1706-30-TD-AR04_0.pdf 30

6/4/2015 10:32:09 AM

Foto’s: Free Reformed Church in Hamilton.

„Ik kon in Hamilton het Woord kwijt en vond er geestelijke aansluiting”

lerend ouderling (later predikant) J. Hamstra, een broer van mijn grootmoeder.”

Als deputaat hield ds. Procee zich bezig met de theologische opleiding, relaties met andere kerken, publicaties en onderwijs. „Op verzoek van mijn kerkenraad begon ik wat te schrijven over de Heilige Doop. Uiteindelijk ben ik daarop in 2010 aan het Reformed International Theological Seminary in Florida gepromoveerd.”

er liturgische en uiterlijke verschillen. De ene gemeente houdt vast aan de King James Version, de andere kiest voor de New King James Version. Die laatste is minder zuiver, en ook het aanspreken van God met ‘You’ in plaats van ‘Thee’ en ‘Thou’ spreekt de behoudender gemeenten niet aan. De gemeenten zingen wel allemaal dezelfde psalters. Ik mocht in alle plaatsen komen preken, en de boodschap van zonde en genade werd gewaardeerd, maar ze zouden me niet overal beroepen.

Het kerkverband is er overigens minder breed dan hier.

De verdeeldheid in ons kerkverband in Nederland vind ik moeilijk. Je ziet de verwatering en verwarring. De noodzaak van bekering moet voorop blijven staan. De invloed van de cultuur op de kerk baart me zorgen. In Canada vormen onze gemeenten toch nog wat meer een besloten subcultuur.”

Naar Flakkee

Van oude emigranten hoorde de predikant veel verhalen. „De meesten hadden in de begintijd wel naar Nederland terug willen kruipen, maar ze moesten wel blijven, en later ging het vaak beter.

Ik leerde er de geschiedenis van het kerkverband kennen. Ds. G.A. Zijderveld was de eerste christelijke gereformeerde predikant overzee, in de Verenigde Staten. Hij bevestigde de eerste voorganger in Canada:

Zo onverwacht als de emigratie naar Canada was geweest, zo onverwacht was in november 2011 de terugkeer naar Nederland. Net als zijn voorganger in de Canadese gemeente, ds. P. den Butter, vertrok ds. Procee van Hamilton naar Middelharnis.

Tijdens zijn 22 Canadese jaren bezocht ds. Procee zijn familie in Nederland elk jaar. Zijn drie dochters verbleven beurtelings een aantal maanden bij vrienden in Putten. De een kon aan de slag bij het RD, de andere twee zetten zich als native speaker in op de scholengemeenschappen Van Lodenstein en Pieter Zandt. „Marlies werkt nog steeds op het Van Lodenstein: ze was bijna een jaar in Nederland, kreeg hier verkering en woont nu met haar man in Woudenberg.”

De andere kinderen raakten verspreid over Canada, tot British Columbia, aan de verre westkust, toe. In Ontario bevestigde ds.

Procee zijn schoonzoon D.H. Kranendonk tot predikant. „Alle kinderen vonden hun bestemming. Zo zie je Gods zorg over je gezin, ook als je het zelf moet achterlaten. Doordat we vaak naar Canada reizen en via Skype communiceren, voelen we de afstand niet zo. Laten we er maar niet dramatisch over doen. De Heere is op velerlei wijze goed voor ons geweest, ondanks onze ontrouw en tekorten. Toen ik met de roeping tot het ambt worstelde, zei een oom tegen me: Je kunt geen betere Meester krijgen.”

Volgende keer: ds. A. de Lange.

terdege 17 juni 2015 31 ●

1706-31-TD-AR04_0.pdf 31

6/4/2015 10:32:11 AM

creatief

Rek voor pompoenen en kalebassen

Op dit handige rek geef je pompoenen en kalebassen optimaal de ruimte om te groeien. In plaats van een groot deel van de tuin in beslag te nemen, groeien ze de hoogte in. De vruchten kunnen zo volop profiteren van de zon en krijgen geen lelijke plekken van een natte ondergrond. tekst en foto’s Kalkhoven Fotografie

Dit heb je nodig • Oude fruitpalen, dikke takken en bamboestokken • Flinke hamer • Spijkers

Zo ga je te werk • Je bepaalt zelf hoe hoog je het rek wilt maken en hoeveel verdiepingen het moet krijgen. Houd een afstand van ongeveer 50 cm aan als tussenruimte tussen de verschillende etages.

• Sla vier palen op de hoekpunten in de grond.

• Spijker aan de buitenzijde van de palen aan weerszijden op gelijke hoogte een stevige rechte tak.

• Bevestig dwars op deze liggers de bamboestokken, ongeveer 6 cm van elkaar.

• Plant na half mei, wanneer de grond lekker opgewarmd is, de jonge pompoen- en kalebasplanten.

• Leid de ranken omhoog, mooi verdeeld over de verdiepingen.

32 terdege ● 17 juni 2015

1706-32-TD-HO02_0.pdf 32

6/4/2015 10:32:02 AM

terdege 17 juni 2015 33 â—?

1706-33-TD-HO02_0.pdf 33

6/4/2015 10:32:13 AM

ogenblik

Charlotte de Bourdon Ds. M. van Kooten, Elspeet

O

p 25 januari werd in de O.L.V. kathedraal in Antwerpen (in de Antoniuskapel) een grafsteen gelegd ter nagedachtenis van Charlotte de Bourdon, de derde vrouw van Willem van Oranje, de vader des vaderlands. De exacte geboortedatum van Charlotte is niet bekend. Wel dat haar vader, die hertog van Montpellier was, en haar moeder Charlotte voorbestemden voor het klooster. In 1565 werd zij, op 18- of 19-jarige leeftijd, nota bene abdis.

Het kloosterleven was aan

Zij week niet van Willems zijde Charlotte niet besteed.

En waar haar vader aan de zijde van de roomskatholieken streed, kreeg zij steeds meer sympathie voor de hugenoten.

Uiteindelijk ontvluchtte ze in 1572 het klooster. Ze vond onderdak in Heidelberg, bij de opdrachtgever van onze Heidelbergse Catechismus, Frederik de Vrome. Hij werd tevens haar voogd.

In Heidelberg maakte Willem van Oranje kennis met haar. In 1575 traden ze in het huwelijk. Dit alles gebeurde „gantz

still” (in het geheim) in Den Briel, waar Alva drie jaar eerder op 1 april „zijn bril verloor”. De kerkelijke bevestiging vond plaats in de Catharijnekerk. Voorganger was Jean Taffin. De Brielse kerk heeft nog een gebrandschilderd raam (het zogenaamde Oranjeraam) dat aan die gebeurtenis herinnert.

Het was voor Willem van Oranje geen huwelijk uit berekening. Charlotte had immers geen deel aan de erfenis van haar rijke vader, omdat ze in het klooster was gegaan. Ook kreeg ze geen bruidsschat mee, omdat ze later een afvallige non was geworden. Het echtpaar heeft gedurende hun zevenjarige huwelijk, in die roerige tijd van de Tachtigjarige Oorlog, op verschillende plaatsen gewoond.

De laatste vijf jaar was dat in Antwerpen.

Van de zes kinderen die ze ontvingen, werden er vier in Antwerpen geboren.

Ze werden daar door de naamgeving aan herinnerd.

Ze heetten namelijk Catharina Belgica, Charlotte Flandrina, Charlotte Brabantina en Emilia Antwerpiana.

Nadat de 20-jarige onverlaat Jean Joureguy in 1582 een moordaanslag op de prins had gepleegd, en hem daarbij door de wang had geschoten, week Charlotte niet van Willems zijde. Zij gaf zich geheel om hem te verplegen.

Daardoor raakte ze zelf uitermate verzwakt. Toen ze vervolgens longontsteking kreeg, had ze niets om bij te zetten en overleed ze.

Charlotte werd met grote statie bijgezet in de kathedraal in Antwer-

pen, waar een grafsteen haar graf bedekte.

Toen deze stad in 1585 echter in handen van de Spanjaarden kwam, werd de zerk verwijderd.

Nu de kerk rooms-katholiek was, moest elke herinnering aan het kortstondige protestantse tijdperk uitgewist worden.

Dit is 430 jaar geleden. Nu herinnert dus een nieuwe grafsteen aan Charlotte, zij het op een andere plaats. De onthulling gebeurde door de burgemeester en de bisschop van Antwerpen en ds. D. Wursten, als vertegenwoordiger van de protestantse kerken in deze stad.

Laatstgenoemde zei onder meer: „Wat is nu de moraal van dit verhaal en de zin van onze bijeenkomst hier vandaag, rond dit graf dat haar graf niet is? Hoe goed en lieflijk is het als groepen van mensen die elkaar vroeger verketterden, elkaar te vuur en te zwaard bestreden, elkaar het licht in de ogen niet gunden... wij dus, protestanten en katholieken, samenkomen, het verleden onder ogen zien, de dingen niet toedekken maar bij name noemen, verbijsterd zijn over waartoe een mens in staat is in de naam van God, verdrietig, beschaamd..., en dan elkaar de hand reiken en zeggen: Zie je wel? Mensen kunnen leren van de geschiedenis, mensen kunnen in alle verscheidenheid eendrachtig samenleven, en misschien leren we het zelfs dan ook nog wel eens om daarvan te genieten: vrolijk verschillend te zijn.”

De laatste acht woorden zou ik niet graag voor mijn rekening nemen. Er zijn ook grenzen in de verscheidenheid. Dan past geen vrolijkheid maar verdriet. Maar zeker is het dat vuur en zwaard niets uitwerken, of het moeten het vuur en het zwaard van de Geest zijn.

34 terdege ● 17 juni 2015

1706-34-TD-BEZ_0.pdf 34

6/4/2015 10:32:39 AM

EEN GESCHENK VAN ONSCHATBARE WAARDE!

Geef arme christen en in Albanië, Arm enië, Bulgarije en Mold avië een eigen Bij bel.

Vijf (kinder)Bijbel s kosten slechts 2 0 euro.

NL87 INGB 0000 0055 35 Mensenkinderen te Nunspeet

Spoorlaan 1a | 8071 BN Nunspeet | www.mensenkinderen.nl

IBAN: NL87 INGB 0000 0055 35 Pag 35.indd 1

2-6-2015 10:18:02

interview

Koiekopjes onder een oude helling Ooit was het Nederlands grootste aaneengesloten scheepswerf. Onder de verlaten hellingen en in oude panden van de Nederlandsche Dok en Scheepsbouw Maatschappij werken nu starters, creatievelingen en kunstenaars. Onderzoeker Ruud van der Sluis wil de geschiedenis van de werf in beeld brengen. tekst Ad Ermstrang foto’s Anton Dommerholt

1706-36-TD-AR05_0.pdf 36

6/2/2015 2:50:35 PM

1706-37-TD-AR05_0.pdf 37

6/2/2015 2:50:41 PM

Eenmooiegelegenheid vooreenfeestje!

Uwfeestopmaat.Mooiesfeervollezalenvoor20tot400personen.Professionelelicht-engeluidsinstallatie. Eigen uitgebreide keuken. Rolstoelvriendelijk. Professionele bediening. Gratis parkeergelegenheid.

Partycentrum Het Dak is een uitstekende gelegenheid voor uw bedrijfsfeesten, vergaderingen, jubilea, congressen, beurzen, verkopingen, productpresentaties en catering. Want... in Het Dak kan het!

Tiendweg 9a • 4142 EG Leerdam • Tel. (0345) 61 36 26 • www.hetdak.nl

Boekhandel

Frits Hardeman Nieuw! Zeer gebruiksvriendelijke Ruim webshop! assortiment puzzels

U bent van harte welkom in onze ruime zaak.

Telefoonweg 64b, Ede, Tel. 0318 - 61 75 55 info@fritshardeman.nl, www.fritshardeman.nl

SCHOONHOVEN

ZILVERSTAD

Trouwringen koopt u in Schoonhoven en Lekkerkerk

Setprijs incl. diamant € 1785,De voordeligste ring GRATIS U betaalt € 938,-* Setprijs incl. diamant € 1132,De voordeligste ring GRATIS U betaalt € 611,-*

* Prijswijzigingen voorbehouden.

Rikkoert Juweliers presenteert meer dan 1000 trouwringen!

U vindt bij ons de collecties van o.a.

Acredo, Aller, Colom, Desiree, Saint Maurice en het huismerk Rikkoert Ringen.

Liefde op eerste gezicht.

Maakt u een keuze uit de Rikkoert collectie met meer dan 330 modellen, dan ontvangt u de voordeligste ring gratis!

ONTWERP UW EIGEN RINGEN!

Bij alle overige merken krijgt u een korting van 10%, met uitzondering van Acredo.

GA NAAR: TROUWRINGDESIGNER.NL

Wij als trouwringenspecialist maken van elk idee werkelijkheid!

Kies uw eigen breedte, profiel, goudkleur, aantal diamanten, zetvorm etc.

Haven 1-13 Schoonhoven Tel. (0182) 38 26 51 info@rikkoert.nL

Burg. Roosstraat 22 Lekkerkerk Tel. (0180) 66 14 90 www.rikkoert.nl

350.000X ‘DANKJEWEL’ Geef voor blinden en slechtzienden Sms ‘ogen ’ naar 4333 en doneer € 2 ,50

Nederland telt nu al 350.000 blinden en slechtzienden. Dat aantal groeit snel. Wij helpen met onderwijs, hulpmiddelen én onderzoek. Help ook mee. steunBartimeus.nl

V r i j d a g k o opav o n d .

Gr a t i s pa r k e r e n n a bi j h e t S c h o o n h o v e ns e v e e r .

38 terdege ● 17 juni 2015

Pag 38.indd 1

1-6-2015 6:40:12

S

lechts vier jaar werkte de 68-jarige Van der Sluis op de werf, van 1962 tot 1966. Maar hij voelt zich als geen ander verbonden met de twee kilometer lange scheepsbouw- en reparatiewerf aan het IJ in Amsterdam-Noord. „Ik ben opgegroeid in tuindorp Oostzaan. Ik speelde hier op het terrein, ook al mocht je er niet komen en was dat levensgevaarlijk.

Net zoals we vlak voor de schepen langs het Noordzeekanaal overzwommen. Bij ons in de buurt woonden hele concentraties arbeiders van de werf. Mijn vader werkte er veertig jaar, mijn opa vijftig.”

Ruud van der Sluis ging na de technische school ook naar de NDSM. „Dat had mijn vader bedacht. Zelf wilde ik gaan varen.” Hij leerde er timmeren en meubels maken. „Het ouderwetse handwerk, met prachtige verbindingen als zwaluwstaartjes.”

Tijdens stages doorliep hij alle afdelingen van het bedrijf die met hout te maken hadden.

Eenmaal scheepsbeschieter, beviel het werk hem al spoedig niet. „Mijn eerste klus was het afwerken van een logiesponton voor de Hoogovens. Nota bene met spaanplaat en multiplex. Daarna moest ik aluminium wanden voor fregatten van de Marine afwerken.

Draaien aan boutjes en moertjes. De aardigheid was er snel af.”

Speldje van opa

Van der Sluis verliet de werf, werkte in de bouw en bij de spoorwegpolitie en eindigde ten slotte als werkvoorbereider bij Nuon. Daar maakte hij op 55-jarige leeftijd gebruik van een VUT-regeling. Al die tijd bleef de werf trekken en verzamelde hij van alles wat met de NDSM (en de voorlopers daarvan; zie kader) te maken had.

Het kon hem ook moeilijk ontgaan, want een groot deel van zijn omgeving en familie werkte op de werf. „Het begon al op jonge leeftijd met een speldje dat ik van opa kreeg.

Dat had hij bij een jubileum ontvangen. Ik knipte plaatjes uit personeelsbladen en legde plakboeken aan. Later zocht ik in telefoonboeken naar namen van oud-personeelsleden.”

Zijn netwerk breidde gestaag uit en van allerlei kanten kwamen er spullen op hem af.

Zijn pensionering gaf hem de tijd en de komst van internet de mogelijkheid om zich in de historie van de werf en zijn werknemers te verdiepen. „Er was ook haast bij, want de nog levende generatie oud-werknemers is de

laatste jaren door overlijden sterk uitgedund.”

Hij merkte dat bij hun kinderen en kleinkinderen de belangstelling voor wat zich in de naoorlogse periode op het grote terrein aan het IJ afspeelde, toenam. „Veel van de vroegere werknemers wilden er niet meer over spreken.

Het ophefen van de NDSM als vennootschap onder irma in 1979 en het faillissement van de opvolgers NSM en ADM in 1984 kwamen hard aan. In de scheepsbouw was geen ander werk voor hen te vinden en voor plaatsen als Oostzaan, Landsmeer en Purmerend had dat dramatische gevolgen.”

Drankmisbruik

Van der Sluis stuitte bij zijn onderzoek naar de geschiedenis en de lotgevallen van oud-werknemers op zelfdodingen, drankmisbruik en gebroken huwelijken. Zijn eigen vader trok al voor de neergang de toegangspoort naar de werf achter zich dicht. „Hij werd afgekeurd en heeft de sluiting niet meer van nabij meegemaakt. Maar ook hij behoorde tot de groep die er nooit meer over sprak. Veel mensen hebben alles wat met de NDSM te maken had de deur uit gedaan. Weggegooid. Maar er was een groepje dat zich vastklampte aan vroeger en alles bewaarde, tot het laatste suikerzakje toe. Gelukkig wel. Van die mensen of hun kinderen moet ik het hebben.”

Toen in de jaren tachtig van de vorige eeuw de laatste nog bruikbare spullen waren geveild, bleef een industrieel kerkhof achter.

Een stukje van het terrein kwam in handen van scheepswerf Shipdock, nu een onderdeel van de internationale scheepsbouwer Damen.

Onder de drie overgebleven scheepshellingen waarop tijdens de laatste gloriejaren de mammoettankers werden gebouwd, nestelden zich kunstenaars en krakers. De voormalige smederij, de timmerwinkel en de grote loods zijn, net als de resterende hellingen, bestempeld tot rijksmonument. Vereniging De Toekomst, een mix van kunstenaars en kunstondersteunende bedrijfjes, nieuwe media, oude ambachten en artistieke en ambachtelijke disciplines, heeft bezit genomen van de grote loods.

„Het is hier echt een ratjetoe”

Betonrot

„Het is hier echt een ratjetoe”, lacht Van der Sluis tijdens een rondleiding over het voormalige werfterrein. „Een beetje een anarchie, want iedereen roept dat een stukje grond of gebouwtje van hem of haar is. Ook was en is

terdege 17 juni 2015 39 ●

1706-39-TD-AR05_0.pdf 39

6/2/2015 2:50:42 PM

Ja, vijf keer beter uit met Stella!

5 jaar garantie 5 dagen levertijd Gratis demo en service bij u thuis Laagste prijs Nederlands kwaliteitsproduct

B ANIKEW TEST E-B

1539,-

IETS EF

DE BEST E

KTRISC ELE H

E-bikes Nu al v.a.

2015 TO

T

€ 2.0 0 0

,Vicenza Nero Limited edition

Ja, stuur mij de GRATIS gratis brochure Dhr

Mevr

Adres Postcode Plaats Telefoon Email Stuur de coupon zonder postzegel naar Stella Fietsen, antwoordnummer 725, 8070 WB Nunspeet

1506-Terdege-x

Ja, superblij met Stella!

Novara MPF Stille midden motor

999,Allegra NIEUW

* Garanie op locaie in Nederland , excl. Waddeneilanden. Bij normaal gebruik en onderhoud op accu en motorpakket twee jaar garanie. Prijswijzigingen, druk en zefouten voorbehouden.

• • • • •

De grootste en beste e-bike specialist van Nederland

Maak een proefrit in Nunspeet of in uw eigen straat

Stella is gekozen door de ANWB als de beste Elektrische Fiets tot €2000,-. Plus magazine E-bike test heeft ons met 5 sterren gekozen als groepswinnaar. Geen wonder, want we maken gebruik van de beste materialen, zoals AXA sloten, schakelsysteem van Shimano, kettingkasten van Hesling, Schwalbe banden en de elektronica van Samsung. Bovendien heeft een Stella de sterkste motor met een actieradius to wel 110 KM! Wilt u een elegante, stoere, hippe, klassieke of een tijdloze Stella. Of één met een lage instap?

Op ons hoofdkantoor in Nunspeet bent u van harte welkom om onze geweldige e-bikes te testen. Maar we komen ook graag naar u toe met een van onze 40 mobiele teams. Dat doen we omdat we ervan overtuigd zijn dat u geen betere kunt vinden. En al helemaal niet voor een betere prijs. We zijn niet voor niets het snelst groeiende merk in Nederland.

Bel 0341 - 25 22 66 voor een vrijblijvende proefrit (zonder enige kosten). Of vraag eerst de brochure aan per telefoon of met de bon. Op stellafietsen.nl vindt u alle informatie.

Kortom: ja, u bent gewoon vijf keer beter uit met Stella

Op onze nieuwe website stellafietsen.nl ziet u ze allemaal.

40 terdege ● 17 juni 2015

Pag 40.indd 1

1-6-2015 6:41:27

De neergang van de NDSM De geschiedenis van de NDSMwerf gaat terug tot 1894. In dat jaar wordt de Nederlandsche Scheepsbouw Maatschappij opgericht in Amsterdam-Oost. Op dezelfde locatie waar een paar eeuwen eerder VOC-schepen werden gebouwd. Het bedrijf groeit hard en moet door gebrek aan ruimte op zoek naar een andere locatie.

In 1915 wordt die gevonden aan de overkant van het IJ, in Amsterdam-Noord. In 1920 vindt de Nederlandsche Dok Maatschappij ook zijn stekkie aan de IJ-oever op het ernaast gelegen terrein.

In 1946 besluiten de bedrijven te fuseren en ontstaat de Nederlandsche Dok en Scheepsbouw Maatschappij: de NDSM. Het bedrijf met een lengte van twee kilometer, met vijf hellingen (korte tijd zelfs acht), vier gegraven droogdokken en in de hoogtijdagen een personeelsbezetting van rond de 6000 werknemers, betekent veel voor de ontwikkeling en groei van AmsterdamNoord. Het is een tijdlang een van de grootste en modernste scheepsbouwwerven ter wereld.

Een bedrijf waar veel innovaties zijn bedacht die nu nog steeds in de scheepsbouw en scheepsreparatie worden toegepast.

In de jaren ’70 raakt de NDSM in de versukkeling door de neergang van de Nederlandse scheepsbouw. In 1979 volgt de ophefing.

De nieuwe Nederlandse Scheepsbouw Maatschappij en de Amsterdamse Droogdok Maatschappij zetten de werkzaamheden nog voort tot 1984. Elementen, onderdelen, constructies en verlenging van schepen, daar draait het dan om. In 1984 is ook dat voorbij.

het een broedplaats voor criminelen. Nog niet zo lang geleden is hier een grote wietplantage aangetrofen.”

Hij ergert zich vooral aan de talloze handtekeningen van graitispuiters, die zich op de hellingen en overal in de omgeving hebben uitgeleefd. Helling 2 en 3, ook rijksmonument, worden momenteel hersteld. „Er is sprake van betonrot. De komende jaren krijgt ook nummer 4 een opknapbeurt. Hoe lang dat duurt? Dat weet je hier nooit.”

De in 2013 onder zijn leiding opgerichte stichting NDSM-Herleeft heeft de beschikking over een door de gemeente beschikbaar gesteld gebouwtje. De inwoner van Alkmaar is zelf secretaris van de stichting. Hij hoopt onder de gerestaureerde hellingen in de toekomst een eigen museum te kunnen inrichten. „Veel is afhankelijk van de huurprijs. Wij hebben geen geld en geen grote sponsor.”

Tegenover het onderkomen van NDSMHerleeft staat een container, die het bestuur mag gebruiken om de verschillende spullen op te slaan. Enkele maanden geleden deed Ruud van der Sluis een bijzondere ontdekking. „Voor helling 4 stond een stuk huidplaat van een schip, waarvan ik vermoed dat het overgebleven is nadat de Duitsers hier in 1944 alles hadden opgeblazen. Omdat het nog geklonken is, wilde ik het graag hebben.”

Toen de aannemer het weghaalde in verband met het nemen van grondmonsters, werd hij getipt. Tot zijn grote verbazing ontdekte de onderzoeker achter de plaat vier ruimtes, ingericht als magazijn, werkplaats en twee kofiehoeken. „Het was alsof iedereen van de ene op de andere dag verdwenen was. Alles was er nog: gereedschap, hijsmateriaal, banken,

stoelen, tafels, een helm, Turkse kranten, speelkaarten, kleding, suiker, melkpoeder en kopjes.”

Oude rollen

In het stichtingsgebouwtje en de container staan en liggen ook tal van gevulde ordners en kokers met bouwtekeningen van de schepen.

Die heeft Van der Sluis onder de hellingen vandaan gehaald. „Daar bevond zich een link deel van het archief. Wat er in het hoofdkantoor lag, weten we niet. Dat is helaas afgebrand.”

De papierwinkel wordt de komende tijd ondergebracht in een ruimte van scheepswerf Damen. Geen luxe, want hitte, kou en vocht tasten de oude rollen steeds verder aan. „Een van de topmensen bij Damen is voorzitter van onze stichting. Hij zorgt voor een goede opslag.”

Nog lang niet alles is veiliggesteld.

Van der Sluis wijst op een iets voor de deur van iets wat het midden houdt tussen een krakersbouwval en een betonnen bunker. „Daar werkt een kunstenares. In de ruimte die zij huurt, bevindt zich nog een reeks tekeningen. Ze knipt ze af en toe in stukjes en maakt er papieren bootjes van. Verschrikkelijk. Ik heb haar al vaak gesproken en ons is nu toegezegd dat we, als ze langere tijd weg is, een deel mogen weghalen. Maar haar gedrag is zo grillig, dat ik het pas geloof als ik alles heb.”

terdege 17 juni 2015 41 ●

1706-41-TD-AR05_0.pdf 41

6/2/2015 2:50:43 PM

interview

Vriendschap zonder grenzen Door het werk onder vluchtelingen ging voor Leen Jansen (74) een nieuwe wereld open. De voormalige directeur van het Van Lodenstein College en zijn vrouw bouwden een hechte vriendschap op met een aantal christenen uit Afrika en Birma. „Belangrijk is dat je de eigenheid en de cultuur van mensen respecteert.” tekst Huib de Vries foto’s Henk Visscher

42 terdege ● 17 juni 2015

1706-42-TD-AR06_0.pdf 42

6/2/2015 2:50:16 PM

terdege 17 juni 2015 43 â—?

1706-43-TD-AR06_0.pdf 43

6/2/2015 2:50:25 PM

Oog voor de vreemdeling Het werk onder vreemdelingen door de gereformeerde gemeente van Amersfoort werd opgezet door Ditty Gunter, onderwijsassistente aan het Van Lodenstein College in Hoevelaken. Een deel van de vluchtelingen kwam naar de zondagse eredienst.

Vrijwilligers haalden hen op en brachten

H

et huis aan de Amersfoortse Daam Fockemalaan gaat grotendeels schuil achter struikgewas. In de achterliggende tien jaar kwam er een internationaal gezelschap over de vloer. Dankzij de inzet van de plaatselijke gereformeerde gemeente voor vluchtelingen die onderdak vonden in het asielzoekerscentrum van Amersfoort.

Ook het echtpaar Jansen raakte erbij betrokken. Aanvankelijk alleen door het vertalen van de preek in de eredienst, door Jansen, maar het werk breidde al snel uit. „Sommigen van deze mensen waren getraumatiseerd, allen hadden behoefte aan verschillende vormen van hulp. Het ging om uitgenodigde vluchtelingen, die vier tot zes maanden in het azc verbleven. Daarna kregen ze een woning aangeboden in een andere plaats.”

Voelde u dit werk als een morele plicht of zelfs een roeping? „Nee, dat kan ik niet zeggen. Ik ben erin gerold. Vervolgens ga je er steeds meer de betekenis van zien. Ik hoorde niet tot de vaste bezoekers van het azc, maar werd ingeschakeld voor hulp aan Franstaligen en mensen die vanwege medische of psychische problemen veel aandacht vroegen. Sinds 2003 ben ik met pensioen, dus ik had overdag tijd beschikbaar.

Wanneer je je met dit werk gaat bezighouden, valt des te meer op hoeveel aandacht de Bijbel besteedt aan de vreemdeling. Die mocht na de ballingschap zelfs delen in de herverdeling van het land. De Israëlieten werden er door de profeten constant aan herinnerd dat ze zelf vreemdeling waren geweest in Egypte. Dat heeft ook ons iets te zeggen, maar zolang je deze mensen niet ontmoet, is het theorie. Dat is een nadeel van de reformatorische scholen.

Die zijn door hun aannemingsbeleid vrijwel

hen weer terug naar het azc. Anderen vertaalden de preek. Al snel werd voor de allochtone gasten een liturgie gemaakt, met een vertaalde samenvatting van

de preek. In de periode waarin het Amersfoortse azc bestemd was voor uitgenodigde vreemdelingen, kwamen tientallen bewoners naar de dienst. Nu het onderdak biedt aan uitgeprocedeerde asielzoekers, is het aantal kerkgangers veel lager. De activiteiten in het centrum gaan gewoon door.

geheel blank. Wat ik van vluchtelingen wist, had ik uit de krant.”

Zouden de reformatorische scholen meer aandacht moeten besteden aan de vluchtelingenproblematiek? „Dat gebeurt inmiddels, onder meer door studiedagen. Elk jaar zijn er op de vestigingen van het Van Lodenstein College in Amersfoort en Hoevelaken workshops over dit onderwerp. Dan vragen ze mij, als makelaar in vluchtelingen, om mensen aan te dragen die hun verhaal willen vertellen. Ik kies iemand uit de kring van vreemdelingen met wie we bevriend zijn geraakt.

Het persoonlijke relaas van zo’n man of vrouw maakt veel meer indruk dan het verhaal van een docent. Meestal ga ik mee, maar de vluchteling doet het woord.

Voor veel leerlingen is het de eerste echte ontmoeting met iemand uit een andere cultuur. Ze hebben soms onaangepast gedrag ten opzichte van vreemdelingen, omdat ze die associëren met Marokkaanse jongeren waar ze last van hebben. Of hun beeld is gebaseerd op uitlatingen van PVV-politici.

Je merkt het meteen als jongeren afkomstig zijn uit een gezin waar vreemdelingen over de vloer komen, en hun ouders die mensen bejegenen als volwaardige medemensen. Of medechristenen, als ze het christelijk geloof belijden.”

Met hoeveel vreemdelingen hebt u contact? „Dat zijn er veel, maar met een tiental gezinnen, die intussen naar alle delen van het land zijn uitgezwermd, hebben we een min of meer blijvend contact. Een van hen woont zelfs in België. De meesten hebben onze hulp niet meer nodig, maar het zijn vrienden geworden. Het intensiefste contact hebben we nu met Nathalie, afkomstig uit Congo. Ze is naar de Centraal Afrikaanse Republiek gevlucht en daarvandaan zes jaar geleden als uitgenodigde vluchteling naar Amersfoort gekomen.

Inmiddels woont ze met haar drie kinderen op zichzelf. Toen ze hier kwam, was ze zwanger van haar eerste kind en had ze een totaal versleten heup. Bovendien lijdt ze aan sikkelcelanemie, een bloedziekte. Ze is mijn vrouw en mij een beetje als haar ouders gaan zien.

Na de geboorte van haar eerste kind vroeg ze ons of wij het een naam wilden geven. Dat is Jonathan geworden. Ik heb hem ook bij de burgerlijke stand aangegeven.

We hebben Nathalie geholpen bij het zoeken en inrichten van een woning in Amersfoort. Nu ondersteun ik haar bij de administratie. In zo’n Afrikaans

„Deze mensen brengen veel meer zaken in gebed, ook alledaagse”

44 terdege ● 17 juni 2015

1706-44-TD-AR06_0.pdf 44

6/2/2015 2:50:26 PM

huishouden gaat het wat ongeregelder toe, ook op inancieel gebied. In een periode van grote zorgen is ze geweldig geholpen door een team van jonge moeders uit onze gemeente. Inmiddels biedt ze zelf oicieel pleegzorg aan een halfnichtje van zestien jaar.”

Levert dit werk ook teleurstellingen op? „Dat hangt van je instelling af. Je moet weleens slikken, maar in het bieden van hulp gaat het niet om jezelf. Belangrijk is dat je de eigenheid en de cultuur van mensen respecteert.”

Een van uw allochtone vrienden werd ongeneeslijk ziek. Hoe hebt u die periode ervaren? „Als zeer ingrijpend. We voelden ons sterk aan Tadesse verbonden. Kort voor zijn sterven wilde hij naar zijn ouders in Ethiopië, om hen nog één keer te ontmoeten.

Dat werd hem door iedereen ontraden, ook door ons, maar hij was niet van het idee af te brengen. Met een bezwaard gemoed hebben een ander echtpaar uit de gemeente en wij hem naar het vliegveld van Brussel gebracht. Na aankomst in Addis Abeba is hij direct naar het ziekenhuis vervoerd, waar hij afscheid heeft genomen van familie en vrienden. ’s Avonds is hij overleden.”

Hoe beleeft u het geestelijk contact met christenen uit andere culturen? „Als verrijkend. Er zijn mensen bij voor wie het contact met onze kerkelijke gemeente een gebedsverhoring

was. Ze kwamen hier met een stukgelezen Bijbeltje en hadden zich afgevraagd of ze in Nederland de Heere wel konden dienen. Uit de berichten over ons land hadden ze opgemaakt dat alles wat God verbiedt hier wordt gepropageerd.

Tegelijk stuit je op verschillen in achtergrond en cultuur. Het gezinsleven van deze mensen is anders dan bij ons. Gezamenlijk eten op vaste tijden is dikwijls geen regel, waardoor er ook minder gemeenschappelijk uit de Bijbel wordt gelezen. Ook over de zondagsinvulling denken ze anders dan wij.

Omgekeerd verbazen zij zich over dingen die ze bij ons zien. Mensen die vanwege verhuizing afscheid namen, zeiden heel eerlijk: ‘Toen we voor het eerst bij jullie naar de kerk gingen, dachten we: Waar zij we nou terechtgekomen? Buiten stonden jongelui te roken. Die zouden bij ons sterk vermaand worden.’

Ik zal ook nooit vergeten dat ik met iemand van Bijzondere Noden een gesprek had met een Birmese vluchteling, in verband met hulpverlening in Birma. Achteraf hoorde ik van die Birmees dat hij het teleurstellend vond dat we het overleg niet met gebed waren begonnen. Deze mensen brengen veel meer zaken in gebed, ook alledaagse zaken. Na langdurig en ernstig lijden konden sommigen evenwichtig en vriendelijk verder gaan, omdat God ervan wist.

Van dat kinderlijke vertrouwen kunnen wij veel leren.”

Bent u uw eigen opvattingen anders gaan beoordelen? „Je realiseert je meer dat je deel uitmaakt van een traditie die je niet graag overboord zet, maar het is wel een traditie. Heel waardevol, maar niet absoluut. Ik ben onze eigen cultuur meer gaan relativeren en tegelijk waarderen. God heeft ons daarin veel geschonken. Het is mooi als je anderen daarvan iets mee mag geven.”

terdege 17 juni 2015 45 ●

1706-45-TD-AR06_0.pdf 45

6/2/2015 2:50:30 PM

Speciaal

voor u als abonnee van Terdege...

Tot

65% korting!

Veel voordeel voor u bij FHshop Oorlogs-dvd’s en natuur-dvd’s - vanaf € 8,95

Sfeervolle dekbedovertrekken - vanaf € 24,95

Schippersserie met veel voordeel - 10 boeken voor € 89,95

Bloeddrukmeter en wekker - nu € 54,95

Vorstelijke vingerhoeden - € 27,95 per set van 8

Rhodium en parelsieraden - vanaf € 27,95

Bestelinformatie Deze acties lopen tot 30 juli 2015 of zolang de voorraad strekt. Prijzen zijn exclusief verzendkosten.

Bestel via www.fhshop.nl of bel 055 - 539 06 78.

terdege

Kijk voor meer aanbiedingen op terdege.nl/abonneevoordeel

Bielzen Landhekken (Verzinkte) draadmatten Kokers / Buizen / Strippen

Kastanjehout Hardhouten tuinpalen Bouwhekken en vele andere producten

Uw adres voor al uw ijzer- en bouwmaterialen voor tuin en erf! www.hardeman.nl/webshop H. Hardeman bv

Generatorstraat 27a

Tel.: (0318) 52 17 00

Postbus 376

Industrieterrein ‘Nijverkamp’

Fax: (0318) 52 04 18

3900 AJ Veenendaal

Veenendaal

www.hardeman.nl

46 terdege ● 17 juni 2015

Pag 46.indd 1

1-6-2015 6:42:52

op het erf

Werkend wachten

Het is wachten op de oogst.

Uit het kasje eten we al. Van de vollegrond zal de eerste oogst nu ook gauw komen.

Misschien pluk ik net de eerste peulvruchten als deze Terdege verschijnt...

Er zijn ook weleens teleurstellingen. Zo deed de kropsla het helemaal niet zo goed. Gelukkig had ik ook snijsla gezaaid. Dat laatste is ook erg makkelijk als je kleine beetjes nodig hebt.

Uien met onkruid.

1706-47-TD-HO03_0.pdf 47

Maar ik gaf de moed niet op: ik zaaide opnieuw kropsla en deze keer doet hij het beter. De andijvie doet het juist prima.

Een van de grootste uitdagingen in deze periode is om de moestuin onkruidarm te houden. U leest het goed: ik heb het bij voorbaat niet over onkruidvrij want dat is een utopie. Maar zo min mogelijk onkruid, dat is het streven. Vooral in de moestuin, want „het nut gaat vóór de sier”.

Het is niet het leukste werk. Maar wel nodig: veel onkruid belemmert de groei van de gewenste groentes. Het is vaak moedbenemend. Want zeker na een paar weken met regen groeit het ongelooflijk hard.

Tussen de rijen door gaat het nog vrij gemakkelijk met de schoffel. Om die reden zaaien we de wortels tegenwoordig ook in rijen en niet op een zaaibed. Als ik regelmatig schoffel, scheelt dat al heel wat. Toch ontkom ik er niet aan om ook door m’n knietjes te gaan.

Krotenplanten.

agnes Jolanda lemstra Bloos

Tussen de groenteplantjes in staat namelijk ook vaak ‘bocht’, zoals ze dat hier in de streek noemen. En dat zal toch met de hand voorzichtig weggehaald moeten worden, want natuurlijk willen we niet de nuttige planten onderuit

Een onkruidvrije moestuin is een utopie halen! En het geeft toch ook ontspanning, want onderwijl denk ik vaak aan van alles en ik ben lekker buiten bezig.

Bovendien is een nette moestuin een mooi gezicht.

Regelmatig schoffelen...

6/2/2015 3:53:40 PM

interview

Kwetsbare vaders Vader is de eerstverantwoordelijke in het gezin. „Het is als een kleed dat je niet uit kunt doen. Je kunt het vaderschap nooit afschuiven.

In die zin is het iedere dag Vaderdag”, meent ds. A.C. Uitslag. tekst Ad Ermstrang foto Henk Visscher

48 terdege ● 17 juni 2015

1706-48-TD-AR07_0.pdf 48

6/2/2015 3:53:15 PM

1706-49-TD-AR07_0.pdf 49

6/2/2015 3:53:23 PM

Ds. A.C. Uitslag Ds. A.C. Uitslag (42) is afkomstig uit de Noordoostpolder. Na het VWO doorliep hij het Heao (bedrijfseconomie) en daarna studeerde hij aan de Theologische Universiteit Apeldoorn (TUA). Van 1997

D

tot eind 2002 was hij docent godsdienst en klassieke talen aan het Wartburg college. In mei 2005 werd hij pre-

e christelijke gereformeerde predikant op Urk schreef er een boekje over, onder de titel ‘Elke dag Vaderdag’. In feite is het een vervolg. In 2012 schreef de predikant ‘Elke dag Moederdag’. Was de inhoud daarvan vooral afgeleid van de teksten over de deugdzame vrouw uit Spreuken 31, ditmaal begint ieder hoofdstuk met een fragment uit een gefingeerde brief van een vader aan zijn kinderen.

Tal van thema’s komen langs en worden verder uitgewerkt. Zoals bijvoorbeeld vadersmart, vaderhand, vaderhart, het oog van vader, vadermond, het oor van vader en vader als voorbeeld. „Op een praktische wijze”, aldus de predikant, die veel teksten in de Bijbel tegenkomt die in verband staan met deze onderwerpen.

Het boekje is dan ook bedoeld om een aantal handvaten te geven voor de plaats van de vader in het gezin. Verkeerde voorbeelden komen eveneens aan de orde, zoals de bevoorrechte positie van Jozef in het gezin van vader Jakob en de houding van Eli, die zijn zonen niet eens zuur aanzag.

Uit onder meer zijn werk in zijn huidige en vorige gemeente haalt ds. Uitslag voorbeelden van hoe het kan en ook hoe het niet moet. „Uiteraard onherkenbaar en aangepast, maar wel levensecht.”

Het boekje verschijnt niet op een willekeurig tijdstip, maar aan de vooravond van de door de commercie sterk gepromote Vaderdag. „Helaas is dat altijd op zondag, maar dat wil niet zeggen dat het niet als een moment kan worden aangegrepen om aandacht te vragen voor het echte vaderschap.”

Restaurantbonnen

Volgens de Urker predikant wordt in de gereformeerde gezindte maar al te vaak gesteund op de rol van de moeder, als het gaat om de opvoeding van en de aandacht voor de kinderen. Die rolverdeling is vooral ontstaan in een periode waarin het kostwinnerschap nog heel gewoon was, denkt hij. „Ook de man heeft evenwel een belangrijke taak in het gezin.

Het huwelijksformulier is daarover duidelijk en geeft aan dat de man zijn vrouw ook in de tijdelijke dingen dient bij te staan. In die zin is het niet zo erg wanneer vaders iets meer dan voorheen zorgtaken krijgen opgelegd. Hun taak gaat verder dan alleen een band plakken of iets in elkaar zetten.”

dikant voor de Christelijke Gereformeerde Kerken. Eerst in Kerkwerve en sinds mei 2008 bij de christelijke gereformeerde kerk Eben-Haëzer op Urk. Hij is voorzitter van de Spaanse Evangelische Zending.

De praktijk is echter weerbarstig. „Kijk maar hoe vaders worden opgeslokt door hun werk, carrière en nevenfuncties. Natuurlijk heeft de man als taak te zorgen voor het inkomen, maar dat is geen doel in zichzelf. Als je ziet hoeveel mensen, en zeker zelfstandigen, altijd in touw zijn voor hun bedrijf, dan kan dat ten koste gaan van de aandacht voor de kinderen. Dat gaat predikanten uiteraard niet voorbij. Kijk maar naar de discussies die daarover in de pers en de kerkelijke bladen worden gevoerd. Het is van belang dat de ogen daarvoor opengaan.

Ik las pas ergens van een zoon die zijn vader om 40 euro vroeg en kort daarop weer. Hij kreeg het beide malen en kwam korte tijd later met een restaurantbon voor twee personen terug. Die gaf hij zijn vader, met het verzoek eens met hem uit eten te gaan, zodat er tijd zou zijn voor een gesprek. Een veelzeggend voorbeeld.”

Zo heel veel tijd hebben vaders niet, waarschuwt de dominee. „Je moet je afvragen hoe lang kinderen thuis zijn en beseffen dat je tijdens de groei naar hun zelfstandigheid steeds minder invloed kunt uitoefenen.”

Mannen hebben een zekere scoringsdrift als het gaat om hun werk en soms ook in het bekleden van nevenfuncties. „Maar je behoort wel priester in het gezin te zijn.

Dat is niet alleen een gesprekje aan tafel.”

Ds. Uitslag beseft dat er de nodige uitzonderingen zijn. „Het is nog niet zo lang geleden dat hier op Urk de meeste mannen vissers waren. Zij waren vijf dagen van huis en twee dagen thuis. Het is dan logisch dat er veel taken bij de vrouwen terechtkomen. En boeren maakten voorheen ook een groot deel van het jaar heel lange dagen. Maar dat geldt niet voor elk deel van de samenleving. En een bijzondere baan ontslaat vaders niet van hun verantwoordelijkheid.”

Offers

Tijd maken voor het gezin vraagt offers, meent hij. „Het

„Een bijzondere baan ontslaat vaders niet van hun verantwoordelijkheid”

50 terdege ● 17 juni 2015

1706-50-TD-AR07_0.pdf 50

6/2/2015 3:53:24 PM

column

kan niet zo zijn dat je in een of meer nevenfuncties de geziene man bent, terwijl tegelijkertijd je eigen kinderen niets aan je hebben.”

Een richtlijn is voor hem de afwezigheid op doordeweekse avonden. „Als je niet meer dan twee avonden per week thuis bent, moet je toch wat aan het beheer van je agenda gaan doen. Bestuurlijk zou het verboden moeten worden om iemand voor een nevenfunctie te vragen die al een of meer van zulke functies bekleedt.

Te veel werk wordt door te weinig mensen gedaan. Helaas vaak onder het mom van nederige hoogmoed. Daar hebben we allemaal last van. We voelen ons gevleid als we ergens voor gevraagd worden.

Het kan ook anders. Ik herinner me dat een ouderling bij het aflopen van zijn reguliere termijn zich niet meer herkiesbaar stelde, omdat hij merkte dat hij zijn kinderen steeds minder in de hand had. Het is ook goed om vaders met jonge kinderen wat meer te ontzien. Hun tijd voor wat betreft nevenfuncties komt nog wel, zou je kunnen zeggen. Je eerste roeping ligt in het gezin.”

Ds. Uitslag - „ik betrek dat ook mezelf” - adviseert vaders ervoor te waken om al te stoer en sterk te willen overkomen. „Stap uit die machohouding en stel je kwetsbaar op. Als een mens met eigen vragen, onzekerheid en spanningen. Je blijft dan wel de vader, maar komt meer naast je kind of kinderen te staan. We moeten niet het beeld willen ophouden dat vaders niet kunnen huilen. Dat biedt opening voor gesprekken over onderwerpen als seksualiteit, tegenslagen en vraagstukken over het geloof. Durven we in het bijzijn van onze kinderen eerlijk te spreken over onze omgang met God en weten ze wat er leeft in ons hart? Toen Jacob op zijn sterfbed lag, wisten zijn kinderen waar hij naartoe ging.

Hoe komt het dat geestelijke gesprekken tussen kinderen en hun moeder vaak gemakkelijker gaan dan met hun vader? Dat heeft wellicht toch te maken met het feit dat vaders zich te weinig kwetsbaar opstellen.”

Vaderhand

De kern van het opvoeden is gelegen in de vaderhand, benadrukt de predikant. „Daar gaat het uiteindelijk om. Dat je je kinderen probeert te leiden naar de Heere Jezus. Dat moet de opvoeding stempelen. Dat begint al als er een kindje op komst is. Dat heeft een ziel voor de eeuwigheid en het heil van dat kind is het hoogste opvoedingsdoel. Als je daar meer besef van hebt, is het ook gemakkelijker om andere taken naast je neer te leggen.”

N.a.v. ‘Elke dag Vaderdag’, door ds. A.C. Uitslag; uitg. Den Hertog, Houten; 128 blz.; € 12,50.

Ir. B.J. van der Vlies, oudfractieleider SGP in Tweede Kamer

Vrede?

Het is vrede en zonder gevaar (1 Thess. 5:3).

Woorden die gemakkelijk in slaap sussen.

Terwijl de werkelijkheid heel anders is. Aan de vooravond van het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog zette premier Colijn dat beeld neer. Zo van: Ga gerust slapen, we hebben de zaak heus wel onder controle. Even later woedde de oorlog.

Vrede, al zeventig jaar. We herinneren ons de meidagen van 1945 nog wel. Wat een opluchting, wat een blijdschap. Zoiets als toen werd afgesloten (met alle moeite, pijn en rouw daaraan verbonden) zou nooit meer mogen gebeuren. Vrede dus, liefst wereldwijd.

Het tegendeel is gebleken, tot de dag van vandaag. Helemaal geen vrede, diverse plaatsen ter wereld staan (figuurlijk) in brand. Tot nu toe wel vrede hier en daar. We mogen er dankbaar voor zijn, maar we zijn zeker niet zonder gevaar.

Het gevaar van de oprukkende terreur. Geradicaliseerde moslims die het op (de) christenen hebben voorzien. Zal dat gevaar kunnen worden afgewend? Zal het te eniger tijd ook

Het zicht op échte wijsheid gaat al verder verloren in West-Europa en dus in ons land toeslaan?

Het gevaar ook van oprukkende ontkerkelijking, van het loslaten en dichtslaan van de Bijbel, het Woord van God. Niet langer meer nodig, we weten het allemaal zelf heus wel. We moeten er echter in steeds sterkere mate achter komen dat zo het zicht op échte wijsheid al verder verloren gaat. Daarom de oproep: „Zo laat ons dan niet slapen, gelijk als de anderen, maar laat ons waken en nuchter zijn.” (1 Thess. 5:6) vandervlies@terdege.nl

terdege 17 juni 2015 51 ●

1706-51-TD-AR07_0.pdf 51

6/2/2015 3:53:26 PM

puzzelen

Spelregels van het laddersysteem Diny v. Leeuwen

Andrea Sinke

1. Elke goede oplossing levert punten op.

Hebt u vragen over puzzelaantal e.d., stuur dan een aan uzelf geadresseerde, gefrankeerde retourenvelop mee.

2. De inzendingen moeten drie weken na verschijnen van de puzzel(s) in ons bezit

Jenneke v/d Jagt

A-19 Bijbelse beroepenpuzzel 2pt Streep de namen van 32 Bijbelse beroepen weg in het puzzelhok. Maak van de overgebleven letters nog twee beroepen. Welke koningen uit 2 Koningen en Markus oefenden deze beroepen uit?

AKKERMAN / BAKKER / BARBIER / DICHTER / HERDER / HOUWER / IJZERSMID / JAGER / KOK / KONING / KOOPMAN / LERAAR / MEDICIJNMEESTER / METSELAAR / POTTENBAKKER / PRIESTER / PROFEET / RAADSMAN / RICHTER / SCHIPPER / SCHRIJVER / SLACHTER / STOKBEWAARDER / TENTENMAKER / TOLLENAAR / VISSER / VROEDVROUW / WEVER / ZAAIER / ZANGER / ZEEMAN / ZILVERSMID

N

A

R

E

K

A

M

N

E

T

N

E

T

V

A

E

K

O

N

I

N

G

R

A

A

R

E

L

M

E

H

K

O

O

P

M

A

N

M

Z

R

R

S

A

N

R

E

T

H

C

I

D

E

D

E

E

D

D

I

M

S

R

E

Z

IJ

E

T

V

D

T

A

J

A

G

E

R

M

B

M

K

S

R

R

S

A

R

E

D

R

E

H

A

O

E

E

O

A

E

R

E

S

S

I

V

N

K

N

S

L

E

A

E

A

P

B

L

C

M

L

K

A

C

A

D

W

M

A

R

A

A

H

H

S

E

A

H

A

V

E

N

N

I

R

C

T

R

I

R

T

R

R

R

B

IJ

E

E

B

H

E

I

M

P

E

IJ

E

O

K

C

L

S

I

T

R

M

E

R

P

V

M

U

O

I

L

T

E

E

F

O

R

P

E

E

L

W

T

D

O

E

R

R

H

O

U

W

E

R

R

I

S

E

T

R

Z

A

N

G

E

R

E

I

A

A

Z

M

A

P

O

T

T

E

N

B

A

K

K

E

R

N

E-19 Woordpuzzel 2pt Zet voor elk van de vijf rijtjes een woord, zodat een nieuw woord ontstaat. Voor het tweede rijtje komt een plaats in België.

Baan stuk handel mest

teren sop del nes

pot gen legaat vies

os kei bel vet

moe rest oma beider

© Puzzel: Diny van Leeuwen

Inzenden: De twee beroepen, de vindplaatsen en de namen.

Inzenden: Het woord dat gemaakt kan worden als de vijf gevonden woorden achter elkaar staan.

D-19 Rondopuzzel 2pt Zet de antwoorden rondom het cijfer. Het woord kan in elk willekeurig hokje beginnen. Maar altijd met de klok mee.

1

2

3

4

5

6

7

11

12

13

14

19

20

21

27

28

E

1. bedwelmend middel, 2. geld, 3. plakband, 4. jongensnaam, 5. betaalmiddel, 6. hetzelfde, 7. rivier op Sumatra, 8. uk, 9. muziekstuk, 10. tweegevecht, 11. meisjesnaam, 12. achteraf, 13. orgaan, 14. leider, 15. waterplas,16. water in Groningen, 17. watering, 18. dogma, 19. orgaan, 20. goedkeuring, 21. kledingstuk, 22. drank, 23. proef, 24. geslepen, 25. gehoorzaal, 26. plaats in Normandië, 27. wind, 28. vervoermiddel.

8

9

10

E 15

16

17

18

E 22

23

24

25

26

Inzenden: De vier woorden die ontstaan op de regels 1, 3, 5 en 9.

52 terdege ● 17 juni 2015

1706-52-TD-RU02_0.pdf 52

6/4/2015 10:17:29 AM

zijn. U kunt dus twee aleveringen tegelijk inzenden.

3. Eén inzending per abonnementadres.

4. Wie in totaal 200 punten heeft, ontvangt een prijs. Overgebleven punten (staan vermeld achter de naam van de winnaar)

Vermeld de puzzelnummers en uw adres.

6 Zendt u voor het eerst in, zet dan ‘nieuw’ op uw briefkaart.

7. Prijswinnaars verliezen hun punten als ze een jaar niet hebben ingezonden.

Ze beginnen dan weer met nul punten.

gaan mee naar de volgende ronde.

5. Stuur oplossingen op één briefkaart (gebruik alleen envelop als u antwoordenvelop meestuurt) naar: mw. A. Sinke-van der Jagt, Koningin Julianastraat 34, 4401 CZ Yerseke of naar puzzelbox@kliksafe.nl.

B-19 Kruiswoordpuzzel 2pt

C-19 Slangdoorloper 2pt

Horizontaal: 1. toegankelijk, 5. vervoermiddel, 9. soort brood, 11. afgemat, 12. uitgever, 15. horizon, 16. toer, 17. kunstrichting, 20. deel van een huis, 21. vordering, 23. vogel, 24. vaartuig (afk.), 25. bron, 26. havenbedrijf, 28. roedel, 29. pias, 30. zeker, 32. klank, 34. schilderij, 36. verkoper, 37. gemeente, 38. Turkse bevelhebber, 40. gratie, 43. grondig, 45. pap, 46.lofdicht, 47. streep, 49. los, 50. lidwoord, 51. muzieknoot, 53. lor, 55. watermassa, 56. kunstvaardig, 58. maat, 60. ingewanden, 62. zoogdier, 64. van adel, 65. elk, 66. veevoer, 67. plaats in België.

De laatste letter van een woord is de eerste van het volgende.

1. eerwaarde heer (afk.), 2. geestdrift, 3. proef, 4. innig, 5. bouwwerk, 6. priesterplaats, 7. broodje, 8. muziekinstrument, 9. bijeenkomst, 10. vader van Samuël, 11. ui, 12. duif, 13. afstammeling, 14. mode, 15. via (afk.), 16. snel, 17. Joods wetboek, 18. Russisch staatsman, 19. heidemeer, 20. jakobsladder, 21. wier, 22. gewas, 23. onbelast, 24. schelpdier, 25. schatting, 26. herbergzaam, 27. zuidpoolkip (6 letters), 29. besturing.

Verticaal: 1. kleur, 2. rijst, 3. uitgave, 4. visgerei, 5. nota, 6. helper, 7. betaalwijze, 8. gebouw, 10. jofel, 11. gerecht, 13. zet, 14. bankterm, 15. plaats in Duitsland, 18. belasting, 19. blaam, 22. versiering, 25. tapisserie, 27. overdreven, 29. windrichting (afk.), 31. extreem, 33. soort giraf, 34. tijdperk, 35. schop, 39. aantekening, 41. zijde van een schip, 42. larve, 43. kledingstuk, 44. oude maat, 45. galg, 48. zwerver, 49. veiling, 50. snel, 52. boom, 54. aanhouden, 55. toiletartikel, 56. maat, 57. steen, 59. jongensnaam, 61. ivoor, 63. spie.

Inzenden: De twee namen die ontstaan op de even en oneven nummers.

Inzenden: Het woord dat ontstaat op 9-31-42-19-27-35-14-30-65-47-43-60-6.

1

2

3

5

4

9

22 26

23 27

30

25

32

31

14

42

45

55

66

26

6

7

24 13 29 48

47 51

27

44

43

53

52

62

63

19

28

12

20

54 58

57

56 61

5

35

46 50

18

17

33

38 39 40 41

16

25

37

49

4

3

29

28

36

64

2

20

24

34

60

1

15

19

18

17 21

8

15

14

13

16

7

11

10

12

6

23

22

8

21

59 11

9

10

65 67

terdege 17 juni 2015 53 ●

1706-53-TD-RU02_0.pdf 53

6/4/2015 10:17:30 AM

puzzelen

Spelregels van het laddersysteem Diny v. Leeuwen

Andrea Sinke

1. Elke goede oplossing levert punten op.

Hebt u vragen over puzzelaantal e.d., stuur dan een aan uzelf geadresseerde, gefrankeerde retourenvelop mee.

2. De inzendingen moeten drie weken na verschijnen van de puzzel(s) in ons bezit

Jenneke v/d Jagt

C-20 Lettergreepkruiswoord 2pt

D-20 Doolhofwegstreper 2pt

Horizontaal: 1. zenuwziekte, 3. deel van een diner, 5. symbool, 7. tuindecoratie, 9. gekruid, 10. steil, 12. verfbasis, 14. beroep, 17. grasland, 19. probleemgebied, 20. bekoorlijk, 21. tafereel, 22. speld, 24. woordsoort, 26. ecliptica, 28. verjaardag, 29. deskundige, 31. zonder inkomen, 33. slang, 35. tijdsaanduiding, 37. bevrijden, 38. touwslagerij.

Verticaal: 1. eenjarige plant, 2. leus, 3. model, 4. legaal, 6. handel, 8. schrijfgerei, 9. rotan, 11. justitie, 12. kraamverzorgster, 13. horens, 15. rib, 16. kachel, 18. ontheffing, 19. plant, 22. weefsel, 23. pech, 25. terminologie, 26. deel van de week, 27. traject, 28. anoniem, 30. gebrek, 31. chef, 32. helderheid, 34. markt, 35. raden, 36.parcours.

De weg te strepen woorden staan als een soort slang in het diagram verborgen. De dik gedrukte letter is het begin. De laatste letter van een woord is de eerste van het volgende. Van daaruit gaat het naar links of rechts onder of boven verder.

Inzenden: De negen woorden die ontstaan op de nummers: 1-6-2; 1-6-7; 1-6-14; 1-6-17-18; 1-6-19; 1-6-22; 1-6-27; 1-6-32.

Acta - arriveren - autobus - dineren - eetzaal - egotrip - einddoel - entree - etenstijd - evenement - extra - fotograferen - karaf - kruier - kustplaats - landelijk - logeren - naamplaatje - natuur - navigatie - nota - paspoort - passagier - reiziger - reportage - rotsblok - rugzak - rust - seizoen - souvenir - stedentrip - tentje - toerisme - tournee.

Inzenden: Het woord dat overblijft.

2

1

5 7

Z

L

O

R

A

E

R

E

N

T

A

I

V

E

N

S

B

K

A

F

F

M

A

A

C

R

R

E

R

O

T

E

I

T

O

A

P

A

T

A

T

O

N

E

R

O

R

U

O

G

R

L

A

J

T

A

G

I

N

E

A

K

R

I

N

E

V

V

E

R

O

E

D

IJ

T

Z

G

U

R

A

T

U

E

N

T

P

T

E

N

S

S

T

P

L

A

S

O

N

E

O

E

R

E

I

G

U

L

E

D

E

J

T

E

M

E

R

G

O

S

A

K

IJ

A

N

E

T

N

M

T

N

I

E

T

S

A

S

T

L

A

A

Z

E

I

R

E

S

M

R

I

P

36

U

O

U

R

N

R

T

P

A

D

S

U

B

O

T

38

R

E

G

E

E

O

O

P

S

E

T

T

R

A

U

Z

O

I

Z

E

I

N

G

E

R

E

X

N

E

I

I

E

N

I

E

R

D

O

L

E

E

R

T

A

T

E

S

A

T

U

U

D

O

E

N

A

V

I

G

R

9 11 14

13

4

6

8 10

17

3

12 15

16

18

19

20

21

22

23

24 27

26 28

29

31

25

32 35

37

30 33

34

E-20 Gezegde 1pt Neem van de volgende woorden steeds drie achtereenvolgende letters en maak zo een spreekwoord.

Vermenging, gemoedelijk, methodiek, ooievaar, garnalen, reisdeken, uitzondering, schoolbord, gordijntje.

Inzenden: Het gezegde.

Puzzel A-20 staat op pagina 105.

54 terdege ● 17 juni 2015

1706-54-TD-RU02_0.pdf 54

6/4/2015 10:17:35 AM

gaan mee naar de volgende ronde.

5. Stuur oplossingen op één briefkaart (gebruik alleen envelop als u antwoordenvelop meestuurt) naar: mw. A. Sinke-van der Jagt, Koningin Julianastraat 34, 4401 CZ Yerseke of naar puzzelbox@kliksafe.nl.

zijn. U kunt dus twee aleveringen tegelijk inzenden.

3. Eén inzending per abonnementadres.

4. Wie in totaal 200 punten heeft, ontvangt een prijs. Overgebleven punten (staan vermeld achter de naam van de winnaar)

Vermeld de puzzelnummers en uw adres.

6 Zendt u voor het eerst in, zet dan ‘nieuw’ op uw briefkaart.

7. Prijswinnaars verliezen hun punten als ze een jaar niet hebben ingezonden.

Ze beginnen dan weer met nul punten.

Vervolgwoordzoeker

B-20 Doorloper 2pt Horizontaal: 1. automerk (5), soort spijker (5), graveerder (5); 2. Amerikaanse ruimtevaartorganisatie (4), klein projectiel (7), kleur (4); 3. voorzetsel (2), Christendemocratisch Appel (afk.) (3), afwateringsinstallatie (4), jongensnaam (4), editie (2); 4. voormalige Russische heerser (5), stoet (5), Koninklijke Militaire Academie (afk.) (3), Frans lidwoord (2); 5. persoonlijk vnw. (2), laatste kwartier (afk.) (2), muziekbandje (4), spijsverteringskanaal (4), Rijksmuseum van Oudheden (afk.)

(3); 6. meisjesnaam (3), wettelijke aansprakelijkheid (afk.) (2), kort damesjasje (6), rijstdrank (4); 7. dierenverblijfplaats (5), soort mijt (5), uitgezette lijn (5); 8. insect (4), lichaamsdeel (4), aanhoudend (7); 9. interest (5), scheepsinstrument (5), welriekende gomhars (5); 10. meisjesnaam (3), digitaal telefoonnet (4), oosterlengte (afk.) (2), aan alle kanten (6); 11. moeilijkheden (5), ile (2), Griekse letter (5), hectogram (3); 12. universal serial bus (afk.) (3), huiselijk (4), keukengereedschap (4), waadvogel (4); 13. zeer spoedig (4), kiezel (5), kruimel (6); 14. ooruil (5), inkomstenbelasting (afk.) (2), melodie (4), duizend gram (4); 15. houtsoort (4), dunne strook van stof (5), onbrandbaar materiaal (6).

Verticaal: 1. vogelziekte (4), groot vertrek (4), beeldraadsel (5), Oude Testament (afk.) (2); 2. deel v.e. strijkinstrument (3), vreemde munt (3), Sovjet-Unie (afk.) (2), lof (3), insnijding (4); 3. rund (2), calorie (afk.) (3), muzieknoot (2), informatie (afk.) (4), dierengeluid (2), oppervlaktemaat (2), 4. kunstrichting (4), vraagstuk (7), tijdaanwijzer (4); 5. afgescheiden (5), priestergewaad (4), stadsgracht (6); 6. conisch (4), belachelijk (6), rijksuniversiteit (afk.) (2), kustinsnijding (3); 7. koraaleiland (4), populair (4), schermbloemige plant (4), computermerk 2 3 B4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 1 (3); 8. leger (5), eksteroog (8), A 2 lidwoord (2); 9. hoogste punt 3 (3), paradijs (4), klankweerkaatsing (4), edelheid (4); 10.

4 E noodsein (3), gelijkvloers (8), 5 H reuzenroofmeeuw (4); 11. rijs (3), schamele woning (4), ver6 F vuilde lucht (4), drevel (4); 12.

7 stadsvervoer (4), luchtvaartmaatschappij (9), kilobyte 8 (afk.) (2); 13. echopeiling (5), 9 I eigenaardig (4), muzieknoot 10 C (2), Franse kaas (4); 14. lastdier (4), Italiaans meelproduct 11 G (8), schoenmakersgerei (3); 12 15. toespraak (4), in orde (3), klipgeit (4), eind (4).

13 J 14

D

15

A

B

C

D

E

F

G

H

I

J

Breng de letters uit de overeenkomstige hokjes A t/m J over naar de hokjes in de balk. Deze letters vormen de oplossing.

In maart en april stond een vierdelige vervolgwoordzoeker in Terdege. De oplossing hiervan is: vogelspin (1), kangoeroe (2), ruisvoorn (3), zijderups (4).

Eindoplossing: vuurvlinder.

Prijswinnaars • 1e t/m 5e prijs (bloeddrukmeter/wekker): R. Mulder, Staphorst; T. Hobo, Brakel; W. Huisman, Barneveld; Fam. G. den Uijl, Wekerom; H.T. Eilander, Wezep.

• 6e t/m 10e prijs (dvdpakket Natuur): Judith de Jongh, Tricht; Fam. Joh. Prins, Oud-Beijerland; Wieke Haalstra, Wageningen; T. Boogert, Tienhoven; A. Beijer, Bergambacht.

• 11e t/m 15e prijs (Vleeswaaier): D.N. van GelderMaaskant, Putten; Mw. M.W. Lakensveld-Hoogendoorn, Schoonhoven; Mw. J. Poortman, Rijssen; A. Everts-van Asselt, Noordscheschut; Mw. R. Mennema, Ottoland.

• 16e t/m 20e prijs (cd ‘Op blijde snaren’ 1): A. v/d Perk, Groot-Ammers; H.S.J. Oerlemans, Sprang-Capelle; A.D. van Arendonk, Hellouw; J.M. van Zielst, Ridderkerk; G. v/d Brink, Lunteren.

Van harte gefeliciteerd. Alle inzenders bedankt voor het meedoen!

terdege 17 juni 2015 55 ●

1706-55-TD-RU02_0.pdf 55

6/4/2015 10:17:37 AM

interview

Mijn hobby

Geduld oefenen met de iguurzaag Een gaatje voorboren, zaagje erdoorheen halen en het weer aan de beugel vastmaken. Rokus Boogaard (85) heeft het al talloze malen gedaan.

Hij zaagt allerlei motieven uit platen van berkenhout en maakt de fraaiste doosjes, klokken en speelhuisjes. „Tijd en geduld, daar draait het om.” tekst Ad Ermstrang foto’s Sjaak Verboom

56 terdege ● 17 juni 2015

1706-56-TD-AR08_0.pdf 56

6/4/2015 9:57:17 AM

terdege 17 juni 2015 57 â—?

1706-57-TD-AR08_0.pdf 57

6/4/2015 9:57:28 AM

T

oen hij met zijn echtgenote negen jaar geleden van een twee-onder-een-kapwoning in Sliedrecht naar een flat verhuisde, zag hij om naar een andere hobby. „Ik was al regelmatig in de weer met hout en maakte molens. Om voor de sier in de tuin te zetten. Niet het complete binnenwerk met asjes en zo, maar wel in de precieze schaal.”

Rokus Boogaard had daarvoor een schuurtje bij zijn woning ter beschikking en kon de molens die hij overhield buiten zetten. De bejaarde inwoner van Sliedrecht toont een tekening van een zogenaamde windmolen-zager, een figuurtje dat op de kracht van de wind vanzelf aan het zagen slaat. „Dat had ik daar ook staan.”

Met zijn verhuizing naar de flat richtte hij ‘zijn’ berging onder de woningen in als werkplaatsje om te figuurzagen. De ruimte van 2 bij 4 meter is groot genoeg. „Als ik bezig ben, zet ik de fietsen eruit. ’s Zomers is het er koel, in de winter lekker warm, door de verwarmingsbuizen die er vlak langs lopen.”

Eigenlijk begon hij met houtsnijwerk, maar dat beviel hem niet. Net zomin als het maken van andere miniaturen of modelletjes. „Daar heb je veel gereedschap voor nodig, zoals een draaibank, en dat zag ik hier niet zitten.

De figuurzaag was hem niet vreemd, want ook tijdens het bouwen van de molentjes maakte hij daar al wel eens gebruik van. „Als jongetje heb ik al geleerd ermee om te gaan. Dat ging vroeger zo. Toen was figuurzagen populair; nu zie je het steeds minder.”

„Als jongetje leerde ik het al”

Dik boek

Tekeningen kocht de voormalige postbode bij een hobbybedrijf in Veenendaal. „De geperste platen kun je, meestal per strekkende meter, op tal van plaatsen verkrijgen. Maar sinds de sluiting van de winkel waar ik altijd inkocht, is het bemachtigen van tekeningen moei-

58 terdege ● 17 juni 2015

1706-58-TD-AR08_0.pdf 58

6/4/2015 9:57:34 AM

emigranten

lijker geworden. Het meeste bestel ik nu via internet.”

Hij bewaart alle schetsen en bezit een dik boek met talloze voorbeelden van speeldoosjes, opgebouwd uit de fraaiste motieven. „Die kun je kopiëren en opplakken. Is het eenmaal uitgezaagd, dan verwijder ik de tekening en schuur ik de achterkant glad.” Daarna wordt het geheel door hem meestal met transparante lak afgewerkt. „Eerst kleuren en daarna een hardingslaag.”

Boogaard maakte tientallen doosjes. Vrijwel alle kinderen- en kleinkinderen, familieleden en buren hebben wel een kistje van hem staan. Net zoals speeldoosjes, die hij ook in allerlei soorten en maten vervaardigde. „Maar ook dat is lastiger geworden, want het speelwerk kun je bijna nergens meer krijgen.” Daarnaast maakte hij klokken, standaarden voor bloemen, wat grotere (opberg)kastjes en (op schaal) een model van de Eifeltoren. „Dat was helemaal in het begin. Daar ben ik heel wat uurtjes mee bezig geweest.” Hij heeft de grijs geverfde toren nog in de flat staan. Eigenlijk was hij een beetje te groot. Tijdens een speciale actie toonde een familielid het schaalmodel een keer in zijn zaak.

Reliëf

Als hij ervoor gaat zitten, is een doosje meestal wel binnen enkele dagen af. „Maar ik doe het op mijn gemak en ben er niet steeds mee bezig. Ik houd tijd om met mijn vrouw boodschappen te doen, de kinderen te bezoeken of te gaan fietsen.

Meestal is het een kwestie van een paar uurtjes tussendoor zagen. Geen hele dagen.”

Berkenhout is volgens Boogaard het meest geschikt voor zijn hobby. Maar niet alleen, want momenteel werkt hij aan een kistje waarin hij een apart figuurtje, gezaagd uit eikenhout, wil verwerken. „Iets verhoogd, zodat er sprake is van een reliëf.” Delen van de kistjes en doosjes worden verlijmd.

Eigenlijk heeft hij te weinig plek om de resultaten van zijn hobby neer te zetten, geeft hij aan. Aan verkopen begint hij niet. „Dan moet je op bestelling werken. Dat betekent dat je gebonden bent aan tijd en je moet haasten. Het moet voor mij ontspanning blijven.”

Speciale ontwerpen heeft de inwoner van Sliedrecht niet in zijn hoofd. „Ik ben op een leeftijd gekomen dat je niet al te grote plannen meer moet maken.”

Karen Kranendonk, getrouwd met Ron en moeder van 10 kinderen

Toen en nu Toen onze grootouders jong waren, was het leven eenvoudiger, hoewel veel mensen harder werkten. Het leven had ook een rustiger tempo, omdat er minder automatisering was.

Toen grootvader zijn geëmigreerde zoon in Canada bezocht, zag hij dat veel huishoudens wasmachines hadden. Terug in Nederland, kocht hij er een voor grootmoeder. Het scheelde het schrobben van de kleding op het wasbord. Grootmoeder kreeg als eerste in haar buurt een wasmachine. De buurvrouwen kwamen kijken of de kleding nu wel net zo schoon werd.

Grootmoeder volgde een strikte routine. Iedere dag werd er een bepaalde huishoudelijke klus gedaan. Ze had een groter gezin dan wij, maar ik moet toegeven dat ze haar huishouden beter geordend had dan ik.

Als hier de was opstapelt, doe ik de kleding in de wasmachine, selecteer ik een instelling en druk ik op de ‘startknop’. Dan loop ik van het washok naar de keuken om een partij koekmix met de elektrische mixer te mixen. Nadat ik de koekjes in de (met een klik op een knop)

Grootmoeder volgde een strikte dagelijkse routine voorverwarmde oven heb gezet, loop ik naar een andere kamer om snel een overhemd te strijken dat mijn man vanavond aan moet.

Handwerk was zwaar. Maar grootmoeder was ervan overtuigd dat we met alle gemakken drukker en minder georganiseerd waren dan vroeger. Onze nu overleden grootouders zouden met stomheid geslagen zijn als ze zouden zien hoe gemakkelijk wij het hebben maar toch *zo druk zijn. Welke prioriteiten stellen wij? Zoeken we „eerst het Koninkrijk Gods en Zijn gerechtigheid”? Dan geldt: „en al deze dingen zullen u toegeworpen worden”.

terdege 17 juni 2015 59 ●

1706-59-TD-AR08_0.pdf 59

6/4/2015 11:35:06 AM

Digitale Media

Gewetensvorming staat voorop bij media-opvoeding

Drs. B. (Bertine) Haverhals onderwijsadviseur en orthopedagoge bij Driestar educatief

W

oorden (leringen) wekken, voorbeelden trekken... Een oud gezegde, dat altijd actueel blijft. Vincent en Jacoline zijn zich er goed van bewust dat hun kinderen leven in een andere tijd dan zij vroeger. Zeker als het gaat om mediagebruik.

Toch zijn veel vragen universeel.

Het gaat bijvoorbeeld over tijdsbesteding, prioriteiten stellen, keuzes maken en opkomen voor God en voor elkaar.

Hoeveel tijd besteed je aan Facebook? Welke app gebruik je wel of juist niet? Welke films bekijk je? Wat zeg je wel en niet als er op Whatsapp negatief wordt gesproken over iemand?

Vincent en Jacoline bespreken geregeld hun eigen gedrag: Zijn zij een voorbeeld voor hun kinderen? Doen ze zelf wat ze van hen vragen? Hoeveel tijd besteden ze aan hun hobby’s en vrienden? Wanneer laten ze een bepaalde winkel voorlopig links liggen?

Vincent en Jacoline gaan er niet van uit dat ze hun kinderen kunnen beschermen door alleen regels te stellen, zeker niet met het oog op de oudere kinderen. Er zijn regels, maar ze vinden het belangrijker dat het geweten van hun kinderen wordt gevormd en dat de kinderen zichzelf vragen stellen. Dat ze Gods wetten gaan zien als een veilige ‘vaargeul’, als leefregels die ons willen beschermen tegen schipbreuk.

Hun gebed is dat de Heere in Zijn Zoon een Loods wil zijn en Zijn wet in het hart van henzelf en hun kinderen wil schrijven.

Wat een mooie en verantwoordelijke taak hebben ouders en andere opvoeders om het sluimerende Godsbesef in het geweten van een kind te verlevendigen en levend te houden. Daarbij heeft vooral de manier waarop

ge- en verboden worden gehanteerd een grote invloed op hoe het geweten van kinderen zich ontwikkelt, vormt of misvormt.

Het is waardevol om onderscheid te maken tussen verschillende soorten ge- en verboden. Ds. A. Schreuder onderscheidt vier soorten: • Gods gebod als absolute norm.

• Ouderlijk gezag als bepalende norm (er is een indirecte lijn naar de tien geboden, Gods wil).

• Ouderlijk appèl om te gehoorzamen (over middelmatige dingen; doet beroep op het gevoel en de wil van het kind, in tegenstelling tot het geweten).

• Ouderlijk appèl op eigen verant-

60 terdege ● 17 juni 2015

1706-60-TD-AR09_0.pdf 60

6/4/2015 9:57:56 AM

woordelijkheid (een kind aanspreken op zijn eigen geweten).

Leg de huisregels met betrekking tot mediagebruik hier eens naast. Op welk niveau zitten de meeste regels?

Is dat ook wat je echt wilt?

Door steeds duidelijk te benoemen bij welke soort een regel hoort, leert een kind of het zich aan regels moet houden omdat de ouder het wil of omdat God het wil.

In het eerste geval kan een kind op een later moment zelf een andere keus maken. In het laatste geval niet. Het kind ziet, door de gesprekken, waarom God deze regel heeft gegeven: die is goed voor iedereen.

Zoals de Heidelbergse Catechismus

Antwoord eerlijk op vragen waarom je iets wel of niet doet ook bij ieder gebod aangeeft dat God niet alleen iets vérbiedt maar ook iets gébiedt.

Naarmate kinderen ouder worden, kunnen en moeten ze meer worden losgelaten. Ook bij het omgaan met media. Daarbij blijven gesprekken heel belangrijk! Stel ook als opvoeder jezelf kwetsbaar op en geef eerlijk antwoord als kinderen je vragen waarom je iets wel of niet doet. Laat merken wat voor jou het belangrijkste is in je leven en hoe Gods wet voor jou een kompas is bij het maken van keuzes.

„En indien iemand van u wijsheid ontbreekt, dat hij ze van God begere, Die een iegelijk mildelijk geeft, en niet verwijt; en zij zal hem gegeven worden.” (Jacobus 1:5) Veel wijsheid toegewenst!

Over dit onderwerp is meer te lezen in:

• Brochure ‘Gewetensvorming’, Stichting Mediawijzer, 2013. Gratis te downloaden van www.mediawijzer.nl • ‘Naar eer en geweten’, door ds. A. Schreuder, uitg.

Den Hertog, Houten, 2011.

terdege 17 juni 2015 61 ●

1706-61-TD-AR09_0.pdf 61

6/4/2015 9:57:57 AM

reportage

Humor in de kerk Veel humor ís geen humor, is te plat, te grof, vaak zot geklap en gekkernij, zegt Paulus. Grappen en grollen zijn ook zelden humoristisch en de meeste gein is ongepast. Er is echter ook zoiets als geheiligde humor, het juiste woord op het juiste moment, gepast en kies. „Goede humor bewaart voor al te grote gewichtigheid.” tekst Jan van ’t Hul foto’s archief RD

62 terdege ● 17 juni 2015

1706-62-TD-AR10_0.pdf 62

6/4/2015 11:54:55 AM

1706-63-TD-AR10_0.pdf 63

6/4/2015 11:54:59 AM

Maarten Luther Maarten Luther staat bekend om zijn humor. Ds. M. van Kooten: „Hij zei eens: ‘Vermaak en blijdschap in eer en deugd zijn het beste geneesmiddel voor een jongmens, ja, voor alle mensen.’ Het kwam wel eens voor dat hij de kamer binnentrad met de woorden: ‘Ik zal en moet vandaag vrolijk zijn. Ik heb slechte tijden vernomen. Daartegen helpt niets zo goed als een krachtig ‘Onze Vader’ en een opgewekt gemoed. Het verdriet de zwartgallige duivel dat men nog vrolijk wil zijn.’ Vrolijkheid was voor Luther een karaktertrek. Menigmaal was hij er zich niet van bewust, maar sedert hij zeker was van een genadig God, lag zij op de bodem van zijn hart, de vrolijkheid die haar wortel heeft in de vrede met God.” Toen in 1535 in Wittenberg de pest woedde en veel studenten van Luther de biezen pakten, schreef Luther, die niet veel van de ernst van de pest geloofde, aan een vriend: ‘Ik merk wel dat de jeugd veel van zulk geroep over de pest graag hoort, want sommigen krijgen zweren op hun schooltas, anderen buikpijn in hun boeken, nog anderen de schurft in hun pennen, en enkelen hebben ook jicht in hun papieren.’

O

f humor in de kerk een riskant gespreksonderwerp is? Nee, ds. M. van Kooten, hervormd predikant in Elspeet, vindt van niet. „Goede humor bewaart een mens ervoor dat hij al te zwaarwichtig gaat doen. Wij, mensen, verbeelden ons vaak te veel. Wie zíjn wij nu toch, in het oog van de Allerhoogste: een worm, een druppel aan een emmer, stof en as. Je moet soms ook een beetje om jezelf kunnen glimlachen, jezelf wat relativeren. Wij kunnen zo belangrijk doen, zo gewichtig, maar ik heb een hekel aan gewichtige mensen.

Al met al stellen we niet zoveel voor. Een beetje zelfspot kan nooit kwaad.”

Ds. Joh. van der Poel uit Ede was een meester in het zichzelf relativeren. „Hij zei dat hij zijn eigen preken wel honderdmaal moest afkeuren, maar als een ander het deed, stonden al zijn haren overeind. Kijk, dát bedoel ik. Jezelf heilzaam op de korrel nemen. Daar is nog nooit iemand slechter van geworden.”

Ds. J.T. Doornenbal had die gave ook. „Hij kon bij een ander een glimlach teweegbrengen, in wat hij zei of wat hij in zijn kerkblad schreef, terwijl er tegelijkertijd altijd iets van een eindeloze droefheid en eenzaamheid in zijn woorden verscholen lag. Dat herken ik bij mezelf. Anderen vinden je mis-

Spurgeon had liever dat er in de kerk gelachen dan geslapen werd.

schien een opgeruimd mens, terwijl je zelf zo heel goed weet dat er in dit leven weinig om te lachen is.”

Dagon

Humor kan een gave van God zijn, denkt de Elspeetse predikant. „Als het maar goede humor is, gepast en voorzichtig. Iets is óf van God óf van de duivel. De meeste humor is, vrees ik, van de duivel, maar geheiligde humor is van God. Of misschien moet ik het iets voorzichtiger zeggen: die ligt onder Zijn hoge goedkeuring.”

Ds. M. van Kooten: „De duivel mag nooit de lachende derde zijn”

De Duitse filosoof Arthur Schopenhauer had een uitgesproken pessimistische wereldbeschouwing. „Toch is van hem de prachtige uitspraak bekend dat humor de achter scherts verscholen ernst van het leven is. Het is alsof Doornenbal zegt: ‘Humor is een glimlach die doorbreekt door de tranen van ons levensleed en onze levensstrijd.

Zonder humor was ons leven toch heel triest en troosteloos’.”

Het gebruik van humor mag nooit doel in zichzelf worden, zegt ds.

Van Kooten. „Alsjeblieft geen humor om leuk te doen of lollig te zijn. Daar ben ik wars van. Maar een mens mag van goede humor wel genieten. In de Bijbel vind je daar treffende voorbeelden van. Neem nu Dagon, de Filistijnse hoofdgod.

De ark Gods wordt in de tempel van Dagon neergezet. Dagon moet maar op de ark passen. Maar in het nachtelijk duister valt Dagon voorover van zijn voetstuk, precies voor de ark des Heeren, in een oosterse aanbiddingshouding, voor de God van Israël. De Bijbel is een ernstig Boek, maar hoe zou je zoiets zonder milde glimlach kunnen lezen!”

Kerkscheuringen

De bekende radiopredikant Okke Jager schreef het boek ‘De humor van de Bijbel in het christelijk leven’. Ds. Van Kooten kent het boek.

64 terdege ● 17 juni 2015

1706-64-TD-AR10_0.pdf 64

6/4/2015 11:55:01 AM

„Okke Jager maakt het echter te bont. Zoals hij de christelijke humor beziet, staat me geweldig tegen. Zo mag het niet. Daarnaast heeft hij wel dingen gezegd die de moeite van het onthouden waard zijn, zoals: ‘Humor is een gave van Boven om kerkscheuringen tegen te gaan.’ Op z’n minst ligt daar een kern van waarheid in, want ook bij kerkscheuringen zie je te vaak dat mensen zichzelf te belangrijk vinden, dat ze niets meer relativeren kunnen.

Wij, ambtsdragers, zouden veel beter moeten besefen dat er veel belachelijks in het leven is, ook in onszelf, ook in de kerk. Je mag de kerk nooit bespottelijk maken, maar ik kan het goed begrijpen als iemand zegt: ‘Dominee, ik vind veel dingen in de kerk zo belachelijk, dat ik er niet langer in wil blijven’.”

Moeiteloos citeert ds. Van Kooten uit de kerkgeschiedenis, van Clemens van Alexandrië bij voorbeeld: ‘Net zomin als een paard, omdat het hinniken kan, altijd hinniken moet, zo moet een mens, Ds. J.T. Doornenbal. omdat hij lachen kan, altijd lachen.’

En van Chrysostomus is deze: ‘Lachen is niet verkeerd, maar wel het mateloze en ongepaste lachen.’ „En Spurgeon moet gezegd hebben dat hij liever had dat er in de kerk gelachen dan geslapen werd.”

Efectjagerij

Ooit belde iemand ds. Van Kooten met de vraag of hij een spreekbeurt wilde houden over een kerkhistorisch onderwerp. „Ik waarschuwde hem vooraf wel dat ik tot de slechtste kerk behoor. Aan de andere kant van de lijn werd hetzelfde beweerd. Ik vroeg: Mag ik dan misschien vragen van welke kerk u bent?

‘Hersteld hervormd’, was het antwoord. Mijn reactie was: Als we dat nu allebei eens eerder geweten hadden, dan zaten we nu misschien nog bij elkaar.” Kijk, op díe manier kan humor bewaren voor overspannenheid.”

Wanneer overschrijdt humor een grens? „Als het efectjagerij is, als iemand lollig wil doen, als je er de populaire man mee wilt zijn. Als het in strijd is met het gebod Gods. Dan is het natuurlijk geen humor meer maar spotten. De duivel mag nooit de lachende derde zijn”.

Ernstig

Dr. P.C. Hoek, docent praktische theologie aan het Hersteld Hervormd Seminarium in Amsterdam, spreekt bij een vak als homiletiek wel eens met zijn studenten over wat op de kansel wel en niet gepast is. „Je moet als predikant weten wat wel en niet gevoegelijk is. Op de kansel luistert het nauw, daarom vraagt preken veel zorgvuldigheid. Het vooraf uitschrijven van een preek dwingt je om goed te formuleren, om zodoende te voorkomen dat het op dit punt misgaat.”

Een predikant wil zijn doel bereiken, wil dat de boodschap overkomt. „Je wilt de hoorder in beweging brengen, en ik kan me voorstellen dat geheiligde humor hier een functie kan hebben. Maar in principe behoort humor op de preekstoel niet tot het gereedschap van de predikant.

Waar ligt de grens met manipuleren?

Sterren staan op een podium, een predikant staat op de kansel. Dat is een groot verschil.

De hoorder moet de Augustinus. boodschap van God ernstig nemen, hoe zou hij dat kunnen doen als de prediker zelf niet ernstig is.”

Ontspannen sfeer

Bij dat alles vindt dr. Hoek wel dat humor een gave van God is. „Het behoort tot de kwaliteiten van ons mens-zijn. We zijn ermee uitgerust, de een meer dan de ander, maar humor maakt deel uit van ons menselijk bestaan.

Humor kan heilzaam zijn, kan ontspannen.

Zoals blijdschap en vreugde er mogen zijn, mag er ook ruimte zijn voor humor. Augustinus vond de hilaritas zelfs een voorwaarde om goed catechese te kunnen geven. Het lijkt misschien heel eigentijds, maar Augustinus wist al dat het overdragen van kennis vraagt om een ontspannen sfeer in de groep. Je moet op een serieuze manier met serieuze dingen bezig zijn, maar als dat op een ontspannen manier kan, werkt het wel veel beter.”

Als er onder de preek een glimlach verschijnt op de gezichten van de mensen, dan is dat voor dr. Hoek prima. „Ik zeg het graag Spurgeon na dat ik liever een glimlach zie dan dat ik mensen zie slapen. Sommige predikanten

hebben ook echt de gave om een glimlach op te roepen, als ze het er maar niet om doen. Ik las onlangs een preekvoorstel van een student over de geschiedenis van de bezetene van Gadara. Zonder dat hij zelf erg had in de woordspeling die hij maakte, had hij het over de zwijnen die naar de haaien gingen.”

Smalle grens

Ds. J.T. Doornenbal had die gave van geheiligde humor, weet dr. Hoek. „Bij hem was het echt, heel ongekunsteld. Doornenbal kon het ook doen, want hij was voor links en rechts van onverdachte statuur.

Hij deed het er nooit om, hij wás gewoon zo. Ik heb bij Augustinus gelezen dat het in een kerkdienst bij hem wel eens levendig toeging. Dat paste ook bij hem. Misschien kon het in die tijd en in die cultuur ook beter dan nu.”

Humor moet altijd binnen de grenzen van fatsoen en eerbaarheid blijven, zegt dr. Hoek. „Ik ben beducht voor humor die op een bedenkelijke wijze aan het geestelijke raakt, of die een karikatuur maakt van de ernst van het leven.

Daar moeten we van wég blijven, en ook van het lollige. Ik kan er wel om lachen als een catechisant Nicodemus uitspreekt als Nico de Mus, dat is tot daaraan toe, maar verder moeten we eerbied houden voor de Schrift. Als humor dicht bij de heilige dingen komt, gaat het al gauw schuren. De grens naar het onbetamelijke is heel smal.

Het komt op ijngevoeligheid aan.”

terdege 17 juni 2015 65 ●

1706-65-TD-AR10_0.pdf 65

6/4/2015 11:55:03 AM

weg

• Vrijdag 3 en zaterdag 4 juli (9.30-17.00 uur): Geraniumdagen op Hovenierscentrum De Briellaerd, Plantagelaan 20, Barneveld. Info: 0342-404510 of www.briellaerd.nl

Activiteiten • Vrijdag 19 juni (19.00 uur): Fietstocht (t.b.v. Woord en Daad) door Scheveningse duinen. Startpunt: keerlus tramlijn 12, Duivelandsestraat, Scheveningen. Kosten: € 2,50; gezin max. € 10.00. Info: 06-20188877 of 0653234123.

• Zaterdag 20 juni: Fietstocht (25/40 km) rond Harskamp. Start (10.30-11.30 uur): Eben-Haëzer, Harderwijkerweg 11, Harskamp. Info: 0318-456432 / 06-54956877. Opbrengst: Herst. Herv.

Gemeente.

• Dinsdag 14, woensdag 15 en donderdag 16 juli (19.30 uur): Natuur-dialezingen door jachtopzichter J. Huttinga. Locatie: de Kapel, Oranjeweg 116. Gortel. Aanmelding (verplicht): 0578-610818 of ccromwijk@ kliksafe.nl. Entree: € 6,00; 4-12 jaar € 3,00 (incl. consumptie). Opbrengst: school Het Mosterdzaadje.

• Zaterdag 20 juni (10.00-15.00 uur): Verkoopdag t.b.v. HHK Rehoboth.

Locatie: Westerkerk, Haarstraat 95, Rijssen. Opbrengst: zending en kerk.

• Zaterdag 20 juni (8.00-15.00 uur): Rommelmarkt rondom kerk aan Schoolstraat / Dorpsstraat / Kerkstraat, Oud-Alblas. Opbrengst: div. doelen.

• Zaterdag 27 juni (10.00-16.00 uur): Open Dag op Waardheim (St. Adullam), Groeneweg 10, Puttershoek. Info: www.opendagwaardheim.nl.

• Zaterdag 27 juni: Fietstocht t.b.v. St. Adullam rond Staphorst (25 km). Start (12.30-14.30 uur): DAC Horstheim, Kerklaan 14, Staphorst. Met verkooptafel. Kosten: € 3,00; gezin max € 10,00. Info: 06-12315480.

Herv. Kerk, Vierhouterweg 45, Elspeet. M.m.v.

Veren. Bovenstem Ouderkerk a/d IJssel o.l.v.

Arie v/d Vlist, ds. C.M. Buijs (inleiding op de psalmen). Toegang vrij, collectie voor Zending HHK. • Zaterdag 27 juni (19.30 uur): Zangavond in Ichthuskerk, Richel 2, Urk. M.m.v. Chr. Mannenkoor Soli Deo Gloria, Hollands Jongerenkoor en solisten.

Toegang: € 6,50; tot 12 jaar: € 2,50; gezin € 20,00.

Collecte voor Hudson Taylor St.

Insturen

Muziek • Zaterdag 20 juni (19.30 uur): Psalmzangavond in Kruiskerk, Passage 11, Waddinxveen. M.m.v. Bovenstemgroep Waddinxveen en kinderkoor jong Sursum Corda (Gouda) o.l.v. Bertina van Gurp, ds. IJ.R. Bijl (meditatie), Kees Rademaker en Jacco de Bree (orgel). Toegang vrij, collecte voor St. Adullam.

• Zaterdag 20 juni (19.30 uur): Psalmzangavond met bovenstem in Herst.

Inzendingen voor deze pagina zijn welkom via redactie@terdege. nl of Terdege 'Uit & thuis', Postbus 75, 7300 AB Apeldoorn.

Plaatsing is kosteloos maar kan niet worden gegarandeerd. In 'Muziek' hebben concerten/ zangavonden die gratis toegankelijk zijn en/of worden gehouden voor een goed doel voorrang.

66 terdege ● 17 juni 2015

1706-66-TD-HO04_0.pdf 66

6/4/2015 9:57:43 AM

het RD gaat het om principes, niet om ” Bij het aantal zetels in de Tweede Kamer.

Dat vind ik belangrijk.. ” ACTIE het RD 2 weken

gratis

Probeer vrijblijvend het Reformatorisch Dagblad

gratis!

Ga naar www.proefweken.nl/terdege

Weet waar u voor staat.

Pag 67.indd 1

1-6-2015 7:01:27

veiligheidsglas

eenvoudig schoon te maken

handgrepen

douche zitje

Grohe kraan

BINNEN

1 DAG

antislipvloer

T GEPL A ATS

lage instap

BAD ERUIT... DOUCHE ERIN! Een ligbad kan gevaarlijk zijn. Wist u dat ieder jaar meer dan 4000 mensen in het ziekenhuis belanden door ongelukken in de badkamer? Voorkom uitglijden en vervang uw bad in 1 dag voor een veilige comfort douche van Molenaar.

Bel 0800 - 27 40 400 voor de brochure of kijk op www.molenaar.nl Uw voordeel: Ook voor kleine badkamers Eenvoudig schoon te maken Zonder ingrijpende verbouwing Eigen vakkundige montagedienst

ONVEILIG

VEILIG

Ja, stuur mij de brochure over comfort douches Naam

Dhr.

6 jaar garantie op glas

Gratis brochure?

Advies bij u thuis?

Mevr.

Adres Postcode

Plaats

Vraag de brochure aan op www.molenaar.nl of bel:

Telefoon E-mail

wk25_M3_terdege

0800 - 27 40 400

Maak een afspraak bel 0800 - 27 40 400

Zonder postzegel naar: Molenaar, Antw. nr. 506, 8070 VB Nunspeet

wk25_M3_terdege.indd 1 Pag 68.indd 1

29-05-15 15:16 1-6-2015 7:21:52

NUMMER 19 . JAARGANG 32 . KATERN Workum . Coevorden . Schoonhoven . Woudrichem . Zierikzee

PAGINA

74

Zilverstad Schoonhoven herbergt al eeuwen bekende smeden

PAGINA

90

Vestingstad Vredig Coevorden heeft roerig verleden

eropuit 17 juni 2015 69 â—?

1706-69-TD-KAT_0.pdf 69

6/3/2015 2:35:06 PM

Woudr ic h e m

Struinen rond de

Mosterdpot

„Ik kom bij u werken op één voorwaarde.” De dienstbode kijkt haar nieuwe bazin aan. „Ik wil niet vaker dan twee keer per week zalm eten.” Zo ging het zo’n honderd jaar geleden in Woudrichem toe. tekst Gisette van Dalen-Heemskerk foto’s Henk Visscher

70 eropuit ● 17 juni 2015

1706-70-TD-KAT_0.pdf 70

6/3/2015 2:35:25 PM

Woerkum – zo noemen de autochtone inwoners hun Brabantse stad – oogt op een middag eind juli nagenoeg verlaten. Slechts enkele wandelaars verkennen de wallen rond de stad. ’s Morgens is het noodweer geweest en dat heeft direct gevolgen voor de toeristenstroom die in het hoogseizoen Woudrichem aandoet.

Want in de maanden juli en augustus kan het heel druk zijn in het stadje. Terecht. Want Woudrichem is een aanrader voor iedereen die van geschiedenis houdt.

Gevangenpoort Bij het VVV-kantoor aan de Kerkstraat start een mooie stadswandelroute, die alle hoogtepunten van de vesting aandoet. Wandelaars lopen onder een stokoud pand door, de Gevangenpoort. Het monument uit de 15e eeuw doet dienst als restaurant. Gezien de recensies op iens.nl is het er aanmerkelijk beter toeven dan vroeger.

Een paar stappen verder, bij Den Bol, komen drie rivieren samen.

Rechts stroomt de afgedamde Maas en links de Merwede.

Achter de groene landtong – waarop slot Loevestein ligt – kabbelt het water van de Waal. Een groot bord geeft uitleg over de binnenvaartschepen die voorbij komen. Leuk om te weten dat de net voorbijvarende rijnaak de inhoud van vijfhonderd volle vrachtwagens vervoert. Tankers of boten vol nieuwe auto’s – goed voor zestig vrachtwagens – laten zich even niet zien.

Volkskost Verder maar weer. Langs de historische haven, de voormalige kazerne van de Koninklijke Marechaussee, de ijskelders waarin de vishandelaren van Woudrichem hun ijs bewaarden. Over de vishandelaren gesproken: Woudrichem leefde tot in het begin van de vorige eeuw voornamelijk van de visserij. De vissers

verschalkten zoveel zalm, dat dienstmeiden bij hun aanstelling bedongen dat ze niet vaker dan twee maal per week deze volkskost wilden eten.

Op dit stukje van de route ligt ook de Bagijnestraat, de favoriete plek van stadsdichter en kinderboekenschrijfster Lizzy van Pelt. De naar de Martinuskerk aflopende straat inspireerde haar tot de volgende regels, die daar op een pand zijn geschilderd: „Ik wit nog goed hoe we ’t deeje: in slierte sjèère naor beneeje, to aon de kerrek hief d’t vol, mè doe sleeke vân d’n Rauwsenhol.”

Lizzy van Pelt glimlacht: „Dat zijn mooie jeugdherinneringen. Ik ben opgegroeid in deze straat. Als het vroor, goten we water op de stoep. Vervolgens gleden we op de slee hard naar beneden. Als je het goed deed, kwam je met je voeten tegen het muurtje van de kerk.”

eropuit 17 juni 2015 71 ●

1706-71-TD-KAT_0.pdf 71

6/3/2015 2:35:34 PM

Pag 72.indd 1

1-6-2015 6:44:35

Lemoncake Tijd voor een stop bij IJs & Spijssalon Baks. Het zachtgele bolletje lemoncake smaakt heerlijk fris. De uitbater doet zijn best om het passanten naar de zin te maken. Als een echtpaar aan een nat tafeltje strijkt, veegt hij met een grote doek het laatste restant van de ’s morgens gevallen hoosbuien weg. De dame knoopt een Cocker spaniel aan haar stoel. „Heeft u misschien een bakje water voor de hond?” „Ik heb geen bakje. Wel een bak”, grapt de eigenaar van de salon. Dankbaar slobbert het beest even later het water op.

Vanaf het terras hebben toeristen een mooi uitzicht op de markante Martinustoren. In de volksmond draagt de 34 meter hoge toren de bijnaam de Mosterdpot, omdat er vroeger rondwaaiend mosterdzaad zou zijn ontkiemd op de toren. Bijna was de eeuwenoude toren in de laatste dagen van de Tweede Wereldoorlog opgeblazen. Gelukkig bleef de toren gespaard. De Duitsers bliezen wel de molen van Woudrichem op. In 1996 is de korenmolen Nooit Gedagt herbouwd.

Er zou vroeger rondwaaiend mosterdzaad zijn ontkiemd op de toren

Oudste veer Een bootje in de afgedamde Maas is het domein van veerman Philip Vink.

De schipper vaart niet volgens een vaste dienstregeling. Willen er toeristen naar de overkant, dan komt de veerman in actie. Met drukke dagen komt Vink niet van de boot af. Erg vindt hij dat vast niet. Hij moet er zijn boterham mee verdienen.

Slot Loevestein Vink is niet de eerste veerman die passagiers overzet.

Wie de boekenkist van Hugo Het voetveer is een van de de Groot in het kloeke slot oudste veren van Nederland wil zien, kan dat prima combien bestaat al zeker zeshonneren met een bezoekje aan derd jaar. Het is ontstaan Woudrichem. Het kasteel is toen soldaten, die vanuit de vestigingstad op gelegerd waren op twee manieren via het water Slot Loevestein, naar te bereiken. Met het voetWoudrichem wilden. veer óf met de veerdienst die Vanaf het veer lopen tussen Gorinchem, Woudtoeristen in ongeveer richem, Slot Loevestein en tien minuten naar LoeFort Vuren vaart. Wie in het vestein. Voor de hoogseizoen Slot Loetocht terug moevestein bezoekt én gebruik ten de varensgaswil maken van de veerten opnieuw de dienst (niet het voetveer), portemonnee kan via slotloevestein.nl trekken, want een voordelige combikaart het bordje voor aanschaffen. het veer windt er geen doek-

jes om: Heen motte betaole en weer weer.

Johan de Witt Ook het laatste stukje van de route blijft de moeite waard. De Hoogstraat staat vol met authentieke panden. Het Oude Raadhuis bijvoorbeeld, met drie klamme hokken waar gevangenen in konden worden opgesloten.

Of het oude poortje uit 1611, dat vernoemd is naar Johan de Witt. Die trouwde er in 1611 en is zelfs nog even burgemeester van de vesting geweest.

Een van de laatste huizen langs de route draagt een waarschuwing uit 1608 op de gevel. Het is er eentje die in 2015 nog niets aan kracht heeft verloren.

Die tidt is cort Die doot is snel Wacht u van sonden So doet Ghy wel.

eropuit 17 juni 2015 73 ●

1706-73-TD-KAT_0.pdf 73

6/3/2015 2:35:45 PM

Schoon h o ve n

74 eropuit â—? 17 juni 2015

1706-74-TD-KAT_0.pdf 74

6/3/2015 2:36:12 PM

Terug in Schoonhoven Onder de vestingstadjes van Nederland neemt Schoonhoven een bijzondere plaats in. Sinds de 17e eeuw werken hier bekende zilversmeden. Vandaag geniet de stad bekendheid door de internationale Zilverschool en het Zilvermuseum, maar ook voor liefhebbers van wandelen en fietsen is de voormalige garnizoensplaats aan de Lek een ideale pleisterplaats. tekst en foto’s Huib de Vries

Het is tientallen jaren geleden dat ik hier voor het laatst was, maar het voelt meteen weer vertrouwd. Ooit woonden hier mijn opa en oma, in de Veerstraat, net achter de Veerpoort.

We beginnen onze wandeling bij dit karakteristieke bouwwerk uit 1601. De zware poort tussen de vestingwallen moest niet alleen de vijand, maar ook het water buiten de stad houden. Bij storm en ontij werden de vloeddeuren gesloten.

Het huis van mijn grootouders staat nog overeind. De kleine voorkamer deed dienst als winkeltje. Daar verkocht oma de sigaren die opa verderop maakte in zijn simpele werkplaats, door ons ‘Het paleis van volksvlijt’ genoemd. Over de Tol lopen we naar de Haven, de centrale verkeersader in de binnenstad aan weerskanten van een gracht. Als dorpsjochie maakte deze straat diepe indruk op me. Vijftig jaar later ervaar ik opnieuw de aantrek-

Nieuwpoort Voor de liefhebbers van vestingstadjes ligt aan de overkant van Schoonhoven het kleinere Nieuwpoort, te bereiken met de veerpont die tussen Schoonhoven en Gelkenes vaart. De sfeer in Nieuwpoort is nog intiemer dan die in de Zilverstad. Het stadje aan de Lek, onderdeel van de Oude Hollandse Waterlinie, telt 50 rijksmonumenten en 74 gemeentelijke monumenten. In het laatste deel van de 20e eeuw werden veel panden grondig gerestaureerd.

Vooral het stadhuis in het hart van Nieuwpoort is een parel. Ook de hoge vestingwallen zijn de moeite van het bekijken waard.

kingskracht ervan. Het kost weinig moeite om je hier een beeld te vormen van het leven in het 18e-eeuwse Holland.

In de voormalige synagoge is nu het Edelambachtshuys van juwelier Rikkoert gevestigd. Liefhebbers van edelmetalen vinden er een unieke zilvercollectie, ontworpen door Nederlandse en buitenlandse edelsmeden. Ietwat verderop ligt het monumentale stadhuis. Vooral de klokkentoren is een juweel. De vijftig klokken van het carillon produceren ieder kwartier klanken waar zelfs een somber mens blij van wordt.

De Waag op de Dam fungeert tegenwoordig als eethuis. Het is een prima locatie om onder het genot van een kop koffie de sfeer van de gracht, de herenhuizen en de zilverwinkels aan de haven en het twinkelende carillonspel te ondergaan. En om te genieten van de robuuste Bartholomeuskerk, door opa steevast aangeduid als ‘de oude Bart’. De toren staat nog steeds scheef, maar voor zover ik het kan bezien, is die kwaal sinds mijn jeugdjaren niet verergerd.

Joodse begraafplaats Op een steenworp afstand van de Waag ligt het oude arsenaal, in latere jaren de kazerne van de garnizoensplaats. Nu biedt het onderdak aan het Zilvermuseum.

Via wat binnenwegjes belanden we op de Lopikerstraat, een sfeervolle winkelpromenade met als opvallendste blikvanger de Vergulde Swaen. De eeuwenou-

eropuit 17 juni 2015 75 ●

1706-75-TD-KAT_0.pdf 75

6/3/2015 2:36:19 PM

Molen ‘De Zwaluw’ Unieke locatie Een unieke locatie op de Meubel-boulevard in Kesteren met diverse themazalen voor bruiloften, jubilea, vergaderingen, kinderfeestjes, enzovoorts. Ook bent u van harte welkom in ons (pannenkoeken) restaurant.

Bruiloften en recepties Op deze bijzondere dag zorgen wij dat alles tot in de puntjes voor u geregeld wordt. U en uw gasten zal het aan niets ontbreken. Wij verzorgen complete bruiloften, van broodmaaltijden tot uitgebreide diners en bufetten.

Sfeervol restaurant in het midden van de Betuwe

ZOMERAVONDCONCERTEN 28 juli Marco den Toom 4 augustus Harm Hoeve 11 augustus Everhard Zwart 18 augustus André van Vliet 25 augustus Gerrit Christiaan de Gier Feike Asma Concours 2015 29 augustus, Voorrondes 1 september, Finale

Reserveren is niet mogelijk. Voor meer informatie: www.johannus.nl

Keplerlaan 2, Ede. Aanvang: 20:00 uur (zaal open 19:00 uur). € 7.50 incl. consumptie.

Molen ‘de Zwaluw’ • Kesteren • Tel. 0488 48 8833 • www.molendezwaluw.nl

organisten met een verhaal

76 terdege ● 17 juni 2015

Pag 76.indd 1

1-6-2015 8:01:54

Zilvermuseum Het zal niemand verbazen dat Schoonhoven het enige zilvermuseum van Nederland heeft. Het is gehuisvest in de voormalige kazerne aan de Oude Haven, waar ook het VVV-kantoor is ondergebracht. de patriciërswoning is tegenwoordig in handen van de Vereniging Hendrick de Keyser in Amsterdam, die het vervallen pand in oude glorie herstelde.

Vanuit de winkelstraat slaan we linksaf, de Nes in. Langs het godshuis van de Oud-katholieke kerk en een bewaard gebleven stadsboerderij bereiken we de Joodse begraafplaats. Net als elders werd de Joodse gemeenschap van Schoonhoven tijdens de Tweede Wereldoorlog vrijwel geheel uitgeroeid. De begraafplaats herinnert stadsbewoners en bezoekers aan het Joodse leven van weleer. ‘De herinnering aan hen zal tot zegen zijn’, houdt een gedenkplaat naast het toegangshek hen voor. Via de Wal lopen we langs de rooms-katholieke Bartholomeuskerk naar het Springer Park aan de Grote Gracht, genoemd naar landschaps- en tuinarchitect Leonard Springer. Tijdens Bonrepas bezoeken aan Schoonhoven wandelden we er Achter Schoonhoven begint regelmatig naartoe. Het een smalle polderweg stadspark is kleiner dan langs het riviertje de Vlist. in mijn herinnering, maar Die voert door oer-Hollands niet minder fraai. Over de landschap, met molens, Havenstraatse Wal keren eeuwenoude boerderijen we terug naar de rivier. en karakteristieke arbeidersBoven de huizen verrijst huisjes, naar Haastrecht. de spits van de watertoDe inwoners van Schoonren, een uniek exemplaar hoven kennen de route in neorenaissancestijl. Op als de ‘Boenderpas’, een de begane grond hebben verbastering van Bonrepas. twee zilversmeden hun Bij dit buurtschap, onderatelier. Een ophaalbrugje deel van de gemeente achter Hotel Belvedère Vlist, vond op 28 juni 1787 brengt ons weer bij de de aanhouding plaats van Veerstraat. De heimweeWilhelmina van Pruisen, wandeling is ten einde. de vrouw van stadhouHet meeste in Schoonder Willem V. Het traject hoven staat gelukkig nog van Schoonhoven naar op z’n plek. Ook zonder Haastrecht is vice versa de nostalgische herinnezo’n 18 kilometer lang. Een ringen mag de Zilverstad aanrader voor liefhebbers tot de mooiste stadjes van fietsen. van Nederland worden gerekend.

Sinds 2013 heeft het museum een eigen zilversmederij, waar het publiek jonge goud- en zilversmeden aan het werk ziet. In het ZilverLab kunnen bezoekers zelf aan de slag.

Het Zilvermuseum wil alle facetten van zilver belichten, inclusief onbekende toepassingen, zoals in mobiele telefoons en botox. Ook toont het een overzicht van Nederlands zilver in de tentoonstelling ‘Van erts tot eindproduct’.

Abonneevoordeel: 25 procent korting op het entreekaartje tijdens de tentoonstelling ‘Grensverleggend zilver’.

Zie de advertentie met voordeelaanbiedingen in deze Terdege.

77 eropuit ● 17 juni 2015

1706-77-TD-KAT_0.pdf 77

6/3/2015 2:36:28 PM

Zierikzee

78 eropuit â—? 17 juni 2015

1706-78-TD-KAT_0.pdf 78

6/3/2015 2:36:40 PM

Rond de dikkerd van Zierikzee Het is echt een dikkerd, de robuuste toren van Zierikzee. Officieel heet hij de Sint Lievensmonstertoren, maar dat ligt wat beroerd in de mond. Daarom heet hij de ‘Dikke Toren’. Een reus, die meer dan zestig meter de lucht insteekt. Voor Zierikzeeënaars is het hun symbool voor durf en eigenzinnigheid. tekst Jan van ’t Hul foto’s Sjaak Verboom

De voet van de toren is 24,5 bij 24,5 vierkante meter. De Domtoren in Utrecht, met 112 meter toch royaal de hoogste van het land, valt er volledig bij in het niet: nog niet eens 20 bij 20 meter. Tientallen jaren is er aan de toren van Zierikzee gebouwd. In 1510 stond hij recht overeind. Hoewel, klaar was hij niet, want de dikkerd had op z’n minst 130 meter hoog moeten worden. De stadskas was echter leeg en de bouw werd gestaakt.

Om op zestig meter hoogte toch tot een bekroning te komen, werd bovenop een houten klokkenhuis met een nooddak gebouwd.

Veel later werd die nog eens vervangen door een nieuwe, met in top een windvaan in de vorm van een schip.

In zijn lange geschiedenis heeft de Dikke Toren (een pláátje van Brabantse gotiek) van alles gezien: overstromingen, stadsbranden, belegeringen door Spanjaarden, Fransen en Engelsen, armoede, welvaart en oorlogsgeweld. Alles kwam en ging, maar de Toren bleef staan, netjes op zijn post, als een onverzettelijke wachter.

De toren vormt een markant onderdeel van de ‘Stadsontdekkingstocht door Zierikzee’. Het is een wandelroute door de stad, langs herinneringen aan een roerig verleden van boeren en vissers, kooplieden en patriciërs, dijkwerkers en Oost-Indiëvaarders, kapers en piraten.

Zierikzee ligt aan de Oosterschelde, telt bijna 11.000 inwoners en is de bestuurlijke zetel van de gemeente Schouwen-Duiveland. De stad, met stadsmuren en poorten, kerken en molens, ziet zichzelf graag als de ‘Parel van de Oosterschelde’. Zierikzee is de achtste

„Nooit was ik ergens aangenamer dan te Zierikzee”

monumentenstad van Nederland, na veel grotere steden als Amsterdam, Leiden, Maastricht en Haarlem.

Udemans De Stadsontdekkingstocht voert vanaf de dikke toren door de Poststraat, met het Burgerweeshuis (huisnummer 45) en op nummer 33 de vroegere herberg ‘De Zoutkeet’. Op het adres Meelstraat 37 staat nog steeds de pastorie van Udemans, die van 1604 tot 1649 Zierikzee diende. Toen was er honger naar het Woord en de kerkelijke gemeente groeide in die tijd van 500 naar 3000 lidmaten.

Tegenover Udemans woning staat de keerzijde: ‘De verkeerde wereld’, het voormalige post- en telegraafkantoor.

eropuit 17 juni 2015 79 ●

1706-79-TD-KAT_0.pdf 79

6/3/2015 2:36:48 PM

+

elektrisch verstelbaar

NIEUW

V I ES D A P A A SL IS A AN HU

+

makkelijk opmaken

+

+

matras omkeren niet nodig

matras op maat

+

+

in- en uitstapverlichting

makkelijk stofzuigen

IDEALE BOXSPRING VOOR OUDEREN Goedemorgen! Lekker geslapen? De dag uitgerust beginnen is voor veel mensen een droom. Lekker slapen bestaat uit meer dan alleen een goed matras. De bodem, het kussen en het dekbed zijn minstens net zo belangrijk. Laat u daarom goed adviseren over het slaapsysteem dat het beste bij u past. Een comfortbed van Molenaar biedt uw lichaam optimale ondersteuning en maximaal comfort. Daarnaast kunnen onze comfortbedden worden uitgerust met verschillende opties die comfortabel zijn voor nu maar uw slaapkamer tevens klaar maken voor de toekomst.

FOUT

GOED

Bel 0800 - 27 40 400 voor de brochure of kijk op www.molenaar.nl Deelbare bedden

Boxspring bedden

Uw bed opmaken gaat zo

De bedden van Molenaar

een stuk makkelijker.

geven u extra comfort. Uw

Ook ideaal om te kunnen

lichaam wordt precies op

stofzuigen onder uw bed.

de juiste plek ondersteund.

Vanaf

â‚Ź590,-

Vanaf

â‚Ź990,-

Ja, stuur mij de brochure over comfortbedden Naam

Dhr.

Mevr.

Adres Postcode

Gratis brochure?

Vraag de brochure aan over gezond slapen en alle winkels op www.molenaar.nl of bel:

Plaats

Telefoon E-mail

0800 - 27 40 400 wk25_M1_terdege

Zonder postzegel naar: Molenaar, Antw. nr. 506, 8070 VB Nunspeet

wk25_M1_terdege.indd 1 Pag 80.indd 1

29-05-15 15:18 1-6-2015 7:23:32

Zierikzee-tips

De route voert langs het Stadhuis uit de zestiende eeuw, waarin nu het Stadhuismuseum is gevestigd. Naast een collectie glas- en zilverwerk, klederdracht en archeologische vondsten is er ook informatie te zien over de watersnoodramp van 1953.

In het oudste huis van Zierikzee, uit de veertiende eeuw, zit de evangelische boekhandel.

Patriciërswoningen Het Havenplein is het centrum van de stad, met aan de ene zijde de Gasthuiskerk, die in de tijd van Udemans als tweede kerkgebouw in gebruik werd genomen. De kerk was oorspronkelijk een kapel van het St. Elisabethgasthuis. Strak tegen de Gasthuiskerk werd in 1651 de beurs gebouwd, waar landbouwgewassen verhandeld konden worden.

Aan en rond het Havenplein staan veel oude gevels die namen dragen: ‘De halve mane’, ‘De twaalf apostelen’, ‘de croone’ en ‘Het korenhuis’. In de binnenstad van Zierikzee staan 570 panden die een plaats hebben gekregen op de rijksmonumentenlijst. De stadsontdekkingstocht laat vele ervan zien.

Het Havenplein gaat over in het Kraanplein (hier stond vroeger een kraan, die voor het laden en lossen van de schepen werd gebruikt) en gaat dan langs de Oude Haven, waar nog de glorie van het oude Zierikzee is te zien aan de vele patriciërswoningen en aan de Noordhavenpoort en de Zuidhavenpoort.

De wandeling gaat terug langs het Havenkanaal, met pakhuizen aan de straat en aangemeerde schepen voor de mosselvangst aan de wal.

Zeemeeuwen scheren krijsend over het water.

Los van de dikke toren van Zierikzee staat de Nieuwe Kerk. Hij staat op de plaats van de voormalige Grote of Sint Lievensmonsterkerk, in die tijd de grootste kerk van Zeeland.

In 1832 ging de enorme hallenkerk in vlammen op. In 1848 werd op dezelfde plaats deze Nieuwe Kerk ingewijd. Best wel een groot gebouw, met een prachtige neoclassicistische gevel, rustend op vier grote zuilen. Maar de vorige kerk, waarvan de contouren nog worden aangegeven in de bestrating, was op z’n minst driemaal zo groot.

Naast de Nieuwe kerk staan eeuwenoude kastanjebomen, die de watersnoodramp hebben overleefd.

Ook staat hier de Wilhelminalinde, die in 1898 werd geplant ter gelegenheid van de kroning van koningin Wilhelmina.

Je kunt je best wel voorstellen dat Multatuli lang geleden schreef: „Nooit was ik ergens aangenamer dan te Zierikzee.”

• Beklimmen van de Dikke Toren. Openingstijden: van 11 april tot 25 oktober, van dinsdag tot en met zaterdag, 10.00-17.00 uur; in de schoolvakanties is de toren ook op de maandagen geopend. Het beklimmen kost € 3,00 (volwassenen) of € 2,00 (kinderen).

• Expositie in het Stadhuismuseum, ‘Silhouetten’, een tentoonstelling tot 6 september. Een portrettengalerij van stadsbewoners uit de achttiende en de negentiende eeuw.

• Cameramuseum, Visstraat 12. Over het ontstaan en de historie van de fotografie.

Hier kan men in Zeeuwse klederdracht op de foto; bel voor het maken van een afspraak: 0111-412694.

Omgeving-tips • In juli is er op enkele dagen gelegenheid om deel te nemen aan een Zeehondensafari, langs zandbanken in de Oosterschelde. Info: www.zeehonden-safari. nl. Kaarten: VVV, Nieuwe Haven 7, Zierikzee.

• Watersnoodmuseum in Ouwerkerk, over de ramp in 1953 en de strijd tegen het water. Deze zomer geopend van 1 april tot 1 november, dagelijks van 10.00 tot 17.00 uur. Info: www.watersnoodmuseum.nl.

• Recreatieve fiets- en autoroutes, over oude dijken en langs stille dorpen, of langs de Deltawerken. Informatie: VVV Zierikzee.

eropuit 17 juni 2015 81 ●

1706-81-TD-KAT_0.pdf 81

6/3/2015 2:36:54 PM

Workum

Workum r o o d d n e k e vooral b

Jopie Huisman 82 eropuit â—? 17 juni 2015

1706-82-TD-KAT_0.pdf 82

6/3/2015 2:37:10 PM

Een stadswandeling, een bezoek aan het Jopie Huismanmuseum en een tochtje op de Friese meren. Een dagje Workum voert naar een van de meest aantrekkelijke regio’s van de provincie Friesland. tekst en foto’s Ad Ermstrang

De bruggen die het oude en het nieuwe Workum verbinden, staan op een zomerse dag om de haverklap open. Het oponthoud deert de bewoners niet, ze zijn het gewend. Ook de toeristen, vaak op de fiets, weten dat ze regelmatig een jachtje moeten laten voorgaan.

Workum telt vier of vijf bruggen en een sluis. Het langgerekte bebouwingslint van het voormalige vissersstadje strekt zich uit via de Naord naar de Sud en gaat vervolgens over in het Sylspead.

Het oude Zuiderzeestadje is sinds mensenheugenis verbonden met het IJsselmeer. In het uiterste westen van Workum is daarom een sluis aangelegd en worden de schepen – eigenlijk draait het alleen om jachten en andere pleziervaartuigen – zonodig geschut. Het kanaal dat Workum doorsnijdt, loopt min of meer evenwijdig met de hoofdstraten. Aan de andere zijde is het stadje uitgebreid en bevinden zich enkele nieuwbouwwijkjes.

Vriendelijk Het stadje in de zuidwesthoek van Friesland is een van de oudste van de provincie. Een wandeling door de hoofdstraten is voor de liefhebbers de moeite waard. Talloze oude geveltjes staan in rijtjes naast elkaar. Tussen de vele (toeristische) winkeltjes hebben restaurantjes en andere eetgelegenheden, al dan niet met een terras, een plek gevonden. Op veel plaatsen wordt de bezoeker

vriendelijk door de bevolking gegroet.

De oudste delen van het voormalige stadshuis aan de Markt (Merk) dateren uit de 15e eeuw. De Waag, enkele tientallen meters verderop, werd in 1650 gebouwd.

Het pand met zijn fraaie schilddak, wapenstenen en dakkapellen met trapgevels, is in 2007 gerestaureerd.

Het wordt sindsdien gebruikt als VVV-kantoor. Ook is er museum Warkums Erfskip gehuisvest. Het toont een bonte verzameling erfstukken van weleer. Het Erfskip is niet het enige museum in Workum. Het statige herenhuis naast de rooms-katholieke kerk, aan het begin van het stadje, herbergt eveneens een verzameling. Het museum kerkelijke kunst bevat vooral kunstobjecten die een vroegere rooms-katholieke priester verzamelde.

Bekendste inwoner Verreweg het bekendste museum staat midden in de stad. Het Jopie Huismanmuseum trok sinds de oprichting in de jaren tachtig van de vorige eeuw meer dan twee miljoen bezoekers. Jopie, die in 2000 overleed, is met stip de meest bekende Workummer. Op een uithangbord buiten hangt een replica van een zelfportret.

De autodidact schilderde en tekende vanaf zijn jeugd

eropuit 17 juni 2015 83 ●

1706-83-TD-KAT_0.pdf 83

6/3/2015 2:37:19 PM

TERRASVERWARMING SPECIALIST VAN NL Groot assortiment - beste prijs Uit voorraad leverbaar Uitmuntende service

Vanaf

49,-

4LC terrasverwarming perfect voor: ◆ veranda ◆ patio ◆ serre ◆ partytent ◆ tuinkamer ◆ etc.

Bezoek het inspiratiecenter van 4LC

4LC heeft altijd een terrasverwarmer die bij u past!

4 Life Comfort Kosmonaut 18 3824 MK Amersfoort Tel. 06 31 97 92 63 info@4lifecomfort.nl www.4lifecomfort.nl

voor meer voordelen: www.deterrasverwarmerstore.nl

OP AVONTUUR BIJ DOLLE ZEEHONDEN, ZEELEEUWEN & ROOFVOGEL SHOWS!

DELTAPARK NEELTJE JANS VERWACHT:

NIEUWE EXPO ZOMER 2015!

ERVAAR ZELF DE BRUTE KRACHT VAN HET WATER

WWW.NEELTJEJANS.NL

KORTINGSBON

€ 5,50 € 1,50

KORTING vanaf 12 jaar

KORTING op kindertarief (4-11 jaar)

Max. 4 pers. per kortingsbon en niet i.c.m. andere acties of kortingen. Actie geldig t/m 02-11-2015. DNJ03UITNL15

84 terdege ● 17 juni 2015

Pag 84.indd 1

1-6-2015 6:47:56

Stavoren Interessant in de directe omgeving van Workum is het stadje Stavoren. In 1285 werd Stavoren lid van de Hanze. De schippers uit Friesland waren voor Holland om die reden van levensbelang. Aan het einde van de Middeleeuwen raakte het stadje in verval. De haven verzandde en bij de graanhandel speelde Stavoren geen rol van betekenis meer. Op dit feit is het verhaal van het Vrouwtje van Stavoren gebaseerd. Tot 2011 behoorde deze stad tot de gemeente Nijefurd. Daarna ging Nijefurd op in de nieuwe gemeente Súdwest-Fryslân.

Makkum Ook in de omgeving van Workum ligt het historische Makkum. In de Middeleeuwen had Makkum de naam ‘Poort naar de Zuiderzee’.

Makkum was een belangrijk bedrijvigheids- en handelscentrum, inclusief steenbakkerijen, tegelbakkerijen, hout-, olie-, papier- en pelmolens, scheepswerven en schelpkalkovens. De schelpkalkbranderijen waren de belangrijkste pijlers voor de welvaart van Makkum. Deze metselkalk van hoge kwaliteit werd onder andere gebruikt bij de bouw van huizen in Amsterdam. Naast de landbouw neemt de natuur (rietsnijderij) een voorname plaats in. Makkum is verder bekend vanwege het aardewerk.

Hindeloopen Hindeloopen, eveneens in de buurt van Workum, is een van de Friese elf steden. Hoewel het geen eigen haven had, was Hindeloopen lange tijd een belangrijke handelsplaats. De Hindelooper grootschippers voeren in hun fluitschepen naar de Oostzee om handel te drijven.

Ze verkochten in de Oostzeelanden veel Nederlandse producten als jenever en wollen stoffen.

Op de terugreis naar Hindeloopen werd altijd hout getransporteerd naar Amsterdam en de Zaanstreek. Uit deze periode stammen ook de bijzondere leefcultuur, het Hindelooper schilderwerk en de prachtige, kleurrijke klederdracht.

zijn eigen wereld: de mensen en de natuur rondom Workum, het stadje waar hij geboren was en opgroeide.

Zijn belangrijkste inspiratie vormde in latere jaren zijn handel in lompen en metalen. Hij tekende, soms op bizarre en enigszins cynische wijze, de kooplui en handelaren. Jopie Huisman was vooral gefascineerd door de menselijke achtergrond van de afgedankte spullen die ze meebrachten. Zo ontstonden schilderijen van haveloze en kapotte broeken en jassen en versleten schoenen. De stillevens spreken tot de verbeelding. Hij schilderde met passie en veranderde de lompen van kwetsbare en vertrapte medemensen in krachtige monumenten die het waardeloze weer waarde geven. Zijn fijne penseelvoering leidde tot veel andere werken, die eveneens in het museum zijn ondergebracht.

Een filmzaal wordt een overzicht van zijn leven gegeven. Er komen beelden langs uit eind jaren zeventig en begin jaren tachtig, toen er nog geen museum was. Op openingsdagen van zijn tentoonstellingen zag het zwart van de mensen in de straten van het Friese stadje.

Wandeling door het stadje is de moeite waard

Sloepentocht Wandelen, historie bekijken en een museum bezoeken zijn niet altijd de favoriete bezigheden van gezinnen met kinderen. Voor de nodige afwisseling zorgt een tochtje met een sloep. Sloepen zijn op veel plaatsen langs de Friese Meren te huur. De dieselexemplaren maken steeds meer plaats voor elektroboten en fluistersloepen. In Workum kan men gebruik maken van een arrangement voor kleinere en grotere groepen, die worden rondgevaren in de omgeving onder leiding van een ervaren kapitein. Zelfs maaltijden aan boord behoren tot de mogelijkheden. Uiteraard maakt zoiets een dagje uit wel extra duur.

eropuit 17 juni 2015 85 ●

1706-85-TD-KAT_0.pdf 85

6/3/2015 2:37:26 PM

West- d rieslan

F

86 eropuit â—? 17 juni 2015

1706-86-TD-KAT_0.pdf 86

6/3/2015 2:37:41 PM

Gouden tijden in

West-Friesland Al een tijd hangt de meeuw boven de nietsvermoedende man op het terras. Opeens landt het beest midden in diens bord. De man schrikt hevig, gooit zijn glas om en jaagt de vogel met moeite weg. Dan eet hij verder, uit hetzelfde bord. Eten aan de waterkant is, mits ongestoord, een van de geneugten in kustplaatsen. Zoals de stedendriehoek van West-Friesland: Enkhuizen, Hoorn en Medemblik. tekst L. Vogelaar foto’s L. Vogelaar en Henk Visscher

Aan het begin van Twisk heet een van de huisjes ‘Alles op z’n toid’.

Na de huisjes komen de huizen: aan weerszijden van een smalle weg staat een lange reeks prachtige stolpboerderijen. Een nieuwbouwwijkje hangt als een vreemde pukkel tegen het lintdorp aan, nauwelijks zichtbaar vanaf het doorgaande weggetje. Twisk is een beschermd dorpsgezicht, met wel vijftig rijksmonumenten.

De Gouden Eeuw Het Westfries Museum in Hoorn huist in het Statencollege (1632) aan de Roode Steen, het plein waar vroeger de kaasmarkt plaatshad, waar ook de Waag staat en waar in het plaveisel te zien is waar vroeger het stadhuis stond. Die rode steen herinnert trouwens aan de terechtstellingen die hier plaatshadden, want die gouden tijd van vroeger was ook een grimmige tijd.

Achter de rijkversierde barokgevel van het Westfries Museum gaan 27 zalen schuil. Het museum presenteert zich met „gewelfde plafonds, verstopte kamers, mysterieuze kelders en majestueuze zalen”. Er staat ook een grote maquette van Hoorn, zoals de stad er lang geleden (in 1650) uitzag.

Op de spoorwegovergang steekt een geüniformeerde beambte een rode vlag omhoog. Puffend en blazend steekt een stoomtrein de weg over. De passagiers zwaaien enthousiast. Bij station Twisk komt de toeristische attractie tot stilstand. Eén keer per dag (een groot deel van het jaar), en ’s zomers vaker, rijdt de trein van Hoorn naar Medemblik en terug. De machinist laat de locomotief fluiten; de stoker schept kolen op het vuur.

Na een treinrit van ruim vijf kwartier kunnen reizigers in anderhalf uur met een museumschip van Medemblik naar Enkhuizen varen. Het laatste deel van deze ‘Historische Driehoek’ is een rit met een hedendaagse trein van Enkhuizen naar Hoorn.

Opperdoes en Medemblik Automobilisten rijden vanuit Twisk zo Opperdoes binnen. In deze protestants-christelijke enclave in NoordHolland staan verschillende kerken dicht bij elkaar. In het oude dorpshart zijn veel huizen alleen via een brug toegankelijk, vandaar de bijnaam Klein Giethoorn.

Ook hier weer een oud stationsgebouw langs de spoorlijn, net als in Medemblik, de volgende halteplaats. In dit stadje kijken voorover hangende trapgeveltjes uit over de haven. Ook elders in het centrum zijn tal van monumentale gebouwen te bewonderen.

eropuit 17 juni 2015 87 ●

1706-87-TD-KAT_0.pdf 87

6/3/2015 2:37:46 PM

Floris’ dwangburcht Kasteel Radboud bij Medemblik werd in de 13e eeuw gebouwd in opdracht van graaf Floris V, die de kustplaats stadsrechten gaf. Het was een van de dwangburchten waarmee de opstandige Westfriezen onder de duim gehouden moesten worden. Radboud is de enige van deze burchten die (gedeeltelijk) bewaard bleef, en huisvest nu een museum over de Middeleeuwen. Bezoekers kunnen op speurtocht en mogen proberen de code van de schatkist te kraken.

Via een smalle pier kun je een klein stukje het IJsselmeer in lopen. Zeilboten kiezen het ruime sop. En dan buitelen daar opeens heldere carillonklanken over het water.

Net achter de dijk ligt kasteel Radboud. Het slot past bij het formaat van het stadje. Andere attracties zijn het Bakkerijmuseum en het Stoommachinemuseum. Buiten Medemblik kan er worden gefietst en gewandeld op de West-Friese Omringdijk of in het weidse polderland.

Door het tuinbouw- en veeteeltgebied in de ‘neus’ van de kop van NoordHolland gaat het naar Hoorn. In het oude stadscentrum zijn de straatjes en bruggetjes kennelijk niet voor autoverkeer gebouwd.

Ranke geveltjes houden elkaar al eeuwen overeind. Herenhuizen en pakhuizen herinneren aan het verleden als handelsstad, de tijd van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC). Daarnaar verwijst ook het standbeeld van Jan Pieterszoon Coen, al is dat drie jaar geleden van een extra opschrift voorzien. Als gouverneur-generaal van Nederlands-Indië was hij weliswaar een krachtdadig en visionair bestuurder, maar hij wordt „evenzeer bekritiseerd om zijn gewelddadig optreden”, waarbij duizenden bewoners van het eiland Banda de dood vonden.

Veel rijke inwoners van Hoorn lieten hun familiewapen aanbrengen op de klok-, hals- of trapgevel van hun huis.

Meer dan 350 monumenten herinneren aan de bloeitijd van het stadje aan de vroegere Zuiderzee.

Voor wie nog meer wil weten, heet het Westfries Museum bezoekers ‘welkom in de Gouden Eeuw’. In de vroegere gevangenis op een eiland tussen de havens staat het Museum van de Twintigste Eeuw. Blikvangers in het havengebied zijn ook de Hoofdtoren en de bejaarde schepen die voor de wal liggen.

Meer dan 350 monumenten herinneren aan de bloeitijd van Hoorn

Enkhuizen is bekend van de Dromedaris en het Zuiderzeemuseum. De Dromedaris is de bultige toren aan de haven, voor automobilisten op de dijk

vanaf Lelystad al van ver te zien. Onder die dijk, en op de steiger er pal naast, begint een bezoek aan het Zuiderzeemuseum, vanaf hier bereikbaar per boot. In het buitenmuseum voert een wandeling door de geschiedenis langs 130 authentieke huizen, winkels en werkplaatsen uit dorpen rond de voormalige Zuiderzee, toonbeelden van teloorgegane kustcultuur. Bezoekers zijn niet alleen toeschouwer; ze kunnen ook zelf aan de slag: netten breien, touw draaien, oude spelletjes spelen, in klederdracht rondstappen, en in een school de bankjes in. Zo kunnen toeristen in de jachtige 21e eeuw ter ontspanning een nostalgische stap terug doen in de tijd.

Abonneevoordeel 50% korting op de entreeprijs bij Bakkerijmuseum De Oude Bakkerij in Medemblik.

20% korting op de entreeprijs bij het Museum van de 20e Eeuw (nostalgie), inclusief de playmobil-expositie), in Hoorn.

Zie de advertentie met voordeelaanbiedingen elders in deze Terdege.

88 eropuit ● 17 juni 2015

1706-88-TD-KAT_0.pdf 88

6/3/2015 2:37:54 PM

Waar vindt u nog een gastvrij familiehtel mt een christelijke identiteit?

Veel lezers van de Terdege zijn al bij ons geweest. U nog niet?

Ook dit jaar hebben we weer mooie verzorgde vakantieweken en midweken voor u, met huifkar- boot- en bustochten.

Liever een paar dagen er tussenuit? Ook dat is mogelijk.

Volop iets- en wandelmogelijkheden.Thuiszorg is ook hier mogelijk!

n 13-18 juli Nieuw! Midweek va nning met een met bezinning en ontspa de Ger. Gem. emeritus-predikant van

Nieuw in  2015

Hotel Eureka Kilderseweg 2 Zeddam 0314 - 65 18 11 www.hotel-eureka.nl

EUS RUIME K N! E IN FIETS ZOALS:

Speciale aanbieding:

3 uur varen incl. een uitgebreid warm / koud buffet of een grillbuffet. Voor vaartijden zie ”vaarkalender” op de site of bel 0345 - 65 12 69 Tegen inlevering van deze advertentie van € 50,00 voor € 25,00 Deze aanbieding is geldig t/m 30-10-2015.

Reserveren noodzakelijk

Bent u met 40 personen of meer dan kunnen we voor u een datum/ tijdstip naar wens inplannen. *wilt u varen met uw gasten op een exclusief afgehuurd schip incl. catering? Er zijn vele mogelijkheden.

ag jdag en zaterd Buffetcruise vri Ook ‘avonds

De vloot van Re derij Leerdam

S L I J P K R U I K W E G 3 0 • E D E • W W W. M A X ST E I N . N L

trouwen in stijl!

Vlissingsestraat 38-40 4371 RE Koudekerke tel. (0118) 553003 info@huysterschelde.nl www.huysterschelde.nl

id buffet Zeer uitgebre

terdege 17 juni 2015 89 ●

Pag 89.indd 1

3-6-2015 9:22:30

Coev orde n

Vredig stadje met roerig verleden 90 eropuit â—? 17 juni 2015

1706-90-TD-KAT_0.pdf 90

6/3/2015 2:38:13 PM

Door zijn strategische ligging was Coevorden eeuwenlang speelbal van strijdende partijen. Wie de vestewandeling maakt, wordt daar meermalen aan herinnerd.

Voor het overige is het stadje de gemoedelijkheid zelf. tekst en foto’s Wim Lemstra

Midden in Coevorden (Drenthe) staat het Arsenaal. Het werd gebouwd in de zeventiende eeuw en diende als opslagplaats van munitie, wapens en levensmiddelen.

Het biedt nu onderdak aan het Tourist Informatie Punt én het Stedelijk Museum. Daarom is het een logisch startpunt van een dagje Coevorden.

Het museum geeft - niet het minst door een twaalf minuten durende video - een heel goed beeld van duizend jaar welvaart én oorlog. Beide hebben te maken met de ligging van de stad, die in de elfde eeuw begon als nederzetting. Wie van het Duitse Munsterland naar Noord-Nederland wilde, kon er niet omheen. Het was de enige begaanbare route tussen uitgestrekte moerassen.

De naam Coevorden is dan ook ontleend aan het Oudsaksische woord ‘voorde’ (doorwaadbare plaats in het moeras). Daar dreven de boeren hun vee (‘koe’) doorheen. ‘Koevoorde’ maakte handig gebruik van deze positie en ging tol heffen. Bovendien oefende de plaats aantrekkingskracht uit op boeren en handwerklieden.

Al met al groeide de aanvankelijke nederzetting uit tot een middeleeuwse stad, onder het gezag van de bisschop van Utrecht. Rond 1650 was het zelfs een van de sterkste vestingen van West-Europa.

Dus werd er vaak om gevochten, onder meer tijdens de Tachtigjarige Oorlog. Die schermutselingen kostten niet alleen veel stedelingen het leven, de stad werd ook

Coevorden-tips • Stadswandeling: Op eigen gelegenheid of (elke woensdagmiddag) onder begeleiding van een gids. Kosten: € 4,00; incl. kort museumbezoek € 6,50. Informatie en boekingen: Tourist Info Coevorden, tel. 0524-525150.

• Orgelconcerten in de Hervormde Kerk, op diverse woensdagavonden (20.00 uur). Info: www.orgelconcertencoevorden.nl • Cowboy en Indianen Speelreservaat: groot aantal speeltoestellen (binnen en buiten) voor kinderen t/m 12 jaar. Adres: Monierweg 2, Coevorden, tel. 0524-523003; www.kinderspeelparadijscoevorden.nl Abonneevoordeel: 25% korting op de entreeprijs bij Cowboy & Indianen Speelreservaat. Zie voor meer informatie de advertentie met voordeelaanbiedingen in deze Terdege.

eropuit 17 juni 2015 91 ●

1706-91-TD-KAT_0.pdf 91

6/3/2015 2:38:21 PM

Hotel Inkelshoês

puur GENIETEN...

Actief genieten en lekker tot rust komen in het hart van het limburgse Heuvellandschap!

waardevole momeen beeef je op de keine belies

Boek Nu! • STACARAVANS • CHALETS • KAMPEREN • BUNGALOWS • FAMILIEHUIZEN

Bourgondisch arrangement al vanaf € 65,00 p.p.p.d. (incl. 4 gangen diner).

RHEEZERWEG 79 HARDENBERG TEL. 0523-26 13 03 WWW.KLEINEBELTIES.NL

Bezoek nu onze nieuwe website!

Volg onze Geschikt voor: meerdaagse schoolreisjes, vakantiekampen, familieweekenden. Elk gebouw: keuken, sportveld, acties op ! k trampoline, sport en spelfaciliteiten, kinderboerderij. oo b Face ’t Schot - 36 personen ’t Kamphuus - 42 personen De Deel - 75 personen Nijkerkerweg 65, Ermelo T. 0341 - 55 21 66 www.aalbertshoeve.nl

Nu ook luxe vakantiewoningen. Vraag de brochure aan of kijk op onze website!

Epen, Zuid-Limburg • 043 - 4551742 • www.inkelshoes.nl Gekozen tot Leukste Uitje van Zuid-Holland (Publieksprijs ANWB)

Verwenarrangement

Voor € 225 p.p.

Polderlandschappen

Voor alle leeftijden

Rotterdam in één oogopslag

Diergaarde Blijdorp, foto van Railhobby

Verblijf in een prachtig gelegen bungalow en laat u verwennen! Met het verwenarrangement van bungalowpark Hoge Hexel heeft u pas echt vakantie!

U geniet iedere dag van een heerlijk ontbijt en diner, een meeneemluch en opgemaakte bedden bij aankomst. Voor slechts € 225 p.p. per midweek. * Kijk voor alle prijzen en extra’s op

www.bungalowparkhogehexel.nl.

Echt genieten, met o.a.: • Gratis koffie bij aankomst • Elke dag ontbijt en diner • Toegang overdekt zwembad • En meer...

* Op basis van 2 personen.

Weena 745 / Rotterdam / 5 minuten lopen vanaf Rotterdam CS

www.miniworldrotterdam.com

92 terdege ● 17 juni 2015

Pag 92.indd 1

4-6-2015 8:40:10

Omgeving-tips • Emmelkampfietsroute (51 km). Deze start in Coevorden en gaat van hieruit naar Dalen, Schoonebeek, het Duitse Emlichheim en Laar.

Info: Tourist Informatie Punt, Haven 4, Coevorden.

• Zandstrooiboerderij in Schoonebeek (10 km van Coevorden). Fraai gerestaureerde boerderij uit 17e eeuw. Adres: Burg. Osselaan 5, tel. 0524-531702, www.zandstrooiboerderij.nl.

Open: april-september, diza, 13.00-17.00 uur; € 2,50.

• Dierenpark Emmen (25 km van Coevorden). Hoofdstraat 19, tel. 0591-850855, www. dierenparkemmen.nl • Veenmuseum in BargerCompascuum (30 km van Coevorden). Adres: Berkenrode 4, tel. 0591-324444, www.veenpark.nl • Tuinen Mien Ruys in Dedemsvaart (circa 25 km van Coevorden) Adres: Moerheimstraat 84, tel.

0523-614774, www.tuinenmienruys.nl • Coevorden ligt tegen Duitsland aan...

meermalen (door brand) verwoest. Ook de pest eiste zijn tol. „Dat Coevoerden nog bestaat, is een wonder”, wordt wel gezegd. In het wapen van het stadje staat niet voor niets de spreuk ‘Multis periculis supersum’ (Ik overleef ondanks vele gevaren).

Bommenberend Wie na het museumbezoek weer op straat staat, ervaart een groot contrast tussen het traumatische verleden en de vriendelijke uitstraling die Coevorden nu heeft. In het fraai gerestaureerde, 11e-eeuwse kasteeltje (het enige in Drenthe) worden geen krijgslisten meer beraamd maar bruiloften gevierd. In het lommerrijke park langs het vestingwater heeft een jongen met een metaaldetector iets gevonden dat verdacht veel op een eeuwenoude kogel lijkt. Voor het overige is de enige verwijzing naar het verleden een gedenkteken, dat herinnert aan de kwade plannen die de bisschop van Munster in 1672 koesterde.

93

1706-93-TD-KAT_0.pdf 93

Door een list van schoolmeester Mijndert van Thijnen kon de stad gelukkig worden heroverd op ‘Bommenberend’. P. de Zeeuw schreef er ooit een jeugdboek over: ‘Raadsel rondom Roelof’.

Als je langs de synagoge loopt, moet je onwillekeurig denken aan veel recenter oorlogsleed. Van de 140 Joden die Coevorden telde, overleefde slechts tien procent het nazi-geweld.

De stadswandeling biedt niet alleen strijdmonumenten. De Hervormde kerk (1645), het weeshuis (1690), het postkantoor (1892), de 32 meter hoge watertoren (1914) en het uit hout opgetrokken ‘Noorse huis’ (jaren twintig) vertellen net zo goed iets over de historie van de Drentse stad. Ook enkele moderne gebouwen maken deel uit van de vesteroute.

In het kasteeltje worden nu bruiloften gevierd

eropuit 17 juni 2015 93 ●

6/3/2015 2:38:38 PM

Speciaal

voor u als abonnee van Terdege...

Kortingen

tot 50% en gratis kinderkaarten

Drenthe

Gelderland Cowboy & Indianen Speelreservaat, Coevorden www.kinderspeelparadijscoevorden.nl

25% korting op entreeprijs Geldig t/m 30 december 2015

Beleef 7 Geldersche Kasteelen!

Voor locaties zie www.glk.nl/kastelen

25% jubileumkorting op entreeprijs Geldig t/m 31 oktober 2015

Het Gevangenismuseum, Veenhuizen www.gevangenismuseum.nl

De Betuwse Stromen, Enspijk www.kano.nl

25% korting op de entreeprijs

€ 5,00 korting op de Combitocht Arrangement (fietsen en kanovaren)

Geldig t/m december 2015 m.u.v.

Landlopersdag op 29 december Veenpark, Barger-Compascuum www.veenpark.nl

€ 2,- korting op entreeprijs Geldig t/m 31 oktober 2015

Reserveren is gewenst!

Geldig t/m 31 oktober 2015 Kinderparadijs Malkenschoten, Apeldoorn www.kinderparadijsmalkenschoten.nl

€ 0,50 korting op entreeprijs

Flevoland

Geldig t/m 31 december 2015 Luchtvaart-Themapark Aviodrome, Lelystad www.aviodrome.nl

2e kaartje 50% korting Geldig t/m 1 augustus 2015 Bataviawerf, Lelystad www.bataviawerf.nl

25% korting op het Zeeheldenticket Geldig t/m 31 december 2015 De Orchideeën Hoeve, Luttelgeest www.orchideeenhoeve.nl

20% korting op entreeprijs Geldig t/m 31 december 2015

€ 2,50 korting op entreeprijs voor volwassenen Geldig t/m 31 oktober 2015 Maisdoolhof, Voorthuizen www.maisdoolhofvoorthuizen.nl

Het 4e portie poffertjes gratis Geldig vanaf 24 juni t/m 24 oktober 2015 Museumpark Orientalis, Heilig Landstichting www.museumparkorientalis.nl

€ 1,50 korting op entreeprijzen Geldig tot 1 november 2015

Netl de Wildste Tuin, Kraggenburg Spelen, kliederen, klimmen, ravotten, www.netl.nl

Nederlands Watermuseum, Arnhem www.watermuseum.nl

€ 2,50 korting op dagkaarten

Geldig t/m 31 augustus 2015

Geldig tot 30 augustus 2015

Friesland

Kijktuinen, Nunspeet www.kijktuinen.nl

Kameleondorp Terherne, Terherne www.kameleonterherne.nl

€ 3,75 korting op de één twee driekaart

15% korting op entreeprijzen Nationaal Bevrijdingsmuseum 1944-1945, Groesbeek www.bevrijdingsmuseum.nl

Speciaal tarief 70 jaar Bevrijding: kinderen t/m 17 jaar gratis Geldig t/m 31 december 2015

Geldig tot 25 oktober 2015

terdege Pag 94.indd 1

Kijk voor meer informatie op terdege.nl/abonneevoordeel 1-6-2015 6:55:00

Meer dan 50 gezinsuitjes voor jong en oud!

Nederlands Bakkerijmuseum, Hattem www.bakkerijmuseum.nl

Veluwe Specialist, Garderen www.veluwespecialist.nl

50% korting op de entreeprijzen

Huur een e-step, 4 huren = 3 betalen (geldig voor 1 boeker), vooraf reserveren!

Geldig t/m 31 december 2015

Geldig t/m 31 augustus 2015

Nederlands Openluchtmuseum, Arnhem www.openluchtmuseum.nl

€ 1,50 korting op entreeprijs

Klimbos, Garderen www.klimbosgarderen.nl

Geldig t/m 31 oktober 2015

‘Knaakkorting’ (€ 2,50) per kind Geldig t/m 31 augustus 2015

Oude Ambachten & Speelgoed Museum, Terschuur www.ambachtenmuseum.nl

10% korting op entreeprijs

Limburg

Geldig t/m 30 december 2015

Kasteeltuinen Arcen, Arcen www.kasteeltuinen.nl

Rederij Randmeer, Elburg www.rederij-randmeer.nl

15% korting op entreeprijzen Geldig tot 1 november 2015 m.u.v. 19 en 20 september, kinderen t/m 17 jaar gratis in juli en aug.

10% korting op rondvaarten en dagtochten in juli en augustus Informeer naar tijden. Vooraf reserveren gewenst. Geldig t/m 30 september 2015

Museum Eyewitness, oog in oog met de Tweede Wereldoorlog, Beek www.eyewitnesswo2.nl

Speelboerderij De Happyfarm, Terschuur www.dehappyfarm.nl

Gratis rondje ponyrijden voor de kids t/m 12 jaar (in vakanties tussen 14.00 en 15.00 uur).

50% korting op het tweede kaartje Geldig t/m 30 juni 2015

Geldig t/m 1 oktober 2015

Restaurant De Haas, Elburg www.restaurantdehaas.nl

Noord-Brabant

5% jubileumkorting op het complete diner in het A la carte restaurant (diner en consumpties) Geldig t/m december 2015 (niet op zaterdag en feestdagen). Niet geldig in Grand Café of op het terras.

‘t Veluws zandsculpturenfestijn, Garderen www.zandsculpturen.nl

€ 1,50 korting op de entreeprijs Geldig t/m 31 oktober 2015

Gebruik maken van een aanbieding?

Ga naar www.terdege.nl/abonneevoordeel/uitinnl en print de aanbiedingscoupon. De advertenties op deze pagina kunt u niet inleveren aan de kassa's!

Pag 95.indd 1

Oorlogsmuseum Overloon www.oorlogsmuseum.nl

25% korting op de reguliere entreeprijs Geldig t/m 31 augustus 2015 Rondvaartbedrijf Zilvermeeuw, Drimmelen www.zilvermeeuw.nl

25% korting op rondvaart Biesbosch inclusief koffie/ appelgebak Geldig t/m 31 oktober 2015

Beschikt u niet over internet?

Bel dan Abonneeservice, tel. 055 - 539 04 98

1-6-2015 6:56:19

Speciaal

voor u als abonnee van Terdege...

Kortingen

tot 50% en gratis kinderkaarten

Noord-Holland Bakkerijmuseum De Oude Bakkerij, Medemblik www.deoudebakkerij.com

€ 5,- korting op huur fluisterbootje of bij 2 uur kanovaren,

50% korting op entreeprijzen Geldig t/m 31 oktober 2015

reserveren gewenst Geldig t/m 31 oktober 2015

Marinemuseum, Den Helder www.marinemuseum.nl

€ 1,00 korting op entreeprijs Geldig t/m 30 december 2015

Utrecht

Museum van de 20e eeuw (nostalgie), Hoorn, www.museumhoorn.nl

Solex Verhuur, Woudenberg www.solexverhuurwoudenberg.nl

De Wandelende Tak, Amsterdam wandeling www.ontmoetamsterdamanders.nl

€ 2,50 korting bij een solextocht

Geldig t/m 31 december 2015

Natuurdiorama Holterberg, Holten www.museumholterberg.nl

15% korting p.p. op entreekaartje Geldig t/m 30 december 2015 Rijssens Museum/Internationaal Brandweermuseum, Rijssen www.rijssensmuseum.nl / www.brandweermuseum.nl.

€ 1,00 korting op entreeprijs Geldig t/m 30 december 2015 Rederij Peters, Ommen

10% korting op rondvaart vanaf Ommen en op kanoafzaktocht www.rederijpeters.nl Kano-afzaktocht verplicht telefonisch reserveren! (0529-451924). Rondvaart: informeer naar de actuele vertrektijden, Geldig t/m 15 okt. 2015

Pag 96.indd 1

Geldig t/m 31 oktober 2015

Geldig tot 3 januari 2016

€ 5,- p.p. korting op een inschrijfwandeling, vooraf reserveren! CodeTerdege:Terdege37

terdege

Ouwehands Dierenpark, Rhenen www.ouwehand.nl

€ 3,50 korting op entreeprijs

20% korting op entreeprijs (inclusief Playmobil expositie)

Overrijssel

Z

Vakantiepark ‘t Mölke, Rijssen www.molke.nl

Geldig t/m 31 oktober 2015

Zeeland

Bevrijdingsmuseum Zeeland, Nieuwdorp www.bevrijdingsmuseumzeeland.nl

€ 1,00 korting volwassenen + gratis speurkaart voor kinderen Geldig t/m 1 november 2015 Deltapark Neeltje Jans, Vrouwenpolder www.neeltjejans.nl

€ 5,00 korting vanaf 12 jaar en € 1,00 van 4 - 11 jaar Geldig t/m 31 oktober 2015 Zeeuws maritiem muZEEum, Vlissingen www.muzeeum.nl

Gratis speurtocht of kleurplaat voor max. 2 kinderen (t.w.v. € 1,00 p.st.)

Geldig t/m 31 oktober 2015 Dijk- en oorlogsmuseum Polderhuis, Westkapelle www.polderhuiswestkapelle.nl

25% korting op entreeprijs Geldig tot en met 30 december 2015

Kijk voor meer informatie op terdege.nl/abonneevoordeel

1-6-2015 6:57:38

Rondvaarten, Middelburg/Veere www.RondvaartVeere.nl www.Middelburg-Rondvaart.nl

Nationaal Glasmuseum: Glasmuseum en Glasblazerij, Leerdam www.nationaalglasmuseum.nl

10% korting op de entreeprijs, rondvaart vanuit Veere en Middelburg

€ 2,- korting op een combikaart Glasmuseum + Glasblazerij Geldig t/m 30 december 2015

Geldig t/m 28 september 2015

Zuid-Holland

Panorama Mesdag BV, Den Haag www.panorama-mesdag.nl

Gratis speurtocht voor kinderen

Archeon, Alphen aan den Rijn www.archeon.nl

Geldig t/m 31 augustus 2015

€ 3,50 op entreeprijs Geldig t/m 30 december 2015

Zilvermuseum, Schoonhoven www.zilvermuseum.nl

Ark van Noach, Dordrecht www.arkvannoach.com

25% korting op het entreekaartje tijdens de tentoonstelling Grensverleggend zilver Schoonhoven Silver Award 2015

€ 2,50 korting op entreeprijzen Geldig t/m 31 augustus 2015

Geldig tot 20 september 2015

Avifauna, Alphen aan den Rijn www.avifauna.nl

Rederij Leerdam, Leerdam www.rederijleerdam.nl

30% korting op entreekaartje

Korting € 2,00 op rondvaart over de Linge, reserveren gewenst

Geldig t/m 31 oktober 2015

Geldig t/m 31 oktober 2015

Biesboschcentrum, Dordrecht www.biesboschcentrumdordrecht.nl

Recreatiepark Linnaeushof, Bennebroek www.linnaeushof.nl

15% korting op een Rondje Hollandse Biesbosch

€ 1,50 korting op de entreeprijs

Rondvaart van 1 uur door kreken met open luisterboot, reserveren aanbevolen!

Geldig t/m 31 oktober 2015

Geldig tot 25 oktober 2015 Sea Life Scheveningen www.sealife.nl

Mariniersmuseum, Rotterdam www.mariniersmuseum.nl

25% korting op de entreeprijs Geldig t/m 31 oktober 2015

20% korting op de reguliere entreeprijzen Geldig t/m 30 december 2015 Miniworld Rotterdam, Rotterdam www.miniworldrotterdam.com

Groningen/ Drenthe

25% korting op entreeprijs met rondleiding achter de schermen Geldig t/m 31 juli 2015

Gebruik maken van een aanbieding?

Ga naar www.terdege.nl/abonneevoordeel/uitinnl en print de aanbiedingscoupon. De advertenties op deze pagina kunt u niet inleveren aan de kassa's!

Pag 97.indd 1

Camping De Sikkenberg, Onstwedde www.sikkenberg.nl

“Een patatje met” voor het hele gezin bij boeking van een vakantie/weekend/midweek Geldig vanaf 3 juli t/m 22 aug. 2015

Beschikt u niet over internet?

Bel dan Abonneeservice, tel. 055 - 539 04 98

1-6-2015 6:58:56

Handige paklijst voor de vakantie Op deze paklijst staat vanzelfsprekend niet alles. Wat u nog mist, kunt u zelf invullen. Blijft u in Nederland, dan vervallen enkele dingen.

Van te voren regelen O familie/buren vakantieadres en tel.nr. doorgeven O wie zorgt voor planten/ tuin/post?

O paspoort/identiteitskaart O servicebeurt auto O (vreemd) geld O reisgids O krant op vakantieadres

Overige papieren O rijbewijs O kentekenbewijs O groene kaart O NL-sticker O wegenkaart(en) O navigatie-apparatuur O woordenboek O ANWB/WW-lidmaatschapskaart O Europees schadeformulier O verzekeringspapieren O zorgverzekeraarskaart O adreslijst om kaarten te sturen O routebeschrijving O vakantieadres O portefeuille

Linnengoed O slaapzakken O lakens O slopen O bedzeiltje O handdoeken O washandjes O badhanddoeken O theedoeken O vaatdoek

O blouses O vesten O truien O sjaal O panty’s O overhemden O t-shirts O lange broeken O ondergoed O sokken O schoenen O zakdoeken O pyjama’s O regenjassen/jacks O laarzen O badpakken O badmutsen O slippers O ’waterschoenen’ O riemen/ceintuurs

Toiletartikelen O kam O zeep/doucheschuim O shampoo O tandenborstel O tandpasta O nagelborstel, -vijltje O spiegel O crèmes/gel O deodorant O scheergerei O luiers e.a. babyspullen O papieren zakdoeken O haarrollers e.d.

O zonnebrandolie O muggenolie O insecticide O schaartje O eau de toilette O after-shave

Levensmiddelen Kleding en schoeisel O rokken O jurken

O brood O boter O broodbeleg (zoet)

O kofie O ilterzakjes O kofiemelk O thee O suiker O zout O melk O limonade O aardappelen O rijst O macaroni O groente O kruiden O sauzen O fruit O (verpakt) vlees O snoepgoed O koek O lucifers O wc-papier O afwasmiddel O paneermeel, maizena, pakjes soep

Eerste hulp O reisapotheek met o.a.: O pleisters O aspirine O laxeermiddelen O stopmiddelen O maaloxtabletten (maagzuurremmer) O medicijn tegen wagenziekte O middel tegen insecten O recepten van medicijnen O recepten voor bril of contactlenzen

Diversen O Terdege(s) O koeltas O schoenpoetsmiddelen O foto-/videocamera O mobiele telefoon + lader

O laptop / notebook O zonnebrillen O verrekijker O zaklantaarn O boeken O voetbal O badmintonspel e.d.

O pen en papier O tekenspullen O spelletjes O batterijen O paraplu O plakband O elastiekjes O schaar O naaigerei O reiswekker O boodschappentas O rugzak O reservebril of -lenzen O vlekkenwater O wasmiddel (Biotex) O wasknijpers, waslijn O kledinghangers O blikopener O vuilniszakken O boterhamzakjes O schort O handtas

Auto O verbandtrommel O gereedschap O reserve-onderdelen O reservelampjes O reservesleutels O zekeringen O sleepkabel O pechlamp O gevarendriehoek O reserveband O banden op spanning

Voor (o.a.) zondag O lijst kerkdiensten O nette kleding

O Bijbels O hoed O kerkgeld O geluidsdrager/ boek met preken

Voor onderweg O thermoskan O plastic bekertjes O pak(jes) sap O drinkwater O vochtige poetsdoekjes O papieren zakdoekjes O zakmes O cassettebandjes O pen, papier O snoep

Voor u vertrekt O Drupt kraan niet?

O Gas en licht uit?

O Gaan ’s avonds lampen aan?

O Alles op slot?

O Verwarming uit O Afvalemmers legen

Wat u nog mist O O O O O O O O O O

98 terdege ● 17 juni 2015

1706-98-TD-AR11_0.pdf 98

6/3/2015 2:33:41 PM

Nieuwe rieten daken.

De prachtige landelijke uitstraling van rietendaken.

De eeuwenoude dakbedekking valt nog altijd in de smaak van tallozen woningen.

Rietdekkersbedrijf H. Boersen is een bloeiende onderneming die zich volkomen richt op duurzaamheid en kwaliteit van rieten daken. Om een goed gelegd rietendak te maken komt er veel vakmanschap bij kijken. “Vakmanschap” dan kenmerkt rietdekkersbedrijf H. Boersen.

We zijn een allround rietdekkersbedrijf dat u ook voorziet van: Timmerwerk aan uw dakconstructie. U moet dan denken aan het leggen van dakplaten, isoleren, dakkapellen op maat, velux dakramen, schoorstenen, maar ook complete hooibergen en prielen kunnen wij voor u verzorgen. Ook voor onderhoud en reparatie aan uw rietendak bent u bij het juiste rietdekkersbedrijf. Rietdekkersbedrijf H. Boersen is werkzaam in heel Nederland.

Timmerwerk: van een pannendak, naar een rietendak.

Voor meer informatie kunt u vrijblijvend contact opnemen via onderstaande gegevens.

Onderhoud aan uw rietendak

Grootmoederstijd

bij ‘t Veluws Zandsculpturen Festijn Grootmoederstijd 125 jaar Vincent van Gogh Exp. schilderijen Koningshuis

Gedeeltelijk overdekt Gratis parkeren 17 april t/m 31 oktober 2015

Openingstijden: 17 april t/m 31 oktober ma. t/m za. 10.00 - 17.30 uur zondag gesloten Toegangsprijzen: 13 jaar en ouder € 9,50 6 t/m 12 jaar € 4,50 Gratis parkeren

Oude Barnevelderweg 5 • Garderen • (0577) 46 24 82 • www.zandsculpturen.nl terdege 17 juni 2015 99 ●

Pag 99.indd 1

1-6-2015 8:37:10

reportage

Restaureren met de computer Werken met materiaal dat niet in de lesboekjes staat. In een oude boerderij aan de rand van landgoed Twickel in het Overijsselse Hengelo krijgen jongeren les in de volle breedte van het restauratievak. „We lopen voorop als het gaat om het behoud van een ambacht met toekomst.” tekst Ad Ermstrang foto’s Anton Dommerholt

1706-100-TD-AR12_0.pdf 100

6/10/2015 4:05:34 PM

1706-101-TD-AR12_0.pdf 101

6/10/2015 4:05:45 PM

E

en jonge bouwvakker metselt aan een oude Twentse bakoven. Iets verderop staat een vakwerkhuisje. De leerlingen oefenen er met onbeschilderde balken en leem, samengesteld uit zand, klei, kalk en koeienurine. „Dat laatste heb je echt nodig voor de goede samenstelling van de oude leem”, lacht docent Alfred Evers. Het vakwerkhuisje komt volgens hem „nooit af”. Hij wijst op een kozijn dat door een van de deelnemers is aangebracht. Een leermoment. „Het is veel te modern en volgens de maten die we nu gewend zijn. Het moet er weer uit.”

Stichting RIBO, Restauratie en Innovatie in Bouw in Overijssel, heeft een prachtige plek bemachtigd. Op Erve Woldhuis heeft de stichting de beschikking over 1,8 hectare. Aan de rand van het bekende landgoed, dicht bij de rijksweg. Die weg was er overigens de oorzaak van dat de boer onvoldoende uitbreidingsmogelijkheden had, waardoor de boerderij met bijbehorende gebouwen leeg kwam te staan.

*

Verbouwde veestal

In Zwolle begon RIBO in 1987 met het opleiden van jonge mensen in de restauratievakken timmeren en metselen. Het was toen ook crisis in de bouw, weet projectleider drs. Martin Bellers. „Er waren veel oude panden in verval en de stichting zette zich aanvankelijk in om werkloze bouwvakkers aan een baan te helpen.”

Langdurig baanlozen kregen een kans bij restauratieprojecten.

Dat werd gekoppeld aan opleidingen. Subsidies waren er voldoende voorhanden, want de projecten dienden niet alleen de werkgelegenheid. Er was sprake van culturele, educatieve, toeristische en scholingsdoeleinden. Werd begonnen met twintig restauratieprojecten, het totale aantal groeide in de loop van de jaren uit tot honderd, met een gezamenlijke waarde van een slordige 25 miljoen euro. RIBO heeft ze in een kleurrijke folder, bedoeld voor promotie, bijeengebracht.

Door ruimtegebrek moest worden omgezien naar een andere locatie. „Vooral het vinden van de juiste materialen werd een steeds groter probleem. In de eerste plaats voor de

„We gaan geen oude schouw verkopen als die in een modern landhuis moet”

deelnemende aannemers, die lang niet altijd de juiste stenen, houtsoorten of andere spullen voorhanden hebben”, aldus Bellers.

Daarnaast was voor de opleidingen en het geven van trainingen en cursussen meer ruimte nodig. Die werd in 2006 gevonden op landgoed Twickel. Daar beschikt RIBO nu over een grote opslagruimte voor oude restauratiematerialen. Verder is er veel materiaal buiten neergezet.

In de verbouwde veestal worden praktijklessen gegeven, een ander bijgebouw biedt onderdak aan cursisten en leerlingen en heeft een kantine en kantoorruimte.

De Monumentenwacht heeft op Erve Woldhuis eveneens een onderkomen gevonden en de oorspronkelijke boerderij biedt plaats aan twaalf jongvolwassenen met een beperking. Met enige regelmaat vinden een of meer van deze bewoners hun dagbesteding bij de aparte stichting die de oude materialen beheert. Zij maken de stenen schoon, sorteren diverse zaken en verrichten andere voorkomende werkzaamheden.

Stallampen

RIBO heeft met vrijwel alle gemeenten in Overijssel een overeenkomst.

Men wordt getipt bij sloopwerkzaamheden aan bijzondere of karakteristieke panden. „We treden dan in overleg met de sloper. Oude deuren, antieke stenen en allerlei andere bruikbare spullen halen we zelf weg. Die worden hier opgeslagen en aan aannemers doorverkocht. Tegen een schappelijke prijs, iets onder de commerciële tarieven”, aldus Bellers. „Een prachtige combinatie.”

Ook particulieren kunnen zich bij Erve Woldhuis vervoegen. Op voorwaarde dat het restauratiemateriaal voor karakteristieke doeleinden wordt gebruikt, kunnen zij spullen aankopen. „We gaan geen oude schouw verkopen als die in een modern landhuis wordt geplaatst. Het moet wel in de authentieke omgeving worden hergebruikt.”

De grote loods zit inmiddels propvol

en ook buiten is de bestaande opslagruimte behoorlijk benut. Kozijnen, deuren, eiken gebinten, hangen sluitwerk, sanitair, stallampen... de collectie (op de open zolders opgestapeld tot aan het plafond) is uiterst divers. Buiten liggen de gevelstenen in diverse formaties, vele soorten dakpannen, zandstenen elementen en kloostermoppen. „We hebben bijvoorbeeld 40.000 pannen en 400 deuren in huis. We proberen de voorraad op peil te houden.”

Druiventrossen

Omdat de aandacht voor hout in de opleidingen is verslapt, start RIBO op Erve Woldhuis in augustus met een nieuwe opleiding, ‘Technicus Hout en Restauratie’. In tegenstelling tot de zeventien leer-werkplaatsen wordt deze opleiding in de Beroeps Opleidende Leerweg (drie dagen stage, twee dagen scholing en training) aangeboden.

De toekomstige restaurateurs gaan aan de slag met verschillende houtsoorten, bijzondere houtverbanden zoals zwaluwstaarten en houtconstructies van weleer. Ze doen dat met de nieuwste computergestuurde machines en technieken op het gebied van houtbewerking. „We combineren high tech met restaureren”, zeggen Evers en Bellers. „Zo kun je zogenaamde druiventrossen en andere ornamenten frezen met behulp van cnc-software. Vaak moet er met de hand worden bijgewerkt.

Dat spreekt jongeren aan. We richten ons niet alleen op gebouwen, maar ook op interieur, op decoratieve elementen die warmte uitstralen.

En werken daarbij met materialen die niet in de boeken staan.”

Evers spreekt van een „vak met toekomst. Een toekomstige vakman moet steeds meer allround zijn.

Zeker in de bouwsector. De werkzaamheden zijn van 80 procent in de nieuwbouw gedraaid naar 80 procent in herstel en restauratie.

Die nadruk op herstel past naadloos in onze visie op duurzaamheid en rentmeesterschap.”

102 terdege ● 17 juni 2015

1706-102-TD-AR12_0.pdf 102

6/10/2015 4:05:47 PM

terdege 17 juni 2015 103 â—?

1706-103-TD-AR12_0.pdf 103

6/10/2015 4:05:58 PM

Kinderen en opvoeding

Moet ik als ouder ook gaan whatsappen?

Je leest erover in terdege

n e d n a a m 4 Nu 95

â‚Ź19,

Snel regelen? Ga naar www.terdege.nl/actie of bel 055 - 53 90 300

terdege Pag 104.indd 1

Voor elk moment in je leven 1-6-2015 8:38:58

ingezonden

A-20 Bijbelse cijferpuzzel 2pt Zoek de tekstgedeelten op in de volgende bijbelhoofdstukken: Job 19; Spreuken 14; Mattheüs 22; Lukas 7, 11, 12, 14, 15, 23; Johannes 11; Jakobus 2; 3 Johannes.

Zet de juiste letters onder de cijfers. De tekst die te lezen is, komt uit het zeventiende hoofdstuk van een van de genoemde Bijbelboeken. . . . 29 . . . 15 u mijner, o gij mijn vrienden De arme wordt . 28 . 13 . van zijn vriend gehaat Vriend, hoe zijt gij hier . 21 . . . . . 11 .

Een vriend van 22 . . 26 . . 17 . . . en zondaren Hem geven . . 24 . . hij . 23 . vriend is Ik zeg u, Mijne vrienden: 4 . . . . 14 niet Hij tot u zegge: Vriend, ga . . . 1 . . .

Opdat ik met mijn . . 27 . . . . 3 mocht . . . 18 . . zijn Pilatus en 10 . . . 9 . . vrienden met elkander Hij zei tot hen: 19 . . . 5 . . onze vriend slaapt Dat iemand zijn . 2 . 16 . zet voor zijn vrienden Gij zijt Mijn vrienden, zo gij doet wat Ik u . 12 . 6 . .

En hij is 25 . 8 vriend Gods genaamd geweest Vrede zij u. De vrienden . . . 20 . 7 . u

© Puzzel: Diny van Leeuwen

10

2

11

3

12

4

13

5

14

6

15

7

8

16

18 -

19

20

21

22

23

24

25

26

27

Mw. D.F. Roggeveen-Veldhuizen (86 jaar, weduwe) heeft door een val haar bekken gebroken. Ze volgt een revalidatietraject. Jan van Bijnenpad 155, 2742 VL Waddinxveen.

Dhr. S. van Hien (71 jaar, ongehuwd, geen naaste familie) krijgt

lange tijd chemokuren. Gelukkig lijken de kuren aan te slaan. Een kaart zou erg fijn zijn! Ribesstraat 16, 4043 NG Opheusden.

Jarig ziek vanwege versleten longen. L. van Zimmermanplein 59, 3122 GS Schiedam.

9

17

Ziekenhoekje

Dhr. J. Duifhuizen hoopt op 20 juni 93 jaar te worden. Hij is

Inzenden: De gevonden tekst en de vindplaats.

1

Opgave schriftelijk met naam en adres, leeftijd, aard van de ziekte, gezinssituatie en eigen naam en adres. Plaatsing (na 3-4 weken) is gratis. Wij gaan ervan uit dat de zieke vermelding op prijs stelt.

N.B.: Oproepjes waar geen afzender op staat, kunnen we helaas niet plaatsen!

28

29

Mw. L. Furstner is op 4 mei 82 jaar geworden. Ze is verstandelijk gehandicapt en haar familie woont in Amerika. Ze houdt van kleurboeken voor volwassenen en dierenkaarten. Ipse De Bruggen, Spoorlaan, Zuideinde 412, 2471 PB Zwammerdam.

Puzzelprijswinnaars 200 punten: J.C. v/d Perk, Sommelsdijk (11). 800 punten: J.de Jongste, Veenendaal (4); A. Ruis, Sliedrecht (4). 1600 punten: A. Hoek-Gravendeel, Hendrik-Ido-

Ambacht (7); L. Uitbeijerse-Visser, Ouderkerk a/d IJssel (7). 2000 punten: H. Kappe, Staphorst (1). 2200 punten: J. van Bruchem, Scherpenzeel (0); J.K. van Egdom, Lunteren (2). 2600 punten: H. Goudriaan-v/d Adel, Papendrecht (4); G. Westhoff-Zwiep, Genemuiden (4). 3200 punten: A. Hijkoop-Timmer, Leerbroek (10). 3400 punten: J.R. Alderliesten-v/d Kuilen, Putten (8). 3600 punten: G. Slager-Compagner, Staphorst (4). 4000 punten: J.B. Engberts, Vriezenveen (0); H. van Rossum, Zeist (2). 4200 punten: W.A. Nijboer-Bluemink, Hengelo (4).

Wilt u bij uw volgende oplossingen aangeven welke prijs u wilt? U hebt keus uit:

• Uit het zielenleven (over geloofszekerheid; prof. G. Wisse); • Altijd bidden (ds. W. Harinck); • Internet in het gezin. Hoe ga je ermee om? (David Clark); • Vaders... & Moeders... Ieder een eigen taak! (A. Brouwer-Otterspeer); • Eet goed voor elk budget. Koken zonder E-nummers/suiker (2) (H. Quantrill); • De vrije slavin (roman over Katherine Ferguson; Margaret D. Pagan); • Wit-zwart (roman; J. den Besten-van Boudestein); • Pareltjes, twee deeltjes naar keuze: 1. Getuigen (citaten van Groen van Prinsterer); 2. Moed (citaten van vrouwen uit Reformatie); 3. Hoop (citaten van M. Henry); 4. Troost (citaten van Z. Ursinus); • Frozen kingdom (drie dvd’s over de natuur op de koudste plekken ter wereld) • Nachtdieren (drie dvd’s) • Dolfijnen (twee dvd’s over het leven en het trainen van dolfijnen)

terdege 17 juni 2015 105 ●

1706-105-TD-RU04_0.pdf 105

6/8/2015 11:56:15 AM

creatief

Versier je parasol

Wist je dat parasoldoek er gemakkelijk af gehaald en gewassen kan worden? Bovenop zit (meestal) een knop. Als je die eraf draait, kun je het doek er zo af halen. Onze parasol zat vol vlekken, die er niet meer uitgingen in de was. Omdat ik genoeg lappen heb, was de keus snel gemaakt: een gekleurde parasol! tekst Maaike Schiphorst en Arjanne van der Meer foto’s Marianne Witvliet

Dit heb je nodig • Behoorlijk grote stukken stof of restjes die je aan elkaar naait • Het doek van een parasol (liefst een ecru, anders wordt de parasol te donker)

Zo ga je te werk • Ik heb het ‘oude’ doek gebruikt als bovenkant en de katoenen stofjes aan de binnenkant gedaan. Nu is het doek mooi stevig, niet te licht en verkleuren de stofjes minder snel door de zon.

• Haal het doek eraf en leg hem helemaal gespreid op de grond. Ik heb alle flappen eraf gehaald maar je kunt ze ook laten zitten.

Ook de ‘zakjes’ heb ik eraf gehaald. Die heb ik opnieuw gebruikt.

• Maak van één punt een

patroon, door patroonpapier erop te leggen en over te trekken.

• Nu kun je de punten op de stof leggen, met naad uitknippen en de rechte kanten aan elkaar naaien.

Het lijkt nu wel een parachute met een gat in het midden.

• Naai aan de bovenkant het rondje met een zigzagsteek op het oude doek.

• Naai de nieuwe flappen eraan.

Ik heb er steeds twee op elkaar gestikt, gekeerd en dan eerst één kant aan het dubbelde

doek gestikt en dan de binnenkant met een inslagje vastgenaaid.

• Als laatste de zakjes aan de binnenkant stikken en dan weer op de parasol zetten. Het ronde lapje als dekseltje, knop erop en klaar!

Tip: Het is ook heel leuk om bolletjesband, franje of een gerimpelde rand eraan te naaien. Dat wordt genieten deze zomer!

106 terdege ● 17 juni 2015

1706-106-TD-HO05_0.pdf 106

6/8/2015 11:57:14 AM

terdege 17 juni 2015 107 â—?

1706-107-TD-HO05_0.pdf 107

6/8/2015 11:57:26 AM

Betrouwbare anticonceptie In harmonie met je eigen lichaam

Sensiplan® is een moderne en wetenschappelijke natuurlijke methode voor geboorteregeling, die helemaal past binnen een christelijke beleving van seksualiteit en vruchtbaarheid. Sensiplan is gezond voor je lichaam en het milieu en verrijkt en verdiept je relatie.

In de Sensiplan cursus leer je zeer betrouwbaar je vruchtbare en onvruchtbare dagen te bepalen. Daarom helpt Sensiplan ook paren die juist wél zwanger willen worden.

www.sensiplan.nl - info@sensiplan.nl - 038-386 85 40

MAATWERK

Defibtech Lifeline AED Defibtech Lifeline AED incl. safeset + wandkast • extra set elektroden

€ 1.595,-

in BHV-opleidingen Bekijk ons ruime aanbod op onze

WEBSITE

(excl. 6% BTW)

NIBHV gecertificeerd

Medicall Life Support Zorgt voor Veiligheid en Eerste hulp

VOOR DATUMS ZIE WEBSITE

Medicall Life Support - Hogedijkseweg 18 - 4041 AW - Kesteren Tel: 0488-484350 - Fax: 0488-484924 E-mail: info@medicalllifesupport.nl - www.medicalllifesupport.nl

Boek snel uw favoriete plaats! Bezoek onze vernieuwde website!

af € 220,- Comfortplaats 3-5 pers.

14 dagen hoogseizoen kamperen van alet vanaf € 478,50 (type C) 14 dagen hoogseizoen stacaravan /ch aanbiedingen!

Kijk op onze site voor meer scherpe

www.deklimberg.nl 0523 - 261955, Hardenberg 108 terdege ● 17 juni 2015

Pag 108.indd 1

1-6-2015 10:50:58

column

weg

Mr. drs. P. Verhoeve, burgemeester van de gemeente Oudewater

• Vrijdag 19 juni (19.30 uur): Sing-inn in Mozeskerk, Noordstraat, Biezelinge. M.m.v. chr. gem. koor De Levensbron (Goes), Elsa Bezuyen (dirigente) en Wilma Mieras (piano) Toegang gratis, collecte.

• Vrijdag 26 juni: Opening hoedenwinkel HOED & CO (nieuwe en tweedehands hoeden en accessoires) in Ridderkerk-Slikkerveer, t.b.v. Woord en Daad. Adres: Prinses Margrietstraat 38 (parkeertip: Nassaustraat 265). Openingstijden: vrijdags van 10.00 tot 17.00 uur, zaterdags van 10.00 tot 14.00 uur!

• Zaterdag 27 juni (10.00-15.00 uur): Rommelmarkt aan Capelleweg 13, Kruiningen. Opbrengst: diverse doelen.





Specialist in alle blaasinstrumenten Tevens reparatie en pianolessen Pianolessen: Tel.: 078 621 24 97

Leeghwaterstraat 46 - 47 3364 AE Sliedrecht Tel.: 0184 41 20 93 www.dal-segno.nl info@dal-segno.nl

Koning Willem-Alexander zei het nogal duidelijk voor zijn inhuldiging. Hij is geen „protocolfetisjist”. Priegelige regeltjes leken hun langste tijd gehad te hebben. Het gaat erom dat mensen „zich op hun gemak voelen” bij een koninklijke ontmoeting.

Sindsdien dachten enkelen dat het protocol door de koning in de royale prullenbak was geworpen. Niets is minder waar. Onze vorst gaf slechts aan zich niet te storen als mensen in hun zenuwen details van de voorschriften vergeten.

Op 3 juli bezoekt Zijne Majesteit de gemeente Oudewater. En natuurlijk is er volop aandacht voor het protocol. Dit biedt veiligheid, waardigheid en duidelijkheid. Protocol is een vorm van geregisseerde aandacht.

Alleen al voor de begroeting zijn er regels.

Wanneer de koninklijke bolide aankomt, stapt Willem-Alexander uit. Dan wordt hij op de stoep welkom geheten door de kamerheer en de Commissaris. Nadat de burgemeester hem daarna de hand drukt, volgt binnen een klein ontvangstcomité. Bij iedere begroeting

Alleen al voor de begroeting zijn er regels wachten de gasten tot het moment dat de koning naar hen toe stapt en hen de hand reikt.

Voor de dagelijkse ontmoeting met de Koning der Koningen geldt minder protocol. Eerbied, ootmoed en liefde volstaan. En hoe groot het strafblad ook is, iedereen is welkom op audiëntie. Sterker nog, „Hij is het die ons Zijne vriendschap biedt.”



 ( Bij Joh. De Heer )

Eropuit

Het themakatern in deze Terdege biedt suggesties voor een vakantiedag in eigen land. Volgend jaar hopen we weer zo’n katern samen te stellen. We waarderen het als u ons daarbij wilt helpen.

Ging u onlangs een dagje weg, en kijkt u daar met plezier op terug? Geef het aan ons door, ook als het vlak over de grens was. Dat kan per mail (redactie@ terdege.nl), per telefoon (055-5390333) of per post: Redactie Terdege, Postbus 75, 7300 AB Apeldoorn. Namens alle Terdegelezers alvast bedankt!

Protocol

terdege 17 juni 2015 109 ●

1706-109-TD-HO06_0.pdf 109

6/8/2015 11:56:26 AM

110 terdege â—? 17 juni 2015

1706-110-TD-AR13_0.pdf 110

6/8/2015 11:56:35 AM

jongeren

Weg van reizen Ze heeft de smaak van reizen te pakken, Anne Kristien van Vliet (25) uit Krimpen aan den IJssel. Als au pair ging ze al naar Engeland en nu is ze net terug uit Australië, waar ze eveneens voor kinderen zorgde. tekst Jacomijn Ariakhah foto’s Rob Kamminga en Anne Kristien van Vliet

H

oe leuk het is om over de grenzen te kijken, ontdekte Anne Kristien zes jaar geleden, toen naar Engeland vertrok voor een tien weken durende stage. „Het voelde daar als thuiskomen, dus ben ik twee jaar later teruggegaan om als au pair in een gezin te werken.”

Sindsdien is reizen een soort verslaving geworden, zegt ze. Zo ging ze voor korte backpackreizen naar Schotland en Portugal en vertrok ze vervolgens nogmaals naar Engeland om daar een paar weken bij haar oude gastgezin in te trekken.

Kangoeroe

Afgelopen september pakte ze opnieuw haar koffers. Deze keer voor een maandenlang

verblijf in Australië, waar ze au pair zou worden voor een Zuid-Afrikaans gezin met drie kinderen.

Ze vulde haar tijd voornamelijk met het zorgen voor een 2-jarige tweeling en een 5-jarig jongetje. De weekenden en haar vrije dagen gebruikte ze om het land te zien. „Maar heel veel tijd om te reizen was er niet, omdat ik natuurlijk allereerst voor de kinderen moest zorgen en omdat de afstanden in Australië erg groot zijn.”

Toch heeft ze genoten van het land. „Met name van de rust en de prachtige, ongerepte natuur. Het is bijvoorbeeld geweldig om kangoeroes van dichtbij te zien. Zo zaten we op een zondag in de internationale kerk in ons dorp. Ik keek onder het zingen door het raampje van het kerkgebouw naar buiten en zag een kangoeroe naar ons staren. Prachtig.”

Strand

Een van haar uitjes ging naar een

strand dat beroemd is om zijn natuurschoon. „Het was net een plaatje uit een reisgids: een prachtig wit strand en een helderblauwe oceaan. Ik had niet verwacht dat er nog zulke plekken bestonden op aarde.

In Nederland zou het daar vol liggen met toeristen, maar hier was het heel stil.”

Anne Kristien vond het ook leuk om voor de drie kinderen te zorgen. „Het is heerlijk om de kans te krijgen een band met hen op te bouwen.

Tegelijkertijd is het moeilijk, want je weet dat je hen na een halfjaar niet meer zult zien en dat je hen los moet laten.”

Voorzichtig

Of er ook mindere kanten aan haar verblijf in Australië zaten? „Ik zat in Queensland, de warmste staat van het

terdege 17 juni 2015 111 ●

1706-111-TD-AR13_0.pdf 111

6/8/2015 11:56:38 AM

land. Het was daar elke dag tussen de 30 en 40 graden. Ik ging dan ook bijna nooit naar buiten; daar was het te warm voor. Bovendien werden we continu gewaarschuwd voor slangen en dodelijke spinnen.

Ook waren er enorm veel muggen. Als ik even wat in de afvalcontainer buiten ging gooien, werd ik zo tien keer gestoken.”

Omdat ze verantwoordelijk was voor de kinderen, was Anne Kristien extra voorzichtig. Mochten de kleintjes gebeten worden, dan zou er namelijk niet snel hulp zijn. „Het plaatsje waar ik zat, lag heel afgelegen. Het eerstvolgende dorp lag anderhalf uur verderop. We hadden wel een dokterspost, maar als er echt iets met de kinderen zou gebeuren, had het wel even geduurd voor we bij een ziekenhuis waren.”

Dat afgelegen wonen benauwde Anne Kristien wel eens. „Stel dat er in Nederland iets zou gebeuren met mijn familie. Dan zou ik anderhalf uur moeten rijden

naar het dichtstbijzijnde vliegveld en vervolgens een binnenlandse vlucht moeten nemen naar Brisbane. Vanaf daar is het nog eens dertig uur vliegen richting Nederland. Ik heb daar bewust maar niet te veel over nagedacht, toen ik daar zat.”

Cycloon

Er waren nog andere gevaren.

Zo werd zwemmen in de oceaan vanaf november sterk afgeraden vanwege giftige kwallen. „Ik ben na die tijd niet veel meer in zee geweest.

Ik heb nog een paar keer gesnorkeld, maar dan met zo’n kwallenpak aan. Een steek van de giftige kubuskwal kan namelijk dodelijk zijn. Je haalt het ziekenhuis soms niet eens meer.”

Anne Kristien beleefde spannende momenten, toen cycloon Marcia in Australië aan land kwam. „De windhoos kwam heel dichtbij.

We werden van tevoren uitgebreid gewaarschuwd en hadden alle spullen binnen gezet.

Pas toen de cycloon bijna aan land kwam, wisten we dat ze onze plaats, Middlemount, gelukkig niet zou halen. Maar in andere dorpen heeft de harde wind honderden huizen verwoest.”

Thuis

Inmiddels is ze alweer ruim twee maanden

„In andere dorpen heeft de harde wind honderden huizen verwoest” terug in Nederland. Maar ze is niet van plan lang thuis te blijven. „De afgelopen twee maanden ben ik opnieuw twee keer naar Engeland geweest. Ik voel me daar thuis, meer dan in Nederland.

Vanaf het begin heb ik al een bepaalde klik met dat land. Ook heb ik nog steeds contact met de vriendengroep van de kerkelijke gemeente daar.”

Of ze ooit definitief in Engeland zou willen wonen? Dat weet ze nog niet, zegt ze. „Mijn ouders kijken er in elk geval al niet meer van op als ik zeg dat ik weer naar Engeland ga.” Lachend: „Ze hebben liever dat ik daar zit dan aan de andere kant van de wereld.”

Om de taal hoeft ze het niet te laten. Na zoveel gereisd te hebben, heeft ze geen problemen meer met het Engels. „Gaandeweg is het steeds beter geworden.

In het begin verstond ik helemaal niets van wat de Engelsen tegen me zeiden.

Maar door te gaan praten en fouten te maken, kom je steeds verder. Nu denk ik in het Engels, soms zelfs nog als ik alweer terug ben in Nederland.”

Eigenlijk is ze Nederland voor haar gevoel een beetje ontgroeid, zegt ze. „Door te reizen ga je Nederlandse tradities nuanceren. Ook kerkelijke. Ik vind het soms lastig om me weer te voegen naar wat we hier in de Gereformeerde Gemeente van Krimpen aan den IJssel gewend zijn. Reizen verbreedt je kijk op kerk en christendom. Ik wil niet langer in hokjes en vakjes denken, maar de goede dingen overnemen van andere culturen.”

112 terdege ● 17 juni 2015

1706-112-TD-AR13_0.pdf 112

6/8/2015 11:56:42 AM

„Als ik even buiten kwam, werd ik zo tien keer gestoken” terdege 17 juni 2015 113 ●

1706-113-TD-AR13_0.pdf 113

6/8/2015 11:56:49 AM

jongeren ❘ jouw vragen

Ds. A.A. Egas

Ds. B.L.P. Tramper

Belijdenis doen (1) O

ok voor ouders is het een blijdschap wanneer ze hun kinderen zien gaan in het spoor dat zij hen, met alle gebrek, hebben mogen wijzen. Het ja-woord dat zij gaven bij de Heilige Doop klinkt nu ook uit de mond van hun kinderen.

Er wordt trouwens veel gestreden over de betekenis van het doen van openbare belijdenis des geloofs. Recent nog verschenen er weer heel wat opiniërende artikelen in het RD. Aan de orde kwamen vragen als: „Hoe werd er belijdenis gedaan tijdens de Nadere Reformatie, was er een duidelijke relatie tussen belijdenis doen en Avondmaalgang, en wat betekent dat voor onze opvattingen over het doen van belijdenis?”

Ik wil hier niet aan die discussie deelnemen, maar wel ingaan op een probleem waarmee verschillenden van jullie worstelen.

Velen van jullie mochten belijdenis doen.

Het is een vreugde wanneer jonge mensen hun ja-woord geven aan de Heere en Zijn dienst.

Juist nu heel veel jongeren de gemeente verlaten.

Ongetwijfeld heb je tijdens de belijdeniscatechisatie de vraag gesteld: „Moet je bekeerd zijn als je belijdenis wilt doen?” Zo bracht je de spanning tot uiting die je voelde toen jullie de belijdenisvragen met elkaar bespraken: „Kan ik daar zomaar ja op zeggen? Kan ik beloven in deze leer standvastig te zullen blijven? Kan ik beloven dat ik mijn leven altijd godvruchtig, eerbaar en onberispelijk inricht?”

Je aarzelde en dacht: Hoe moet dit? Straks sta ik daar voor Gods heilig aangezicht en beloof ik godzalig te leven. Ik verlang er zeker naar bij de gemeente te horen en ik wil ook graag leven naar de Bijbel, zoals de kerkenraad dat ook voorstaat. Maar er is toch meer voor nodig?

Ik vermoed dat de predikant of ouderling op die vraag, meer of minder direct, bevestigend heeft geantwoord. Hij zal gezegd hebben dat je zonder het ware geloof ten diepste geen ‘ja’ kunt zeggen. Het gaat erom dat je niet alleen met je lippen belijdt maar ook met je hart ‘amen’ zegt. Zonder de Heere kun je geen belijdenis des geloofs afleggen. Hierop

zal hij je met liefde en ernst gewezen hebben. Jij hebt toen met schroom geantwoord dat je niet kunt zeggen dat je bekeerd bent.

De dominee heeft toen gezegd dat de Heere er recht op heeft dat je Hem oprecht belijdt. Maar ook dat je niet onbekeerd belijdenis kunt doen. Hij hoopte dat dit jou in de klem zou brengen: moeten en niet kunnen. Hij spoorde je aan om met die onmogelijkheid naar de Heere te gaan. Om je onbekeerlijkheid voor Hem te belijden en te bidden om bekering, zodat je toch in waarheid geloofsbelijdenis zou kunnen doen. Je zag de juistheid van zijn redenering in: Ja, ik moet ermee in de nood komen. Maar...

De belijdenisdienst kwam steeds dichterbij. Ook in het persoonlijk gesprek met de kerkenraad werd nog eens benadrukt dat we niet ‘zomaar’ belijdenis kunnen doen. Toch voelde je dat er bij jou ten diepste niets veranderd was. Hoewel je heel goede, leerzame en indringende catechisatieavonden hebt meegemaakt, ben je niet werkelijk veranderd. Uiteindelijk heb je toch belijdenis gedaan, omdat niemand radicaal tegen je zei: „Maar als je de Heere nog niet kent als je Zaligmaker, mag je geen belijdenis doen.”

De kerkenraad was dankbaar voor je betrokkenheid. Op je levensstijl was niets aan te merken. Je gaf goede antwoorden, als het ging over de hoofdzaken van de leer. Je werd niet afgewezen toen je zei dat je nog onbekeerd was.

Maar diep van binnen blijft de vraag knagen: „Kon het eigenlijk wel? Wat heb ik toch gedaan?” Herken je dit? Mail mij dan gerust, want daarover wil ik graag de volgende keer met jullie doorpraten.

Reacties en vragen: jouwvragen@terdege.nl

114 terdege ● 17 juni 2015

1706-114-TD-AR13_0.pdf 114

6/8/2015 11:56:53 AM

Speciaal

christelijk bureau voor psychosociale opleiding & hulpverlening Open middag 19 juni 2015 van 13.30 tot 16.00 Meld je aan!

3½-jarige opleiding op hbo-niveau tot Psychosociaal Therapeut

meer weten of inschrijven? www.bureauderoos.nl info@bureauderoos.nl (0578) 628 042

vanaf sept 2015 ook aanvullende geaccrediteerde opleiding PSBK

Gepaste zorg vanuit respect en persoonlijke benadering Bij het verlies van uw dierbare moet u kunnen rekenen op de begrafenisondernemer die u met rust en kennis van zaken begeleidt, met u meedenkt, met u beslist en zorgt voor een respectvolle begrafenis.

Onze uitvaartcentra: Uitvaartcentrum De Olm Uitvaartcentrum Linquenda Krimpen a/d IJssel, (0180) 52 22 55 Schoonhoven, (0182) 38 22 31 Rouwcentrum Lekkerkerk Lekkerkerk, (0180) 66 36 44

Aula Holaan Stolwijk, (0182) 38 22 31

Stoppelenburg Al bijna 60 jaar uw vertrouwen waard uitvaart@stoppelenburg.nl | www.stoppelenburguitvaart.nl

Anticonceptie en conceptie op natuurlijke basis!

De cyclus ze co bereke mputer nt met tempe de ra uw vru tuurmethode chtbar e dagen Na een . orale m dagelijkse eting g eeft hij aan of u al da vruchtb n niet aar bent.

De Lady-Comp

√ √ √ √

voor u als abonnee van Terdege...

is heel betrouwbaar (99,3 % of Pearl-Index 0,7!), is eenvoudig en snel (30-60 seconden), houdt rekening met temperatuurafwijkingen, geeft meer inzicht in uw cyclus.

De modellen van Lady-Comp zijn: ● Lady-Comp basic: u kunt meten en uw vruchtbaarheid zien. €395,met cyclusoverzicht en planningstatistiek. €495,● Lady-Comp: ● Lady-Comp baby: met als extra de zwangerschapsindicatie. €595,-

Kijk voor meer informatie op

www.ladycomp.nl

LadyComp Nederland: Lilian Bonnema Wim Kanstraat 40 tel: 074 278 09 31 7558 ZW Hengelo

info@ladycomp.nl www.ladycomp.nl

Kortingen tot

Kidspakket en boekenpakket, leuk voor in de vakantie!

€ 34,-

Alleen verkrijgbaar op de MAF Open Dag Informatie open dag: Datum: Zaterdag 4 juli 2015 open dag MAF Locatie: Vliegveld Teuge Rondvluchten: Tegen betaling boven Teuge Sprekers: Sprekers waaronder één van de grondleggers van MAF, Stuart King (93) Kinderprogramma Marktkramen, opbrengst is voor MAF Voordeel: Alleen op de open dag Kidspakket van € 18,95 voor € 10,en boekenpakket van € 59,95 voor € 25,-.

Meer informatie over de Open Dag op www.maf.nl/opendag Kom naar de MAF Open Dag, een ontspannen dag voor het hele gezin! Met sprekers, kinderprogramma en een markt. En natuurlijk vliegtuigen bekijken. U kunt tegen betaling een rondvlucht meemaken!

Het boekenpakket van € 59,95 voor € 25,- bestaat uit: - Verhaal van Hoop (geschreven door Stuart King) - 5 kruisen in de jungle - MAF Pocketserie - MAF Case fotoboek Het Kidspakket van € 18,95 voor € 10,- bestaat uit: - Een deel uit de MAF kinderboeken serie - MAF pet - MAF Keycord - MAF sleutelhanger - Mok of kleurboekpakket

Download de kortingscoupon via www.terdege.nl/abonneevoordeel onder diversen en lever die op de open dag in.

Of bel abonneeservice, 055 - 53 90 498.

terdege

Kijk voor meer informatie op terdege.nl/abonneevoordeel terdege 17 juni 2015 115 ●

Pag 115.indd 1

1-6-2015 11:14:31

reportage

Loslaten kun je leren Op zaterdag 6 juni vond in Apeldoorn de derde Terdege Vrouwendag plaats. Met lezingen rond het thema ‘Loslaten’ en diverse workshops. Een fotoimpressie. tekst Gisette van Dalen-Heemskerk foto’s Bram Lubbers

116 terdege ● 17 juni 2015

1706-116-TD-AR14_0.pdf 116

6/10/2015 12:26:16 PM

terdege 17 juni 2015 117 â—?

1706-117-TD-AR14_0.pdf 117

6/10/2015 12:26:34 PM

“FamilyStream heeft een unieke muziekdienst neergezet voor onze achterban. Het gemak waarmee je op elk moment toegang hebt tot zoveel diverse muziek, is een ervaring die je niet wilt missen!”

Wilt u deze ervaring delen? Ga naar www.familystream.nl en meld u direct aan voor 30 dagen gratis gebruik!

Actie loopt t/m 26 juni 2015

Peter Wildeman Muzikant en eigenaar Interclassic Music

118 terdege ● 17 juni 2015

Pag 118.indd 1

1-6-2015 9:02:38

R

uim 160 dames, van Friesland tot Zeeland, liepen over de rode loper het EMG-kantoorpand in Apeldoorn binnen. Na het loslaten van een koppel duiven en een korte kennismakingsronde kreeg ds.

B.L.P. Tramper het woord.

Het thema van de dag was ‘Loslaten’. Ds. Tramper sprak over ‘De gave van het loslaten’, naar aanleiding van Mattheüs 6 vers 25 t/m 34. In dit gedeelte maant de Heere Jezus Zijn hoorders drie keer om niet bezorgd te zijn. „Wij hebben de neiging om altijd alles te willen vasthouden, om controle te hebben en te houden over ons leven. Maar God vraagt én geeft juist open handen.”

Narigheidsthermometer

Psycholoog Kees Roest sprak over ‘De kunst van het loslaten’. Hij hield de aanwezigen voor dat ze loslaten kunnen leren. Door onder andere assertief op te treden. „Blijf niet rondlopen met dingen die je dwarszitten, maar spreek ze uit.”

Ook relativeren helpt. „Veel mensen maken van een mug een olifant. De kunst is dan om van een olifant weer een mug te maken.”

Als hulpmiddel daarbij raadde Roest de zogenaamde narigheidsthermometer aan. Een thermometer van 0 tot 10, waarop je steeds een cijfer geeft voor een naar voorval. Dan blijkt het glas melk over de tafel of een domme fout maken op het werk in het niet te vallen bij bijvoorbeeld een huis dat afbrandt.

1

1. Workshop ‘bloemschikken’.

2. Workshop ‘moodboard maken’.

„God vraagt én geeft open handen” Miniconcert

In de pauze konden de deelnemers aan de Vrouwendag genieten van een lekkere lunch en snufelen bij kraampjes. ’s Middags waren er twee workshoprondes. De dag werd afgesloten met een miniconcert door Jan-Kees Karels (orgel) en zijn dochter Emma (panluit).

2

terdege 17 juni 2015 119 ●

1706-119-TD-AR14_0.pdf 119

6/10/2015 12:26:48 PM

WAAR DROMEN WERKELIJKHEID WORDEN

Zijden Bloemsierkunst Interieur, Bruidswerk & Business Decoraties Ruime keuze uit kant & klare bloemstukken..

Of uw eigen pot & mand laten decoreren!

Maandag t/m zaterdag op afspraak Vrijdagavond geopend van 19.00-21.00 uur

Bedrijventerrein ‘De Stroet’ aan de A30 Hullerpad 28 Lunteren T: 0318-306697 Www.seasonstyles.nl M: seasonstyles@live.nl

120 terdege ● 17 juni 2015

• Al 27 jaar dé bruidsmodezaak van Waalwijk • Beleving, betrokkenheid en service staan centraal.

• Betaalbare japonnen, gespreide betalingen.

• Ook voor de bruid met een maatje meer.

• Atelier met ervaren coupeuses.

• Ook mode voor bruidsen schoonmoeders.

Bij aankoop van een bruidsjapon uit de nieuwe collectie: bruidsschoenen t.w.v. € 100,- kado.

GROTESTRAAT 153 • WAALWIJK •

WWW.HARTELEYN.NL

1

2

3

1. Workshop ‘kleur en stijl’.

2. Workshop ‘boot maken’.

3. Ds. B.L.P. Tramper en psycholoog Kees Roest spraken over ‘Loslaten’.

terdege 17 juni 2015 121 ●

1706-121-TD-AR14_0.pdf 121

6/10/2015 12:27:11 PM

10% korting

op al onze trouwringen + Gratis Diamant van 0,03 crt! * Flamingo * Angeli Di Bosca (Desiree) * Boccia * Eigen ontwerp mogelijk

GEEFT U ONS EEN WARM THUIS?

Gratis parkeren voor onze winkel!

DONEER OF ADOPTEER

* Tegen inlevering van deze bon.

Geldig t/m dec. 2015.

Niet in combinatie met andere acties.

WWW.JEMIMA.NL

IBAN NL53 RABO 0367 5075 60

OPRUIMING

KORTINGEN TOT 50%* hoedenspeciaalzaak

Nelly

Dam 42 - Alblasserdam Tel. 078 - 6913698 Vrijdagavond koopavond.

Maandag gesloten.

Hoed den en Dopjes

Volg ons ook op

vanaf

Sinds 1932

www.hoedenspeciaalzaak.nl

25,-

* UITGEZONDERD ONZE BASIS COLLECTIE

P roefabonnement:

4 maanden voor terdege

Bel 055 - 539 03 00, mail naar adm@terdege.nl of ga naar www.terdege.nl

Voor elk moment in je leven

122 terdege â—? 17 juni 2015

Pag 122.indd 1

1-6-2015 11:05:14

vorstelijk

Keizerin Sisi naast bracht ze veel uurtjes door in haar turnkamer en aan het einde van haar leven liep ze met een waaier voor haar gezicht om haar ouderdom te verbergen.

Bij alle uiterlijke rompslomp was de keizerin ook depressief. Haar zoon Rudolf pleegde zelfmoord.

In de tentoonstelling is dit alles beeldend weergegeven door middel van kleuren. Het verhaal van de keizerin wordt chronologisch verteld. De lichtblauwe zaal wordt opeens zwart en slecht verlicht als de periode aanbreekt waarin ze Rudolf verloor. Bij het verlaten van de zaal keek ik om mij heen en zag ik dat de meeste mensen even stil waren, om te wennen aan de echte versie van

het verhaal. De keizerin is de geschiedenisboeken ingegaan als een mooie vrouw met haar tot op haar kuiten, de mooiste juwelen en een taille van 51 centimeter. Maar achter dat alles schuilt een tragisch en eenzaam leven.

Hoe anders was dan het leven van koningin Wilhelmina, die zich niet echt bezig hield met uiterlijkheden, maar die aan het einde van haar leven wel een boek schreef met de prachtige titel ‘Eenzaam, maar niet alleen’.

Foto ANP

Josine Droogendijk

Op Paleis het Loo is momenteel een tentoonstelling te zien over keizerin Elisabeth, die ook wel bekendstaat als keizerin Sisi.

Mede dankzij de media wordt het levensverhaal van de keizerin vaak verteld als een soort sprookje, terwijl haar leven eigenlijk verre van romantisch was. Twee tot drie uur per dag was ze bezig met het verzorgen van haar haar.

Om gewichtstoename te voorkomen, at ze weinig koolhydraten, maar dronk ze wel dagelijks een glaasje eendenbloed. Daar-

terdege 17 juni 2015 123 ●

1706-123-TD-RU05_0.pdf 123

6/10/2015 12:25:56 PM

1 2

3

4

1. Aankomst op St. John’s International Airport.

2. In gesprek met oudmajoor-general Richard Rohmer.

3. Presentatie van de VnHawk smartbike.

4. In Ottawa voorziet koningin Máxima een boompje van tuingrond.

124 terdege ● 17 juni 2015

1706-124-TD-RU05_0.pdf 124

6/10/2015 12:26:02 PM

„Welkom thuis” in Canada Van 27 tot 29 mei bracht koning Willem-Alexander, vergezeld door koningin Máxima, een staatsbezoek aan Canada. Naast de onderlinge handel kwam ook ‘70 jaar bevrijd’ aan bod. tekst Josine Droogendijk foto’s ANP

N

a Polen (juni 2014), Japan (oktober 2014), Zuid-Korea (november 2014) en Denemarken (maart 2015) vond in mei het staatsbezoek aan Canada plaats.

Het doel van het bezoek was het bevorderen van de onderlinge banden, maar volgens de Rijksvoorlichtingsdienst was dat niet de enige reden. „Het staatsbezoek biedt de mogelijkheid Canada te bedanken voor de bijdrage aan zeventig jaar vrede en vrijheid in Nederland en in Europa. Daarnaast biedt het staatsbezoek de mogelijkheid om kennis te maken met de Nederlandse emigranten.”

Het staatsbezoek begint op donderdag 27 mei, maar al ruim een dag van tevoren vliegen koning

Willem-Alexander en koningin Máxima met het regeringsvliegtuig naar Canada. Omdat het vliegtuig de lange reis niet in één keer kan afleggen, overnacht het paar in St. John. De dag erna gaan ze door naar Ottawa, waar ze worden ontvangen door de Gouverneur-Generaal. Zijn welkomstwoorden zeggen genoeg: „Welkom thuis.”

Na de inspectie van de erewacht planten de koning en de koningin een boom in de tuin van Rideau Hall en bezoeken ze het parlement.

Rond etenstijd nuttigt het paar een lunch met de voorzitters van de senaat en het Lagerhuis.

Veel tijd is er niet, want het koningspaar moet weer verder voor de kranslegging bij het Nationale Monument voor de Canadese militairen die in de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen. Natuurlijk kan een ontmoeting met veteranen niet ontbreken. Tijdens de persoonlijke gesprekken bedanken de koning en de koningin de bevrijders, die zichtbaar genie-

ten van de koninklijke waardering.

Staatsbanket

Om de onderlinge handel te bevorderen, woont het paar ook een rondetafelbijeenkomst bij met het Canadese en Nederlandse bedrijfsleven.

Willem-Alexander wordt niet voor niets Koning Handel genoemd. Na de zakelijke sessie is er ook nog een ontmoeting met enkele parlementsleden. Vervolgens moeten ze zich omkleden voor het staatsbanket.

De koningin draagt een roze japon van de Argentijnse ontwerper Benito Fernandez. Koning Willem-Alexander draagt een donker pak met een zwarte strik. Tijdens zijn toespraak bedankt de koning opnieuw de veteranen, die gevochten hebben voor onze vrijheid. „Zolang er een

terdege 17 juni 2015 125 ●

1706-125-TD-RU05_0.pdf 125

6/10/2015 12:26:04 PM

Koninkrijk der Nederlanden is, zal

orchideeënkwekerij, die

de warme herinnering leven aan die

wordt beheerd door eige-

Canadese mannen - jongens nog - die

naren van Nederlandse

het zeventig jaar geleden mogelijk

komaf. Koningin Máxima

maakten dat ons land kon herrijzen.”

heeft thuis regelmatig

Orchideeënkwekerij 1

2

1. Aankomst bij Rideau Hall in Ottawa.

2. Ontmoeting met de Canadese gouverneur-generaal.

3. Op de foto met gouveneurgeneraal David Johnston en zijn vrouw Sharon.

orchideeën staan en volgt het bezoek met grote inte-

Dag twee van het staatsbezoek be-

resse. Natuurlijk wordt er

gint bij de Universiteit van Waterloo.

ook gedacht aan een hapje

Als dank voor de bevrijding hebben

en een drankje, want na de

de ministeries van buitenlandse

rondleiding krijgt het ko-

zaken en onderwijs, cultuur en

ningspaar een uitgebreide

wetenschap, het bedrijfsleven en Ne-

high tea aangeboden.

derlandse onderwijsinstellingen geld

Het is maar goed dat de

beschikbaar gesteld voor zeventig

koning en de koningin

studiebeurzen. Die worden uitgereikt

geen vliegangst hebben,

door het koningspaar.

want voor het volgende

In Beamsville, ruim honderd kilome-

programmaonderdeel

ter verderop, bezoekt het paar een

moeten ze opnieuw met

3

126 terdege ● 17 juni 2015

1706-126-TD-RU05_0.pdf 126

6/10/2015 12:26:10 PM

het vliegtuig. In Ottawa zijn ze aanwezig bij een bijeenkomst van journalisten en ITspecialisten. Die hebben twee dagen lang in teamverband gepraat over het oplossen van conflicten. Als dank voor de gastvrijheid biedt het koningspaar een culturele avond aan. De koningin draagt de rode jurk die we eerder zagen tijdens Prinsjesdag 2014 en in haar kapsel zijn drie diamanten korenaren verwerkt.

Waterbeheer

De laatste dag van het staatsbezoek begint opnieuw met een vliegreis, ditmaal van Ottawa naar Toronto. Na enkele ontmoetingen met hoogwaardigheidsbekleders bezoeken de koning en de koningin een innovatiecentrum dat zich inzet voor het klimaat van Canada. Een

ingewikkeld thema, maar beiden slaan zich er goed doorheen. Samen bezoeken ze enkele startende bedrijven en spreken ze (onder het genot van een lunch) met vertegenwoordigers van onderwijsinstellingen en het bedrijfsleven.

Als ‘watermanager’ kan de koning ’s middags zijn hart ophalen, want samen met Máxima woont hij een bijeenkomst bij over waterbeheer. Door de klimaatverandering een noodzakelijk onderwerp om over na te denken.

Het dagprogramma eindigt met een lach, want op Toronto Island wordt een Tulpi-stoel onthuld. Lachend neemt de koningin plaats op de stoel, terwijl de koning achter haar gaat staan voor de foto.

Na een opfrismoment eindigt het driedaagse staatsbezoek met de ontvangst van de Neder-

landse gemeenschap. Ook de pers krijgt de mogelijkheid om het koningspaar de hand te schudden.

In zijn afsluitende toespraak looft de koning gastland Canada opnieuw. De band tussen beide landen omschrijft hij als „perfect”.

Een betere afsluiting kan bijna niet, maar toch doet de koning er via social media nog een schepje bovenop: „Tot ziens, Toronto, tot ziens, Canada. Bedankt voor het fijne staatsbezoek en de warme gastvrijheid.”

Maïsdoolhof Voorthuizen

Zie ook onze mini camping ‘RoMaLo’ : www.campingromalo.nl

Tegen inlevering van deze advertentie ontvangt u als lezer van het RD gratis een waterijsje of koffie (max. 4 pers.)

Zin in een gezellig en goedkoop dagje uit?

Dan bent u bij ons aan het juiste adres!

Er is genoeg te beleven voor jong én oud! Én dat voor maar € 4,00 per persoon.

Eigen picknick is toegestaan en u kunt hier gratis parkeren!

Voor meer informatie zie onze site: www.maisdoolhofvoorthuizen.nl

Baron van Nagellstraat 104, 3781 LM Voorthuizen, tel. 0342 - 47 26 62. Geopend: vanaf 24 juni 2015 (onder voorbehoud)

terdege 17 juni 2015 127 ●

1706-127-TD-RU05_0.pdf 127

6/10/2015 12:26:13 PM

onder ons

Een duif

rstgehouden Te Tijdens de laat ema th t he as dag w dege Vrouwen ee rom lieten tw ‘Loslaten’. Daa Ze s. lo en iv ga’s du van mijn colle je et be n ee st vonden het be ar i. Ik kon me da ze en id ze g, n en a m s n, l bij voorstelle lydi a H u g e nog niet zoveel r and v a n d e n be estjes in de m toen ik die be nk zat met thuis op de ba d on av e di ik de at ik getrippel in zag zitten. Totd . Ineens hoorde e en ot op gr ur n de ee er er de acht ik stond hr sc e ot gr ijn tm woonkamer. To kamer. de in if du ing schrok de grijze oep van verbaz tr ui ct e m or en ik, maakte dire Na mijn wel erger dan g m no or en en hi as sc w is duif m iten. Ik n vertrok naar bu ge en ie t vl er te ke nd om rechts ik begon ro hr sc n va et ni ee ie is gew st. opgelucht datverder van hu ik as w n da t an angst’. in de kamer, w ik jullie ‘duivenijp gr be nu , ka is Gisette en Mar n loslaten... een kwestie va is t he , ed go Maar , AB Apeldoorn bus 75, 7300 st Po , ns O er Adres: Ond ege.nl. redactie@terd

etrouwd

g 12,5 jaar

a a en mam lieve pap liciteerd. e z n o n fe jk ge i ware Op 1 me etrouwd. Harteli en toe in jullie g g r e a z ja s d l van Go 12,5 ke knuffe sen jullie We wen uwelijksjaren. Dik n Bos. verdere h , Renkse en Coe e Anneriek

50 jaar getrou

wd

Onze ouders, H Kaat, herdenke enk en Jo Dekkerdat ze 50 jaar n op D.V. 18 juni ge zijn! Als kinder leden getrouwd en en kleinkin willen we hen de van harte felic ren met dit bijzon der heugelijke iteren feit!

trouwd

ge 40 jaar

uten)ma Sto 3 mei (o n e (O)pa ek waren 2 o n Noorth getrouwd. Va n 40 jaar feliciteerd va t h e c g a e t e d har eg eren en de kind deren. Sportwnd. in la k s n in irja kle 8 AE S 17, 430

Lieve papa en mama Van harte gefe liciteerd met ju llie 12,5 -jarig jubi le We hopen da um. t jullie nog lang voor on mogen zorgen s .

Koob, Anne- D irk, Bert- Jan, Karel Niek van der H en orst.

Gefeliciteerd Onze zus en zwager waren op 12 juni 40 jaar getrouwd.

Wij willen jullie hartelijk feliciteren en nog vele goede en gezegende jaren toewensen, met de (klein)kinderen. Liefs van zus en zwager en de kinderen.

128

1706-128-TD-RU06_0.pdf 128

6/10/2015 12:27:23 PM

m

Jubileu

ma Van e. d pa en o Lieve o ’s Gravenzan 35 ie it ll u ju m n re Da arte mei wa Op 23 rouwd! Van h oralen k t e it g d r t a e ja eerd m n jullie gefelicit ! We wense toe. n jk huweli te Gods zege eren: r a in h k lein d van n uw k eanore, Jo a v s f ie L ouise, L n Amy. Anna-L , Jan- Henri e e sephin

40 jaar getrouwd!

Lieve opa en oma Gaasbeek, nogmaals van jullie harte gefeliciteerd met ! um bile sju lijk we hu ig 40 -jar de We hebben genoten van a, Elis fs, Lie ! nd avo gezellige Gerlinda, Robin, Justin, e. nn Anne -lynn, Roel en Ha

Lieve oma Voor oma

ve Dank u wel, lie ne an H x xx a! om tte. lore en Charlo

Wij willen onze oma no g harte feliciteren met ha van ar 50e verjaardag. Liefs van Ju dith, Rosalie en Xander.

rschil!

r ve 90 jaa

Dikan den eg 24, v .

C .

Mw sew p g (Eind kenber V Overberg), oste g A n 9 jo 5 r a 39 met ha de foto leindochter, achterk Oma, nog van t e Esther. feliciteerd m al e n g e v e t o r B a h ardag! gewenst, ja r e v e uw egen to ilie.

Gods z de hele fam s n e nam

Bedankt!

Lieve opa en om len jullie beda a Guliker, we wilnken voor het fijne dagje uit in de di ben er allemaa erentuin. We hebLiefs van al ju l erg van genoten! llie kleinkindere n.

terdege 17 juni 2015 129 ●

1706-129-TD-RU06_0.pdf 129

6/10/2015 12:28:51 PM

80 jaar oma, Onze lieve moeder en juni 80 14 op is , es urk Bu mw. P. eren jaar geworden. We felicit n dat pe ho we en rte ha haar van en mag ze nog lang in ons midd ar ha van ns we de is t zijn. Da n. kinderen en kleinkindere

erd!

Gefelicite

jk a, harteli a en mamarilyn, p a p e v Lie erd van M gefelicite Ruben. n Naomi e

12,5 jaar getrouwd Op D.V. 20 juni oom en tante zijn onze R Géke Slager- H oel en oo 12,5 jaar getrou ikammer harte gefelicite wd. Van heel veel geze erd en nog ge toegewenst. W nde jaren de dagjes uit ij vinden m altijd reuze ge et jullie ze van Annelie en llig! Liefs Mussche, Eva- Richard Vincent Groot Lynn en ka Esmée, Nick en rzijn, ser, Elmer van Milan Vis’t Hof.

wd

30 jaar getrou

(o)ma Den Lieve (o)pa en rte gefeliha n va Besten, llie 30 -jarig citeerd met ju juni 2015! We 14 op huwelijk e nog vele goed wensen jullie n toe, maar re en gezonde ja gen voor ze s od G l na ve bo efs van jullie Li . st om de toek nkinderen. ei kinderen en kl

Lieve tante Agetha n je Op 29 mei be n. de or w 30 jaar ge r ie an m ze de Op ar da je willen wij van nog een keer ite lic fe harte mee van ren. Dikke kus hijs. at M Ronella en

Zingen Onze moeder Corrie zin gt jaar trouw mee in het ko al 35 or De Lofstem te Veen. Ook zong ze mee in hotel Eureka, vo or dicapten, tijdens hun vak gehanTer ere van God en de antie. na Zingt van Zijn trouw en aste. goedheid.

130 terdege ● 17 juni 2015

1706-130-TD-RU06_0.pdf 130

6/10/2015 12:30:18 PM