Terdege 6 mei 2015

BIJ AL L

11-D EL

ST EL

N LE

OEK EH

ET

SHOUDPA HUI KK G I EN EN BANK

GRATIS

Normaal

1015.-

699.-

Nu

2-Hoek-2 MONTEBELLO Strakke hoek voor het hele gezin. In diverse kleuren uit Stofgroep 1.

Inclusief kussens.

Bezettingsjaren

Organiste Anna Buijze begint meestal met een fluitje. „Ik houd niet van lawaai.”

In de oorlog hield onderwijzer Wim Droogers zich vast aan een belofte die zijn moeder had gekregen.

terdege

Koop nu betaal later

Stofzuiger + Citruspers + Blender + Waterkoker + Eierkoker + Broodrooster + Tosti apparaat + Stoomstrijkijzer + Elec. pepermolen + Chocoladefontein Keukenweegschaal

Muzikaal talent

6 mei 2015 32e jaargang nr. 16 Losse nummers: € 3,95

reformatorisch familiemagazine

●

terdege 6 mei 2015 . 32e jaargang . nummer 16

Normaal

3+2 BRITNEY Stijlvol vormgegeven bankstel, uitvoering met sierlijke bies. In diverse kleuren Maxime. Inclusief kussens.

1095.-

499.-

ertijd ten lev 2 minu

Normaal

Nu en rbeeld le voo e k n e ts n slech ! Dit zij Let op

d oorraa n op v odelle Alle m

1995.-

999.-

Nu

3+2 ITALIA Tijdloos bankstel met sublieme afwerking.

Combinatie in diverse kleuren uit Stofgroep 2.

HAWAII Super comfortabele lounger met bijpassende losse kussens.

In diverse kleuren Sussy.

Normaal

2295.-

799.-

Nu

ALKMAAR, Koedijkerstraat 2

EINDHOVEN, Kanaaldijk-Noord 5

NIEUWEGEIN, De Liesbosch 72

AMERSFOORT, Amsterdamseweg 37a

GRONINGEN, Energieweg 13, Hoendiep

SLIEDRECHT, Conradstraat 8

ASSEN, Borgstee 7

HEERLEN, In De Cramer 74, Woonblvd Heerlen

OOSTERHOUT, De Meerstoel 14, Woonblvd

CAPELLE A/D IJSSEL, Lylantsebaan 7a

HENGELO, Wegtersweg 82

UDEN, Industrielaan 20, Woonboulevard

DEVENTER, Essenstraat 15, de Snipperling

HOOGEVEEN, Groenewegenstraat 23-25

VEENENDAAL, Schoolstraat 100

DRACHTEN, Dr. M.L.Kingsingel 10

MAASSLUIS, Noordzee 10

ZEVENAAR, Edisonstraat 26, Meubelstraat

DEN HAAG, Waldorpstraat 144, Megastores

MIJDRECHT, Rendementsweg 10b

ZALTBOMMEL, Van Voordenpark 21

MAANDAG T/M VRIJDAG 9.30 - 21.00 UUR, ZATERDAG 9.00 - 17.00 UUR. ZONDAG ALTIJD GESLOTEN

ZOETERWOUDE, Hoge Rijndijk 307

Seats and Sofas en A Giant Take-Away zijn als woordmerk geregistreerd. Het logo van Seats and Sofas is als beeldmerk geregistreerd. Deze reclame-uiting is gedeponeerd, het kopiëren of dupliceren zonder schriftelijke toestemming van Seats and Sofas is wettelijk verboden. Prijs- en modelwijzigingen alsmede zet- en drukfouten voorbehouden.

Aanbiedingen geldig zolang de voorraad strekt. De afbeeldingen zijn niet bindend en kunnen afwijken van de specificaties. Actie niet geldig in combinatie met andere acties.

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\0605-01-TD-VPG_0 2-3

Werkvakanties Willem-Jan van der Ven: „Geen enkele jongere komt onveranderd terug”

Thema ‘Vrouw’ Portret Gerda Stolk zet haar creativiteit in voor goede doelen Opvoeding Sarina Brons: „Ik ben geen voorstander van verplicht kusjes geven” Mijn stijl Tips voor ‘zandlopers’ 22-4-2015 16:04:33

colofon Terdege is een reformatorisch familieblad en verschijnt elke twee weken. Terdege is een onderdeel van Erdee Media Groep (EMG). EMG legt van abonnees gegevens vast voor de uitvoering van de (abonnee)overeenkomst en om u te informeren over producten en diensten van EMG.

Postadres: Terdege, Postbus 75, 7300 AB Apeldoorn Bezoekadres: Laan van Westenenk 12, 7336 AZ Apeldoorn Telefoon (algemeen): 055 - 5390333 Fax: 055 - 5419318 E-mail: redactie@terdege.nl Directie: Ir. B. Visser Hoofdredacteur: W.B. Kranendonk Chef-redacteur: Ad Ermstrang, tel. 055 - 5390445 Redactiecoördinator: Wim Lemstra, tel. 055 - 5390282 Redactie: Gisette van Dalen, Jan van ‘t Hul, L. Vogelaar, Huib de Vries Vormgeving: Harry Blankestijn, Hans Kraayeveld, José van der Meer, Roelien Pieper-Schipper Abonnementen en bezorging: Ditje van Huffelen, tel. 055 - 5390300, fax 055 - 5415687, e-mail: administratietd@erdee.nl Advertenties: tel. 055-5390499, e-mail: advertentietd@erdee.nl. Bij het afsluiten van een advertentiecontract zijn de Rota Regelen van toepassing.

ISSN: 1382-9076 Giro 719 502 (Erdee Media Groep) Druk: Koninklijke BDU Graisch, Bedrijf BV, Barneveld Abonnementsprijs: Per jaar € 89,50 (factuur) € 88,50* (incasso), per kwartaal € 23,40 (factuur) € 22,90* (incasso). *Dit bedrag is inclusief de korting voor incasso.

De 32e jaargang loopt tot 1 oktober 2015.

Abonnementen kunnen op elk moment ingaan.

Opzegging: Een maand voor einde abonnementsperiode, voorzien van opzegreden.

Adreswijzigingen: Schriftelijk, drie weken vóór ingangsdatum.

Aansprakelijkheid: Terdege is op geen enkele wijze aansprakelijk voor producten en diensten die aangeboden worden door adverteerders in deze Terdege. Dit geldt ook voor de integriteit van de adverteerder.

Over twee weken x 20 mei 2015

Bang voor de toekomst Twintig jaar lang leefden de meeste West-Europeanen als kinderen in een pretpark, zorgeloos genietend van het nu. Inmiddels is de angst voor de toekomst terug. Hoe ermee om te gaan? Historicus Ton van der Schans: „Tot nu toe levert verkeerd gebruik van de frituurpan hier meer slachtoffers op dan het gevreesde terrorisme.”

Stadswandeling Zeker 3000 mensen bezochten het afgelopen jaar onder leiding van een vrijwilliger van stichting Tot Heil des Volks het centrum van Amsterdam.

De Wandelende Tak ziet de belangstelling toenemen. Marieke Rietveld: „We willen laten zien dat God hier nog steeds werkt.”

Meer info: terdege.nl; erdeeservice.nl Het is verboden Terdege zonder toestemming op te nemen in, of ter beschikking te stellen van een leesportefeuille. Terdege is op geen enkele wijze verantwoordelijk voor de kwaliteit of integriteit van producten en diensten die in de advertenties worden aangeboden.

Terdege in braille, gesproken vorm en groteletterleesvorm: Loket Aangepast - lezen, Den Haag, tel. 070-3381500

En verder: Oase in de woestijn „Veel mensen weten niet goed raad met psychische problemen”, zegt Alide Snitselaar, gastenbegeleider bij Pastoraal Diaconaal Centrum De Herberg in Oosterbeek. „Liefdevolle aandacht en vooral luisteren, dat is mijn advies.”

• Raadslid Harm Jan Polinder (21) uit Hulshorst symboliseert de nieuwe generatie SGP’ers.

• Meyer Werft in Papenburg bouwt uiteenlopende oceaanreuzen • Themakatern: opvoeding en voeding • Wanneer krijgen je kinderen een eigen laptop? terdege 6 mei 2015 83 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\0605-02-TD-ADV_0 82-83

22-4-2015 16:05:37

Pag 3.indd 1

20-4-2015 5:52:23

inhoud

38

Pilgrim Fathers Museum Het Leidse leven van de grondleggers van de Verenigde Staten.

78

Verlaten plekken In het oosten van Duitsland zijn er lege boerderijen en kastelen te over, zij het in deplorabele staat.

8

28

Wereldwijd verbinden

Bethel hield stand

De gevestigde werkvakantieorganisaties twijfelen niet aan het nut ervan. „Het zijaan-zij meesjouwen in arme landen heeft blijvende gevolgen.”

De afdeling van de Gereformeerde Bond in Den Bosch bleef bestaan omdat enkele jonge gezinnen erbij kwamen. Ouderling Bok: „We hebben tijdens de diensten weer kinderoppas.”

Het moment van Huib

20

Oorlogsleed verbeeld Piet Edelman maakte twee bombardementen mee. Zijn herinneringen daaraan legde hij vast in minutieuze tekeningen.

0605-04-TD-INH_0.pdf 4

Ik ben van na de oorlog en ken die alleen uit verhalen, maar door de gesprekken met Piet Edelman en meester Droogers kwamen de vijf bange jaren heel dichtbij. Voor Edelman stempelen ze na zeventig jaar nog elke dag. Wat is vrede een groot goed!

Huib de Vries

4/22/2015 4:16:46 PM

welkom!

reportages 8 Werkvakanties 28 Bethel, kleine kerk in Den Bosch 38 Leidse herinneringen aan Pilgrim Fathers 62 Kazemattenmuseum Kornwerderzand interviews 20 Piet Edelman (oorlogsherinneringen) 44 Wim Droogers (oorlogsherinneringen) 74 Organiste Anna Buijze bezinning 7 Meditatie 15 Pastoraal 26 Digitale Media 33 Opinie 37 Ogenblik 77 Jouw vragen columns 47 Ir. B.J. van der Vlies 65 Burg. Pieter Verhoeve 73 Emigranten rubrieken 16 Tafelen met Teunie 18 Psychologie 25 Op het erf 34 Feuilleton 42 Puzzels 48 Creatief 66 Weg (agenda) 67 Vorstelijk 73 Ziekenhoekje 80 Onder ons

52 59 56 60

Portret van Gerda Stolk Gespot Opvoeding Mijn stijl

Ad Ermstrang, chef redacteur

Werkvakantie Deze Terdege valt op 4 mei op de mat. De dag van Dodenherdenking, met daaropvolgend Bevrijdingsdag. In meerdere artikelen gaan we in op de oorlog, nu zeventig jaar geleden.

We spraken met Piet Edelman, die twee bombardementen meemaakte. Jarenlang verstopte hij zijn herinneringen, totdat hij gestimuleerd werd om zijn verhaal op papier te zetten.

Het werden 470 tekeningen. „De beelden zijn altijd op mijn netvlies blijven staan.”

Wim Droogers put eveneens uit zijn herinneringen en schreef een boekje. Zijn oorlogsschrik werd verzacht door het geloofsvertrouwen van zijn moeder. „Die zei tegen ons: ‘Kinderen, er zal hier veel worden verwoest en er zal honger worden geleden, maar we mogen erdoor komen, want de Heere belooft me: Tegen de verwoesting en tegen de honger zult gij lachen.’ Deze woorden uit Job 5 vers 22 zijn bewaarheid.”

Ons hoofdartikel gaat over werkvakanties.

Jonge mensen uit verschillende culturen trekken samen op tijdens (bouw)projecten in arme landen. Veel mensen twijfelen open-

Jongeren uit verschillende culturen trekken samen op lijk aan het nut van deze (vaak verre en dure) reizen. De vliegreizen belasten het milieu, de projecten zouden geen stand houden en er gaan verhalen rond over vrijwilligers die doelloos rondhangen. De betrokken organisaties en de (vroegere) deelnemers delen die mening niet: „Geen enkele jongere komt onveranderd terug.” De woordvoerder van werkvakantie-organisatie Livingstone is nog stelliger: „Zo’n reis behoort onderdeel van de christelijke opvoeding te zijn.” aermstrang@terdege.nl

terdege 6 mei 2015 ●

0605-05-TD-INH_0.pdf 5

5

4/22/2015 4:16:49 PM

Boek snel uw favoriete plaats! Bezoek onze vernieuwde website!

af € 220,- Comfortplaats 3-5 pers.

14 dagen hoogseizoen kamperen van alet vanaf € 478,50 (type C) 14 dagen hoogseizoen stacaravan /ch aanbiedingen!

Kijk op onze site voor meer scherpe

www.deklimberg.nl 0523 - 261955, Hardenberg

christelijk bureau voor psychosociale opleiding & hulpverlening

3½-jarige opleiding op hbo-niveau tot Psychosociaal Therapeut vanaf sept 2015 ook aanvullende geaccrediteerde opleiding PSBK

Speciaal

Open middag 19 juni 2015 van 13.30 tot 16.00 Meld je aan! meer weten of inschrijven? www.bureauderoos.nl info@bureauderoos.nl (0578) 628 042

voor u als abonnee van Terdege...

Vijf boeiende romans met stapelvoordeel Romanpakket 1

Romanpakket 2

Nu met 68% korting

Samen nog

Abigail Hartman - Kruis van vrede (304 pag.)

Gilbert Morris - Stad van de vijand (430 pag.) voordeliger Harry Kraus - Bloedlink (480 pag.) en Mannen van eer (461 pag.)

Pakket 1 en 2 samen: Leisha Kelly - Het huis aan de Malcolmstreet (400 pag.) van € 101,80 voor Van € 39,95 nu voor Van € 62,85 nu voor

€ 19,95

€ 16,95

€ 31,95

Bestelinformatie Deze actie loopt tot 30 juni 2015 of zolang de voorraad strekt. Verzendkosten € 4,95 per bestelling.

Bestel via www.fhshop.nl of bel 055 - 539 06 78.

terdege 6

Pag 14.indd 1

Kijk voor meer aanbiedingen op terdege.nl/abonneevoordeel

terdege ● 6 mei 2015

21-4-2015 6:56:08

meditatie

Verslonden „Dood, waar is uw prikkel? Hel, waar is uw overwinning?” 1 Korinthe 15 vers 55 t/m 57 Ds. A. van Voorden, Opheusden

G

eliefde lezer(s), in ons teksthoofdstuk verdedigt de apostel Paulus de opstanding der doden op een zeer krachtige wijze. Dat grote mysterie. Eens, als de laatste bazuin zal slaan, de graven geopend zullen worden en de doden onverderfelijk zullen worden opgewekt. Gods kinderen tot eeuwige blijdschap, de anderen tot eeuwig afgrijzen.

O, die dag, die eens komen zal, als Christus op Zijn hoge en verheven troon zal zitten, om te oordelen de levenden en de doden. O, mochten we meer leven bij de werkelijkheid van deze dingen die aanstaande zijn.

In het laatste gedeelte van dit teksthoofdstuk komt de apostel tot een besluit. Hij mag op een bijzondere wijze eindigen. In een lolied of doxologie! Wat breekt het geloof dan op een bijzondere wijze bij hem door. Hij mag over dood, graf en hel heen zien.

Zeker en vast geloven dat door de dood van Christus de dood verslonden is tot eeuwige overwinning.

Zijn dood is de doodsteek geweest voor de dood. Door Zijn dood is de dood verslonden, vernietigd door de Leeuw uit de stam van Juda, om een doorgang tot het eeuwige leven te worden. Het wordt met één woord genoemd: Overwinning. Om met Christus meer dan overwinnaars te zijn. O, wat een rijkdom ligt er dan in de woorden van onze overdenking.

De prikkel des dood is de zonde... Geliefde lezer(s), het zal zo nodig zijn om die prikkel des doods ontdekt te krijgen, maar ook de kracht der zonde, dat is de wet. Nee, niet op een roomse wijze, waarbij er speciale doodzonden op nagehouden worden. Nee, elke zonde is een doodzonde. Die geeft scheiding, tussen een heilige en rechtvaardige God en een rebellerend, zondig mensenkind. Ach, de zonde baart de dood. De ziel die zondigt, die zal sterven. Hier is geen uitweg.

Gelukkig is degene die deze prikkel ontdekt krijgt, als zonde zonde wordt en schuld schuld. De mens gaat uitroepen: „Wat heb ik gedaan? Uw wil en wet, hoe heilig, stout versmaad.” Maar ook als in de verdere ontdekking de kracht der zonde ontdekt wordt, door middel van de wet. De wet, die eist, kerft en vloekt. Als het wordt: „Als het gebod gekomen is, is de zonde weder levend geworden.” Voor zo’n mens is er geen uitkomst meer. Hij wordt een klomp zonde en ongerechtigheid.

Verbeteren of opknappen is voorbij. Zo’n mens wordt een helwaardig mens. Ja, een die niet te goed is voor de hel.

Paulus eindigt in een drieenige God

„Dood, waar is uw prikkel? Hel, waar is uw overwinning?” De apostel toont in deze woorden dat hij geloofskennis mocht hebben van hetgeen hij in een bijzondere gemoedsstemming mocht neerschrijven. Immers: „De prikkel des doods is de zonde, en de kracht der zonde is de wet.” De dood is dus van zijn prikkel ontdaan.

Maar dan kan ook het woord van Paulus zoveel waarde krijgen. De apostel wist waar hij van verlost was. Hij wist wat het was om als een klomp zonde en ongerechtigheid te leren zakken en zinken op Hem, Wiens werk volkomen is. Op die dierbare Borg en Middelaar, Die de zonde tenietdeed door Zijns Zelfs oferande.

Paulus mocht Christus niet alleen kennen in de staat Zijner vernedering, maar ook in die van Zijn verhoging. Ja, hij eindigt in een drieenige God tot zaligheid: „Maar Gode zij dank, Die ons de overwinning geeft door onze Heere Jezus Christus.” Het blijft toch gelden: „Uit Hem, door Hem en tot Hem zijn alle dingen.”

terdege 6 mei 2015 ●

0605-07-TD-BEZ_0.pdf 7

7

4/22/2015 4:15:46 PM

reportage

Wereldwijd verbinden 0605-08-TD-AR01_0.pdf 8

4/22/2015 4:17:15 PM

Werkvakanties in arme landen zijn duur en vliegreizen vervuilend. Over het nut ervan wordt veel gediscussieerd, want wat helpen stenen sjouwen en metselen nu echt? De gevestigde organisaties twijfelen evenwel niet. „Het zij-aan-zij meesjouwen in arme landen heeft blijvende gevolgen.” tekst Ad Ermstrang foto’s Anton Dommerholt, Sjaak Verboom, Henk Visscher, Cees van der Wal, Livingstone, World Servants en archief

0605-09-TD-AR01_0.pdf 9

4/22/2015 4:17:43 PM

Willeke Bakker (19)

Woonplaats: Dordrecht Studie: Pedagogiek aan Hogeschool Rotterdam

„Met een groep jongeren ben ik vorig jaar met een reis van de JBGG naar Roemenië geweest om twee huizen op te knappen.

Ook gingen we met de plaatselijke maatschappelijk werkster mee om voedselpakketten rond te brengen bij mensen thuis.

Tegelijkertijd voerden we gesprekjes met de ouderen waar we thuis kwamen. Het was een waardevolle ervaring. Het is con-

fronterend om te zien dat veel mensen daar zo eenzaam en arm zijn. Dan besef je hoe gezegend wij zijn met al onze voorzieningen. Erg blij waren deze mensen met ons bezoek en ze waardeerden het zeer als wij voor hen een psalm in het Nederlands zongen.

Roemenië lijkt zo ver weg maar we kunnen inancieel ons steentje bijdragen. Het mooie is dat we een gemeenschappelijke God hebben. Draag hen daarom vooral ook op in jullie persoonlijk gebed.”

pand op een industrieterrein in het Friese Wolvega. De stichting wil Nederlandse jongeren in contact brengen met vertegenwoordigers van andere culturen, in de praktijk eveneens vaak christenen. „Veel mensen die zich aanmelden, komen met de gedachte om iets goeds te doen of om arme kindjes te helpen, weet Willem-Jan. World Servants verrijkt dat beeld, door hen te vragen zich dienstbaar op te stellen en te leren van de armere medemens.

Dat de hang naar avontuur een beetje een rol speelt, is niet erg.”

Willem-Jan van der Ven: „Een glimlach past niet op een acceptgiro”

T

oen hij zich in 1995 voor een reis naar Ghana inschreef, kon hij niet bevroeden dat deze werkvakantie zijn leven zo ingrijpend zou veranderen. „Ik ben voorgoed enthousiast geworden”, vertelt WillemJan van der Ven. „Toen ik mijn schuldgevoel over mijn westerse leven aan de orde stelde, zei een lokale bewoner tegen me dat dat geen zin had.

‘Daar wordt niemand beter van. Wees dankbaar en verantwoordelijk’, luidde zijn advies. Dat heeft me niet meer losgelaten.”

Anno 2015 is Willem-Jan zelf hoofd marketing en training van World Servants, de organisatie die jaarlijks tussen de twintig en dertig projectreizen naar ontwikkelingslanden verzorgt. Met veertien mensen werkt de organisatie al sinds 1988 in arme landen. „Maar zonder onze 150 staleden, die ook als reisleiders optreden, en 200 vrijwilligers kunnen we niets.” „Bouwen aan verandering”, staat er in grote letters op het eenvoudige

Apotheker

Drie weken lang werken de deelnemers met de lokale bevolking aan een door de organi-

satie voorbereid project. Vaak gaat het om een gebouw voor onderwijsdoeleinden. In andere gevallen is er een relatie met de basisgezondheidszorg, sociale voorzieningen of water en sanitatie. De projecten zijn door plaatselijke aannemers voorbereid, de deelnemers gaan verder na de ruwbouw, in samenwerking met dorps- of stadsbewoners. Lang niet iedereen hoeft te metselen of te schilderen, ook sjouwen

10 terdege ● 6 mei 2015

0605-10-TD-AR01_0.pdf 10

4/22/2015 4:17:47 PM

Naam: Fleur Albers (20)

Woonplaats: Groningen, in het weekend Wesepe (Overijssel) Studie: Geschiedenis

„In 2012 kreeg ik de kans deel te nemen aan het jeugddiaconaat van de Protestantse Gemeente Wesepe. Zomer 2014 vertrok ik, na twee jaar inzamelingsacties, met een groep meiden naar Oeganda. Onze bestemming was de Budaada Academy School, een school in de ‘bush bush’ voor kinderen in de leeftijd van vier tot veertien jaar. Hier hebben wij geholpen met de afwerking van

of kruien op de werkplaats behoort tot de opdrachten. World Servants organiseert daaromheen, naast dagopeningen en Bijbelstudies, ontmoetingen met sleuteliguren uit de plaatselijke gemeenschap, stelt verschillende thema’s aan de orde en regelt gesprekken. Als de taal een barrière vormt, kan een tolk daarbij helpen.

Als voorbeeld van ‘mooie ontmoetingen’ noemt Willem-Jan een apotheker die in contact werd gebracht met een collega in een plaatselijk ziekenhuis. „Ze spreken elkaar nog steeds via de mail. We zeggen wel eens grappend tegen elkaar dat je ook een school in de Bijlmer zou kunnen bouwen, maar dat is toch heel wat anders dan in een andere cultuur met elkaar aan de slag te gaan.”

Het veelgehoorde bezwaar dat het milieu door de lange vliegreizen link wordt aangetast, kan hij begrijpen. „Dat is inderdaad het meest steekhoudende argument om het niet te doen.”

De reizen zijn van grote invloed op het leven van

de deelnemers, benadrukt hij. „Niemand komt onveranderd terug. Maar de mate waarin kan natuurlijk sterk variëren.”

De projecten, die in samenwerking met christelijke hulporganisaties worden geselecteerd, krijgen zeven jaar lang de aandacht van de organisatie, die momenteel in dertien landen actief is. „Vooraf werken we minimaal twee jaar aan de relatie met de gemeenschap en achteraf blijven we vijf jaar betrokken.”

Glimlach

Omdat onder meer als gevolg van de economische crisis het aantal deelnemers boven de 35 jaar tot een minimum is gezakt, is recent besloten zich met ingang van 2016 weer uitsluitend op de groep tussen 16 en 35 jaar te richten. Dit jaar bedraagt het aantal deelnemers ongeveer 600. Een aantal jaren geleden bedroeg dat nog 800 tot 900.

De kosten van een reis naar een Afrikaans, Zuid-Amerikaans of Aziatisch land bedraagt gemiddeld 2300 euro. Daarnaast wordt nog een extra inleg van ruim 200 euro verwacht. „Wij krikken door subsidies en sponsoring dat bedrag op tot bijna 3700 euro. Daarvan worden de reis, alle bijkomende kosten maar ook de bouwmaterialen betaald. Daarom is de opmerking dat je het ticketgeld beter kunt overmaken een drogreden. Slecht een klein deel van het geld gaat op aan de tickets. Bovendien, een glimlach past niet op een acceptgiro.”

Opvoedingskwestie

„Een werkvakantie behoort onderdeel van de christelijke opvoeding te zijn. Net als catechisatie.” Stefen Barentsen is heel stellig. De directeur van Livingstone weet dat het geza-

de school (pleisteren, vloeren ‘storten’), lesgeven en spelen met de kinderen. Het bezoeken van families was ander waardevol werk. Bij deze bezoeken brachten wij levensmiddelen zoals rijst en zeep mee.

Ondanks hun armoede zijn de Oegandezen heel dankbaar en hebben zij een groot vertrouwen in de toekomst. Mijn reis met Livingstone was een heel indrukwekkende en mooie ervaring, die mij heeft geleerd dankbaar te zijn voor alles wat ik heb.”

„Contacten met andere christenen” De Jeugdbond Gereformeerde Gemeenten (JBGG) organiseert ieder jaar voor de doelgroep 17+ een reis naar Roemenië. Volgens woordvoerder Dianne Molenaar gebeurt dit bewust in samenwerking met een organisatie die daar vanuit Nederland actief is. „Om voldoende lokale kennis te hebben.”

De reizen zijn vooral gericht op bewustwording en zeker niet op ontwikkelingswerk. „Dat werkt. Ze komen in contact met christenen die een heel ander levenspatroon hebben en ondanks armoede en dergelijke vertrouwen op God en een afhankelijk leven bezitten. Jongeren leren ook zich niet te focussen op de grote problemen, maar voor die enkeling het verschil te maken.”

Voor volgend jaar wordt er gezocht naar mogelijkheden om, naast de Roemeniëreis, een werkvakantie voor oudere jongeren naar een ander gebied op te zetten.

Dianne is de trend om plaatselijk het initiatief te nemen niet ontgaan. „Dat gebeurt steeds vaker. Gemeenten doen dit vanuit de wens om de onderlinge band tussen jong en oud binnen de gemeente te versterken. Dat is ook voor de Jeugdbond een interessante vraag: Op welke manier kun je een project opzetten dat samenbindend werkt en waarin jongeren die bijvoorbeeld niet actief zijn in het jeugdwerk wél betrokken mee gaan doen?”

terdege 6 mei 2015 11 ●

0605-11-TD-AR01_0.pdf 11

4/22/2015 4:17:48 PM

Alinde van de Bospoort (23)

Woonplaats: Veenendaal Beroep/opleiding: assistent-accountant, studeert nog één dag per week

menlijk optrekken in arme landen blijvende gevolgen heeft. „Voor de mensen daar heeft het een enorme betekenis dat blanken met hen stenen sjouwen of kruiwagens verplaatsen. Het is een teken van respect dat ook hij of zij voor hen zijn handen vuil maakt. Voor onze jongeren is het een wereldervaring.

Ik heb eens oud-reisleiders benaderd. Ze bleken stuk voor stuk nog op een of andere wijze actief te zijn in het werelddiaconaat.

Datzelfde geldt voor voormalige deelnemers.”

Barentsen was zelf al in 1989 reisleider voor Projectserve, toen een onderdeel van Youth for Christ. Onder zijn leiding ging de organisatie later zelfstandig als Livingstone verder. De naam verwijst niet alleen naar de ontdekkingsreiziger/missionaris. „Het betekent ook levende steen. We willen niet alleen zien wat er speelt in het werelddiaconaat, maar het is onze christelijke missie uit naastenliefde iets te doen aan het gebrek dat we daarbij tegenkomen. Niet als de zoveelste

„Mijn belangrijkste drive om vorig jaar met Woord en Daad mee te gaan, is dat je bijdraagt aan een hoopvolle toekomst voor de kinderen in Guatemala. Je krijgt zo enorm veel waardering van de lokale bevolking en de kids, omdat je helemaal naar Guatemala bent gekomen om ze te helpen met hun nieuwe school. Voor hen ongelofelijk dat je je thuis verlaat, veertien uur vliegt

en een school gaat bouwen. Je leert ook zien dat je in Nederland tienduizend dingen hebt om dankbaar voor te zijn die we zo normaal vinden. Aan de ene kant is het een werkvakantie maar aan de andere kant is er ook genoeg tijd om het land te ontdekken, zodat je een soort vakantiegevoel hebt. Een waarschuwing: het werkt verslavend. Ik kan niet wachten om weer in het vliegtuig te stappen en terug te gaan.”

hulpverleningsorganisatie, maar met als hoofddoel mensen van hart tot hart met elkaar te verbinden.”

Stefen Barentsen: „Reizen op zich is minder bijzonder geworden”

Vervuiling

De aandacht voor ecologische aspecten is sterk toegenomen. „Vroeger is het wel gebeurd dat voor een project nog een heel stuk oerwoud werd gekapt. Dat zou nu beslist niet meer plaatsvinden.” Een probleem daarbij vormt de vervuiling als gevolg van vliegreizen. „Wij zouden dat graag CO2 neutraal laten verlopen.”

Livingstone trekt veel jongeren uit protestants-christelijke kerken. De leeftijd ligt in principe tussen de 15 en de 23 jaar. „Driekwart is van christelijken huize, een kwart niet. De

meeste deelnemers hebben een protestantse achtergrond. Ze zijn vaak afkomstig uit de Protestantse Kerk in Nederland, een evangelische of een baptistengemeente. Een enkeling komt uit de Rooms-Katholieke Kerk.” De actieve doelgroep neemt volgens hem niet af.

Livingstone probeert geen subsidies in de wacht te slepen. In de prijs is wel een bedrag van 250 euro opgenomen als projectbijdrage.

12 terdege ● 6 mei 2015

0605-12-TD-AR01_0.pdf 12

4/22/2015 4:17:51 PM

Jorie den Tuinder (29) Woonplaats: Werkendam Opleiding: Pedagogische Academie

De pro-jecten worden zorgvuldig geselecteerd. „We nemen de dromen van de initiatiefnemers niet zomaar over.”

Overvallen

Livingstone ging in 2008 door een diep dal toen een projectteam werd overvallen door een grote groep gewapende mannen. „Dat heeft ons bijna de kop gekost. Het aantal deelnemers kelderde in de jaren daarna van 700 naar ongeveer 200. We hebben link moeten inkrimpen.”

Barentsen werkt vanuit Amersfoort met vier andere krachten. „In feite zijn we een soort internetbedrijf.”

Inmiddels is er weer een stijgende lijn zichtbaar.

Dit jaar gaan ongeveer 350 jongeren met Livingstone naar een 20-tal projecten, ver weg en soms ook iets dichter bij huis. De crisis ging, als gevolg van de inkrimping door de overval, de organisatie tamelijk onopgemerkt voorbij.

Wel ziet Barentsen dat de bezuinigingen op studiekosten gevolgen hebben voor de inanciële moge-

„Al een aantal jaren had ik de wens om eens naar Afrika te kunnen gaan. Het leek me mooi om samen met de lokale bewoners te bouwen aan onder andere klaslokalen en hen te helpen. Via-via kwam ik vorig jaar in contact met World Servants.

Wat ik toen nog niet wist, was dat het een reis werd om nooit te vergeten. Het was ontzettend bijzonder om met de Malawiërs

te bouwen en meer over hen te weten te komen. Als leerkracht was het mijn verantwoordelijkheid om te zorgen dat het kinderwerk goed zou verlopen. Met veel enthousiasme van de kinderen daar en de deelnemers is dit zeker geslaagd.”

lijkheden van studenten. Erger vindt hij de negatieve uitstraling die er uitgaat van organisaties die her en der vrijwilligers plaatsen. „Je hoort bijvoorbeeld van tehuizen in Cambodja die overstromen van de vrijwilligers die een weekje ‘iets gaan doen’.

Ook de onrust wereldwijd laat de organisatie niet onberoerd. „IS, ebola, Oekraïne en gedoe om Griekenland. De onzekerheid knaagt en dat merken we goed.”

De toenemende mondialisering en het reisgedrag van de burger laten hun sporen na. „Reizen op zich is minder bijzonder geworden. Je ziet ook veel lokale initiatieven waarbij mensen zelfs hun werkvakantie uitstippelen.

Als je dan het programma beziet, ontdek je vaak wel gaten. Anderzijds betekent het dat de deelnemers steeds meer verlangen. Alles moet steeds vlekkelozer verlopen.

De kracht van Livingstone is dat je een bijdrage kunt leveren aan een mooi project en dat je reis compleet georganiseerd is.”

„Oog krijgen voor de nood van je naaste” Ook hulpverleningsorganisatie Woord en Daad organiseert werkvakanties. Dat gebeurt in de vorm van een jaarlijkse bouwvakantie. Daarnaast wordt geprobeerd om „mensen aan het denken te zetten” via zogenaamde YoungAmbassadors- en vakreizen. De laatste twee hebben plaats in samenwerking met scholen.

Volgens woordvoerder Rina Molenaar wordt vooral ingestoken op leefgedrag. „Hoe wij hier leven, heeft alles te maken met de mensen die in armoede leven.

Natuurlijk kunnen wij dat vertellen maar we merken dat dit impact heeft op jongeren die dit met eigen ogen gezien hebben.”

Vooraf gaat Woord en

Daad met de deelnemers in gesprek. „Wat is je doel, je motivatie? Wij zien als doel vooral: leren, oog krijgen voor de nood van je naaste die leeft in armoede.

Maar ook voor de mooie ontwikkelingen die er zijn, voor het geloof en de kracht waarover mensen vaak ook beschikken.”

Door de reizen verandert volgens Molenaar het beeld dat jongeren hebben over ontwikkelingslanden. „Zij komen terug met verhalen en delen die weer met hun omgeving.”

Jongeren moeten de reis zelf betalen, of een deel daarvan. „Bij alle tickets die besteld worden, betalen we extra om de CO2-uitstoot te compenseren.

Uit een vorig jaar gehouden evaluatie blijkt dat tweederde van de jongeren die aan dit soort reizen deelnemen zelf een duurzame gedragsverandering doormaakt. Hierbij gaat het om heel concrete gevolgen: minder energie gebruiken, meer fairtrade producten kopen, meer geld geven aan goede doelen. Maar ook bijvoorbeeld dat ze een andere baan kiezen: werk in de zorg, in plaats van iets commercieels, omdat ze door de reis meer oog hebben gekregen voor de mensen om hen heen.” terdege 6 mei 2015 13 ●

0605-13-TD-AR01_0.pdf 13

4/22/2015 4:17:53 PM

Gelegen in het Zuid Limburgse Heuvelland. Een Oase van rust.

Een ruime zon- en schaduwrijke tuin op het zuiden. Comfortabel ingerichte Hotelkamers (met airco). Sfeervolle Appartementen.

Genieten van ontspannende Wellness.

Jij gaat toch ook mee!?

Texel - Variatie

Speciaal voor Terdege lezers: 5% korting, gebruik de code TD2015 en u krijgt tevens een wandelkaart bij aankomst en een Limburgse Vlaai mee bij vertrek!

31 juli - 7 augustus 7 - 14 augustus € 305

13 TOT 15 JA

AR

Bennekom - Va 10 - 17 juli € 259

riatie

17 TOT 23 JAAR

tie Werkvakannië Roeme s (13 dagen)

ugustu 27 juli - 8 a € 589

Een verblijf bij hotel Creusen... dat is vertrekken met een goed gevoel! www.hotelcreusen.nl | info@hotelcreusen.nl Wilhelminastraat 50 | 6285 AW Epen | 043 - 455 12 15

15 TOT 18 JAAR Kijk voor alle bestemmingen en meer info op www.jbgg.nl/koers

DV 30 mei 2015:

ben jij erbij?

Hoe, wat en waar?

PUUR! Live is de offline variant van ons gezellige vrouwenplatform puurvandaag.nl.

Kom zaterdag 30 mei a.s. naar de Eemlandhoeve en ontmoet daar ‘in real life’ je PUUR!-vriendinnen en –auteurs. Er is van alles te doen: lezingen, workshops, DIY, (Amish) proeverij en natuurlijk lekkere koffie.

Kortom, een gezellig dagje uit met je vriendin of (schoonmoeder). Kom ook!

Wie? Marianne Grandia, Han Wilmink, Franka Huveneers, Marjan Laban, Josha Zwaan, Eline Rosenhart.

Janneke de Leede, Carin van Essen, Locatie: De Eemlandhoeve, BisschopsJane Lasonder, Linette weg 5b te Bunschoten-Spakenburg Meer informatie en tickets vind je op Trapman en meer!

Entree: € 20,00 per persoon puurvandaag.nl

Facebook.com/PUURvandaag

6

Pag 14.indd 1

Twitter.com/puurvandaag

terdege ● 6 mei 2015

22-4-2015 7:18:22

pastoraal

Opgebrand Niet een erg opbeurend onderwerp, maar wel een realiteit waar we meer dan eens mee in aanraking komen. In de familie- en kennissenkring of onder hen voor wie we pastoraal verantwoordelijk zijn. Mensen die opgebrand raken of zich in elk geval zo voelen. Burn-out noemen we dat. Een hele nood.

Ds. P.C. Hoek, Hoevelaken

E

nkele van mijn meer recente schrijfsels in deze rubriek stonden in het teken van ‘vergeten noden’ in de gemeente.

Is dit er soms ook één...? Uiteraard wil ik hen niet tekortdoen die wel degelijk aandacht en zorg voor deze nood hebben.

Toch signaleer ik twee soorten veel voorkomende reacties, die uiteindelijk dezelfde uitwerking hebben.

De één denkt: „Ach, daar hoor je tegenwoordig zoveel mensen over...”, en neemt het om die reden niet te zwaar op. Een ander meent: „Zou dat echt zo ernstig zijn? Ze plakken tegenwoordig ook overal maar het etiket ‘burn-out’ op”, en neemt het daarom niet serieus.

Dat lijkt mij kwalijk. Want wat weegt zo’n kruis? Misschien weegt het wel te meer als het zo’n onbegrepen kruis is. Je wilt zo graag, maar het lukt niet meer. Je voelt je uitgeblust tot in de haarvaten van je bestaan. De oplossing lijkt zo eenvoudig maar is zo ver weg.

Waarbij we bovendien niet moeten

vergeten dat de ervaring van uitputting ook aan de geestelijke ervaring raakt.

In de Schrift ontmoeten we ook een mens, een mens in de dienst van de Heere, die opgebrand is. Elia. Of zijn geval tegenwoordig als burn-out zou worden gekenmerkt, valt te betwijfelen. Ik wil niet meer lezen dan er staat. Het was in zijn geval eerst en vooral een geestelijke nood; dat ben ik mij bewust.

Niettemin kunnen zijn nood en zijn klacht herkenning geven. Maar waar het me vooral om te doen is: de wijze waarop de Heere Zich over hem ontfermt.

Laten we eerlijk zijn: het valt ons altijd weer wat tegen om Elia zo ontmoedigd en uitgeput aan te treffen onder een jeneverboom in de woestijn van Ber-séba. En waarom?

De dreiging van Izébel is de druppel. Maar... is dat het enige? Moeten we in gedachten niet teruggaan, om te ontdekken dat Elia zoveel had meegemaakt en doorgemaakt?

De grote droogte, zijn vlucht, het grote geding op de Karmel, waar hij moederziel alleen mét de Heere tegenover vorst en volk had gestaan, de ontlading met vuur van de hemel, de zuivering van de profeten van Baäl en de geweldige regen. Elia is moegestreden. In elk geval in zijn beleving is het te veel.

Tenminste, zo klaagt hij het uit voor de Heere.

De Heere zendt Elia niet de dood maar wel de slaap

Hij voelt zich niet beter, sterker, dan zijn vaderen. Die zouden onder déze lasten ook bezweken zijn! Elia kan niet meer. „Het is genoeg...” Als het aan hem ligt, ontslaat de Heere hem van zijn post en geeft hij zijn dienst aan Hem terug. Het hoeft niet meer.

Het gaat niet meer. Een mens, op het diepste punt van zijn weg.

Op dat diepste punt komen we nog Iemand tegen: de Heere Zelf. De hemel gaat open. De Heere zendt hem niet de dood, maar wel de slaap! Bovendien daalt een engel tot Elia af. Niet om hem te bestraffen.

Wel om hem te versterken met een broodkoek en water. Hoe teer blijkt hier dat de Heere weet wat maaksel wij zijn! Elia heeft vernieuwing van zijn krachten nodig. Daar voorziet de Heere eerst in. Daarna gaat het verder: Elia moet verder, hij mag verder en hij kan verder.

Wat een les voor die opgebrande mens... én voor de mensen om hem of haar heen! Ik eindig echter niet graag zonder u te wijzen op de meerdere Profeet, Christus. Hij was in de woestijn om verzocht te worden. En hongerde. Om de Bron te zijn: de Bron van álle goed.

terdege 6 mei 2015 15 ●

0605-15-TD-BEZ_0.pdf 15

4/22/2015 4:16:11 PM

tafelen e ni met Teu

Tips: • Met bijvoorbeeld koriander en een rood pepertje is de soep totaal anders. Varieer naar hartelust.

• Komkommersoep is koud ook heerlijk.

tekst en foto’s Teunie Luijk, Teunie@terdege.nl

16 terdege ● 6 mei 2015

0605-16-TD-HO01_0.pdf 16

4/22/2015 4:16:22 PM

Veel kromme exemplaren op Afrikaandermarkt Teunie Luijk

Zomersoep met komkommers

Bereiding: • Houd een halve komkommer achter. Schil de overige komkommers en halveer ze in de lengte.

Schep de zaadlijsten eruit en snijd ze in stukjes.

• Doe er de blaadjes munt en de naaldjes (of de gedroogde) rozemarijn bij.

• Rasp de achtergehouden komkommer met schil (grof).

• Snipper de ui en snijd de

teentjes knoflook fijn.

• Verwarm de olijfolie in een pan en fruit hierin de ui en knoflook glazig.

• Doe de komkommerblokjes, munt en rozemarijn erbij. Bak alles 1 minuut al roerend op hoog vuur.

• Voeg de bouillon en citroensap toe. Breng aan de kook en laat 10 minuten koken.

• Pureer. Roer er de geraspte komkommer door en proef of er nog zout en/of peper bij moet.

• Verwarm de soep. Roer er de room door.

• Schep de soep in kommen of borden en leg er een lepel Griekse yoghurt op.

• Garneer met gesnipperde bieslook en enkele partjes cherrytomaat.

Ingrediënten (voor vier personen): • 3 komkommers (circa 1 kilo) • blaadjes van 3 takjes munt • een topje verse rozemarijn of 1 tl gedroogde • 2 el olijfolie • 1 ui • 2 teentjes knoflook • 0,5 l groentenbouillon (vers of van een bouillonblokje) • 2 tl citroensap • peper en zout naar smaak • 100 ml slagroom of kookroom • 100 ml Griekse yoghurt.

Voor de garnering: • 3 stengels bieslook • 2 cherrytomaatjes

Zomergewas De tijd van de zomergroenten is bijna weer aangebroken.

Op de markt is alles dan in overvloed verkrijgbaar en vaak spotgoedkoop.

Hoewel komkommers er tegenwoordig het jaar rond zijn, vind ik het toch een uitgesproken zomergewas.

Dat vinden meer mensen.

Als de temperatuur stijgt, zijn sla, tomaten, komkommers en watermeloenen bijna niet aan te slepen.

Wij vinden het altijd leuk om de Afrikaandermarkt in Rotterdam te bezoeken.

Daar zijn de meeste kopers en verkopers van allochtone afkomst. Het aanbod is daarop afgestemd. Zo zie je er bijvoorbeeld veel kromme komkommers. Raar genoeg zie je die nooit in de Nederlandse supermarkten.

Hoewel? In navolging van de Franse supermarktketen Intermarché zijn hier en daar aarzelende initiatieven om kromme komkommers (en andere minder mooi uitgevallen groenten) te koop aan te bieden. Goedzo.

Kromme komkommers zijn heel goedkoop. En heel geschikt voor soep! Dus: help verspilling voorkomen. Koop kromme komkommers!

terdege 6 mei 2015 17 ●

0605-17-TD-HO01_0.pdf 17

4/22/2015 4:16:33 PM

psychologie

Marinke vraagt: „Mag je boos zijn? En hoe dan?

Wat gebeurt er als je boosheid inslikt? Hoe verhoudt boosheid zich tot je geestelijk leven? Hoe kun je boos zijn en toch niet zondigen? En wat als er vanuit het verleden diep onder de oppervlakte zoveel boosheid zit? En als de boosheid er niet uit komt, omdat het zo onveilig is?” tekst Kees Roest, klinisch psycholoog

B

oosheid is een van de vier basisemoties. Naast boosheid kunnen we angst, blijdschap en verdriet ervaren. Deze vier basisemoties liggen in het zogenaamde limbische systeem in de hersenen, het gedeelte in het brein dat bij emoties is betrokken. Het zijn ingeschapen emoties en alleen daarom al zou het vreemd zijn om te zeggen dat je geen boosheid zou mogen voelen.

Ook in de Bijbel komen we deze emotie vaak tegen. Vaak wordt dan het woord toorn gebruikt. We lezen zelfs van de Heere Jezus dat Hij boos kon zijn. In Markus 3 is Hij toornig en bedroefd tegelijk bij het zien van de hardheid van de Farizeeën.

Waar de boosheid van Christus een zondeloze was, kan dat van onze boosheid helaas niet gezegd worden. Uit onze boosheid spreekt vaak een sterke gerichtheid op onszelf. Je kunt jezelf de vraag stellen of je degene op wie je boos bent, liefhebt. Bid je voor hem of haar? Is je boosheid gericht op het herstel van de

relatie? Dient je boosheid om belangrijke obstakels uit de weg te ruimen, die een beter contact met de ander in de weg staan?

Een volgende vraag is of we onze boosheid op een gepaste manier uiten. Wie zijn zelfbeheersing verliest, ook als ouder naar kinderen toe, kan niet op een goede manier meer boos zijn. We moeten onze boosheid niet alleen in heftigheid beperken, maar ook in duur. Laat de zon niet ondergaan over uw toorn, is het advies van Paulus in Efeze 4 vers 26. Ga niet boos naar bed, maar praat er samen over.

Boosheid inslikken is niet goed. Dan kom je van binnen niet echt tot rust. Je boosheid steeds maar inslikken of opkroppen, heeft tot gevolg dat je op een gegeven moment een woede-uitbarsting krijgt. Vaak vanwege de bekende druppel die de emmer doet overlopen.

De ander begrijpt hier niets van en het leidt dus zelden tot een goed gesprek.

Boosheid die je inslikt, kan voor lichamelijke klachten zorgen en verzuurt op den duur je geestelijk leven. Ingeslikte boosheid is als een zuurdesem, waardoor het van binnen gaat gisten. Je hart verandert geleidelijk in een moordkuil. Kun je dan nog van harte bidden: „Vergeef ons onze schulden, gelijk ook wij vergeven onze schuldenaren”?

De lastigste boosheid is de boosheid die met je verleden te maken heeft. Wanneer je vroeger vaak oneerlijk behandeld bent of er niet naar je geluisterd werd, kun je in het hier en nu een sterke boosheid ervaren, wanneer je het idee hebt dat de ander je niet serieus neemt of niet echt naar je luistert. Het is belangrijk om dit voor jezelf helder te krijgen. Ga maar uit van de vuistregel dat 80 procent van je boosheid met vroeger te maken heeft en slechts 20

0605-18-TD-RU01_0.pdf 18

?

procent met het hier en nu. Soms is dan nodig dat je de kwetsuren van vroeger, de oude pijn, eerst verwerkt.

Bij boosheid spelen drie zaken een rol: Allereerst is het belangrijk dat je een stuk lading van binnen leert herkennen als boosheid. Vervolgens moet je leren dat deze emotie op zichzelf niet verkeerd is, mits je er goed mee omgaat. Ten slotte is het nodig om het te leren uiten op een evenwichtige manier.

Dat uiten vraagt een veilige omgeving. Als degene op wie je boos bent het niet verdraagt dat je boos bent, moet je met extra tact te werk gaan.

Is je boosheid gericht op het herstel van de relatie?

Probeer in dat geval tot een gesprek te komen, wanneer je boosheid is gezakt. Soms werkt het om de ander een brief te schrijven. Wanneer de ander jouw boosheid als een aanval beschouwt, maak dan duidelijk dat het zo niet bedoeld is, dat je om de ander geeft en dat het niet alleen met de ander, maar ook met jezelf te maken heeft.

De naam Marinke is gefingeerd.

Heeft u een vraag? Mail naar psycholoog@terdege.nl

4/22/2015 4:15:50 PM

RD informeert me breed ” Het over wat er speelt in de kerken.

Dat nieuws kan ik niet missen.”

ACTIE het RD 2 weken

gratis

Probeer vrijblijvend het Reformatorisch Dagblad gratis!

Ga naar www.proefweken.nl/terdege

Weet waar u voor staat.

Pag 19.indd 1

20-4-2015 7:40:38

interview

Een levenslang bombardement Twee dagen stempelden het leven van Piet Edelman. De eerste was die waarop het hart van Rotterdam werd verwoest. De tweede die waarop het ouderlijk huis in Schiedam werd getroffen door een bom. De beelden bleven op zijn netvlies staan. In de achterliggende jaren zette hij ze op papier. „De bommen dreunen nog steeds bij me na.” tekst Huib de Vries foto’s Henk Visscher

20 terdege ● 6 mei 2015

0605-20-TD-AR02_0.pdf 20

4/20/2015 12:34:39 PM

terdege 6 mei 2015 21 â—?

0605-21-TD-AR02_0.pdf 21

4/20/2015 12:34:52 PM

H

et vrijstaande huis aan de Maatweg in Elspeet gaat grotendeels schuil achter geboomte en struikgewas. Er is al het nodige gekapt. Voor die tijd was het vrijwel onzichtbaar. Even geïsoleerd als het leven van de bewoner, de 79-jarige Piet Edelman. In het dorp had hij nauwelijks contacten. Zijn leven speelde zich grotendeels af binnen de woning. Eerst met beide ouders, na het overlijden van zijn moeder uitsluitend met zijn vader, die hij trouw verzorgde tot het einde.

Toen bleef hij over met zijn herinneringen. Met zijn vader had hij afgesproken die niet aan de openbaarheid prijs te zullen geven.

Annemiek Littlejohn, voorzitter van de stichting Hart voor Kamp Amersfoort, was de eerste met wie hij erover sprak. Ze stimuleerde hem zijn verhaal op papier te zetten. Dat deed de Elspeter. Nog veel belangrijker was voor hem het zichtbaar maken van de voor anderen onzichtbare beelden op zijn netvlies. Het werden 470 tekeningen, keurig opgeborgen in plastic hoesjes. Samen vormen ze het beeldverhaal van de jaren 1940 tot 1947 uit het leven van Edelman.

Door de kou in de woonkamer komen grijze wolkjes uit zijn mond als hij zijn verhaal doet. Toen de gaskachels het begaven, liet hij ze niet repareren. Sinds de oorlog heeft hij een diep ingewortelde angst voor alles wat een ontploing kan veroorzaken. Sinds het overlijden van zijn moeder leefde hij op melk, Brinta, bananen en vitaminedruppels. „Dat heb ik negentien jaar volgehouden. In 2013 ben ik in contact gekomen met een aantal mensen van de hervormde gemeente. Die zorgen nu voor warm eten.”

Bombardement

Vader Edelman werkte als hoofdcorrespondent bij scheepswerf Wilton-Feijenoord in Schiedam. „We woonden op loopafstand van de werf, aan de Van Ostadelaan.” Na de inval namen de Duitsers het beheer van de werf over. „Mijn vader moest de orders uittypen voor herstelwerkzaamheden aan Duitse oorlogsschepen. De geringste fout kon hem het leven kosten.”

Uit angst voor een bombardement op de scheepswerf besloot de Schiedammer zijn zwangere vrouw en de toen vierjarige Piet bij zijn schoonouders in Rotterdam onder te brengen. In de vroege middag van 14 mei 1940 bracht een taxi hen naar de Vinkenstraat. „Het was opvallend stil. Toen we de straat van mijn grootouders in reden, ging het luchtalarm af en zagen we de eerste Duitse bommenwerpers aankomen.”

In de woning van opa en oma Van der Linden maakten ze het begin van het bombardement door. Toen de geur van rook en vuur de gang binnendrong, gaf Van der Linden de taxichaufeur opdracht terug te keren naar Schiedam. „Die man wilde aanvankelijk niet, maar mijn opa benadrukte dat het onze laatste dag was als hij het

niet zou proberen. Met z’n allen zijn we zo snel mogelijk in de taxi gestapt. Iets verderop vielen de bommen. Mijn moeder zat naast me te gillen. Ze maakte zich vooral zorgen over mijn vader. ‘Rustig, rustig maar’, zei opa. ‘We zullen hem vinden.’ Ter hoogte van het Witte Dorp kwamen we hem tegen. Hij voelde zich verschrikkelijk schuldig, omdat hij zijn jonge gezin in zo’n groot gevaar had gebracht. Terwijl hij dat met de beste bedoelingen had gedaan.”

Nis

Boven op de herinneringen aan de verwoesting van het hart van Rotterdam kwamen die aan het vergeten bombardement op Schiedam. Op 31 maart 1943 lieten Engelse bommenwerpers hun lading per abuis op een woonwijk vallen. „Op zondag nota bene.” Een van de bommen trof de woning van de familie Edelman. „In januari hadden we familie op bezoek gehad, in verband met de verjaardag van mijn moeder. Mijn vader zei tegen mijn oom dat hij de situatie voor ons somber inzag, zo dicht bij die scheepswerf.

Een neefje van me pakte me vervolgens bij de arm en liep naar een nis in de gang, onder de trap van de bovenburen. Die stond vol emmers en ander huishoudelijk gerei. ‘Als hier een bom valt, is dit het enige plekje wat overeind blijft’, zei hij. Na de oorlog heeft hij me verteld dat hem dat bekend was gemaakt door een engel.”

Vader Edelman besteedde aanvankelijk geen aandacht aan het verhaal van zijn zoon, maar om hem een plezier te doen, haalde hij na een paar dagen de nis toch leeg. „Toen die bewuste zondagmiddag het luchtalarm afging en we drie Engelse vliegtuigen zagen naderen, zijn we ernaartoe gevlucht. We waren er nog maar net, toen de bom viel. Ik hoorde overal glasgerinkel, het knappen van balken en het neerstorten van puin. Om ons heen was het aardedonker. ‘Leven jullie nog?’ riep mijn vader. Verdoofd lagen we in die nis. Alleen achterin zag je een dun spleetje licht. Na anderhalf uur heeft mijn vader heel voorzichtig voor ons een uitweg gebaand.”

„Dat we de oorlog hebben overleefd, is te danken aan Gods bescherming”

De gemeente Voorschoten stelde woonruimte voor het zwaar getrofen gezin beschikbaar. „Daar hebben we tot de bevrijding gewoond. De voedselsituatie werd steeds nijpender. In de hongerwinter was er bijna niets meer te krijgen. Ieder kruimeltje schoven mijn ouders opzij voor hun kinderen.”

Vader Edelman maakte na de oorlog bij Wilton-Feijenoord de vijftig jaar vol. In 1974 zwaaide hij af. Voor de laatste periode van zijn leven had hij slechts één wens: rust! „Hij heeft altijd een zenuwslopende baan gehad”, verklaart zijn zoon. „Vanuit respect voor mijn ouders heb ik alle medewerking verleend. Samen hebben we deze woning gekocht. Ik was ongehuwd en werkte in die tijd bij uitgeverij Sijthof.”

Zijn baan zegde hij op, om zijn ouders te kunnen verzorgen. Eerst overleed zijn moeder, aan een hersentumor. „Dag en nacht heb ik haar verpleegd.” Vader Edelman leed na het overlijden van zijn vrouw aan ernstige depressiviteit. „Hij wilde niet meer verder. Dat waren de zwaarste jaren van mijn leven. In 1998 is hij overleden.”

22 terdege ● 6 mei 2015

0605-22-TD-AR02_0.pdf 22

4/20/2015 12:34:53 PM

In Elspeet had het gezin vrijwel geen contacten. De boodschappen deed Edelman altijd in Amersfoort, op zaterdag. „Het is daar prettig winkelen. Her en der maakte ik een praatje met mensen.” Zo leerde hij ook Annemiek Littlejohn kennen. „Ze hield opheingsuitverkoop in het winkeltje van haar vader, en had voor mij alle tijd.

Aan haar heb ik voor het eerst mijn hele verhaal over de oorlogsjaren verteld. ‘Dat moet u niet vóór u houden’, was haar reactie. Mijn vader en ik hadden dat besloten, omdat we van mening waren dat de mensen ons niet zouden geloven.”

Tien jaar lang, van 2004 tot 2014, zat Edelman in de eenvoudige keuken van zijn woning te tekenen en te schrijven, zittend op een krukje. De tekeningen vervaardigde hij op kladpapier. „Ik heb een fotograisch geheugen, dus de beelden zijn altijd op mijn netvlies blijven staan. Ze hebben mijn hele leven beheerst. Eerst maakte ik met potlood de afbeelding. Als die goed was, trok ik de lijnen over met pen. Inkleuren deed ik met acrylverf.

Die wordt heel goed opgenomen door kladpapier.”

De tekeningen geven een minutieus beeld van de oorlogsherinneringen van Edelman. De vlucht uit brandend Rotterdam, de bommenwerpers boven de stad, Duitse militairen die de taxi tegenhielden, verpleegsters die gewonde burgers het Bergwegziekenhuis binnendroegen, de ontmoeting met vader Edelman die in paniek op zijn iets op weg was naar Rotterdam, de komst van zijn broertje in het eerste oorlogsjaar, de naderende Engelse vliegtuigen die Schiedam bombardeerden, het gezin in de nis onder de trap, het uitzicht vanuit de vervangende woning in Voorschoten... „Met sommige tekeningen was ik wel een week bezig.

Tussendoor moest ik de verf steeds laten drogen.”

Zijn vader wist de dramatische oorlogsjaren opvallend goed te verwerken. „Veel beter dan mijn moeder en ik. Door de oorlog ben ik met één klap uit mijn kindertijd gerukt. De misère van toen heeft de rest van mijn leven gestempeld. De bommen dreunen nog steeds bij me na.”

Hemelse wacht

De inwoner van Elspeet gaf het boek de titel ‘Hemelse wacht voor dag en nacht’. „Vanwege de boodschap van die engel aan mijn neef. Dat we de oorlog hebben overleefd, is te danken aan Gods bescherming. Ik ben ervan overtuigd dat het leven wordt geleid en hoop dat ook anderen dat gaan besefen.”

Hij droeg het monumentale werk op aan zijn ouders. „Als eerbetoon. In moeilijke perioden in mijn leven stonden ze pal naast me.

Daarom was het voor mij vanzelfsprekend dat ik omgekeerd voor hen zou zorgen. De Bijbel is heel duidelijk: Eert uw vader en uw moeder, opdat uw levensdagen verlengd worden.”

Zijn boek trekt veel belangstelling. SBS6 besteedde er aandacht aan in het actualiteitenprogramma Hart van Nederland. Ook bij de fameuze boekhandel Donner in Rotterdam deed Edelman zijn verhaal. De originelen van zijn tekeningen zijn te zien op exposities in Rotterdam en Schiedam, die werden geopend door de locoburgemeester van Rotterdam en de burgemeester van Schiedam.

Hoewel de oud-Rotterdammer blij is dat hij zijn herinneringen aan het papier heeft toevertrouwd, zijn de beelden uit de oorlogsjaren daardoor niet van zijn netvlies verdwenen. „Dat denken veel mensen, maar dat is niet waar. Die zal ik meedragen tot mijn dood.”

N.a.v. ‘Hemelse wacht voor dag en nacht. De oorlogsherinneringen van een Rotterdamse jongen in woord en beeld’, door Piet Edelman; uitg. Nabij Producties, Barneveld; 304 pag.; € 34,95.

terdege 6 mei 2015 23 ●

0605-23-TD-AR02_0.pdf 23

4/20/2015 12:34:57 PM

Speciaal HOTEL | RESTAURANT | GRAND CAFE | WELLNESS | PARTY | CONFERENCE

Wilt u wakker worden midden in de natuur?

voor u als abonnee van Terdege...

Beddinghouse Auckland taupe (geen 2-pers.)

Beddinghouse Beaumont black (geen lits jum.)

Beddinghouse Capetown aqua blue

Beddinghouse Delicate sand

Marjolein Bastin Guirlande

Marjolein Bastin Strooibloem

Beddinghouse Good day warm grey (geen 2-pers.)

Beddinghouse Lots of of hearts

Gun uzelf een ontspannen vakantie in de Veluwse bossen bij Hof van Putten. Bij ons wordt u één met de natuur en komt u helemaal tot rust. Fiets en wandel erop los en u zult versteld staan van dit sprookjesachtige plekje op de Veluwe.

HARDERWIJKERSTRAAT 14 | 3881 EH PUTTEN | 0341 461 850 | WWW.HOFVANPUTTEN.NL

Verwenarrangement

Voor € 225,- p.p.

Breng sfeer in uw slaapkamer

Nu

% 3k5 orting

Dekbedovertrekken van 100% katoen, met slopen 1-persoons 140 x 200/220 2-persoons 200 x 200/220 Verblijf in een prachtig gelegen bungalow en laat u verwennen!

Met het verwenarrangement van bungalowpark Hoge Hexel heeft u pas echt vakantie!

lits jumeaux 240 x 200/220

van € 39,95

voor € 24,95 van € 69,95

voor € 44,95 van € 79,95

voor € 49,95

U geniet iedere dag van een heerlijk ontbijt en diner, een meeneemlunch en opgemaakte bedden bij aankomst.

Voor slechts € 225,- p.p. per midweek. *

Kijk voor alle prijzen en extra’s op

www.bungalowparkhogehexel.nl.

Echt genieten, met o.a.: • Gratis koffie bij aankomst • Elke dag ontbijt en diner • Toegang overdekt zwembad • En meer...

* Op basis van 2 personen.

Bestelinformatie Deze actie loopt tot 30 juni 2015 of zolang de voorraad strekt. Verzendkosten € 5,95 per bestelling.

Bestel via www.fhshop.nl of bel 055 - 539 06 78

terdege

Kijk voor meer aanbiedingen op terdege.nl/abonneevoordeel

24 terdege ● 6 mei 2015

Pag 24.indd 1

20-4-2015 7:41:58

op het erf

Zaaitips

In deze maanden is er volop tuinwerk te doen. De bonen gaan in mei de grond in. Dit jaar wil ik ze weer eens voorzaaien in wc-rolletjes. Als de plantjes groot genoeg zijn, kunnen ze met rolletjes en al uitgeplant worden.

Dat karton verteert gewoon. Een goedkope en makkelijke manier.

Ik snijd de rolletjes meestal een keer door, dan heb je eens zoveel zaaibakjes.

Die zet ik op een krant in een bak of kratje. Ik doe potgrond in elk rolletje en druk dat goed aan. Anders krijg je geen stevige kluit. Met mijn vinger maak ik in elk rolletje een holletje. Daar stop ik een boontje in, dat ik toedek met wat grond.

En natuurlijk niet vergeten water te geven.

Ik had vrij laat gedacht aan het sparen van die rolletjes. Maar geen nood: ik heb familie en buren ingeschakeld en dan heb je zo een voorraadje!

Groenten als sla en andijvie zaai ik niet allemaal tegelijk, maar verspreid ik over het seizoen. En dan steeds kleine hoeveelheden. Het is een beetje uitvogelen, wanneer dan elke keer. Elk jaar is er wel het streven

Altijd mooi om te zien is hoe het zaad opkomt

0605-25-TD-HO02_0.pdf 25

Jolanda agnes lemstra Bloos

maar de uitwerking wordt nog weleens vergeten... Nu ik echter deze stukjes voor Terdege schrijf, zal ik er vast eerder aan denken. En zo kunnen we de hele zomer verse bladgroenten eten, terwijl er niet zoveel kans is op doorschieten.

Altijd mooi om te zien is hoe het zaad opkomt. Dat vraagt nog best wat geduld. Het kan zelfs, vooral voor een beginneling, wat onzeker maken. Het duurt zo lang... zou ik het wel goed gedaan hebben? Tot de kleine puntjes groen boven de aarde omhoog komen. Prachtig is dat!

4/20/2015 12:35:06 PM

Digitale Media

Whatsappen met je kind

Drs. M. (Marianne) Golombek-Jansen docente psychologie/pedagogiek en kenniskringleider ‘opvoedingsidealen in de praktijk’ bij Driestar educatief

N

u mijn mobiele telefoon voor de meest basale handelingen te traag geworden is, is het tijd voor een nieuwe. Ik installeer gelijk ook maar Whatsapp.

Het eerste appje van mijn oudste dochter komt al snel, een acht voor biologie. Super, bericht ik terug.

Later wordt het gevolgd door een foto van een jurk die ze mooi vindt, even delen met me.

Ook mijn andere dochter vindt mij binnen een dag per Whatsapp. Ze wil weten welk schuurpapier ze moet gebruiken om haar bureau te schuren.

Het zijn praktische zaken, maar daarnaast gaat het ook om contact, het ervaren van relatie. Ik beleef het

De absoluut favoriete app bij jongeren is Whatsapp. Is Whatsapp alleen een risico of kunnen we er ook ons voordeel mee doen in de relatie met onze kinderen? Opvallend is dat uit onderzoeken blijkt dat kinderen vaak met hun moeder whatsappen. op dat moment als mooie aanvullingen op het normale, niet-digitale contact.

De media worden ook weleens het vierde opvoedingsmilieu genoemd, naast het gezin, de school en de kerk en de activiteiten die in de vrije tijd worden georganiseerd, bijvoorbeeld door de sportvereniging. Veel van dit vierde opvoedingsmilieu onttrekt zich aan de invloed van ouders.

In artikelen over media en Whatsapp in Terdege en het RD concludeerden verschillende schrijvers dat het risico bestaat dat ouders en kinderen in heel verschillende werelden gaan leven en dat deze generatiekloof moeilijk te overbruggen is. In het verlengde daarvan wordt genoemd dat kinderen dus begeleid moeten worden in een wereld die opvoeders zelf niet betreden.

Deze suggestie dat de werelden uit elkaar liggen, is gedeeltelijk waar.

Kinderen komen via de media in situaties waarbij opvoeders niet aanwezig zijn. Hoewel dat vroeger natuurlijk ook voorkwam, zijn de gelegenheden daartoe met de uitbreiding van digitale media wel toegenomen.

Maar zouden de werelden van ouders en kinderen elkaar niet meer kunnen overlappen? Je kunt bijvoorbeeld met je kind whatsappen. Op die manier deel je via Whatsapp een stukje van de digitale wereld. Je doet daarmee gezamenlijke ervaringen op. En juist gemeenschappelijke ervaringen zijn belangrijk voor de opvoeding.

Deze gedeelde ervaringen kunnen

26 terdege ● 6 mei 2015

0605-26-TD-AR03_0.pdf 26

4/20/2015 12:34:36 PM

nog extra voordelen voor de opvoeding opleveren. Ze bieden je namelijk ook de kans om door je gedrag goede voorbeelden te geven, bijvoorbeeld door hoe je zelf communiceert met je kind via Whatsapp.

In de manier waarop wij communiceren en de keuzes die we daarin maken, zien onze kinderen wat we belangrijk vinden en hoe we daar vorm aan geven.

Natuurlijk zijn er ook nadelen aan whatsappen. Een groot deel daarvan zal niet spelen in de communicatie tussen jou en je kind, denk bijvoorbeeld aan pestgedrag, groepsdruk en ongeschikte inhoud. Maar daarnaast zijn er ook dilemma’s die wel kunnen spelen tussen jullie, zoals: Wanneer en hoe beëindig je een gesprek? Hoe ga je om met de druk dat je direct hoort te reageren?

Juist omdat jezelf deze dilemma’s mogelijk ook ervaart, kun je ze tot gedeelde ervaringen maken, zodat je gemakkelijker met je zoon of dochter in gesprek kunt gaan over wat lastig is en hoe je dat aan kunt pakken.

Je kunt bijvoorbeeld vragen: „Hoe beëindig jij een gesprek? Vind jij dat ook lastig?” Een goede basis om erover te praten, waarbij je allebei kunt leren.

„Hoe beëindig jij een gesprek?

Vind jij dat ook lastig?”

Niet voor elke ouder zal het vanzelfsprekend zijn om te whatsappen.

Dat was het voor mij zeker niet.

Het is ook niet noodzakelijk, maar komende tijd wil ik wel zoeken naar hoe ik Whatsapp kan inzetten om bijvoorbeeld iets uit te leggen, te ondersteunen, te bemoedigen of te stimuleren. Waar kunnen we aansluiten en positief deel uitmaken van de wereld waarin onze kinderen zich bevinden? digitalemedia@terdege.nl

terdege 6 mei 2015 27 ●

0605-27-TD-AR03_0.pdf 27

4/20/2015 12:34:42 PM

reportage

Stille getuigen in de stad deel 4

Bethel bleef overeind Hevige gevechten vaagden in 1944 een deel van de stationsbuurt van ’s-Hertogenbosch weg. Behalve Bethel. Enkele jaren geleden leek ook de afdeling van de Gereformeerde Bond die in dit gebouw is gehuisvest de verdwijning nabij. De groep vergrijsde, en slonk. „We maakten ons zorgen over het voortbestaan.” Totdat enkele jonge gezinnen zich bij de gemeente voegden. tekst L. Vogelaar foto’s Henk Visscher en L. Vogelaar

0605-28-TD-AR04_0.pdf 28

4/20/2015 12:34:05 PM

0605-29-TD-AR04_0.pdf 29

4/20/2015 12:34:09 PM

E

en kort, doodlopend straatje eindigt pal voor de deur van gebouw Bethel. In de twee zuilen voor de portiek zijn de sporen van granaatinslagen zichtbaar. Herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog.

Op de tafel in de consistoriekamer hebben ds.

W. Stijf en ouderling A. Bok grote, geplastiiceerde foto’s klaargelegd: „Kijk, zo was het vroeger.”

Bethel werd in 1908 gebouwd aan de Grobbendonckstraat in de wijk Het Zand, tussen de spoorlijn en het riviertje de Dommel, pal ten westen van het stadscentrum. Tijdens de opmars van de bevrijders werden in oktober 1944 de omliggende gebouwen door beschietingen en branden verwoest. „Alleen het gebouw Bethel bleef, als door een wonder, gespaard”, meldt de ‘Kroniek van het kerkgebouw Bethel ’s-Hertogenbosch’, die oud-voorzitter J.J. Keur in 2006 publiceerde.

Tijdens de wederopbouw na de oorlog verdween de Grobbendonckstraat, behalve het eerste stukje, dat bewaard bleef als toegang tot het kerkgebouw.

richt. Vanaf 1958 werd er weer elke zondag een dienst belegd en sinds 1961 zijn het er twee. Wat jarenlang niet mogelijk was geweest, gebeurde in 1967: de centrale kerkenraad erkende de Bethelgemeente op hervormd-gereformeerde grondslag.

Sindsdien heeft ze ook ambtsdragers.

Ouderling Bok was tot vorig jaar november diaken. „De meeste diaconale vergaderingen woonde ik wel bij. Dat gaat wat gemakkelijker dan bij kerkenraadsvergaderingen, omdat daar het richtingsverschil veel duidelijker naar voren komt.”

Ds. Stijf onderhoudt contact met de andere predikanten in de Brabantse hoofdstad. „Er is verschil in identiteit, maar het is positief om met elkaar in gesprek te zijn. Het contact tussen onze afdeling en de centrale kerkenraad is gelukkig goed.”

Verhuur

Vijf mannen vormen het afdelingsbestuur. Drie van hen zijn ambtsdrager: naast ouderling Bok is er een ouderling-kerkrentmeester en een diaken. „We hebben alle ambten; zelfs een eigen predikant.”

Ds. W. Stijf kwam in 2004 als kandidaat naar de Hervormde gemeente Meeuwen en Hagoort in het Land van Heusden en Altena, aan de overkant van de Maas. „Kleine gemeenten krijgen het inancieel moeilijker.

Meeuwen zocht daarvoor een oplossing. ’s-Hertogenbosch keek in die tijd juist uit naar een voorganger in deeltijd. Ik ben hier sinds 2010 voor 20 procent van mijn tijd gedetacheerd.”

Ds. Stijf preekt zo’n 25 keer per jaar in Den Bosch, leidt de Bijbelkring en verzorgt het pastoraat. Daarnaast geeft hij leiding aan een jongerengroep: „Mijn catechisanten werden belijdeniscatechisanten en ze besloten na het aleggen van belijdenis bij elkaar te blijven komen.”

De predikant groeide zelf op in een stadsgemeente, de Oud Gereformeerde Gemeente in Nederland te Kampen. „Ik vind het mooi om

Een kansel, een hoog plafond, glas-in-loodramen, zeventig stoelen, een pijporgel, dat is de kerkzaal. Een uitbouw (vroeger weleens verhuurd, onder meer als kapsalon) doet nu dienst als consistoriekamer. Boven de hal, achter het orgel, bevindt zich een vergaderzaaltje.

De bovenverdieping staat sinds 1 januari leeg.

Vroeger woonde de conciërge er; nu wordt de etage al jaren aan bedrijven verhuurd. „Die moeten wel bij het gebouw passen”, zegt ouderling Bok. „’s Zondags mag er niet worden gewerkt en doordeweeks moeten de kerkelijke activiteiten niet worden belemmerd. Uit de huur bekostigen we het onderhoud.”

Evangelisatie

De kerk werd gebouwd door ‘de Vereniging tot Evangelisatie in en ten bate van de Nederlandse Hervormde Kerk binnen de classis ’s-Hertogenbosch’, in 1906 opgericht om de gemeenteleden bijeen te brengen die moeite hadden met de vrijzinnige prediking. Tot de jaren vijftig behoorde de vereniging tot de ethische richting. Vanaf de jaren dertig werden er steeds minder diensten gehouden.

De kerkelijke arbeid in Bethel ging vanaf 1957 uit van de afdeling van de Gereformeerde Bond die in de Brabantse hoofdstad was opge-

Dorp en stad

zowel in een dorp als in een stad te werken en de overeenkomsten en verschillen te zien. In een dorp is de kerkgang nog min of meer vanzelfsprekend, maar in de stad is het een bewuste keuze om naar de kerk te gaan. Er is hier een familiegevoel: de mensen zijn erg op elkaar betrokken; ze hebben elkaar ook nodig.”

Vergrijsd en verjongd

De afdeling telt een kleine vijftig leden. „Enkelen wonen hier in de stad, de anderen in de wijde omtrek: Rosmalen, Vught, Hedel”, zegt Bok. „Onze secretaris is naar Zaltbommel verhuisd, maar hier blijven kerken. Hij is een van de leden die van roomse afkomst zijn en door hun huwelijk bij onze gemeente kwamen. Hij is ook een van de weinige oorspronkelijke Bosschenaren in de gemeente. Zelf kerk ik hier sinds ik in 1997 van Poederoijen naar Rosmalen verhuisde. In het verleden kwamen hier ook militairen, verpleegkundigen, studenten en mensen die in het asielzoekerscentrum in Vught verbleven, maar die groepen zijn verdwenen.” ’s Morgens zijn er 30 tot 35 kerkgangers, ’s avonds de helft minder.

Daarnaast zijn er enkele bejaarde leden die thuis meeluisteren.

Tot een jaar of vijf geleden slonk het ledenaantal door vergrijzing. „Jonge gezinnen vertrokken omdat er geen protestantse school is. Er hebben zich hier nu echter enkele jonge gezinnen gevestigd. We hebben tijdens de diensten weer kinderoppas”, zegt de ouderling. „Nieuwelingen worden direct in de groep opgenomen, welke achtergrond ze ook hebben”, constateert ds. Stijf. „De gastvrijheid is een sterke kant van deze gemeente.”

Gratis parkeren

Van 1948 tot 1962 hield ook de Gereformeerde Kerk (Vrijgemaakt) diensten in Bethel. Die gemeente bouwde vervolgens pal ernaast een eigen kerk. „Dat gebouw is in 2002 vervangen door een appar-

30 terdege ● 6 mei 2015

0605-30-TD-AR04_0.pdf 30

4/20/2015 12:34:12 PM

„Er is een familiegevoel: de mensen hier zijn erg op elkaar betrokken”

Ouderling A. Bok.

Ds. W. Stijf.

tementencomplex. De ingang van hun parkeergarage bevindt zich aan ons straatje. Daarom is het toegangshek dat aan het begin van de straat stond, verplaatst richting ons gebouw.”

De steunbeer met de naam ‘Bethel’ bleef staan.

Omdat het kerkgebouw achteraf ligt, is boven de ietsenstalling een groot,

kleurig bord aangebracht om bezoekers de weg te wijzen. „Door de verplaatsing van het hek kunnen er nog maar drie auto’s voor de deur staan. De andere kerkgangers parkeren in de omgeving. Elk lid heeft een kaart achter de voorruit, zodat we ’s zondags geen parkeergeld hoeven te betalen.

Het is wel lastiger geworden om een plek te vinden, omdat het nu elke zondag koopzondag is.”

Buurtcontact

Gebouw Bethel staat op een steenworp afstand van het stadscentrum. „Dit is een mooie

plaats”, zegt ds. Stijf. „Midden in het turbulente stadsleven gaat hier het Woord van God open. Het is wel gebeurd dat ik pal na kerktijd met mijn auto in een carnavalsstoet terechtkwam.”

Meerdere keren heeft de gemeente gefolderd in de omliggende woonwijk. „Onze mankracht is beperkt”, zeggen de beide ambtsdragers. „We zijn ook weleens de huizen langs gegaan in de week voor Kerst, hebben de mensen iets aangeboden en hen uitgenodigd. Ze zijn niet gekomen. Je hoopt dat je mensen nieuwsgierig maakt: wat is dat voor een groep die daar op zondagmorgen al een kerkdienst houdt op het moment dat wij het gordijn van ons appartement pas openschuiven? Hopelijk stralen we iets uit, zodat ze denken: Die mensen hebben iets wat wij niet hebben.”

Bethel is een monument en trekt daardoor bezoekers tijdens de jaarlijkse Open Monumentendag. „Er komen dan wijkbewoners die na jaren pas ontdekken dat hier een kerk is.”

De toekomst? Bok: „Daar maakten we ons zorgen over, en toen opeens voegden zich enkele jonge gezinnen bij onze groep. We wisten ook wel dat wij gewoon ons werk moeten doen en dat de Heere Zelf voor de kerk zorgt.” Ds. Stijf: „Het is de gemeente des Hééren. Die kan door een diep dal gaan, maar dan gebeuren er soms wonderlijke dingen. De toekomst ligt in Gods hand. Het is een oefening om dat uit handen te geven.”

Dit is het slot van een vierdelige serie over kleine stadsgemeenten. Eerdere afleveringen gingen over Breda, Den Haag en Deventer.

terdege 6 mei 2015 31 ●

0605-31-TD-AR04_0.pdf 31

4/20/2015 12:34:17 PM

Benieuwd naar onze verrassende voorjaarscollectie?

De grootste collectie van Nederland!

Wij nodigen u van harte uit om onze frisse en vernieuwende voorjaarscollectie dames- en herenhoeden, tassen en accessoires te komen bewonderen.

BRUIDSHOEDEN GRAAG OP AFSPRAAK I MA. GESLOTEN I DI. T/M VR. 09.30 - 17.30 UUR I ZA. 09.30 - 17.00 UUR I DO. KOOPAVOND 19.00 - 21.00 UUR I PARKEREN: KLEIN AMERIKA

LANGE TIENDEWEG 90 I 2801 KK GOUDA I TEL. (0182) 524 421 I WWW.MATELOOTJE.NL

Veel mensen zijn nog niet bereikt onder de minderheden in China Uw gift online via onze website www.bonisa.nl of op rekening: NL59 INGB 0003 1555 32

Doorgeven van het Woord!

Kwaliteit sinds 1935

Passie voor keukens

Eersteklas service Alle stijlen in huis Eigen montageteam

Voltastraat 1 • 2952 AW Alblasserdam • 078 69 32 541 • w w w.huismanalblasserdam.nl

32 terdege ● 6 mei 2015

Pag 32.indd 1

20-4-2015 7:42:34

opinie ❘ jeugdwerk

Ds. A. Kos Predikant hersteld hervormde gemeente Giessendam - Neder-Hardinxveld - Sliedrecht

Soms lijkt het wel alsof er een soort schaamte heerst. ‘Jullie hebben ze toch ook?’

Mompelend klinkt een soort excuus.

Gevolgd door de verzekering dat ze ‘gelukkig’ weinig meer betekenen.

Schaamte en excuus kunnen nodig zijn. Maar toch zeker niet als het gaat om de drie belijdenisgeschriften uit de Vroege Kerk en de Drie Formulieren van Enigheid?!

Een lofzang om voor te zingen 1. Moeten we belijdenisgeschriften gebruiken in relatie tot jongeren?

De belijdenisgeschriften zijn te waardevol om ze niet te gebruiken. Laat staan ze te slachtofferen aan het vooruitgangsdenken, waar het oude automatisch verdacht is. Alsof wij het nu ‘natuurlijk’ beter weten en de inhoud van het belijden met de tijdgeest moet veranderen.

Waar ze onder het stof liggen, zou ik zeggen: afstoffen en een ereplaats geven! Niet het minst bij jongeren.

2. De Bijbel is toch genoeg?

Ongetwijfeld. Maar wat zegt dat in dit verband? Sola Scriptura (alleen de Schrift) betekent niet dat deze (menselijke) geschriften hebben afgedaan. Het stelt ze wél onder gezag en toets van de Heilige Schrift. Maar dan gaat het ook om Tota Scriptura (heel de Schrift).

Juist als samenvatting van de gehele Schrift hebben de belijdenisgeschriften een bijzondere waarde. Zo zijn ze eeuwenlang kerkelijk aanvaard als een getrouwe weergave van de Schrift.

3. Er is geen tegenstelling tussen Schrift en belijdenis?

Zolang de belijdenis spreekt in overeenstemming met ‘alleen de Schrift’ en ‘geheel de Schrift’ is er geen tegenstelling. Een tegenstelling tussen Schrift en belijdenis is overigens aan de inhoud van onze belijdenisgeschriften totaal vreemd. Ze willen zich stellen onder het

gezag en de toets van de Schrift.

4. Wat is hun waarde als het gaat om jongeren?

Belijdenisgeschriften vervangen de Bijbel niet.

Maar ze willen ons leren naar héél de Schrift te luisteren, vanuit héél de Schrift te denken. Zo functioneren ze ook in opvoeding en jeugdwerk. Ze geven bijvoorbeeld grenzen aan.

Verder zijn ze zeer geschikt om „het ware geloof uit te dragen en aan het nageslacht over te leveren” (ds. I. Kievit). Daartoe dienden ze eeuwenlang. Gebruik ze ook in deze tijd om door te geven. Bijvoorbeeld artikel 21 NGB om ‘verzoening door voldoening’ uit te leggen, enzovoort.

5. Gaat het dan alleen om kennis?

Zeker niet! Belijden is ‘samenspreken’ met de Schrift. Be-‘amen’ dus. Belijdenisgeschriften geven woorden aan wat geloofd wordt. Vanuit het hart naar buiten. De belijdenis is een lofzang (Trueman, The Creedal Imperative). Niet over ons, maar over de Heere. Een lofzang op de grootheid van God en Zijn onverdiende en onbegrijpelijke genade! Een lofzang om voor te zingen. Uit en door Gods genade. Opdat onze kinderen/jongeren die lofzang van harte leren beamen en nazingen. Dat is Gods werk.

Maar laten we hen biddend voorzingen:

„De wereld hoor’ en volg’ mijn zangen met amen, amen, na” (Psalm 72:11, berijmd)

terdege 6 mei 2015 33 ●

0605-33-TD-AR05_0.pdf 33

4/20/2015 12:34:34 PM

Vervolgverhaal

Het verloren vaderland tekst Rudolf van Reest illustratie Rino Visser

Aflevering 56 (slot)

O

mar ben Mokaffa deed ons uitgeleide uit zijn kamp. Gedurende een half uur wilde hij met ons meegaan. Wij zouden met zeven Arabieren vertrekken en geen sterveling kon aan ons zien dat wij niet van de hunnen waren.

Nogmaals bood ik mijn gastheer de kostbare ring aan, maar hij weerde die af.

Hij boog zich diep ter aarde, drukte mijn hand tegen zijn hart, deed met de hand van de baron evenzo, boog zich nog eenmaal en ging op waarlijk koninklijke wijze langzaam terug.

Edele figuur! Wel te breken, nooit te buigen!

Ons reisplan was goed voorbereid. Ik kreeg de indruk dat Omar ben Mokaffa meermalen berooide legionairen uit de ellende had gered.

Zonder moeite passeerden we op een stille plaats in een bergketen de Spaanse grens. We reden op onze muildieren naar Melilla, een Spaanse enclave

in Noord-Afrika. Deze havenstad op een schiereiland werd scherp bewaakt door een ring van forten.

We kwamen in de avond aan en kregen onderdak bij een Arabier, een grote vriend van Omar ben Mokaffa, naar hij mij vertelde. We genoten een korte nachtrust. ’s Nachts om drie uur werden ons twee Europese kostuums gebracht, die ons als aangemeten om het lijf zaten. Toen werden we onder geleide van iemand, die later een van de stuurlieden van een Engelse vrachtboot bleek te zijn, aan boord van een schip gebracht.

De kapitein bleek van alles op de hoogte. We kregen een goede schuilplaats, voor het geval de Spaanse autoriteiten het te elfder ure in hun hoofd mochten krijgen het schip te doorzoeken. En daar, in deze schuil-

plaats, hoorden we kort daarop de bekende geluiden van een schip dat zich losmaakt van de wal. De stoomfluit waarschuwde, hard geroep, snel geloop, korte bevelen, vallende loopplank, zuigers die gingen stampen, de deining van een draaiende schroef door het gehele schip, water dat tegen de wanden begon te slaan.

Een licht ritme, als het zachte wiegen van een moederhand die haar kind in slaap sust.

Toen ging onze gevangenisdeur voorgoed open. De kapitein zelf stond lachend voor ons en wenkte ons hem te volgen. In zijn kajuit maakten we kennis met hem en kregen we de verzekering dat er nu toch wel heel gekke dingen gebeuren moesten, wilde de commandant van het vreemdelingenlegioen ons nog in handen krijgen.

Na een echt Engels ontbijt gingen we het bovendek op en keken we uit naar de zon, die langzaam haar weg baande boven de bergran-

34 terdege ● 6 mei 2015

0605-34-TD-RU02_0.pdf 34

4/20/2015 12:34:11 PM

den van de Atlas. O harde rotsen, o gloeiend zand, o Afrika, land van bloed en tranen...

Jan... Peter... Max... Bij de laatste blik op de wegzinkende contouren van dat wrede land gaan onze gedachten uit naar jullie graf...

De reis was voorspoedig. We zagen niets van de Franse kust. Ik had er ook geen behoefte aan.

Maar zoals ik een paar jaar terug eens verlangd had de sensatie mee te maken van de overgang van het noordelijke naar het subtropische klimaat, zo hijgde ik nu naar de wolkenbanken en de zware luchten van het Noorden.

Terwijl de heerlijke zeewind onze gezichten streelde, voerden de baron en ik op dit schip der bevrijding nog menig gesprek. Ik zag ertegen op om in Londen afscheid van hem te moeten nemen. Maar ik had de belofte dat hij een keer naar Holland zou komen. „Jouw vaderland stelt straks zijn deuren wijd voor je open, het mijne nog niet” , mompelde hij. „De weg naar het Vaderhuis in de hemel staat altijd en ook voor jou open, boy” , zei ik.

Hij trok onverschillig zijn schouders op. „Dat zal ik wel zien als ik sterf. Eerst moet ik mijn Rusland weerzien.”

Toen meende ik verraad te plegen aan onze vriendschap, wanneer ik niet mijn stellige overtuiging uitsprak: „Daar geloof ik niet aan” , zei ik. „Waarom niet?” vroeg hij onthutst. „Ik zie nu duidelijk Gods hand in de wereldgeschiedenis en Gods werk is eenmalig. Dat herhaalt zich niet. Dat zou ook geen zin hebben.

Het Rusland van vandaag is het noodzakelijke gevolg van het Rusland van gisteren. Wanneer dat oude Rusland weer terugkwam, zou ook dat van vandaag weer moeten terugkeren en daar geloof ik niet in. God morst niet met Zijn tijd. In de hemelse werkkamers wordt hard gewerkt om de wereldgeschiedenis naar haar einde te brengen. Die oplossing is tenslotte ook veel meer bevredigend dan die jij aan de hand wilt doen.”

Hij keek mij schouderophalend aan. Dat was orakeltaal voor de baron. „Zou jij dan God de schuld willen geven van alles wat er gebeurt in dit gekkenhuis, dat wij als woonplaats believen te aanvaarden?” vroeg hij. „Nee, wij blijven ten volle verantwoordelijk voor onze daden, ik voor de mijne, jij voor de jouwe en de machthebbers voor de hunne. Maar toch werken zij een systematisch Godsplan uit.”

Hij trok weer met zijn schouders en wierp het eindje sigaret, waaraan hij zijn vingers brandde, in zee. „Let eens op mijn leven” , vervolgde ik. „Het

legioen was mijn ondergang en mijn redding tegelijk. Ik zocht er mijn ondergang en God had deze weg nodig om mij te redden. Zo gaat het ook met deze wereld. Denk er eens over na. Jouw Rusland, dat je vereert, had ook haar verschrikkelijke witte hel in Siberië. De revolutie is niet uit de lucht komen vallen. Verlang er maar niet naar terug. Zie de toekomst in en probeer deze dingen te aanvaarden, zoals ik ze heb leren aanvaarden.

Weet je hoe het er eigenlijk mee staat? Ik las gisteren in de hut van de kapitein in een boek over het reformatiewerk van Luther een opmerkelijke gedachte. Daar stond dat Luthers leer niet allereerst het resultaat was van een botsing met een corrupte kerk, noch met uiterlijke omstandigheden, maar vrucht van een innerlijk geloofsconlict in zijn eigen ziel, een botsing met de in zichzelf waargenomen verdorvenheid van de menselijke natuur. O, ik heb dat woord zo goed begrepen. Ik stond voor mijn Afrikaanse jaren ook voor raadsels en conlicten. Had op alles kritiek en zocht naar het goede systeem, maar als God je eigen ziel in Zijn hand gaat nemen en je de rotte plekken ervan aantoont, dan wordt het wel anders... Dan word je jezelf een raadsel. En als er dan geloof komt, ga je de dingen buiten jezelf wel verstaan zoals ze verstaan moeten worden.”

De baron zoog zenuwachtig aan zijn pas opgestoken sigaret. Ik begreep wat er in hem omging. Wanneer het mij zou lukken hem zijn grote illusie in het herstel van zijn dierbare oude Rusland te ontnemen, zou zíjn leven kapot geslagen worden. En duidelijker dan ooit zag ik dat dit nu juist de weg is die God met Zijn kinderen houdt.

Hoe zou ik mijn vriend hierin kunnen helpen? Dit was tenslotte goddelijk werk.

De witte krijtrotsen van Engeland kwamen in zicht. De lucht werd grauw en voordat het avond was,

voeren we onder een echte Engelse mist de Thames op naar Londen.

Hier gaf ik een telegram af voor mijn vader, waarin ik hem mijn komst, de volgende avond met de Batavier, meedeelde. Wat zou er thuis weinig geslapen worden na dit bericht.

De kapitein bemiddelde bij de consul, zodat ik de douane van mijn lijf hield. De consul hoorde geduldig en begrijpend mijn lange verhaal aan en maakte de papieren voor mijn reis naar Holland in orde.

In de Londense city dineerden we samen. Het was ons afscheidsmaal. „Het zou volmaakt zijn, als Jan, Peter en Max erbij waren” , zei de baron.

Ik knikte. „Er zijn honderden van die kameraden onder de vlag van het legioen.

Laat ons op hun verlossing drinken.”

De baron at weinig van de door hem zelf met zorg gekozen spijzen. „Eén waardevol bezit weet het legioen haar slachtofers toch te schenken” , zei hij peinzend.

Ik keek hem vragend aan. „Vrienden...”

„Jouw vaderland stelt straks zijn deuren wijd voor je open, het mijne nog niet” Ik drukte hem de hand. ’s Avonds bracht hij mij naar de boot. De Hollandse driekleur! Rood, wit, blauw! Vlag van mijn verloren vaderland. Hoe zal ik juichen als ik je grond weer terug zal zien, mijn land.

De baron greep mijn beide handen. „Ik kom naar je land en straks, na jaren misschien, kom je óók naar mijn goede Rusland...”

Zijn slanke gestalte raakte verloren in de mensendrukte. Nog eenmaal zwaaide hij naar mij.

Beste vriend, ik hoop je weer te zien!

Ik had gelegenheid voor een korte nachtrust aan boord. En de nieuwe

terdege 6 mei 2015 35 ●

0605-35-TD-RU02_0.pdf 35

4/20/2015 12:34:13 PM

morgen bracht mij in mijn vaderland.

Vroeger had ik vaak gelachen om de retoriek van Bilderdijk, die na zijn ballingschap zijn vaderlandse grond bezong... Ik heb zijn lucht weer ingeademd, ik heb zijn bodem weer gezien, God gebeden op mijn knieën...

Hoe kon ik hem nu begrijpen.

O, Maas; o, Hollandse torens van het Westland! Wat een rijkdom. Iedere vierkante centimeter grond draagt vrucht. Geen zand, geen rots, geen stof, maar uitbarstende vruchtbaarheid. Heerlijk land... dierbaar plekje grond.

Wat duurde dat aanleggen eindeloos.

Ik tuurde uit over de reling, totdat ik tussen de mensenmassa mijn vader ontdekt had. Mijn broer stond naast hem. Nog enkele formaliteiten op het schip. Ik stootte de mensen opzij... „Vader...!”

Twee armen sloegen zich om mij heen.

Hoe zal ik dit weerzien beschrijven?

Er zijn ogenblikken in een mensenleven waarin niet de mond, maar het oog slechts vertolken kan wat de diepte van de ziel beroert. Het spreken van het oog is onmiddellijk, direct.

Toen mijn ogen weer voor het eerst in de trouwe ogen van mijn vader keken, was er de neiging ze neer te slaan. Maar de ogen van mijn vader

grepen mij vast. Ze waren niet scherp, maar wazig omfloerst. Ik las er alleen vergeving en liefde in.

O, mijn God! Als eenmaal Uw vaderlijk oog mij zo in de ziel zal blikken...

Hoe kan ik het geloven? Wegkrimpend van schuld, van het diepste besef van eeuwige doemwaardigheid, durf ik bijna niet tot U te naderen en dan zulk een vaderblik?

Mijn arme, door zonde en schuld opgejaagde ziel, hoe zal ik het ooit kunnen aanvaarden dat er een zo grote liefde in een vaderlijk hart leven kan?

In dezelfde tilbury waarmee mijn vader mij vaak van de stoomtram gehaald had, reden we van het stationnetje naar huis. Naar huis!

Hunkerend zag ik uit naar de verweerde bomen die onze boerderij omkransten, en waarvan ik zoveel nachten gedroomd had. Onder de brandende zon van de Afrikaanse hemel hadden ze me zo vaak heimwee in de ziel gegoten.

Daar wuifden ze. Nu geen dorre, klagende takken, maar een weelde van frisgroen gebladerte.

De trouwe Dora scheen te weten wat voor een uitzonderlijke tocht zij maakte. Haar lange, brede, gitzwarte staart sloeg vrolijk de lucht in. Haar schrandere kop stak fier omhoog en

als op een ringrijderij draaide ze in een onberispelijke, zuivere boog het brede erf op.

Daar stond mijn moeder met mijn beide zusters, van wie er één getrouwd was, haar man en ook mijn getrouwde broer met zijn vrouw, die een kleintje op de arm droeg.

Heel de familie!

Moeder! Haar armen omstrengelden me. Mijn hoofd boog voorover tegen haar borst en ik voelde haar hart kloppen. „Moeder...!”

Ik keek in haar betraande ogen. Ik merkte rimpeltjes die ik voorheen nooit gezien had. Ze waren in haar gezicht geploegd door het verdriet over mij. „Kind... zei ze zacht, „kind...!”

Haar goede ogen dronken mijn beeld, haar bevende handen streken tastend langs mijn wangen en mijn handen.

Ik voelde onder al die liefde mijn schuld te zwaarder drukken. „Vader... moeder...” , snikte ik, „vergeef het me...”

Vader stapte naar voren. Hij maakte een afwerend gebaar en mijn moeder lachte door haar tranen heen, zoals ze eens gelachen had, toen ik mijn schuld beleed en zij mijn aan de gloeiende kachel gebrande vingers verbond.

Het oude, bekende huis. Niets was veranderd. Een deur wijd geopend. Bloemengeur uit de huiskamer, een huis in feestgewaad. Glanzend damast met vlijmscherpe vouwen, oud familietafelzilver, het beste uit moeders zilverkast, anjers in smalle kelken.

Een tafel gekroond met een selectie van de uitgezochtste spijzen, tot in details naar mijn smaak geserveerd, zoals

Hunkerend zag ik uit naar de verweerde bomen die onze boerderij omkransten alleen een moeder dat kan.

Vader wees mijn plaats aan zijn rechterhand, mijn moeder zette zich aan de andere zijde naast mij.

Maar hoe kon ik eten? Tranen welden in mijn ogen, mijn keel kneep dicht.

Mijn vader nam de Bijbel. Hoe vertrouwd en bekend was het rustige gebaar.

Psalm 32. O, God, die nacht, de donkerste van mijn leven in die cel... „Toen ik zweeg, werden mijn beenderen verouderd...

Uw hand was dag en nacht zwaar op mij...

Mijn zonde maakte ik U bekend...

Gij zijt mijn Verberging... in benauwdheid...

Toen stond ik op en zocht de eenzaamheid.

EINDE

36 terdege ● 6 mei 2015

0605-36-TD-RU02_0.pdf 36

4/20/2015 12:34:17 PM

ogenblik

Dante Alighieri Ds. M. van Kooten, Elspeet

O

f het nu in mei of juni was, weet men niet, maar wel dat in een van die twee maanden 750 jaar geleden Dante Alighieri in Florence werd geboren.

Deze naam zal velen niets zeggen. Toch wordt op de kansel wel eens iets aan hem ontleend: „Boven de poort van de hel staat geschreven: wie hier binnentreedt late alle hoop varen.” Deze uitdrukking komt uit het beroemdst geworden gedicht van deze Italiaan, genaamd ‘La divina commedia’, de goddelijke komedie.

Bij komedie denkt men doorgaans aan een toneel-

Zelfs voor de paus willen preken stuk met veel humor, lol en luim. En als God er dan ook nog bij betrokken wordt, associëren we dat over het algemeen met spotternij jegens de Allerhoogste. Dat is in dit werk van Dante absoluut niet aan de orde. Trouwens, de toevoeging ‘divina’ (goddelijk) is van latere datum. Toen het gedicht verscheen, heette het slechts ‘La commedia’.

Commedia is van Griekse afkomst en is samengesteld uit de woorden

‘komos’ (een feestelijke optocht) en ‘hodion’ (een plek om te zingen).

Het ging om een vrolijk lied, te zingen bij een massale feestelijke bijeenkomst ter ere van een van de vele goden uit de Griekse mythologie. Bij Dante ging het om een lied ter ere van de Allerhoogste. De vrolijke spits in het lied is het bezingen van de hemelse vreugde die het deel van de gelovigen is. Met wat wij onder komedie verstaan, had het dus niets uit te staan.

Het gedicht beschrijft in drie delen (Inferno, Purgatorio en Paradiso) de hel, het vagevuur (ondanks Dante’s kritiek op de wereldlijke paus was hij echt rooms) en de hemel. Inferno heeft tien verdiepingen. Op de onderste verdieping is de duivel afgebeeld. Op de een na onderste zien we allerlei geestelijken, zelfs een paus. Reden waarom wel eens gezegd is dat op de bodem van de hel onbekeerde ambtsdagers liggen.

In 1999 werd in Fort Asperen een tentoonstelling gehouden met als thema ‘de goddelijke commedie’. Met schilderijen en andere kunstuitingen is toen dit werk van Dante in beeld gebracht. Deze tentoonstelling was ook op de dag des Heeren toegankelijk. De Vereniging tot bevordering van de Zondagsrust en de Zondagsheiliging ageerde hier destijds tegen. Niet het minst omdat men meende dat, naast het ontheiligen van Gods dag, ook de spot werd gedreven

met de drie stukken van de Heidelberger.

Dat laatste klopte niet. Het was geen bespotting van ellende, verlossing en dankbaarheid.

Ondanks de misvatting over het vagevuur bedoelde Dante het ernstig, als een prediking tegen allerlei misstanden in kerk en wereld in zijn dagen. Tevens een opwekking om God oprecht te dienen.

Dat deze tentoonstelling op Gods dag was te bezichtigen, was voor mij destijds een sterk argument om voor te gaan in een bidstond in de indrukwekkende grote kerk in Asperen, die bij die gelegenheid tjokvol was. Wat klonk het gedragen psalmgezang (ondanks het feit dat het huidige orgel toen nog ontbrak) indrukwekkend. Overigens is de zondagsopenstelling desondanks wel doorgegaan.

Enige tijd na die bidstond kreeg ik een uitnodiging van de organisatoren om op zondagmiddag in het fort een lezing te houden over het gedicht van Dante. Omdat Whitefield ooit had gezegd dat hij zelfs voor de paus zou willen preken als deze hem zou uitnodigen, meende ik deze invitatie serieus te moeten nemen.

De bezoekers zouden immers toch geen potentiële kerkgangers zijn.

We dienen toch aan alle wateren te zaaien...

Omdat in mijn agenda voor die middag al een dienst was ingevuld in een klein Brabants vlek, heb ik de uitnodiging, trouw aan de afspraak, toch niet aangenomen. Later heb ik daar spijt van gehad. Ik had die kerkdienst moeten afzeggen en in het fort van Asperen moeten spreken.

Over inferno en paradiso. Purgatorio daargelaten. Was de grote prediker Paulus in Athene daarin niet voorgegaan, toen hij sprak op de Areopagus, in zijn dagen het platform van kunstenaars?

terdege 6 mei 2015 37 ●

0605-37-TD-BEZ_0.pdf 37

4/20/2015 4:22:15 PM

reportage

Het Leidse leven van de Pilgrim Fathers De Amerikaan Jeremy Bangs geeft al sinds 1997 in het oudste huisje van Leiden een indruk van het leven van de puriteinen/ separatisten tijdens hun verblijf in Nederland.

De Pilgrim Fathers stonden later aan de wieg van de Amerikaanse samenleving.

De toekomst van het museumpje is echter onzeker. „Sluiting is na 2020 niet ondenkbaar.” tekst Ad Ermstrang foto’s Henk Visscher

38 terdege ● 6 mei 2015

0605-38-TD-AR06_0.pdf 38

4/20/2015 4:23:01 PM

0605-39-TD-AR06_0.pdf 39

4/20/2015 4:23:16 PM

H

et scheve huisje, in de schaduw van de grote Hooglandse kerk in het Leidse centrum, dateert uit ten minste het jaar 1365. „Aan de hand van boomringen is dat aangetoond. Daarmee is het de oudste woning van de stad die gedateerd kon worden”, weet dr. Jeremy Dupertuis Bangs (69).

In het enigszins schemerige vertrek steekt hij vier middagen per week een aantal kaarsen aan. Ze markeren de openingstijden van het kleine museum. De meeste spullen zijn opgeslagen in het hoofdvertrek. Groepen boven de vijftien mensen moeten worden opgesplitst.

Anders wordt het letterlijk dringen.

Het Leiden American Pilgrim Museum, zoals het oicieel heet, heeft nog een tweede kamer ter beschikking. Die is evenwel alleen buitenom bereikbaar. De dichtgemetselde verbindingsdeur is door Bangs intact gelaten. Deze kamer is ingericht met voorwerpen van voor de Reformatie, om een indruk te geven van de bewoning van het huis door katholieke priesters. Het geeft ook meer weer van de bouwwijze van toen. Muren, plafonds en schouw zijn nog precies als in de veertiende eeuw. Een verklaring voor de gaafheid heeft Bangs wel. „Er was door een slager een gekoelde kamer gebouwd. Die zette de wanden met gladde tegelplaten af. Achter de tegels en onder de verhoogde vloer bleef alles intact.”

Kenner

Beschuitsteeg 9 is eigendom van vrienden van Bangs, die de naastgelegen ruimten bewonen.

Ze hebben de twee kamers ter beschikking gesteld aan de stichting die het museum heeft ingericht. Bangs heeft dat gedaan met meubilair dat in de tijd van de Pilgrim Fathers werd gebruikt. De puriteinen (zie kader) hebben er zelf niet gewoond. Wel is bekend dat een kind van de in deze groep bekende William Brewster in Leiden overleed en werd begraven in de Hooglandse kerk. „De koster woonde in dit huis, dus is het waarschijnlijk dat Brewster hier is geweest om de begrafenis te regelen.”

Kunsthistoricus Bangs, anno 2015 de belangrijkste nog levende kenner van de historie van de Pilgrim Fathers, werkte in het verleden bij het Gemeentearchief van Leiden en was nauw betrokken bij een permanente tentoonstelling over de Pilgrims. Toen hij, elf jaar nadat hij naar Massachusetts was vertrokken, terugkeerde, bleek die tentoonstelling er niet meer te zijn (nu is er een online archiefpresentatie).

„Maar dat wil niet zeggen dat er geen belangstelling was. Verschillende toeristen waren nog steeds op zoek naar sporen van de Pilgrims.”

Zo ontstond het museum.

Bangs heeft er ook privé-eigendommen ondergebracht. Hij beschikt over diverse gebruiksvoorwerpen uit begin 1600 en een uit Londen afkomstige en in 1635 gedrukte Bijbel. Hij toont een braadpan, maar laat ook een speelversie ervan zien. „Dat is leuk voor de kinderen als ze hier komen.”

Op tafel ligt een dik boek uit 1608 dat is gebruikt om het civiele huwelijk naar Nederlands voorbeeld in het nieuwe Amerika in te voeren. De bewuste passage weet hij moeiteloos te vinden. „Ik heb het jarenlang gezocht en uiteindelijk,

„Als er niemand komt, werk ik aan boeken en artikelen” een jaar of acht geleden, gevonden.

Tijdens een veiling. Niemand had er verder belangstelling voor. Het lag in de eerste Amerikaanse, woestijnachtige kolonie op de plank. De Pilgrims mochten dan wel eenvoudige wevers zijn, hun leiders waren zeer belezen. Het was al met al geen ongeschoolde groep die het avontuur zocht.”

Godsdiensttwist

Als de wevers ter sprake komen, duikt Bangs in de kast in de hoek van het vertrek. Hij haalt een 17eeeuwse sok tevoorschijn. „Heel ijn gebreid. Het weverswerk vertoonde industriële trekjes. Ook vrouwen en kinderen werden ingezet.”

Zeker de helft van de ongeveer 2000 mensen die jaarlijks de weg naar het museum weten te vinden, is van Amerikaanse of Engelse afkomst.

Vooral in de VS is de belangstelling voor de Pilgrims erg groot.

Een kwart van de bezoekers komt

uit Nederland, de rest is divers. Veel teksten zijn ook in het Engels opgesteld, net als de teksten op de site.

Met de vertalingen ervan in het Hollands is Bangs nog bezig. De gasten geeft hij toelichting in het Engels en in het Nederlands.

Bangs somt drie redenen op om het museum te bezoeken. Een deel van het Hollandse publiek wil graag het oudste huisje van Leiden zien.

Daarnaast is er veel belangstelling voor de Pilgrims bij het Amerikaanse en Engelse publiek. Een derde groep heeft meer interesse voor de theologische twisten, begin 1600. Toen was het openlijke handgemeen tussen aanhangers van Arminius en van Gomarus in Leiden mede aanleiding voor de puriteinen om hun biezen te pakken.

Bangs bemant persoonlijk het museumpje gedurende openingstijden, iedere woensdag-, donderdag-, vrijdag- en zaterdagmiddag. Als hij even een boodschapje wil doen, ligt er een bordje waarop hij zijn afwezigheid gedurende vijftien minuten verklaart. „Als er niemand komt, werk ik aan boeken en artikelen.”

Schamel

Werd er in de beginjaren nog wel eens een bedragje uit Amerika overgemaakt, de laatste jaren moet alles uit de schamele inkomsten (entree: 5 euro) worden bekostigd.

De toekomst is tamelijk onzeker, omdat Bangs recent is gevraagd om een driejarig historisch project over de tijd van de Reformatie te begeleiden. „Ik heb daardoor minder tijd beschikbaar. Ik probeer halftijds in het museum te zijn, maar weet niet of dat gaat lukken.” Er zijn ook geen fondsen in zicht en evenmin een opvolger, die kenner zou moeten zijn van de historie van zowel de stad als de Pilgrims. Bangs is niet heel optimistisch. „Sluiting na het herdenkingsjaar 2020 is niet ondenkbaar.”

Toeristen kunnen in Leiden ook een pelgrim-route lopen. Meer info: www. leidenamericanpilgrimmuseum.org

40 terdege ● 6 mei 2015

0605-40-TD-AR06_0.pdf 40

4/20/2015 4:23:18 PM

De grondleggers van de VS In het begin van de zeventiende eeuw werden de Engelse calvinisten door koning Jacobus I vervolgd. Dat trof vooral hen die zich van de Anglicaanse staatskerk wilden afscheiden (separatisten, een puriteinse beweging). Door te vluchten naar Holland hoopten zij te kunnen genieten van de betrekkelijke godsdienstvrijheid in de Lage Landen.

In 1608 lukt het een groep uit Nottinghamshire het land te verlaten. Ze arriveerden in Amsterdam, maar verruilden die woonplaats in 1609 voor Leiden.

Ds. John Robinson en ongeveer honderd anderen kochten een perceel grond nabij de Pieterskerk. Ze bouwden daar twaalf huisjes. Later is op die plaats het Jean Pesijnhofje gebouwd.

De Pilgrims hebben veel sporen nagelaten in de Leidse archieven. Ze woonden en werkten voornamelijk als wevers in de stad. Ze hebben er contracten afgesloten, testamenten opgemaakt en gestudeerd. Een aantal van hen is er begraven. Een deel van de vluchtelingen emigreerde tussen 1620 en 1629 naar Noord-Amerika, als pelgrims. Ze voeren vanuit Delfshaven met het schip De Speedwell naar Southampton. Vandaar gingen ze verder met de Maylower, het schip waarmee ze als een van de eerste groepen kolonisten Amerika bereikten.

Daar worden ze nu beschouwd als de ‘founding fathers’ van de VS. Sommige Amerikaanse presidenten stammen rechtstreeks van hen af.

Ze voerden er ook Thanksgiving Day in, nog steeds een belangrijke nationale feestdag in de VS en Canada. Het is de dag waarop dank wordt gezegd voor de oogst en andere goede dingen.

De Pilgrims hielden na hun eerste oogst de eerste Thanksgiving Day. Volgens dr. Jeremy Bangs is er een verband tussen de wijze waarop deze dag wordt gevierd en de viering van het ontzet van Leiden. „Ze zochten een niet-Anglicaanse invulling en hebben toen elementen die ze in Holland aantroffen overgenomen.” terdege 6 mei 2015 41 ●

0605-41-TD-AR06_0.pdf 41

4/20/2015 4:23:35 PM

puzzelen

Spelregels van het laddersysteem

© Puzzel: Diny van Leeuwen

Diny v. Leeuwen

Andrea Sinke

1. Elke goede oplossing levert punten op.

Hebt u vragen over puzzelaantal e.d., stuur dan een aan uzelf geadresseerde, gefrankeerde retourenvelop mee.

2. De inzendingen moeten drie weken na verschijnen van de puzzel(s) in ons bezit

Jenneke v/d Jagt

A-16 Bijbelse vragenpuzzel 2pt

C-16 Honingraat 2pt

Geef met één woord het juiste antwoord op de vraag. Streep dit woord weg. Er blijven nog vijf woorden over. Deze woorden zijn te lezen in Openbaring.

Zoek rond het cijfer woorden van zes letters. Het woord kan in elk willekeurig hokje beginnen. Maar altijd met de klok mee.

aarde / beproeving / dankzegging / eeuwig / gedurig / heerlijkheid / heiligheid / kinderen / kracht / mensen / oprechten / overvloedig / stem / sterkte / verhoogd / wijsheid / zingen / zuigelingen

1. met lof, 2. dagen, 3. oord, 4. helper, 5. stuk hout met priem, 6. plaats in Limburg, 7. handel, 8. bestrating, 9. kruiderij, 10. telg, 11. vrijspraak, 12. spot, 13. stad in Polen, 14. gevangenis, 15. landelijk.

1 Kron. 23 : 5 Neh. 9 : 5 Ps. 30 : 5 Ps. 33 : 1 Ps. 42 : 5 Ps. 71 : 6 Ps. 111 : 10 Jes. 60 : 6 Hab. 3 : 3 Matth.21: 16 Rom. 2 : 29 1 Petr. 1 : 7

Wat kun je met lof doen?

Wat is Gods Naam boven alle lof en prijs?

Ter gedachtenis aan wat van God kun je lof zeggen?

Wie betaamt lof?

Wat laat vreugdegezang en lof horen?

Hoe vaak zal mijn lof van U zijn?

Hoe lang bestaat Zijn lof?

Hoe wordt Gods lof geboodschapt?

Wat was vol van Zijn lof?

Uit de mond van wie en wie heeft God lof bereid?

Waaruit is Gods lof niet?

Wat van het geloof kan tot lof zijn?

Inzenden: Het woord dat ontstaat op de bovenste rij en het woord dat gemaakt kan worden van de hokjes met een sterretje.

1

6

1

10

Inzenden: De zeven woorden van een bekende psalmregel, uit psalm 68, die gevonden worden als de letters van 1 t/m 23 in de goede volgorde staan.

22

2

4

5

*

7

8

*

E

9

10

* 12

* 13

* 14

4

*

15

*

3

S

*

G 11

Horizontaal: 1. bodem, 4. tijdig, 6. stekken, 9. van welk soort ook, 10. op een keer, 11. houtsoort, 12. plaats in Groningen, 13. rivier in Nederland, 15, plant, 18. specerij, 20. bloedader, 21. stoet, 22. kleur, 23. bedwelmend middel, 24. meubelstuk.

Verticaal: 1. sjaloom, 2. moeilijk, 3. serie, 4. weefsel, 5. versiering, 6. keur, 7. naar boven, 8. nieuwtje, 13. iglo, 14. wasbak, 15. leus, 16. draagbalk, 17. geweldig, 18. aardappelgerecht, 19. klepper.

3

*

Inzenden: De overgebleven woorden en de vindplaats van de tekst.

B-16 Schakelpuzzel 2pt

2

L

*

5

6

7

8

9

13

11

14

15

20

12

16

17

18

19

21

23

24

42 terdege ● 6 mei 2015

0605-42-TD-RU03_0.pdf 42

4/20/2015 5:57:07 PM

zijn. U kunt dus twee aleveringen tegelijk inzenden.

3. Eén inzending per abonnementadres.

4. Wie in totaal 200 punten heeft, ontvangt een prijs. Overgebleven punten (staan vermeld achter de naam van de winnaar)

D-16 Pyramide 1pt Gebruik steeds dezelfde letters plus een nieuwe letter.

1. klinker, 2. muzieknoot, 3. bar, 4. manie, 5. schelf, 6. verzoeken, 7. dreigingen, 8. bewonderen, 9. gebeurd op de Olijfberg.

Inzenden: Het aantal klinkers.

1

gaan mee naar de volgende ronde.

5. Stuur oplossingen op één briefkaart (gebruik alleen envelop als u antwoordenvelop meestuurt) naar: mw. A. Sinke-van der Jagt, Koningin Julianastraat 34, 4401 CZ Yerseke of naar puzzelbox@kliksafe.nl.

Vermeld de puzzelnummers en uw adres.

6 Zendt u voor het eerst in, zet dan ‘nieuw’ op uw briefkaart.

7. Prijswinnaars verliezen hun punten als ze een jaar niet hebben ingezonden.

Ze beginnen dan weer met nul punten.

Puzzeloplossingen A-14 (Bijbelse puzzel): Vrede laat Ik u, Mijn vrede geef Ik u (Johannes 14:27).

B-14 (Lettergreepkruiswoord): Horizontaal: 1. Instanboel, 3 opkoper, 5. huiswerk, 7. beloop, 8. vendu, 10. plaatsbewijs, 12. kaneel, 13. Etna, 15. zonder, 16. komeet, 17. hetzij, 18. immer, 20. demi, 22. commuun, 23. daggelder, 25. dieet, 27. gekant, 28. behang, 30. misleiding, 31. slotkapel.

Bij nummer 1 had “stad” ipv “hoofdstad”moeten staan. Andere antwoorden worden goed gerekend.

Verticaal: 1. inlijven, 2. boelhuis, 3. oploop, 4. personeel, 6. werkplaats, 7. bewijs, 9. duet, 11. beta, 12. kader, 14. nakomer, 15. zonzijde, 18. immuun, 19. engel, 21. midi, 22. compromis, 23. dagkant, 24. Derbe, 26. eetlepel, 27. geding, 29. hangslot. De opstanding en het leven.

C-14 (Groeipuzzel): 1. haal - halma - Machla, 2. ogen - groen - engros, 3. eest

2

- steek - ekster, 4. deur - ruide - residu, 5. moer - omver - vormen, 6. ijdel kledij - adelijk, 7. neet - steen - nestel, 8. Lena - talen - talent, 9. adel - Leida - ideaal, 10. mals - alsem - balsem, 11. meer - merel - Ermelo, 12. ever - lever - reveil, 13. riek - knier - intrek, 14. enak - Kenia - antiek, 15. noga - galon - slogan. Hoed Mijn lammeren, Meer van Tiberias.

3 4 5 6 7

D-14 (Cijferpaspuzzel): 153.

8 E-14 (Woordpuzzel): huisVrede, orgelKruk, kamEraad, radioLoog, hindeRnis, portOkosten, balUster, overUren, spaNdoek. Kolenvuur.

9

E-16 Vierkantjes 1pt Vul horizontaal en verticaal dezelfde woorden in.

1. vuur, 2. merk, 3. opgeld, 4. plak, 5. ree, 6. zwijn, 7. bewijs, 8. list.

Inzenden: Het woord dat ontstaat op 5-6-4-6-21-3-3-7-8.

1

2

3

4

5

2

6

3

7

4

8

6

7

8

terdege 6 mei 2015 43 ●

0605-43-TD-RU03_0.pdf 43

4/20/2015 5:57:08 PM

interview

0605-44-TD-AR07_0.pdf 44

4/20/2015 4:22:02 PM

Onder veilige hoede in oorlogstijd Als jong onderwijzer worstelde Wim Droogers zich door de bange oorlogsjaren heen. In moeilijke tijden hield hij zich vast aan de belofte die zijn moeder had gekregen, dat haar gezin niet zou worden geschaad. 70 jaar na de bevrijding zette de gepensioneerde bovenmeester zijn herinneringen op papier. tekst Huib de Vries foto’s Sjaak Verboom

0605-45-TD-AR07_0.pdf 45

4/20/2015 4:22:07 PM

Z

ijn schoolresultaten maakten Wim Droogers geschikt voor de HBS, maar dat vond vader Droogers niet gepast. Hoewel hij zich bij de Amsterdamsche Bank had opgewerkt van jongste bediende tot medewerker van de effectenafdeling, achtte hij de Hogere Burgerschool boven zijn stand. Daarom ging Wim naar de Christelijke Mulo aan de Leusderweg in zijn woonplaats Apeldoorn.

Op 15-jarige leeftijd stroomde hij door naar de Rijkskweekschool aan de Heerenstraat. Vanwege het overschot aan leerkrachten was de belangstelling voor de opleiding beperkt. „Ik zat in een klas met negen leerlingen, onder wie een Jodinnetje: een alleraardigst meisje. Haar vader had een textielhandel in Nijkerk. Ze zijn allemaal omgebracht.”

Kerkelijk behoorde het gezin Droogers tot de vrije gereformeerde gemeente van Amersfoort, die zich later zou aansluiten bij de Oud Gereformeerde Gemeenten. Omdat jeugdwerk daar ontbrak, ging Wim naar de jongelingsvereniging van de gereformeerde gemeente. „Daar was ik al snel secretaris. In doordeweekse diensten speelde ik op het orgel.”

Geloofsvertrouwen

De hoop dat Nederland buiten de oorlog zou blijven, ging op 10 mei 1940 in rook op. In de vroege morgen werd de 17-jarige student gewekt door het gedreun van vliegtuigmotoren. „Met mijn ouders en drie zussen heb ik op het balkon naar de Duitse toestellen staan kijken.”

De schrik werd verzacht door het geloofsvertrouwen van moeder Droogers. „Die zei tegen ons: ‘Kinderen, er zal hier veel worden verwoest en er zal honger worden geleden, maar we mogen erdoor komen, want de Heere belooft me: Tegen de verwoesting en tegen de honger zult gij lachen.’ Deze woorden uit Job 5 vers 22 zijn bewaarheid, zij het niet zonder beproeving.”

Vanwege de verwachting dat Amersfoort in de vuurlinie zou komen te liggen, moesten alle inwoners naar Noord-Holland uitwijken. Het gezin Droogers vond onderdak in Bergen. Na de capitulatie van het Nederlandse leger keerden de evacués terug naar huis. In Amersfoort marcheerden Duitse soldaten door de straten, luid zingend.

Zwarte handel

Zo goed en zo kwaad als het ging, schikte het Nederlandse volk zich in de nieuwe situatie. Wim Droogers behaalde in 1941 zijn diploma en werd aan de christelijke school in Zeist benoemd als kwekeling met akte, een mooie term voor vrijwilliger. „Als je twee jaar in dienst was, kon je een betaalde betrekking krijgen.”

Dagelijks reed hij met de elektrische tram op en neer van Amersfoort naar Zeist. „Waar nu het Van Lodenstein College en het

0605-46-TD-AR07_0.pdf 46

Hoornbeeck College gevestigd zijn, stapten gevangenen van Kamp Amersfoort in. Vaak werden ze ruw naar binnen geknuppeld. In Soesterberg stapten ze weer uit. Daar werkten ze op het vliegveld. Het enige wat je voor hen kon betekenen, was snel een boterham geven.”

De demoraliserende werking van de oorlog ging de schooljeugd niet voorbij. „De vaders van sommige leerlingen waren betrokken bij zwarte handel. En de haat tegen de Duitsers werd steeds groter.” Ook vader Droogers was fel anti-Duits. Dat stak hij niet onder stoelen of banken. „Toen iemand op straat beweerde dat het met de Duitsers nog wel meeviel, was zijn reactie: ‘Hoe kóm je erbij? Het komt uit de hel en het gaat ernaartoe.’ Meer dan eens waarschuwden we hem om voorzichtiger te zijn. Overal loerde verraad.”

Joden

In het najaar van 1943 vroeg een buurman, die in het verzet zat, of het gezin tijdelijk een Joodse man in huis kon nemen. „We durfden dat niet aan, omdat we geen geschikte schuilplaats hadden. In maart ’44 kwam hij met hetzelfde verzoek. Nu ging het om een Joods echtpaar, uit Arnhem. De omstandigheden waren niet veranderd, maar moeder zei: ‘Ik moet denken aan de ouders van Mozes.

Die vreesden het gebod van de koning niet. Nu Hitler het héle Joodse volk wil uitroeien, vrees ook ik zijn gebod niet. De Heere zal voor ons zorgen.’ Als moeder zo sprak, legde iedereen zich erbij neer.”

De komst van het echtpaar Sternfeld had grote impact op het gezin. „De poortdeur in de schutting zat voortaan op slot. Als we gezamenlijk aten, sloten we eerst de schuifdeuren naar de voorkamer. Voordat we op zondag naar de kerk vertrokken, gingen ook de onderduikers naar het toilet. Het gebruik van de wc tijdens onze afwezigheid zou hen kunnen verraden. ’s Zondags na het eten zongen we altijd bij het orgel. Dan lazen ze mee uit een psalmboekje en zag je weleens tranen komen, al waren ze niet orthodox. Wanneer vader en moeder een geestelijk gesprek probeerden te krijgen, liet Sternfeld het bij de reactie: ‘Als de Messias komt, wordt alles opgelost.’ Hij had wel grote achting voor mijn ouders. Na de oorlog kwam hij ze nog regelmatig opzoeken. Hun dochter Miep, die bij een weduwe in Arnhem zat ondergedoken, heeft de oorlog niet overleefd. Ze is verraden en omgebracht in Auschwitz.”

Kort na de komst van het Joodse echtpaar deed de jonge onderwijzer belijdenis in de gereformeerde gemeente van Amersfoort. Binnen kerkelijk Nederland heerste verbazing en verontwaardiging over de kerkstrijd die binnen de Gereformeerde Kerken was losgebarsten, terwijl de wereld in brand stond en het Joodse volk met algehele uitroeiing

„De kerkenraad zat in de bank met een oranje strikje op het zwarte pak”

4/20/2015 4:22:09 PM

column

werd bedreigd. „Zo spraken ook wij erover, maar even later begon het bij ons, door een lezing die de uit de Gereformeerde Kerken overgekomen dr. C. Steenblok hield voor de Gereformeerde Onderwijzersvereniging.

Tijdens de discussie die zijn referaat over ‘Christus en de algemene genade’ veroorzaakte, liepen de emoties hoog op. Als jongen die pas belijdenis had gedaan, zat ik erbij. De jaren erna werden de tegenstellingen alleen maar scherper, ook tussen predikanten. Ik ruik nóg de kruitdamp.”

Dwangarbeid

De euforie na de invasie van de geallieerden, gevolgd door die van ‘Dolle Dinsdag’, maakte in het najaar van 1944 plaats voor moedeloosheid. Vanwege het gebrek aan kolen ging de school in Zeist dicht. In oktober gaf Droogers gehoor aan de oproep van de NSB-burgemeester van Amersfoort om zich te melden voor arbeid voor de Duitsers. Om te voorkomen dat bij huiszoeking het Joodse echtpaar zou worden ontdekt. „Het werk bestond uit het lossteken en opstapelen van graszoden in een weiland bij Hoevelaken. Zo nodig konden de Duitsers dekking zoeken achter die wal. Dat beweerden ze tenminste. Het toezicht werd geleidelijk minder strak.

De bewakers moedigden ons zelfs aan om ‘zu Hause’ te blijven.”

Na enkele weken werd de kwekeling met akte ingeschakeld bij de bouw van een bunker. „Dat werk ging al snel ook op zondag door. Gelukkig vertrok het echtpaar Sternfeld in die tijd naar een ander adres. Ik ben meteen gestopt en ondergedoken bij het echtpaar Hament, mensen die een textielwinkel in Amersfoort hadden. Bij een razzia moest ik me verstoppen in een holte achter een kast. Twee keer heb ik daar een paar uur doorgebracht, samen met meneer Hament. Die zat ondergedoken in zijn eigen woning.”

De hongerwinter trok ook in het gezin Droogers z’n sporen. „Op een zaterdag in maart was er niets meer in huis voor de warme maaltijd. Het bracht moeder opnieuw op de knieën. Ze mocht geloven dat de Heere erin zou voorzien. Iets na half acht werd de keukendeur opengerukt.

Een goede vriend, die een flinke groentetuin had, zette een grote zak aardappels neer, met groenten erbij.”

Twee maanden later gaven de Duitsers het eindelijk op. „In het hele land werden dankdiensten gehouden. Bij ons sprak op 8 mei de oude heer L. Wijting, de laatste oefenaar van de Gereformeerde Gemeenten. Het was een onvergetelijke dienst. De kerkenraad zat in de bank met een oranje strikje op het zwarte pak. Weer vrij! Wat dat betekent, weet je alleen als je zo lang onder harde bezetting hebt verkeerd.”

N.a.v. ‘Gij liet door heerszucht ons vertreden. Herinneringen aan de oorlogsjaren 1940-1945’, door W. Droogers; uitg. Den Hertog, Houten; 107 blz.; € 14,90.

Ir. B.J. van der Vlies, oudfractieleider SGP in Tweede Kamer

Herdenkingen Wie kent er geen data met een bijzondere betekenis? Bijvoorbeeld je geboortedatum of de sterfdatum van een geliefde. Sommige data hebben nationale allure. Bevrijdingsdag (5 mei) is een voorbeeld.

Ook wat onze (kerk-)geschiedenis betreft, wordt het druk. De Calvijnherdenkingen hebben we achter ons, die van twee eeuwen Koninkrijk der Nederlanden zijn gaande, die voor Reformatie (1517) en Nationale Synode (1618-1619) komen er nog aan. We zien uit naar waardige en inhoudsvolle herdenkingen.

Daarenboven is van zekere zijde voorgesteld om D.V. in 2019 landelijk stil te staan bij het feit dat het dan op 13 mei juist 400 jaar geleden zal zijn dat onze staatsman Johan van Oldenbarnevelt „als slachtoffer van burgertwist” viel. Dit citaat is van mr. G. Groen van Prinsterer (Handboek der geschiedenis van het Vaderland, bladzijde 146).

Zonder Van Oldenbarnevelt zou „het bestaan van Nederland ondenkbaar zijn geweest”, aldus de motivering om hem te herdenken.

Inderdaad, zijn deskundigheid en toewijding

Van Oldenbarnevelt viel „als slachtoffer van burgertwist” staan nergens ter discussie. Ook niet zijn betekenis voor de opkomst van „een sterke Republiek met onafhankelijkheid en luister”. Hij werd „betreurenswaardig” afgestraft om zijn visie op de bemoeienis van de Staat met en in de kerk, gevoed door zijn sympathie voor de remonstranten. Liever dan op zijn zinspreuk „niets te weten geeft het zekerste geloof” wensen we dat het licht in die herdenking valt op zijn zwanenzang op weg naar het schavot: „O God, wat komt er van de mens.” vandervlies@terdege.nl

terdege 6 mei 2015 47 ●

0605-47-TD-AR07_0.pdf 47

4/20/2015 4:22:10 PM

creatief

Tuinmeubel op niveau

Deze ‘slimme’ plantenbak op poten is ontworpen en gemaakt door medewerkers van WerkPro op het borgterrein Ewsum in Middelstum. tekst en foto’s Kalkhoven Fotografie

De bak is ideaal als je geen tuin hebt maar wel een plaatsje of balkon.

Handig is dat je de bak kunt verplaatsen naar een plekje in de zon of buiten voor je raam kunt zetten. Zo kun je met relatief weinig ruimte toch heel creatief uit de voeten.

Zo ga je te werk • Het tuinmeubel is gemaakt van gebruikt hout maar ongeverfd sloophout voldoet ook prima.

• De bakken worden aan de binnenkant bekleed met antiworteldoek, dat per meter te koop is. Dit bevestig je met een nietmachine aan de binnenkant.

• Vervolgens stort je potgrond in de bakken en zet je de planten van je keuze erin. Geef ze water.

• In plaats van zomerbloemen kun je er ook kruiden, groenten of zomerkoninkjes in planten.

48 terdege ● 6 mei 2015

0605-48-TD-HO03_0.pdf 48

4/20/2015 4:22:24 PM

terdege 6 mei 2015 49 â—?

0605-49-TD-HO03_0.pdf 49

4/20/2015 4:22:36 PM

E-BIKE LENTEKNALLERS

35%

TOT

MEGA LENTEKNALLERS

GELDIG T/M ZAT 30 MEI A.S.

LENTEKO

RTING

Wees e

r op t

ijd bi

TOT 110KM ACTIERADIUS

j

STERKSTE MOTOR (40NM)

normaal v.a.

1539,BEL VOOR GRATIS BROCHURE

NU

OF VRIJBLIJVENDE PROEFRIT IN UW STRAAT

al v.a.

* Garanie op locaie in Nederland , excl. Waddeneilanden. Bij normaal gebruik en onderhoud op accu en motorpakket twee jaar garanie. Prijswijzigingen, druk en zefouten voorbehouden.

0341 - 25 22 66 SERVICE AAN HUIS Geen voorrijkosten

5 JAAR GARANTIE

STILLE MIDDENMOTOR

Landelijk EXTRA LAGE INSTAP

5 DAGEN LEVERTIJD Op voorraad modellen

*

gratis brochure Ja, ik wil graag de GRATIS Dhr

999,-

Mevr

Bezoek snel onze vernieuwde website www.stellafietsen.nl

Bel nu voor de gratis brochure of proefrit bij u in de straat

0341 - 25 22 66

Naam

Adres Postcode

Plaats

Telefoon Of bezoek onze nieuwe showroom Oosteinderweg 90 8072 PD Nunspeet

Email Stuur de coupon zonder postzegel naar Stella Fietsen, antwoordnummer 725, 8070 WB Nunspeet

1 2015 501504-Terdege.indd terdege ● 6 mei

Pag 50.indd 1

1504-Terdege

15-04-15 17:12

20-4-2015 9:11:14

NUMMER 16 . JAARGANG 32 . VROUW@TERDEGE.NL HET PORTRET . OUDER EN KIND . MIJN STIJL . GESPOT

PAGINA

52

Portret Gerda Stolk haakt, breit en quilt voor goede doel

PAGINA

60

Mijn stijl Getailleerde kleding voor ‘zandloper’ het mooist

vrouw 6 mei 2015 51 ●

0605-51-TD-KAT_0.pdf 51

4/24/2015 3:05:29 PM

52 vrouw ● 6 mei 2015

0605-52-TD-KAT_0.pdf 52

4/24/2015 3:05:50 PM

Altijd

he t p or tr e t

creatief

Ze kwam door een medische misser in een rolstoel. Gerda Stolk (50) heeft artrose en onderging meerdere malen ingrijpende operaties. Klagen ligt niet in haar aard. Hele dagen is ze met haar handen voor anderen in de weer. „Achteraf constateer ik dat de Heere me veel meer heeft gegeven dan voor die tijd.” tekst Ad Ermstrang foto’s Anton Dommerholt

Haken, breien, naaien en quilten. De inwoonster van Barendrecht doet het allemaal even graag. Ze maakt werkstukken voor verkoopdagen van de kerk en op bestelling. Allemaal voor het goede doel. Veel gaat er naar de spaarpot voor de bouw van een nieuwe hersteld hervormde kerk in haar woonplaats. De financiële middelen zijn nog niet toereikend voor de gemeente van circa 200 zielen. Maar de gymzaal waarvan momenteel gebruik wordt gemaakt, is in feite te klein.

Een voorliefde voor allerlei creatieve bezigheden heeft ze al vanaf haar jeugd, weet de in Hoge Hexel (bij Wierden) opgegroeide Gerda Koppelman. Ze was verschillende jaren ziekenverzorgster in het Rotterdamse Diaconessenhuis. In de Maas-

stad leerde ze ook haar uit Ridderkerk afkomstig man kennen. Ze woonden enige tijd in Hendrik-Ido-Ambacht.

Zak geld Vanaf haar zestiende heeft ze last van reuma. „De artrose was jarenlang redelijk onder controle”, aldus Gerda, die vier kinderen heeft en één kleinkind. Dat veranderde in 1996, toen in een Dordts ziekenhuis een arts bij het weghalen van de baarmoeder een zenuw in haar rug raakte. „Ik werd wakker en had een heel zeer been.” Eenmaal thuis ging het niet beter. „Het is steeds ontkend dat dit met de operatie te maken had. Er werd verondersteld dat de klachten meer psychisch van aard waren. Een posttraumatische dystrofie.”

Vele jaren later, in 2007, bleek bij een second opinion in een ziekenhuis in Antwerpen dat er wel degelijk sprake was van een zenuwbeschadiging. „Ook een vorm van dystrofie, maar dan van een geheel andere aard. Het breidt zich niet uit, maar er kan evenmin iets aan veranderd worden. De eerste jaren had er misschien nog wat kunnen gebeuren, maar daarna

vrouw 6 mei 2015 53 ●

0605-53-TD-KAT_0.pdf 53

4/24/2015 3:05:55 PM

zeker niet meer. Dat blijft gissen. Ik geloof ook niet dat de arts het bewust heeft veroorzaakt. Het was een ongeval. Dan kun je daar wel op blijven hameren, maar wat heb je aan een zak geld?”

vroeg me af wat de Heere me ermee wilde leren. Als ik Hem maar mag leren kennen, dan zal ik wel weer kunnen lopen, dacht ik aanvankelijk. Later ondervond ze dat het daar niet om ging. Wat ik er van Hem voor terugkreeg, was evenwel veel mooier.”

Gewrichten

Molen van zorg

Sindsdien heeft ze altijd pijn. „Elke minuut. In mijn been, daar trekt het naartoe vanuit de rug. Als het heel erg is, is het alsof een tandarts op een zenuw boort.

Gelukkig heb ik wel goede medicijnen. Ik heb gisteren nog nieuwe gehaald.” Glimlachend: „Een big shopper vol. Het is alleen jammer dat ze steeds iets nieuws moeten verzinnen, omdat je aan bepaalde medicijnen went.” Sinds enkele jaren wordt er om de vier maanden botox ingespoten. „Dat is om kramp tegen te gaan.”

Gerda beweegt zich in huis voort met een rollator, daarbuiten met een elektrische rolstoel. Die past in de auto, die haar de mogelijkheid biedt om zelf te rijden. De artrose vormt een extra complicatie. „In de rollator in huis loop ik als het ware op mijn handen.

Je belast de gewrichten op de verkeerde manier en dat is nadelig voor de artrose. Ik ben al drie keer aan mijn handen geopereerd, vorig jaar nog. Dat betekent dat je goed na moet denken over de wijze waarop je je handen gebruikt en ze niet moet overbelasten.”

De blijvende gevolgen van de operatie in Dordrecht veranderden haar leven ingrijpend. „Ik was in het begin wel even wanhopig. De jongste was anderhalf, de anderen zaten op de basisschool. Hoe moest dat toch? Ik

Met hulp van buitenaf werd het gezinsleven overeind gehouden. „Mijn man had bijna niemand op om terug te vallen, mijn familie woont 200 kilometer van hier. Gelukkig hebben we het altijd kunnen betalen. Een extra complicatie vormden ziekten bij de kinderen. Een van hen heeft het syndroom van Asperger en reuma, een van de anderen bleek eveneens artrose te hebben. Het was soms een molen van zorg. Maar je blijft overeind in de wetenschap dat je niet meer krijgt opgelegd dan je kunt dragen. Als ik er nu op terugzie, was het niet voor niets. We zijn er sterker van geworden en hebben als gezin een hele goede band met elkaar.”

Ze kan nog wel koken voor het gezin, maar bleef verder tot op de dag van vandaag voor een aantal huishoudelijke karweitjes afhankelijk van hulp van derden en niet te vergeten haar man. Best moeilijk, vindt ze. „Want ik doe het liefst zoveel mogelijk zelf. Ik heb in al die jaren echter geleerd dat je altijd jezelf benadeelt als je dingen probeert die je net niet kunt of beter niet kunt doen. Je moet meer Maria worden en minder Martha, zegt mijn man dan.”

Gerda ontwikkelde zich als een verwoede haakster, breister en naaister. „Ik doe niet te lang hetzelfde achter elkaar. Bewegen is goed voor je handen, maar er moet variatie blijven. Als ik bezig ben, luister ik vaak naar een preek. Ik heb zelfs het idee dat ik beter kan luisteren als ik met mijn handen in de weer ben.”

„Als ik bezig ben, luister ik vaak naar een preek”

Naaiclubje Ze past regelmatig op haar kleinkind en doet zelf de boodschappen. Wekelijks geeft ze les aan een naaiclubje. „Dat zijn ondertus-

54 vrouw ● 6 mei 2015

0605-54-TD-KAT_0.pdf 54

4/24/2015 3:25:55 PM

sen meer vriendinnen geworden.”

Soms geeft ze workshops. De opbrengst van de armbanden, tassen, bloemstukken of wat dan ook gaat meestal naar de kerk. Een aantal werkstukjes vindt zijn weg naar familieleden die in Liberia werkzaam zijn in de zending. Steeds meer mensen in haar omgeving weten haar te vinden. „Ik werk het liefst op bestelling.

Momenteel heb ik zoveel opdrachten, dat ik er niet aan toe kom om iets voor mezelf of de kinderen te maken.

Eigenlijk heb ik altijd wel iets in m’n handen.” Dekens maakt ze ook. Als een van de kinderen de deur uitgaat – dat is inmiddels bij drie van de vier het geval geweest – krijgt hij of zij altijd een deken mee.

Gerda is verder actief voor de club van 12- tot 16-jarigen. „De meest lastige leeftijd, maar tegelijk de leukste groep. Ze zijn heel kwetsbaar en vol vragen. Ik doe Bijbelstudies met hen. Dat is echt heel dankbaar werk.” De organisatie van de avonden laat ze sinds enkele jaren aan anderen over. „Drie jaar geleden ben ik met de rolstoel achterover uit de auto gevallen. Ik heb toen een hersen-

kneuzing opgelopen. Gelukkig ben ik er weer goed overheen gekomen, maar ik merk het wel. Organiseren gaat me minder goed af.

Het lukt me niet meer om enkele dingen tegelijk te doen.”

Verdriet Voor Stichting Ontmoeting bezoekt ze met enige regelmaat twee voormalige dak- en thuisloze dames. Met hen gaat ze eveneens haken of knutselen.” Ze wordt door hen al als een vast maatje beschouwd. „Ik heb me in het begin afgevraagd of ik wel geschikt zou zijn om zoiets te doen. Maar ik heb gemerkt dat het bijna een voordeel is dat ik in een rolstoel zit. Die mensen hebben ook hun beperkingen. Ze wonen beiden in een flat die is voorzien van een lift. Ik kan er zo naartoe. Elke keer als ik geweest ben, geeft me dat een geweldig goed gevoel.”

Diep in haar hart is ze wel bevreesd dat de artrose haar in toenemende mate beperkingen zal opleggen bij de creatieve werkzaamheden. Dat geeft soms een moment van moedeloosheid. „Dan vind ik onder andere steun in een gedicht waarin op een mooie wijze is vertolkt dat de Heere verdriet accepteert. Hij weet wat verdriet is. Als je het maar hebt in het vertrouwen dat Hij je wil helpen om het te dragen. Dat geeft rust. Want Hij geeft ook zoveel zegen.”

vrouw 6 mei 2015 55 ●

0605-55-TD-KAT_0.pdf 55

4/24/2015 3:06:09 PM

o u der d en kin

Mag je je puberdochter nog wel aanraken of kom je dan gevaarlijk snel op het gebied van aanranden? Het zijn vragen die je niet dagelijks bij de koffie bespreekt. Het antwoord op deze vraag hangt voor een deel af van de dochter zelf. Vindt ze een kus op de wang bijna al te veel of vindt ze het heerlijk om geliefkoosd te worden? Er is natuurlijk nog veel meer over te zeggen. Sarina Brons stipt een paar dingen aan.

Aanraken of aanranden?

Een moeder leert haar dochter grenzen aan te geven door haar te strelen. De dochter moet stop zeggen als het niet fijn meer voelt. Is dat een goede manier om grenzen te leren stellen? Of is het gevaar groot dat deze manier van aanraken aanranden wordt? We gaan te rade bij een auteur van zowel een boek over grenzen stellen als een boek over seksuele opvoeding: Sarina Brons-van der Wekken. tekst Margreet van den Berg-van Brenk illustratie Mariska Vos

Margre et

Een moeder vertelde dat ze bij de ene dochter meer moeite had met het aanleren van ‘nee’ zeggen dan bij de andere. „Het klinkt misschien heel raar, maar ik heb liever dat ze het met mij oefenen dan dat ze door schade en schande wijs worden.

Als ze op bed liggen en je geeft ze een kus, dan kun je natuurlijk je hand even op de schouder leggen en een kneepje geven. Dat is heel normaal. Ik sprak met haar af dat ik m’n hand af en toe langzaam zou laten zakken. Zij moest dan ‘stop’ zeggen op het moment dat ze het niet fijn meer vond. In het begin had ze daar echt moeite mee, maar naderhand ging het haar beter af. Op die manier hoop ik dat ze richting een vriendje ook zo haar grens durft aan te geven.”

56 vrouw ● 6 mei 2015

0605-56-TD-KAT_0.pdf 56

4/24/2015 3:06:14 PM

Als Sarina Brons van deze situatie hoort, gaan er bij haar niet direct alarmbellen rinkelen. „Ik zal niet zeggen dat deze moeder niet goed handelt. Soms denk ik dat we te snel in een kramp schieten, omdat we allemaal weten dat er mensen zijn die hun kind wel op een verkeerde manier aanraken. Als we zo denken, raken we het pure wat er tussen ouders en kinderen kan zijn kwijt, en dat is jammer.”

Het doet de Utrechtse psycholoog denken aan de keer dat ze in de tuin aan het werk was en er een huilende kleuter door de straat liep. Een buurman ontfermde zich over het meisje. Hij sloeg z’n arm om haar heen, troostte haar op de bank in de tuin en ging uitzoeken waar het kind thuishoorde. „Dat kwam rechtstreeks uit het hart van die man. Hij had geen kwade bedoelingen. Als de

moeder van het kind op dat moment had geweten dat haar dochter bij een vreemde man zat, dan waren vast de ergste scenario’s in haar hoofd opgekomen. Geheel ten onrechte dus.”

Protest Aan de ene kant waarschuwt Sarina dus voor een te krampachtige manier van omgaan met aanraken. Aan de andere kant heeft ze ook vragen. „Wat doet deze moeder als haar dochter niet op tijd ‘nee’ zegt? Dan komt er een moment waarop ze zichzelf ongemakkelijk moet voelen bij het aanraken. Een tiener raak je immers

vrouw 6 mei 2015 57 ●

0605-57-TD-KAT_0.pdf 57

4/24/2015 3:06:19 PM

niet aan op intieme plaatsen als borsten, genitaliën en billen.”

Leestips En is dit ook niet een negatieve manier van iets leren?

Meer lezen over grenzen (leren) Sarina: „Volgens mij zit het stellen en seksuele opvoeding? hele leven vol met negatieve In ‘Blozen mag’ geeft Sarina leermomenten. En die zijn helder en praktisch weer hoe je vaak uiterst leerzaam. In het de seksuele opvoeding van jongs contact tussen ouders en af aan kunt vormgeven. Dat het kinderen is dat geen enkel boek aan een vijfde druk toe is, probleem. Dat begint al bij zegt iets over de bruikbaarheid. kleintjes. Als je die wilt leren In het boek ‘Ruimte door regels’ om niet met vreemde manmaakt de psycholoog met veel nen mee te gaan, moet je ze voorbeelden, tips en prikkelende ook vertellen dat er mensen vragen duidelijk hoe belangrijk zijn die hun broekje naar beregels voor kinderen zijn. Ook dit neden willen trekken. Je legt boek voorziet in een behoefte: er direct bij uit dat het niet derde druk. de bedoeling is dat mensen dat doen. En je leert ze dat ze er iets tegen hebben: hun protest, hun ‘nee’. Maar ook dat ze geen zorgen hoeven te hebben als ze altijd eerst komen vragen of ze met iemand mee mogen.”

Waardevol is volgens Sarina ook de bekrachtiging als kinderen een keer ‘nee’ zeggen tegen iets intiems. „Ik ben geen voorstander van verplicht kusjes geven. Als kinderen aangeven dat ze dat niet willen, zou ik zeggen: ‘Goed dat je dat zo duidelijk aangeeft. Als jij dat niet wilt, dan hoeft dat niet.’

In de praktijk zie je nogal eens dat ouders hun kinderen dan toch tot iets dwingen in plaats van hun ‘nee’ te respecteren.”

Praten Raadt Sarina alle ouders aan hun dochter door aanraking grenzen te leren aangeven? Dan is de psycholoog duidelijk: „Nee, want er zijn ook situaties denkbaar waarin dat mis gaat. Een vader moet daar sowieso nooit aan beginnen. En een moeder moet heel goed in de gaten houden hoe de dochter zich erbij voelt. Bespreek ook als ouders onderling wat de beste aanpak is. Twee weten immers meer dan één. Deze manier van aanleren kan vooral goed zijn voor meisjes met een laag iq.”

De psycholoog ziet praten met pubers als de gewone en ook de veiligste weg om hen grenzen te leren aangeven. „Met praten begin je al als ze zelf de straat op mogen. Ze moeten weten dat er mannen met verkeerde bedoelingen kunnen rondlopen. Bij oudere kinderen gaat dat gesprek verder. Blijf uitleggen waarom het goed is dat ze hun grenzen aangeven. Bemoedig ze als ze het daadwerkelijk doen. Leg uit dat jongens eerder in vuur in vlam staan dan meisjes en dat ze ook meer willen experimenteren. Ga ook na of ze begrijpen wat je hebt gezegd en oefen met een rollenspel. Als een jongen je intiem aanraakt, wat zeg je dan? Vraag ook gerust eens of ze horen dat dit soort dingen gebeuren in de vriendengroep. In veel uitgaansgelegenheden is het volstrekt normaal dat een jongen op deze manier met een meisje omgaat.”

Sarina ziet in dit stukje opvoeding van dochters vooral een taak voor moeders, omdat zij dicht bij zichzelf kunnen blijven. „Veel vrouwen vinden het lastig om grenzen aan te geven. Ga eens na bij jezelf: Wat doe je als iemand te dicht bij je komt staan of je aanraakt, terwijl jij daar niets voor voelt? Dat zijn mooie aangrijpingspunten om met je dochter in gesprek te gaan.”

Sarina Brons: „Veel vrouwen vinden het lastig om grenzen aan te geven”

58 vrouw ● 6 mei 2015

0605-58-TD-KAT_0.pdf 58

4/24/2015 3:06:23 PM

g e s po t

Lekker hangen redactie Gisette van Dalen

Even een uurtje relaxen?

Dat gaat in deze hangmat (€ 49,95) van urbansandindians.com lukken. Voordat je je erin laat ploffen: lees ook even de tien gouden tips om lekker te liggen.

Weg saaie deur Uitgekeken op de saaie deur? Plak er een zelfklevende sticker op! Verkrijgbaar via vtwonen.nl (€ 59,00), als industriële locker, oude schuurdeur (op foto), donkere staldeur of witte (houten) deur.

Pluk die bloem Je ziet tijdens een wandeling een fleurig bloemetje dat je graag wilt bewaren. Waar laat je het zo gauw? In het Pocket herbarium van Uitgeverij Snor (€ 14,95; ISBN: 9789079961948). Overal in het mooi vormgegeven boekje mag je schrijven, plakken en bewaren. Met een handig elastiek om het stevig dicht te houden.

Groene vingers Help, mijn plant krijgt witte plekken! In ‘Het plantenlab’ (€ 19,95; ISBN: 9789462500549) staat naast een EHBO voor planten nog veel meer handige en inspirerende informatie.

Heerlijk boek voor iedere groenliefhebber.

Draaiende propeller Dit dubbeldekker vliegtuig (€ 21,95) is een blikvanger in elke jongenskamer. Als je het Curtiss vliegtuig opwindt, rijdt het vooruit en draait de propeller. Nog meer leuk retro speelgoed? Kijk op deoudespeelkamer.nl.

Supergezond?

Superfoods zouden, door een hoog gehalte aan goede voedingsstoffen en antioxidanten, de gezondheid bevorderen.

Maar het Voedingscentrum vindt de geclaimde gezondheidseffecten doorgaans

onvoldoende wetenschappelijk onderbouwd.

Ook bevatten gojibessen, chiazaad en quinoa te vaak resten van bestrijdingsmiddelen, aldus de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit. Wel zijn de hoeveelheden erg klein.

vrouw 6 mei 2015 59 ●

0605-59-TD-KAT_0.pdf 59

4/24/2015 3:06:31 PM

Combineer pastel met Miskoop Deze trui is grof en recht, terwijl Marjolein fijn gebouwd is. De kunst is om kleding juist voor je te laten werken. Deze trui doet qua kleur en model niets voor Marjolein.

donker of fel Marjolein Knops (18) jaar, verzorgende IG, staat vaak lang voor de kast, heeft genoeg kleding maar vindt het moeilijk om te kiezen.

Ook koopt ze weleens leuke kleding die na een paar keer dragen niet meer uit de kast komt. tekst Corina Bakker foto’s Anton Dommerholt

De enige manier om iets tegen de ups en downs in je uiterlijk te doen, is je eigen stijl ontdekken en deze steeds volgen. Dat voorkomt verkeerde aankopen. Ook een kleuradvies kan helpen tegen verkeerde aankopen.

Stijl is een expressie van je karakter. Hoe meer de kleding bij je past, des te beter je je voelt. Heb je een eigen stijl, dan haal je uit het modebeeld wat bij jou past, in plaats van de trends te volgen.

Beetje flets In de kledingkast van Marjolein vinden we vrouwelijke klassieke kleding en hier en daar wat romantische items. Omdat ze een makkelijk figuur (een echte zandloper) heeft, spitsen we het advies vooral toe op kleur.

Er hangen veel pasteltinten in haar kast, en dat maakt haar een beetje flets. Geen probleem, want met een wat donkerder kleur erbij ziet ze er meteen veel pittiger uit.

De pasteltintjes zijn bijna voor niemand geschikt om van top tot teen in gehuld te gaan. Het komt snel als ‘flauw’ over. Toch kan iedereen er wel wat van dragen, omdat je

Tips voor zandloper Het zandloperfiguur herken je aan het feit dat de schouders en heupen dezelfde omvang hebben, en er een smalle taille aanwezig is.

• Leg het accent steeds op je taille.

• Deze zomer is er veel rechte kleding te koop. Dit is niets voor de zandloper. Getailleerde kleding is voor jou het mooist.

• Draag soepele stoffen, omdat je ronde lijnen in je figuur hebt.

Stugge stoffen zullen je lichaam niet mooi ‘omhullen’.

• Rokken en jurken zijn het mooist in A-lijn. Iets uitlopend dus.

• Voor een jas is de trenchcoat in al z’n varianten prachtig voor je.

Je snoert je taille in, en hij waaiert mooi uit over je heupen.

60 vrouw ● 6 mei 2015

0605-60-TD-KAT_0.pdf 60

4/24/2015 3:06:40 PM

Reactie van Marjolein Samen met mijn zus had ik een superleuke dag. Het was best spannend, maar nu weet ik welke kleuren mij mooi staan. Ik denk dat ik nu met minder kleding meer setjes kan maken en combineren lukt me nu ook beter.

m ij n st ij l

het goed kunt combineren met een donkere of een felle kleur.

Voor het advies Marjolein draagt hier een leuk jurkje maar het is te kort en te donker voor haar. Door er bijvoorbeeld een blauwe of roze slipdress van DIDI onder te dragen en daar ook de accessoires op aan te passen, is dit snel opgelost. Deze dunne onderjurken, vaak met een leuk randje, zijn onmisbaar onder jurkjes die nét iets aan de korte kant zijn. (www.didi.nl)

Na het advies We zien Marjolein nu in een modieuze combinatie. Transparante en vloeiende stoffen in combinatie met nette spijkerkleding is dé modetrend voor de zomer van 2015. De kleur van de jurk is vrij licht, maar door het met een spijkerjasje te combineren, kan ze het prima dragen.

Informatie Ook een kleur- en stijlanalyse?

Stuur een mail met adresgegevens naar vrouw@terdege.nl. Corina kiest uit uw garderobe een mooie outfit en geeft tips over welke kleding het beste staat. Meer info: www.studioaviva.nl.

vrouw 6 mei 2015 61 ●

0605-61-TD-KAT_0.pdf 61

4/24/2015 3:06:52 PM

reportage

Van de 225 Nederlandse soldaten die in mei 1940 stelling Kornwerderzand verdedigden, sneuvelde er niet één. Dagenlang wisten ze een overmacht van meer dan 15.000 Duitsers tegen te houden. „Der Totendam” („De dodendam”), huiverden de aanvallers.

Voor de verdedigers was het een hard gelag toen ze ondanks hun succes de wapens moesten neerleggen. tekst L. Vogelaar foto’s Sjaak Verboom

0605-62-TD-AR09_0.pdf 62

4/24/2015 3:06:49 PM

0605-63-TD-AR09_0.pdf 63

4/24/2015 3:06:54 PM

kers: zowel de loop- en klimroute rond de brug als de kazematten en de tussenliggende paadjes kunnen er niet voor worden ingericht.

H

evige windstoten op de Afsluitdijk. Bij de parkeerplaats (4 kilometer vanaf de Friese kust, 28 vanaf Noord-Holland) staat een klein, triomfantelijk bordje: „Hier kwamen de Duitsers niet verder.”

Wie wil zien waar de Nederlandse militairen verbleven die hen tegenhielden, moet een heel parcours aleggen: straatje af, helling op, paadje over, trap af, onder de brug door, trap op, over de brug, trap af, weer onder de brug door, paadje op. Daar staat A.G. van Schepen, pr-man van Kazemattenmuseum Kornwerderzand, al vanuit de verte te zwaaien. „Bij de bouw van de nieuwe brug zijn ze de verbinding tussen de parkeerplaats en ons museum vergeten. Vandaar die onhandige route.

Maar we hopen dat de herinrichtingsplannen rond de dijk onze bereikbaarheid verbeteren. Er komt een vismigratierivier, de eerste ter wereld, waardoor paling uit de Waddenzee het IJsselmeer weer in kan, na geleidelijk aan de overgang van zout naar zoet water gewend te zijn geraakt. Daar komt een bezoekerscentrum bij, met parkeerruimte die hopelijk ook voor ons bruikbaar is.”

Zelf is het museum ook bezig met een herinrichting.

De nieuwe presentatie in het bezoekerscentrum is net klaar. De tekstborden in de kazematten worden aangevuld met beeld en geluid. Aan het Monumentenplein wordt een gedenkteken voor de Canadese bevrijders toegevoegd.

Het museum blijft ongeschikt voor mindervalide bezoe-

De herinrichting markeert het 30-jarig bestaan van het museum. „Tijdens de Koude Oorlog zaten hier Amerikanen”, zegt Van Schepen. „Daarna verkommerde het complex.

De eigenaar, Rijkswaterstaat, wilde het uiteindelijk maar onder een laag zand bedekken. Een groep mensen stak in 1984 echter de hoofden bij elkaar en zei: Wat hier gebeurd is, is te belangrijk om te vergeten. We moeten het verhaal doorvertellen aan nieuwe generaties.”

In 1985 werd een klein museum geopend. „Eén kazemat, en een containertje als bezoekerscentrum.” Nu is er een groter centrum en zijn zes van de zeventien kazematten opengesteld: vijf Nederlandse en één Duitse. Alleen die laatste wordt met het Duitse woord bunker aangeduid.

Er is ook een Duits wachtlokaal in gebruik en daar komen er nog twee bij. „Die lokalen werden gebouwd omdat de Duitsers niet in de

kazematten wilden slapen. Dat gebeurde toen ze hier in 1943 een stelling inrichtten.” Drie jaar was het complex ongebruikt geweest, nadat het Nederlandse leger had moeten capituleren. Inmiddels hield de bezetter echter steeds meer rekening met een geallieerde aanval. „Vanuit het oosten. Ze gingen er blijkbaar van uit dat de bevrijders niet vanuit het westen over de dijk zouden komen.”

Prestatie

Stelling Kornwerderzand werd in 1932 en 1933 gebouwd omdat veiligheidsoverwegingen een groot bezwaar vormden tijdens de aanleg van de Afsluitdijk: die zou aanvallers een extra doorgang naar het westen bieden.

Voordat ze de dijk bereikten, stuitten de Duitsers op de Wonsstelling. „Een zwakke stelling met 600 Nederlandse soldaten die de opmars moesten vertragen. Dat hielden ze toch nog 24 uur vol, in het open veld en met aftandse wapens. Een grote prestatie. We doen soms alsof de Nederlandse verdediging weinig voorstelde, maar die was in het algemeen goed, ondanks het gebrek aan training en goed wapentuig.”

In de Wonsstelling sneuvelden achttien Nederlanders. Voor hen is bij Kornwerderzand een monument opgericht. Een ander gedenkteken herinnert aan kapitein C.F.J. Boers en zijn ondercommandant, luitenant Q.J. Ham. Het derde monument staat er voor de bemanning van kanonneerboot Hr Ms Johan Maurits van Nassau. Die beschoot vanaf Den

64 terdege ● 6 mei 2015

0605-64-TD-AR09_0.pdf 64

4/24/2015 3:07:10 PM

column

Helder de Friese kust. Daardoor werd de Duitse artillerie die de stelling Kornwerderzand bestookte het zwijgen opgelegd. Het marinevaartuig moest daarna naar Engeland varen, maar werd door een Duitse bommenwerper tot zinken gebracht.

De looproute voert via het Monumentenplein naar de kazematten die herinneren aan de strijd van 75 jaar geleden. Van de 225 Nederlanders die de vijand hier de voet dwars zetten, zijn er nogal wat door de museummedewerkers geïnterviewd. „Ze waren destijds vastberaden: hier komt geen Duitser door”, zegt Van Schepen. „Het is een drama geweest dat ze na hun succesvolle verdediging de wapens moesten neerleggen. Sommigen van hen waren er na zoveel jaren nóg over in tranen.”

Commandant

Een lage opening biedt toegang tot de commandokazemat waarin kapitein Boers in mei 1940 de verdediging leidde. Vanuit een koepeltje met spiegels kon hij de omgeving overzien. Elke kazemat beschikte ook over een periscoop. Per telefoon gaf Boers zijn instructies door. Zelf had hij via een telefoonlijn onder de Afsluitdijk verbinding met Den Helder.

Aan de wand hangt een kopie van de afscheidsbrief van Boers aan zijn gezin, twee dagen voordat hij, op 3 mei 1942, werd gefusilleerd in het Duitse kamp Oraniënburg.

De kazematten waren degelijk gebouwd: een plafond van tropisch hardhout, daarop asfaltpapier tegen lekkage en daarop een dikke laag beton. De scharnieren van de zware deuren lopen na 80 jaar nog steeds soepel. Onder elk luik zit een 1400 liter groot waterreservoir. Iedere kazemat wekte zijn eigen elektriciteit op. Van Schepen schuift een luik open. Door de schietsleuf is te zien dat de draaibrug van het Lorentzcomplex openzwenkt.

De schutters in de kazematten zaten veilig. Ze hoefden het luik alleen even te openen als ze moesten schieten.

Elk kanon stond op een vast punt gericht. Er kwam geen vijand voorbij. De Slag om de Afsluitdijk was een van de weinige veldslagen die de Duitsers verloren tijdens hun Blitzkrieg in West-Europa.

In de bunker die ze hier zelf later bouwden, staat een antitankkanon. Dat was begraven maar werd in 1985 door spelende kinderen ontdekt.

Kazemattenmuseum Kornwerderzand wordt volledig door vrijwilligers draaiende gehouden. Vandaar dat het niet het gehele jaar open is. Er komen inmiddels tegen de 15.000 bezoekers per jaar. „Gezinnen, schoolklassen, hobbyisten, vakantiegangers”, somt Van Schepen op. „Veel buitenlanders ook, vooral Duitsers, maar ook nogal wat Canadezen. Er komen opvallend veel grootouders met hun kleinkinderen. Die opa’s en oma’s willen dat niet vergeten wordt wat hier gebeurd is.”

Mr. drs. P. Verhoeve, burgemeester van de gemeente Oudewater

Etiquettecursus Eigenlijk is het jammer. Ik ben namelijk uitgeloot. Veroordeeld tot de reservelijst. Ik had me namelijk ingeschreven voor een boeiende cursus van het Nederlands Genootschap van Burgemeesters. Het NGB voor intimi.

Dit eerbiedwaardige genootschap, dat al tientallen jaren lang de belangen van de bijna 400 burgervaders en burgermoeders behartigt, heeft thans een etiquettecursus in zijn cursusprogramma opgenomen. Inclusief een copieuze maaltijd met fonkelend kristal.

Eerlijkheidshalve geen overbodige luxe. Een burgemeester wordt nogal eens genood voor een maaltijd of een visite. Al is het maar die uiteenlopende hoeveelheid gebakjes die je mag verorberen bij echtparen die vijftig, zestig of zelfs nog meer jaren door de band des huwelijks aan elkaar verbonden mogen zijn.

Het valt werkelijk niet mee om met een keten om en een dichtgeknoopt colbert een tompouce te verstouwen met een vorkje.

En dan de strop. Want wat is nu een burgemeester zonder een fraai geknoopte das?

Volgens medici is zo’n ding ‘niet hygiënisch’.

Volgens medici is een das ‘niet hygiënisch’ Artsen mogen er geen meer dragen, volgens protocol. Burgemeesters echter dienen naar mijn bescheiden mening bij plechtigheden gestropt door het ambtelijk leven te gaan.

Geen enkel probleem tijdens raadsvergaderingen. Maar dan toch wel bij een lopend buffet met truffelsaus en chocolademousse. De fijne motoriek is niet altijd in vorm, zeg maar.

De etiquettecursus kreeg te veel aanmeldingen. Volgend jaar Deo volente et favente een nieuwe kans. Tot die tijd is het bescheiden doortobben geblazen. Er wordt immers op eetmanieren gelet.

www.kazemattenmuseum.nl

terdege 6 mei 2015 65 ●

0605-65-TD-AR09_0.pdf 65

4/24/2015 3:07:12 PM

weg

Muziek • Zaterdag 16 mei (13.30 uur): Inspiratiebijeenkomst voor kerkorganisten in Hoornbeeck College, Amersfoort. M.m.v. de organisten Bram Bout, Erik Haase, Joost Schellingerhout en Jan Peter Teeuw, ds. C.J. Droger en ds. M. Messemaker.

Deelname: € 10,00. Aanmelding: evdijkhuizen@rd.nl. Meer info: 0653638122.

• Donderdag 14 mei: Bos- en landerijenfietstocht (25 km) t.b.v. Woord en Daad. Start (14.00-15.00 uur): Pro Rege (achter Hersteld Herv. Kerk Doornspijk). Na afloop pannenkoeken eten. Deelname (incl. 1 pannenkoek): € 4,50; kinderen € 3,00; gezin max. € 13,00.

• Vrijdag 15 mei (11.00-18.00 uur): Verkoping en veiling bij Geref.

Gemeente, Achterbergsestraatweg 59a, Rhenen. Opbrengst: kerk.

• Zaterdag 16 mei: Lentetocht door oostelijk Zuid-Beveland. Inschrijving (9.30-11.00 uuur): Uienbedrijf Boone, Lavendeldijk 3a, Oostdijk. Fietsroutes: 25 of 50 km; autoroute: 75-100 km. Kosten: € 5,00; kinderen gratis. Opbrengst: HHK Kruiningen enzending. Info: R. van Damme, 0113-503683 of blvandamme@hetnet.nl

• Zaterdag 16 mei (19.30 uur): Zangavond met vaderlandse liederen. M.m.v. jeugdkoor Laat het Klinken o.l.v. Jenneke Mol, Herma Molendijk (orgel) en Marieke v/d Elst (dwarsfluit). Locatie: Geref.

Gem. De Levensbron, Sportlaan 2a, Puttershoek. Collecte.

• Vrijdag 22 mei (19.30 uur): Concert in Herv. Kerk, Dreischor. M.m.v. solisten Han v/d Wege en Cindy de Ronde, kinderkoor Jedaja (Nieuwerkerk), Eilandenkoor (Zierikzee), Jolanda v/d Wege (panfluit), Peter Wildeman en Joost van Belzen (piano/orgel). Collecte t.b.v. Hudson Taylor Stichting.

Activiteiten • Zaterdag 9 mei (9.00-15.00 uur): Verkoopdag HHG Nijkerk bij Hoveniersbedrijf van Moorselaar, Wallersteeg 73, Nijkerk.

den IJssel. Locatie: De Vijf Boeken 10-11, Nieuwerkerk a/d IJssel. Info: fairaandeijssel@gmail.com.

• Zaterdag 23 mei (9.3014.30 uur): Fancy-fair en rommelmarkt rond Bethelkerk, Molenlaan 1, Moordrecht. Opbrengst: kerk en NPV. • Zaterdag 23 mei (10.0014.30 uur): Rommelmarkt/ verkoping t.b.v. zending in Suriname. Locatie: Bokweg 2, Ouddorp. Info: www.szos. nl.

• Zaterdag 23 mei (10.0015.00 uur): Boerenmarkt aan Vlackeweg 2, Nw. en St. Joosland. Opbrengst: kerk Middelburg-Zuid.

Insturen • Zaterdag 16 mei (10.00-15.00 uur): Lentefair aan Talhoutweg 28, Vaassen. Opbrengst: HHG Emst/Epe. Info: www.hetbouwsteentje. nl.

• Woensdag 20 mei (10.00-15.30 uur): Rommelmarkt aan Dorp 15, Waarder. Opbrengst: o.a. evangelisatie.

• Vrijdag 22 mei (19.30 uur): Klankbeeld over Veluwe door natuurfotograaf Rien Mouw, in Rehobothkerk (Geref.

Gem.), Klaaswaal. Collecte: Bond tegen vloeken.

• Zaterdag 23 mei (10.00-16.00 uur): Fair aan

Inzendingen voor deze pagina zijn welkom via redactie@terdege. nl of Terdege 'Uit & thuis', Postbus 75, 7300 AB Apeldoorn.

Plaatsing is kosteloos maar kan niet worden gegarandeerd. In 'Muziek' hebben concerten/ zangavonden die gratis toegankelijk zijn en/of worden gehouden voor een goed doel voorrang.

66 terdege ● 6 mei 2015

0605-66-TD-HO04_0.pdf 66

4/24/2015 3:04:48 PM

vorstelijk

Oude traditie, nieuwe stijl lijke familie in Dordrecht, terwijl ik ondertussen de mooiste momenten noteerde voor het artikel.

Koningsdag nieuwe stijl was echt even wennen, maar na de vlootschouw leek het steeds meer op de Koninginnedagen van weleer.

Contact met het publiek, leuke citaten van de koninklijke familie en aandacht voor streekproducten en muziek. De pret zat er goed in bij de familie Van Vollenhoven, terwijl de koning en de koningin aandachtig luisterden naar de Dordtse burgemeester. De prinsesjes moesten duidelijk wennen aan hun rol en bleven veilig in de buurt van mama Máxima. Schattig, maar ik had ook wel een beetje met hen te doen.

Uiteraard liep het programma ook dit jaar weer ontzettend uit, maar rond twee uur was het toch echt afgelopen en vertrokken we opnieuw naar de rommelmarkt van IJsselmuiden. Aan het eind van de dag kon ik concluderen dat Koningsdag nieuwe stijl - met Lieke en Leon voor mij geslaagd was en dat ik voortaan op deze dag vooral ga genieten van mijn eigen prins en prinsesje, terwijl de koninklijke familie geniet van een oude traditie met nieuwe elementen.

Foto: Anton Dommerholt

Josine Droogendijk

Wat is Koningsdag 2015 omgevlogen! Voor het eerst sinds lange tijd was ik in zekere zin vrij en moest ik eraan geloven: de rommelmarkt. Mijn man Leon is dol op oude zooi, dus om zes uur ’s morgens ging de wekker al af om op tijd te zijn voor de beste koopjes. Gelukkig zonder resultaat, want rond half elf kwamen we weer thuis met bijna lege handen.

Net op tijd, want om kwart voor elf begon de uitzending van Koningsdag.

Met de laptop op schoot keek ik naar de konink-

terdege 6 mei 2015 67 ●

0605-67-TD-RU04_0.pdf 67

4/28/2015 2:38:39 PM

Koningsdag in waterstad Dordrecht

68 terdege â—? 6 mei 2015

0605-68-TD-RU04_0.pdf 68

4/28/2015 2:38:44 PM

De verwachtingen waren hooggespannen, maar Dordrecht stelde niet teleur. Koningsdag nieuwe stijl werd een feestelijke dag vol muziek, historie en Dordtse lekkernijen. tekst Josine Droogendijk foto’s Anton Dommerholt en ANP

D

e sfeer zit er op maandag 27 april al vroeg in. Ruim een uur van tevoren wordt er via social media een foto vrijgegeven van het koninklijk gezin bij Villa Eikenhorst in Wassenaar. Voor de Oranjefans een echte verrassing, want dankzij het voorproefje wordt gelijk duidelijk dat koningin Máxima heeft gekozen voor een rode cape van de Zara en dat de prinsesjes voor het eerst hun lange blonde haren hebben opgestoken.

Om iets voor elf is het nieuwtje van de foto alweer naar de achtergrond verdwenen, want in de verte wordt de watertaxi met de koninklijke familie zichtbaar. Op de wal zwaait het publiek naar de koning, die snel zijn telefoon tevoorschijn haalt om wat foto’s te nemen voor het Facebookaccount van het Koninklijk Huis. De prinsesjes hebben meer aandacht voor hun capes en kapsels, terwijl de prinsen, prinsessen en koningin Máxima alvast zwaaien naar de mensen op de wal.

Bij aankomst zet koning Willem-Alexander het eerst voet op vaste bodem. Al snel volgt de rest van het gezelschap. Voor de koningin en de prinsessen Laurentien, Marilène, Anita en Annette is er een mooi boeket geregeld. De drie prinsesjes krijgen een mooie polscorsage om.

Prinses Aimée en prins Floris zouden in eerste instantie ook aanwezig zijn, maar enkele dagen voor Koningsdag overleed de vader

terdege 6 mei 2015 69 ●

0605-69-TD-RU04_0.pdf 69

4/28/2015 2:38:51 PM

1

2

4 3

van de prinses, na een kort ziekbed. Daarom besloot het paar thuis te blijven en bestond het koninklijke gezelschap op Koningsdag uit dertien personen.

Ark van Noach

Van tevoren is er al veel gesproken over de invulling van de dag, want voor het eerst zou de verjaardag van de koning in nieuwe stijl gevierd worden. Na het verwelkomen wordt het verschil al snel duidelijk, want maar liefst drie kwartier lang kijkt de koninklijke familie naar een vlootschouw, in plaats van koekhappen en contact hebben met het publiek. Met fleecedekens over de knieën ziet het gezelschap de Ark van Noach, grote baggerschepen en kleinere bootjes van de scouting. Met dank aan diverse

Ipads kan de koninklijke familie een code scannen op een van de schepen en zo een animatiefilmpje bekijken.

Moderne technologie op een moderne Koningsdag.

Na de vlootschouw stapt het koninklijke gezelschap opnieuw in een boot. Ditmaal geen watertaxi maar een elektrisch fluisterbootje. In eerste instantie zou het gezelschap pas bij de Houttuinen bij de Grote Kerk uitstappen, maar vanwege het hoge water kunnen ze niet onder het laagste bruggetje door en moeten ze even ‘klunen’ naar de andere kant van de brug. Het publiek juicht, want onverwachts komt de koninklijke

familie toch nog aan wal.

Amalia-viool

In de Grote Kerk krijgen de drie prinsesjes even pauze en geniet de rest van het gezelschap van muziek van Bach. Volgens de organisator houdt de koning meer van andere muziek, maar kan hij af en toe wel genieten van een ‘echte Bach’.

Vanwege tijdgebrek staan er na afloop elektrische busjes klaar, die het koningspaar en de prinsen en prinsessen naar het Scheffersplein brengen.

Op het plein presenteren ondernemers uit Dordrecht hun producten en

70 terdege ● 6 mei 2015

0605-70-TD-RU04_0.pdf 70

4/28/2015 2:38:57 PM

5

6

1+2. De geplande route wordt varend en te voet afgelegd.

3. Op de foto met prins Constantijn.

4. Welkom in Dordrecht.

5. In het zonlicht genieten van lekkernijen.

6. In de Grote Kerk draait het om muziek van Bach.

7. Per waterbus naar de Koningsdagbestemming.

7

krijgt koningin Máxima een oranje Amalia-viool aangeboden. Prinses Amalia speelt liever piano en gitaar, maar dat maakt niet zoveel uit, want het muziekinstrument is ook niet bestemd voor de prinses. Koningin Máxima steunt immers diverse projecten die muziekonderwijs mogelijk maken en deze bijzondere viool is dan ook een gift aan het instrumentendepot. Koningin Máxima: „Ik vind het zo belangrijk. Er zijn zoveel kindjes die het zich niet kunnen veroorloven. Ik vecht er enorm voor.

Heel, heel veel dank.”

Ook koning Willem-Alexander spreekt lovende woorden over

de viool, maar de media is vooral benieuwd naar zijn mening over de nieuwe Koningsdag. Volgens Willem-Alexander is er niet zo heel veel veranderd. „Ik heb geprobeerd nieuwe elementen toe te voegen aan een bestaande dag. Er is iets meer gelegenheid voor de media om mee te kijken. De invulling van de dag hebben we overgelaten aan de stad zelf.”

Koningin Máxima is vooral lovend over de vlootschouw, waar haar dochters met veel interesse naar gekeken hebben. „Ze vonden het ontzettend leuk en ook leerzaam om te zien wat voor verschillende boten

en schepen er bestaan. En wat er hier allemaal gebeurt. Dat is heel veel.”

Hoe dichter bij Dordt...

Terwijl het koningspaar wordt rondgeleid door de burgemeester, vermaken de prinsen en prinsessen zich met het publiek. Prins Maurits wordt goed in de gaten gehouden door zijn vrouw. Marilène: „Ik neem je weer mee. Ik moet je goed vasthouden hier, want anders raak ik je steeds kwijt.”

De dag wordt afgesloten met de opening van een museum en moderne muziekoptredens.

Volgens koning Willem-Alexander, die het programma besluit met een toespraak, is het een geslaagde dag. „Hoe dichter bij Dordt...” Het publiek vult aan: „...hoe mooier het wordt.”

terdege 6 mei 2015 71 ●

0605-71-TD-RU04_0.pdf 71

4/28/2015 2:39:04 PM

zuivelboerderij.nl). Meer info, aanmelding voor workshop of fiets huren: www.ontmoeting.org/ activiteitenagenda of 023-5389786 (Geertje Jonkman).

weg Activiteiten • Zaterdag 23 mei (10.00-15.00

uur): Veluwse Actiemarkt t.b.v.

Helpende Handen. Locatie: Geref.

Gemeente, Nachtegaalweg 11. Elspeet. O.a. huifkartocht en natuurdiapresentatie.

• Zaterdag 30 mei: Workshop ‘Groen’ of fietstocht t.b.v.

St. Ontmoeting. Start (10.00-11.00 uur): Zuideinde 260, Westzaan (westzaanse-

• Zaterdag 30 mei (13.00 uur): Orgeltocht (fiets/auto) vanaf Blauwkapel (U) via Westbroek naar Groenekan.

Orgelbespelingen (Gerrit Christiaan de Gier), inleidingen en maaltijd.

Thema: ‘70 jaar bevrijding’. Kosten: € 15,00. Kosten per concert: € 5,00.

Kosten maaltijd: € 10,00. Opgave orgeltocht/maaltijd (verplicht): t/m 28 mei, bij Marian Steenbeek (jast@hetnet.nl; evt. 0346-213592).

Opbrengst: Woord en Daad. Info: www.woordendaadsoest.nl • Bijeenkomsten Helpende Handen: Voor ouders van kinderen met

Restaurant & Partycentrum

De Haas Elburg

verschil Kwaltet maakt het

gedragsproblemen (thema: ‘Loslaten van tieners met ADHD op weg naar volwassenheid’): Goes (21 mei), Gouda (27 mei) en Apeldoorn (28 mei).

Voor jongeren uit het PrOonderwijs: Ede en Bennekom (30 mei). O.a. bezoek aan Kijk- en luistermuseum.

Info/aanmelding: www.helpendehanden.nl/ contactgroepbijeenkomst; info@helpendehanden.nl of 0348-489970.

Muziek • Zaterdag 16 mei (19.30 uur): Niet-ritmische psalmzangavond met bovenstem in Sint Maartenskerk, Zaltbommel. M.m.v. bovenstemgroep Hardingxveld-Giessendam, André Nieuwkoop (orgel) en ds. A. Simons (inleidingen). Toegang gratis, collecte t.b.v. Bonisa Zending.

• Zaterdag 16 mei (19.30 uur): Concert Grote of St. Jacobskerk in Vlissingen. M.m.v. Chr. Mannenkoor ’t Harde o.l.v. Henk van der Maten, Chr. Samengesteld Mannenkoor Zeeland o.l.v. Ron van Ommen, Martin Weststrate (orgel). Toegang vrij; collecte: o.a. St. Gevangenenzorg Ned. Info: www.omnis-cantare.nl • Zaterdag 16 mei (19.30 uur): Benefietconcert t.b.v.

MAF (steunfonds fam. Muilwijk) in Oude Kerk, Dorpsstraat 34, Lunteren. M.m.v. zes koren, vijf instrumentalisten en een tenor. Entree: € 5,00; t/m 12 jaar: € 3,00.

Puzzelprijswinnaars 200 punten: A. Kodde-

Voor uw:

Bruilot

Jubileum en recepie Koud & warm buffet Barbecue of sfeervol diner Diverse zalen voor grote en kleine groepen

Jufferenstraat 21, Elburg • 0525-681737 • www.restaurantdehaas.nl

Vermeulen, Krimpen a/d IJssel (1). 600 punten: H. van Ravenhorst, Woudenberg (2). 800 punten: Fam. E.J. Diepeveen, Rhenen (1). 1400 punten: G. Verkerk-Hoek, Alblasserdam (14). 1600 punten: S. Bechtum, Middelharnis (2). 1800 punten: L. Veldman, Staphorst (7). 2200 punten: J. v/d Vliet-Roest, Harmelen (11); M.E. de Vries, Krimpen a/d IJssel (9). 2600 punten: H. de Bruin-Oprel, Ermelo (16); A. de Groot, Nieuwerkerk a/d IJssel (7); L.J. WalpotGeense, Tholen (3). 3200 punten: Fam. Seegers,

Staphorst (6). 3400 punten: N. Noorland, Streefkerk (10). 3600 punten: E. v/d Akker, Ede (10); P. Havenaar-Clazing, Moerkapelle (11). 4000 punten: L. Crum-Nifterik, Opheusden (14); P. Geneugelijk, Ouderkerk a/d IJssel (5); M.H. Wisgerhof, Ochten (0). 4200 punten: I. Hage, Stavenisse (5); G.M. LockBaardman, Groot-Ammers (5). 4400 punten: A. van Bochove, Capelle a/d IJssel (9); J. Meijer-Voortman, Ouderkerk a/d IJssel (8).

Wilt u bij uw volgende oplossingen aangeven welke prijs u wilt? Zie Terdege van 22 april, pagina 103.

72 terdege ● 6 mei 2015

0605-72-TD-HO06_0.pdf 72

4/28/2015 2:39:18 PM

ingezonden

emigranten

Opgave schriftelijk met naam en adres, leeftijd, aard van de ziekte, gezinssituatie en eigen naam en adres.

Plaatsing (na 3-4 weken) is gratis. Wij gaan ervan uit dat de zieke vermelding op prijs stelt. N.B.: Oproepjes waar geen afzender op staat, kunnen we helaas niet plaatsen!

Ziekenhoekje Tineke Korf (27 jaar) is op 13 april geopereerd aan haar heup. Ze heeft het syndroom van Down en woont op zichzelf in een woonvorm van Siloah.

Het Top 1-31, 8321 JD Urk. Geesje Brinkman (57 jaar) is i.v.m. een darmontsteking verschillende keren geopereerd. Ze is geboren met spina bifida en zit in een rolstoel. Ze is ook doof. Isala Klinieken V2 4B, kamer 137, Postbus 10400, 8000 GK Zwolle.

Mw. C. Mulder-v/d Broek (85 jaar, weduwe) heeft na een val allebei de schouders gebroken. Na negen weken is ze weer geopereerd, voor een tweeschouderprothese. Hoefweg 13, 3772 MH Barneveld.

Jarig Anika Molenaar hoopt op 12 mei 36 jaar te worden.

Ze is meervoudig verstandelijk gehandicapt, kan niet zelf praten maar begrijpt wel veel. Ze woont bij haar ouders en bezoekt overdag een dagopvang. Ze houdt van kaarten (vooral met poezen).

Meentweg 121-A, 3755 PD Eemnes.

Jesse Versteeg hoopt op 21 mei 8 jaar te worden.

Sinds september 2014 heeft hij wekenlang in het ziekenhuis gelegen vanwege leukemie-A.L.L. Hofpad 2, 3773 AZ Barneveld.

Karen Kranendonk, getrouwd met Ron en moeder van 10 kinderen

Verbonden Zeventig jaar geleden liep de Tweede Wereldoorlog af. Canadese troepen en andere geallieerden hadden Europa bevrijd. Er waren banden ontstaan die nu al tientallen jaren oud zijn en bepaalde beslissingen en ontwikkelingen hebben beïnvloed, waaronder emigratie.

Jaarlijks herdenken we het offer dat Canadezen op buitenlandse bodem brachten. In Canada hebben we Remembrance Day op 11 november (laatste dag van de Eerste Wereldoorlog), ook wel Armistice Day (Wapenstilstanddag) genoemd. We herdenken de jonge mannen die overzee gingen, van wie velen het leven verloren, terwijl anderen gespaard werden en huiswaarts konden keren.

De emigranten die na 1945 Nederland verlieten, kunnen verhalen uit de oorlog vertellen.

Mijn grootouders woonden op het platteland.

Ze hadden een groentetuin en een varken.

Toen ze eens hongerige bezoekers aan de deur kregen, hielp grootvader hen door aardappels te geven. Toen grootmoeder dat later hoorde, herinnerde ze grootvader eraan dat ze voorzichtig moesten zijn in het geven,

We hebben een tweeledige vaderlandsliefde omdat hun grote gezin anders mogelijk zelf honger zou gaan lijden.

We hebben een tweeledige vaderlandsliefde.

Als nakomelingen van Nederlandse emigranten zijn we de Canadezen, die onze families in het oude land bevrijd hebben, dankbaar. Als Canadezen zijn we dankbaar dat ons nieuwe land zo veel gegeven heeft om anderen in nood te helpen, zowel in de oorlog als in het toelaten van immigranten. Onze kinderen bezoeken met hun school ieder jaar een herdenking. In ons volkslied bidden we dan of God ons land in glorie en vrijheid wil bewaren.

terdege 6 mei 2015 73 ●

0605-73-TD-RU05_0.pdf 73

4/28/2015 2:39:29 PM

74 terdege â—? 6 mei 2015

0605-74-TD-AR08_0.pdf 74

4/28/2015 2:38:40 PM

Jong talent deel 3

Geen doorsnee organiste „Wat heerlijk om hier weer te zijn.” Anna Buijze laat haar handen over de toetsen van het immense orgel in de Martinikerk in Groningen gaan. Ze is terug op de plek waar ze examen deed. Terug bij haar geliefde instrument. tekst en foto’s Evert Barten

D

e 25-jarige Groningse huivert, terwijl ze tussen de stoelenrijen in de Martinikerk doorloopt. „Het is wel koud hier.” Ze heeft een hekel aan kou, bekent ze met een glimlach.

Via een smalle torentrap klimt ze naar boven, naar het orgel.

Voor dit enorme instrument loopt ze warm.

Na enkele momenten klinken de eerste tonen van ‘Allein Gott in der Höh sei Ehr’ van Nicolaus Hasse door de lege kerk. Niemand die het hoort, of het moeten de toeristen zijn die de beroemde Martinitoren beklimmen.

„Bach is en blijft dé grote meester”

Koud of niet, Anna bracht uren door op de houten orgelbank. En maar studeren, onder toeziend oog van docent Theo Jellema. Ze kocht speciale vingerhandschoenen tegen de kilte die altijd in de oude kerk hangt. „Je weet wel, van die dingen zonder topjes.”

In 2013 deed ze examen aan het conservatorium. Haar muziektalent resulteerde in het diploma ‘Bachelor of arts’, met als hoofdvak orgel. Best bijzonder voor een dame, toch? Anna glimlacht even. „De orgelwereld is een mannenwereld, dat is waar. Het is ook wel leuk als je merkt dat mensen het verrassend vinden dat er een vrouw achter het orgel zit. En ze onthouden je beter.”

Of ze ook een typisch vrouwelijke manier van spelen heeft, betwijfelt Anna. „Al ben ik geen doorsnee organist. Ik zal bijvoorbeeld niet snel vol op het orgel gaan, dat past gewoon niet bij mij. Meestal begin ik met een fluitje.”

Haar ogen dwalen even door de kerk. „Een plenum op een mooi orgel zoals hier in de Martinikerk vind ik prachtig, maar is niet geschikt voor een concert van een uur. En als het instrument minder mooi is, wordt het al snel lawaai.”

Klavier

Toen Anna op haar dertiende jaar in Groningen kwam wonen, opperde haar moeder het idee om met het hele gezin muziekles te nemen. „Ze ging informeren bij een muziekschool. Alleen voor dwarsfluit en orgel was nog ruimte. Mijn moeder besloot dat het orgel werd.” Ook de andere gezinsleden namen les. Lachend: „Ik ben de enige die doorgegaan is. De rest

terdege 6 mei 2015 75 ●

0605-75-TD-AR08_0.pdf 75

4/28/2015 2:38:44 PM

als thuiskomen. Het is alweer even geleden dat ik hier was, vandaar.” Normaal gesproken verzorgt ze het orgelspel in de Gereformeerde Gemeente in Groningen en in de PKN-gemeente in Saaksum.

Conservatorium

„Als we ergens arriveren, denkt iedereen dat ik viool of cello speel”

Na de nodige ‘gewone’ orgellessen van Jelte Hulzebos ging ze naar het conservatorium. Daar kreeg ze les van Theo Jellema uit Leeuwarden. Vaak hier in Groningen, maar ook regelmatig in Leeuwarden.

Uren bracht ze door op harde orgelbanken in kille kerkgebouwen. „Je moet een beetje willen lijden voor je instrument”, aldus Anna.

In 2013 slaagde ze, na enkele jaren studie, voor haar bachelor-examen. „Toch heb ik nooit het idee gehad: nu kan ik het. Je blijft altijd streven naar de mooiste uitvoering. Als je denkt dat je het ultieme bereikt hebt, kun je beter stoppen.”

Een echte voorliefde voor een stijl heeft ze niet, al geniet barok wel haar voorkeur. „Vooral Bach natuurlijk. Hij is en blijft dé grote meester.” Ze trekt een paar registers open en speelt de laatste regels van het zojuist gespeelde stuk nog een keer.

Het instuderen van een muziekstuk is voor Anna een kwestie van stug doorgaan. „Het moet er gewoon in. Als er dan, na vele uren, iets moois onder je vingers vandaan komt, is dat wel genieten.” De combinatie met haar studie geneeskunde is nogal eens een lastige. „Als er een concert aankomt, is het best druk. Vooral nu ik co-schappen loop in het ziekenhuis, blijft er weinig tijd over voor het orgel.

Toch gaat er bijna geen dag voorbij of ik speel wel even.” stopte na een paar jaar.”

Al snel bleek dat Anna het uitstekend naar haar zin had achter het klavier. „Het is gewoon leuk.” Ze denkt even na en zegt dan: „Het is vooral het muziek maken dat me zo aanspreekt, niet allereerst het orgel.” Toch geniet ze zichtbaar als ze plaatsneemt op de bank van het Schnitger-orgel in de Groningse kerk. „Oh, dit voelt toch weer érg goed.” Ze trekt een register open, slaat enkele toetsen aan, stopt weer even en kijkt op. „Vreemd hè?

Dit voelt gewoon een beetje

Orkest

Anna geeft wel eens een soloconcert, maar speelt het liefst in een orkest. Dienend, samen met anderen. „Via via ben ik onderdeel geworden van het Nationaal Symfonisch Kamerorkest. Daar leer je goed naar elkaar luisteren, om samen iets moois te maken.”

Ze geniet van de tournees. Lachend: „Als we ergens arriveren, denkt iedereen dat ik viool of cello speel. Maar als ik dan met een kistorgel sta te sleuren, zie je mensen kíjken. Dat is wel grappig.”

Nog even terug naar Anna’s talent. Naar haar stijl, haar eigenheid. Wat is dat? „Ik ben best gevoelig.

Muziek kan mij raken, me emotioneel maken.

Dat hoor je terug in de muziek. Het is mijn zachte kant, denk ik.” Ze schuift een paar registers dicht.

Alleen een zachte fluit klinkt nog even na.

76 terdege ● 6 mei 2015

0605-76-TD-AR08_0.pdf 76

4/28/2015 2:38:52 PM

jongeren ❘ jouw vragen

Ds. A.A. Egas

Ds. B.L.P. Tramper

Jaloerse gevoelens O

nszelf vergelijken met anderen doen slecht. Onze grootste zonde is: we willen „Ik heb een we allemaal. Hoe presteren mijn eronder uit dat we zondig zijn. probleem dat ik 2. Erken het kwaad in je hart, erken ook vrienden? Hoe presteer ik zelf? Hoe je veroordeling erom, maar laat je er tegekomt een ander in een groep over? Hoe kom niemand durf voor lijk van doordringen hoe nu de Heere Zelf ik zelf over? Welke kleding dragen mijn klaste leggen: heel tot je komt in het Evangelie. Mensen die genoten? Zie ik er zelf aantrekkelijk uit?

Hem zo op het hart hebben getrapt, keert We maken dit soort vergelijkingen omdat vaak vergelijk Hij niet de rug toe, maar Hij zoekt hen in we zo graag goed zijn. We zien het liefst dat ik mezelf met alle liefde op en nodigt hen allervriendeiedereen ons op handen draagt. We genieten lijkst uit om naar Hem terug te komen. van populariteit. We groeien van aandacht, anderen. Al „Wendt u naar Mij toe, wordt behouden.” toejuiching, bevestiging en status. Oogst de gauw voel ik (Jes. 45:22) ander meer dan ik, dan ontstaat jaloezie.

God zond Zijn Zoon, Christus Jezus, naar Dat we graag goed willen zijn, houdt verdan jaloerse de wereld om te doen wat wij met geen band met onze zoektocht naar onze idengevoelens mogelijkheid kunnen: het goede, voltiteit. Wie ben ik? Wat kenmerkt mij? Het maakt, met heel Zijn hart. Hij vervulde de antwoord van een eeuwenoude filosofie sluit opkomen. Wat kan Wet tot in de kleinste details toe. Hij droeg naadloos aan bij ons gevoel: ‘Je bent wat je ik eraan doen?” ook de vloek der Wet. „De straf die ons de doet.’ Met andere woorden: je bent goed als vrede aanbrengt, was op Hem.” (Jes. 53:5) je het goede doet. Zo niet, dan niet.

3. Als je Christus Jezus door het geloof Om goed te zijn, moet je dus prestaties ontvangt, mag jou worden verkondigd... Het is zo groot dat leveren, indruk maken, vlot van de tongriem gesneden ik het nauwelijks durf op te schrijven: dat je Hem hébt. zijn en een goede uitstraling hebben. Dat put veel jongeren Heb geen rust, totdat de Heere je tot oprecht geloof in Chris(en ouderen) uit. Want je bent er wel zelf verantwoordelijk tus brengt. Heb je Hem, dan heb je alles. Want dan ziet voor. Slaag je er niet in, dan ligt dat aan jezelf. Het betekent God jou zoals Hij Christus ziet: goed, rechtvaardig, zonder ook jaloezie: Waarom lukt een ander wel wat mij niet lukt? zonden (Kol. 2:10). Dan laat God je ook aanzeggen dat Hij je lief heeft met een zelfde liefde als waarmee Hij Christus lief Hoe word je uit de klem van dit denken verlost? Drie dingen heeft: helemaal, voor eeuwig en altijd (1 Joh. 3:1-2). zijn van het allergrootste belang: 1. Zie onder ogen wat ons ten diepste drijft in ons streven Ben je van Christus, dan ben je verlost van een macht die om goed te zijn: onze hoogmoed. Jij en ik zijn hoogmoedig. zegt dat je iets goeds moet doen om goed te zijn. Dan mag Daarvan wil onze Schepper ons heel grondig overtuigen. je geloven: Ik bén goed. Ik ben niet wat ik doe. Ik ben wat Vrijwillig hebben wij ons hart geopend voor het zaad van de de Heere Jezus heeft volbracht. En alles wat ik nodig heb en hoogmoed: als God willen zijn (Genesis 3:5). Wij zijn van waarnaar ik verlang, heb ik al. Ik heb het in Christus. onze Schepper afgevallen. Niet omlaag, maar de hoogte in.

Ben je niet rijk als je niet meer van jezelf bent maar van Het is het ergste wat we ooit konden doen. We hebben God Christus? Dat te geloven is de doodsteek voor je zonden, erdoor onteerd. We hebben onszelf ermee in grote ellende ook voor je zonde van jaloezie. gebracht. Het allerergste is dat we het niet willen weten. We Reacties en vragen: jouwvragen@terdege.nl verbergen het kwaad in ons liever. We zijn liever goed dan

terdege 6 mei 2015 77 ●

0605-77-TD-AR08_0.pdf 77

4/28/2015 2:38:59 PM

"Na een halfjaar wist en z Bert en Marianne Goudzwaard uit Zonnemaire

"Een paar jaar geleden ontstond het idee voor een nieuwe keuken. Wij stapten zomaar ergens een keukenzaak binnen om eens rond te kijken. Voor we het wisten zaten we een keuken te ontwerpen, wat eigenlijk helemaal niet de bedoeling was. We voelden ons heel erg ingepakt: dit was niet onze zaak!" vertellen Bert en Marianne Goudzwaard uit Zonnemaire.

Omstandigheden maakten dat het keukenplan de "ijskast" in ging. "In 2013 ging onze oven kapot en ook de koelkast was van hoge leeftijd. We zijn toen intuïtief naar Pelma Keukens gereden. Ook al kwamen we op dat moment "slechts" voor een oven en koelkast, de ontvangst en behandeling was heel vriendelijk en hartelijk. Ze drongen absoluut niet op een nieuwe keuken aan. We zeiden toen tegen elkaar: als we zo ver zijn, gaan we

naar Pelma! We hadden gezien dat ze mooie en degelijk gemaakte keukens verkopen voor reële prijzen. En alles en iedereen in deze zaak straalde betrokkenheid, zorgvuldigheid en betrouwbaarheid uit. Dat gaf ons een heel veilig gevoel."

Er gingen zes maanden overheen voordat het stel voor een nieuwe keuken bij Pelma Keukens binnenstapte. "Tot onze verbazing

klonk het toen we binnenkwamen: Goeiedag meneer en mevrouw Goudzwaard. Hoe gaat het met jullie? Dat ze onze naam nog wisten.

Heel sterk."

"Het belangrijkste aspect voor onze nieuwe keuken was, dat het een keuken moest worden naar onze beide stijlen. Bert houdt van strak en modern, ik van sfeer en gezelligheid.

En we wilden alle twee graag een eiland, en we zochten iets aparts. We waren erg gecharmeerd van het feit dat de verkoper, nog voor er überhaupt uitgedacht en getekend werd, thuis is langs geweest om de ruimte te bekijken en de sfeer te proeven."

"Nu onze keuken staat zijn we er reuze blij mee. Het is een combinatie van kunststof met houtlook (wild oak) met een zandkleurig, greeploos hoogglans eiland. Strak, maar toch ook warm en sfeervol. De verkoper heeft goed begrepen wat we wilden. We zouden dit bedrijf zeker aan iedereen aanraden."

Pag 78.indd 1

28-4-2015 5:40:02

n ze zelfs onze naam nog"

Spoelen en kletsen "De verkoper nam alle tijd voor ons om tot een passend advies te komen. Het leek me gezellig om, al kokend, aan het kookeiland te kletsen met bijvoorbeeld Berts kinderen.

Het is echt een enorm goede tip geweest om dan voor een spoeleiland te kiezen. Koken heeft al je aandacht nodig heeft en het is ook lawaaierig bij de kookplaat. Tijdens het spoelen praat je makkelijker. Ook adviseerde hij ons om apparatuur op werkhoogte te plaatsen. Dat is een grote vooruitgang."

Meedenken "Over alle mensen bij Pelma Keukens zijn we bijzonder te spreken. Het is tekenend voor de betrokkenheid van het personeel dat ze net zo lang meedenken tot de klant helemaal tevreden is. Zo kwam op de tekening de afzuigkap te dicht bij de deur uit, dat vonden we niet mooi. De monteur, die kwam inmeten, en ik hebben ons er net zo lang over gebogen en gepuzzeld tot we een fraaie oplossing hadden gevonden. Ik merkte absoluut geen tijdsdruk. Er was rust om na te denken."

overlegden alles. Ook onze honden vonden de mannen heel lief! De ene monteur zag dat de vaatwasser beschadigd was. Zelf zag ik het nauwelijks, maar kosteloos ging het retour en kwam er een nieuwe."

"Echt een onvergetelijk moment was, toen we aan het uitproberen waren hoe de stol het mooist zou liggen op het aanrechtblad. Uit de suggestie die de monteur toen gaf bleek, dat hij mij precies goed had ingeschat. Hij stelde voor om deze broodplank schuin te leggen. Nou, daar was ik direct helemaal weg van! Bert gelukkig ook! Nu staat het heel apart, een bijzondere eyecatcher."

Linkerpagina: » Vanuit het bargedeelte aan het eiland zicht op de kastenwand met apparatuur en het kookgedeelte met praktische laden Rechterpagina: boven » Dhr. en mevr. Goudzwaard in hun keuken, ze wonen in een landelijke omgeving. onder » Mevr. Goudzwaard zittend aan de bar in de keuken, met in de keuken op de achtergrond één van de honden.

Pelma Keukens in Goes is onderdeel van DB KeukenGroep. DB KeukenGroep bestaat verder uit de volgende bedrijven: Ardi Keukens en Sanitair, Sint-Annaland; Arma Keukens en Sanitair, Nunspeet; Adee Keukens, Rijssen; Avanti Keukens, Kesteren; Keur Keukens, Haarlem.

Inzicht "De plaatsing verliep perfect. De monteurs waren niet alleen heel aardig en gezellig, ze werkten heel netjes, waren beleefd en ze

Pag 79.indd 1

28-4-2015 5:41:30

onder ons

Juf gezochtbe! halve

Ons ziet u, In deze Onder ren lerende echtpa een aantal jubi n feliciteerd, ee die worden ge . Twee us an ot juf Sch oproepje voor a iet Hol-Kooistr dames, Margr n, zijn op e Noordzij-Bro nk Ja n en a m s l hun eerlydi a H u g e ar deze juf, die na ek zo r e b n. v a n de n ool in Drachte en-Haëzersch Eb illen ze de w , op jn as zi w n ste juf ganisere or t he n aa ze die dat tot nu Voor de reünie en. Helaas is m ko t ac nt co in graag met haar . kt aan haar lu ge toe niet t oproepje dan di f ee G ? us otan nkbaar zijn!

Kent u juf Sch ijds zullen u da st de n va n te geno door! De klas , AB Apeldoorn stbus 75, 7300 Po , ns O er nd Adres: O ege.nl. redactie@terd

Beste juf Schotanus U was onze eerste juf op de Eben-Haëzerschool in Drachten. Graag zouden we u ontmoeten op de reünie die we organiseren. Helaas lukt het ons niet om u te vinden.

Hopelijk ziet u deze foto en neemt u contact met ons op. Als u juf Schotanus kent, wilt u deze oproep dan aan haar vertellen? Namens alle klasgenoten, Margriet HolKooistra en Janke NoordzijBron (bertenjanke@hotmail. com).

60 jaar getro

uwd

50 jaar getrouwd oer.

Lieve (o)pa en (o)ma Lievense-Mateb d. ouw getr jaar 50 jullie en war l apri 23 Op eren, Van harte gefeliciteerd van alle kind ren. inde leink terk ach en klein

50 jaar Lieve opa en oma Kok, op 7 mei hopen jullie 50 jaar getrouwd te zijn! Wij willen jullie langs deze weg van harte feliciteren! Liefs van alle (achter)kleinkinderen: Lenny en Gerard, Hannah en Naomi, Heleen en Martijn, Jasmijn en Jesse, Laura en Gijs, Claudia, Hans, Adrian, Maurice, Rens, Nina, Carlijn, Ernst-Jan en Hugo.

0605-80-TD-RU06_0.pdf 80

Lieve (o)pa en (o zijn op 12 mei )ma Visch uit ’t Harde. Ju lli 60 jaar getrou gefeliciteerd m wd. Van harte e et di t diamanten hu wensen jullie welijk. W ve toe. Bedankt rder van harte Gods zegen ij voor alles wat jullie voor ons hebben gedaan kleinkinderen . Veel liefs van de kinderen en achterkleink , inderen.

Gefeliciteerd! en Aart en Op 4 mei war an der -v ijk lw ui Joke M getrouwd! ar ja 25 g oo H e van harte We willen julli e wensen w feliciteren en kinderen, e jullie, met julli jaren toe e nog vele goed etjes uit ro G . ar ka met el adres is: Holland. Hun kroad, ic sw Ke 06 2033 lle, Ontario RR# Brownsvi a. ad N0L 1C0 Can

4/28/2015 2:43:30 PM

Huwelijksjubileum tje

nne In het zo

0 . 6 mei 5 ar zijn D.V zetten we a n le o M (o)ma richtje (O)pa en uwd. Door dit be n hen van harte le o il tr e w g n. e en jaar in)kindere t zonnetj hen in he ! Namens de (kle n felicitere

Op 2 februari waren pa en ma Guiljam 60 jaar getrouwd. Samen met hen mogen we terugkijken op een prachtige dag! Gods zegen en een hartelijke groet, jullie kinderen.

n Ginkel

Lieve oma va

40 jaar getrouwd (O)pa en (o)ma Kik hopen op 16 mei 40 jaar getrouwd te zijn. We willen hen hiermee van harte feliciteren en nog goede en gezonde jaren toewensen. Groetjes van de kinderen en kleinkinderen. Stationsstraat 25, 4306 BC Nieuwerkerk.

at zijn wij gebreid, en w knuffel el ve u t ef he ikke Wat artelijk dank! D er blij mee! H ochters: Van Ginkel, Van nd van al uw klei . er der Grond, Pat

Getrouwd koude week Na een regenachtige en december gelukbrak op donderdag 18 re dag aan. Het kig toch een wat mooie Matheun van was de trouwdag van Knook. ne rdi Rosmalen en Ge un zijn stralende the Ma Al vroeg kwam chtige Merce bruid ophalen in een pra des. bruidspaar foto’s ’s Ochtends heeft het evestein. Op de laten maken bij Slot Lo raaf (fotografie terugweg had de fotog bleempje... Hij Gertenbach) nog een pro had een klapband. gebleven en de Zijn vrouw is bij de auto idspaar meegere fotograaf is met het bru n ontvangen bij de den. De gasten werde n gezellige groep bruid thuis. Het was ee nen. van ongeveer 35 perso vond plaats in ng kki ltre De huwelijksvo em. het stadhuis te Gorinch

welijk kerke Ds. L. Blok heeft het hu ormeerde ref Ge lijk bevestigd in de . em ch Gemeente te Gorin het bruidsk rtro Na de kerkdienst ve

naar De Oude Duipaar met de daggasten ar ook de receptie kenburg te Echteld, wa werd gehouden. vergetelijke dag!

Het was een fijne en on

terdege 6 mei 2015 81 ●

0605-81-TD-RU06_0.pdf 81

4/28/2015 2:45:09 PM

Speciaal

voor u als abonnee van Terdege...

Korting

€ 60,-

Voordeelarrangement

in de kop van Overijssel

p.p.

Giethoorn, Nationaal Park Weerribben-Wieden en Drentse hei Terdege lezersvoordeel 3-daags arrangement:

U verblijft in het gemoedelijke 4-sterren Hampshire Hotel - de Eese

2x overnachting inclusief uitgebreid ontbijtbuffet

nabij Giethoorn Weerribben-Wieden, het ’Hollands Venetië’.

1x 3‐gangen welkomstdiner in het restaurant

Het hotel ligt midden in het bos bij het Landgoed de Eese, een

2x heerlijke dagspecial in de Brasserie Rondvaart door Giethoorn (1 uur)

natuurgebied met bos en vennen. Ideaal voor prachtige fiets- of wandeltochten, dit geldt ook voor het Nationaal Park Weerribben.

Bezoek ook Blokzijl met zijn monumentale panden.

Fietsroute van de omgeving Gratis WiFi & gratis parkeren Voordeel: € 99,‐ p.p. in plaats van € 159,‐ p.p.

Toeslag op vrijdag‐ en zaterdagnacht € 5,‐ p.p.p.n.

Verlengingsnacht incl. ontbijt € 27,50 p.p.

Voorwaarden De prijs van € 99,- p.p. is gebaseerd op 2 personen per kamer, exclusief toeristenbelasting à € 1,75 p.p.p.n. en reserveringskosten à € 7,50 per reservering. De eenpersoonstoeslag bedraagt € 17,50 per nacht. Actie geldt op basis van beschikbaarheid en m.u.v. feestdagen.

Actie is geldig t/m 31 oktober 2015.

Info en reserveren via www.goedverblijf.nl/erdee0515

terdege Pag 82.indd 1

Of telefonisch op werkdagen van 09.00 uur tot 18.00 uur en op zaterdag van 10.00 tot 16.00 uur via 085 - 489 90 19

Kijk voor meer informatie op terdege.nl/abonneevoordeel

28-4-2015 9:18:07