16 november 2022 | Theater Junushoff
De grond onder onze voeten
PROGRAMMA
PROGRAMMA 09:15 uur
Inloop met koffie en thee | Kleine foyer B
09:45 uur
Plenair ochtendprogramma | Kleine zaal C • Welkom en introductie door dagvoorzitter Marlies Claassen • Lezing prof. dr. Dolly Verhoeven over het boek Verhaal van Gelderland • Uitreiking Martens van Sevenhoven-prijs aan een jonge historicus • Lezing Matthijs Schouten ‘Levend Landschap’ over transities in het landschap
12:10 uur
Keuzeprogramma | Ronde 1
13:00 uur
Lunch | Kleine foyer B
13:45 uu
Keuzeprogramma | Ronde 2
14:40 uur
Keuzeprogramma | Ronde 3
15:25 uur
Pauze | Kleine foyer B
15:50 uur Plenaire afsluiting | Kleine zaal C • Lezing Enny de Bruijn: Hopteelt, paardenhandel en dijkwerk in het Rivierengebied – creatief boeren in de zeventiende eeuw • Samenvattend gesprek met Dolly Verhoeven, Hanno Brand, Marc Wingens en Hein Pieper 16:35 uur
Napraten met een hapje en een drankje | Kleine foyer B
3
WELKOM OP DE GELDERSE LANDDAG Welkom op de derde editie van de Gelderse Landdag, dé ontmoetingsdag voor iedereen in Gelderland die zich bezighoudt met de Gelderse historie. Door middel van lezingen, workshops en panelgesprekken willen we met u één aspect van het Verhaal van Gelderland uitdiepen, namelijk alles wat te maken heeft met de grond onder onze voeten. We kijken deze dag niet alleen terug, maar verbinden het verleden aan de actualiteit en de toekomst.
KEUZEPROGRAMMA Kleine foyer B RONDE 1 12:10 – 13:00 uur
PAUZE 13:00 - 13:45 uur
Lunch
RONDE 2 13:45 - 14:30 uur
Verhaal van Gelderland: Verder vertellen Sprekers: Henriette Kosse en Ben Bregman
RONDE 3 14:40 – 15:25 uur
4
Kleine zaal C
Grand Café D
Algemene ledenraadsvergadering coöperatie Erfgoed Gelderland
Erfgoed Gezocht Spreker: Eva Kaptijn
Verhaal van Achterhoek 1572 Gelderland: Sprekers: Natalya Staring Overstromingsrampen en Robin Smits Sprekers: Nico Willemse en Toon Bosch
Verhaal van Gelderland: Heilige plekken Sprekers: Maarten Gubbels en Paul van der Heijden
Schatten uit het landschap in 3D Spreker: Erik van Vliet
Het programma bestaat uit een plenair gedeelte en drie ronden met deelsessies. Hieronder vindt u een overzicht van het keuzeprogramma. In dit programmaboekje vindt u verder meer informatie over de inhoud van de deelsessies uit het keuzeprogramma en een plattegrond met de locaties waar de programmaonderdelen zullen plaatsvinden.
Grote Foyer E
Vergaderzaal F
Transities op de Veluwe: een panelgesprek Sprekers: René Arendsen, Rudolf Bosch, Henri Slijkhuis, Michiel Hegener en Henk Baas
Demografie van Gelderland Spreker: Rozemarijn Moes
Ruilverkaveling in de Achterhoek en het Rivierengebied: een panelgesprek Sprekers: René Arendsen, Simon van den Bergh, Hein Pieper, André Kaminski, Anton Stapelkamp en Peter Deurloo
Gelderse Landschapsschilders Spreker: Jochem van Eijsden
Landschapstransities bij kastelen en domeinen: een panelgesprek Sprekers: René Arendsen, Piet van Cruyningen, Theo Meeuwissen, Age Fennema en Elyze Storms
Schuldig Landschap Spreker: Machlien Vlasblom
5
BEGANE GROND | Theater Junushoff RESTAURANT
D
TRAP
LIFT
B KLEINE FOYER
GRAND CAFÉ
A
HOOFDINGANG
INFOPUNT
TOILET
GARDEROBE
TOILET
RECEPTIE
EERSTE VERDIEPING | Theater Junushoff TRAP
F
TOILET
LIFT
VERGADERZAAL
E GROTE FOYER
6
C KLEINE ZAAL
KEUZEPROGRAMMA | RONDE 1 12:10 – 13:00 uur
Algemene Ledenraadsvergadering coöperatie Erfgoed Gelderland
Kleine Zaal C De Algemene Ledenraadsvergadering zal plaatsvinden tijdens ronde 1 van het keuze programma van de Gelderse Landdag. Leden van de coöperatie Erfgoed Gelderland hebben een uitnodiging en de vergaderstukken per mail ontvangen. We bespreken onder meer de notulen van de vorige ledenraadsvergadering en de inhoud en de begroting van het werkplan 2023.
Erfgoed Gezocht
Grand Café D De afgelopen jaren is de hoogte van Nederland gedetailleerd in kaart gebracht met de zogenaamde LiDAR-techniek, waarmee de ondergrond zichtbaar wordt zonder dat bomen en struiken het zicht belemmeren. Dit levert een grote hoeveelheid nieuwe archeologische vondsten op zoals o.a. grafheuvels. Omdat het traceren en evalueren van deze nieuwe resten een te grote klus is voor archeologen alleen, werd aan eenieder die geïnteresseerd is gevraagd om digitaal mee te speuren naar nieuwe grafheuvels, houtskoolmeilers en celtic fields. Eva Kaptijn vertelt over dit succesvolle project waarmee sinds 2019 de Gelderse bodem is doorzocht.
Transities op de Veluwe: een panelgesprek
Grote Foyer E Deze ronde tafel gaat in op de uitwerkingen van de vele transities in het Veluwse verleden en de kansen die deze boden voor bewoners en gebruikers. Vraag is welke patronen uit het verleden helpen het huidige transitietraject en het Veluwse erfgoed voor de toekomst bestendig te maken. Tafelheer René Arendsen, in gesprek met Rudolf Bosch, Henri Slijkhuis, Michiel Hegener en Henk Baas.
Gelderland door de eeuwen heen: de mensen die hier woonden
Vergaderzaal F De Gelderse geschiedenis is grotendeels een geschiedenis over mensen. Maar hoeveel mensen woonden er in Gelderland in de negentiende eeuw? Of in de Romeinse tijd? Waarom is dat überhaupt belangrijk om te weten? En hoe kom je daar achter als er geen of weinig geschreven bronnen zijn? Historica Rozemarijn Moes werkte als junior onderzoeker bij het project Verhaal van Gelderland, waarvoor zij een reconstructie maakte van de Gelderse bevolking van prehistorie tot heden. Tijdens de workshop denkt Rozemarijn met u na over waarom het zo belangrijk is te weten waar mensen woonden, en hoeveel, over hoe de bevolking Gelderland gevormd heeft (en andersom) en natuurlijk over hoe je daar onderzoek naar doet.
7
KEUZEPROGRAMMA | RONDE 2 13:45 – 14:30 uur
Verhaal van Gelderland: Verder vertellen
Kleine foyer B Ben Bregman en Henriette Kosse gaan in café-setting in gesprek over hoe je het Verhaal van Gelderland verder vertelt. Als Erfgoed Gelderland, als museum en als historische vereniging. Kom meer te weten over hoe u mee kunt doen met de Verhaal van Gelderland-matrix, Verhaal van Gelderland Geschiedeniscafés en het Verhaal van Gelderland Festival.
Verhaal van Gelderland: Overstromingsrampen
Kleine Zaal C In de loop der eeuwen heeft het Gelderse land te maken gekregen met talrijke overstromingen, vaak met grote gevolgen voor het landschap en het leven in het gebied. Twee auteurs van het Verhaal van Gelderland nemen ons mee in een thematische hink-stap-sprong door de boeken. Nico Willemse vertelt over het effect van overstromingen op de vorming van het Gelderse landschap. Toon Bosch gaat in op de gevolgen van overstromingen in achttiende eeuw.
Achterhoek 1572
Grand Café D In het jaar 1572 werd er in de Achterhoek en Liemers veel gevochten. Bij het onderzoek naar deze periode is het belangrijk om de veranderingen in de grond, natuur en geografische afbakeningen in te zien. De grond onder onze voeten is in de loop der eeuwen immers veel veranderd. Het onderzoek van Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers (ECAL) naar het jaar 1572 resulteerde in een publicatie met een tijdlijn, een reeks educatieve filmpjes én een gebruiksvoorwerp. Op de Gelderse Landdag zullen Natalya Staring van ECAL en Robin Smits van Superposition niet alleen vertellen over het jaar 1572 en de grond onder onze voeten, ze zullen ook ingaan op de totstandkoming van het gebruiksvoorwerp. De innovatieve designstudio Superposition visualiseert verhaal door middel van ‘art, technology, code and desgin’.
Ruilverkaveling in de Achterhoek en het Rivierengebied: een panelgesprek
Grote Foyer E Een gesprek over de doorwerkingen van de ruilverkavelingen op het huidige transitievraagstuk. Centraal staat de vraag hoe beleidsmakers, boeren en stakeholders de kansen, verbeteringen en mislukkingen in dit proces kunnen verwerken in een nieuw transitiebeleid dat ook het typische en historisch gegroeide Gelderse landschap duurzaam benut. Tafelheer René Arendsen, in gesprek met Simon van den Bergh, Hein Pieper, André Kaminski, Anton Stapelkamp en Peter Deurloo.
8
Gelderse Landschapsschilders
Vergaderzaal F Het Gelderse landschap inspireert kunstenaars al eeuwen, van de Gebroeders van Lymborch tot Willem den Ouden. Jochem van Eijsden neemt u mee op reis door de tijd en de provincie en laat u door de ogen van deze schilders naar het landschap kijken. U komt te weten of de landschappen waarheidsgetrouw zijn weergegeven of dat ze slechts een voedingsbodem voor de fantasie waren. U ontdekt de schilderachtige hotspots van Gelderland en ontmoet zowel de schilders die verknocht waren aan het Gelderse, als degene voor wie Gelderland slechts een tussenstation was.
9
KEUZEPROGRAMMA | RONDE 3 14:40 – 15:25 uur
Verhaal van Gelderland: Heilige plekken
Kleine Zaal C Al sinds de prehistorie hebben mensen aan sommige plekken in het Gelderse landschap een speciale, bovennatuurlijke betekenis toegekend. Vaak bleven die locaties eeuwenlang in gebruik als heilige plek, al veranderde meestal wel de concrete invulling van de rituelen. Twee auteurs van het Verhaal van Gelderland nemen ons mee in een thematische hink-stap-sprong door de boeken. Paul van der Heijden vertelt over de tempels in de Romeinse tijd en over de goden die er vereerd werden. Maarten Gubbels gaat in op de zeventiende eeuw toen er een strijd losbarstte om het gebruik van kerkgebouwen en andere religieuze plekken.
Schatten uit het landschap in 3D
Grand Café D Afgelopen jaren zijn meer dan 70 3D-replica’s van bijzondere Gelderse collectiestukken gemaakt. Deze gedigitaliseerde voorwerpen uit het Gelderse landschap zijn geschikt voor uiteenlopende nieuwe publiekstoepassingen die ons op een andere manier naar het verleden laten kijken. Erik van Vliet laat u hier een aantal voorbeelden van zien.
Landschapstransities bij Kastelen en Domeinen: een panelgesprek
Grote Foyer E Tijdens deze ronde tafel wordt gediscussieerd over de vraag hoe ervaringen van eerdere generaties boeren, beheerders en overheden kunnen helpen het landgoed in stand te houden en de transitie naar een natuurinclusieve aanpak te realiseren. Tafelheer René Arendsen, in gesprek met Piet van Cruyningen, Theo Meeuwissen, Age Fennema en Elyze Storms.
Schuldig Landschap
Vergaderzaal F De Tweede Wereldoorlog heeft in Gelderland veel sporen achtergelaten. Sporen van strijd, maar ook van vervolging, collaboratie of terreur. Soms zijn deze zichtbaar, denk bijvoorbeeld aan de muur van Mussert, maar veel vaker ook niet. Er zijn gebouwen en plekken die herinneren aan een verleden dat we ons meestal liever niet willen herinneren. Tijdens deze lezing neemt historica Machlien Vlasblom ons in vogelvlucht mee langs de beladen Gelderse oorlogslocaties en wisselen we met elkaar van gedachten over de omgang met dit erfgoed.
10
ONTWERP: BURO 28, LEONIE NENNIE
WWW.GELDERSELANDDAG.NL #gelderselanddag