Terdege 22 04 2015

de grootste in

LANDELIJK WONEN & SLAPEN.

Oude boerderijen

Jong schaaktalent

Idealisten proberen ze voor ondergang te bewaren. „Wanden, waterleiding, elektra, alles is vernieuwd.”

Grootmeester Anish Giri krijgt van over de hele wereld uitnodigingen om toernooien te komen spelen.

terdege

Geweitje op schild Vanaf €18,50

22 april 2015 32e jaargang nr. 15 Losse nummers: € 3,95

reformatorisch familiemagazine

●

terdege 22 april 2015 32e jaargang nummer 15 ● ●

*

Beatrix Al deze producten zijn

Gepensioneerde prinses is bescheiden en hulpvaardig

ook online te bestellen op www.debongerd.nl

‘Koninklijk’ Kesteren 7.500 m2 | Zaanstad 2.000 m2 | tel. (0488) 48 8855 | www.debongerd.nl

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\2204-01-TD-VPG_0 2-3

Koningin Elizabeth Al 67 jaar, ongedacht, op de troon Wat doen zij? De zoons van Pieter en Margriet leven zo gewoon mogelijk Lezersfoto’s Met Oranjetelgen voor de lens 13-4-2015 15:56:34

35 jaar

colofon

Terdege is een reformatorisch familieblad en verschijnt elke twee weken. Terdege T IN is een onderIA L IS(EMG). deel van Erdee Media SPECGroep N legt EEMG N E Nde WOvoor van abonnees gegevens uitvoering OLvast V R E E SF N u te inforPEom Aen van de (abonnee)overeenkomst L S D N GEZOen diensten van EMG. meren over producten

Postadres: Terdege, Postbus 75, 7300 AB Apeldoorn Bezoekadres: Laan van Westenenk 12, 7336 AZ Apeldoorn Telefoon (algemeen): 055 - 5390333 Fax: 055 - 5419318 E-mail: redactie@terdege.nl Directie: Ir. B. Visser Hoofdredacteur: W.B. Kranendonk Chef-redacteur: Ad Ermstrang, tel. 055 - 5390445 Redactiecoördinator: Wim Lemstra, tel. 055 - 5390282 Redactie: Gisette van Dalen, Jan van ‘t Hul, L. Vogelaar, Huib de Vries Vormgeving: Harry Blankestijn, Hans Kraayeveld, José van der Meer, Roelien Pieper-Schipper Abonnementen en bezorging: Ditje van Huffelen, tel. 055 - 5390300, fax 055 - 5415687, e-mail: administratietd@erdee.nl Advertenties: Gerben van den Berge, Jaap Bos, Roelof Bovendorp, Arjan Cromwijk, Bart van Dam, Hendrina de Graaf, Gerrit Heij, François Hoogstrate, Annet ten Hove, Johan Kleinbloesem, Alphons Mauritz, Mark Meuleman, Eelco Slingerland, Eibert Spaan, tel. 055-5390499, e-mail: advertentietd@erdee.nl. Bij het afsluiten van een advertentiecontract zijn de Rota Regelen van toepassing.

ISSN: 1382-9076 Giro 719 502 (Erdee Media Groep) Druk: Koninklijke BDU Graisch, Bedrijf BV, Barneveld Abonnementsprijs: Per jaar € 89,50 (factuur) € 88,50* (incasso), per kwartaal € 23,40 (factuur) € 22,90* (incasso). *Dit bedrag is inclusief de korting voor incasso.

De 32e jaargang loopt tot 1 oktober 2015.

Abonnementen kunnen op elk moment ingaan.

Opzegging: Een maand voor einde abonnementsperiode, voorzien van opzegreden.

Adreswijzigingen: Schriftelijk, drie weken vóór ingangsdatum.

Aansprakelijkheid: Terdege is op geen enkele wijze aansprakelijk voor producten en diensten die aangeboden worden door adverteerders in deze Terdege. Dit geldt ook voor de integriteit van de adverteerder.

beve-meubel.nl

Pure Klasse

Meer info: terdege.nl; erdeeservice.nl Het is verboden Terdege zonder toestemming op te nemen in, of ter beschikking te stellen van een leesportefeuille. Terdege is op geen enkele wijze verantwoordelijk voor de kwaliteit of integriteit van producten en diensten die in de advertenties worden aangeboden.

Terdege in braille, gesproken vorm en groteletterleesvorm: Loket Aangepast - lezen, Den Haag, tel. 070-3381500

Hollands fabrikaat

Over twee weken x 6 mei 2015

Wereldwijd verbinden Werkvakanties zijn duur en vliegreizen vervuilend. Over het nut ervan wordt veel gediscussieerd, zeker als gevolg van het optreden van sommige ‘makelaars’ in vrijwilligers. De gevestigde organisaties twijfelen evenwel niet. „Niemand komt onveranderd terug.”

Organiste Met de 25-jarige Anna Buijze gaan we terug naar de plek waar ze in 2013 examen deed: het orgel in de Martinikerk in Groningen. „Meestal begin ik met een luitje.”

En verder: • Rolstoelgebruiker Gerda Blijvend oorlogsleed Stolk naait veel Twee bombardementen stempelden het leven voor het goede van Piet Edelman. Zijn herinneringen vertolkdoel te hij in woord en beeld.

• Bossche afdeling GereforAntwerpseweg 9 meerde Bond 2803 PB Gouda kon blijven Telefoon 0182-692111 voortbestaan www.beve-meubel.nl • In ouderlijk huis Wim Droogers hield Joods echtpaar zich schuil • Kazemattenmuseum Kornwerderzand terdege 22 april 2015 107 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\2204-107-TD-Vpg_0 106-107

13-4-2015 15:47:31

35 jaar L IST IN SPECIA EN ON E N L VO W SF E E R N E P D SL A G E Z ON

Specialisten in gezond slapen

K L A N T E N VA N GE N ER AT I E OP GE N ER AT I E DAT Z EGT GE NOEG

Stijl &Klasse genieten van pure klasse

Daarom BĂŠvĂŠ Meubel Beve Meubel is al meer dan 35 jaar een begrip. Dat klinkt authentiek.

En dat is het ook. Klassieke Hollandse degelijkheid.

Geen meubelen van 13 in een dozijn. Maar stuk voor stuk ambachtelijk vervaardigd. Alleen kwaliteitsmaterialen zijn goed genoeg. Samen met de tijdloze uitstraling zijn onze meubelen daarom een goede investering.

Kwaliteit duurt immers het langst.

Antwerpseweg 9 2803 PB Gouda Telefoon 0182-692111 www.beve-meubel.nl

Ambachtelijk vervaardigde meubelen van Hollandse kwaliteit Pag 3.indd 1

Like ons op facebook

7-4-2015 11:09:17

inhoud

28

Kerkje in de koekstad De kleine Gereformeerde Gemeente in Deventer is zuinig op de verhouding met de buurtbewoners. „Als het uitkomt, maken we een praatje.”

38 Duitse in Anne Frankhuis Paula Hentschel uit Göttingen werkt als vrijwillige groepsleidster in het museum, „om de boodschap naar buiten te brengen”.

44 20

4

Joke van den Heuvel De voormalige consultatiebureauarts was leidster van een kinderclub en een zondagsschool. „Kinderen zijn nog zo ontvankelijk en afhankelijk.”

98

Symbool van Parijs

Uurwerkspecialist Piet Winnubst repareert oude en antieke uurwerken.

Van drie meter hoge staande horloges tot koekoeksklokken.

De 342 meter hoge Eiffeltoren is met ruim zeven miljoen bezoekers per jaar ’s werelds meest bezochte monument.

terdege ● 22 april 2015

2204-04-TD-INH_0.pdf 4

4/13/2015 4:58:54 PM

welkom!

reportages 8 Monumentale boerderijen 28 Gereformeerde Gemeente Deventer interviews 20 Joke van den Heuvel-Vrijer 38 Paula Hentschel (Anne Frankhuis) 44 Uurwerkspecialist Peter Winnubst 58 Schaaktalent Anish Giri bezinning 7 Meditatie 34 Digitale Media 36 Ogenblik 43 Pastoraal 55 Opinie 62 Jouw vragen columns 23 Ir. B.J. van der Vlies 41 Emigranten 97 Burg. Pieter Verhoeve rubrieken 16 Psychologie 18 Weg (agenda) 26 Op het erf 50 Vervolgwoordzoeker 52 Creatief (voorjaarsschikking) 56 Tafelen met Teunie 64 Puzzels 66 Vervolgverhaal 94 Creatief (tafelkleed) 97 Ziekenhoekje 104 Onder ons

70 76 82 88

Prinses Beatrix Lezersfoto’s Koningin Elizabeth Van Vollenhovens

Ad Ermstrang, chef redacteur

Vrijheid Iedere dag weer staan er lange rijen met wachtenden voor de deur. Het Anne Frankhuis in Amsterdam geniet wereldwijde belangstelling. De interesse voor Anne gaat verder dan alleen maar het museum. Er wordt zelfs nog steeds gezocht naar de identiteit van degene die het jonge meisje en haar familie verraadde. Recent werd de zus van Bep Voskuijl, de kantoorbediende van Otto Frank, in een biografie aangewezen als mogelijke dader. In eerdere boeken kwamen andere verdachten uit de kring rondom de Joodse familie naar voren. Wellicht zullen we de exacte waarheid nooit te weten komen.

In deze periode van herdenkingen van oorlog, verzet en vrede laten we Paula Hentschel aan het woord. De Duitse werkt vrijwillig een jaar in het Anne Frankhuis. Ze verklaart de belangstelling voor het onderduikhuis op de Prinsengracht uit de ruimte die het verhaal van Anne geeft voor identificatie voor jongeren. „Het gaat om een jong meisje, dat heel open was, goed kon schrijven en in zo’n afgesloten omgeving toch zoveel vrijheid in haar gedachten

Blijf de boodschap van de vrijheid breed uitdragen behield. Haar vader heeft zich enorm ingezet voor de bekendheid van het dagboek en de plek is natuurlijk bijzonder. Het museum vertelt zelf het verhaal.”

Paula wil graag „dat er iets beweegt in de hoofden van de bezoekers”. Dat is geen luxe in deze tijd, die zich kenmerkt door steeds meer geweld, terrorisme en onverdraagzaamheid. Het blijft nodig om de boodschap van de vrijheid breed te blijven uitdragen en lijnen naar het heden te trekken. aermstrang@terdege.nl

terdege 22 april 2015 ●

2204-05-TD-INH_0.pdf 5

5

4/13/2015 4:58:57 PM

Welkom in Waddinxveen

DE NIEUWE ZOMER COLLECTIE IS BINNEN

MULDER-MODE.NL

De nieuwe collectie

DAMESSCHOENEN / HERENSCHOENEN / KINDERSCHOENEN / lederwaren

Bremmer Waddinxveen • Kerkweg Oost 177, Waddinxveen • T: 0182 - 612 012 • info@bremmerwaddinxveen.nl Bremmer Lederwaren • Promenade 82b , Waddinxveen • T: 0182 - 633 477

WWW.BREMMERWADDINXVEEN.NL

pag 6.indd 1

8-4-2015 9:02:55

meditatie

Grote Ontfermer „Hij zal de arme en nooddruftige verschonen, en de zielen der nooddruftigen verlossen.” Psalm 72:13 Ds. A.C. Uitslag, Urk

B

ijna is het weer Koningsdag. Dit jaar zal Dordrecht oranje kleuren. Koning Willem-Alexander komt dan naar de oudste stad van Holland. Er zullen veel mensen op de been zijn. Het koningshuis kent in ons land nog een zekere populariteit.

In Psalm 72 gaat het over Sions Koning. David bedoelt hiermee niet alleen zijn zoon Salomo.

Het geloofsoog van David is geopend voor Christus, de grote Koning. Salomo is in zijn koningschap een type van Christus. Zou u bij deze Koning willen horen? Zijn onderdanen zijn de armen en nooddruftigen.

Arm zijn we allemaal geworden doordat wij in het paradijs God onze Schepper de rug hebben toegekeerd. Niemand is armer dan wie zijn Schepper is verloren. God kwijt is alles kwijt.

Dat is onze armoede: zonder God in het leven te staan. Gingen uw ogen daarvoor al open?

U moet voor God verschijnen, maar van uzelf en met uzelf kunt u voor God niet bestaan! Is dat de nood van uw leven? Hoor dan het werk van Sions Koning: „Hij zal verschonen en verlossen.”

zondaren de volle rijkdom te verwerven. Wat wordt het rijk, als Hij Zich openbaart als die grote Ontfermer. Sions Koning is goed voor hulpelozen. Hij bewijst genade aan hen die niets hebben. Zou u niet bij deze Koning willen horen? Bij Hem vindt u alles wat u nodig hebt.

Hij is geen koning die onderdrukt maar Hij beoogt het geluk van armen en nooddruftigen.

Maar wie geen onderdaan van deze Koning is, blijft een onderdaan van de vorst der duisternis. Dan wacht een eeuwige duisternis.

Misschien weet u zich arm en nooddruftig, maar tegelijk ook zo onwillig en onbekwaam.

Hoe zou u ooit bij Sions Koning kunnen horen?

U weet niet hoe u Hem moet leren kennen. U loopt vast met uzelf.

Zie dan het Evangelie van onze tekst: HIJ ZAL! Hij wil het doen. Hij zal het doen. Als die Koning werkt, wordt alle verzet gebroken en wordt alles omgezet. Hij opent het gesloten hart. Hij maakt levend wat dood is. Hij schept licht in de duisternis. Hij verbreekt de banden die geen mens kan verbreken. Hij geeft droefheid over de zonden. Hij maakt het hart gewillig om de Heere te volgen.

Bovenal geeft Hij voeten om te gaan, ogen om te zien en handen om het heil in Christus te omhelzen.

HIJ ZAL! Zo is er hoop voor armen. Hij zal het doen. Daarom kunt u zalig worden. Daarom hoef jij niet verloren te gaan. Er is een Koning Die Zich ontfermt over arme, ellendige en nooddruftige mensen. Leg het bij Hem neer: „Ach, Heere. Hier is nu zo’n arme sloeber. Ik kan niets, ik heb niets en het zal met mij nooit wat worden. Maar Jezus Christus is toch een algenoegzame Zaligmaker. In Hem is alles te vinden. Geef mij Hem te kennen.” Welk een zaligheid ligt er in deze Koning!

In Jezus Christus is alles te vinden

Wie is deze Koning? Het is Jezus Christus. In de volheid des tijds werd hij geboren uit een maagd en in een kribbe gelegd. Zijn koninklijke heerlijkheid en majesteit heeft Hij afgelegd. Hij heeft Zichzelf vernietigd, heeft de gestalte van een dienstknecht aangenomen en is de mensen gelijk geworden.

Zijn troon was het kruis. Hij heeft gevoeld wat het is om arm en nooddruftig te zijn. Het allernodigste heeft Hij moeten missen in die drie uur durende duisternis. Hij moest de gunst van Zijn Vader missen. Onuitsprekelijke benauwdheid, smarten, verschrikking en helse kwelling heeft Hij moeten ondergaan.

Deze Koning heeft alles gedaan om voor arme

terdege 22 april 2015 ●

2204-07-TD-BEZ_0.pdf 7

7

4/13/2015 4:49:12 PM

Verliefd op een oude hoeve 2204-08-TD-AR01_0.pdf 8

4/13/2015 4:49:10 PM

Karakteristiek voor Nederland zijn de monumentale boerderijen, maar vooral de grote hoeven worden ernstig bedreigd. Voor bedrijfsmatig gebruik zijn ze ongeschikt, voor bewoning te groot. Toch blijven er liefhebbers. „Door de ouderdom zijn nogal wat scheuren en verzakkingen ontstaan, maar dat hoort bij zo’n oude boerderij.” tekst Huib de Vries foto’s Anton Dommerholt

2204-09-TD-AR01_0.pdf 9

4/13/2015 4:49:14 PM

H

et akkerland rond Finsterwolde strekt zich uit tot de einder. Hier bouwden Groningse graanboeren in de 19e eeuw hun kolossale hofsteden en vorstelijke woningen, aan de boerderij verbonden of losstaand. Ze kregen bekendheid door De Graanrepubliek van Frank Westerman, waarin de agrarische geschiedenis van het Oldambt is vastgelegd.

Veel graanboeren vermeerderden hun bezit over de rug van hun arbeiders. Niet voor niets kreeg de communistische partij nergens steviger voet aan de grond dan in dit deel van het land. De CPN-afdeling van Finsterwolde werd geboren onder het dak van Onnesheerd, een in 1864 gebouwde boerderij buiten het dorp. In diep geheim verbonden de arbeiders zich aan de idealen van Karl Marx.

Vele decennia werd de hofstee bewoond door telgen van de familie Barlagen. Voor Derk, de laatste Barlagen op Onnesheerd, was de graanteelt bijzaak. Hij hield zich vooral bezig met het omfokken van het Gronings werkpaard tot sportpaard. Van de losse schuur naast de boerderij maakte hij een manege.

Vrijheid

In 2007 kwam de hoeve in handen van antiekrestaurateur en -handelaar Piet Kooiman en zijn echtgenote Willy. Omdat hun boerderij in Ottoland naar hun zin te groot werd, en de antiekmarkt taande, gingen ze op zoek naar een kleinere en goedkopere woning.

Aanvankelijk zochten ze in het Duitse Oost-Friesland, tegen Groningen aan. Daar was genoeg te koop, tegen aantrekkelijke prijzen. Het was de aan emigratie verbonden bureaucratie die hen deed besluiten aan deze kant van de grens te gaan kijken, in het Groningse Oldambt. Daardoor kwamen ze ook in Finsterwolde, waar ze op Onnesheerd stuitten: 77 meter lang, 22 meter breed en 14 meter hoog. In vergelijking daarmee was hun hoeve in Ottoland met z’n

drieduizend kubieke meter inhoud een bescheiden pand. Bovendien verkeerde de graanboerderij in vervallen staat, maar bij het echtpaar uit de Alblasserwaard sloeg meteen een vonk over. „Ja, waardoor?” vraagt Piet zich hardop af. „Het is een traditionele Oldambtster boerderij zonder opsmuk. Er zit heel veel kracht in de gevel. Door de ouderdom en het gebrek aan onderhoud zijn her en der nogal wat scheuren en verzakkingen ontstaan, maar daar vallen wij niet over. Dat hoort bij zo’n oude boerderij.”

Willy werd vooral aangetrokken door de ruimte, de vrijheid en de rust op het Groningse platteland.

Hennepkwekerij

De vorige eigenaars, ook westerlingen, gebruikten de hoeve voor de kweek van hennep. Na de ontdekking daarvan zagen ze zich gedwongen Onnesheerd te verkopen. Voor een bedrag dat in de Randstad voor een tussenwoning wordt gevraagd,

De economische crisis zette een streep door hun berekening dat de volledig gerestaureerde boerderij in Ottoland een paar ton meer zou opbrengen dan de hoeve in Groningen had gekost. „Hij heeft vier en een half jaar te koop gestaan.” Pas na de ombouw van de Ottolandse boerderij tot twee woonhuizen bleek hij verkoopbaar. Door de inanciële strop verliep het herstel van Onnesheerd trager dan gepland.

Bedsteden

Vooral in de beginperiode was het pionieren. „De eerste nacht die we hier doorbrachten, hebben we een stuk zeil over ons bed gelegd”, lacht Willy. „Om ons te beschermen tegen de regen die via de zolder in de slaapkamer lekte. ’s Nachts werd ik wakker door een muis die over mijn rug liep.”

Inmiddels is de woning grotendeels gereed. „Wanden, waterleiding, elektra, alles is vernieuwd.” Willy nam het schilderwerk voor haar rekening. Totale renovatie van de straatlange boerderij is niet aan de orde. „Je zou kunnen zeggen dat we nu een mooi huisje in een wat verpauperde buurt bewonen”, zegt Piet. „We richten ons op het woongedeelte.

De rest is een kwestie van beheersbaar houden.”

De woon- en slaapvertrekken zijn allemaal op de begane grond gesitueerd. De woonkamer weerspiegelt nog altijd de welvaart van de Groningse graanboeren, al is te zien dat het de laatste tijd voor de heren geen vetpot meer was.

De oude vensterbanken, waarin je echt kunt zitten, wil Kooiman op termijn onder handen nemen, net als de harmonicaluiken voor de ramen. De drie bedsteden in de kamer, door de vorige bewoner weggewerkt achter steenstrip, vormde de antiekrestaurateur om tot boekenkasten. De echtelijke slaapkamer verkeert weer in klassieke staat, met fraaie luiken voor de ramen. „Gordijnen hebben we niet nodig.”

De salon van de graanboerin degradeerde tot logeerkamer voor het kroost, dat achterbleef in het westen van het land.

Piet en Willy Kooiman: „We richten ons op het woongedeelte, de rest is een kwestie van beheersbaar houden” wisselde de hoeve, inclusief een kleine zes hectare grond, van bezitter. De ruimte waar de wiet werd geteeld, gebruikt Kooiman als opslag voor zijn antieke kabinetten.

Het jaar na de aankoop reisde het echtpaar af en aan van Zuid-Holland naar Groningen, om de boerderij bewoonbaar te maken. Eerst herstelde Piet de woonkeuken in z’n oude glorie. „Alles wat je ziet is vernieuwd, behalve de balken”, zegt Willy. „Toen we hier voor het eerst kwamen, zag je overal de vraatsporen van ratten.

Die liepen via gaten in de vloer naar binnen.”

Overstek

Boven het woonhuis liggen de zaadzolders.

De rest van de hoeve bestaat uit de duizelingwekkend grote, inpandige schuur. Een omgekeerde ark van Noach, met een geraamte

10 terdege ● 22 april 2015

2204-10-TD-AR01_0.pdf 10

4/13/2015 4:49:14 PM

HOTEL | RESTAURANT | GRAND CAFE | WELLNESS | PARTY | CONFERENCE

Wilt u wakker worden midden in de natuur?

Gun uzelf een ontspannen vakantie in de Veluwse bossen bij Hof van Putten. Bij ons wordt u één met de natuur en komt u helemaal tot rust. Fiets en wandel erop los en u zult versteld staan van dit sprookjesachtige plekje op de Veluwe.

HARDERWIJKERSTRAAT 14 | 3881 EH PUTTEN | 0341 461 850 | WWW.HOFVANPUTTEN.NL

Speciaal

voor u als abonnee van Terdege...

Vijf boeiende romans met stapelvoordeel Romanpakket 1

Romanpakket 2

Nu met 68% korting

Samen nog

Abigail Hartman - Kruis van vrede (304 pag.)

Gilbert Morris - Stad van de vijand (430 pag.) voordeliger Harry Kraus - Bloedlink (480 pag.) en Mannen van eer (461 pag.)

Pakket 1 en 2 samen: Leisha Kelly - Het huis aan de Malcolmstreet (400 pag.) van € 101,80 voor Van € 39,95 nu voor Van € 62,85 nu voor

€ 19,95

€ 16,95

€ 31,95

Bestelinformatie Deze actie loopt tot 30 juni 2015 of zolang de voorraad strekt. Verzendkosten € 4,95 per bestelling.

Bestel via www.fhshop.nl of bel 055 - 539 06 78.

terdege

Kijk voor meer aanbiedingen op terdege.nl/abonneevoordeel

100 terdege ● 22 april 2015

Pag 100.indd 1

9-4-2015 8:25:38

weg Activiteiten • Zaterdag 2 mei (10.00-14.30 uur): Voorjaars- en rommelmarkt aan De Oudenhof 2, Gameren. Opbrengst: HHK. • Zaterdag 2 mei (9.30-14.30 uur): Verkoping t.b.v. zending bij Rehobothschool, Het Drie 2123, Uddel.

Samengesteld Mannenkoor (Geldermalsen/ Nunspeet), Marcel v/d Ketterij en Jorrit Woudt (dirigent/organist), Arjan en Edith Post (trompet), Johan Bredewout (vleugel) en ds.

M. van Kooten. Toegang vrij, collecte.

Graaf, Evert van Dijkhuizen (orgel) en Nicolae Pirvu (panfluit). Toegang gratis, collecte voor Werkgroep Samarita Rhenen.

• Zaterdag 2 mei (19.30 uur; om 19.15 uur samenzang): Bevrijdingsconcert in Grote Kerk, Dordrecht. M.m.v. samengesteld koor, Chr. Jong Mannenkoor Jubilate, Vereniging Bovenstem Ouderkerk a/d IJssel, samengesteld koperensemble, Lennert Knops en Arie v/d Vlist (dirigent/organist), ds.

J. Joppe en dr. R. Bisschop. Abonneeprijs: € 5,00 i.p.v. € 7,50; kinderen t/m 12 jaar € 1,00. Download de kortingscoupon via www. terdege.nl/abonneevoordeel onder concerten.

Opbrengst: St. Stéphanos.

• Zaterdag 9 mei (19.30 uur): Psalmzangavond met bovenstem in Hervormde Kerk, Genemuiden. M.m.v.

Roelof Mulder (orgel), Leon Koppelman (panfluit) en ds.

M. van Kooten (meditatie).

Toegang gratis, collecte voor Bond tegen Vloeken.

• Zaterdag 2 mei (10.00-13.30 uur): Zendings/evangelisatiemarkt Geref. Gem. Wierden. Locatie: Het Kulturhus, Nieuwe schoolweg 5, Hoge Hexel.

• Zaterdag 2 mei (9.30-15.00 uur): Lentefair met veiling bij HHG, Hogesteeg 8a, Achterberg. Info: www.hhgachterberg.nl • Zaterdag 9 mei: Stadswandeling t.b.v. Woord en Daad door het historische hart van Dordrecht. Info en opgave: 078-7507204, 0647873731; vanderlinden.a@hotmail. com • T/m 4 juli: Expositie over brandweer in Sliedrechts Museum, Kerkbuurt 99-101, Sliedrecht. Open: wo./za., 14.00-17.00 uur. Entree: € 2,00; kinderen € 1,00. Info: www. sliedrechtsmuseum.nl

Muziek • Zaterdag 2 mei (19.30 uur): Bevrijdingsconcert in Grote Kerk, Loolaan, Apeldoorn. M.m.v. Groot

• Dinsdag 5 mei (19.30 uur): Bevrijdingsconcert in Oude Kerk, Ede. M.m.v.

Christelijk Mannenkoor Ede o.l.v. Jan Hendrik van Schothorst, Harm Hoeve (orgel) en Maurice en Janita van Dijk (trompet). Toegang gratis.

• Dinsdag 5 mei (19.30 uur): Oranjeconcert in Maartenskerk, Zaltbommel. M.m.v. Chr. Mannenkoort Jeduthun o.l.v. Arie Kortleven, Chr. Gem. Koor Vox Jubilans o.l.v. André van Vliet, Marcel v/d Ketterij (orgel), Arjan en Edith Post (trompet) en ds. J.C. Schuurman (meditatie). Entree: € 10,00; t/m 12 jaar gratis.

Collecte voor St. Shaare Zedek. Info: www. jeduthun.nl • Zaterdag 9 mei (19.30 uur): Koningsconcert in Oude Kerk, Torenplein 1, Barneveld. M.m.v.

Chr. Betuws Jongerenkoor o.l.v. Wim de

• Zaterdag 23 mei (20.00 uur): Orgelconcert (met samenzang) door Jan Jansen in Geref. Gemeente, Nieuwe Gouwe Oostzijde 2b, Gouda. Toegang gratis, collecte.

Insturen Inzendingen voor deze pagina zijn welkom via redactie@terdege. nl of Terdege 'Uit & thuis', Postbus 75, 7300 AB Apeldoorn.

Plaatsing is kosteloos maar kan niet worden gegarandeerd. In 'Muziek' hebben concerten/ zangavonden die gratis toegankelijk zijn en/of worden gehouden voor een goed doel voorrang.

terdege 22 april 2015 101 ●

2204-101-TD-HO06_0.pdf 101

4/15/2015 12:25:03 PM

O

KlassieKe s K e oorgels... gel

NIEUWERKERK A/D IJSSEL Vrijheidslaan 55 - tel. (0180) 31 56 52 Krabbendijke - Papendrecht

STOLK ORGELS biedt u een grote collectie van bekende merken, zoals: Johannus, eminent, Domus, Monarke, Mixtuur enz. ruime ervaring in zaal- en kerkorgels

voor openingstijden zie:

www. sto lko r g els. nl

10% korting!

Op trouwringen van Flamingo en Angeli Di Bosca*

+ Gratis

Diamant van 0,03 crt!

EUS RUIME K N! E IN FIETS ZOALS:

*Tegen inlevering van deze bon. Geldig t/m dec 2015. Niet in combinatie met andere acties.

S L I J P K R U I K W E G 3 0 • E D E • W W W. M A X ST E I N . N L

SCHOONHOVEN

KLOKKENSTAD

Zomertijd, 1000 klokken en barometers op voorraad Prijswijzigingenvoorbehouden. voorbehouden. **Prijswijzigingen

Ontdek de grote diversiteit aan moderne, klassieke en antieke klokken en barometers in de mooiste showroom van Nederland!

Zijden Bloemsierkunst Interieur, Bruidswerk & Business Decoraties

• Eigen uurwerkmakers

• Gratis bezorging door

• Meer dan 100 jaar ervaring • Advies op maat

geheel Nederland • Reparatie in eigen atelier

Bezoek onze website WWW.KLOKKENSTAD.NL

Bedrijventerrein ‘De Stroet’ aan de A30 Hullerpad 28 Lunteren T: 0318-306697 Www.seasonstyles.nl M: seasonstyles@live.nl

Haven 1-13

Burg. Roosstraat 22

Schoonhoven

Lekkerkerk

Tel. (0182) 38 26 51

Tel. (0180) 66 14 90

info@rikkoert.nl

www.rikkoert.nl

Vrijdag koopavond. Gratis parkeren nabij het Schoonhovense veer.

102 terdege ● 22 april 2015

Pag 102.indd 1

9-4-2015 8:26:18

Puzzelprijswinnaars 200 punten: G. Wolters, Hooghalen (3). 400 punten: B. Bogaard, Goes (12). 600 punten: T. Andriesse, Stavenisse (5); A.C. van Veluwen-Klijn, Zwolle (0). 1000 punten: A.C. Goud, Alblasserdam (6). 1200 punten: A. Polinder- Brink, Doornspijk (0). 1400 punten: T. de Kloe, Gameren (2); E.G. v/d Vlekkert-Both, Zoetermeer (6); A.A.E. van Zetten-Mauritz, Opheusden (1). 1800 punten: H. Terlouw-Cinjee, Capelle a/d IJssel (5). 2000 punten: J. Blankestijn, Lunteren (6). 2200 punten: J.C. Stout, Alblasserdam (3). 2800 punten: J. Eimers, Emmen (5); F. Jansen Eupe-Karkdijk, Rijssen (2). 3400 punten: A.H. de Winter-van Beest, Sliedrecht (7). 3600 punten: P. Huisman-van Wijngaarden, Groot-Ammers (10); C.P. v/d

Linden, Oud-Beijerland (4).

Wilt u bij uw volgende oplossingen aangeven welke prijs u wilt? U kunt kiezen uit:

• Uit het zielenleven (over geloofszekerheid; prof. G. Wisse); • Altijd bidden (ds. W. Harinck); • Internet in het gezin. Hoe ga je ermee om? (David Clark); • Vaders... & Moeders... Ieder een eigen taak! (A. Brouwer-Otterspeer); • Eet goed voor elk budget. Koken zonder E-nummers en suiker, deel 2 (Heleen Quantrill); • De vrije slavin (roman over Katherine Ferguson; Margaret D. Pagan); • Wit-zwart (roman; J. den Besten-van Boudestein); • Pareltjes, twee deeltjes naar keuze: 1. Getuigen (citaten van Groen van Prinsterer); 2. Moed (citaten van vrouwen uit Reformatie); 3. Hoop (citaten van M. Henry); 4. Troost (citaten van Z. Ursinus); • Frozen kingdom (drie dvd’s over de natuur op de koudste plekken ter Pianolessen: wereld) Tel.: 078 621 24 97 • Nachtdieren (drie dvd’s) • Dolfijnen (twee dvd’s over het leven en het trainen van dolfijnen)





Specialist in alle blaasinstrumenten Tevens reparatie en pianolessen

Info: www.debanier.nl en www.fhshop.nl

Leeghwaterstraat 46 - 47

Voor de Terdegekalender van 2016 kunt u nog tot 1 juni 2015 foto’s inzenden.

Dit zijn de voorwaarden: • Het moeten in Nederland of in het buitenland gemaakte natuur- of tuinfoto’s zijn, die goed laten zien om welk seizoen het gaat.

• Alleen digitale foto’s zijn welkom, met een hoge resolutie (minstens 1 Mb).

• Vermeld naam, adres en telefoonnummer bij uw inzending, evenals wat op de foto te zien is en de maand waarin de foto gemaakt werd.

• U mag maximaal drie liggende foto’s inzenden. Staande foto’s kunnen we niet gebruiken.

• Wordt uw foto gekozen, dan mag u ter waarde van 50 euro boeken kiezen van Uitgeverij De Banier.

• U kunt uw foto(’s) mailen naar redactie@terdege.nl.

Gepaste zorg vanuit respect en persoonlijke benadering Bij het verlies van uw dierbare moet u kunnen rekenen op de begrafenisondernemer die u met rust en kennis van zaken begeleidt, met u meedenkt, met u beslist en zorgt voor een respectvolle begrafenis.

Onze uitvaartcentra: Uitvaartcentrum De Olm Uitvaartcentrum Linquenda Krimpen a/d IJssel, (0180) 52 22 55 Schoonhoven, (0182) 38 22 31

3364 AE Sliedrecht Tel.: 0184 41 20 93 www.dal-segno.nl

Rouwcentrum Lekkerkerk Lekkerkerk, (0180) 66 36 44

info@dal-segno.nl



 ( Bij Joh. De Heer )

Terdegekalender 2016

Aula Holaan Stolwijk, (0182) 38 22 31

Stoppelenburg Al bijna 60 jaar uw vertrouwen waard uitvaart@stoppelenburg.nl | www.stoppelenburguitvaart.nl

terdege 22 april 2015 103 ●

2204-103-TD-RU05_0.pdf 103

4/15/2015 12:24:13 PM

onder ons

Fotopaginaer’sOns

ing van Ond In deze aflever e al echtparen di staat een aant . en er vi ubileum een huwelijksj a )m (o n ee dt er Daarnaast wor e st 90 ar ha et gefeliciteerd m or do dt or w je dag. Arend ar rja n ve a m s l lydi a H u g e noten verrast haar groepsge r omv a n d e n be in Onder Ons met een foto haar ook rd is. Stuurt u ee er op ge ie kn hilde in het dat ze aan haar n Huib en Mat de or w ok O art? . een mooie ka ril verloofd zijn dat zij op 1 ap om t 10 april ze op ge e je di zonnet Willemieke en k ar M u et illemieke In Getrouwd zi assing kreeg W rr ve e uk le n ee trouwden. Wat n! re ho te ds ‘s avon fotopagina’s! ezier op deze pl jk ki en es Veel le Apeldoorn, s 75, 7300 AB bu st Po , ns O Adres: Onder e.nl. eg redactie@terd

45 jaar getrouwd Op D.V. 29 april zijn on ze (o)pa en (o)ma Esselink 45 jaar getrouwd. Via deze weg willen wij he n feliciteren en nog vele van harte jaren toewensen!

Liefs van jullie kinderen en kleinkinderen.

90 jaar

der, oma en Onze lieve moeop 12 april de t overoma heef jaar mogen be ee leeftijd van 90 en haar hierm reiken. Wij will ren en wensen ite van harte felic n toe in de ge ze s od G n, haar leven. Kindere avond van het kleinkinderen. klein- en achter

60 jaar getro

uwd

Onze geliefde ou groot- en over ders, grootouders, J.J. Baije Baijense-van nse en D. W op 24 maart 60 ijk, waren getrouwd. Wij jaar van harte felic willen hen ite dit diamanten ren met ju Het zou leuk zi bileum. jn felicitatiekaarte als ze zouden krijgen n in de bus . is: De Bogerd Hun adres 9, 5311 GK Gameren.

Verrassing Lieve papa en mama, alsnog harte gefelicite van met jullie 12,5 erd -ja huwelijk. Liefs rig Lennart, Lean van de Marnix en Mar r, iléne.

Huwelijksjubileum Bertus en Roos VosVerwijs uit Veen in Noord ril ap 28 op n pe ho Brabant .

60 jaar getrouwd te zijn op ag gra n he Wij willen tje deze wijze in het zonne en inkle , ren de Kin zetten. achterkleinkinderen.

104 terdege ● 22 april 2015

2204-104-TD-RU06_0.pdf 104

4/15/2015 12:45:45 PM

Verloofd!

Geopereerd

Graag willen wij Huib en Mathilde verrassen. Op 1 april zijn zij verloofd.

Mathilde wil graag eens op een andere manier in Terdege staan dan als model van ‘Simons kleding’. Huib klust altijd met heel veel plezier bij zijn hele familie. Da ge bedankt zét da witte war!!

Dit is Arendje onze gro ep altijd voor anderen in de sgenoot, weer. Maar helaas gaat dat nu niet meer. Ze is aan haar knie geopereerd groep zouden het leuk . Wij als vin haar met een kaart veree den als u van Maren, Adriaan van rt. Arendje Ostadestraat 60, 4041 HG Kesteren .

Lieve papa en mama 12,5

ouwd jaar getr

2015.

- 10 april iteerd 2 0 0 2 r e c 10 oktob , van harte gefeli . Wij a li e m huw jk Pa en 12,5 -jarig dat jullie nog ie ll ju t e m n en bidde oor ons wensen voor elkaar en v a, is n vele jare mogen blijven. L rd a a gesp Rik. Marit en

Op 30 april zijn lieve papa en onze m 12,5 jaar getrou ama Wij willen hen wd! deze weg van via ha feliciteren. Ku rte sjes van Daan, Dju lia Marcus, Boaz, , Gideon en Sam van der Bas. uël

Getrouwd

Willemieke Joosse trouwden Mark Kole en g rin rke ve r jaa zes a Na bijn g 10 april. uit Arnemuiden op vrijda n fotoreportage gehaald, maakten ze ee op d ha id bru zijn rk Ma Nadat g was, werden uiden. Doordat het misti em Arn bij je dijk oi mo n op ee de oude binnenstad . Daarna reden ze naar akt ma ge o’s fot e tig ch er pra . g meer foto’s te maken . van Middelburg om no dhuis van Arnemuiden sta t t jawoord in he he aar elk f ga ar ch pa mo ids Het bru van de bruid) idegom) en Emma (zusje Lucas (neefje van de bru ten de ringen geven. ijk bevestigd in de werd hun huwelijk kerkel ng kki ltre svo lijk we hu Na de uiden, door ds. M. in Nederland te Arnem te en me Ge rde ee orm Geref elgelukzalig is de was Psalm 84 vers 6: „W st tek uw tro De n. ma Krijgs baande wegen zijn.” is, in welker hart de ge U in e rkt ste s en wi , mens pelle. uden in de Heyzon in Ka De receptie werd geho ool in Middelburg, ns op de Petrus Imme sch is s are ler die , eke mi Wille ke manier verrast. en collega’s op een leu er ev rkg we ar ha or do werd rd er meegedeeld dat dden toegezongen, we ha ar pa ids bru t he zij t Nada r mooi cadeau, dat ze act krijgt. Een bijzonde ntr co t vas n ee eke mi Wille rwacht! die dag vast niet had ve toe voor de toe Willemieke alle goeds en rk Ma t ns we ilie De fam komst!

terdege 22 april 2015 105 ●

2204-105-TD-RU06_0.pdf 105

4/15/2015 1:23:15 PM

DE MOOISTE KOOKPANNEN VINDT U BIJ HENSBERGEN!

Quality One

vanaf €239,-

Gourmet Plus vanaf €379,-

Function 4

vanaf €389,-

Silit Diamant

KOM NAAR SLIEDRECHT EN ERVAAR ONZE ENORME COLLECTIE ZELF! *Koken zonder water

*vraag naar de voorwaarden

9-dlg €289,-

Afgiet systeem

Villeroy & Boch FLOW

-20%

Onze openings

tijden:

Dinsdag t/m vrijda g 10.00 - 17.30 uur Donderdag 10.00 - 21.00 uu Zaterdag r 10.00 - 17.00 uu r Zondag & Maanda

g gesloten

WMF Function 4 ***** Beste kwaliteit en ontwerp met innovative afgietfuncties - geschikt voor elk fornuis en behoort tot onze vijfsterren klasse.

KOOKSETS - BESTEK & SERVIEZEN

✔ Showroom 600 m² vol inspiratie ✔ Altijd verzekerd van de laatste trends ✔ Met 60 verschillende pannensets ✔ Online bestellen en directe levering ✔ Echte service en advies ✔ 50 jaar ervaring

Hensbergen Parallelweg 4B Tel. 0184 - 41 10 16 info@hensbergenserviezen.nl

Sliedrecht (A15 afslag 24) gratis parkeren

www.hensbergenserviezen.nl | www.onlinebestek.nl | www.onlinepannen.nl

P roefabonnement:

3 maanden voor terdege

Bel 055 - 539 03 00, mail naar adm@terdege.nl of ga naar www.terdege.nl

Voor elk moment in je leven

106 terdege ● 22 april 2015

Pag 106.indd 1

13-4-2015 6:18:34

van gigantische balken en boomlange palen, de zogenaamde sporen. Het voorste deel van de schuur gebruikt Kooiman als werkplaats. Achterin heeft Willy haar hoek waar ze haardhout voor de kachel klieft. In het midden staat een houten jacht uit 1947 op schragen, een project van een van de zoons.

De rest van de immense ruimte is leeg.

Op meerdere plekken valt het daglicht door openingen en spleten in het dak naar binnen. Het slechtste deel is vorig jaar gerestaureerd, met hulp van de zoons, schoonzoons en een lokale timmerman.

Ze waren met z’n allen een week druk met het vervangen van een aantal verrotte sporen en het opnieuw aanbrengen van zeil en panlatten. Voor het verwijderen en weer plaatsen van de pannen kocht Kooiman in Brabant een derdehands pannenlift, die ongetwijfeld opnieuw van pas komt. „Als een stuk dak dreigt in te storten, gaan we er wat aan doen.”

Bedreigd agrarisch erfgoed Nederland telt tienduizenden karakteristieke boerderijen. Ruim 6400 ervan hebben de status van rijksmonument. Een deel van de oude hoeven verkeert in deplorabele toestand. Vooral de kolossale boerderijen in Groningen, Friesland en Zuid-Limburg zijn moeilijk overeind te houden.

Veel agrarisch erfgoed is al tegen de grond geschoven. Telde Nederland in 1941 nog 200.000 boerderijen, in 2001 stonden er nog maar 91.000 van voor 1940.

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en provinciale boerderijenstichtingen proberen de beeldbepalende hofsteden in stand te houden, door ondersteuning en advisering van de eigenaars. Voor sommige renovaties is subsidie beschikbaar.

Om de monumentale waarde van een hoeve eenduidig vast te kunnen stellen, ontwikkelde de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed een standaard met waarderingscriteria. De vijf hoofdcriteria zijn: de cultuurhistorische waarde, de architectuur- en kunsthistorische waarde, de situationele en ensemblewaarde, gaafheid en herkenbaarheid, en de zeldzaamheid van de boerderij. terdege 22 april 2015 11 ●

2204-11-TD-AR01_0.pdf 11

4/13/2015 4:49:17 PM

Een deel van de daklijsten en goten is intussen ook vervangen. De meest urgente klus is nu de restauratie van het uitstekende dak aan de voorgevel. Een zware storm rukte vorig jaar een deel van het halfvergane overstek weg. „Tienduizend euro ben je er zo aan kwijt”, schat Willy, „maar we ontkomen er niet meer aan.” Moeilijk doet ze er niet over. „Dat weet je als je zo’n boerderij koopt.

En er staat veel tegenover.

Het is hier toch prachtig?”

Subsidie

Uilke de Boer: „Toen we kwamen kijken, stonden er nog vier muren met een dak erop”

Ook Uilke de Boer in Elspeet is nog altijd gelukkig met zijn hoeve.

In 1982 trok de Fries, destijds werkzaam bij de Marechaussee, in de uit 1734 daterende hallenhuisboerderij aan de Brink van het Veluwse dorp. Enkele honderden jaren woonden er telgen van de familie Mouw. Tot de 20e eeuw waren de Mouwen de toonaangevende dynastie in Elspeet.

De Boer kocht het rijksmonument met 1100 vierkante meter grond erbij voor 100.000 gulden. De vorige bezitter, een sociaal werker, was aan het renoveren geslagen, maar had onderweg de moed opgegeven. „Toen we hier kwamen kijken, stonden er nog vier muren met een dak erop. Binnen liep je over het zand. De Elspeters die belangstelling hadden, wilden de hele boel platgooien, maar dat mocht niet. Onze familie begreep niet waar ik aan begon, maar ik zag het wel zitten. Waarschijnlijk

12 terdege ● 22 april 2015

2204-12-TD-AR01_0.pdf 12

4/13/2015 4:49:22 PM

Pag 13.indd 1

10-4-2015 9:59:49

Ir. Wijbrand Havik: „De architectuurgeschiedenis wordt sterk opgehangen aan kerken, terwijl ik boerderijen vaak mooier vind”

omdat ik zelf van een boerderij kom, in Oudehorne. Zo’n huis heeft uitstraling. Ik was er meteen verliefd op.” „Jij meer dan ik”, reageert echtgenote Herma.

De beroepsmilitair begon met het aanbrengen van riolering en het storten van een vloer.

Daarna metselde hij de binnenmuren op, met een aangetrouwde neef. Eerst wilde hij dat door vaklui laten doen, met subsidie van Monumentenzorg. „Die was ons toegezegd.

We hebben twee keer vier architecten over de vloer gehad: een van de gemeente, een van de provincie, een van het rijk en een van onszelf.

Toen alles eindelijk was geregeld, bleek de pot leeg te zijn. Onze eigen architect hebben we zo snel mogelijk weer afgezegd. Na een maand stuurde hij al een rekening van 3000 gulden.

Vanaf dat moment heb ik alles zelf uitgezocht.

Uiteindelijk kregen we van Monumentenzorg toch nog een paar centen subsidie.”

Preekstoeltrapje

Een halfjaar lang bivakkeerde De Boer met

De statige woning van ir. Wijbrand Havik werd gebouwd in opdracht van een Groningse boer op leeftijd, die ging rentenieren.

De ‘bejaardenwoning’ heeft de omvang van een klein landhuis. „Voor mij is dit huis een behoorlijk blok aan het been”, bekent Havik.

Tot zijn pensionering, twee jaar geleden, was de inwoner van Noordhorn directeur van Libau, een onafhankelijke adviesorganisatie voor ruimtelijke kwaliteit.

Het bureau in de stad Groningen adviseert gemeenten in Groningen en Drenthe bij zaken op het gebied van stedenbouw, landschap, welstand, cultuurhistorie en archeologie.

In 1991 was Havik een van de initiatiefnemers voor de oprich-

ting van de Boerderijenstichting Groningen, die zich inzet voor het behoud van karakteristieke boerderijen in de provincie. „De architectuurgeschiedenis wordt sterk opgehangen aan kerken, terwijl ik boerderijen vaak mooier vind: zuiverder van architectuur. Ik ben ook lang voorzitter geweest van de Stichting Historisch Boerderij Onderzoek. Wij documenteerden prototypische boerderijen door heel Nederland.”

vrouw en kinderen in twee oude caravans op de mestplaat naast de boerderij. „In de ene woonden we, in de andere sliepen we.” Elk vrij kwartier was hij in de boerderij bezig. Een plaatselijke timmerman vervaardigde het meterslange keukenblok voor de royale woonkeuken. Van de voormalige woonkamer maakte De Boer een hal van vorstelijke omvang. „Daar hadden we beter de keuken kunnen plaatsen”, vindt Herma, „maar dat ontdek je pas achteraf.”

De deel doet dienst als opslag voor het ongeregeld goed dat overblijft na de rommelmarkt die jaarlijks door de PKN-gemeente in Nunspeet wordt georganiseerd. Wat niet in de voormalige koeienstal past, zet De Boer buiten. Dat stimuleert bovendien de tussentijdse verkoop.

Boven bevat de zestien meter lange

en twaalf meter brede hoeve vier ruime slaapkamers. En een door De Boer gerealiseerde badkamer. „De vorige bewoner had een badkuip op de hilde gemaakt. Je moest eerst de trap op, dan met gebogen hoofd via een preekstoeltrapje naar de hilde en daar op de knieën onder de sporen door het bad in. In een nis voor het preekstoeltrapje zat het toilet.

Dat vonden wij niet zo praktisch.”

Omvang In Groningen staan ruim 300 boerderijen geregistreerd als rijksmonument. Het aantal karakteristieke boerderijen is vele malen groter. „Daar hebben we er een paar duizend van.” In de achterliggende decennia zag de

Herma de Boer: „We hebben hier met plezier gewoond, maar ik wil nooit meer in een monument”

14 terdege ● 22 april 2015

2204-14-TD-AR01_0.pdf 14

4/13/2015 4:49:24 PM

schuur, waar de meeste particulieren geen functie voor hebben. Ook bedrijfsmatig kun je er weinig mee beginnen. In de buurt van Amsterdam zou dat nog wel lukken, maar niet in deze uithoek.”

Woningen

De Sicke Benninghestede.

bouwkundig ingenieur het aantal wel afnemen. En het proces van verval gaat door. „Wij pleiten niet alleen voor subsidiëring van het onderhoud aan beeldbepalende boerderijen, maar ook voor een goede sloopregeling. Het Oldambt kent nogal wat plekken waar te veel wrakken op een rij staan.

Daar worden mensen niet vrolijk van.”

Een positieve ontwikkeling is dat onder de Groningse boeren het besef van het historisch belang van de oude hoeven is toegenomen. „Als dertig jaar geleden een boerderij volledig werd gerestaureerd, was hij van een vermogend iemand van elders. Nu

zijn er ook heel wat Groningse akkerbouwers en veehouders die het fantastisch voor elkaar hebben. Goed voorbeeld doet goed volgen.”

Probleem van de Groningse boerderijen blijft de omvang. „Het kost tonnen tot miljoenen om ze in goede staat te brengen. Dan heb ik het niet over het woonhuis, maar alleen over de

Ongemakken

over. „We hebben hier met plezier gewoond, maar ik wil nooit meer in een monument. Vooral vanwege de ergernis door alle lui die je over de vloer krijgt. Ze bemoeien zich met alles, maar met geld komen ze niet over de brug.”

Omdat Herma slecht ter been werd, zette het echtpaar de hoeve in 2010 te koop. Vorig jaar besloten ze er voorlopig toch maar te blijven wonen. „De vraag naar dit soort boerderijen is beperkt”, ontdekte Uilke. „Je krijgt niet alleen een karakteristiek huis, maar ook alle ongemakken die erbij horen. Daar moet je doorheen zien. Niet iedereen kan dat.”

In 2008 ging er nieuw riet op de boerderij, vanwege lekkage. De jaren ervoor had Uilke 10.000 antieke dakpannen verzameld, om daarmee een deel van het dak te bedekken. „Zo was het oorspronkelijk ook, maar de gemeenteambtenaar liet me weten dat het wel twee jaar kon duren eer ik reactie op de aanvraag kon verwachten. We hebben meteen de rietdekker besteld. De dakpannen was ik met een dag kwijt, via Marktplaats.”

De deuren in de oude boerderij schaaft hij zo nu en dan wat bij. Ze blijven werken, waarschijnlijk door het verzakken van de hoeve. En door de gestaag weerkerende wateroverlast op de Brink. „Afgelopen zomer hadden we het water tot aan de bank. Op de deel stond het twintig centimeter hoog. Alleen het bakhuis was nog droog. We willen nu de stoep gaan verhogen.”

Ondanks alle ongemakken van de woning had hij geen dag spijt van de aankoop. „Ik heb genoten van de restauratie en zou zo weer beginnen.” Zijn vrouw denkt daar anders

De oud-directeur van Libau ziet nog het meest in het omvormen van beeldbepalende Groningse megaboerderijen tot meer-ondereen-kap-woningen of appartementencomplexen. Een goed voorbeeld daarvan is de Sicke Benninghestede in zijn woonplaats.

Het overheidsbeleid beoordeelt de bouwkundig ingenieur kritisch. De verantwoordelijkheid voor monumentenzorg is overgeheveld naar de gemeenten, maar de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed blijft zich er ook mee bemoeien. „Als iemand hier een wat ingrijpender aanpassing van een monumentale boerderij wil, krijgt hij eerst een ambtenaar van de gemeente op bezoek. Dan iemand van Libau. Vervolgens iemand van het Rijk. Daarna een deskundige van Libau, gevolgd door een deskundige van het Rijk. Naar mijn mening moet de Rijksdienst zich uitsluitend bezighouden met het toezicht op de naleving van de monumentenzorg door gemeenten en specialistisch advies voor zaken die de kennis van gemeente en provincie te boven gaan.”

Dat er nog zo veel oude Groningse hofsteden overeind staan, is volgens Havik vooral te danken aan „enthousiaste mensen die er heel veel geld, energie, bloed, zweet en tranen in willen steken.

Twee derde van die boerderijen heeft geen agrarische bestemming meer en wordt bewoond door idealisten. Ik ken een meubelmaker die al vijftien jaar aan het restaureren is en nog steeds in een bouwkeet naast de boerderij woont. Daar neem ik mijn pet voor af. terdege 22 april 2015 15 ●

2204-15-TD-AR01_0.pdf 15

4/13/2015 4:49:26 PM

psychologie

„Mijn naam is Nanda en ik ben 23 jaar. Ik heb vier jaar verkering met een jongen van 25. We komen uit heel verschillende gezinnen en dat is ingewikkeld in onze relatie.” tekst Hilleke Hoekstra, GZ-psycholoog

N

anda is de oudste in een gezin met acht kinderen en moet thuis veel helpen. „Ik maak veel keuzes voor mijn ouders en cijfer mezelf weg, want ik zou het echt niet op mijn geweten willen hebben dat er thuis door mij ruzie komt.” Haar vriend komt niet graag bij Nanda thuis, „want” , zegt hij, „je kiest niet echt voor mij.”

Dit frustreert Nanda heel erg. „Onze verkering is hierdoor al een keer uitgegaan. Ik weet zeker dat mijn ouders mij helemaal loslaten als ik getrouwd ben. Maar tot zolang verwachten ze van mij dat ik mijn taken

Er is tijd en ruimte nodig voor jullie samen en plichten in huis uitvoer. Hoe kan ik hiermee omgaan?”

Ik heb jouw vraag bewust uitgebreid weergegeven, Nanda, want ik denk dat je niet de enige bent die met deze vraag worstelt. Het gaat in deze situatie om verschillende aspecten: de relatie met je vriend, de relatie met je ouders en hoe je met jezelf omgaat.

Wat ik me afvraag is dit: Wat zit je vriend precies dwars? Waardoor komt hij niet graag bij jou thuis?

Is het omdat, als hij komt, jij geen tijd voor hem hebt, omdat je steeds bezig bent? Dan is de tegenzin van hem goed te begrijpen. Of is er iets anders?

Als je met iemand een relatie krijgt, krijg je zijn of haar familieleden er ‘gratis’ bij. Het is belangrijk dat je vriend dat beseft en zich inzet om jouw familie te leren kennen. Ook al zijn ze nog zo anders dan zijn familieleden en ook al gaat het er nog zo anders toe. Dit kan bijvoorbeeld door jou of een ander gezinslid eens te helpen met een bepaalde klus.

En hoe zou jij het zelf willen, Nanda? Ik begrijp uit je vraag dat je in jouw gezin veel taken vervult en je daarvoor verantwoordelijk voelt. Je weet je ook verantwoordelijk voor een goede sfeer in huis. Dat is allemaal heel positief. Maar wat dan onderbelicht kan raken, is wat voor jou goed en passend is, in deze fase van je leven.

Jij en je vriend hebben tijd en ruimte nodig voor jullie samen, om elkaar te leren kennen, om jullie relatie te vormen en, als jullie daar-

?

aan toe zijn, om te praten over jullie gezamenlijke toekomst.

Ik kan me voorstellen dat jij daar ook behoefte aan hebt. Het is van belang, voor jou en voor jullie samen, dat jouw ouders jullie deze tijd en ruimte gunnen. Zodat, als jij een afspraak hebt met je vriend, dat niet elke keer doorkruist wordt doordat je ouders je dan nodig hebben voor een taak in huis. Bedenk ook wat voor jou hierin belangrijk is. Welke taken op welke tijden wil je in huis voor je ouders blijven doen, en op welke momenten heb je het nodig om ‘vrij’ te zijn, om tijd voor je vriend of voor jezelf te hebben?

Ga hierover het gesprek met je ouders aan. Het jezelf losmaken van je ouders begint nu al (en het loslaten van jou door je ouders ook). Niet opeens heel abrupt als je trouwt. Vertel ook aan je vriend hoe hij jou zou kunnen steunen. Het is nodig dat jij jezelf niet langer helemaal wegcijfert. Op die manier leer je jezelf namelijk niet kennen en ontdek je niet welke dingen er voor jou toe doen. En dat proces, van je eigen ontwikkeling tot een volwassen en zelfstandige vrouw, is misschien wel de belangrijkste voorbereiding op jullie huwelijk.

Naam en leeftijd zijn gefingeerd.

Heeft u ook een vraag? Mail naar psycholoog@terdege.nl

16 terdege ● 22 april 2015

2204-16-TD-RU01_0.pdf 16

4/13/2015 4:48:54 PM

Pag 17.indd 1

8-4-2015 9:05:13

weg

• Zaterdag 9 mei 2015 (9.00-15.00 uur): Rommelmarkt t.b.v. HHG Zuilichem/Brakel bij Hoveniersbedrijf De Plataan, Kooiweg 6, Brakel.

Activiteiten • Zaterdag 25 april (9.00-14.30 uur): Verkoping en rommelmarkt in Bethelkerk (HHG), Schaepmanstraat 2, Lunteren.

• Zaterdag 25 april (10.00-15.00 uur): Voorjaarsmarkt aan Voorweg 20, Ridderkerk. Opbrengst: Herst.

Herv. Gemeente.

• Zaterdag 25 april (11.00-15.00 uur): Lentefair bij HHG, Smaragdstraat 10, Apeldoorn. Opbrengst: bouwfonds.

• Maandag 27 april: Autopuzzeltocht (85 km) t.b.v. St. Stéphanos. Start (12.45-14.00 uur) bij Welkoop, Oude Rijksweg 138, Staphorst. Info: www.stephanos.nl • Zaterdag 2 mei (9.30-13.00 uur): Verkoping t.b.v. Adullam en zending HHK. Locatie: HHK Rehoboth, Meeleweg 41, Nieuwleusen.

• Zaterdag 2 mei (9.30-13.30 uur): Voorjaarsmarkt en kinderrommelmarkt t.b.v. Woord en Daad. Locatie: Van der Lek-de Clerqplein, Stavenisse (ongunstig weer: dorpshuis De Stove). Info: www.woordendaadtholen.nl • Zaterdag 9 mei (vanaf 10.00 uur): Boerenerfmarkt aan Heeswijk 74, Montfoort. O.a. demonstratie schapen drijven. Opbrengst: HHK Montfoort.

• t/m 31 oktober: ’t Veluws Zandsculpturenfestijn bij de Beeldentuin, Oude Barnevelderweg 5, Garderen. Thema: ‘Grootmoederstijd’ (onder meer techniek, Koningshuis, de bevrijding, Ot en Sien en Vincent van Gogh). Geopend: ma. t/m vr., 10.00-17.30 uur; za. tot 17.00 uur. Entree: € 9,50; 6-12 jaar € 4,50; tot 5 jaar gratis. Info: tel. 0577-462482; www.zandsculpturen.nl

Bor (meditatie). Collectie voor SEZ. • Maandag 27 april (19.30 uur): Oranjeconcert door Chr. Reg. Mannenkoor Sola Fide (o.l.v. Arie v/d Vlist) in Grote Kerk, Bergambacht.

M.m.v. Pier de Jong (hoorn), Corné v/d Giessen (panfluit) en Bert Roest (orgel). Toegang vrij, collecte.

• Maandag 27 april (20.00 uur): Koningsconcert in Ark van Noach, Maasstraat 14, Dordrecht, door Vocaal Ensemble Lobet den Hernn o.l.v. Wouter Harbers. Entree: € 7,50; gezin € 20,00. Opbrengst: Stichting HVC.

Muziek • Zaterdag 25 april (19.30 uur): Koor- en samenzangavond in Oude Kerk, Barneveld. M.m.v. Chr. Mannenkoor Jeduthun (Amersfoort) o.l.v. Arie Kortleven en Young Chamber Choir o.l.v. Annemarie van Woudenberg, Matthijs Blankesteijn (trompet), Marcel v/d Ketterij (orgel), Diederik Blankesteijn (piano) en ds. P. Koeman (meditatie). Entree: € 5,00; t/m 12 jaar € 2,50; gezin € 14,00. Opbrengst: o.a. Messiasbelijdende Joden.

• Zaterdag 25 april (19.00 uur): Concert door Kinderkoor Melody en gastkoor Inspiration in Dorpskerk, Hierden.

• Maandag 27 april (19.00 uur): Samenzangavond (70 jaar bevrijding) in Chr. Geref. Kerk, Werkendam. M.m.v.

Mannenkoor Door Eendracht Verbonden o.l.v.

Peter Eilander, Jaap Boer (orgel) en evang. H.

Insturen Inzendingen voor deze pagina zijn welkom via redactie@terdege. nl of Terdege 'Uit & thuis', Postbus 75, 7300 AB Apeldoorn.

Plaatsing is kosteloos maar kan niet worden gegarandeerd. In 'Muziek' hebben concerten/ zangavonden die gratis toegankelijk zijn en/of worden gehouden voor een goed doel voorrang.

18 terdege ● 22 april 2015

2204-18-TD-HO01_0.pdf 18

4/13/2015 4:48:47 PM

Nu ik naar school mag, heb ik later kans op een goede baan. Dan kan ik zorgen voor mijzelf en mijn familie.

Mijn onderwijs wordt betaald door een sponsor. Daardoor hebben we thuis wat geld over voor andere belangrijke dingen.

De toekomst ziet er voor ons allemaal beter uit!‘ Jorge (11), Guatemala

sponsor een kind op weg naar zelfstandigheid!

Voor € 25,- per maand steunt u een kind in Afrika, Azië of Midden- en Zuid-Amerika, en daarmee indirect een gezin. Meld u aan als sponsor en maak het verschil!

Ga naar www.woordendaad.nl/sponsoreenkind of vul de plakkaart in.

Ook telefonisch staan we u graag te woord: 0183 – 611 874.

e linild cqeuech NJaam Fa inNa TRYso OU Bu Crk

Angela Fancy) (Aint Nothing Guatemala MYRIAD PRO LIGHT

Name Kevin child COUNTRY Guatema la

Ook voo kerken r en scholen !

NamPo e pichild CO Ba ngUN ladTR esYh

Stichting Woord en Daad | Postbus 560 | 4200 AN Gorinchem sponsoreenkind@woordendaad.nl | woordendaad.nl/sponsoreenkind IBAN: NL64 RABO 0385487088

terdege 22 april 2015 19 ●

Pag 19.indd 1

7-4-2015 9:13:38

interview

Met het ‘Onze Vader’ naar Giethoorn Ze is een kleine vrouw, kordaat, parmantig en beweeglijk. In een lichtblauw vest en donkerblauwe rok zit ze op de bank, 77 jaar oud. Met vaart vertelt Joke van den Heuvel-Vrijer over haar leven, anderhalf uur lang, bijna zonder onderbreking. „Ik heb veel om dankbaar voor te zijn.” tekst Jan van ’t Hul foto’s Anton Dommerholt

20 terdege ● 22 april 2015

2204-20-TD-AR02_0.pdf 20

4/8/2015 3:24:27 PM

terdege 22 april 2015 21 â—?

2204-21-TD-AR02_0.pdf 21

4/8/2015 3:24:35 PM

M

et haar man Arie, gepensioneerd ingenieur, woont Joke van den Heuvel aan het einde van een doodlopende straat in het groene dorp Voorschoten. Tussen Leiden, Wassenaar en Zoeterwoude. Hun grote splitlevel bungalow ligt bijna rondom in het groen, aan de achterzijde grenzend aan een natuurgebied. „Mijn leefomgeving kan me niet groen genoeg zijn, en ook niet stil genoeg.

We woonden in Den Haag, in een portieklat, tweehoog. Daar ben ik geboren, als de oudste thuis. Joke Vrijer. Ik herinner me de hongerwinter. Onuitwisbaar. Het was zo’n angstige tijd. Vaak ging het luchtalarm, soms vielen er bommen of viel er ergens een V-1. Dan stonden we met ons kofertje in de gang te wachten, klaar om te vertrekken, als dat nodig zou zijn.”

Vreselijk koud was het in die winter. „Er was bijna niets om te stoken. En er was ook heel weinig te eten. Daarom hadden onze ouders twee van hun kinderen opgegeven voor een kindertransport naar Overijssel. Die twee, dat waren ik, bijna zeven jaar oud, en mijn broertje, vier jaar oud. Ik moest onderweg op hem passen.”

In een trein van het Rode Kruis, volgepropt met kinderen, gingen ze eerst naar Amsterdam. „Daar stapten we over op een boot die ons naar Kampen bracht. We hadden niets bij ons. Alles wat ik had, was het ‘Onze Vader’. Dat kende ik uit het hoofd.”

De aankomst in Kampen was onvergetelijk. „Allemaal weilanden en sloten, alles was groen, rustig en stil. Een verschil als van dag en nacht in vergelijking met de angsten van Den Haag. Er stonden paarden met wagens klaar. Mijn broertje en ik werden naar Giethoorn gebracht. We hebben het er heel goed gehad. Daar zijn we vier maanden geweest, van maart tot juli 1945. Toen de oorlog voorbij was, kwam mijn vader ons weer ophalen.”

„Bij de piano zingen we ’s avonds altijd twee psalmverzen”

Bijbelkring

Vader Vrijer was remonstrants, moeder hervormd. „We gingen thuis bijna nooit naar de kerk. Uit de Bijbel lezen gebeurde eenmaal per jaar, als de kerstboom was opgetuigd en de kaarsjes brandden. Dan las mijn vader het Kerstevangelie uit Lukas 2.”

Joke ging medicijnen studeren. In haar studietijd in Leiden maakte ze kennis met de christelijke studentenvereniging NCSV. „Ik wist nog steeds nauwelijks iets van de Bijbel en bedacht dat het toch wel goed zou zijn als daar verandering in kwam. Zo kwam ik op een Bijbelkring terecht. In die tijd kwamen de vragen in mijn hart: ‘Heere, wie bent U? God, hoe kan het zijn dat U op ieder mens apart neerziet?’ De Heere heeft me toen laten zien dat Hij dat kan, omdat Hij de Almachtige is, omdat Hij God is. In die tijd heb ik ontzag en eerbied voor Hem gekregen.”

In de grote Pieterskerk in Leiden deed ze openbare belijdenis, waarna ze gedoopt werd. „Die dienst werd geleid door een hervormde studentenpredikant. Of een preek nu rechtzinnig of lichtzinnig was, ik had er geen idee van.

Ik meende: als het maar over de Bijbel gaat, dan zal het toch wel goed zijn.”

Er werden drie kinderen geboren. Later kwam er nog een pleegzoon bij, Obed uit Ghana. In totaal hebben ze nu zeventien kleinkinderen.

Het echtpaar Van den Heuvel-Vrijer heeft op verschillende plaatsen gewoond. Eerst in Delft.

Toen Van den Heuvel in het Botlek-gebied tewerk werd gesteld, kwamen ze in Oostvoorne te wonen. „Daar gingen we eerst naar de Hervormde Kerk, maar de prediking daar was oppervlakkig en er was ’s zondags maar eenmaal dienst. Zo kwamen we terecht bij de Gereformeerde Gemeente in Oostvoorne. We leerden van de Heere afhankelijk te zijn. Ik werd daar een van de leidsters van de zondagsschool.”

In 1980 ging de reis naar Groningen, waar Van den Heuvel een directiefunctie kreeg bij het Billiton-concern. „In Oostvoorne moesten we veel dierbare mensen achterlaten, maar de Heere had mij laten zien dat de weg echt naar het noorden voerde. Ook in Groningen was een hechte Gereformeerde Gemeente en opnieuw werd ik een van de leidsters van de zondagsschool.”

Zeven jaar later keerden ze terug naar het westen en kochten ze hun bungalow in Voorschoten. „Hier in huis was het altijd druk. We hadden onze eigen kinderen, hadden vaak ook studenten op kamers en vaak asielzoekers op bezoek. Hoe we het allemaal deden, weet ik niet precies, maar het is altijd goed gegaan.”

Psalmen zingen

Kerkelijk behoort het echtpaar Van den Heuvel tot de Gereformeerde Gemeente in Leiderdorp. „We hebben goede herinneringen aan ds. R.

„Altijd druk”

Toen Joke Vrijer 26 jaar was, leerde ze Arie van den Heuvel kennen. „Het was op een verjaardagsfeestje, thuis in Den Haag. Daar was Arie ook. Drie dagen later kreeg ze een brief. Of we elkaar nog eens konden ontmoeten.

Dat deden we en we kregen meteen verkering, Na zeven maanden zijn we al getrouwd. We hebben er nooit spijt van gehad.”

22 terdege ● 22 april 2015

2204-22-TD-AR02_0.pdf 22

4/8/2015 3:24:36 PM

column

Boogaard. Hij preekte zo rustig, zo helder. Hij heeft eens acht preken gehouden over de arme Lazarus, waar ik veel aan heb gehad. Het was een goede tijd. In Leiderdorp ben ik jaren leidster van een kinderclub geweest.”

In het Geertruiden Ziekenhuis in Deventer had ze kindergeneeskunde gestudeerd. Na haar huwelijksdag werd ze consultatiebureauarts, en dat is ze haar hele leven gebleven, van 1965 tot 2005.

Joke van den Heuvel heeft altijd iets met kinderen gehad. „Een kind is nog zo eenvoudig, is vaak nog vol verwondering over dingen die grote mensen al gewoon vinden.

Een klein kind wil naar je luisteren, is nog zo te beïnvloeden, is nog zo ontvankelijk en afhankelijk. Daarom vond ik de zondagsschool en de kinderclub ook altijd zo belangrijk.”

In de woonkamer staat een witte piano van de firma Schimmel. „Bij de piano zingen we ’s avonds, voordat we gaan slapen, altijd twee psalmverzen. Samen zingen we het hele psalmboek door, gewoon op volgorde. We zijn nu net bij Psalm 50. Dat vind ik mooi, psalmen zingen. Als ik ’s nachts wakker word, zit er zomaar één in mijn hoofd. Daar denk ik dan weer over na. De mooiste Psalm? Ik dacht pas aan Psalm 45:1: ‘Mijn hart, vervuld met heilbespiegelingen, zal ’t schoonste lied van enen Koning zingen.’ Maar ik houd ook veel van Psalm 103.”

Bartiméus

Op een vraag hoe ze zelf haar karakter zou omschrijven, blijft het wat stil. Arie, haar man, helpt: „Doortastend, actief, ijverig”, zegt hij. Zelfs zegt ze, na lang aarzelen: „Ik ben altijd wel bezig. Vroom, in de goede zin van het woord? Of ik vroom ben? Dat durf ik niet te zeggen. De Bijbel en de kerk, ik zou niet zonder kunnen. Maar bij vreemden vind ik het moeilijk om voor mijn geloof uit te komen. Paulus, die durfde dat wel, die durfde overal voor zijn overtuiging uit te komen. Daar schiet ik erg in tekort.”

Het vuur in de open haard is uitgegaan. „Een mens moet zich voorbereiden op het levenseinde. Dat geldt ook voor je spullen, want we kunnen straks niets meenemen.

Maar, we zijn nogal bewaarderig. Dat heeft natuurlijk met de oorlogsjaren te maken. Toen hadden we niks, nu hebben we veel. Iets weggeven doe ik graag, maar iets weggooien niet gauw.”

Joke zegt nog: „We moeten ons ook voorbereiden op de eeuwigheid. Pas hoorden we een preek over de blinde Bartiméus, die zat te bedelen langs de kant van de weg.

Toen hij Jezus voorbij hoorde gaan, riep hij uit: ‘Rabboni, dat ik ziende mag worden.’ Dat is ook mijn vraag, mijn gebed, en mijn uitzien is naar de uitkomst ervan: ‘En volgde Jezus op de weg’.”

Haar jongste kleinkind zit naast haar op de bank. Joke kijkt naar buiten, ziet iets in een boom bewegen, en zegt opeens tegen hem: „Kijk, een specht! O, zie, het zijn er zelfs twee.”

Ir. B.J. van der Vlies, oudfractieleider SGP in Tweede Kamer

Uitslag Nee, het gaat niet over uitslag als gevolg van een allergie. Daar kun je overigens genoeg mee te stellen hebben. Het gaat ook niet over de uitslag van welk onderzoek ook. Die kan mee- of tegenvallen, tot dankbaarheid stemmen of in diepe zorgen drukken.

We komen op het onderwerp voor dit stukje door de onlangs gehouden verkiezingen voor * Provinciale Staten. De uitslagen staan intussen vast en stemmen tot dankbaarheid. De meest met ons bevriende fracties kwamen versterkt uit de stembusstrijd.

Het was ditmaal eigenlijk drie in één. Niet alleen verkiezingen voor Provinciale Staten, ook voor de Waterschappen en uiteindelijk werd als derde ook zichtbaar hoe D.V. in mei in de Eerste Kamer de krachtsverhoudingen zullen zijn. In eerste instantie niet best voor de kabinetsploeg van de heer Rutte. Hij zal hard moeten werken aan voldoende steun voor zijn voorstellen in de Senaat. Of deze omstandigheid nu op voorhand slecht is voor de parlementaire democratie, valt nog te bezien.

Zeker, meer onzekerheid, maar tegelijk moge-

*

Meer onzekerheid, maar mogelijk ook meer debat lijk meer publiek politiek debat.

Al luisterend op de uitslagavond (en -nacht) merkte ik dat er niets nieuws is onder de zon.

Winnaars hebben het dan natuurlijk gemakkelijk. De verliezers maakten het zich zo gemakkelijk mogelijk door anderen en de omstandigheden de schuld te geven, zo verleidelijk als dat is. Zo ging het al toen we er zelf nog tussen zaten. En maar roepen om integriteit en transparantie.

Dat is nooit vrijblijvend en * dat begint bij jezelf. vandervlies@terdege.nl

terdege 22 april 2015 23 ●

2204-23-TD-AR02_0.pdf 23

4/8/2015 3:24:37 PM

"Na een halfjaar wist en z Bert en Marianne Goudzwaard uit Zonnemaire

"Een paar jaar geleden ontstond het idee voor een nieuwe keuken. Wij stapten zomaar ergens een keukenzaak binnen om eens rond te kijken. Voor we het wisten zaten we een keuken te ontwerpen, wat eigenlijk helemaal niet de bedoeling was. We voelden ons heel erg ingepakt: dit was niet onze zaak!" vertellen Bert en Marianne Goudzwaard uit Zonnemaire.

Omstandigheden maakten dat het keukenplan de "ijskast" in ging. "In 2013 ging onze oven kapot en ook de koelkast was van hoge leeftijd. We zijn toen intuïtief naar Pelma Keukens gereden. Ook al kwamen we op dat moment "slechts" voor een oven en koelkast, de ontvangst en behandeling was heel vriendelijk en hartelijk. Ze drongen absoluut niet op een nieuwe keuken aan. We zeiden toen tegen elkaar: als we zo ver zijn, gaan we

naar Pelma! We hadden gezien dat ze mooie en degelijk gemaakte keukens verkopen voor reële prijzen. En alles en iedereen in deze zaak straalde betrokkenheid, zorgvuldigheid en betrouwbaarheid uit. Dat gaf ons een heel veilig gevoel."

Er gingen zes maanden overheen voordat het stel voor een nieuwe keuken bij Pelma Keukens binnenstapte. "Tot onze verbazing

klonk het toen we binnenkwamen: Goeiedag meneer en mevrouw Goudzwaard. Hoe gaat het met jullie? Dat ze onze naam nog wisten.

Heel sterk."

"Het belangrijkste aspect voor onze nieuwe keuken was, dat het een keuken moest worden naar onze beide stijlen. Bert houdt van strak en modern, ik van sfeer en gezelligheid.

En we wilden alle twee graag een eiland, en we zochten iets aparts. We waren erg gecharmeerd van het feit dat de verkoper, nog voor er überhaupt uitgedacht en getekend werd, thuis is langs geweest om de ruimte te bekijken en de sfeer te proeven."

"Nu onze keuken staat zijn we er reuze blij mee. Het is een combinatie van kunststof met houtlook (wild oak) met een zandkleurig, greeploos hoogglans eiland. Strak, maar toch ook warm en sfeervol. De verkoper heeft goed begrepen wat we wilden. We zouden dit bedrijf zeker aan iedereen aanraden."

Pag 24.indd 1

8-4-2015 5:31:32

n ze zelfs onze naam nog"

Spoelen en kletsen "De verkoper nam alle tijd voor ons om tot een passend advies te komen. Het leek me gezellig om, al kokend, aan het kookeiland te kletsen met bijvoorbeeld Berts kinderen.

Het is echt een enorm goede tip geweest om dan voor een spoeleiland te kiezen. Koken heeft al je aandacht nodig heeft en het is ook lawaaierig bij de kookplaat. Tijdens het spoelen praat je makkelijker. Ook adviseerde hij ons om apparatuur op werkhoogte te plaatsen. Dat is een grote vooruitgang."

Meedenken "Over alle mensen bij Pelma Keukens zijn we bijzonder te spreken. Het is tekenend voor de betrokkenheid van het personeel dat ze net zo lang meedenken tot de klant helemaal tevreden is. Zo kwam op de tekening de afzuigkap te dicht bij de deur uit, dat vonden we niet mooi. De monteur, die kwam inmeten, en ik hebben ons er net zo lang over gebogen en gepuzzeld tot we een fraaie oplossing hadden gevonden. Ik merkte absoluut geen tijdsdruk. Er was rust om na te denken."

overlegden alles. Ook onze honden vonden de mannen heel lief! De ene monteur zag dat de vaatwasser beschadigd was. Zelf zag ik het nauwelijks, maar kosteloos ging het retour en kwam er een nieuwe."

"Echt een onvergetelijk moment was, toen we aan het uitproberen waren hoe de stol het mooist zou liggen op het aanrechtblad. Uit de suggestie die de monteur toen gaf bleek, dat hij mij precies goed had ingeschat. Hij stelde voor om deze broodplank schuin te leggen. Nou, daar was ik direct helemaal weg van! Bert gelukkig ook! Nu staat het heel apart, een bijzondere eyecatcher."

Linkerpagina: » Vanuit het bargedeelte aan het eiland zicht op de kastenwand met apparatuur en het kookgedeelte met praktische laden Rechterpagina: boven » Dhr. en mevr. Goudzwaard in hun keuken, ze wonen in een landelijke omgeving. onder » Mevr. Goudzwaard zittend aan de bar in de keuken, met in de keuken op de achtergrond één van de honden.

Pelma Keukens in Goes is onderdeel van DB KeukenGroep. DB KeukenGroep bestaat verder uit de volgende bedrijven: Ardi Keukens en Sanitair, Sint-Annaland; Arma Keukens en Sanitair, Nunspeet; Adee Keukens, Rijssen; Avanti Keukens, Kesteren; Keur Keukens, Haarlem.

Inzicht "De plaatsing verliep perfect. De monteurs waren niet alleen heel aardig en gezellig, ze werkten heel netjes, waren beleefd en ze

pag 25.indd 1

8-4-2015 5:32:40

op het erf Vanuit de moestuin is het maar een paar stappen naar het koeienpad. Dat loopt van de stal naar het weiland. En ergens in april, soms al eind maart, gaan de melkkoeien voor het eerst naar buiten.

Dan leg ik het (tuin)werk een poosje neer. Want als het even kan, zorgen we dat we

Koeien het weiland in daar allemaal bij zijn. Het is namelijk leuk om te zien.

De koeien vinden het prettig om weer naar buiten te gaan. Dat hoor je al aan het verlangende geloei, als de boel wordt klaargemaakt en de hekken worden klaargezet. Want reken maar dat ze dat merken! Als de deuren open gaan stromen ze naar buiten. Sommige maken van uitgelatenheid gekke sprongen. Toch zie je dat meer bij de pinken (jonge koeien). De melkkoeien zijn meestal bedaarder.

Vroeger stonden die de hele winter vast.

Toen was de eerste weidegang veel meer een spektakel. Maar ook nu gaan ze graag! In een colonne zetten ze er ink de pas in. Om eenmaal in het weiland gretig in het verse gras te happen. En ik heb er een dagelijks klusje bij: tegen melkenstijd de koeien halen.

Omdat de koeien bij ons vrij tussen de stal en de wei heen en weer kunnen lopen, komen er regelmatig koeien langs als

2204-26-TD-HO02_0.pdf 26

Als de deuren open gaan stromen ze naar buiten

Jolanda agnes lemstra Bloos

ik in de tuin bezig ben.

Gezellig! Terwijl ik jonge plantjes uitpoot of onkruid weghaal (daar komt geen eind aan), komen ze langs om in de stal wat brokken te gaan halen.

Als ze terugkomen, staan ze soms een poosje nieuwsgierig te kijken.

Alsof ze zich afvragen wat die boerin daar nou zit te modderen... Maar nee, dat zijn mijn eigen gedachten wel eens...

Ze loeien een keer goedmoedig en vervolgen hun weg naar de wei. En ik ploeter lekker door.

4/8/2015 3:23:33 PM

Pag 27.indd 1

7-4-2015 9:15:26

reportage

2204-28-TD-AR03_0.pdf 28

4/8/2015 3:23:49 PM

Stille getuigen in de stad Deel 2

Kerken in de koekstad Deventer, hanzestad, koekstad aan de IJssel. Hier wonen bijna 100.000 mensen. Op zondag komen er zo’n dertig bij elkaar voor de reformatorische prediking, om te horen wat tot hun eeuwige vrede dient. tekst Jan van ’t Hul foto’s Anton Dommerholt

2204-29-TD-AR03_0.pdf 29

4/8/2015 3:23:53 PM

Wat een rust straalt deze keuken uit! dailytrend.nl

Inspiratie opdoen voor je interieur of je tuin? Leuke ideeën voor een vakantie? Dailytrend.nl is dé nieuwe website waar je geïnspireerd wordt op verschillende gebieden. Denk bijvoorbeeld aan mode, wonen, koken, creativiteit en reizen. Neem snel een kijkje op Dailytrend.nl.

Meld je nu GRATIS aan! Win een iPad! Pag 30.indd 1

7-4-2015 10:49:08

D

e statige Graaf van Burenstraat ligt vlak bij het centrum. Achter de deftige voordeur van nummer 18 ligt de kerkzaal van de gereformeerde gemeente. Rechts in de hal worden op zondag de ietsen gestald. Links is de consistoriekamer, sober en eenvoudig, met een tafel en vier stoelen, een spiegel aan de wand en een kleine kapstok, en aan de muur de in hout gegraveerde Bijbeltekst waarmee ds. G. Schipaanboord op 24 april 1964 de gemeente institueerde: „Zie, een kleine wolk, als eens mans hand, gaat op van de zee.”

Ouderling-scriba S.C. Bos (46) typeert de gemeente als open en ontvankelijk. „We zijn kerk midden in een liberaal en socialistisch bolwerk als Deventer. Dan ben je dus wel gewend om met andersdenkenden om te gaan. Omdat de tolerantie van de stad ook op de gemeente afstraalt, laten de gemeenteleden merken dat ook vreemdelingen hartelijk welkom zijn.”

Ook onderling is er openheid onder de gemeenteleden, zegt Bos. „Dat is een groot voorrecht. Hier wordt niet over elkaar gepraat, en er broedt niets, want we zijn gewend de dingen bij hun naam te noemen. Als je als kleine gemeente bijeenkomt in zo’n onkerkelijke samenleving als de onze, kun je het je ook niet veroorloven om over onbeduidende dingen onenigheid te krijgen.”

We hebben elkaar hard nodig, zegt ouderling Bos. „De gemeente bestaat uit ongeveer 50 leden en doopleden. Als er in zo’n kleine groep onenigheid ontstaat, raakt dat al gauw de hele gemeente. Wanneer diaken Overeem en ik samen een probleem zouden hebben - dat hebben we niet maar gesteld dát - dan is daar direct een groot deel van de gemeente mee gemoeid, want de familie Overeem heeft negen kinderen en wij vijf.

Dan praat je over achttien mensen, van de vijftig. Een derde deel dus.”

De gemeente is zuinig op de

verhouding met de buurtbewoners. „Het is niet zo dat we daar heel actief in zijn, maar we zijn ons goed bewust dat de kerk in een onkerkelijke stad zich christelijk moet gedragen. Niemand van ons zal een buurtbewoner voorbij lopen zonder te groeten. We maken een praatje als dat uitkomt en soms vragen we ook wel eens aan de buren of ze last van ons hebben.”

Bij het vijftigjarig bestaan van de gemeente, in 2014, zijn de buren uitgenodigd voor de jubileumbijeenkomst. „En we hebben de mensen die rond de kerk wonen allemaal ons jubileumboek aangeboden.”

Betrokkenheid

Ouderling Bos noemt de gemeente „aan de behoudende kant. We hebben geen last van mensen die allemaal nieuwe dingen willen, of die het met de prediking niet eens zijn.

Met jongeren ontstaan er op catechisatie natuurlijk wel eens pittige gesprekken, maar we zien dat eerder ontstaan vanuit hun betrokkenheid dan vanuit een kritische houding.”

Alle predikanten van de Gereformeerde Gemeenten zijn in Deventer welkom, zegt Bos. „Wij weten natuurlijk ook wel dat niet alle predikanten gelijk zijn in de prediking, maar hier wordt iedereen gevraagd. Petrus en Johannes waren ook niet dezelfde mensen. Zolang er door de kerkelijke organen geen op- of

Ouderling Bos: „We zijn zo’n beetje een hergebruikgemeente”

aanmerkingen worden gemaakt op leer of leven van predikanten, hebben wij niet het recht om bepaalde predikanten uit te sluiten. Het zijn allemaal geroepen knechten.”

Kinderbijbelclub

In een stad als Deventer is er voor de kerk werk genoeg. „Maar we zijn maar een kleine gemeente en zijn dus beperkt als het gaat om evangelisatiemogelijkheden. Als je op dit punt iets begint, moet je het ook wel kunnen volhouden.”

Samen met de buurgemeente Terwolde De Vecht doet de gemeente wel aan kinderevangelisatie. Op woensdagmiddagen is er kinderbijbelclub in de wijk Colmschate. In december wordt een Kerstavond georganiseerd voor kinderen van de bijbelclub samen met de kinderen van de gemeente.

Er zijn ook contacten met bewoners van het asielzoekerscentrum in het nabijgelegen dorp Schalkhaar. „Daar wonen enkele Syrische vluchtelingen die op zondag graag bij ons naar de kerk willen. We halen ze op en brengen ze weg. Jongeren uit onze gemeente vertalen voor hen de preek. De één vat de preek samen, de ander vertaalt die samenvatting in het Engels, en een van de Syriërs vertaalt weer in het Arabisch. Als asielzoekers langer in Nederland

terdege 22 april 2015 31 ●

2204-31-TD-AR03_0.pdf 31

4/8/2015 3:23:54 PM

close-up Passen en bewonderen doe je heel privé in VIP-rooms. Daarna kun je in een trouwjurk flaneren over een echte catwalk met imposante spiegels. Een bijzondere ervaring dus neem een aantal dierbare mee! Dan nemen wij speciaal de tijd om je goed te adviseren.

bruidscollectie.nl Bergambacht (Bruid en Bruidegom) Hoofdstraat 105 - (0182) 358129 Veenendaal (Bruidegom) Verlaat 2 - (0318) 526159

AANDACHT VOELT BETER

EN KLINK

DE

GS N I T R KO 3-KLAVIERLS E LE OP ALKAMERORGt o S I t HU ctie loopt A

015

1 juli 2

ECHT GEEN GELD Toegegeven, onze orgels hebben de officiële biljetten nog niet gehaald. Maar de echte euro’s liggen wel voor het oprapen. Want tot 1 juli 2015 krijgt u een spectaculaire korting op al onze 3-klaviers huiskamerorgels. Zoekt u wat anders?

Alle Johannus huiskamerorgels zijn nu blijvend in prijs verlaagd. Dat moet u toch als muziek in de oren klinken.

Kijk voor onze verkooppunten op www.johannus.nl/contact

OPUS 350

CLASSIC 350

VIVALDI 350

€ 8.295,-

€ 10.995,-

€ 13.995,-

REMBRANDT 350 SYMPHONICA 450 € 17.995,-

€ 19.995,-

POSITIEF 350 € 16.795,-

€ 6.995,-

€ 8.995,-

€ 11.495,-

€ 14.795,-

€ 17.295,-

€ 13.995,-

32 terdege ● 22 april 2015

pag 32.indd 1

8-4-2015 10:16:54

zijn, is dat vertaalwerk niet langer nodig.”

Koopzondagen

Contacten met de burgerlijke overheid zijn er weinig. „We hebben in Deventer wel een kiesvereniging voor de SGP, maar 80 procent daarvan is natuurlijk lid bij onze gemeente. Een van de leden van de kiesvereniging maakt deel uit van de steunfractie van de ChristenUnie.”

Een punt van aandacht vormde eens het betaald parkeren op koopzondagen. „Op gewone zondagen hoeft er voor parkeren niet te worden betaald, maar op koopzondagen wel. Omdat een deel van de gemeenteleden buiten de stad woont, is het niet altijd voor iedereen duidelijk wanneer het wel of geen koopzondag is.

Daarvoor hebben we in 2005 via de fractie van de ChristenUnie aandacht gevraagd. Als reactie daarop besloot het college van B & W de data van de koopzondagen voortaan op de betaalautomaten aan te geven. Daar verscheen zelfs een positief artikel over in het Deventer Dagblad.”

Jongeren

Verenigingen kent de ge-

reformeerde gemeente van Deventer niet. Er zijn wel Bijbellezingen, afgewisseld met Bijbelstudieavonden. „Bij de Bijbellezingen lezen we een preek over een bepaald thema.

Op de Bijbelstudieavonden spreken we met elkaar over dat onderwerp door. Op dit moment lezen we preken over Noach, en op de studieavonden praten we daarover door aan de hand van het boekje over Noach van ds. W. Visscher.”

Hoewel er formeel geen jeugdvereniging is, komen sinds vorig jaar om de zes weken enkele jongeren bij elkaar voor een Bijbels onderwerp. „Dat is een initiatief van enkele jongeren en ze regelen dat zelf. Als kerkenraad voelen we ons daarvoor verantwoordelijk, en we houden ook wel contact met hen.

Het zijn serieuze jongeren. Er zijn geen redenen om ons daar zorgen over te maken.”

Pijporgel uit Zeist

In de kerkzaal is het stil. Achter in de kerk staat een witte tuinstoel met een kussen erin. „Die is voor iemand die moeilijk zitten kan.

Over een tuinstoel doen we hier niet moeilijk.”

Op de banken liggen Bijbels, psalmboeken, kussens. „De meesten hebben hier wel een eigen plek.”

Veel van het interieur is afkomstig uit andere gemeenten, zegt Bos. Het pijporgel komt uit Zeist. De kansel, de doopvont en de lezenaar uit Klaaswaal. Het draaimechanisme voor de kanselbijbel komt uit Andijk. De banken komen uit Almelo. „We zijn zo’n beetje een hergebruikgemeente. Zelfs de airco hebben we

gekregen, van het vorige Deventer ziekenhuis.”

Rechts van de preekstoel zit een deur die naar de binnentuin leidt. „Het gezin dat boven de kerk woont, moet dus via de kerk naar de tuin. Waarom zou je er een probleem van maken? Op Hemelvaartsdag drinken we na de dienst allemaal koie. Bij mooi weer doen we dat hier buiten.”

Ledental

Hoe vergaat het zo’n kleine gemeente in de nabije toekomst? Bos ziet drie opmerkelijke zaken. „Het eerste is dat er vrijwel nooit zorgen zijn geweest of de ambten wel vervuld zouden kunnen worden. Zelfs door het onmogelijke heen is daar altijd weer in voorzien.”

In 2000 overleed ouderling C.H. Diepeveen. Ruim 44 jaar had hij de gemeente gediend.

Een jaar later overleed de andere ouderling, A.H. Heres, die meer dan dertig jaar had gediend. „Opeens waren er geen ouderlingen meer.

Sommige mensen waren bang dat dat het einde van de gemeente zou zijn, maar toen onze consulent, ds. D.W. Tuinier, daarvan hoorde, zei hij: ‘Wat een ongeloof.’ En dat is gebleken. Op dit moment hebben we vier ambtsdragers, twee ouderlingen en twee diakenen. Dat is voor zo’n kleine gemeente iets om dankbaar voor te zijn.”

„Er gaan wel eens mensen weg, maar er komen ook altijd weer mensen bij”

Het tweede wat Bos opmerkelijk vindt, is dat er nooit inanciële zorgen zijn. „We hebben weinig vaste lasten, want de kerk is vrij van hypotheek. En de inkomsten uit de collectes zijn heel hoog. Op bijna alle zondagen hebben we minimaal eenmaal een predikant, en we houden toch altijd geld over.”

Het derde is dat het ledental al jaren stabiel is. „Er gaan natuurlijk wel eens mensen weg, maar er komen ook altijd weer mensen, soms gezinnen, bij. Wat er in de toekomst ligt, weten wij niet, maar de Heere heeft Deventer nog niet verlaten. Ik mag geloven dat we hier echt nog wel een poosje mogen blijven. Hier drijft nog steeds een wolkje over, zo groot als eens mans hand.”

terdege 22 april 2015 33 ●

2204-33-TD-AR03_0.pdf 33

4/8/2015 3:23:55 PM

Digitale Media

Brengen nieuwe snufjes ons dichter bij de Heere?

Sjaak Jacobse jeugdwerkadviseur bij Jeugdbond Gereformeerde Gemeenten

W

ie anno 2015 op het station naar de vertrouwde muntjestelefoon zoekt, komt bedrogen uit. De standaard is dat iedereen een mobiele telefoon bezit en vrij toegang heeft tot internet. Een smartphone is geen noviteit meer, maar een standaard.

Wil je nu vooruitstrevend zijn, overweeg dan de aanschaf van een smartwatch, smartband of smartring. Dan kun je op je horloge, armband of ring zien hoeveel berichten je hebt. En wat komt er na de smartring? De onderhuidse chip. De vooruitgang is niet te stoppen.

Wie nu jong is, groeit op in een samenleving waarin draadloos inter-

Waarom toch geloven de meeste mensen in vooruitgang? Wat nu nog een onoverkomelijk probleem lijkt, zal in de toekomst vast opgelost zijn... Is dit ‘vooruitgangsgeloof’ terecht en hoe kijk je als christen tegen ICT-ontwikkelingen aan? net net zo vanzelfsprekend is als de beschikbaarheid van stroom. Het is geen vraag óf ze het wel of niet gebruiken; ze gebruiken het.

Ze krijgen via nieuwe media alles mee wat seculiere jongeren ook meekrijgen.

Dit vraagt van opvoeders een andere opstelling. Vraag niet alleen of je kind dit wel of niet nodig heeft, maar stel de vraag hoe hij of zij dit als christen mag gebruiken. Dit vereist een doordenking van ‘christen-zijn’ voor alle facetten van het leven. Welke houding neem je als christelijke opvoeder aan ten opzichte van de cultuur rondom je? De Amerikaanse theoloog H.R. Niebuhr beschreef in 1951 in zijn boek ‘Christ and culture’ de verschillende posities die een christen kan innemen ten opzichte van de cultuur. Deze zijn terug te brengen tot drie basishoudingen, die ook gelden voor nieuwe ontwikkelingen op ICT-gebied.

1. Anti-houding: Je ziet de cultuur en nieuwe ontwikkelingen als fundamenteel strijdig met Gods Woord.

Hierbij passen onthouding, mijding en alternatieven zoeken. Denk bijvoorbeeld aan de Amish cultuur.

2. Kritische houding: Je verwacht niet veel goeds van cultuur en techniek, maar maakt als christen er wel gebruik van, mits deze niet strijdig zijn met Gods Woord. In de praktijk betekent dit waarschuwen voor gevaren en goed gebruik aanleren.

3. Optimistische houding: Je ziet de cultuur en techniek als onderdeel van Gods schepping en maakt er dankbaar gebruik van. Vanuit deze grondhouding zie je nieuwe media als een kans.

34 terdege ● 22 april 2015

2204-34-TD-AR04_0.pdf 34

4/8/2015 3:23:59 PM

Voor alle drie de grondhoudingen is wat te zeggen. Vanuit de anti-houding mogen we ons afvragen of ons diepgewortelde vooruitgangsgeloof wel Bijbels is. Verwachten we echt vooruitgang van techniek? Zien we echt dat nieuwe snufjes ons dichter bij de Heere brengen?

De optimistische houding bewaart voor cultuurpessimisme en wereldmijding. Een christen is geen kluizenaar maar een goed burger en mag gebruik maken van deze wereld. Toch kan deze houding ook naĂŻef zijn. Als ergens duidelijk wordt dat we in een zondige, gebroken wereld leven, dan blijkt dat wel in het onvermogen om nieuwe media enkel goed te gebruiken.

Kritische houding wijst compromis tussen principe en praktijk af Is de kritische houding dan de gulden middenweg? Ja, maar niet de gemakkelijkste. In deze houding moeten we telkens afwegingen maken tussen het bewust aanleren van goed gebruik en het voorkomen van verkeerd gebruik. Zijn wij daartoe in staat en kunnen we onszelf en anderen hieraan houden?

De huidige praktijk binnen de gereformeerde gezindte doet het ergste vrezen. Techniek is een gave van God, maar is niet neutraal. Zijn we de kritische afweging ten aanzien van het goed gebruik van techniek niet aan het verleren? Leveren wij ons niet te klakkeloos

over aan de marktmechanismen van nieuwe media? Is het bijvoorbeeld wel goed dat jongeren een belangrijk deel van hun leven doorbrengen in een digitale omgeving waarin de mening van de massa als waarheid geldt en waarin aantrekkelijkheid belangrijker is dan jezelf mogen zijn? De kritische houding laat geen compromis toe tussen principe en praktijk.

Een echte christen is een pelgrim die onderweg door dit leven op een verantwoorde manier gebruik maakt van de middelen die de Heere geeft, maar die er niet aan hecht. Een pelgrim is op doorreis naar een beter Vaderland.

terdege 22 april 2015 35 â—?

2204-35-TD-AR04_0.pdf 35

4/8/2015 3:24:04 PM

ogenblik

Overlijden Ds. M. van Kooten, Elspeet

A

fgelopen zomer was ik met een nichtje en een neefje in het Aardhuis, binnen het Kroondomein het Loo bij Hoog Soeren.

Het houten gebouw heet Aardhuis omdat het op de Aardmansberg staat. Het is door koning Willem III gebouwd als een rustplaats voor de jagers. Zijn schoonzoon prins Hendrik (de echtgenoot van koningin Wilhelmina) gebruikte het als jachtchalet.

Een gids vertelde in geuren en kleuren allerlei wetenswaardigheden over het chalet, met schitterende inventaris, en het wildpark. In het vuur

„Een schurk is hij die er niet aan gelooft!” van haar rede vertelde ze dat Prins Hendrik in 1934 doodging en het Aardhuis in verval raakte, maar later een museum werd. Toen ze ons naar de zwijnen en reeën in het park bracht – daar hoef je niet eindeloos (en soms tevergeefs) op te wachten tijdens een stille avond – sprak ze met deernis over een of andere ree die onlangs overleden was.

Ik wilde de gids niet in de rede vallen maar haar toch

zeker aanspreken over haar woordkeus: volgens haar was de prins doodgegaan en de ree overleden.

Tijdens het vervolg van de tocht, met name bij het voeren van de zwijnen, bezinde ik me. Wist ik wel zeker dat de prins was overleden?

Dat was bij die ree wel het geval.

Maar de prins... Overlijden betekent toch ‘over het lijden heen’? Dat geldt toch alleen Gods volk. Die rijke man uit de gelijkenis ging toch niet over het lijden heen maar sloeg zijn ogen op, zijnde in de pijn...

Is doodgaan trouwens alleen iets wat de dieren doen? Onbekeerden gaan bij het sterven toch naar de tweede, d.w.z. de eeuwige dood?

Nee, ik spreek geen oordeel uit over de prins en ik doe ook geen suggestie dienaangaande. Gezien zijn levenshouding moeten we echter ‘al of niet over het lijden heen’ in het midden laten of, beter gezegd, aan God overlaten.

In ieder geval kon ik er niet meer toe komen om de gids op haar taal aan te spreken.

Achteraf had ik dat wel moeten doen vanwege het fatsoen. De gids had toch ook het woord sterven kunnen gebruiken.

Trouwens ook wel het woord overlijden. Overlijden blijkt namelijk helemaal niet ‘over het lijden heen’ te betekenen. Het is afkomstig van het oud-Hollandse woord ‘overliden’. En dat woord ‘liden’ had destijds niet de betekenis van ‘lijden’ maar van ‘gaan’.

We kunnen dat lezen in de mid-

deleeuwse fabelbundel Esopet, dat aan het eind van de dertiende eeuw het licht zag. In die bundel komt de volgende zinsnede voor: „Een muus wilde tenen tiden (tenen tiden = eens) over ene riuier (lees voor een u een v) liden.” Dat is in het huidige Nederlands vertaald: Een muis wilde eens over een rivier gaan. Als ‘liden’ ‘gaan’ betekent, dan is de betekenis van ‘overliden’ ‘overgaan’.

Men kan overgaan in een andere staat des levens, zoals dat wel gezegd wordt wanneer een predikant het ambt neerlegt en in het bedrijfsleven stapt, wat volgens artikel 12 van de Dordtse kerkorde onbetamelijk is.

Misschien heeft Demas wel zo iets gedaan.

Men kan ook overgaan van de tijd naar de eeuwigheid, zoals bij het sterven gebeurt.

Overliden werd op den duur overlyden, zoals we het ook wel tegenkomen bij onze oude schrijvers.

Doormijmerend op de fabel van de muis die de rivier overging, zoals we die zin citeerden uit Esopet, kunnen we ook zeggen: Overliden (overlyden of overlijden) is overgegaan over de doodsjordaan. Zeker is dat, wanneer men overgaat naar de eeuwige zaligheid, men ook over het lijden heen is.

Luther schreef vanaf de Coburg een brief naar zijn vader Hans, die op sterven lag.

Hij schreef hem omdat hij daar grond voor meende te hebben, omdat zijn vader op de vraag of hij geloofde in de gronden die zoonlief predikte, antwoordde: „Een schurk is hij die er niet aan gelooft!” „Sterven is een uurtje slapen om straks bij Christus te ontwaken.” Zulk overlijden is wel een zalig ‘overliden’.

36 terdege ● 22 april 2015

2204-36-TD-BEZ_0.pdf 36

4/8/2015 3:23:04 PM

Nederlands vakmanschap met een mediterrane uitstraling Kiezen voor vertrouwen

Antaris ı De Zwaan 28 ı Woudsend ı 0514 59 62 70 Dealers: Klop Watersport ı Hardinxveld-Giessendam Peek Watersport ı Amsterdam Bomert Watersport ı Giethoorn Jachthaven Poelgeest ı Oegstgeest

www.antarissloepen.nl

Laminaat nodig?

Rijnmond-Laminaat, de laminaatspecialist bij u in de buurt laminaat, PVC-vloeren, tapijt, gordijnen en binnenzonwering         

Showroom van 500 m2 Altijd 10.000 m2 laminaat op voorraad Alle bekende merken leverbaar Aanbetaling niet nodig Reservering is mogelijk tot 6 maanden Bij besteding van € 500,00 of meer bezorgen wij gratis in regio Rijnmond Deskundig advies Vakkundige legservice aanwezig Wij leveren alle bekende merken tegen internetprijzen!

Openingstijden: Zondag en maandag gesloten Dinsdag tot en met zaterdag van 9.30 tot 17.00 uur Vrijdagavond koopavond van 18.30 tot 21.00 uur www.rijnmond-laminaat.nl E-mail: info@rijnmond-laminaat.nl Telefoon 010 - 234 54 68 Tegen inlevering van deze bon

KORTINGSBON



krijgt u bij aankoop van een laminaatvloer een standaard ondervloer geheel gratis!

Rijnmond-Laminaat Fluiterlaan 428-430 2903 HN Capelle aan de IJssel terdege 22 april 2015 37 ●

Pag 37.indd 1

7-4-2015 9:57:32

interview

Duitse in het Anne Frankhuis Regelmatig spreken bezoekers haar aan en vragen ze naar haar Duitse achtergrond en beweegreden om bezig te zijn in het Anne Frankhuis. Paula Hentschel (19) werkt als vrijwillige groepsleidster een jaar in het museum. „Niet om iets goed te maken, wel om de boodschap naar buiten te brengen.” tekst Ad Ermstrang foto’s Henk Visscher

2204-38-TD-AR05_0.pdf 38

4/8/2015 3:23:34 PM

2204-39-TD-AR05_0.pdf 39

4/8/2015 3:23:43 PM

B

uiten zwelt de rij steeds verder aan. Het is voorjaarsvakantie en dat betekent dat de duizenden internationale bezoekers tot in de avond blijven dringen om een plaatsje. Het Anne Frankhuis trekt op jaarbasis 1,2 miljoen bezoekers en staat daarmee op de tweede plek van de drukstbezochte musea van Nederland.

Ze kwam in september vorig jaar naar Amsterdam. De in de middelgrote universiteitsstad Göttingen (Nedersaksen) geboren en getogen Paula is de enige Duitse vrijwilliger tussen de vele tientallen museummedewerkers. „Alleen op de internationale afdeling is nog een Oostenrijkse jongen als vrijwilliger werkzaam. Daar worden de educatieve projecten voorbereid. Af en toe val ik er ook in.”

Tot haar verrassing werd ze in haar vaderland gekozen uit de grote groep belangstellenden voor het Anne Frankhuis. Ze had zich aangemeld via Action Sühnezeichen Friedensdienste (ASF), een organisatie die een bijdrage wil leveren aan de dialoog tussen landen en groeperingen door middel van vrijwilligerswerk. „Ik weet dat er veel belangstelling was voor een plekje in Amsterdam. Vermoedelijk omdat het om een beroemd museum gaat.”

Maar bij haar lag dat toch net iets anders. „Drie jaar geleden heb ik met mijn moeder het Anne Frankhuis bezocht. Ik had er al weleens iets van gehoord, maar het ging pas echt leven toen ik haar dagboek las en het huis zag. Ik was gegrepen door het leven van Anne en het heeft me nadien niet meer losgelaten.”

De keuze voor een jaar vrijwilligerswerk is voor de 19-jarige een vanzelfsprekende. „In Duitsland is het heel gewoon om zoiets te doen. Of men gaat een jaartje reizen.”

van de nodige uitleg te voorzien. „We hebben twee educatieve zalen. Je hebt daar de beschikking over een tijdslijn met foto’s en een aantal originele objecten. Dan vertel je het verhaal van Anne, voordat de groepen zelfstandig het museum in gaan. Dat is erg boeiend werk. Ik probeer dat zo interactief mogelijk te doen en ze zover te krijgen, dat ze gaan nadenken en vragen stellen. Sommige groepen kun je met werkbladen laten oefenen. De leeftijd van de groepen loopt uiteen van scholieren in de hogere groepen van het basisonderwijs en via voortgezet onderwijs en middelbaar onderwijs tot studenten uit het hbo of zelfs de universiteit.”

De inmiddels al behoorlijk Nederlands sprekende gids ontfermde zich de afgelopen maanden vooral over Duitse klassen. Daarnaast maakte ze samengestelde groepen wegwijs. De deelnemers aan deze groepen komen uit tal van landen. „Ze hebben online geboekt en krijgen een korte inleiding. Dat gaat in het Engels, want we spreken hier bijvoorbeeld geen Grieks of Portugees. Misschien kan ik voor mijn vertrek ook nog Nederlandse groepen voor m’n rekening nemen. Ik zou dat graag willen, maar moet het Nederlands nog net ietsje beter beheersen.”

Holocaustkennis

Ze werkt vier dagen per week in het Anne Frankhuis. Van kwart voor negen tot kwart over vijf. „In het begin was het wel even wennen en vermoeiend, maar als je plezier hebt in je werk maakt dat niet zoveel uit.” Het is haar wel opgevallen dat de Duitse groepen, als het om oorlogsgeschiedenis gaat, vaak beter beslagen ten ijs komen dan de Nederlandse. „In Duitsland wordt er veel les gegeven over de Tweede Wereldoorlog. Het is echt een van de belangrijkste thema’s tijdens de geschiedenislessen en andere lessen.”

De groepen die ze meemaakt zijn heel verschillend, qua achtergrond en wat betreft kennis over de oorlog en

„Ik wil graag dat er iets beweegt in het hoofd van de bezoekers”

Nadenken

In Amsterdam is het Paula’s taak om (school)groepen te ontvangen en 40 terdege ● 22 april 2015

2204-40-TD-AR05_0.pdf 40

4/8/2015 3:23:45 PM

emigranten

de Holocaust. „Je moet daar op je gevoel mee omgaan.

Het is natuurlijk ook afhankelijk van de leeftijd. Ik heb wel eens een Duitse groep gehad met veel kinderen afkomstig van andere nationaliteiten, die nauwelijks iets wisten over de Tweede Wereldoorlog.”

Ze probeert zich voor te bereiden door zich in te lezen over de oorlogsgeschiedenis van het thuisland. „Zo heb ik bijvoorbeeld kennis genomen van de oorlogsgeschiedenis van Portugal. Of ik sluit, bijvoorbeeld bij kinderen van Turkse komaf, aan bij de vraag wat het met je doet als je verhuist naar een ander land met een geheel andere godsdienst en een andere cultuur. Een andere keer zoek je in de namen van Joodse slachtoffers van de Holocaust naar de stad waaruit de groep afkomstig is.

Zo gaf ik een groep uit Düsseldorf de naam van een Jood die naar Nederland is gevlucht en daar later is opgepakt.

Dan komt het dichtbij. Ook mijn stad heeft dit meegemaakt, merken ze dan. Bovendien geeft het aan dat Anne Frank niet de enige was.”

Boodschap

De wereldwijde belangstelling voor het Anne Frankhuis verklaart Paula uit de ruimte die het verhaal geeft voor identificatie voor jongeren. „Het gaat om een jong meisje, dat heel open was, goed kon schrijven en in zo’n afgesloten omgeving toch zoveel vrijheid in haar gedachten behield. Haar vader heeft zich enorm ingezet voor de bekendheid van het dagboek en de plek is natuurlijk bijzonder. Het museum vertelt zelf het verhaal.”

Het toenemende antisemitisme, op meerdere plaatsen in West-Europa, toont volgens Paula duidelijk aan hoe belangrijk een helder verhaal over oorlog en vrede is. „Daarom is het ook nodig dat die boodschap steeds wordt uitgedragen. Daar wil ik graag aan meedoen. Niet vanuit de gedachte om iets goed te maken, want zelf voel ik die schuld niet direct. Maar wel om er actief aan mee te doen dat zoiets nooit meer gebeurt.” De vraag waarom zij zich als Duitse hiermee bezig houdt, wordt regelmatig gesteld. „Niet negatief, maar men wil dan graag meer horen over mijn drijfveren.”

Meerdere malen had ze bijzondere ontmoetingen. „Een prominente gast was onlangs burgemeester Van der Laan. Maar persoonlijk vond ik enkele gesprekken met ooggetuigen, die de oorlog hebben overleefd en hier hun verhaal doen, belangrijker. Vooral wil ik dat de bezoekers iets meenemen, dat er iets beweegt in hun hoofd.

Dat gebeurt de ene keer meer dan de andere keer.

Vooraf kun je daar niets van zeggen. Dat maakt het zo leuk om hier te werken.”

Het vrijwilligerswerk houdt in augustus op. Het bevalt Paula in de hoofdstad zo goed, dat ze zich oriënteert op de mogelijkheden om in de hoofdstad te blijven en er te gaan studeren. Wat weet ze nog niet precies. „Maar geschiedenis is zeker een optie.”

Karen Kranendonk, getrouwd met Ron en moeder van 10 kinderen

Kostbaarheid Ontario kent een tweevoudig onderwijssysteem. De belastingbetaler financiert zowel de openbare als de roomse scholen. Andere religieuze groepen, zoals protestantse christenen, joden en moslims, hebben hun ‘eigen’ scholen. Omdat wij onze kinderen naar de Rehoboth Christian School sturen, hebben wij een extra financiële verantwoordelijkheid, vergelijkbaar met een tweede hypotheek.

Als gemeenschap zijn we vaak één grote familie en werken we zij aan zij om geld in te zamelen voor ‘onze’ school. Hierdoor leren de kinderen en jongeren ook de noodzaak om samen te werken voor een goed doel. De Heere geeft de zegen van eenheid als we samen werken voor Zijn Koninkrijk!

We verkopen kaarten, schoolkalenders en supermarktartikelen door middel van een maandelijkse bestellijst. We verzorgen de catering bij bruiloften in de zalen van de school, organiseren golftoernooien, allerlei soorten diners en ontbijten. Ook kopen we partijen cadeaukaarten in lokale winkels, die we met winst kunnen doorverkopen. Daarnaast orga-

Zij aan zij zamelen we geld in voor ‘onze’ school niseren we jaarlijks een bazar en hebben we een kringloopwinkel waarvan de opbrengst voor de school bestemd is.

In Canada weten we dat u in Nederland gesubsidieerd christelijk onderwijs heeft. We hopen dat u na het lezen van deze column zo’n grote zegen niet zomaar vanzelfsprekend vindt en dat u zich opnieuw bewust bent van de waarde van christelijk onderwijs. Het is zo nodig om onze kinderen als het ware onder te dompelen in het christelijk geloof! Andere religies zien het belang ervan in. We hebben de Waarheid, maar zien we er de waarde van in?

terdege 22 april 2015 41 ●

2204-41-TD-AR05_0.pdf 41

4/8/2015 3:24:01 PM

78 JAAR ERVARING

30+ STIJLEN TROUWKOSTUUMS

BEELD: WILVORST

PERSOONLIJK ADVIES ONGEDWONGEN SFEER ACCESSOIRES AANKLEEDSERVICE

MANNEN- & BRUIDEGOMMODE CAPELLE A/D IJSSEL BERMWEG 284 010 - 4506332 MANNENMODE ZOETERMEER WC ROKKEVEEN SAMANTHAGANG 192A 079-3628182 NEDERLOFMODE.NL

Pag 42.indd 1

NEDERLOF BRUIDEGOMMODE

Stijl sinds

1937 7-4-2015 9:59:21

pastoraal

Begraven We gedenken in deze tijd hoe de Heere Jezus is gestorven, begraven én opgestaan. Het leek me een goede gelegenheid om op een concrete vraag van een lezer in te gaan: „Waarom begraven wij onze gestorvenen?” Omdat crematie steeds meer opkomt en steeds breder geaccepteerd wordt, is het goed om daar nog eens bij stil te staan.

Ds. P.C. Hoek, Hoevelaken

H

et is niet mogelijk (en ook niet nodig, lijkt mij) om in dit verband alle argumenten op te sommen. Ik beperk mij tot een aantal Bijbelse hoofdlijnen.

Om te beginnen worden in het Oude Testament de doden begraven. Zo blijkt uit bijvoorbeeld de geschiedenissen van de aartsvaders dat zij zich veel moeite getroostten om hun gestorvenen te begraven. Wat in dit verband natuurlijk bijzonder veel indruk maakt, is het feit dat ook de Heere Zelf het lichaam van Mozes begraaft. Verder valt het op dat het verbranden van een lichaam in het Oude Testament als een bijzondere straf beschreven wordt; het is een daad van uitdelgen.

Voor de christenen is uiteraard van veel betekenis dat de Heere Jezus na Zijn kruisdood ook begraven is. Hij heeft daarmee voor hen het graf geheiligd! Het is veelzeggend dat in de tijd van de vroege kerk, toen de invloed van het christendom in ons werelddeel toenam, de lijkverbranding als heidense praktijk steeds meer verdween.

Dat is niet zo vreemd, gelet op de rijke symboliek die het Nieuwe Testament ontvouwt ten aanzien van het begraven van de gestorven gelovigen. Het begraven wordt in verband ge-

Zoek een open en eerlijk gesprek

bracht met het zaaien van zaad. Dat is een daad van hoop! Je zaait met het oog op de oogst. Zo begraven de gelovigen in de nieuwe bedeling hun gestorvenen. Hun lichaam wordt als een zaad in de aarde gelegd, in afwachting van het nieuwe leven: de dag van de wederopstanding.

Pastoraal gesproken liggen hier in onze tijd ook nog andere vragen. Ik merk nog wel eens dat mensen zich afvragen of ze een crematie van een familielid, kennis of collega wel mogen bijwonen. „Betekent het bijwonen van een crematieplechtigheid niet dat je er instemming mee betuigt?” zo vragen ze zich af.

Nu is de verleiding groot om alle gevallen over één kam te scheren. Toch kan dat niet, lijkt mij. Wil iemand met zijn crematie nadrukkelijk een daad stellen tegen God en Zijn

Woord, dan zou ik er niet heen willen gaan. Of wanneer een lid van de gemeente, tegen beter weten in, toch nadrukkelijk die keuze maakt.

Maar er kunnen ook andere dingen spelen.

Het kan ook een goede collega betreffen die in volkomen onwetendheid van de Bijbelse weg voor crematie kiest. In dat geval kan ik mij voorstellen dat verschillende mensen verschillende keuzes maken, als het gaat over de vraag de crematie al of niet bij te wonen.

Daarin kunnen we elkaar moeilijk de maat nemen.

Ik raad u wel van harte aan daar een open en eerlijk gesprek over te zoeken. Ook (en misschien wel juist) als u in uw geweten bezwaard bent om de crematie bij te wonen. Laten we dan niet zomaar wegblijven of het met een bericht van verhindering afdoen. Is het niet veel beter om de rouwende naasten in alle eerlijkheid twee dingen uit te leggen? Om te beginnen mogen we hen uitleggen waarom we verlangen om met hen mee te leven. Verder mogen we hen óók uitleggen wat het voor ons persoonlijk zo moeilijk of onmogelijk maakt om de plechtigheid bij te wonen.

Daar kun je best tegenop zien. Toch kan juist op die manier een gesprek van hart tot hart ontstaan. Waarbij we misschien ook nog wat kunnen en mogen vertellen van de heerlijke hoop die het geeft om in leven en sterven het eigendom van de Opgestane te zijn!

terdege 22 april 2015 43 ●

2204-43-TD-BEZ_0.pdf 43

4/8/2015 3:22:53 PM

interview

Specialist in bijzondere klokken

2204-44-TD-AR06_0.pdf 44

4/8/2015 3:23:16 PM

Piet Winnubst was een bekende klokkenmaker in Medemblik. Zijn zoon Jacques stichtte in 1948 de Eerste Nederlandse Particuliere Horlogemakersvakschool. Kleinzoon Peter zette de traditie voort en repareert oude en antieke uurwerken. Van drie meter hoge staande horloges tot koekoeksklokken. „Ik krijg ze zelfs met een koekoek en een kwartel.” tekst Huib de Vries foto’s Henk Visscher

2204-45-TD-AR06_0.pdf 45

4/8/2015 3:23:23 PM

I

n zijn atelier staat het binnenwerk van een Amsterdams staand horloge uit begin 1900. De voorname klok laat twaalf melodieën horen, zes lange op het hele uur, zes korte op het halve uur. „Als het uurwerk in orde is, ga ik me met het carillon bezighouden”, zegt Peter Winnubst (63). „Financieel bezien kan ik beter vijf staartklokken repareren, maar vaktechnisch is dit geweldig mooi. Die staartklokken worden routine.”

De inwoner van Lelystad behoort tot Nederlands specialisten op klokkengebied. Op de ‘showtafel’ in het atelier liggen alle onderdelen van het uurwerk van een antieke pendule, volledig gereinigd. De eigenaars komen vanmiddag op bezoek. Ze krijgen dan van Winnubst tekst en uitleg over wat hij al heeft gedaan en nog gaat doen. „Die mogelijkheid bied ik aan al mijn klanten. Van het hele reparatieproces maak ik foto’s. Een selectie daarvan zet ik op een kaart, die mensen bij alevering van de klok ontvangen.”

Als de beschildering op wijzerplaten restauratie behoeft, kan hij terugvallen op een kunstschilder in Amsterdam. Voor keramieken wijzerplaten schakelt hij zo nodig een keramist in. „Reparaties aan de kast laat ik doen door een man uit Wieringen, een oude rot in het vak. De oferte voor de wijzerplaat valt soms nog uiteen in het herstel van de beschildering en het herstel van de plaat zelf.”

„Van mijn grootvader heb ik nog onderricht gehad in het ouderwetse zakhorloge”

Particuliere school

De ambachtsman uit Lelystad leerde het vak van zijn vader en grootvader. Opa Piet Winnubst had een zaak in Medemblik. „Mijn vader heeft korte tijd bij hem gewerkt, toen wilde hij zich verder specialiseren. Daarom is hij naar Rotterdam getogen, waar hij de leiding kreeg over de werkplaats van een klokkenmakerij. Daar ontdekte hij dat veel jongens niet echt wisten waar ze mee bezig waren.”

Het was voor Jacques Winnubst reden om in een leegstaande kruidenierswinkel in Medemblik de Eerste Nederlandse Particuliere Horlogemakersvakschool te stichten. Die startte in 1948 met twee leerlingen. In 1954 verhuisde de school naar Hoorn. Vijf jaar later was het leerlingenaantal gestegen tot 38. In 1977 werd het particuliere instituut ondergebracht in een stichting.

Het unieke van de school van Winnubst was dat hij van zijn leerlingen geen mts-niveau vroeg, zoals de andere klokkenmakersopleidingen in Nederland. „Je hebt mensen die dyslectisch zijn of slecht kunnen rekenen”, licht zijn zoon toe, „maar dat wil niet zeggen dat er geen

goede uurwerkspecialist in zit. M’n vader gaf de lessen aanvankelijk aan de hand van reparaties uit de praktijk.”

Buitenlandse zaken

Het was de bedoeling dat Peter zijn vader zou opvolgen, maar zo ver kwam het niet. Wel werd hij door zijn vader opgeleid. „Ik ben destijds voor de elektronica bij hem op school gekomen. In die tijd kwamen de eerste kwartshorloges en elektrische horloges op de markt. Daar lag mijn interesse. Van mijn grootvader heb ik nog onderricht gehad in het ouderwetse zakhorloge.”

In 1978 begon hij voor zichzelf, in Meppel. „Met horloges en klokken, maar alras is daar een juweliersgedeelte bij gekomen.

Ik legde me toe op moderne sierraden. Met horloges deed ik hetzelfde, door de meest platte te gaan verkopen.

terdege 22 april 2015 47 ●

2204-47-TD-AR06_0.pdf 47

4/8/2015 3:23:24 PM

Lopikersingel 11, 2871 AP Schoonhoven (ma-za open) Tel. 0182 - 38 30 18 info@kcschoonhoven.nl www.schoonhovenkeukens.nl

KEUKENS

◆

BADKAMERS

GEEFT U ONS EEN WARM THUIS? DONEER OF ADOPTEER

◆

INTERIEURS

◆

VERBOUWINGEN

Vraag naar Geschikt voor: meerdaagse schoolreisjes, vakantiekampen, onze s familieweekenden. Elk gebouw: keuken, sportveld, kortingsactie r van novembe trampoline, sport en spelfaciliteiten, kinderboerderij. t/m april

’t Schot - 36 personen ’t Kamphuus - 42 personen De Deel - 75 personen Nijkerkerweg 65, Ermelo T. 0341 - 55 21 66 www.aalbertshoeve.nl

WWW.JEMIMA.NL

IBAN NL53 RABO 0367 5075 60

Bielzen Landhekken (Verzinkte) draadmatten Kokers / Buizen / Strippen

Kastanjehout Hardhouten tuinpalen Bouwhekken en vele andere producten

Uw adres voor al uw ijzer- en bouwmaterialen voor tuin en erf! www.hardeman.nl/webshop H. Hardeman bv

Generatorstraat 27a

Tel.: (0318) 52 17 00

Postbus 376

Industrieterrein ‘Nijverkamp’

Fax: (0318) 52 04 18

3900 AJ Veenendaal

Veenendaal

www.hardeman.nl

48 terdege ● 22 april 2015

Pag 48.indd 1

7-4-2015 10:24:51

Met dat assortiment onderscheidde ik me van collega’s.”

Het gros van zijn klanten kwam uit de Randstad. Dat was voor de juwelier annex uurwerkspecialist reden om naar Den Haag te verhuizen. „Daar betaalde ik het dubbele aan huur, maar dat werd gecompenseerd door de inkomsten.

In Meppel was een horloge van vijfhonderd gulden een grote verkoop. In Den Haag verkocht ik er geregeld van 1500 gulden. Ook onder de Kamerleden en op de ambassades en ministeries raakte ik bekend. Van het ministerie van Buitenlandse Zaken kreeg ik de opdracht een bijzondere klok te zoeken. Die is door de koningin aan de ambassade in Australië geschonken, ter gelegenheid van het tweehonderdjarig bestaan.”

„Een bijzondere klok is door de koningin aan de ambassade in Australië geschonken”

Reparatie

De stijging van de waarde van het vastgoed was voor de huurbaas reden om de huur na vijf jaar te verdubbelen: van 48.000 naar 96.000 gulden. „Dat betekende dat ik voornamelijk voor hem en voor de bank zou gaan werken. Daar voelde ik niet voor.”

Acht jaar lang was de uurwerkspecialist bij verschillende bedrijven in loondienst; in de avonduren repareerde hij oude klokken. In 1996 was de klantenkring van dien aard dat hij er een fulltimebaan van kon maken.

Een groot deel van het werk bestaat nog steeds uit de restauratie van antieke klokken, maar de laatste tijd krijgt Winnubst ook geregeld klokken van enkele tientallen jaren oud. „Zoals de Zaanse klok uit de jaren ’60. Daar kon je voorheen geen vijf tientjes voor vangen. Nu laten mensen zo’n klok soms voor een paar honderd euro restaureren, vanwege de emotionele waarde.

Vaak is hij van vader en moeder geweest. Of hij wordt voor een habbekrats via Marktplaats verkocht, of hij moet weer helemaal in orde worden gemaakt.”

De oudste klokken die de specialist onder handen heeft, dateren uit het begin van de 18e eeuw. De groep die daar verstand van heeft, wordt kleiner. De meeste juweliers zijn geen horlogemaker meer. „Er zijn nog enkele tientallen klokkenmakers in het land die dit kunnen.”

Koekoeksklok

Een deel van de klanten ontdekte Winnubst door lezingen die hij geeft. „Ja-

2204-49-TD-AR06_0.pdf 49

ren terug gaf ik een lezing voor de Hollandse vereniging in Brussel. Daar is enorm veel werk uit voortgekomen. Nog steeds krijg ik opdrachten van die mensen, vaak naar aanleiding van mijn Kerstkaart. Die ontwerp ik zelf, aan de hand van foto’s die ik heb gemaakt van uitgevoerd werk. Ik stuur de kaart naar al mijn relaties. Vaak heb ik een paar dagen later oude klanten aan de lijn, omdat de klok weer een beurt moet hebben.”

Door de afname van het aantal klokkenmakers ziet Winnubst de uitwisseling van werk toenemen. „Er is wel jonge aanwas, maar die weegt niet op tegen de uitstroom. De meeste collega’s zijn vijftig plus. Op zichzelf is het geen bezwaar dat de groep wat kleiner wordt.

Een groot deel van de bevolking heeft geen klok meer in huis. Mensen onder de veertig kijken op hun telefoon als ze willen weten hoe laat het is. Ze dragen geen of een heel goedkoop horloge. Een kleine minderheid koopt iets exclusiefs. Daartussen zit eigenlijk niks.

Hetzelfde zie je bij klokken. Ze mogen niets kosten of het moet iets bijzonders zijn.”

Alle bijzondere exemplaren zag Winnubst wel een keer langskomen: van ruim drie meter hoge staande horloges tot scheepsklokken, antieke reisklokjes en rijk besneden koekoeksklokken. „Ik krijg ze zelfs met een koekoek en een kwartel. Door veel vakgenoten wordt zo’n klok verwenst, want hij hangt van draadjes aan elkaar, maar ik vind het mooi om er weer wat van te maken.” www. uurwerkspecialisten.nl

4/8/2015 3:23:30 PM

puzzelen

Vervolgwoordzoeker deel 4

ALLIGATOR AREND BEER BOT DOLFIJN DROMEDARIS DUIF EKSTER FRUITVLIEG GIBBON GORILLA HAMSTER HAZEWINDHOND HINDE HONINGBIJ HOP HORZEL HYENA KAKETOE KIP KOE KUIFEEND LINTVIS MARTER MEERKAT MUSKUSRAT NEUSHOORN OOIEVAAR OORWORM ORANGOETAN

PAARD PANTSERDIER PAPIERMOT PARKIET PUTTER REGENBOOGFOREL REU ROEK ROODBORSTJE RUND SARDINE SCHORPIOEN SNEEP SPEENVARKEN SPRINKHAAN STRUISVOGEL TONIJN TUINFLUITER VELDHOEN VEULEN VLO VOORN WANTS WELP WOELMUIS WOERD WOLF WOUW ZEEBAARS ZIJDEVLINDER

D

O

L

F

IJ

N

E

U

S

H

O

O

R

N

M

T

T

A

R

S

U

K

S

U

M

N

Y

D

N

E

R

A

R

O

T

A

G

I

L

L

A

S

L

E

N

E

O

K

S

I

V

T

N

I

L

A

C

E

T

E

N

U

W

R

N

O

B

B

I

G

H

H

G

Z

R

N

Z

A

R

E

E

D

R

O

E

K

O

O

I

E

V

A

A

R

O

E

E

R

IJ

S

N

R

V

E

D

N

P

L

E

W

O

M

P

A

S

I

P

S

V

N

T

A

D

G

K

O

D

H

I

A

R

I

I

E

I

O

R

A

E

E

S

L

B

O

K

P

O

U

U

L

E

K

O

N

N

R

T

F

O

N

S

E

R

L

V

M

I

N

B

R

E

E

E

H

R

I

N

T

E

E

A

E

L

O

V

T

N

E

R

A

S

N

S

N

D

R

T

W

O

E

S

A

O

B

D

Z

T

G

D

IJ

T

O

O

G

L

M

O

V

R

B

N

E

J

B

Z

E

N

E

F

D

A

D

L

W

E

K

E

W

E

IJ

R

IJ

R

O

H

H

W

O

U

W

R

A

E

I

N

A

N

D

R

O

M

E

D

A

R

I

S

K

F

N

I

L

Z

E

E

B

A

A

R

S

U

P

F

E

I

D

D

L

L

N

T

O

M

R

E

I

P

A

P

T

U

H

R

I

R

E

T

I

U

L

F

N

I

U

T

O

K

O

A

R

F

R

U

I

T

V

L

I

E

G

U

E

R

N

S

O

H

O

P

A

N

T

S

E

R

D

I

E

R

D

S

G

Puzzel: Diny van Leeuwen

Deze vervolgpuzzelserie bestaat uit vier woordzoekers, waarbij u steeds allerlei dierennamen mag wegstrepen. De letters die overblijven, vormen nog meer dieren. Streep de 60 namen van de dieren weg en maak nog een dierennaam van de acht letters die overblijven. Daarna volgt de inzendopdracht.

Inzendopdracht

Dit kunt u winnen:

U heeft hierbij uw oplossingen van alle vier de woordzoekers nodig.

• Neem van het eerste dier de letters 1, 5 en 8.

• Van het tweede dier de letters 3, 7 en 9.

• Van het derde dier de letters 2, 5 en 8.

• Van het vierde dier de letters 3 en 6.

• Maak van deze letters nog een dierennaam.

Stuur deze dierennaam voor 13 mei naar redactie@terdege.nl of naar Terdege ‘Vervolgwoordzoeker’, Postbus 75, 7300 AB Apeldoorn. Vermeld uw naam en adres.

1e t/m 5e prijs: Nauwkeurige bloeddrukmeter, ook als wekker te gebruiken.

6e t/m 10e prijs: Dvd-pakket Natuur (Frozen kingdom, Nachtdieren en Dolijnen).

11e t/m 15e prijs: Vleeswaaier (200 vleesrecepten).

16e t/m 20e prijs: Instrumentale cd ‘Op blijde snaren’ deel 1.

Informatie: www.fhshop.nl

50 terdege ● 22 april 2015

2204-50-TD-RU02_0.pdf 50

4/8/2015 3:22:52 PM

RD toont me de werkelijkheid ” Het áchter de werkelijkheid... ”

ACTIE

het RD 2 weken

gratis

Probeer vrijblijvend het Reformatorisch Dagblad gratis!

Ga naar www.proefweken.nl/terdege

Weet waar u voor staat.

Pag 51.indd 1

7-4-2015 11:01:15

creatief

Voorjaarsschikking

tekst Suzan Schoonhoven en Ina van Bloois foto’s Marianne Witvliet

Zo gaat u te werk • Neem een langwerpige, ovale pot en koop bijpassende voorjaarsbloemen. Wij gebruikten onder andere: sneeuwbal, witte korenbloem, sering, lysianthus, mooie anjersoorten en tulp.

• Hang als een zakvorm een stukje kippengaas in uw pot. Daarin legt u een smal stuk oasis, die niet boven de rand uitkomt.

• Steek in de oasis, die zich nu dus in het midden van de pot bevindt, een volle rij met mooie takjes.

• Vul de pot met water en steek laag langs de randen de voorjaarsbloemen.

• Als laatste legt u tussen de takjes kwarteleitjes.

52 terdege ● 22 april 2015

2204-52-TD-HO03_0.pdf 52

4/9/2015 3:30:13 PM

terdege 22 april 2015 53 â—?

2204-53-TD-HO03_0.pdf 53

4/9/2015 3:30:26 PM

Koningsdag geopend!

Molen ‘De Zwaluw’ geopend vanaf 11.00 uur Deze dag is er van alles te beleven bij de molen. Onder andere een grote stormbaan, oud-hollandse spelen, ijscokraam, maaldemonstratie enz.

Geniet van een heerlijke lunch, pannenkoek of diner in ons à la carte restaurant terwijl de kinderen zich volop kunnen vermaken in de speeltuin. Bekijk de koningsdag menukaart online op molendezwaluw.nl

• Grote stormbaan • Oud-hollandse spelen • Maaldemonstraties • Kinderspeeltuin

Molen ‘de Zwaluw’ • Kesteren • Tel. 0488 48 8833 • www.molendezwaluw.nl

Grootmoederstijd

bij ‘t Veluws Zandsculpturen Festijn Grootmoederstijd 125 jaar Vincent van Gogh Exp. schilderijen Koningshuis

Gedeeltelijk overdekt Gratis parkeren 17 april t/m 31 oktober 2015

Openingstijden: 17 april t/m 31 oktober ma. t/m za. 10.00 - 17.30 uur zondag gesloten Toegangsprijzen: 13 jaar en ouder € 9,50 6 t/m 12 jaar € 4,50 Gratis parkeren

Oude Barnevelderweg 5 • Garderen • (0577) 46 24 82 • www.zandsculpturen.nl 54 terdege ● 22 april 2015

Pag 54.indd 1

8-4-2015 5:41:47

opinie ❘ wereldhulpverlening

Rina Molenaar Msc Manager Communicatie & Fondsen bij Woord en Daad

Komt het geld voor ontwikkelingsorganisaties niet in een bodemloze put terecht? In veel landen is de politiek immers instabiel en is de overheid zwak georganiseerd.

Op kleine schaal worden mooie resultaten behaald, maar wat verandert er op nationaal niveau? Hebben programma’s in een land waar zoveel niet deugt überhaupt zin?

Vragen die ik vaak hoor in het land.

Oog voor de mens in de grote wereld Welke waarde heeft mijn gift in landen waar overheidszaken niet op orde zijn?

Werken in landen waar de overheid voor eigen belang gaat en toezeggingen niet nakomt, is moeilijk. Toch steunen organisaties als Woord en Daad op lokaal niveau mooie programma’s, die een verschil maken in mensenlevens.

Vanuit de wetenschap dat God elk mens uniek geschapen heeft, en Hij een doel heeft met dit leven, is elke euro van toegevoegde waarde.

Dus kijken naar individuen en niet veel verwachten van grote veranderingen?

Ja en nee. Ja, want we houden de mensen voor ogen van wie het leven verandert door een steun in de rug. We zijn echter nuchter en beseffen dat een kleine organisatie alleen niet veel verandert. Goede inhoudelijke samenwerking met overheden en andere partijen, zoals kerken of bedrijven, is essentieel voor ontwikkeling. Daarom is het antwoord tegelijk ook nee: we kijken zorgvuldig waar we in de grote wereld kunnen werken aan veranderingen.

Hoe? Door overheden aan te spreken op hun verantwoordelijkheid en sámen de schouders eronder te zetten. Maar dat vraagt wel wat, ook van gevers in Nederland. Zij zullen verder moeten kijken dan de bouw van scholen of het slaan van waterpompen. Wees als donateur bereid ook te geven voor programma’s die beïnvloeding van beleid als doel hebben.

Er is veel gebaat bij een overheid die zelf haar verantwoordelijkheden oppakt!

Wat betekent dat concreet?

Ik geef een voorbeeld. In Nicaragua produceren veel kleine boeren enkel voor hun eigen voedselvoorziening. Als ze al handel drijven, reikt dat vaak niet verder dan de lokale markt.

De overheid deed niets om innovatie in de landbouwsector te stimuleren, zodat boeren kunnen verbouwen voor de wereldmarkt.

De lokale organisatie waarmee Woord en Daad samenwerkt, zorgde ervoor dat de overheid ging werken aan betere wet- en regelgeving.

Mede daardoor produceren op dit moment meer boeren volgens internationale kwaliteitsstandaarden. Daardoor is export mogelijk gemaakt.

Regina Belli volgde een innovatietraining. Haar bedrijf ‘Honguitos Nicas’ exporteert nu, mede dankzij verbeterde regelgeving, producten naar buurland Honduras. Ze was lokale producent maar is veranderd in een zakenvrouw met mogelijkheden en ambities. Niet alleen Regina, maar ook haar omgeving profiteert hiervan.

Vele andere Nicaraguaanse boeren maakten dezelfde groei door als zij.

Ten slotte mijn advies voor u. Wees als gever kritisch: kijk naar het individu dat uw steun nodig heeft én de grote wereld. De omgeving bepaalt mede de kansen van een individu!

Info: woordendaad.nl, zoekwoord: lobby. terdege 22 april 2015 55 ●

2204-55-TD-AR07_0.pdf 55

4/9/2015 3:28:57 PM

tafelen e ni met Teu

Tips: • Met gehakte dille en citroenrasp (in dit recept in de kruidenolie gebruikt) kun je extra lekkere mayonaise maken (naar smaak toevoegen).

tekst en foto’s Teunie Luijk, Teunie@terdege.nl

56 terdege ● 22 april 2015

2204-56-TD-HO04_0.pdf 56

4/9/2015 3:28:29 PM

Een Zweedse kok bedacht het recept in de 18e eeuw Teunie Luijk

Schelvis met aardappeltjes

Bereiding: • Maak minstens één dag voor gebruik kruidenolie van de olijfolie, de citroenrasp, de fijngehakte dille, wat zeezout en een snuf peper. De smaken kunnen dan goed intrekken.

• Boen de aardappels schoon en dep ze droog.

• Snijd de aardappels in plakjes van ongeveer 3 mm, waarbij u ze nèt niet helemaal doorsnijdt.

Dit gaat het handigst als u de aardappels tijdens het snijden in een grote opscheplepel legt. De onderkanten blijven zo mooi intact.

• Kwast ze royaal in met de kruidenolie en bestrooi ze met wat grof zeezout.

• Leg de aardappels op bakpapier op de bakplaat en schuif die in het midden van de oven.

• Bak de aardappels in ongeveer 45 minuten op

200 graden knapperig en gaar.

• Tijdens het bakken sprenkelt u nog één of twee keer kruidenolie over de aardappels.

• Bak de visfilets drie minuten aan elke kant in wat olijfolie. In de laatste minuut strooit u er wat zout over en overgiet u ze met een scheutje van de kruidenolie.

• Serveren met bijvoorbeeld tuinerwtjes.

Ingrediënten (voor 2 personen): • 100 ml olijfolie traditional • rasp van een halve biologische citroen • 3 takjes dille • grof zeezout • peper • 4 middelgrote vastkokende aardappels • 2 schelvisfilets

Hoogstandje Ik ben slagersdochter en daardoor is vlees in ons menu vaak meer vertegenwoordigd dan vis.

Toch zijn we wel liefhebbers.

In dit recept maak ik gebruik van schelvisfilets.

Maar natuurlijk zijn andere vissoorten ook prima. Denk bijvoorbeeld aan kabeljauw.

Qua smaak en structuur lijken schelvis en kabeljauw heel veel op elkaar. Ik heb me echter laten vertellen dat schelvis duurzamer is.

Tilapiafilets kunnen trouwens ook. Maar neem dan liever niet de gekweekte soorten, die vol antibiotica kunnen zitten. Let bij aankoop op het ASC-keurmerk.

Het aardappelrecept werd in de 18e eeuw bedacht door een kok van het Zweedse Hasselbacken restaurant. De smaak van deze aardappels is net zoals ze eruitzien: meesterlijk! Grappig hoe zoiets eenvoudigs als een aardappel zo toch een culinair hoogstandje kan zijn.

Je kunt Hasselback aardappeltjes van iedere vastkokende aardappel maken. Ik koos een keer voor een speciaal ras: de Corne de gatte. Letterlijk: geitenhoorn.

Erg lekker!

terdege 22 april 2015 57 ●

2204-57-TD-HO04_0.pdf 57

4/9/2015 3:28:35 PM

58 terdege â—? 22 april 2015

2204-58-TD-AR08_0.pdf 58

4/9/2015 3:29:00 PM

Jong talent deel 2

Bedachtzame grootmeester In de schaakwereld wordt hij grootmeester genoemd.

Maar in zijn ouderlijk huis in Rijswijk is het gewoon Anish.

Anish Giri, 20 jaar, is een van de beste schakers ter wereld. tekst en foto’s Evert Barten

G

een schaakbord in de vensterbank, geen stukken op tafel.

Slechts hier en daar is te zien dat in deze Rijswijkse middenwoning een bekende schaker woont. In een smalle kast staan enkele bokalen en aan de muur hangt een voor Nederlanders onleesbaar schaakdiploma. Wel zijn overal invloeden van andere culturen zichtbaar, zoals een wandkleed uit Japan, een poster uit Nepal en een klokje uit Mexico.

Het diploma aan de muur is geschreven in het Russisch. „Mijn moeder komt uit Rusland, mijn vader is een Nepalees”, verduidelijkt Anish in opmerkelijk goed

Nederlands. Bedachtzaam laat hij zich op de rand van de witleren bank zakken. Achterover leunen doet hij geen moment. Anish is alert, zijn antwoorden komen vlot, trefzeker. Aan alles is te merken dat hier een snelle denker aan het woord is.

Tja, schakers zijn nu eenmaal slimme jongens. Maar Anish schudt beslist zijn hoofd. „Iedereen denkt dat. Maar er zijn topspelers die echt niet zo slim zijn.”

Maar intelligent moet je wel zijn, toch?

Anish haalt even zijn hand door zijn gitzwarte haar. „Het is wel waar dat het IQ van schakers gemiddeld wat hoger ligt, maar echt bijzonder is dat niet, hoor.”

Japan

Door het werk van zijn vader, die hydrotechnisch waterkundig specialist is, kwam Anish op zijn dertiende jaar naar Nederland. Daarvoor woonde hij

vier jaar in Japan. In Rusland kwam hij ter wereld. Maar waar Anish ook was, schaken deed hij. „Mijn moeder wilde het me op mijn vijfde jaar al leren, maar dat was net iets te vroeg. Een jaar later ging het beter. Vanaf mijn zevende jaar ging ik naar een schaakschool.”

Je kunt gerust stellen dat het schaken Anish in het bloed zit. Rusland is het schaakland bij uitstek, maar ook in Nepal is het een populaire denksport. Niet vreemd dus dat de jonge schaker al snel doorgroeide en toernooien mocht spelen. In St. Petersburg werd hij lid van „een heel goede club” en kreeg hij les van enkele grootmeesters.

terdege 22 april 2015 59 ●

2204-59-TD-AR08_0.pdf 59

4/9/2015 3:29:03 PM

Aan alles is te merken dat hier een snelle denker spreekt

En nu behoort hij tot de top-10 van de wereld en is hij fulltime schaker. Van over de hele wereld komen uitnodigingen om toernooien te spelen. „Ik kom net terug uit Georgië. Het is nu even rustig, maar over een paar weken moet ik weer naar Azerbeidzjan.”

Waar hij van leeft? Bescheiden glimlachend: „Van het prijzengeld kan ik goed leven.”

Schaken is op dit moment het enige dat Anish doet.

Geen studie ernaast, al zou dat misschien wel kunnen. „Een goede voorbereiding op toernooien is belangrijk en daar heb je veel tijd voor nodig. Ik gebruik er de computer voor. Een programma analyseert je zet en geeft aan of dit in het verloop van het spel een juiste is.” De jonge schaker haalt zijn laptop van boven en laat het programma zien. Een simpel tweedimensionaal bord vult het halve scherm. Daarnaast staan ingewikkelde tabellen en berekeningen.

Klassiek

Voor Anish is het gesneden koek, maar een leek

wordt er niet veel wijzer van. „Als je als amateur verder wilt komen, heb je een menselijke trainer nodig. Juist het menselijke inzicht is belangrijk.”

Klassiek, noemt Anish deze methode. Ook hij werd op deze manier gevormd en zijn speelstijl kun je dus als zodanig omschrijven. Het voordeel daarvan? „Ten opzichte van jongens uit Amerika die zich puur op de computer richten, heb ik misschien wat meer ervaring. Ook heb ik van jongs af aan veel gelezen over schaken. Ervaring en kennis, dat zijn wel de kernwoorden.”

De grootste uitdaging bij het schaken is volgens Anish niet

60 terdege ● 22 april 2015

2204-60-TD-AR08_0.pdf 60

4/9/2015 3:29:08 PM

Schaakbord

het ver vooruit denken, zoals velen denken. Het gaat erom de mogelijkheden te zien en de beste te kiezen. „Als ik een zet moet doen, zitten er direct tientallen mogelijkheden in mijn hoofd. Daar vallen de meeste van af, zodat er twee of drie overblijven. Daar kies ik dan de beste uit, op basis van ervaring en kennis van de tegenstander.”

Een gewone partij duurt meestal tussen de vier en vijf uur. Dat is vermoeiend. Anish houdt zich dan ook fit. „Ik sport veel en eet vitaminerijk voedsel. Als je niet fit bent, houd je het niet vol om dagen achtereen een partij van vijf uur te spelen.”

Voorbeeld

Zijn grote voorbeeld mag geen verrassing heten: de Rus Garry Kasparov. Als het over deze schaaklegende gaat, verliest Anish bijna zijn bedachtzaamheid. Hij leunt wat verder voorover op de bank. „Kasparov speelde zó agressief, zo anders dan anderen. Hij was ook de eerste die de computer ging gebruiken en zich heel intensief voorbereidde. Ja, hij was zijn tijd ver vooruit.”

Een leven zonder schaken? Anish kan het zich niet voorstellen. „Zoals een professor zich verdiept in een onderzoek, zo doe ik dat met schaken. Ik ben er elke dag mee bezig, het is mijn beroep.” Een andere studie zit er misschien nog wel in. „Psychologie, geschiedenis of een taal.

In ieder geval iets dat niet met schaken te maken heeft.” Maar voorlopig is Anish nog niet klaar met de denksport. Met een van zijn zeldzame grijnzen zegt hij: „Eerst nummer één van de wereld worden.” Om zich direct te verontschuldigen: „Dat wil toch iedereen die ergens goed in is?”

Als Anish de vraag krijgt of hij een schaakbord op tafel kan zetten, voor de foto’s, moet hij even lachen. „Een paar jaar geleden vroeg een journalist dat ook, maar omdat we toen nog niet zo lang in Nederland woonden, hadden we helemaal geen bord in huis. We zijn toen snel naar de supermarkt gegaan om er één te kopen.”

Anish speelde ruim tien keer tegen de nummer 1 van de wereld, Magnus Carlsen. Eén op één heeft hij een betere score. „Ik heb een keer van hem gewonnen, de rest eindigde in remise.” Toch heeft Carlsen meer punten, omdat hij op toernooien beter presteert. Anish: „Je kunt van de ene speler winnen, maar van de andere weer verliezen.

Dat heeft onder meer met de speelstijl te maken. Maar toen ik van Carlsen won, gaf dat wel zelfvertrouwen.”

„Het gaat erom de mogelijkheden te zien en de beste te kiezen” terdege 22 april 2015 61 ●

2204-61-TD-AR08_0.pdf 61

4/9/2015 3:29:13 PM

jongeren ❘ jouw vragen

Ds. A.A. Egas

Ds. B.L.P. Tramper

Goede werken?

T

erwijl ik er onder meer op wees dat je met het antwoord een aantal heldere criteria hebt om te beoordelen of iets goed of verkeerd is, staarde een van de catechisanten nadenkend voor zich uit. Langzaam ging haar vinger omhoog. „Dominee, hoe moet je nu het bekijken van een film beoordelen die een christelijke boodschap bevat? Is dat verantwoorde vrijetijdsbesteding?”

Met de belijdeniscatechisanten besprak ik vraag 69 van ons Kort Begrip. Daarin wordt gevraagd: Wat zijn goede werken?

De voorafgaande vraag gaat over de bekering van de mens. En dan wordt de dagelijkse bekering in het stuk der dankbaarheid bedoeld. Dat is een zaak uit het leven van Gods kinderen. Zij die mogen weten hoe groot hun zonden en ellenden zijn, maar ook hoe zij daarvan door de genade Gods zijn verlost. In hun leven komt een haat tegen de zonden openbaar, die samengaat met een vlieden van de zonden. Maar ook krijgen ze een verlangen om de Heere te dienen en goede werken te doen. Antwoord 69 gaat dan in op de vraag wat die goede werken zijn. Die vraag komt dus voort uit het verlangen om uit wederliefde de Heere te eren met een godzalig leven.

Het kader waarin Antwoord 69 staat, moet goed tot ons doordringen. Uit welk hart komt de vraag: „Mag ik een film met een christelijke strekking bekijken?”

Als deze vraag voortkomt uit een nauw geweten, dat probeert in eigen kracht netjes te leven voor God, dan beginnen we aan de verkeerde kant. Wij kunnen als natuurlijk mens nooit iets doen waar God behagen in heeft.

Misschien word je nu van binnen boos op mij. Dat kan ik goed begrijpen. Zelf heb ik ook een periode gekend dat ik met zulke vragen rondliep: wat mag wel en wat mag niet?

Aan een kind van God vroeg ik eens of een stereo-installatie wel verantwoord was. Hij keek me ernstig aan en zei: „Ben je met de Heere verzoend, anders is het pleisteren met loze

kalk.” Diep van binnen was ik beledigd, want ik voelde me met die vraag zo ernstig en vroom. Maar hij liet me eerlijk zien wie ik was: een vrome jongeling.

Laat dit daarom de eerste vraag worden: „Mijn ziel, doorziet gij uw lot? Hoe zult gij rechtvaardig verschijnen voor God.”

Wanneer we door genade daarop een antwoord mogen weten, gaan ook de vragen rond de levensheiliging echt belangrijk worden. Er is geen heiliging mogelijk zonder rechtvaardiging. In Antwoord 69 wordt immers van goede werken gezegd dat ze in de eerste plaats gedaan worden uit een waar geloof. Heb ik mij geheel leren toevertrouwen aan het offer van Christus en leeft Hij nu in mij? Komt wat ik doe voort uit liefde tot Hem? Wat we niet uit het geloof doen, is en blijft zonde!

Het tweede aspect wijst ons op de wet van de Heere, als een onfeilbaar richtsnoer. Wat hebben we in de Catechismus dan toch een heldere uitlegger van die wet.

Vraag jezelf ten slotte steeds af: Verlang ik ernaar Gods eer te bedoelen?

Mag je op deze vragen voor Gods aangezicht „ja” zeggen, dan geeft dat vrede en een bevrijd geweten. Dan ben je geen slaaf van wat kerkelijke mensen voor ideeën hebben over wat wel en niet geoorloofd is. Laat Paulus’ onderwijs je richtsnoer zijn: „Een ieder zij in zijn gemoed ten volle verzekerd.” De kanttekening hierbij luidt (in mijn eigen woorden): „Je bent verzekerd dat je niet zondigt en je niet het voornemen hebt om God te vertoornen en willens en wetens iets te doen tegen Zijn wil.” Dan ben je God gehoorzamer dan de mensen. Zo’n leven dicht bij Hem wens ik je van harte toe: „Leer mij naar Uw wil te hand’len, ’k zal dan in Uw waarheid wand’len. Neig mijn hart en voeg het saam, tot de vrees van Uwen

62 terdege ● 22 april 2015

2204-62-TD-AR08_0.pdf 62

4/9/2015 3:29:21 PM

Eenmooiegelegenheid vooreenfeestje!

WONING & PROJECT STOFFERING

ACTIE! PVC vloeren, vanaf

24,95

Uwfeestopmaat.Mooiesfeervollezalenvoor20tot400personen.Professionelelicht-engeluidsinstallatie. Eigen uitgebreide keuken. Rolstoelvriendelijk. Professionele bediening. Gratis parkeergelegenheid.

Partycentrum Het Dak is een uitstekende gelegenheid voor uw bedrijfsfeesten, vergaderingen, jubilea, congressen, beurzen, verkopingen, productpresentaties en catering. Want... in Het Dak kan het!

per m2

Tiendweg 9a • 4142 EG Leerdam • Tel. (0345) 61 36 26 • www.hetdak.nl

Boekhandel

Frits Hardeman

méér

Nieuw! Zeer gebruiksvriendelijke Ruim webshop! assortiment puzzels

sfeer in huis Klok zorgt met creatieve combinaties van vloer- en raambekleding voor sfeer in uw woning of werkruimte. Kom inspiratie opdoen in onze winkel in Ederveen en ontdek dat Klok méér stoffeert!

U bent van harte welkom in onze ruime zaak.

Telefoonweg 64b, Ede, Tel. 0318 - 61 75 55 info@fritshardeman.nl, www.fritshardeman.nl

Speciaal

Klok stoffeert méér dan u denkt Hoofdweg 234 - Ederveen - 0318 48 53 32 - stoffeerderijklok.nl Openingstijden: vrijdag 9.00-17.00 uur, zaterdag 10.00-16.00 uur. Overige dagen op afspraak.

voor u als abonnee van Terdege...

Rhodium blijft altijd mooi

Sieraden voor moeder en dochter Rhodium is sterker is dan zilver en blijft altijd mooi. Parels met echt parelmoer; Swarovski kristallen; magneetslot.

Armband 7252 van € 45,95 voor € 29,95 Collier 7252 van € 69,95 voor € 44,95 Set 7252 van € 115,90 voor € 69,95

Armband 1938 van € 37,50 voor € 27,95 Collier 1938 van € 44,95 voor € 33,95 Set 1938 van € 82,45 voor € 57,95

Spang 0132 van € 45,95 voor € 34,95 Op www.fhshop.nl vindt u nog meer sieraden.

Bestelinformatie Deze actie loopt tot 30 juni 2015 of zolang de voorraad strekt.

U betaalt € 3,95 verzendkosten per bestelling.

1. Via www.fhshop.nl. Vul bij referentie RD of Td in.

terdege

2. Per e-mail: info@fhshop.nl 3. Per post: Abonneevoordeel, Laan van Westenenk 12, 7336 AZ Apeldoorn 4. Telefonisch: 055 - 539 06 78

Kijk voor meer aanbiedingen op terdege.nl/abonneevoordeel

terdege 22 april 2015 63 ●

Pag 63.indd 1

8-4-2015 5:47:31

puzzelen

Spelregels van het laddersysteem Diny v. Leeuwen

Andrea Sinke

1. Elke goede oplossing levert punten op.

Hebt u vragen over puzzelaantal e.d., stuur dan een aan uzelf geadresseerde, gefrankeerde retourenvelop mee.

2. De inzendingen moeten drie weken na verschijnen van de puzzel(s) in ons bezit

Jenneke v/d Jagt

A-15 Bijbelse paspuzzel 2pt

B-15 Paspuzzel 2pt

Uit de onberijmde Psalm 139 staan hier de letters van 13 woorden door elkaar. De eerste letters staan al goed en in het puzzelhok staan de laatste letters al ingevuld. Maak de juiste woorden en vul ze horizontaal in. Verticaal is op de middelste rij nog een woord uit de Psalm te lezen.

Vul voor ieder cijfer dezelfde letter in en maak zo een kruiswoordpuzzel. A=5; L=13; S=16.

BOFEPRE BEKO DRINSUISTE GATENCHED GLIDEENE HADN HAAGENEN LITCH SKREPEN VANDIJEN VOMELKON WREKEN WRODO

Inzenden: De drie woorden die ontstaan op 1-2-3-4-5-5-3-65-7; 8-9-10-11-10-7; 12-11-13-13-2-14.

Behalve de Q en X zijn alle letters van het alfabet gebruikt.

D N

14

23

23

7

5

10

16

3

5

11

13

D N S N

6

9

K

3

2

9

15

N F

Inzenden: Het gevonden woord en de vindplaats.

T N N

D-15 Geschiedenis 2pt Beantwoord de volgende vragen. De letter die voor het goede antwoord nodig is, staat tussen haakjes.

1. Hoe heette de versterkte Westkust van Europa? (6) 2. Welke prinses werd in Canada geboren? (6) 3. Onder wiens leiding stond de regering in Londen? (5) 4. In welke plaats werd de vrede getekend? (2) 5. Welke plaats in Zeeland heeft een bevrijdingsmuseum? (1) 6. In welke plaats liggen de meeste Nederlandse oorlogsslachtoffers begraven? (4) 7. Hoe wordt 5 september 1944 genoemd? (7) 8. Vanuit welke plaats werden 622 mannen weggevoerd? (5) Inzenden: Het woord dat gemaakt kan worden van de letters die tussen haakjes staan.

© Puzzel: Diny van Leeuwen

N

14 3 1

12

3 20

3

5

22

19

6

2

13

5

16

9

22

9

3

6

9

16

22

2

5

23

18

3

5

16

24

21

9

2

3

11

2

3

20

9

6

20

9

3

9

3

2

2

14

5

2

14

2

22

22

23

20

3

11

2

2

13

5

11

10

13

2

14

9

22

11

2

16

11

10

2

3

22

16

13

5

6

2

5

8

13

5

8

5

14

3

9

7

16

2

11

10

16

13

5

8

10 14

23 20

2 16

22 15

4

16 16 5 2

7

15

11

20

11

9

1

2

2

17

11

2

8

9

10

8

E-15 Som 1pt Zoek voor de volgende woorden een ander woord. In de oneven getallen komt een cijfer voor. Maak zo een som.

1. gedubbelde draad (5), 2. dis (4), 3. rijgen (7), 4. roestvlek (4), 5. idem (9), 6. extra (4), 7. beenhouwer (8), 8. nietig (3), 9. Middellandse zeekust (7).

Inzenden: Het getal.

64 terdege ● 22 april 2015

2204-64-TD-RU03_0.pdf 64

4/9/2015 3:28:28 PM

zijn. U kunt dus twee aleveringen tegelijk inzenden.

3. Eén inzending per abonnementadres.

4. Wie in totaal 200 punten heeft, ontvangt een prijs. Overgebleven punten (staan vermeld achter de naam van de winnaar)

gaan mee naar de volgende ronde.

5. Stuur oplossingen op één briefkaart (gebruik alleen envelop als u antwoordenvelop meestuurt) naar: mw. A. Sinke-van der Jagt, Koningin Julianastraat 34, 4401 CZ Yerseke of naar puzzelbox@kliksafe.nl.

Vermeld de puzzelnummers en uw adres.

6 Zendt u voor het eerst in, zet dan ‘nieuw’ op uw briefkaart.

7. Prijswinnaars verliezen hun punten als ze een jaar niet hebben ingezonden.

Ze beginnen dan weer met nul punten.

C-15 Kruiswoordpuzzel 2pt

Puzzeloplossingen

Horizontaal: 1. model, 4. vlijt, 8. feestdos, 10. opgeld, 12. mannelijk dier, 13. keur, 15. gewicht, 16. sik, 17. stam, 19. bitter vocht, 21. muzieknoot, 22. eerder, 24. vogel, 25. slaapstoornis, 27. plant, 29. zangstuk, 31. toegankelijk, 32. vracht, 33. bergweide, 34. mep, 36. leeg, 38. dierenziekte, 41. veldles, 44. vis, 46. lidwoord, 47. vlugschrift, 50. reeds, 51. dunne, 53. verzinsel, 54. insect, 55. wat, 57. feeks, 58. rond, 59. hertachtig dier, 61. panel, 62. kien, 63. vogel.

Verticaal: 1. dikwijls, 2. boom, 3. dwarshout, 5. familielid, 6. ik, 7. sieraad, 8. verzameling, 9. bezinksel, 11. stad in Japan, 13. voor, 14. angstig, 16. zilt, 17. kledingstuk, 18. wiersoort, 20. grond, 22. handel, 23. afscheiding, 26. naaigerei, 28. meisjesnaam, 30. visvoer, 31. familie, 35. klooster, 37. niet klaar, 39. zoon van Adam, 40. Europese hoofdstad, 42. nietig, 43. afmijning, 45. wedstrijd, 48. tam, 49. klap, 52. op een keer, 54. bestek, 56. hefing, 58. diploma, 60. kiem, 61. bevestiging.

eeuwigheid, pleit, leven, geven, horen, verkoren, volk, hemeltolk, daarbinnen, beminnen, geslagen, vragen, gaan, staan. Binnenkamer, Mattheüs 6:6.

B-13 (Overlapper-doorloper): Horizontaal: 1. grond - duur reünie, 2. nep - pril - lam - mihoen, 3. imago - oost - trek - kin, 4. geel - lastig - geste, 5. iets - studio - odium, 6. skeeler - rok - knie - ei. Verticaal: 1. griesmeel - les - ski, 2. enk - kregel - los - sneu, 3. vuil - loods - sluier, 4. ara - ambt - tuil - lis - sok, 5. nuchter - redding, 6. gilet - tint teuten. Gevangenneming, kruisiging.

C-13 (Rondopuzzel): 1. Jood, 2. moot, 3. Metz, 4. meer, 5. tref, 6. vast, 7. taak, 8. knal, 9. orka, 10. mier, 11. riem, 12. raam, 13. arts, 14. shot, 15. echt, 16. lade, 17. klos, 18. earl, 19. gard, 20. daas, 21. gaas, 22. ergo, 23. café, 24. data. Jozef van Arimathea; rotsgraf.

D-13 (Vierkantjes): 1. conus, 2. opera, 3. nevel, 4. ureum, 5. salmi. 6. denim, 7. erica, 8. Nixon, 9. icoon, 10. manna. Nicodemus.

E-13 (Zandloper): 1. mestpoel, 2. stempel, 3. tempel, 4. pleet, 5. plet, 6. elp, 7. el, 8. e, 9. te, 10. het, 11. echt, 12. recht, 13. echter, 14. rechter 15. erfrecht. 23 klinkers.

Inzenden: Het woord dat ontstaat op 41 - 60 - 22 - 45 - 4 - 46 - 42 - 26 - 59.

1

2

4

3

13

12

30

41

48

47

54 58

57

56

61

60

59 62

50

49

53

52 55

45

44

43

46

40

38 39

42

51

34

37

36

24

31

33

32

20

28

27

29

35

19 23

26

25

11

18

22

21

7

15

14

17

16

6

10

9

8

5

A-13 (Bijbelse lettergreeppuzzel): aangezicht, morgenlicht,

63

terdege 22 april 2015 65 ●

2204-65-TD-RU03_0.pdf 65

4/9/2015 3:28:30 PM

Vervolgverhaal

Het verloren vaderland tekst Rudolf van Reest illustratie Rino Visser

Aflevering 55

O

p de breedvoerige en omslachtige wijze van de oosterling stelde Omar ben Mokaffa de leiders van het kamp aan ons voor. Ik kreeg de indruk dat zij allen ons als hoge gasten beschouwden.

Toen dit afgelopen was, maakte de Kaid zijn verontschuldiging, omdat hij order had gegeven om onze soldatenpakjes te vernietigen. Uit oogpunt van veiligheid had hij gemeend dit te moeten doen. Al onze bezittingen werden vervolgens naar ons toe gebracht. Het bleek dat er niets aan ontbrak. Toen kregen we gelegenheid, onder het genot van een heerlijke sigaret, de situatie samen te overzien.

Nog eenmaal werden we gestoord door een jong meisje, dat door de Arabier die ons het eerst bezocht had als de dochter van de Kaid werd voorgesteld. Zij boog zeer hoffelijk en reikte ons op een dienblad met ingelegde Arabische motieven koffie en gebak, zoals ik ze nog nooit eerder geproefd had. Zwijgend

liep ze achterwaarts de tent uit en ze maakte bij de uitgang opnieuw een charmante buiging, alsof zij prinsen van den bloede bediend had. Wat de baron betreft, mocht ze juist geoordeeld hebben, maar ik voelde mij een dergelijke vorstelijke onderscheiding niet waard en had liever een eenvoudige toenadering gezien van deze wonderschone roos der woestijn. „Je boernoes staat je wonderlijk goed” , zei ik, toen we onze delicate drank gebruikten. „Hetzelfde compliment” , zei hij. „Hoe gaat het nu?” „Slap, alsof ik maanden ziek geweest ben. Eerlijk gezegd zie ik tegen die fuif van vanavond op, maar we zullen ons zoveel mogelijk moeten aanpassen. De mensen menen het goed met ons.”

Na de koffie werd ons wijn gebracht, weer door hetzelfde meisje en onder dezelfde plichtplegingen. De baron dronk met gulzige teugen. „Zullen we eens een wandeling door het kamp maken?” stelde ik voor. „Ik heb het vermoeden dat flinke beweging je goed zal doen.”

We stapten de tent uit en knipperden met onze vermoeide ogen tegen het felle zonlicht. We probeerden onder onze wijde boernoes de beheerste, statige stap van de Arabier na te bootsen, maar ik had het gevoel alsof er achter alle tentgordijnen vrouwen en meisjes stonden te schudden van het lachen. Als naalden prikten de onzichtbare ogen van alle kanten door mijn Arabische kleding heen. Aan het vastberaden gezicht van de baron merkte ik dat hij zich net zo onwennig voelde als ik.

Uiterlijk zagen we daarentegen niets dat onze indruk bevestigde. Het scheen alsof niemand enige notitie van ons nam. We werden eer-

66 terdege ● 22 april 2015

2204-66-TD-RU04_0.pdf 66

4/9/2015 3:28:28 PM

biedig gegroet door wie we tegenkwamen en verder leek het alsof we heel ons leven tot deze zwerversstam behoord hadden. Nog nooit had ik een dergelijke innerlijke beschaving meegemaakt. Stel je iets soortgelijks eens voor te midden van onze Hollandse straatjeugd!

Of het speciaal voor ons was of een dagelijkse gewoonte, weet ik niet, maar de muziek die ik in mijn half-sluimerende toestand gehoord had, klonk opnieuw door het tentenkamp.

Enkele Arabieren bespeelden hun instrumenten. De tonen zweefden dromerig tussen de tentdoeken weg en verloren zich in de eindeloze vlakte.

We stonden er enige tijd naar te luisteren. De gezichten van de muzikanten waren onaandoenlijk strak. Ik kon niet gewaar worden welke emoties zij bij hun muziek hadden. Ja, ik stelde mezelf de vraag of zij eigenlijk wel emoties hadden. Hun ogen schenen in wijde verten te zien. De Arabieren schenen ongevoelig voor de indrukken van de concrete dingen om hen heen. Maar evenmin scheen de muziek hun geest te inspireren. Waarheen keken deze mensen en waaraan dachten zij? Welke westerling zal de ziel van de oosterling ooit benaderen? Ik had soms het vermoeden dat de baron er dichter bij stond dan ik. Hij kon dezelfde afwezige, uitdrukkingloze blik in zijn ogen hebben. Zou het Slavische ras verwantschap hebben met de oosterse ziel?

Plotseling brak de slepende, eentonige cadans van deze muziek af. Allen wierpen zich voorover op de knieën en ik zag hetzelfde bij de andere Arabieren, die overal rondslenterden.

Met hun hoofden diep op de aarde gedrukt, mompelden zij hun gebed. Het sein hiertoe was blijkbaar het klingelen van een zilveren belletje geweest, dat ik gehoord had.

Na het gebed bleef de muziek zwijgen. Zonder te spreken liepen we verder en toen de zon wegzonk en de felle gloed alles purper maakte, zochten we onze tent op. De wandeling had ons beiden goed gedaan.

De vorstelijke tent van Omar ben Mokafa bood een feestelijk aanzien. Zware kleden hingen tegen de wanden, kostbare decors vol Arabische motieven versierden het interieur.

We waren met elf man. Half gehurkt, half liggend gebruikten we een maaltijd, die hoofdzakelijk bestond uit heerlijk toebereid vlees en verschillende dranken.

Vrouwen kregen we niet te zien. Een Arabier bediende ons. Al deze mannen spraken goed

Frans en de conversatie verliep vlot.

We vertelden van onze landen, waarnaar met intense belangstelling geluisterd werd. Door de vragen die zij ons stelden, gaven ze blijk van een hoog intellect.

De Kaid bracht opnieuw op bloemrijke wijze hulde aan zijn redder en memoreerde op ontroerende wijze het motief dat mij tot deze daad geleid had. „Als ik de hoge onderscheiding mag genieten op enigerlei wijze in iets op het beeld van mijn hoge heer uw vader te gelijken, zal dat het hoogste geluk mijns levens zijn, een zoon te bezitten, die een schaduw van de zoon mijns heeren met zich draagt.”

Hierop boog hij eerst in mijn richting en toen naar zijn zoon, die mede aan de tafel aanzat. Het werd me allemaal bijna te veel.

Gelukkig maakten ze het niet laat.

Ze begrepen wel dat we onze rust nog dringend nodig hadden. Met de belofte dat hij de andere morgen de verdere ontvluchtingsplannen aan ons zou voorleggen, bracht de Kaid, vergezeld van zijn zoon, ons naar onze tent. Ik sliep die nacht droomloos.

Een week lang bleven we in het gastvrije kamp van de Arabieren. Ik had moeite om in deze vreedzame, voorkomende en beschaafde mensen de moordlustige vechtjassen te herkennen, die stervend nog proberen hun vijand mee de dood in te nemen. Maar ik begreep toch dat heel hun leven verklaard moest worden uit hun godsdienst. „Allah wil het.” Ik hoorde het elke dag en in ieder gesprek. Hun geloofsovertuiging was de stuwende drijfkracht van heel hun bestaan.

Soms ontdekte ik verrassende overeenkomsten met het even onwankelbare Godsbegrip van het calvinisme. Gods wil is heilig en onwederstandelijk. Wat zal het schepsel zich daartegen verzetten?

Maar een onoverbrugbare kloof is er toch ook. Wie zal de wil van Allah kennen? zegt de mohammedaan.

Hij is fatalist. Allah is groot, maar wij kennen hem niet. Alles wat er gebeurt, is Zijn wil, maar Hij openbaart ons die niet.

Ik had in deze dagen van rust de gelegenheid om de scherpe tegenstelling tussen beide levensbeschouwingen waar te nemen. Ook de calvinist belijdt Gods soevereine macht, Zijn eeuwige transcendentie, maar even rotsvast is de overtuiging van Gods immanentie. God in ons! Immanuël!

God heeft Zijn Geest toch uitgestort in schepselen en die tot Zijn kinderen aangenomen, waardoor Hij niet alleen God maar ook Vader is.

De Vadernaam van God kennen en belijden de Arabieren niet. Daarom staat hun leven onder de vreselijke ban van het noodlotsgeloof. Hier ligt de afgrond tussen christendom en mohammedanisme.

Toen ik mijn leven in dit licht plaatste, werden vele raadsels verklaard.

Als God Vader is, dan heeft Hij ook lief, dan heeft Hij ook mijn leven gegrepen, al lang voor ik het zelf wist.

We vertelden van onze landen, waarnaar met belangstelling geluisterd werd Stukje bij beetje ging ik het alles na.

Hij bracht mij in het legioen. Maar om me daar vast te houden, plaatste Hij Jan op mijn weg. Hij hield mij vast ook in de donkerste diepte. Zijn Geest werkte in mij in de donkerste nacht van mijn leven.

Deze weg moest God met mij houden, omdat ik op elke andere weg steeds meer mijn leven in eigen hand genomen zou hebben. God had zijn hardste hamers moeten gebruiken om mijn harde hart te verbrijzelen.

Ik aanvaardde het en ik dankte God ervoor.

Wordt vervolgd

terdege 22 april 2015 67 ●

2204-67-TD-RU04_0.pdf 67

4/9/2015 3:28:31 PM

De Viscount Sonus.

Daar wordt u stil van.

Wanneer u speelt op een Viscount, houden woorden op. De revolutionaire klankweergave zorgt voor een unieke orgelbeleving. Orgelspel wordt ongeëvenaard genieten!

Ervaar met Sonus© de combinatie van twee innovatieve geluidstechnologieën die alleen Domus/Viscount u bieden kan.

Benieuwd naar het unieke Viscount geluid? Ontdek en beleef het in de showroom van een van onze dealers: www.domusorgels.nl/dealers

De unieke Physis© technologie zorgt samen met het Real Audio Rendering systeem voor een ongeëvenaarde klankweergave!

Pag 68.indd 1

www.viscountinstruments.com

9-4-2015 8:09:43

NUMMER 15 . JAARGANG 32 . KATERN

Foto ANP

PRINSES BEATRIX . DE ZOONS VAN MARGRIET . KONINGIN ELIZABETH . LEZERSFOTO’S

PAGINA

70

Beatrix Bescheiden en hulpvaardig is onze oud-koningin

PAGINA

82

Elizabeth Al 67 jaar staatshoofd van Groot-Brittannië

koninklijk 22 april 2015 69 ●

2204-69-TD-KAT_0.pdf 69

4/10/2015 12:01:54 PM

Koningsdag 2014.

70 koninklijk â—? 22 april 2015

2204-70-TD-KAT_0.pdf 70

4/10/2015 12:02:02 PM

Bescheiden en hulpvaardig

Al bijna twee jaar is prinses Beatrix met pensioen. Achter de schermen geniet zij van haar oude dag, terwijl ze af en toe wat taken overneemt van koning Willem-Alexander en koningin Máxima. Tijdens NLdoet 2015 lapte ze onlangs nog de ramen van een verpleeghuis, maar Koningsdag en Prinsjesdag laat zij inmiddels over aan de nieuwe generatie. tekst Josine Droogendijk foto’s ANP en Henk Visscher

Al bij de aankondiging van haar aftreden was prinses Beatrix erg duidelijk. „Gesterkt voel ik mij door de gedachte dat het plaats maken voor mijn opvolger niet betekent dat ik afscheid neem van ú. Ik hoop dat ik velen van u nog dikwijls kan ontmoeten.”

Geen afscheid dus, maar toch heeft de prinses de afgelopen tijd letterlijk en figuurlijk een stapje terug gedaan. Op Koningsdag 2014 was zij nog aanwezig, maar inmiddels heeft de Rijksvoorlichtingsdienst laten weten dat prinses Beatrix dit jaar verstek laat gaan. Ook Prinsjesdag vieren we sinds de inhuldiging zonder de voormalige vorstin, die dit jaar vanuit het Kabinet van de Koning trots naar haar zoons en schoondochters zwaaide. Het is tijd voor de nieuwe generatie en dat beseft prinses Beatrix terdege.

Haar afwezigheid tijdens de feestelijke momenten laat wat zien

De koning betrekt zijn moeder bij belangrijke gesprekken en fotomomenten

van de bescheiden opstelling van de prinses, die achter de schermen Willem-Alexander bijstaat met raad en daad. Onlangs liet de koning in een interview bijvoorbeeld weten dat hij voor advies altijd terecht kan bij zijn moeder. „Daar heb ik geluk mee en het is erg fijn. We werken nog altijd hecht samen.”

De band tussen moeder en zoon is dus goed en dat blijkt ook wel uit de respectvolle manier waarop de koning en de prinses met elkaar omgaan. Bewust betrekt de koning zijn moeder bij belangrijke gesprekken en fotomomenten, terwijl prinses Beatrix op haar beurt een helpende hand biedt als de agenda van koning WillemAlexander overvol is. Zo nam zij enkele taken waar toen het koningspaar in Polen was voor een staatsbezoek.

Ook tijdens de vrijwilligersdag NLdoet stak zij dit jaar enthousiast haar handen uit de mouwen.

Kunst en muziek Naast haar hulp voor het koningspaar is de prinses ook nog erg betrokken bij de Nederlandse kunst en

koninklijk 22 april 2015 71 ●

2204-71-TD-KAT_0.pdf 71

4/10/2015 12:02:07 PM

UNIEKE TROUWLOCATIES IN DE KRIMPENERWAARD

Kent u het nog?

Voorheen de Stolp en is geheel gerenoveerd.

Bruiloften tot wel 500 personen.

Jan Steenlaan 16b - Stolwijk Telefoon (0182) 86 01 37 www.hetkwartierstolwijk.nl

Officiële trouwlocatie in de Molen Feestzalen tot 100 personen, maar grotere mogelijkheden op onze andere locaties.

Molenlaan 16 - Bergambacht Telefoon (0182) 351 300 www.pannenkoekenrestaurantonderdemolen.nl

72 terdege ● 22 april 2015

Pag 72.indd 1

8-4-2015 5:54:25

muziek. In haar vrije uren boetseert ze graag in het atelier van Kasteel Drakensteyn, terwijl ze regelmatig ook nog een museum opent of een concert bijwoont. Dat een groot deel van deze afspraken op zondag plaatsvindt, lijkt de prinses helaas niet te deren.

Naast alle openingen en concerten geniet prinses Beatrix ook privé van de nodige museumbezoekjes. Samen met prinses Mabel en haar kleinkinderen bezocht ze de afgelopen tijd bijvoorbeeld het Rijksmuseum. Ook andere musea konden rekenen op een koninklijk bezoekje.

Dat prinses Beatrix haar kleinkinderen tijdens een dagje uit vaak meeneemt, is niet zo verwonderlijk. De oud-vorstin is dol op haar familieleden en neemt hen het liefst overal mee naartoe. Zo is het koninklijke gezin regelmatig te vinden in de vakantievilla van de prinses en ook de rest van de familie wipt graag even langs. Afgelopen zomervakantie koos de koninklijke familie echter voor een luxe vakantie in Peru, zodat ze ongestoord konden genieten van de toeristische attracties en het lekkere weer. Op de beelden die door het hotel werden vrijgegeven, was een stralende prinses

Ramen zemen tijdens de landelijke vrijwilligersactie NLdoet 2015.

Prinses Beatrix heeft letterlijk en figuurlijk een stapje terug gedaan

Reünie van het Genootschap Engelandvaarders (2 september 2014).

koninklijk 22 april 2015 73 ●

2204-73-TD-KAT_0.pdf 73

4/10/2015 12:02:18 PM

Nieuwe uitgaven L.M.P. Scholten

KTBM Als nieuwe uitgave hebben wij de Kanttekeningenbijbel in middenformaat. Onder andere zeer geschikt voor aan tafel.

17,5 x 25,8 cm, zwart kunstleer, goudsnee, zonder Psalmen en formulieren.

Bestelcode: KTBM

u 65,-

Letterbeeld op ware grootte:

Onderzoekt de Schriften

Onderzoekt de Schriften 122 annotaties voor Bereeërs

L.M.P. Scholten

122 ANNOTATIES VOOR BEREEËRS Dit boek is bedoeld als hulpmiddel bij het onderzoek van de Bijbel. De vertaalkeuzes van de Statenvertalers worden steeds nauwkeurig vergeleken met de grondtalen, andere vertalingen en bijbelverklaringen.

Onderzoekt de Schriften is een tweede bundeling van vragen die in het verleden behandeld zijn in de vragenrubriek van StandVastig en bevat tevens niet eerder gepubliceerde antwoorden. De eerste bundel, Bijbels in Statenvertaling Nuttig tot lering, verscheen in 2008. Achter in het boek staat een Zie voor al onze overige uitgaven onze website of tekstregister op de beide boeken. neem contact met ons op!

BK 66. Geb., 288 blz., m 19,95

Nijverheidstraat 21, 4143 HN Leerdam • (0345) 61 01 55 Postbus 168, 4140 AD Leerdam info@gereformeerdebijbelstichting.nl • www.gbs.nl

Zutphen

Apeldoorn

± 20 min

± 30 min

DICHTERIJ DAN U DENKT! Arnhem ± 20 min

Drempt Doetinchem ± 10 min

74 terdege ● 22 april 2015

Pag 74.indd 1

8-4-2015 5:55:43

Beatrix te zien, omringd door haar zoons, schoondochters en kleinkinderen.

Prins Claus Ondanks alle vrolijkheid, de vakanties en de kunstzinnige avondjes is het pensioen van prinses Beatrix niet alleen maar genieten. Vlak na de inhuldiging overleed prins Friso en in 2002 had ze al afscheid moeten nemen van haar geliefde man Claus. Twee enorme verliezen, die het pensioen van de prinses overschaduwen.

Publiekelijk laat prinses Beatrix er maar weinig van merken, maar uit haar toespraken blijkt steeds weer haar grote liefde voor prins Friso en prins Claus. „Bij dit alles heb ik het grote geluk gehad mij gesteund te weten door Prins Claus. Door zijn nuchtere waarneming en relativerende benadering heeft hij bijzonder veel voor mij betekend. Met zijn inspanning voor ruimtelijke ordening, milieu, ontwikkelingssamenwerking en cultuur heeft hij de aandacht gericht op essentiële onderwerpen in de samenleving. Onze zonen heeft hij jong geleerd een open oog te hebben voor ontwikkelingen in de maatschappij en noden in de wereld. Zo heeft Prins Claus ook ons Huis dichter bij de tijd gebracht. Wellicht zal de geschiedenis uitwijzen dat de keuze voor deze echtgenoot mijn beste beslissing is geweest.”

Haar pensioen is niet alleen genieten

Van boven naar beneden: De prinses zwaait vanuit het Kabinet van de Koning naar de Gouden Koets (Prinsjesdag 2014).

De eerste Prins Friso Ingenieursprijs wordt uitgereikt (18 maart 2015).

Driedaags bezoek aan Sint Maarten (mei 2014).

koninklijk 22 april 2015 75 ●

2204-75-TD-KAT_0.pdf 75

4/10/2015 12:02:29 PM

Op de foto met

Oranjetelgen Het oproepje in Terdege leverde een mooie hoeveelheid foto’s op van lezers die met leden van de koninklijke familie op de foto gingen. De meeste opnames zijn van recente datum.

Koninklijke aandacht voor Lisa Mw. J. Clazing-van Dorp uit Stadskanaal mailde twee foto’s en vertelde daarbij dit: „Mijn kleindochter Margrietha heeft naast haar zoon Jasper (11 jaar) een dochter van 9 jaar, Lisa, die geboren is met een open ruggetje (spina bifida) en niet kan lopen. Ze zit altijd in een rolstoel. Toen het koningspaar op 17 februari dit jaar in Stadskanaal kwam, kreeg zij een hand van de koning en de koningin. Beiden bogen zich over Lisa heen en maakten een praatje met haar. Het koningspaar schudde ook Margrietha de hand.”

76 koninklijk ● 22 april 2015

2204-76-TD-KAT_0.pdf 76

4/10/2015 12:02:38 PM

Vakantie in Zeeland

Roeier Ardjan Ardjan Dekker uit Sliedrecht neemt vanwege een lichte beperking al vele jaren deel aan het Aangepaste Roeien in Dordrecht. Op deze foto, gemaakt op 15 juni 2001, wordt hij voorgesteld aan koningin Beatrix, ter gelegenheid van de doop van een nieuwe boot.

De familie Brand uit Krimpen aan den IJssel was in 1998 op vakantie in Aagtekerke en hoorde dat koningin Beatrix op 25 augustus een werkbezoek aan Zeeland kwam brengen. Ze zou onder andere Domburg aandoen. „Wij gingen met onze kinderen erheen en kochten een bloemetje.

Ze leidden de koningin expres langs onze kinderen, omdat ze zagen dat ze met een ingepakte bloem stonden. Wat waren onze kinderen enthousiast toen Martha deze mocht overhandigen.”

Collage voor de koning Elze Dekker-de Kramer uit Terneuzen heeft de koning twee keer ontmoet. De eerste keer was op 27 mei 2010 in Biervliet. Toen was de koning nog prins. Op de foto is mevrouw Dekker herkenbaar aan een groenbruine mouw met witte onderkant. Op 21 juni 2013 ontmoette zij (in koningsblauw vest) de koning en de koningin in Middelburg, tijdens het kennismakingsbezoek aan de provincie Zeeland. „Ik had een collage gemaakt over m’n vorige ontmoeting met de koning en heb die aan de koning gegeven.”

Cadeau voor Aimee Francine de Jong was op Koningsdag 2014 in de Rijp. „We hadden prinses Aimee een cadeau gegeven en daarna gevraagd of ze met ons op de foto wilde! En dat wilde ze wel!”

koninklijk 22 april 2015 77 ●

2204-77-TD-KAT_0.pdf 77

4/10/2015 12:02:53 PM

Speciaal

voor u als abonnee van Terdege...

Korting

Oranje zangreis naar Duitsland

€ 20,00

Tweedaagse Psalmzangreis naar Oranjestad Dillenburg Informatie:

p.p.

Het thema van deze Psalmzangreis is ’God, Neerland en Oranje’.

Datum: D.V. vrijdag en zaterdag 5 en 6 juni 2015

In Dillenburg maakt u een stadswandeling, u bezoekt de Willem-

Medewerkenden: Ds. M. Karens leiding, Peter Wildeman storen, de Kazematten en de Evangelische Stadtkirche. Hier bevindt zich de graftombe van het huis Nassau-Dillenburg. Per bus organist en de Betuwse Bovenstemgroep vertrekt u naar Herborn, waar Caspar Olevianus predikant was en Inbegrepen in reissom:

met Ursinus werkte aan de Heidelbergse Catechismus. ’s Avonds

Vervoer per comfortabele touringcar

is hier de samenzangavond. Ds. M. Karens verzorgt de meditatie

Koffie/thee met cake op heenreis

over het thema ‘God, Neerland en Oranje’. Op de tweede dag rijdt

Verblijf 1 nacht in goede middenklasse hotel

u door een prachtig landschap naar de oude stad Koblenz.

Verblijf op basis van logies met ontbijt

U maakt in de omgeving nog een mooie boottocht.

Duitssprekende gids in Dillenburg inclusief bezoek Slotkapel

Deze reis wordt georganiseerd door Zang-reizen i.s.m.

Vaartocht van een uur

Kreijkes Vakantie Idee. Voor een uitgebreide beschrijving zie

Afscheidsdiner op terugreis

www.kreijkes.nl. Daar ziet u ook welke kosten niet bij de prijs zijn

Gratis CD per deelnemer

inbegrepen.

Voordeel: U als abonnee betaalt € 199,00 in plaats van € 219,00 p.p.

U kunt de folder digitaal bekijken op www.zang-reizen.nl of op www.kreijkes.nl. U kunt het formulier digitaal invullen of aanvragen.

NB: voor de korting meldt u bij bijzonderheden: actie RD/TD.

terdege Pag 78.indd 1

U kunt telefonisch boeken of de folder aanvragen bij Kreijkes Vakantie Idee 0548 - 51 41 88.

Vermeld actiecode RDTD.

Kijk voor meer informatie op terdege.nl/abonneevoordeel

8-4-2015 5:57:05

Tweemaal met Máxima Op 6 maart dit jaar was koningin Máxima in Utrecht.

Bij haar vertrek vroeg de 15-jarige Jacobien Maurits uit Oud-Beijerland of ze met de vorstin op de foto mocht. Dat vond Máxima goed. Het was voor Jacobien niet de eerste keer.

Ook tijdens Koninginnedag 2012 ging ze met de (aanstaande) koningin op de foto.

Met Marilène in Rijksmuseum Toen het tijdschrift Vorsten 40 jaar bestond (in 2013), stond er een interview met prinses Marilène in. Zij had een speciaal cadeau: Vorsten mocht 20 x 2 toegangskaarten weggeven voor een gratis bezoek aan het Rijksmuseum. Marilène werkt voor de Vriendenorganisatie van het museum en zou de winnaars persoonlijk ontvangen.

Je kon een slagzin afmaken om kans te maken... Mirjam Blom uit Poortugaal deed mee. „Half april hoorde ik dat ik gewonnen had! Ik nam mijn zus Esther mee. Het was erg leuk om koffie te drinken met de prinses. Ze maakte heel gezellig een praatje met ons en we gingen met haar op de foto. Ze schreef ook een persoonlijk woord in de notitieblokjes die we van het Rijksmuseum kregen. Ook vertelde Marilène het een en ander over de Vriendenorganisatie.”

Vader of grootvader?

Opa en oma Van de Grift uit Amerongen stuurden een foto van hun kleinzoon Joran van de Grift, die tijdens Koninginnedag in Veenendaal (2012) een hand kreeg van (toen nog) kroonprins Willem-Alexander. Joran was toen 5 jaar en zat bij zijn opa op de schouders. De kroonprins vroeg aan Joran of het z’n vader of grootvader was.

koninklijk 22 april 2015 79 ●

2204-79-TD-KAT_0.pdf 79

4/10/2015 12:03:06 PM

puur hollands, puur natuur arantie g w u s i t i e Onze kwalit

Meubelen slaapkaMers raaMbekleding accessoires

linnenshop vloerbedekking houten vloeren zonwering

hoofdstraat 11-13 bergaMbacht telefoon 0182-351518 www.soetwonen.nl

al Meer dan 75 Jaar een vertrouwd adres

Wie wil er voor James zorgen?

James is nog maar drie en moet nu al zijn vader missen. Zijn moeder staat er helemaal alleen voor.

Als niemand te hulp schiet, belandt James met zijn familie op straat! U kunt Malawiaanse kinderen als James een veilig thuis bieden. Geef voor onderdak en (Bijbels) onderwijs.

Maak uw bijdrage over op IBAN NL74 RABO 0335 3074 50 t.n.v. Stéphanos, Hendrik Ido Ambacht.

Bel voor sponsoring van een gezin: 038 - 385 79 66

tel. 071 - 401 69 30 info@stephanos.nl www.stephanos.nl

Presentatie? voorlichting@stephanos.nl of bel 06-301 671 72 Wij bevelen het werk van Stéphanos van harte aan! ds. A.A. Brugge, ds. D.J. Budding, ds. G. Clements, ds. A.A. Egas, ds. L. Groenenberg, ds. A. den Hartog, ds. J. IJsselstein, ds. L.M. Jongejan, ds. J. Joppe, ds. M. Klaassen, ds. L.W. van der Meij, dhr. D.J. Schouten, mr. C.G. van der Staaij, ds. K. Visser, ds. W. van Vlastuin en ds. H. Zweistra

GENIET VAN MODE EN COMFORT

Perfecte pasvorm Verwisselbaar voetbed (geschikt voor steunzolen)

Diverse wijdtematen Voetmeting en deskundig advies Vreeken Voetverzorging is lid van Podolinea

GRATIS ALYSE VOETAN EGISTER DOOR R OG LO O D O P

staat voor beter lopen

Solidus / Xsensible / Mephisto / Finn comfort / Wolky / Footnotes / Pocco Pazza / Australian / Durea / Waldlaufer

MODISCHE COMFORTSCHOENEN

REGISTER PODOLOGIE

MEDISCH PEDICURE

PL A NTAGE WEG 4 5 / 2951 G N AL BL ASSERDA M / 078 - 69 30 331

FYSIOTHERAPIE

OSTEOPATHIE

ORTHOPEDIE

ARTS

WWW. V R E E KE N-V OE TV E R ZOR GING. NL

80 terdege ● 22 april 2015

Pag 80.indd 1

8-4-2015 5:58:54

Bloemen voor Beatrix Koningin Beatrix opende in 2012 een nieuwe wijk in Gouderak. Anna Oskam uit Waddinxveen ging erheen met haar tante, die bloemen voor de koningin had gekocht. De politie gaf advies over een goede staanplaats en inderdaad: de koningin liep spontaan naar Anna toe om de bloemen in ontvangst te nemen. Ze vroeg: „Je hebt deze mooie bloemen toch niet bij je vader uit de tuin geplukt?”

Verpleeghuisbezoek Op 4 april vorig jaar brachten koningin Máxima en koningin Silvia van Zweden een bezoek aan verpleeghuis Hogeweyk in Weesp.

Mariska ter Beek werkt in dit verpleeghuis, waar dementerende ouderen kleinschalig wonen. Ze overhandigde een bloemrijk welkomstcadeautje aan de Nederlandse koningin.

Koningsdag in De Rijp Henk en Hanske van Riesen waren vorig jaar op Koningsdag in De Rijp. Daar gingen ze op de foto met prins Maurits en zijn vrouw prinses Marilène.

In gesprek met scholieren Op 19 november 2014 opende koning WillemAlexander in Meppel onderwijspark Ezinge. Toen voerde de koning een gesprekje met de 12-jarige Christian Mussche uit Staphorst (met bruine trui) en enkele van zijn klasgenoten.

koninklijk 22 april 2015 81 ●

2204-81-TD-KAT_0.pdf 81

4/10/2015 12:03:20 PM

Ongedacht op de

troon

82 koninklijk â—? 22 april 2015

2204-82-TD-KAT_0.pdf 82

4/10/2015 12:03:28 PM

Koningin Elizabeth is al sinds 1947 getrouwd met Philip Mountbatten.

„Ik weet geen enkele formule voor succes, maar door de jaren heen heb ik geleerd dat sommige onderdelen van leiderschap universeel zijn en vaak gaan over het vinden van een manier om mensen aan te moedigen.” Aan het woord is de Britse koningin Elizabeth, die alweer 63 jaar staatshoofd is. tekst Josine Droogendijk foto’s ANP, AFP en diverse Royal Collections

Het leven van koningin Elizabeth is met recht veelbewogen en avontuurlijk te noemen. Lange overzeese reizen, moeilijke politieke kwesties, haar diamanten regeringsjubileum en de nodige familieproblemen hebben haar de afgelopen jaren beziggehouden. Wie haar aan het werk ziet, ontwaart echter een gemotiveerde en ervaren koningin.

In haar jeugd verwacht ze trouwens niet dat ze ooit de koningin van het Verenigd Koninkrijk zal worden. Haar oom Edward is immers in januari 1936 koning geworden en haar vader zal hem opvolgen, als Edward kinderloos zal blijven. Het loopt echter anders, want de kersverse koning verliest zijn hart aan de tweemaal gescheiden Wallis Simpson. De liefde is echt, maar kost Edward wel de troon. In december 1936, ruim

elf maanden na het aantreden van Edward, wordt broer George de nieuwe koning van Groot-Brittannië. En de kleine Lillibet is op tienjarige leeftijd opeens de nieuwe troonopvolger.

In militaire dienst Troonopvolger of niet, voor vader George is het erg belangrijk dat Elizabeth en haar zus Margaret een onbezorgde jeugd krijgen. Zelf is hij opgevoed door strenge kindermeisjes en koste wat kost wil de koning dat bij zijn eigen dochters voorkomen.

Toch is de jeugd van Elizabeth niet helemaal zorgeloos, want als ze dertien jaar is, breekt de Tweede Wereldoorlog uit. Het koninklijke gezin verhuist naar Windsor Castle

„Mijn man is alle jaren mijn steun en toeverlaat geweest”

koninklijk 22 april 2015 83 ●

2204-83-TD-KAT_0.pdf 83

4/14/2015 1:15:54 PM

1

2

4 3

1. Elizabeth als zevenjarige bij Abergeldie Castle in Scotland (1933).

2. Elizabeth met prins Charles (1949).

3. Op Windsor Castle (1940).

4. Ineens koningin (1952).

5. Trouwdag (1947).

84 koninklijk â—? 22 april 2015

2204-84-TD-KAT_0.pdf 84

4/14/2015 12:35:40 PM

en eigenlijk is het de bedoeling dat ze daarvandaan naar Canada zullen vertrekken. Moeder Elizabeth steekt hier echter een stokje voor, want onder geen enkel beding wil zij haar man achterlaten. „De kinderen kunnen onmogelijk zonder mij gaan, ik zal de koning nooit achterlaten, en de koning zal zijn land nooit achterlaten.”

Elizabeth blijft tijdens de oorlog dus gewoon in Groot-Brittannië, maar alleen passief toekijken is niets voor haar. In 1945 sluit ze zich daarom aan bij het leger, als monteur en vrachtwagenchauffeur. Een unicum, want niet eerder is een vrouwelijk lid van de Britse koninklijke familie in militaire dienst geweest.

Ineens koningin Na de oorlog breekt de tijd van voorbereiding pas echt aan voor Elizabeth. In 1947 brengt zij met haar ouders een staatsbezoek aan Zuid-Afrika en later dat jaar treedt zij in het huwelijk met haar grote liefde Philip Mountbatten. Elizabeth heeft haar liefde voor de prins nooit onder stoelen of banken gestoken en spreekt ook publiekelijk over de steun die ze van haar man krijgt. „Mijn man is alle jaren mijn steun en toeverlaat geweest. Hij heeft meer voor mij betekend dan hij ooit zal toegeven.”

Enkele maanden na de huwelijksdag is het opnieuw feest in het Verenigd Koninkrijk. Koningin Elizabeth is namelijk zwanger! Op 14 november 1948 wordt de nieuwe troonopvolger, Charles, geboren.

In de jaren die volgen, wordt het gezin uitgebreid met Anne (1950), Andrew (1960) en Edward (1964).

5

Tussen alle zwangerschappen door vergeet Elizabeth haar toekomstige taak niet. In 1951 brengt ze bijvoorbeeld een bezoek aan Canada en in januari 1952 vertrekt ze met haar man naar Australië en Nieuw-Zeeland, voor een meerdaags bezoek.

Op 6 februari, terwijl Elizabeth op

De kleine Lillibet is op tienjarige leeftijd opeens de nieuwe troonopvolger

reis is, overlijdt haar vader George onverwachts aan een hartaanval. Als prinses heeft ze Engeland verlaten, als koningin komt ze terug. Al de volgende dag wordt namelijk de zogeheten ‘Proclamation of Accession’ uitgesproken. Op 2 juni 1953 vindt uiteindelijk ook de kroning van koningin Elizabeth ll plaats.

Diana De nieuwe koningin krijgt te maken met politieke veranderingen, een economische crisis en veel familieproblemen. In 1992 wordt de scheiding van haar dochter Anne aange-

koninklijk 22 april 2015 85 ●

2204-85-TD-KAT_0.pdf 85

4/14/2015 12:35:51 PM

Pag 86.indd 1

9-4-2015 8:24:02

1

2

1. Op bezoek in Nederland (2007).

2. Koningin Juliana op staatsbezoek in Groot-Brittannië (1972).

3. Werkzaam bij het Britse leger.

3

kondigd. Ook Charles en Andrew laten in datzelfde jaar weten dat ze gescheiden leven van hun echtgenotes. Een heftig jaar dus voor de koningin, die ook nog te maken krijgt met een grote brand op haar Windsor Castle. Op 24 november van dat jaar noemt ze het, in een toespraak in de Guildhall, dan ook haar „annus horribilis” (Latijn: verschrikkelijk jaar).

Heel even lijkt het leven van Elizabeth weer in rustiger vaarwater te komen, maar in 1997 komt het afschuwelijke nieuws naar buiten over het overlijden van prinses Diana. Het land rouwt en keert zich tegen de koningin, omdat de koninklijke familie niet zichtbaar is tijdens de eerste dagen na het ongeluk.

Dat de verhouding met haar schoondochter niet zo slecht is geweest als wel is beweerd, komt tot uiting in de toespraak die ze houdt vanuit Buckinham Palace, na haar terugkeer vanuit haar vakantieadres in Schotland: „Ze was een uitzonderlijk en begaafd mens. In zowel goede als slechte tijden verloor ze

In 1945 sluit Elizabeth zich aan bij het leger, als monteur en vrachtwagenchauffeur nooit haar capaciteit om te glimlachen en inspireerde ze anderen met haar warmte en vriendelijkheid. Ik bewonder en respecteer haar voor haar energie en inzet voor anderen, en vooral ook voor haar toewijding aan haar twee jongens.”

Achterkleinzoon Na de begrafenis van prinses Diana keert de rust eindelijk echt terug. Af en toe zijn er nog wel wat akkefietjes, maar gelukkig kan de koningin zich vooral richten op haar taak en tegelijkertijd genieten van haar kinderen, kleinkinderen en zelfs achterkleinkinderen.

In 2011 is het in Groot-Brittannië feest vanwege de bruiloft van prins William en Catherine Middleton. Ruim twee jaar later sluit koningin Elizabeth haar achterkleinzoon George in haar armen.

Wijs geworden door ervaringen, geniet de Britse koningin van haar familie, haar koninklijke functie en haar oude dag.

87

2204-87-TD-KAT_0.pdf 87

koninklijk 22 april 2015 87 ●

4/14/2015 12:35:57 PM

Van Vollenhovens: werkzaam en onopvallend Ook op Koningsdag-nieuwe-stijl zijn ze van de partij: de vier zonen van prinses Margriet en prof. mr. Pieter van Vollenhoven, samen met hun vrouwen. Bij belangrijke gebeurtenissen in het koningshuis komen ze in beeld, maar wat doen ze de rest van het jaar? Vooral: hard werken en een zo gewoon mogelijk leven leiden. tekst L. Vogelaar foto’s ANP

88 koninklijk â—? 22 april 2015

2204-88-TD-KAT_0.pdf 88

4/14/2015 12:36:07 PM

Prins Maurits (47)

Prinses Marilène (45) De jongste dochter van mr. H. van den Broek (CDA), oud-minister van Buitenlandse Zaken. Tijdens haar studie bedrijfskunde in Groningen leerde ze prins Maurits kennen. Hun bruiloft (in 1998) was de eerste in deze generatie Oranjes. Het echtpaar ontving drie kinderen: Anna (14), Lucas (12) en Felicia (9).

Marilène werkte eerst in Zaandam, op het hoofdkantoor van Albert Heijn.

In 2006 stapte ze over naar het Rijksmuseum in haar woonplaats Amsterdam. Op de afdeling development is ze verantwoordelijk voor de organisatie Vrienden van het Rijksmuseum.

De oudste zoon in het gezin Van Vollenhoven behaalde in 1995 aan de Rijksuniversiteit Groningen zijn doctoraal economie. Hij had daarna leidinggevende functies op luchthaven Schiphol. Vanaf 2001 was hij business manager bij Philips in Amersfoort.

Samen met Felix van der Houwen richtte Maurits van Oranje in 2006 een eigen bedrijf op: The Source.

In 2011 werd Michel van Honk hun compagnon. Het bedrijf houdt zich bezig met innovatie die de groei van bedrijven moet bevorderen. Het ministerie van Verkeer en Waterstaat huurde hem in om het rijden in elektrische auto’s te promoten.

Net als zijn broer Bernhard woont de prins in Amsterdam. Maurits is beschermheer van de stichting Hart voor het Vondelpark. Hij komt vaak in het park, om te hardlopen of te fietsen, of met zijn kinderen. Toen het Vondelpark in juni vorig jaar 150 jaar bestond, boden zijn vrouw en hij een bankje aan. Tijdens de nationale vrijwilligersactie NLdoet gingen de prins en zijn vrouw ook niet ver van huis: in ‘hun’ park knotten ze wilgen.

Na de inhuldiging van zijn neef Willem-Alexander tot koning werd Maurits zijn adjudant in buitengewone dienst. Bij die gelegenheid werd hij bevorderd tot kapitein-luitenant ter zee van de Koninklijke Marine.

Als adjudant verving Maurits zijn neef in oktober vorig jaar toen de Canadese gouverneur-generaal in Bergen op Zoom aanwezig was bij een herdenking van de militairen die gesneuveld zijn tijdens de slag om de Schelde in 1944.

koninklijk 22 april 2015 89 ●

2204-89-TD-KAT_0.pdf 89

4/14/2015 12:36:19 PM

Prins Bernhard (45) De tweede zoon in het gezin studeerde zowel in Groningen als in Washington economie. Dat was niet de enige aanwijzing dat hij ondernemend is: tijdens zijn studententijd richtte hij met twee medestudenten het bedrijf Ritzen Koeriers op. De koeriers maakten gebruik van de destijds net ingevoerde ov-studentenkaart en konden zodoende pakketjes goedkoop bezorgen.

Na zijn studie behoorde Bernhard tot de oprichters van het internetbedrijf Clockwork, dat na enkele jaren al meer dan zestig werknemers had. Daarna werd de prins lid van het managementteam van it-onderneming Levi9 Global Sourcing en partner bij (’3) vastgoedbedrijf Vondel Capital in zijn woonplaats Amsterdam.

Prins Bernhard lijdt sinds 2002 aan de ziekte van Crohn, een chronische ontsteking Annette Sekrève, in 2000 getrouwd van het spijsverteringskanaal. Hij onderging in 2008 een darmoperatie. met prins Bernhard, behaalde in Eind augustus 2013 werd bekend dat bij hem een vorm van lymfeklierkanker (non1996 in Groningen haar doctoraal Hodgkin lymfoom) was geconstateerd. Daarvoor onderging Bernhard chemokuren. psychologie. Van 2002 tot 2011 Pieter van Vollenhoven noemde zijn zoon „een moedige strijder. Hij gedraagt zich werkte ze in deeltijd als begeleidster enorm kordaat en heeft een reuze moed getoond om alle hindernissen te nemen, in de gehandicaptenzorg bij de stichwant bij dit soort ziektes is sprake van afgrijselijke hindernissen. En ik hoop dat de ting AGO/Cordaan in Amsterdam. moed die hij getoond heeft wordt beloond. Dat hopen we allemaal en we bidden Het gezin telt drie kinderen: Isabella voor een goede afloop.”

(12), Samuël (10) en Benjamin (7).

Na de zware behandelingen had de prins in juni vorig jaar weer kracht genoeg om met zijn racefiets de berg Alpe d’Huez te beklimmen, tijdens een evenement waarmee geld werd ingezameld voor kankeronderzoek.

Hij richtte ook het fonds Lymph&Co op. Dat nam het initiatief voor het fiets- en schaatsevenement De Hollandse 100, waarmee onlangs bijna 214.000 euro werd opgehaald voor onderzoek naar lymfeklierkanker. Naast Bernhard deed ook zijn broer Maurits eraan mee, terwijl hun gezinnen en ouders hen aanmoedigden.

Prinses Annette

90 koninklijk ● 22 april 2015

2204-90-TD-KAT_0.pdf 90

4/14/2015 12:36:29 PM

Prinses Anita (45)

Prins Pieter-Christiaan (43) Prins Pieter-Christiaan koos Utrecht tot studiestad. Daar bekwaamde hij zich in de rechten. Inmiddels had hij zijn diensttijd bij de Koninklijke Marechaussee achter de rug.

De prins werkte drie jaar in Londen bij Equity Capital Markets. In het najaar van 2003 rondde hij een eenjarige masteropleiding business administration af in het Zwitserse Lausanne.

Even was hij in 2004 marketingstrateeg bij het ict-bedrijf Shopservices in Amsterdam, maar nog in hetzelfde jaar keerde hij terug naar de marechaussee. Daar werkte hij tot 2009 bij de directie operaties. Hij verliet de dienst als luitenant-kolonel en is nu reservist. Elk jaar vergezelt hij zijn ouders op 4 mei tijdens de dodenherdenking op de Grebbeberg.

De prins werd directeur van beveiligingsorganisatie AGT Group. Begin vorig jaar nam hij in Den Haag de leiding op zich van de Nederlandse vestiging van het Amerikaanse hightechbedrijf Sentillia, dat gespecialiseerd is in het beveiligen van evenementen met behulp van sociale media.

Anita Theodora van Eijk werd in Zwitserland geboren uit Nederlandse ouders. Ook daarna bleef haar leven internationaal: ze woonde in Aix-en-Provence (Frankrijk) en Oostvoorne, ging naar school in Singapore en Oegstgeest, studeerde Engelse taal- en letterkunde en ontmoette in Londen haar latere man.

Aan de Universiteit van Amsterdam studeerde ze in 1996 af in communicatiewetenschap. Ze werkte op de afdeling sales/marketing en tv-productie van Bloomberg in Amsterdam en Londen en ook bij veilinghuis Christie’s en zakenbank J.P. Morgan. Daarna richtte ze een eigen bedrijf op, dat zich bezighoudt met mode en lifestyle.

In 2005 trouwde ze met prins Pieter-Christiaan. Dochter Emma is inmiddels 8, zoon Pieter 6. Het gezin woont in Noordwijk. Er is sprake geweest van verhuizing naar landgoed De Horsten bij Wassenaar, maar dat is niet gebeurd.

In september 2011 werd prinses Anita in het Amerikaanse Los Angeles geopereerd aan een spontaan lek van hersenvocht in haar rug. Vanwege een longontsteking ontbrak ze op Koninginnedag 2012 bij de viering in Rhenen en Veenendaal.

koninklijk 22 april 2015 91 â—?

2204-91-TD-KAT_0.pdf 91

4/14/2015 1:16:57 PM

RECREATIETEAM IN DE MEIVAKANTIE EN MET HEMELVAART/ PINKSTEREN

MEIMAAND VAKANTIEMAAND NU OOK OVERDEKT ZWEMMEN/SPELEN!

55+ WEKEN! 29-05 / 12-06 MET TAL VAN ACTIVITEITEN!

Speciaal

voor u als abonnee van Terdege...

Van € 40,voor

€ 27,95 per set

Serie vingerhoeden met vorstelijke paleizen en woonhuizen

Op veler verzoek weer verkrijgbaar: vingerhoeden kroning 2013

Serie van 8 vingerhoeden met foto’s van koninklijke paleizen en vorstelijke woonhuizen in Nederland. Gemaakt van echt porselein en voorzien van een - met de hand geschilderde- gouden rand.

Op de achterzijde staan de namen van de paleizen.

Een schitterende serie van acht vingerhoeden met prachtige foto’s van de kroning op 30 april 2013. Echt porselein en voorzien van een - met de hand geschilderde - gouden rand. Een blijvende herinnering, die een sieraad in de kamer is. En een must voor elke verzamelaar!

Bestelinformatie Deze actie loopt tot 30 juni 2015 of zolang de voorraad strekt.

Verzendkosten € 2,95 per bestelling.

Bestel via www.fhshop.nl of bel 055 - 53 90 678

terdege

Samen nog voordeliger Normaal worden deze vingerhoeden alleen per stuk verkocht voor ca. € 5,00. Speciaal voor u zijn deze series nu compleet te koop in één verpakking; niet voor € 40,00 maar voor slechts € 27,95 per serie van 8.

Bestelt u beide series tegelijk, dan betaalt u geen € 55,90, maar slechts € 51,90.

Kijk voor meer aanbiedingen op terdege.nl/abonneevoordeel

92 terdege ● 22 april 2015

Pag 92.indd 1

13-4-2015 6:19:45

Prins Floris (40)

Prinses Aimée (37)

De jongste zoon van de Van Vollenhovens studeerde bedrijfsrecht en strafrecht in Leiden. Hij was parketsecretaris van de Amsterdamse rechtbank en ging in 2005 als beleidssecretaris aan de slag bij het openbaar ministerie.

In 2007 stapte hij over naar het bedrijfsleven. Tot 2011 werkte hij bij Deutsche Bank in Rotterdam en sindsdien is hij directeur bij accountants- en adviesbureau KPMG op de afdeling corporate finance.

Aimée Söhngen studeerde in 2002 aan de Universiteit Leiden af in de richting bedrijfsrecht, net als haar man. Ze werkte bij een bank en vanaf 2005 bij auto-importeur Pon Holdings. In 2010 trad ze bij de ANWB in dienst als manager ledenvoordeel.

Ze werkt op de afdeling marketing en sales op het hoofdkantoor in Den Haag.

In 2005 trouwde ze met prins Floris. Hun gezin telt drie kinderen: Magali (7), Eliane (5) en Willem Jan (1). Floris en Aimée woonden eerst in Amsterdam en Naarden. Ze verhuisden in 2011 naar Wassenaar en vestigden zich in 2013 in een herbouwde boerderij op landgoed De Horsten, tussen Wassenaar en Voorschoten. Ook koning Willem-Alexander en prinses Margarita wonen op het landgoed, dat eigendom van de koninklijke familie is.

koninklijk 22 april 2015 93 ●

2204-93-TD-KAT_0.pdf 93

4/14/2015 1:17:11 PM

creatief

Vleugje lente op de tafel

Met het zonnetje in huis vraagt mijn tafel om een vrolijk tafelkleed. Straks verhuist het kleed naar buiten voor de tuintafel! tekst Maaike Schiphorst en Arjanne van der Meer foto’s Marianne Witvliet

Zo ga je te werk Meet eerst uw tafel op. Het is mooi als het kleed overal ongeveer 20 cm over de tafel valt.

• Wij hebben ongebleekte katoen gebruikt. Uit ervaring weten we dat deze stof erg goed verf opneemt. Let u hierop bij het kiezen van de stof. Sommige synthetische stoffen zijn ongeschikt omdat de verf niet goed pakt. Een nadeel van ongebleekte katoen is dat de stof erg kreukt! Was de stof voordat u met het verven begint.

• Textielverf. Wij hebben gebruik gemaakt van het bekende merk Dylon. Deze verf is verkrijgbaar bij de drogist en bij de hobbyzaak. Er zijn twee soorten: voor de handwas en de machinewas. Voor het kleed maken we gebruik van verf voor de handwas.

• Keukenzout • Pot of blik om verf in te mengen • Oude bak of emmer

Dit heb je nodig • Het kleed is als het ware gedipt in de verf: dip dye.

• Zorg dat de gewassen stof nog vochtig is.

• Lees de gebruiksaanwijzing van de textielverf goed door.

Dan ziet u ook dat het zout door het water en het pakje verf geroerd wordt. Hiervoor is een oud blik handig.

• Giet nu de oplossing met 6 liter water erbij in een oude bak of grote emmer. Pak de stof voor het kleed en vouw die in de lengte zo vaak dubbel, dat de stof in de bak of emmer kan hangen.

• Vouw nu het kleed in de breedte dubbel. Vouw het niet

te strak op maar losjes, anders komt er geen verf in de vouwen.

• Doop het kleed voorzichtig in de verf, zo ver als u de kleur wilt hebben.

• Laat nu het onderste gedeelte van het kleed langer in de verf hangen zodat hier de verf langer intrekt en de kleur intenser wordt.

• Laat het kleed voorzichtig drogen.

• Wij vonden de rafeltjes van de zelfkanten van het kleed juist grappig, maar u kunt het kleed ook omzomen.

94 terdege ● 22 april 2015

2204-94-TD-HO01_0.pdf 94

4/15/2015 12:24:43 PM

creatief

Vleugje lente op de tafel

Met het zonnetje in huis vraagt mijn tafel om een vrolijk tafelkleed. Straks verhuist het kleed naar buiten voor de tuintafel! tekst Maaike Schiphorst en Arjanne van der Meer foto’s Marianne Witvliet

Zo ga je te werk Meet eerst uw tafel op. Het is mooi als het kleed overal ongeveer 20 cm over de tafel valt.

• Wij hebben ongebleekte katoen gebruikt. Uit ervaring weten we dat deze stof erg goed verf opneemt. Let u hierop bij het kiezen van de stof. Sommige synthetische stoffen zijn ongeschikt omdat de verf niet goed pakt. Een nadeel van ongebleekte katoen is dat de stof erg kreukt! Was de stof voordat u met het verven begint.

• Textielverf. Wij hebben gebruik gemaakt van het bekende merk Dylon. Deze verf is verkrijgbaar bij de drogist en bij de hobbyzaak. Er zijn twee soorten: voor de handwas en de machinewas. Voor het kleed maken we gebruik van verf voor de handwas.

• Keukenzout • Pot of blik om verf in te mengen • Oude bak of emmer

Dit heb je nodig • Het kleed is als het ware gedipt in de verf: dip dye.

• Zorg dat de gewassen stof nog vochtig is.

• Lees de gebruiksaanwijzing van de textielverf goed door.

Dan ziet u ook dat het zout door het water en het pakje verf geroerd wordt. Hiervoor is een oud blik handig.

• Giet nu de oplossing met 6 liter water erbij in een oude bak of grote emmer. Pak de stof voor het kleed en vouw die in de lengte zo vaak dubbel, dat de stof in de bak of emmer kan hangen.

• Vouw nu het kleed in de breedte dubbel. Vouw het niet

te strak op maar losjes, anders komt er geen verf in de vouwen.

• Doop het kleed voorzichtig in de verf, zo ver als u de kleur wilt hebben.

• Laat nu het onderste gedeelte van het kleed langer in de verf hangen zodat hier de verf langer intrekt en de kleur intenser wordt.

• Laat het kleed voorzichtig drogen.

• Wij vonden de rafeltjes van de zelfkanten van het kleed juist grappig, maar u kunt het kleed ook omzomen.

94 terdege ● 22 april 2015

2204-94-TD-HO01_0.pdf 94

4/15/2015 12:52:34 PM

terdege 22 april 2015 95 â—?

2204-95-TD-HO01_0.pdf 95

4/15/2015 12:24:51 PM

terdege 22 april 2015 95 â—?

2204-95-TD-HO01_0.pdf 95

4/15/2015 12:52:41 PM

party restaurant | zalencentrum | vergaderen

96 terdege â—? 22 april 2015

Pag 96.indd 1

13-4-2015 6:19:20

ingezonden

column

Ziekenhoekje Mw. M. Looij-Tanis (46) heeft MS. Haar man (48)

is gestopt met werken om haar te verzorgen en het huishouden te doen. Stenenbaak 18, 3253 VR Ouddorp.

Sharon van de Scheur (3 jaar) heeft haar arm op twee plekken gebroken. Wie wil dit meisje verrassen met een kaart? Rozenstraat 8, 4043 KN Opheusden.

Mw. P. Wessels heeft gezondheidsklachten, waardoor ze maar een paar uur per week voor de klas kan staan. Costersland 31, 7951 HD Staphorst.

Marco Treffers heeft een meervoudige beperking

en logeert elk weekend bij zijn ouders. Hij houdt van kaarten met tractoren en treinen. Weth. Van der Polstraat 65 4264 RD Veen.

Mw. Ali Beukers-Versteeg (58 jaar, getrouwd, (klein)

kinderen) is eind 2014 geopereerd aan haar knie.

Tot voor kort verliep de revalidatie goed, maar waarschijnlijk is nu weer een operatie nodig. Mozartstraat 150, 2992 RJ Barendrecht.

Jarig Rowan van Kleef hoopt op 28 april 3 jaar te worden. Sinds eind maart gaat hij voor drie dagen per week naar De Schutse. Jasmijnstraat 14, 4043 LX Opheusden.

Nancy Baas wordt op 7 mei 60 jaar. Zij woont onder

begeleiding. Ze wilde haar verjaardag met haar broers en zussen vieren maar door ziekte kan dat niet. Kasteelstraat 118, 4381 SN Vlissingen.

Schreeuw om Leven

In het artikel over Siriz in het vorige nummer stond ten onrechte dat de abortuskliniek in Houten een rechtszaak heeft aangespannen tegen stichting Schreeuw om Leven. De CASA-kliniek heeft wel bezwaar gemaakt bij de gemeente Houten tegen een aan Schreeuw om Leven (en andere organisaties) verleende vergunning om bij de kliniek zijn mening kenbaar te maken. Dit bezwaar is overigens recent verworpen.

Mr. drs. P. Verhoeve, burgemeester van de gemeente Oudewater

Stemzondag Let op: stemmen op zondag wordt actueel.

Op 22 april is er een Algemeen Overleg van de Tweede Kamer. Op de agenda staat onder meer een gesprek gepland over de mogelijkheid om te stemmen op zondag. Dit vanwege de laatste Europese Verkiezingen, waarbij we moesten wachten op de uitslagen van de andere landen, omdat die op zondag verkiezingen hielden.

Voor mezelf sprekend: droevig dat dit gesprek plaatsvindt. Algemeen bekend is dat een belangrijke minderheid (liever) niet zou stemmen op zondag. Kiezers die doorgaans zeer trouw zijn in het uitbrengen van hun stem.

Bij verkiezingen moeten toch zoveel mogelijk mensen kunnen stemmen?

In de meeste Europese landen wordt al tientallen jaren op zondag gestemd. Ook door christenen. De Bijbel zegt niets over stemmen als zodanig. En is het vierde gebod niet het enige dat we niet letterlijk houden? Toch is christenen veel aan zondagsheiliging gelegen.

Niet als doel in zichzelf, maar als middel. We mogen rusten van onze ‘boze werken’, God en

Kiezers die trouw zijn in het uitbrengen van hun stem... de naaste zoeken en een voorsmaak hebben van de eeuwige sabbatsrust.

Mogelijk ligt achter de wens te stemmen op zondag de wens af te rekenen met de christelijke cultuur. Een verdrietige realiteit. Des te belangrijker is het in begrijpelijke taal op te komen voor het voortzetten van de huidige praktijk. Met Rutte zeg ik: „We hebben grotere problemen aan te pakken dan de vraag of we drie dagen moeten wachten op een uitslag.”

Bovendien: de kwaliteit van de democratie is erin gelegen hoezeer de meerderheid rekening houdt met belangen van minderheden.

terdege 22 april 2015 97 ●

2204-97-TD-RU07_0.pdf 97

4/15/2015 12:23:56 PM

reportage

Een paar miljoen klinknagels tekst en foto’s Marianne Witvliet

J

e ontkomt in Parijs niet aan de 342 meter hoge Eifeltoren. Waar je ook loopt, het smeedijzeren gevaarte domineert de stad.

Hoewel de Eifeltoren het niet haalde bij de verkiezing van nieuwe wereldwonderen in 2007, is ‘La tour Eifel’ jaarlijks goed voor meer dan zeven miljoen bezoekers. Vrijwel zeker gaat het om het meest bezochte monument ter wereld.

Het is zo’n kunstwerk waarvan niemand zich meer afvraagt of het mooi is of niet. Net als bij de Egyptische piramiden of het Romeinse Colosseum staat de genialiteit waar het meesterwerk van getuigt buiten kijf. Stiekem overvalt mij een dubbel gevoel. Komt dat soms door het jaarlijkse aantal zelfdodingen? Drang om naar boven te gaan, is er niet.

Het is vreemd als blijkt dat de toren bruin is in plaats van antracietgrijs, want die kleur staat sinds je kindertijd op je netvlies. Maar ja, meer dan zeven miljoen kilo smeedijzer moet op den duur wel gaan roesten. Gaat dat goed op de lange termijn? Blijven die 18.000 stukken op hun plaats zitten? Krijgen die 2,5 miljoen klinknagels niet een keertje te maken met metaalmoeheid?

Of is daar op de linkeroever van de Seine een mannetje dat dagelijks alles grondig inspecteert?

Gustave Eifel ontwierp de toren voor de wereldtentoonstelling in 1889.

98 terdege ● 22 april 2015

2204-98-TD-AR09_0.pdf 98

4/15/2015 12:23:52 PM

terdege 22 april 2015 99 â—?

2204-99-TD-AR09_0.pdf 99

4/15/2015 12:24:04 PM