Zaangażowanie. Informacja. Upodmiotowienie.
Stanowisko Zalecenia najważniejszych europejskich sieci informacji i mobilności młodzieżowej w sprawie nowej strategii UE na rzecz młodzieży
Zalecenia najważniejszych europejskich sieci informacji i mobilności młodzieżowej w sprawie nowej strategii UE na rzecz młodzieży
Zaangażowanie. Informacja. Upodmiotowienie.
Wstęp // U progu dorosłości młodzi ludzie muszą podejmować decyzje, które będą mieć istotny wpływ na resztę ich życia. Dlatego zapewnienie im równego dostępu do wysokiej jakości bezpłatnych informacji jest niezbędnym warunkiem tego, aby mogli oni korzystać z przysługujących im praw, podejmować odpowiedzialne decyzje oraz uczestniczyć w życiu społecznym w jego wymiarze obywatelskim, ekonomicznym i politycznym. Z tego powodu prawo do informacji jest powszechnie uznawane w najważniejszych dokumentach prawnych i politycznych na szczeblu krajowym, europejskim i międzynarodowym1. Równocześnie mobilność młodzieży jest jednym z najbardziej skutecznych sposobów zwiększania jej samodzielności, odpowiedzialności, możliwości uczenia się i aktywnego obywatelstwa, ponieważ w znaczny sposób przyczynia się do poszerzania horyzontów, pobudzania kreatywności oraz rozwoju kompetencji potrzebnych do współdziałania w społeczeństwie wielokulturowym. Najważniejsze formy mobilności wywierające największy wpływ na życie młodych ludzi to mobilność edukacyjna (w ramach kształcenia formalnego i pozaformalnego), zawodowa i mobilność wolontariuszy.
istotny wkład w proces konsultacji dotyczący opracowywania nowej europejskiej strategii na rzecz młodzieży. Czym jest informacja młodzieżowa? Dostarczanie informacji młodzieżowej stanowi centralną funkcję pracy z młodzieżą i opiera się na wspólnych podstawowych wartościach. Ma ono na celu zapewnienie wszystkim młodym ludziom dostępu do informacji oraz działanie w ich interesie w sprawach, które są istotne dla młodzieży oraz realizację szerokiego spektrum działań obejmujących udzielanie informacji, poradnictwo, doradztwo, wsparcie, coaching i szkolenia, tworzenie sieci oraz kierowanie do usług specjalistycznych. Działania te mogą być realizowane przez ośrodki, usługi czy pracowników informacji młodzieżowej, a także w ramach innych struktur, przez rówieśników, w kontaktach bezpośrednich oraz – w związku z rozwojem odpowiednich usług – w środowiskach cyfrowych. Celem informacji młodzieżowej jest2: • dostarczanie wiarygodnych, dokładnych i zrozumiałych informacji; • zapewnianie dostępu do różnych źródeł i kanałów informacji; • przekazywanie ogólnych informacji na temat opcji i możliwości dostępnych w zakresie wszystkich istotnych tematów; • pomoc młodzieży w radzeniu sobie ze współczesnym nadmiarem informacji; • dbanie o to, aby młodzież była świadoma wszystkich przysługujących jej praw i dostępnych dla niej usług oraz tego, w jaki sposób uzyskać do nich dostęp; • pomoc w zakresie oceny zdobytych informacji i rozpoznawania jej jakości; • kierowanie i wspieranie młodych osób w podejmowaniu decyzji oraz w znajdywaniu najlepszych dostępnych dla nich opcji; • zapewnianie różnych kanałów komunikacji i dialogu celem bezpośredniego wspierania młodzieży w poszukiwaniu informacji i wiedzy; • podnoszenie umiejętności korzystania z mediów i informacji wśród młodzieży poprzez rozwijanie umiejętności myślenia krytycznego.
Europejska Agencja Informacji i Doradztwa dla Młodzieży (ERYICA), Europejskie Stowarzyszenie Kart Młodzieżowych (EYCA) i EURODESK postanowiły połączyć swoje siły, aby wymienić się opiniami na temat tego, w jaki sposób zapewnić sukces nowej strategii UE na rzecz młodzieży przygotowywanej na 2019 rok. Nasze sieci reprezentują tysiące usług, stowarzyszeń i instytucji związanych z informacją młodzieżową obecnych we wszystkich krajach UE i poza nią, które na co dzień współpracują z młodzieżą. Apelujemy o kompleksowe i skoordynowane podejście do informacji młodzieżowej oraz mobilności młodzieży jako zintegrowanego i nadrzędnego aspektu polityki młodzieżowej na poziomie lokalnym, krajowym i europejskim. Jesteśmy przekonani, że nasze rozległe doświadczenie w pracy z młodzieżą oraz w zakresie kształtowania i praktycznej realizacji związanej z nią polityki może przyczynić się do stworzenia jeszcze bardziej zdecydowanej polityki europejskiej w tym obszarze. Naszą wiedzę ekspercką należy uwzględnić jako 1
W Powszechnej deklaracji praw człowieka, Konwencji o prawach dziecka, (europejskiej) Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, Zaleceniu Nr (90) 7 Komitetu Ministrów Rady Europy w sprawie informacji i doradztwa dla młodzieży w Europie, Zaleceniu CM/Rec(2010)8 w sprawie informowania młodzieży i Białej księdze Komisji Europejskiej „Nowe impulsy dla młodzieży europejskiej” (2001). Prawo to stanowi również podstawę do działań związanych z informacją młodzieżową podejmowanych na terenie Unii Europejskiej.
2
Youth information, Historical reminder and main achievements (Informacja młodzieżowa. Rys historyczny i główne osiągnięcia), Compendium of Youth Information Texts (Kompendium opracowań na temat informacji młodzieżowej), Rada Europy i ERYICA, 2012.
2
Zalecenia najważniejszych europejskich sieci informacji i mobilności młodzieżowej w sprawie nowej strategii UE na rzecz młodzieży
Zaangażowanie. Informacja. Upodmiotowienie.
Wyzwania omawiane w niniejszym dokumencie Ograniczony udział w życiu społecznym, gospodarczym i politycznym // Informacja młodzieżowa wspiera młodzież w korzystaniu z przysługujących jej praw i dostępnych dla niej możliwości (np. mobilności) oraz zwiększa jej aktywność obywatelską i udział w procesach decyzyjnych (tj. w dialogu usystematyzowanym).
Rozproszona realizacja polityki // W procesie konsultacji z interesariuszami i tworzenia synergii pomiędzy i w ramach administracji publicznej każdego szczebla potrzebna jest lepsza koordynacja i większa spójność oraz konkretne mechanizmy współpracy. Czym jest mobilność młodzieży?
Zróżnicowane i dynamicznie zmieniające się potrzeby młodzieży // Aby sprostać zmieniającym się potrzebom młodych ludzi i rozwijać ich umiejętności podejmowania świadomych i samodzielnych decyzji, pracownicy informacji młodzieżowej muszą posiadać odpowiednie kompetencje i zasoby, przy czym priorytetowo należy traktować docieranie do młodych ludzi z mniejszymi szansami.
Mobilność jest żywą koncepcją, która nieustannie się zmienia i rozwija wraz z potrzebami młodzieży. Mobilność uznaje się pod wieloma względami za skuteczny sposób pomagania młodym ludziom w rozwoju osobistym oraz w zwiększaniu ich szans na zatrudnienie. Możliwości w zakresie mobilności młodzieży rozumiemy jako „mobilność fizyczną”, czyli „przebywanie w innym państwie w celu podjęcia nauki lub pracy społecznej, odbycia stażu zawodowego lub dodatkowego szkolenia”, przy czym w kontekście edukacyjnym „mobilność wirtualna” może również przyczynić się do mobilności młodzieży. Dzięki mobilności młodzież może rozwijać swoje umiejętności i kompetencje, a tym samym zwiększać swoją wszechstronność i szanse na zatrudnienie3. Dzięki mobilności młodzi ludzie odnoszą różne korzyści, między innymi: • stają się bardziej samodzielni i odpowiedzialni jako osoby prywatne i obywatele, przez co łatwiej wchodzą w dorosłość; • rozwijają kompetencje potrzebne do interakcji, pracy i życia w środowiskach wielokulturowych; • dzięki doświadczeniu życia, pracy lub nauki za granicą zwiększają swoje szanse na zatrudnienie; • mają większe szanse na integrację społeczną oraz na wspieranie integracji społecznej osób z mniejszymi szansami i osób pochodzących z innych kultur.
Nadmiar informacji w erze cyfrowej // Służby odpowiedzialne za informację młodzieżową odgrywają ważną rolę w rozwijaniu umiejętności myślenia krytycznego i korzystania z mediów przez młodzież. Budowanie umiejętności kwestionowania uzyskanych informacji oraz świadomego opracowywania i rozpowszechniania informacji sprzyja rozwiązywaniu aktualnych problemów społecznych (tj. radykalizacji młodzieży i ekstremizmu prowadzącego do przemocy). Z mobilności korzysta tylko niewielka liczba młodych ludzi // Mimo udowodnionych korzyści płynących z mobilności edukacyjnej, takie możliwości nadal są dostępne jedynie dla mniejszości. Aby poprawić perspektywy życiowe wszystkich młodych osób, szczególnie tych ze środowisk defaworyzowanych, mobilność powinna stać się normą, nie wyjątkiem. Dostęp do odpowiednich informacji we właściwym momencie sprzyja bardziej równomiernemu rozłożeniu możliwości związanych z mobilnością. Brak danych na temat oddziaływania informacji młodzieżowej i mobilności młodzieży // Należy prowadzić odpowiednie badania, aby lepiej rozumieć potrzeby młodzieży, oddziaływanie i skuteczność informacji młodzieżowej oraz wartość dodaną mobilności, a także aby wspierać bardziej skuteczne strategie i praktyki na wszystkich poziomach.
3
Konkluzje Rady i przedstawicieli rządów państw członkowskich zebranych w Radzie z dnia 21 listopada 2008 r. w sprawie mobilności młodzieży (Dz. Urz. UE C 320 z 16.12.2008).
3
Zaangażowanie. Informacja. Upodmiotowienie.
Prawo
do informacji – udostępnianie dobrej jakości informacji młodzieżowej w całej Europie 1. Informacja młodzieżowa – dostosowane do potrzeb i współtworzone z młodzieżą usługi dla młodzieży Specjalnością i wielkim atutem informacji młodzieżowej jest specyficzna forma interpretacji. W wielu przypadkach, szczególnie gdy chodzi o złożone zagadnienia formalne czy prawne takie jak edukacja, sprawy rodzinne, umowy czy prawa i obowiązki, dotyczące ich informacje bywają trudne do znalezienia i nieprzystępne. W takich sytuacjach informacja młodzieżowa nie tworzy sama tych informacji, lecz pełni rolę ich interpretatora i pomocnika. Informacja młodzieżowa musi brać pod uwagę potrzeby indywidualnych osób, a wykorzystywane przez nią metody i środowiska muszą być elastyczne, przyjazne i dające się dostosować do potrzeb różnych osób. Jednym z jej zadań zatem jest informowanie młodzieży o wszystkich przygotowanych dla niej usługach, aby mogła je lepiej poznać i skorzystać ze związanych z nimi możliwości. Informacja młodzieżowa odgrywa kluczową rolę w organizowaniu informacji, ponieważ „młodym ludziom trudno jest efektywnie przetwarzać, korzystać z i krytycznie oceniać informacje. Może im brakować kompetencji potrzebnych do poruszania się w gąszczu nadmiernych informacji, które nie zawsze są wiarygodne i dokładne oraz nie odpowiadają poszczególnym potrzebom”4. Istotne jest zatem zapewnienie młodym ludziom rzetelnych informacji dostosowanych i adresowanych bezpośrednio do nich. Ważne jest przy tym, abyśmy nie polegali wyłącznie na technologii jako jedynym dostawcy informacji, ale zapewniali również odpowiedni personel towarzyszący młodzieży w ocenie prawdziwości i jakości informacji, które otrzymują, tworzą i rozpowszechniają w środowisku cyfrowym.
Zalecenia najważniejszych europejskich sieci informacji i mobilności młodzieżowej w sprawie nowej strategii UE na rzecz młodzieży
ZALECENIE 1 Należy zapewnić wszystkim młodym ludziom bezpłatne, dokładne, rzetelne i przystępne informacje Należy podjęć niezbędne kroki zapewniające młodzieży dostęp do oraz trwałość usług informacji i doradztwa młodzieżowego, aby umożliwić jej pełne korzystanie z przysługujących praw. 1.1 Unia Europejska i państwa członkowskie powinny wspierać istniejące europejskie sieci usług informacji młodzieżowej działające na poziomie lokalnym, które mają bezpośredni kontakt z młodzieżą i zatrudniają wykwalifikowanych pracowników informacji młodzieżowej. Musimy zapewnić dostęp do tych usług wszystkim młodym ludziom. 1.2 Należy uznać wiodącą rolę EYCA, ERYICA i EURODESK jako głównych europejskich sieci informacji młodzieżowej w podnoszeniu jakości tych usług poprzez uczestnictwo w budowaniu potencjału, szkolenia i wzajemne uczenie się od siebie, jak również poprzez łączenie zasobów celem zapewnienia efektywności kosztowej oraz silnego oddziaływania i efektu mnożnikowego. 1.3 Apelujemy o modernizację Europejskiego Portalu Młodzieżowego, który będzie udostępniać informacje przeznaczone dla młodzieży, a szczególnie informacje dotyczące możliwości związanych z mobilnością młodzieży pochodzące ze źródeł lokalnych, regionalnych, krajowych i unijnych. Portal ten sprawi, że młodzi ludzie będą świadomi swoich praw i skierowanych do nich usług i będzie zapewniać wszystkie niezbędne informacje w jednym miejscu. 1.4 Konieczne jest wspieranie i wdrażanie mechanizmów uczestnictwa młodzieży umożliwiających angażowanie jej w tworzenie i dostarczanie informacji młodzieżowej oraz zapewnianie jej zasobów do stawania się niezależnym.
4
Orientacyjne ramy V cyklu Dialogu Usystematyzowanego, Unijna Konferencja Młodzieżowa w Amsterdamie zorganizowana w ramach holenderskiej Prezydencji Rady Unii Europejskiej, marzec 2016.
4
Zaangażowanie. Informacja. Upodmiotowienie.
2. Działania zmierzające do kompleksowego i zintegrowanego podejścia do informacji młodzieżowej Istnieje widoczna konieczność podniesienia wśród młodzieży świadomości ich prawa do dokładnych i rzetelnych informacji dotyczących korzystania przez nią z jej praw i swobód. Informacja i doradztwo młodzieżowe powinny stać się priorytetem przekrojowym krajowej i regionalnej polityki młodzieżowej w Europie. Zasady określone w Europejskiej Karcie Informacji Młodzieżowej5 wyznaczają minimalne standardy i środki zapewniania jakości, które należy wprowadzić we wszystkich krajach jako elementy całościowego, spójnego i skoordynowanego podejścia do informacji młodzieżowej stanowiącego integralną część polityki młodzieżowej. Aby w pełni wykorzystać potencjał informacji młodzieżowej w Europie, niezbędnym jest uzyskanie głębszego zrozumienia zachowań informacyjnych młodych ludzi celem opracowania i dostarczania jak najlepszych usług dostosowanych do ich potrzeb. Badania nad młodzieżą powinny stanowić podstawę polityki młodzieżowej i pracy z młodzieżą. Mogą one zachęcać do głębszej refleksji na temat roli usług informacji młodzieżowej i kompetencji wymaganych od osób pracujących z młodzieżą (zawodowo i w ramach wolontariatu), aby skutecznie ją wspierać. Apelujemy również o dalsze badania dotyczące potrzeb młodzieży, w szczególności osób z mniejszymi szansami, a także oddziaływania i skuteczności informacji młodzieżowej oraz wartości dodanej mobilności młodzieży. ERYICA, EYCA i EURODESK stale współpracują z badaczami dzięki projektom Horyzont 2020 (np. MOVE i EUth) oraz europejskiej platformie do spraw mobilności edukacyjnej (European Platform on Learning Mobility – EPLM). Organizacje te podkreślają potrzebę wzmocnienia współpracy i stworzenia możliwości zaproponowania obszarów wymagających dalszych badań i poszukiwań w dziedzinie informacji młodzieżowej.
5
Europejska Karta Informacji Młodzieżowej przyjęta w Bratysławie 19 listopada 2004 roku podczas 15. Walnego Zgromadzenia Europejskiej Agencji Informacji i Doradztwa dla Młodzieży (ERYICA).
Zalecenia najważniejszych europejskich sieci informacji i mobilności młodzieżowej w sprawie nowej strategii UE na rzecz młodzieży
ZALECENIE 2 Zapewnić wszechstronne i zintegrowane podejście do świadczenia usług informacji młodzieżowej Należy zapewnić wszechstronne, spójne i skoordynowane podejście do świadczenia usług informacji młodzieżowej jako zintegrowanego i nadrzędnego aspektu polityki młodzieżowej na wszystkich szczeblach. Polityka ta powinna być tworzona we współpracy z organizacjami i instytucjami zajmującymi się informacją młodzieżową, z organizacjami młodzieżowymi, badaczami zajmującymi się problematyką młodzieżową oraz z samą młodzieżą z wykorzystaniem efektywnych kanałów konsultacyjnych. 2.1 Apelujemy o opracowanie ambitnej strategii na rzecz informacji młodzieżowej skierowanej do młodzieży i w szczególności mającej na celu dotarcie do i angażowanie tej jej części, która jest bardziej oddalona od istniejących możliwości. Strategia ta powinna stanowić filar nowej strategii UE na rzecz młodzieży oraz czerpać z dorobku bieżącej strategii i płynących z niej wniosków. Nasze sieci gotowe są do zjednoczenia sił w procesie opracowywania i realizacji takiej strategii. 2.2 Unia Europejska i państwa członkowskie powinny wspierać badania na szczeblu krajowym i europejskim, których celem jest lepsze poznanie potrzeb informacyjnych młodzieży, jej sposobów pozyskiwania informacji i komunikowania się, źródeł, którym ufa, sposobów tworzenia i rozpowszechniania informacji oraz roli, jaką odgrywają lub mogą odgrywać w tym obszarze osoby zawodowo pracujące z młodzieżą i wolontariusze. Na podstawie tego rodzaju badań mogą zostać opracowane zalecenia służące kształtowaniu polityki i praktykom opartym na faktach. 2.3 Unia Europejska i państwa członkowskie powinny oferować wszystkim młodym ludziom łatwy dostęp do bezpłatnych, wszechstronnych, spójnych i skoordynowanych usług informacji młodzieżowej dzięki wspieraniu struktur informacji młodzieżowej na poziomie europejskim, krajowym, regionalnym i lokalnym. Natomiast fundusze strukturalne UE powinny wspomagać tworzenie usług informacji młodzieżowej tam gdzie ich brakuje, podczas gdy program Erasmus+ powinien wspierać wymianę dobrych praktyk.
5
Zalecenia najważniejszych europejskich sieci informacji i mobilności młodzieżowej w sprawie nowej strategii UE na rzecz młodzieży
Zaangażowanie. Informacja. Upodmiotowienie.
3. Działania mające na celu zapewnienie, że młodzież zna i korzysta z przysługujących jej praw oraz rozwija umiejętności krytycznego myślenia ERYICA, EYCA i EURODESK postrzegają prawo do informacji jako mające kluczowe znaczenie, ponieważ umożliwia ono młodzieży korzystanie z przysługujących jej praw. Informacja młodzieżowa wychodzi z założenia, że podejmowanie świadomych decyzji nie jest możliwe bez posiadania informacji o istniejących opcjach i możliwościach, w związku z czym zapewnia młodym ludziom poradnictwo i wsparcie pomocne w konstruktywnym podejmowaniu wyborów, rozwijaniu myślenia krytycznego oraz w zwiększaniu ich samodzielność w podejmowaniu decyzji.
stwa. Na przykład, informacja młodzieżowa może odgrywać kluczową rolę w walce z ekstremizmem młodzieży prowadzącym do przemocy oraz z rozprzestrzenianiem się radykalnej propagandy i mowy nienawiści w Internecie. Ważne jest tu jednak wyznaczenie odpowiednich zasobów ludzkich oraz stworzenie i wspieranie środowisk cyfrowych, które zajmują się tymi problemami i oferują pozaformalną i nieformalną edukację medialną. Należy wyposażyć pracowników informacji młodzieżowej w odpowiednie kompetencje potrzebne we wspieraniu młodych ludzi w takim procesie uczenia się. ZALECENIE 3 Nadać priorytet umiejętności korzystania z mediów i krytycznego myślenia wśród młodzieży
Jedną z coraz bardziej ważnych funkcji informacji młodzieżowej jest zapewnienie wzrostu umiejętności korzystania z informacji i mediów wśród młodzieży. Młodzi ludzie muszą być świadomi konieczności kwestionowania podawanych informacji, tego, że informacje mogą być przedstawiane w tendencyjny sposób i mogą być zmanipulowane i w tym celu muszą rozwijać umiejętność krytycznego myślenia. „Bez dostępu do odpowiednich informacji i kompetencji młodzież może być wprowadzana w błąd i ulegać negatywnym wpływom odnośnie wyborów życiowych, formułowania poglądów, dostępu do praw i możliwości oraz korzystania z aktywnego obywatelstwa”6.
Rada Unii Europejskiej7 uznała w ostatnim czasie, iż wspieranie młodzieży w podnoszeniu umiejętności korzystania z mediów i informacji jest ważne dla rozwoju myślenia krytycznego oraz rozumienia źródeł i motywów kryjących się w pozyskanych informacjach, w tym w propagandzie i mowie nienawiści. Usługi informacyjne dla młodzieży odgrywają tu kluczową rolę wspierając młodych ludzi jako odpowiedzialnych twórców treści w mediach. 3.1 Należy uznać znaczenie aktywnego zachęcania młodzieży do rozwijania umiejętności krytycznego korzystania z mediów i informacji zwiększając w ten sposób ich samodzielność i zaradność. Edukacja medialna powinna stanowić kluczowy element polityki młodzieżowej.
W erze cyfrowej, krytyczne podejście do informacji jest tym bardziej istotne, jako że znaczna część życia młodzieży odbywa się w Internecie. Jednocześnie należy pamiętać, że młodzi ludzie nie są jedynie użytkownikami informacji, lecz również odgrywają kluczową rolę w ich tworzeniu i rozpowszechnianiu. W związku z tym istnieje pilna potrzeba zwiększenia ich zdolności kwestionowania informacji, do których mają dostęp oraz zapewnienia im umiejętności niezbędnych do świadomego ich tworzenia i rozpowszechniania. Struktury informacji młodzieżowej dążą do uwzględnienia edukacji medialnej nie tylko w swojej działalności, lecz również w ramach rozwoju różnych metod i środowisk służących do przekazywania istotnych umiejętności życiowych samej młodzieży. W ten sposób służby te realizują niezwykle ważną funkcję edukacyjno-prewencyjną, która stanowi ogromną wartość dodaną dla społeczeń6
Orientacyjne ramy V cyklu Dialogu Usystematyzowanego, Unijna Konferencja Młodzieżowa, Amsterdam 2016.
3.2 Należy wzmocnić kompetencje struktur informacji młodzieżowej w zakresie organizacji pozaformalnego uczenia się młodzieży, przede wszystkim w obszarze informacji, mediów i technologii cyfrowych. Przede wszystkim należy wspierać współpracę między strukturami informacji młodzieżowej a organizatorami formalnego i pozaformalnego kształcenia, w szczególności w ramach programu Erasmus+.
7
Konkluzje Rady i przedstawicieli rządów państw członkowskich zebranych w Radzie w sprawie roli sektora młodzieżowego w zintegrowanym międzysektorowym podejściu do zapobiegania i zwalczania radykalizacji młodych ludzi prowadzącej do przemocy (9041/16).
6
Zaangażowanie. Informacja. Upodmiotowienie.
4. Poradnictwo i doradztwo – docieranie do wszystkich młodych ludzi i wskazywanie im kierunku w życiu Włączanie stanowi wspólne założenie mobilności młodzieży oraz informacji i poradnictwa dla młodzieży. Pomimo zróżnicowanej polityki pracy z młodzieżą i różnego znaczenia nadawanego informacji młodzieżowej w poszczególnych krajach Unii Europejskiej, istnieje wspólne stanowisko co do zasady, że punktem wyjścia jest zaspokajanie potrzeb młodzieży oraz postrzeganie informacji jako narzędzia sprzyjającego i umożliwiającego uczestnictwo i integrację. Dlatego też informację młodzieżową należy rozumieć jako narzędzie, które może przyczyniać się do równomiernego rozłożenia możliwości. Zagadnieniami włączania młodzieży obejmującymi mieszkalnictwo, zatrudnienie, edukację, finanse, zdrowie (fizyczne, emocjonalne i psychiczne) oraz dobrostan (w tym zapobieganie samobójstwom), na co dzień zajmują się w szczególności struktury ogólnej informacji młodzieżowej działające na poziomie lokalnym i regionalnym. Zapewniając młodzieży dostęp do informacji, poradnictwa i doradztwa propagują one korzystanie ze wszystkich dostępnych dla niej usług i środków wsparcia. Jest to tym ważniejsze, że dzieci i młodzież powszechnie uważa się za jedną z grup najbardziej narażonych na ubóstwo i wykluczenie społeczne w Europie i poza nią. Osoby pracujące z młodzieżą, pracownicy informacji młodzieżowej i edukatorzy często stykają się z pytaniami młodzieży, które są w wielu przypadkach skomplikowane i delikatne, a niekoniecznie posiadają umiejętności i informacje niezbędne do udzielenia na nie właściwych odpowiedzi. Dlatego tak ważne jest doskonalenie świadczenia wysokiej jakości usług informacji młodzieżowej przez wyszkolonych pracowników informacji młodzieżowej, organizacje młodzieżowe, mentorów, wolontariuszy, organizacje społeczeństwa obywatelskiego działające w sektorze młodzieżowym jak i przez samą młodzież. W szczególności potrzebne są dalsze badania sprzyjające wspólnemu rozumieniu poziomu kompetencji potrzebnych pracownikom informacji młodzieżowej. Należy również zaznaczyć, że nie wszyscy młodzi ludzie są w stanie znaleźć potrzebne im informacje w Internecie lub poza nim. W związku z tym należy realizować konkretne innowacyjne i oparte na współpracy działania i środowiska mające na celu wychodzenie do młodzieży.
Zalecenia najważniejszych europejskich sieci informacji i mobilności młodzieżowej w sprawie nowej strategii UE na rzecz młodzieży
ZALECENIE 4 Należy zapewnić wysokiej jakości poradnictwo obejmujące swoim zasięgiem wszystkich młodych ludzi Informacja młodzieżowa polega na dostarczaniu informacji wszystkim młodym ludziom, co wymaga szczególnego wysiłku, aby dotrzeć do osób znajdujących się w trudnej sytuacji. Chodzi tu również o ogólną zdolność służb informacji młodzieżowej i osób pracujących z młodzieżą do refleksji nad stosowanymi praktykami oraz do dostosowywania się do potrzeb różnych grup (co obejmuje również stosowanie działań peer-to-peer). 4.1 Należy wspierać i szkolić osoby, do których młodzież może zwracać się o pomoc, aby mogły one skutecznie reagować na zmieniające się i zróżnicowane potrzeby. Osoby te powinny być gotowe do podejmowania współpracy w ramach partnerstw międzysektorowych lub obejmujących przedstawicieli różnych zawodów (w tym sektora opieki zdrowotnej, sprawiedliwości, zatrudnienia, spraw społecznych itp.). Szkolenia pracowników informacji młodzieżowej powinny w szczególności być wspierane przez fundusze strukturalne UE. 4.2 Należy wspierać inicjatywy realizowane za pośrednictwem Internetu i poza nim mające na celu docieranie do młodych ludzi, zwłaszcza tych z mniejszymi szansami lub mającymi pewne ograniczenia w korzystaniu z oferowanych usług. Konieczne jest tworzenie przyjaznych kultur dających młodym osobom poczucie, że mogą one dzielić się swoimi poglądami w bezpiecznym i otwartym środowisku, w którym nie będą osądzane. 4.3 Należy propagować tworzenie, stosowanie i znajomość innowacyjnych metodologii i środowisk mających na celu docieranie do docelowych grup młodzieży, poprzez wymianę najlepszych praktyk między państwami członkowskimi (OMK), interesariuszami oraz osobami pracującymi z młodzieżą w ramach europejskich projektów (badawczych) i sieci.
7
Zalecenia najważniejszych europejskich sieci informacji i mobilności młodzieżowej w sprawie nowej strategii UE na rzecz młodzieży
Zaangażowanie. Informacja. Upodmiotowienie.
Mobilność jest prawem, nie przywilejem młodzieży 1. Zwiększenie mobilności i świadomości europejskiej Mobilność stanowi dla młodzieży wspaniałą możliwość uczenia się, zdobywania nowych umiejętności i poznawania języków, a także szansę na docenienie różnorodności kultur europejskich. Dostępnych jest coraz więcej badań na temat wpływu doświadczenia mobilności na rozwój osobisty, możliwości zatrudnienia, budowanie poczucia obywatelstwa Unii Europejskiej oraz bycie tolerancyjnym wobec różnorodności. Dzięki coraz szerzej dostępnym możliwościom podróżowania i osiedlania się obywateli Unii w państwach członkowskich, młodzi Europejczycy stają się coraz bardziej mobilni i skłonni do podejmowania pracy lub studiów w innym kraju europejskim8.
dzieżowych czy samej młodzieży. Pomimo tego potrzebne jest większe wsparcie, aby dotrzeć do młodych osób z mniejszymi szansami. Młodzież nie stanowi jednorodnej grupy i żeby zaspokoić jej zróżnicowane potrzeby i oczekiwania, konieczne jest opracowanie skutecznego i zróżnicowanego zestawu narzędzi służących wspieraniu i ułatwianiu mobilności młodzieży10. ZALECENIE 5 Należy zapewnić wszystkim młodym ludziom dostępność mobilności! Mobilność młodzieży stanowi ważny czynnik zachęcający do międzykulturowego uczenia się i osiągania szerszych celów edukacyjnych oraz zwiększający szanse na zatrudnienie i samodzielność młodzieży. Stwarza ona młodym ludziom możliwości stania się odpowiedzialnymi obywatelami. Biorąc pod uwagę obecne wyzwania związane z bezrobociem wśród młodzieży, wzmagający ekstremizm i potrzebę zrozumienia międzykulturowego, mobilność młodzieży powinna stanowić część zasadniczego programu UE na rzecz młodzieży.
Niemniej związane z tym statystki są mocno zróżnicowane w poszczególnych krajach i nie wszyscy młodzi ludzie korzystają z tych możliwości. W rzeczywistości odsetek młodych ludzi wyjeżdżających za granicę jest nadal stosunkowo niski, szczególnie w przypadku osób z mniejszymi szansami. Tak dzieje się w przypadku wolontariatu transgranicznego (mającego, jak wiemy, istotny wpływ na rozwój młodzieży i jej zatrudnialność9), który pozostaje niedostępny dla wielu młodych osób, zwłaszcza niepełnosprawnych, z obszarów wiejskich lub ze środowisk defaworyzowanych ekonomicznie.
5.1 Apelujemy o uznanie mobilności młodzieży za jeden z głównych filarów nowej strategii UE na rzecz młodzieży. Jesteśmy przekonani, że będzie ona stanowić silną zachętę dla wszystkich państw członkowskich do włączenia mobilności młodzieży do głównego nurtu polityki krajowej, a tym samym do tworzenia programów i możliwości zapewniających dostęp wszystkim młodym ludziom do mobilności edukacyjnej, zawodowej lub związanej z wolontariatem.
EYCA, ERYICA i EURODESK połączyły swoje wysiłki mające na celu wspieranie i propagowanie mobilności młodzieży za pośrednictwem wszystkich dostępnych kanałów komunikacji. Wszystkie trzy platformy promują możliwości realizacji mobilności za pośrednictwem swoich kanałów elektronicznych, przy wsparciu pracowników informacji młodzieżowej oraz zaangażowaniu osób i instytucji działających u podstaw, na przykład edukatorów, władz lokalnych, bezpośrednich dostawców usług mło-
5.2 Każdy młody obywatel powinien mieć prawo do uczestniczenia przynajmniej raz w programach mobilności europejskiej i międzynarodowej. Oznacza to wspieranie osób z grup defaworyzowanych w przezwyciężaniu potencjalnych utrudnień w dostępie do możliwości realizacji mobilności. 5.3 Program Erasmus + powinien zostać rozszerzony, ponieważ stanowi on jeden z największych sukcesów procesu integracji europejskiej i może znacznie przy-
8
Dokument roboczy służb Komisji „Situation of young people in the EU” (Sytuacja młodzieży w UE) towarzyszący komunikatowi Komisji „Projekt wspólnego sprawozdania Rady i Komisji na rok 2015 w sprawie realizacji odnowionych ram europejskiej współpracy w dziedzinie młodzieży (2010-2018)”, 2015. 9
Evaluation of the EU Youth Strategy and the Council Recommendation on the mobility of young volunteers across the EU (Ocena strategii UE na rzecz młodzieży i zalecenia Rady w sprawie mobilności młodych wolontariuszy w Europie), marzec 2016
10
Dla przykładu Europejska Karta Młodzieżowa (EYC) rozwija i promuje mobilność młodzieży, aktywne obywatelstwo i uczestnictwo ponad granicami. Mając bezpośredni kontakt z sześcioma milionami posiadaczy kart, z których znaczna większość stanowi młodzież nienależąca do konkretnych organizacji, EYC stanowi jedyne w swoim rodzaju źródło informacji na temat wszystkich aspektów życia młodych ludzi oraz bezpośredni kanał komunikacji z młodzieżą w całej Europie.
8
Zalecenia najważniejszych europejskich sieci informacji i mobilności młodzieżowej w sprawie nowej strategii UE na rzecz młodzieży
Zaangażowanie. Informacja. Upodmiotowienie.
czynić się do budowy bardziej otwartego, tolerancyjnego i prężnego społeczeństwa. Dlatego też apelujemy o stworzenie ambitnego programu na rzecz edukacji i młodzieży w kontekście przyszłych wieloletnich ram finansowych. 5.4 Zalecamy opracowanie programów, które pozwolą młodym Europejczykom, migrantom i uchodźcom na wchodzenie w interakcje i większe wzajemne zaangażowanie, które przyczynią się do włączenia społecznego, walki z ekstremizmem młodzieży prowadzącym do przemocy i docelowo do budowania bardziej tolerancyjnych i otwartych społeczności. 2. Mobilność młodzieży a wkraczanie w dorosłość
ło o Youthpass, przy czym występują tu istotne różnice pomiędzy krajami i grupami społeczno-ekonomicznymi, w których bardziej wykształceni respondenci częściej przyznają, że słyszeli o poszczególnych narzędziach12. Informacja młodzieżowa odgrywa zatem ważną rolę w podnoszeniu świadomości istnienia narzędzi pomocniczych służących większej przejrzystości i szerszemu uznawaniu kompetencji i kwalifikacji, w tym przez pracodawców i organizatorów kształcenia. Konieczne jest również wspieranie osób uczących się, które uczestniczą w mobilności odnośnie aspektów takich jak opieka zdrowotna czy zakwaterowanie, aby mogły one jak najlepiej wykorzystać swoje doświadczenie edukacyjne. Poszczególne narzędzia powinny sprzyjać integracji społecznej i kulturowej mobilnych osób w kraju goszczącym.
Jakość możliwości związanych z mobilnością młodzieży przyczynia się do znacznego zwiększenia zatrudnienia młodzieży w całej Unii Europejskiej. Narzędzia takie jak EURES i Europass sprzyjają zwiększonej mobilności młodych ludzi na rynku pracy UE-28. Chociaż środki te nie stanowiły części strategii UE na rzecz młodzieży na lata 2010-2018, są one ściśle powiązane z potrzebami młodzieży i potwierdzają wartość dodaną, jaką mobilność młodzieży zapewnia w innych sektorach naszych społeczeństw. Niemniej jednak możliwości te są nadal znane ograniczonej liczbie młodych osób i nie zawsze docierają do tych, które potrzebują ich najbardziej. Lepsza koordynacja priorytetów nowej strategii UE na rzecz młodzieży i innych środków strategicznych przyczyni się do pobudzenia mobilności młodzieży poza sektorem młodzieżowym.
ZALECENIE 6 Należy zwiększyć samodzielność młodzieży poprzez mobilność Posiadanie doświadczenia związanego z pracą lub wolontariatem za granicą stanowi mocny atut dla każdego młodego człowieka i znacznie zwiększa jego szanse na zatrudnienie. Ponadto uczestnictwo w mobilności rozwija kluczowe kompetencje, takie jak zrozumienie międzykulturowe czy umiejętności negocjacji i krytycznego myślenia, które sprzyjają samodzielności, niezależności i pewności siebie. 6.1 Uznawanie i walidacja kompetencji zdobytych w programach mobilności młodzieży w znacznym stopniu przyczynia się do wzrostu zatrudnienia, integracji społecznej, europejskiej świadomości obywatelskiej i uczestnictwa młodzieży. Zdecydowanie zalecamy lepsze przygotowanie narzędzi takich „Europass – Mobilność” i systematyczne działania zachęcające pracodawców do uznawania tych narzędzi oceny oraz wartości dodanej mobilności młodzieży (np. w ramach Paktu dla Młodzieży).
Modernizacja polityki edukacyjnej powinna również dążyć do szerszego uznawania kompetencji i kwalifikacji w poszczególnych krajach. Istotnie, znaczną przeszkodą dla mobilności edukacyjnej jest brak uznawania wynikających z niej efektów uczenia się. Walidacja kształcenia pozaformalnego i nieformalnego jest priorytetem Unii Europejskiej11. Reformy systemów edukacji i kwalifikacji promują szersze uznawanie tego rodzaju kształcenia. Opracowano również kilka instrumentów europejskich, takich jak Youthpass czy Europass, jednak narzędzia te są mało znane młodzieży. Dla przykładu zaledwie 3% ogółu obywateli Unii Europejskiej twierdzi, że słysza-
6.2 Należy wspierać tworzenie konkretnych narzędzi mobilności, takich jak Europejska Karta Młodzieżowa, poprzez zwiększanie zdolności organizacji i instytucji do nieustannego angażowania młodzieży i docelowo do ułatwiania ich integracji ekonomicznej i społecznej.
11
Zalecenie Rady z 20 grudnia 2012 r. w sprawie walidacji uczenia się pozaformalnego i nieformalnego oraz Rezolucja Rady z 18 maja 2006 r. dotycząca uznawania wartości kształcenia nieformalnego i incydentalnego wśród młodzieży europejskiej.
12
European Area of Skills and Qualifications (Europejski obszar umiejętności i kwalifikacji), Special Eurobarometer 417, Unia Europejska 2014.
9
Zaangażowanie. Informacja. Upodmiotowienie.
3. Wprowadzenie nowych wymiarów mobilności młodzieży i usług informacji młodzieżowej Ostateczna decyzja o wyjeździe za granicę związana jest, poza barierami finansowymi, z wewnętrznym poczuciem bycia mobilnym młodej osoby, czyli z tzw. pojęciem „ruchliwości” (ang. motility) związanym z postawą i zachowaniami wobec mobilności. Faktycznie, młodzież często waha się czy wyjechać za granicę – na wolontariat, na studia, po nowe doświadczenia – ze względu na niepewność towarzyszącą znalezieniu się w nowej sytuacjom i nowym wyzwaniom. Zmiana warunków życiowych, szczególnie w okresie dojrzewania, oznacza wejście w nową sferę osobistej niezależności13. Dlatego ważnym jest, aby zapewniać wysoką jakość informacji i poradnictwa młodzieżowego dostosowanego do konkretnych potrzeb młodych ludzi. Dzielenie się doświadczeniami przez młode osoby, które uczestniczyły wcześniej w międzynarodowych wyjazdach lub wolontariacie może być pomocne w zwiększaniu ruchliwości ich rówieśników i dawaniu im siły do stawiania czoła wyzwaniom. Osoby te mogą również przekazywać korzyści płynące z doświadczeń międzykulturowych nawet tym rówieśnikom, którzy ostatecznie nie zdecydują się wyjechać za granicę. Nasze trzy sieci są mocno przekonane, że oprócz istniejących usług, praca opierająca się na rówieśniczej wymianie informacji młodzieżowej stanowi doskonałe narzędzie motywujące młodych ludzi do stawiania sobie wyzwań poprzez uczestnictwo w mobilności. Styl życia młodzieży zasadza się na technologii, co wpływa na to, w jaki sposób opracowujemy i realizujemy usługi informacji młodzieżowej oraz jak informujemy o możliwościach związanych z mobilnością młodzieży. Aby w pełni wykorzystać możliwości angażowania i docierania do większej liczby młodzieży, jakie zapewniają nowe technologie, należy opracowywać innowacyjne usługi cyfrowe połączone z bezpośrednim doradztwem. Metody takie jak dzielenie się doświadczeniami można szerzej wykorzystywać w środowisku internetowym do przekazywania informacji o korzyściach, jakie daje mobilność edukacyjna.
Zalecenia najważniejszych europejskich sieci informacji i mobilności młodzieżowej w sprawie nowej strategii UE na rzecz młodzieży
Ponadto należy wspierać młodzież w realizacji jej planów poprzez poszerzanie usług informacji młodzieżowej o dane na temat krajów goszczących. Nasze trzy organizacje posiadają ogólnoeuropejską sieć lokalnych, regionalnych i krajowych partnerów, którzy mogą służyć jako struktury wsparcia dla młodzieży biorącej udział w mobilności zapewniając im pomoc w kwestiach takich jak zakwaterowanie, porady prawne czy życie kulturalne. ZALECENIE 7 Należy poszerzyć usługi oferowane przez informację młodzieżową Unia Europejska i państwa członkowskie powinny więcej inwestować w równy dostęp do i dobrą jakość bezpłatnych usług informacji młodzieżowej, które mogą wspierać mobilną młodzież przed, w trakcie i po zakończeniu wyjazdu. Aby zachęcić młode osoby do mobilności, ważne jest również opracowanie innowacyjnych metod, takich jak rówieśnicza informacja młodzieżowa i wsparcie. 7.1 Unia Europejska i państwa członkowskie powinny wspomagać rozwój połączonych usług informacji młodzieżowej krajów wysyłających i goszczących. Nasze sieci są w stanie wspierać tego rodzaju inicjatywy w ramach koordynacji prac swoich członków oraz członków i multiplikatorów krajowych, regionalnych i lokalnych. 7.2 Innowacyjne metody, takie jak korzystanie w ramach usług informacji młodzieżowej z rówieśniczej informacji młodzieżowej i wsparcia, mogą zachęcać młodzież do mobilności. Unia Europejska i państwa członkowskie powinny wspierać innowacyjne praktyki w tej dziedzinie. 7.3 Młodzież, która uczestniczyła w mobilności powinna mieć możliwość otrzymania specjalnego wsparcia (np. w ramach programu Erasmus+), aby tworzyć różne inicjatywy i działać jako ambasadorzy mobilności w swoich społecznościach.
13
Dokument konsultacyjny Eurodesk „Developing a Guidance Concept. Aspects of Youth Mobility Information and Counselling” (Opracowanie koncepcji poradnictwa. Aspekty mobilności, informacji i doradztwa młodzieżowego), 2014. Ruchliwość można zdefiniować jako „sposób, w jaki osoba lub grupa obejmuje w posiadanie sferę możliwości dotyczących mobilności i czerpie z niej, aby rozwijać własne projekty” (Flamm i Kaufmann 2006).
10
Zalecenia najważniejszych europejskich sieci informacji i mobilności młodzieżowej w sprawie nowej strategii UE na rzecz młodzieży
Zaangażowanie. Informacja. Upodmiotowienie.
Podsumowanie Nasze trzy sieci są przekonane o tym, że młodzi ludzie, którzy nie są informowani o przysługujących im prawach lub którzy nie wiedzą, jak z nich korzystać, są bardziej narażeni na dyskryminację, nietolerancję, brak możliwości i negatywne wpływy.
Przewidywany wpływ proponowanych działań • Większa aktywność obywatelska młodzieży oraz szerszy dostęp do praw i możliwości; • Lepsze przygotowanie pracowników informacji młodzieżowej i lepsze usługi dostosowane do potrzeb różnych grup młodzieży; • Rozwój umiejętności młodzieży umożliwiających podejmowanie samodzielnych i świadomych decyzji oraz umiejętności myślenia krytycznego; • Większa mobilność edukacyjna i uczestnictwo w programach UE takich jak Erasmus+; • Większe możliwości zatrudnienia młodzieży (efekty mobilności) oraz poparcie celów strategii Europa 2020 i „Gwarancji dla młodzieży” związanych z zatrudnieniem; • Budowanie bardziej tolerancyjnego i otwartego społeczeństwa oraz zwiększenie uczestnictwa młodzieży w procesach decyzyjnych (Komunikat KE w sprawie radykalizacji14, Deklaracja paryska15, Wybory do Parlamentu Europejskiego 2019); • Większa świadomość znaczenia tworzenia mechanizmów walidacji (cel 2018, Zalecenie Rady z 2012 r. w sprawie walidacji16); • Więcej polityk i praktyk opartych na faktach; • Większa spójność polityki młodzieżowej oraz zacieśnienie współpracy pomiędzy jej interesariuszami dzięki partnerstwom.
Informacja młodzieżowa stanowi podstawowe prawo. Dlatego też apelujemy do instytucji unijnych i państw członkowskich o zapewnienie wszechstronnego, spójnego i skoordynowanego podejścia do informacji młodzieżowej, która powinna stanowić filar przyszłej strategii UE na rzecz młodzieży. Mobilność jest wartością dodaną w życiu młodych ludzi. Wszystkie rodzaje mobilności młodzieży powinny stanowić integralny i nadrzędny element polityki młodzieżowej na szczeblu lokalnym, krajowym i europejskim. Tego rodzaju polityki powinny być tworzone we współpracy ze wszystkimi interesariuszami, w tym z młodzieżą niestowarzyszoną i grupami słabo reprezentowanymi. Powyższe zalecenia są wyrazem wartości wyznawanych przez nasze trzy sieci i zasadzają się na naszej specjalistycznej wiedzy i doświadczeniu w zakresie pracy z młodzieżą i polityki młodzieżowej.
14
Komunikat Komisji Europejskiej w sprawie zapobiegania radykalizacji prowadzącej do brutalnego ekstremizmu, czerwiec 2016. 15
Deklaracja paryska przyjęta podczas nieformalnego spotkania Ministrów Edukacji UE w Paryżu 17 marca 2015 r. 16
Zalecenie Rady z 20 grudnia 2012 r. w sprawie walidacji uczenia się pozaformalnego i nieformalnego.
11