Bakırköy Cumhuriyet Meydanı ve Çevresi KTY. / Kentsel bir “ ekolojik artifakt " olarak -Hayat Durağı

73041 Kentsel bir “ ekolojik artifakt “ olarak ;

HAYAT DURAĞI

“Geçen yüzyılın başlarında Bakırköy “ Minyatür Çalışması / Turgay Tuna , Sabriye Şeker 3

“ Hebdemon ve çevresi “ Minyatür Çalışması / Turgay Tuna , Sabriye Şeker

‘’İstanbul deyince aklıma martı gelir Yarısı gümüş, yarısı köpük Yarısı balık yarısı kuş İstanbul deyince aklıma bir masal gelir Bir varmış, bir yokmuş .. “ Bedri Rahmi Eyüboğlu / İstanbul Destanı

ÖNSÖZ Bulunduğu mahalleye adını veren sakız ağacının gölgesinden , kaybolan tarihin izini sürdük. Karşımıza çıkan bir eski haritanın eşliğinde ayazmaların,bağların,bostanların,çiftliklerin,mesire yerlerinin ,zeytinliklerin,sarnıçların arasında dolaştık …Türlü türlü lisanının konuşulduğu,alışverişin yapıldığı,şenlikli hayatın yaşandığı şehri yeniden tanıdık… bunlar İstanbul’da kaybolanın sadece köşkler, saraylar,taş duvarlardan ibaret olmadığının aynı zamanda doğal hayatın da yok olduğunun kanıtıydı. Masallara bile konu olmuş bereketli İstanbul’un doğal güzelliğinin gerçekten bir zamanlar var olduğunu anlatıyordu. İlginç olan 100 yıl öncesine kadar, bu doku Bakırköy ve çevresinin ana karakterini oluştururken bugün bundan eser kalmamasıydı.

Bu çalışmada eski kültürel ve doğal izleri ortaya çıkartıp yeniden yorumlamak mümkün mü bunun peşine düştük…

5

İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ 1) ANALİZLER

5 9-27

1.1. Merkez Bakırköy İlişkisi 1.2. Bakırköy Tarih İlişkisi 1.3. Ulaşım Analizi 1.4. Ekolojik Değişim Analizi 1.5.Yarışma Alanı İmge Analizi 1.6.Yarışma Alanı Morfolojik Değişim Analizi 1.7. Yarışma Alanı Kentsel Mekan İlişkisi Analizi 2) YARIŞMA ALANINA YAKLAŞIM VE TASARIM

29-51

2.1. Şehir Ölçeği

2.1.1. Afet Durakları 2.1.2. Eko Arter

2.2. 2000 Plan Ölçeği

2.2.1. Tarihi ve Sosylan Bağlam 2.2.2. Ekolojik Bağlam 2.2.3. Ulaşım Bağlamı 2.2.4. Afet Kullanım Bağlamı

2.3. Yarışma Alanı ve Çevresi Ölçeği

2.3.1. Tasarım Kararları 2.3.2. Peyzaj Kararları 2.3.3. Enerji Verimliliği Kararları 2.3.4. Dijital Platform - Bakırköy Mobil Uygulaması

3) PROJE : HAYAT DURAĞI SONSÖZ

7

53-87 89

1) ANALÄ°ZLER

9

1.1. Merkez Bakırköy İlişkisi

11

1.2. Bakırköy Tarih İlişkisi

13

1.3. Ulaşım Analizi İstanbul Ölçeğinde

Bisiklet Yolu Marmaray Tren Hattı Metro Hattı

İlçe ve Çevresi Ölçeğinde

Bisiklet Yolu Marmaray Tren Hattı Metro Hattı

15

Yarışma Alanı ve Çevresi Ölçeğinde

Bisiklet Yolu Marmaray Tren Hattı Metro Hattı

Yarışma alanı ve çevresine odaklandığımızda çoğu sokağın tek yönlü sokaklar olarakd üzenlendiğini görmekteyiz.Yayalaştırılmış Fahri Korutürk Caddesi , Ebuzziya Caddesi olarak devam edip yaya trafiğine kısmen açık bir çıkmaz sokaktır. Meydan etrafındaki Şükran Çiftlik sokak meydan alt kotunda bulunan otobüs duraklarıyla son bulmakta ve tek yönlüdür.

17

1.4. Ekolojik Değişim Analizi 1909 / Bakırköy ve Çevresi

1980 / Bakırköy ve Çevresi

19

2020 / Bakırköy ve Çevresi

1909’da Bakırköy ve çevresi bağlar , bostanlar , bahçeler , ırmaklar , ayazmalar ve çiftliklerle yeşil bir dokuya sahipken hızlı kentleşmenin sonucunda özellikle 1980 sonrası neredeyse içerisinde yeşil doku barındırmayan bir hal almıştır. 1980 haritasıyla günümüz 2020 haritasını karşılaştırdığımızda dahi hızlı kentleşmenin yarattığı yoğun kent dokusunu görmekteyiz.Öte yandan yeşilin kent dokusu içinde yok olduğunun da bu haritalar kanıtı niteliğindedir öyle ki günümüzde yeşil doku olarak Ataköy gibi sosyal konutların bahçelerini haritada görmekteyiz. Bu da bize bölgedeki kamusal yeşil ihtiyacının bir göstergesidir.

21

1.5. Yarışma Alanı İmge Analizi

Yarışma alanı ve yakın çevresi için hazırlanmış olan imge çalışması, odakları, sınırları, yolları ve işaret ögelerini içermektedir. Kennedy Caddesi ve Marmaray hattını oluşturan demiryolu ilçenin bu kesisimde sınır ögelerini; İncirli Caddesi’nden başlayıp Fahri Korutürk Caddesi ile devam ederek Ebuzziya Caddesi üzerinden sahile inilen aksın etrafı, Ataköy’deki konut bölgesi ve Kennedy Caddesi ile ayrılan Galleria AVM çevresi ayrışan işlevleri ile bölgeleri; Koşuyolu Caddesi, Kennedy Caddesi, İncirli Caddesi, Zuhurat Baba Caddesi ve İstanbul Caddesi yolları; başta Bakırköy Meydanı, İstanbul Caddesi’nin Ebuzziya Caddesi ve Fahri Korutürk Caddesi ile kesiştiği noktaya ek olarak Capacity AVM önü odakları; Bakırköy Meydanı’na girişte karşılayan tescilli ahşap yapı, yüksekliği kentin başka noktalarından görülebilen Titanic Port Otel, Capacity AVM, Carousel AVM, Surp Asdvadzadzin Kilisesi alanda bulunan işaret ögelerini oluşturmaktadır.

23

1.6. Yarışma Alanı Morfolojik Değişim Analizi

1909 / Yarışma Alanı ve Çevresi

1970 / Yarışma Alanı ve Çevresi

Tren yolundan doğrudan denize ulaşan ana akslardan biri günümüzdeki Fahri Korutürk Caddesidir. Bugün meydanın bulunduğu alanın Bakırköy ‘ün ana strüktürünü oluşturan kentsel dokuyla direkt bağlantısı bulunmamaktadır.

Fahri Korutürk Caddesi doldurularak oluşturulmuş Kennedy Caddesine ulaşmaktadır . Günümüzdeki meydan alanı ve etrafında yapılaşma mevcuttur.Ayrıca bu alan köprüyle Fahri Korutürk Caddesine bağlanmış olup İncirli Caddesinden kıyı şeridine ulaşan aks araç yolu olma özelliği taşımaktadır.

1980 / Yarışma Alanı ve Çevresi

2006 / Yarışma Alanı ve Çevresi

Günümüzdeki meydan alanında 1970 te yer alan yapıların bir kısmı yıkılarak yol genişletilmiş ve kavşak halini almıştır.

Meydan alanında yer alan yapılar yıkılmış ve meydan günümüzdeki şeklini almıştır. Meydanın alt kotuna otobüs durakları yerleştirilmiştir.

Fahri Korutürk Caddesi taşıt trafiğine kapatılmıştır ve ona paralel olan caddeler yayalaştırılmıştır.

25

1.7. Yarışma Alanı Kentsel Mekan Analizi

İŞ MERKEZİ

HATBOYU ÇIKIŞI SOKAK

MARMARAY

METRO İNŞAATI

GENERAL ŞÜKRÜ KANATLI CADDESİ

OKUL BAHÇESİ

OKUL

Marmaray -Meydan Alt Kotu Kesiti

ŞÜKRAN ÇİFTLİĞİ SOKAK

MEZARLIK

MEYDAN

MARMARAY

KAFE BAHÇESİ

RAY SOKAK

İŞ MERKEZİ

Marmaray -Meydan Kesiti

OKUL

KAYMAKAMLIK

İNCİRLİ CADDESİ

MEZARLIK

İncirli Caddesi -Mezarlık Kesiti

CAFE BAHÇESİ

CAFE

BÜFE

FAHRİ KORUTÜRK CADDESİ

PASAJ

CAFE BAHÇESİ

FAHRİ KORUTÜRK CADDESİ

FAHRİ KORUTÜRK CADDESİ

İŞ MERKEZİ

ALIŞVERİŞ

Yarışma alanı içerisinde bulunan mekanlar ve ara mekanların birbiriyle açıklayan bu kesitlerde yarışma alanının farklı durumlar ve sınırlar oluşturduğunu görmekteyiz. Bu yapı kullanıcının hareketini yer yer kısıtlayıcı ve kentsel mekan içerisindeki bütünlüğü bozucu niteliktedir.

KİLİSE

Fahri Korutürk Caddesi Üzerinden Farklı Kesitler

27

2) YARIŞMA ALANINA YAKLAŞIM VE TASARIM

29

2.1. Şehir Ölçeği

Meydan ve çevresini incelediğimizde , tren hattının kentsel strüktür ve kentsel boşluk olarak , farklı işlevlere cevap verebilecek potansiyeli barındıran bir yapı olması bu kentsel örüntüyü ön plana çıkarttı. Öncelikle üst ölçekte farklı konuları irdelediğimizde iki konu ön plana çıktı. Bunlardan ilki afet toplanma alanları ve bu alanların birbiriyle olan ilişkisi diğeri ise kentsel ekoloji bağlamında gelecekte planlanmasını önerdiğimiz ekolojik omurgalar ve kentsel yeşil alanlarla olan ilişkisi oldu. Bu bağlamda tren hattı ve yakın çevresinin kentsel boşluk olma niteliğiyle birlikte bu iki fikri bir arada oluşturabilecek bir ağ olması bu fikirleri ele almamıza sebep oldu.

31

2.1.1. Afet Durakları

Afet toplanma alanlarının tren hattı üzerinde kurgulanması öncelikle tren hattının afet anlarında en az zararla atlatabilecek yapı grubuna girmesi sebebiyle güvenli ve hızlı ulaşım açısından önemlidir. Bunun yanı sıra bu durum tren hattının etrafında yer alan büyük kent hastanelerine ve wifi , temel barınma ihtiyacına erişim gereçlerinin bulunduğu depolara , temiz suya da ulaşımı hızlandıracaktır. Buna parallel olarak tren hattı etrafındaki mevcut afet toplanma alanlarını incelediğimizde durak çevrelerinde yoğunlaştığını gördük fakat bu ana durakların etrafında yer alan toplanma alanları yoğun kent dokusu için malesef yeterli değildir. İstanbul ‘un afet senaryosu bağlamında incelediğimizde ana durak noktalarının arasına ara duraklar eklenmesini önermekteyiz.

Ara durakların ne olacağına yoğunlaşırsak , tren hattı üzerinde sadece afet anında hizmet verecek bu duraklar etrafında kentsel boşluklar açılması önerilmektedir. Aynı zamanda ana duraklarda olduğu gibi ara duraklar etrafında yer alacak afet toplanma alanlarında wifi , temiz su , barınma ihtiyacına yönelik malzeme depolar yerleştirilecektir. Açılan bu boşluklar aynı zamanda ekolojik çeşitliliğe de destek verecek kent mekanlarına dönüşerek şehrin ihtiyacı olan kamusal alan ihtiyacına da karşılık verecektir.

2.1.2. Eko - Arter

Üst ölçek kararlarında E-5 , O-7 ( Basın ekspress yolu ) ve Kennedy Caddesi ekolojik omurgalara dönüştürülmesi önerilmektedir .

Bunun yanı sıra kuzey-güney hattında uzanan çeşitli bulvar ve caddelerin ekolojik koridorlara dönüştürülerek İstanbul için nefes alacak alanlar oluşturulması sağlanmalıdır.

Bunun yanı sıra , yarışma alanıyla da doğrudan ilgili olarak , Marmaray tren hattının kent içinde bir boşluk olması,belirli bir kot düzeyinde seyretmesi ve şehir içinde kolay ulaşılabilir olması sebebiyle çevresinde oluşturulacak ekolojik arter farklı bitkileri içinde barındırması sebebiyle farklı canlıların da kent içine çekilmesini sağlayacaktır.

Öte yandan daha önce İstanbul’da varolan fakat günümüzde sıkça rastlanmayan bitki türleri de bu arter üzerinde yerini alarak şehrin eskiden var olan ekoloji ağının yeniden canlandırılması hedeflenmektedir.Aynı zamanda bu ekolojik arterde yer alacak farklı aktivitelere izin veren küçük dinlenme alanlarının ortaya çıkmasını ve tren hattına paralel olarak bisiklet ağınında gelişmesini sağlarken eko-arterin sürdürebilirliğini de sağlayacak , kentlilerin bu yeni ekolojik yapyla buluşmasını da sağlayacaktır.

33

2.2.2000 Plan Ölçeği 2.2.1. Tarihi ve Sosyal Bağlam Hazırlanan proje üst ve alt ölçeklerde yeşili ve ekolojik sürdürülebilirliği bir kültüre dönüştürerek kentin hafızasına katmayı amaçlamaktadır.

Kent belleğinin bu yönde zenginleştirilmesi geçmişten gelen değerlerin korunarak gelecekte sahip olunacak olan değerlere entegrasyonuyla mümkündür. Bu nedenle Özgürlük Meydanı’ndan odak alan kültür rotaları oluşturulmuştur. Kültür rotaları Bizans’ın Makro Hori’sinin ve Osmanlı’nın Makriköy’ünün kültürel değerlerini vurgulamayı amaçlamaktadır. Örneğin Vaftizci Yahya Kilisesi ve saray kalıntılarını içeren alanın arkeolojik park olarak yeni bir fonksiyon yüklenmesi önerilmektedir.Bunun yanı sıra yarışma alanı içinde ve etrafında yer alan Taş Mektep, Surp Asdvadzadzin Ermeni Kilisesi , Rum Kilisesi bu rotaları güçlendiren günümüzde var olan yapılardır. Bu durumda ekoloji merkezli düzenlemelerin tarihi değerlerle buluşarak güçlenmesi hedeflenmiştir. Daha görünür bir alt merkez olma yolundaki Bakırköy’ün sürdürülebilirliğine yönelik katkıların ışığında kültürel ve turistik ihtiyaçları da giderilmektedir.

Sosyal Bağlam ve Ekoloji Ara Kesitinde Etno-Ekoloji kavramının analiz yöntemi olarak kullanılmasıyla birlikte kültür ve günlük hayatın kentlerdeki ekolojik sürdürülebilirliğe katkısının nasıl sağlanacağı sorgulanmıştır. “Etno-ekoloji” yani Etnografik Ekoloji, insanların ekolojik bozulma ve kültürel çeşitliliğin kaybı gibi bazı güncel sosyal-ekolojik problemleri, özellikle yerel bir bakış açısıyla anlamayı amaçlayarak, insanların çevreleriyle ilişkilerini inceler (Mallén ve dğ., 2012). Bu doğrultuda Bakırköy’de geçmişten günümüze gelen veya gelemeyen bitkiler tespit edilmiştir. Biyofiziksel unsurlara göre verilmiş mahalle ve sokak isimlerine bakılarak yer adları (Toponyms) peyzaj göstergesi olarak kullanılmıştır. Bu durumda yarışma alanını çevreleyen mahalle isimlerinin Zeytinlik, Cevizlik ve Sakızağacı ve kentliyi Bakırköy Meydanı’na ulaştıran ana aks İncirli Caddesi Bakırköy’de zaman içinde kaybolan değerleri işaret etmektedir. Benzer şekilde, mor menekşe, mor sümbül, al lale, reyhan elde edilen diğer etno-ekolojik ipuçlarıdır.

Yalnızca görsel karaktere odaklanan değerlendirmeler kaybolan değerlerin göz ardı edilmesine neden olabilir. Yer adları çoğunlukla toplumların sembolik tarihsel ve kültürel değerleri ile ilişkilidir. Yer adlarının sistematik analizi, kültürel belleğin varlığını veya kaybını gösteren bir katman olarak değerlendirilebilir.

Tarihi Bağlam ve Merkez-Kent İlişkisi Ara Kesitinde Dünya’nın sayılı metropollerinden biri olan İstanbul, tarihten bu yana çok merkezli olma özelliğini korumakta ve bu görüngü çerçevesinde genişlemektedir. Genişlediği noktalarda yeni merkezler meydana getiren kent, bugün tüm merkezlerin birbiriyle etkileştiği noktalarda bir bütünsellik sergilemektedir. Tarihi merkezi, ticari merkezleri, kültürel-sanatsal merkezleri, alt ve üst merkezler olarak İstanbul’un küresel ve yerel ölçekte işleyişine katkıda bulunmaktadır. Bu minvalde yapılan değerlendirmelere dayanarak, Bakırköy’ün tarihten bu yana alt merkezlerden birini oluşturduğunu vurgulamak gereklidir.

Yapılan tarih araştırmaları gösterir ki, Bizans döneminde askeri bir üs olarak merkezileşen Bakırköy, Osmanlı Dönemi’nde de İstanbul Surları’nın dışında olmasından kaynaklı olarak sanayi ve ticaretin merkezi haline gelmiştir. Sur içi zengininin sayfiye yeri ve tarım alanı olarak ön plana çıkmasından sonra, 1960-80lere gelindiğinde ise Zeytinburnu’ndaki gecekondulaşma ile Ataköy’de inşa edilen modern konutların arasında kalan bir tampon bölge konumuna evirilmiştir. Bugün ise Bakırköy’ün birçok anlamda merkezileşme potansiyelinin olduğu/ olabileceği tartışılmaktadır. Bölgede alınacak olan yenileme kararları, ekolojik çeşitlilik ve bu çeşitliliğin kent yaşamına katılmasına olanak tanıyacak olan öneriler merkezilik olgusunu güçlendirecektir. Bugün ise Bakırköy’e ulaşmadaki kolaylık ve ulaşımının gün geçtikçe gelişiyor olması günlük kullanıcı sayısının artmasını sağlayacak ve bölgenin İstanbul’un odaklarından biri olma özelliğini sürdürmesine olanak tanıyacaktır. Tüm bunların yanında, alt merkez olma/oluşturma bağlamında, Bakırköy Meydanı’nın rolü de yadsınmamalıdır. Bakırköy Meydanı –tarihte Bakırköy Çarşısı- bugün yerleşik butik işletmeler, yerel pastane-cafe ve restoranların varlığı, kurs ve eğitim birimlerinin etkinliği, kıyı şeridine yakınlığı ile zenginleşmektedir. Bu zenginliğin ön plana çıkarılması, kent kullanıcılarının bu eylemler bütününe dâhil edilmesi, ticari altyapısının dışarıya açılması Bakırköy’ün alt merkez olma adımlarıdır. Bu projeyle Bakırköy ‘ün yeşille olan ilişkisinin güçlendirilmesinin yanı sıra marka değerinin artması hedeflenmiştir.

2.2.2. Ekolojik Bağlam Kent ekosistemleri çevresinde bulunan doğal ekosistemlerden tamamen farklılaşmıştır. Bunun nedeni, kentin doğal vejetasyonunun insanlar tarafından değiştirilmesidir. Bu bilgiden hareketle, Bakırköy’de yoğun antropojenik kökenli uygulamaların flora ve vejetasyon üzerinde yoğun baskısı bulunduğu anlaşılmaktadır. Eskiden bağların, bahçelerin türlü sebzelerin ve bitkilerin yetiştiği alanda şuan sadece Rum mezarlığı ve Türk mezarlığı Bakırköy’ün geçmişinin bize bir hediyesi gibi kalmıştır. Gayrimüslim mezarlıklarında dut, çınar, dişbudak, karaağaç, ceviz ağaçları olabilirken, Müslüman mezarlıklarında sık bir servi ormanı bizi karşılar. Bunun dışında Bakırköy’de geçmişe dair izler çok nadiren kendini göstermektedir. Betonlaşmış meydanda sert peyzaj elemanlarının kullanımı yoğunluktadır. İstanbul’un ve hatta Türkiye’nin çoğu yerinde uygulanan benzer düzenlemeler ile Bakırköy Meydanı da tektipleşmeye kurban gitmiştir. Bu nedenle alanın en büyük ekolojik sorunlarından biri yeşil alan ve dolayısıyla biyoçeşitliliğin azalmasıdır. Yarışma alanı ve çevresinde çoğunlukla az sayıda parçacıl ve pasif yeşil alan bulunmaktadır. Buna bağlı olarak, yeşil alanların artırılması ve birbirleri ile bağlantılı olmasına dikkat edilmiştir.

Bir diğer yandan, üst ölçekte E-5’in ve Kennedy Caddesi’nin ekolojik omurgaya dönüştürülmesi önerilmiş ve İncirli Caddesi üzerinden meydanla birleşerek Fahri Koruturk Caddesi üzerindeki Marmaray istasyonuna doğru ilerleyen aks üzerinde düzenlenecek olan yeşil dokuyla da bu kurgu güçlendirilmiştir. Aynı zamanda meydan ve çevresinde kullanıcıların vakit geçirebileceği mavi ve yeşille ilişki kurulan yaşam alanları da önerilmiştir.

Bunların yanı sıra yağmur bahçelerine takılacak farklı fonksiyonlara el verecek şekilde tasarlanan kentsel mekan ve mobilyalarla kullanıcıların çeşitli aktivitelere ulaşıp kendilerine yaşam alanı bulacağı bir senaryo oluşturulmuştur. Yeni yeşil aksın Fahri Korutürk Caddesi’ne değer kattığı ve Bakırköy’ü ziyaret edenlerin kaliteli zaman geçirdikleri bir kent parçasına dönüşmesi amaçlanmıştır. Yarışma alanı herkesin sirkülasyona kolayca katılabileceği şekilde, evrensel tasarım pratikleri bağlamında tasarlanmıştır. Yaya hareketine uygun olarak düzenlenen rampalar ve yaya köprüleri akışı mümkün kılmaktadır.

Üst Ölçekte Yeşil Sistem Bütünlüğü Üst ölçek kararlarınca, tarihte var olan dere akslarının bugün yeşil bantlar olarak sürdürülmesi; heyelan, taşkın ve sıvılaşma riski bulunan alanlarının açık yeşil alan olarak düzenlenmesi; havzaların korunması ve ulaşım ağı ile ilişkilendirilerek açık alanların yeşil sisteme katılabilmesi ve habitat bağlantılılığının sağlanması hedeflenmektedir.

Bu minvalde, E-5 ve Kennedy Caddesi’ne yapılması önerilen müdahaleler ekolojik omurgaların 21. yy İstanbul’unda artık hayata geçmesi gerektiğine vurgu yapmaktadır. Bakırköy’ün ise bu sistem içindeki rolünü İncirli Caddesi ve devamında Bakırköy Marmaray Durağı’na ilerleyen yaya aksı üzerinde önerilen yeşil doku belirlemektedir.

Zaman içinde yarışma alanının dışında kalan İstanbul Caddesi’nin de söz konusu yeşil sisteme katılarak ekolojik kurguya destek vermesini sağlamak öneriler arasındadır. Bahsi geçen durum ulaşım başlığında daha detaylı incelenecektir.

Alt Ölçekte Yeşil Sistem Bütünlüğü Yeşil alanların hacmini ve kullanımını arttırmak için farklı ölçekte ve fonksiyonda yeşil alanlar tanımlanmıştır. Bunlar; çatı ve cephe bitkilendirmesi etno-ekolojik farkındalık tasarımı, yağmur bahçeleri, yüzey geçirimi arttırılmış okul bahçeleri, yeşil sokaklar ve avlular, Marmaray tren hattı lineer ardışık bitkilendirme planı, önlemli büyüklükte bir alanın gelecekte meşe ağaçlarından oluşan bir kent ormanına dönüşmesi olmak üzere çok çeşitli kullanıma sahip pasif veya aktif yeşil alanlardır. İklim kuşaklarının kuzeye kayması sonucu Türkiye daha sıcak ve kurak iklim koşullarının etkisinde kalabilir. Böylece mevcut su kaynaklarında azalma deniz seviyesinde yükselme ve sıcaklıklardaki artış nedeniyle insan ve hayvan sağlığında olumsuz etkiler gibi problemlerle karşılaşılabilir.

35

Bu yüzden biyoçeşitliliğin artırılmasının yanı sıra iklim değişikliğine adaptasyon da tasarımın ana hedeflerinden biridir. Yeşil yüzeylerin vurgulanması, bitkisel tasarım ve kent mobilyalarının entegre düzenlenmesi sonucu oluşturulan gölgelikli alanlar, yağmur suyu yönetimi gibi yarışma alanına ufak çaplı müdahaleler ile meydanın karbon pozitif olması üzerinde yoğunlaşılmıştır. Mevcut ağaç sayısı artırılarak termal denge sağlanmış ve ısı adası etkisi azaltılmıştır. Örneğin, yarışma alanı çeperindeki okullarda su geçirimliliği yüksek malzemelerin kullanılması önerilmektedir. Yine okullarda, özellikle öğrencilerin vakit geçirdiği açık alanlarda gölge oluşturacak ağaçlar önerilmektedir. Böylece hem çocukların doğa ile yakınlaşması için bir fırsat yaratılacaktır.

Sonuç olarak, su yönetimi ve ekolojik bütünlüğün kentin kamusal ve yarı kamusal tüm alanlarında sağlanması hedeflenmektedir.

Sosyal Bağlam ve Yeşil Sistem Bütünlüğü

Fahri Korutürk aksına eklenen bazı sokaklarda (yayalaştırılmış veya etkinliğe yönelik olarak yayalaştırılacak) ve bazı avlulu yapılarda sosyal ve kültürel etkinlikleri kapsayan çeşitli mekânlar ve mikro ekolojiler önerilmiştir. Öyle ki, sanat günleri (zaman zaman Fahri Korutürk Caddesi’nin de dahil olabildiği) ve pazarları, botanik eğitim atölyeleri ve permakültür günleri olarak belirlenen etkinlikler ekolojinin Bakırköy’de bir kültüre dönüşmesi amacına hizmet etmektedir. Ayrıca, yayalaştırılan sokaklarda sanat ve botanik bahçesi temalarına göre peyzaj tasarımları yapılacaktır. Çünkü yarışma alanına oldukça yakın olan Bakırköy Botanik Bahçesi’ne referans veren bir sokağın olması, buna ek olarak, botanik parklara olan ilginin ve bilincin artırılması önemli bulunmaktadır.

Yerel çiftçilik ve kadim bilgiler tasarımları ekolojik ve dirençli kılar. Yarışma alanı yakınında permakültür bahçeciliği, konteyner bahçeciliği, hidroponik bitkilere kadar değişik üretim seçeneklerinin görülebileceği bazı sürpriz alanlar da önerilmektedir.

Geçmişte komşuların bir araya geldiği bahçeler bugün çoğunlukla atıl arka bahçelere dönüşmüş sadece Fahri Korutürk Caddesine paralel Mor Sümbül Sokak ve Ömer Naci Sokakta yer alan bazı kafeler arka bahçeleri yeniden kullanılmaktadır. Buna göre atıl durumdaki arka bahçelerin kolektif mekanlara dönüştürülmesi, tarımsal üretimin teşvik edilmesi ve ekolojik kurguya katkı sunması senaryo dahilindedir.

Ayrıca, yayalaştırılan sokaklar ile ilişkili avlulardan bazıları avlu-kafe olarak kullanılacak bazıları ise avlu-bahçeye dönüşecektir. Avlu peyzajları, permakültür bahçeleridir. Saksılarda/tenekelerde yenilebilir çiçekler ve çeşitli sebzeler yetiştirilecektir ve bunlar Bakırköy’ün eski bostan olarak kullanıldığı zamanlara atıf niteliği taşımaktadır. Alanın çevresinde bulunan yeşil alanların sürekliliğinin sağlanması için ise mevcut yollara yağmur hendekleri entegre edilmiş, ayrıca akslar çeşitli çalılar ve ağaçlar ile yeşillendirilmiştir. Böylece, sürpriz mikro ekolojik yeşil alanların, kültür ve sosyal unsurlar ile kent içine sızması sağlanmıştır.

2.2.3. Ulaşım Bağlamı

Meydan ve Çevresi Yayalaştırma Kararları :

Ulaşım kararları yaya sirkülasyonu, bisiklet rotası ve otopark kararlarını kapsamaktadır. Bakırköy’de meydan ve Fahri Korutürk Caddesi’nden Marmara Denizine ulaşan aksın yayalaştırılması ve acil durumlarda araçların girebileceği şekilde tasarlanması kararlaştırılmıştır.

Böylece Bakırköy Meydanı, Fahri Korutürk Caddesi ve çevresinin yayalaştırma gereklilikleri karşılanmıştır.

Yarışma alanına dahil olan İncirli Caddesi’nden gelip meydanla birleşen ve yıkılacak olan polis karakolunu içeren alan yayalaştırılmış, ekolojik kaygılar doğrultusunda yeşillendirilmiştir.

Meydanın altına otobüs durakları , bisiklet park alanı , otopark alanı , afet anında kullanıma yönelik depolar bulunan 2 katlı otopark alanı yerleştirilmiştir.Meydan (+22.45) ve meydan alt kotuyla (+19.90) bağlantılı olan 1.Bodrum kat (+18.45) belediye otobüs duraklarını ve su depolarını içermektedir.Ayrıca bu kattan alınan otopark girişi General Şükrü Kanatlı Caddesi üzerinden verilmiştir. Araçların Şükran Çiftliği Sokağı ile Muzaffer Faruk Gürtunca Sokağı’nın kesişiminden itibaren meydanın altındaki otoparka kontrollü olarak yönlendirilmesi düşünülmüştür. Buna istinaden Şükran Çiftliği Sokağı tek yönden çift yöne çevrilmiştir.

2. Bodrum kat (+15.25) araç otopark alanı ve bisiklet park alanı içermektedir. Bu katın bisiklet yoluyla direk bağlantısı bulunmaktadır. Öte yandan bu katın gelecekte kullanımının artacağı düşünülen yeşil ulaşım araçları park alanına (bisiklet, elektrikli scooter, paten, kaykay, paylaşımlı e-car, vb.) dönüştürülebileceği düşünülmektedir..

Sonuç olarak iki bodrum kattan oluşan otopark alanı, afet durumunda da kullanılabilecek olan depoları ve kamusal tuvaletler içermektedir.

Bunun yanı sıra General Şükrü Kanatlı Caddesi’nde yer alan minibüs durağı korunmuş, tasarlanan ceple minibüslerin dönüş hareketi hesaplanarak caddenin sonu tasarlanmış ve bu cadde meydanla son bularak çıkmaz sokağa dönüştürülmüş ve çift yönlü kullanıma çevrilmiştir. Son olarak, Belediye Hekimi Sokağı yayalaştırılmış, acil durumlarda araç geçişine izin verecek şekilde tasarlanmıştır.

Yaya Sirkülasyonu Kararları: Cumhuriyet Meydanı Bakırköy’ü sahile bağlayan güçlü bir aksın en önemli odağıdır. Bu sebeple yaya erişimi aksın kullanılabilirliği açısından önem kazanmaktadır. Bağlantılı olarak, erişilebilirliğin önüne geçen faktörleri önlemek için Ebuzziya Caddesi’nin yayalaştırılması kararlaştırılmıştır. Fahri Korutürk Caddesi’nden gelen ve Ebuzziya Caddesi olarak devam edip Kennedy Caddesi’ne ulaşan bu aks yaya alt geçidiyle sonlandırılmış böylece sahile ulaşım desteklenmiştir. IDO ve yeni metro hattı da yaya aksının sonunu oluşturan erişilmesi önemli noktalardır.

Tek yönlü taşıt trafiği ile göreceli olarak yavaş bir trafiğe sahip İstanbul Caddesi’ndeki geçişte ise kaldırımın ve yeşil alanların genişletilmesi ile trafiği bir nebze daha yavaşlatılması önerilmektedir. Buna yönelik olarak, yolu kenarlardan daraltma, yol zemininde pürüzlü malzeme kullanma ve yaya geçidi gibi tasarım çözümleri geliştirilmiştir.

Ek olarak, Kennedy Caddesine birden çok yaya köprüsü önerilerek meydanın su ile tekrar kesintisiz biçimde buluşması sağlanmıştır.

Meydanın çevresindeki diğer caddelerin de yaya öncelikli yürünebilir caddelere dönüştürülmesi ve alanda kesintisiz yürüme yollarının arttırılması hedeflenmiştir.

Ayrıca İstanbul Caddesi’ndeki dar kaldırımlar ve düzensiz park yapan araçlar yayalar için güvensiz bir ortam oluşturmaktadır. Kaldırımların en az üç metre genişliğinde olması tasarlanmıştır. Öte yandan oluşturulan cep parklarıyla park ihtiyacına yönelik yeni araç park yerleri önerilmiştir.

37

Bisiklet Rotası Kararları: Güvenli bisiklet yolları oluşturmak ulaşım kararlarının ana hedeflerinden biridir. Bisiklet park alanları, toplu taşıma durakları ve yolları ile bağlantısı, topografyanın uygunluğu ve önemli noktalara yakınlık bisiklet yollarını kurgularken değerlendirilmesi gereken önemli parametrelerdir.

Bu bağlamda Yenikapı’daki dolgu alandan başlayan bisiklet yolları Kennedy Caddesi üzerinde kıyı şeridine paralel olarak devam etmektedir.

Bu yol üzerinde durakları ve kiralanabilir bisikletleri bulunan İBB’ye ait bisikletler “Isbike” adlı uygulama ile kullanılabilmektedir. Kiralanabilir bisiklet uygulaması bisiklet kullanımını kolaylaştıran ve yayılmasını sağlayan nedenlerden biridir. Yarışma alanında ise sahil bandını takip eden bisiklet rotası Ataköy Toplu konutları ve Ataköy Marina’nın bulunduğu bölgede kesintiye uğramaktadır. Kurgulanacak entegre sahil ve Bakırköy Meydanı arası bisiklet rotası (Eko-arter üzerinde yer alan) ile trafiğin azaltılmasına katkı sağlayacaktır. Marmaray hattının paraleline önerilen bisiklet yolunun var olan bisiklet yolları (Ataköy içerisinde ve Koşuyolu Caddesi üzerindeki) ile entegrasyonu düşünülmüştür.

Ataköy Marina kısmında kesilen Kennedy Caddesi’nden gelen bisiklet yolu devam ettirilmiştir. Bisiklet yollarının malzemesi ise geçirimli beton olarak seçilmiş olup yağmur suyunun toprak ile buluşmasına izin verilmiştir. Bunun yanı sıra önerilen bu bisiklet rotasının insanların sık gittiği noktalara ulaşabilmesi hesaba katılmıştır.

Ulaşım ve Ekoloji Ara Kesitinde Marmaray hattının etrafını eko-artere dönüştürme fikri ve İncirli Caddesi’yle başlayan Fahri Korutürk Caddesi’yle devam eden ve Kennedy Caddesi üzerinden denize ulaşan aksın da yeşil koridor olarak kurgulanması kentin ekolojik canlılığına katkı sunmakadır. Diğer yandan da bu kurgu insanların kendilerine yaşam alanı bulmasını sağlayacak ve Bakırköy’ün marka değerini de artıracaktır. Bazı yurt dışı örnekler bu fikri desteklemektedir.

Örneğin; Paris’teki toplam bitkilendirmenin %20’si yol üzeri bitkilendirmesidir. New York’un da yaklaşık %12’si yol ağaçlandırmasıdır ve her sene 1 milyon ağaç yol peyzajına eklenmektedir. Bu durum yol ağaçlandırmasının makro ölçekte kentin ekolojik değerini ve yeşil sürekliliğini sağlamada önemli bir potansiyele sahip olduğunu göstermektedir. Yapılan araştırmalara göre yeşil kuşaklar, lineer parklar gibi yeşil yol omurgaları da biyolojik çeşitliliğin korunduğu, yeşil bütünlüğüne hizmet eden biyolojik kulvarlara dönüşmektedir (Önder & Polat, 2012). Buna göre, İncirli Caddesi ve İstanbul Caddesi yeşillendirilerek ekolojik kurguya destek verilmiştir. Aynı zamanda, önerilen bu yeşil bantlarla yaya akışı düzenlenmiştir. Bu caddeleri çevreleyen blokların önündeki araç yolları ile yaya kaldırımları arasındaki kısımda en az %60’ının iki taraflı 5-8 metre de bir ağaçlandırılması ve yaya kaldırımlarının gölgelendirilmesi hedeflenmektedir.

Yoğun trafik olan yollara Platanus x acerifolia (Londra Çınarı) uzun ömürlü oluşu, ekolojik toleransının yüksek olması, kent ortamında hızlı yetişmesi, simetrik ve düzenli dallanma yapısı gibi nedenlerle önerilmiştir. Aynı zamanda bu türün uzun süredir İstanbul yol ağaçlandırması olarak kullanılması simgesel değer katmaktadır. Fakat alternatif olarak doğal türlerden Quercus robur ve Quercus cerris gibi farklı taç genişliklerine sahip türlerin kullanımı artırılacaktır. Meşe türleri kent yollarının ekolojik koşullarına uygundur. Hızlı büyür, rüzgâra ve hava kirliliğine dayanıklıdır. İklim konforu sağlanırken aynı zamanda da yaya yolundaki yağmur bahçeleri ve geçirgen yüzeyler ile yoğun yağışta suyun yönetiminin sağlanması hedeflenmiştir.

Bunların yanı sıra Bakırköy Mobil ile meydandaki aktivitelerin takibi, farklı bitkilerin tanıtılması, farklı ulaşım ağlarının entegrasyonu hakkındaki bilgiler ve afet durumunda kent sakinlerini yönlendirecek açıklamalarla meydan ve çevresinin kullanımının kolaylaştırılması için dijital bir platform da önerilmektedir.

2.2.4. Afet Kullanım Bağlamı

Ulaşım ve Konfor Ara Kesitinde

Yarışma alanında ve çevresinde kentsel ekosistemlerin korunması ve iklim değişikliklerine yönelik bir takım öneriler geliştirilmiştir. Geçmiş zamanda, Bakırköy’ün su ile ilişkisine çok fazla müdahale edildiği için, alan doğal afetler açısından kırılgan bir yapıdadır. Öncelikle deprem ve deprem ile ilişkili Tsunami olasılığı Bakırköy’ü tehdit eden risklerden biridir. 1894 yılında yaşanan Büyük İstanbul Depremi bu olasılığın bir kanıtıdır. Yaşanan deprem sonucu Bakırköy’ün büyük zarar gördüğü bilinmektedir. Ayrıca, kıyı şeridinde yer alan ilçede iklim değişikliği nedeni ile deniz sularında yükselme, ani yoğun yağışlar ile Ayamama deresinin taşması diğer doğal afet tehditleri arasında sayılabilir. Anlaşıldığı üzere alan içinde bütüncül bir su yönetimi sağlanması ile bu tehditlerin bir kısmının bertaraf edilmesi mümkündür.

Deprem parkları İstanbul için yeni olmakla birlikte Zeytinburnu ve Ataşehir’de uygulanmaktadır. Gelecekte de tüm ilçelerde deprem parkları uygulamasının yapılacağı öngörülerek Capacity AVM ya da Carousel AVM’nin kullanım ömürleri dolduktan sonra bu yönde bir işlev değişikliği yapılması önerilmektedir. Önerilen deprem parkı yakın çevredeki diğer deprem parkları ile bütünleşik bir eylem planına dâhil olmalıdır.

Bakırköy’den Zeytinburnu’na kadar 3-4 metre yüksekliğinde tsunami dalgaları beklenmektedir (İstanbul Mikrobölgeleme Projesi, 2007).

Edinilen bilgiye göre çoğunlukla dolgu alan ve kıyı şeridi etkilenecektir. Fakat Ayamama,Tavukçu ve Ayvalı Dere yatakları boyunca ilçe içerisinde su baskınlarının olacağı da tespit edilmiştir (Tsunami Eylem Planı Hazırlanması Projesi, 2020). Olası bir Tsunami ve su seviyesinin yükselmesi senaryosu için kıyıya uygulanabilecek farklı alternatifler mevcuttur. Örneğin; Vancouver kentindeki Dredging Dunes projesi (URL-a) ile doğal kumullardan yapay setler inşa ederek dolgu alanlarının yok ettiği habitatın geri kazandırılması hedeflenmektedir.

Alternatif olarak Amerika’da uygulanması planlanan Yaşayan Dalgakıran projesi (URL-b) ile hem dalganın gücünün azaltılması hem de deniz yaşamı için bir barınak yaratması hedeflenmektedir.

Yarışma alanı ve çevresi trafiğin yoğun olduğu ana ulaşım bağlantıları arasında kalmaktadır. Bu durum yarışma alanında araba sesi ve kornası gibi gürültü kaynaklarına neden olmakta, kullanıcıların konforunu düşürmektedir. Ayrıca Bakırköy’de görülen yoğun yapılaşma taşıt kaynaklı gürültülerde bina yüzeylerine çarparak daha fazla rahatsız edici olmasına sebep olabilir. Bu doğrultuda gürültüyü perdelemeye yönelik bir takım peyzaj kararları alınmalıdır. Çünkü yeşil kitleler hem gürültüyü emer hem de ses dalgalarını kırarak sesin yankılanmasını engeller (Birişçi Yıldırım, 2000). İstanbul Caddesi için önerilen yaya kaldırımlarının bitkilendirilmesinin bir diğer avantajı gürültü kirliliğini azaltmada yardımcı olmasıdır. Gruplama şeklinde uygulandığında etkisinin arttığı bilinmektedir. Bu nedenle, çalı ve ağaçların birlikte kullanımı tasarlanmıştır. Gürültü kaynağı olan caddelerde 5 metrelik aralıklarla ağaçlar yerleştirilmiştir. Geniş yapraklı, herdem yeşil, sık, büyük ve sert yaprak dokusuna, yere kadar uzanan dal yapısına sahip veya sık ibreli bitkiler gürültünün azaltılmasında daha etkilidir. İstanbulda doğal türlerinden Ilex colchica Pojark, Arbutus unedo, Rhamnus alaternus gibi herdem yeşil çalılar ve kışın ölü yapraklarını muhafaza eden Carpinus betulus, sık ibreli yapısı ve yüksek karbon tutma özelliğine sahip Juniperus sabina L. Gibi türlerin kullanılması önerilmektedir.

39

Düşük pH değerine sahip beton bir karışımı ile strüktürler sahile paralel konumlandırılmaktadır. Her iki örnekten elde edilen tasarım fikri ile Bakırköy sahil bandına uygulanarak dalga yüksekliklerinin azaltılması, yükselen suların kent içilne girmesinin engellenmesi ve kıyı erozyonunu minimum seviyede tutulması sağlanabilir.

Deniz seviyesindeki yükselmeyle birlikte dere yatağının genişleyeceği ve ani yağışlarda Ayamama deresinde görülen taşkınların daha da artacağı tahmin edilmektedir. Bu nedenle, derenin etrafına yeşil koruma bandının yapılması ve böylece yapılaşma baskısının azaltılması önerilmektedir. Dere ıslahının tamamlanması İstanbul ili genelinde ekolojik süreklilik için önemli bir kazanım olacaktır. Çünkü kent içerisinde kalan dereler aslında doğal birer ekolojik koridordur.

Son olarak, yarışma alanı çeperindeki Uygulama İmar Planı’nda da tanımlanan jeolojik alana ve jeoteknik etüt çalışmaları yapılması önerilen “Önlemli Alan”a Quercus robur (Saplı Meşe) dikilecektir. Burada yoğun ağaç kanopisi yaratılarak küçük çaplı kent ormanı oluşturulacaktır. İstanbul’da Pinus pinea gibi türler bitkisel tasarımda yoğun olarak kullanılırken yapılan bazı araştırmalar Meşe türünün kullanımının azaldığını ortaya koymuştur (Başer & Yıldız, 2012). Saplı meşe de İstanbul’un doğal bir türü ve simgesel bir ağacıdır. Ayrıca Meşenin erozyon önlemede başarılı olduğu çeşitli çalışmalarla belirlenmiştir (Kaya, 1999). Bu türün kent içerisinde tekrar yaygınlaştırılması hem görsel açıdan hem de biyoçeşitlilik açısından önemlidir. Böylece alandaki bir diğer risk faktörü de elimine edilmiş olacaktır.

Afet , Ulaşım ve İletişim Ara Kesitinde Olası bir afet durumunda tahliye koridoru ile ilçe içinde kullanılabilecek tahliye alanlarına, parklara ve açık alanlara, sağlık kurumlarına, çadır alanlarına vb. ihtiyaç noktalarına ulaşım kolay olmalıdır. Bu alanlar Bakırköy Mobil uygulamasıyla kullanıcıları en yakın toplanma noktasına yönlendirecek düzende olmalıdır. Mümkünse tahliye koridoru olarak seçilecek yollar, binaların yıkılıp yolları kapatmaması için 7-15 metre arasında olmalıdır.

Bunların yanı sıra afet anında iletişimin kesilmemesi adına Bakırköy Meydanı’na wifi-saat kulesi yerleştirilmiştir. Öte yandan Marmaray Tren Hattı üzerinde bulunan ana afet duraklarının arasında konumlanan sadece afet durumlarında kullanılacak ara afet durakları da kurgulanmıştır. Bunların yanı sıra afet koridoru olarak Kennedy Caddesinden Marmaray hattına direk bağlantısı olan Fahri Korutürk - Ebbuziyya Caddesi aksı , Halit Ziya Uşaklıgil Caddesi -Türkçü Sokak aksı ve Mektep Arkası Sokak - Rasim sokak aksı ile İstanbul Caddesi seçilmiştir.

Deprem ve Bakırköy Ara Kesitinde Türkiye’nin deprem kuşağında oluşu, şimdiye kadar verilen can ve mal kayıpları sıkça tartışılmaktadır. Bugün 15 milyon insanın yaşadığı İstanbul için yapılan uyarılar, tartışılan konular ise olası İstanbul depreminin vahametini gözler önüne sermektedir. İkamet edilmekte olan yapılar ne kadar sağlam, zemin etütleri hangi sonuçları veriyor, nüfusun ne kadarı tehlikede, pekala ne yapılabilir, gibi soru işaretleri gerek uzmanların gerekse İstanbullu’nun zihninde yer edinmiştir. Bu gibi soru işaretlerinden hareketle, Bakırköy Meydanı’nın düzenlenmesine yönelik proje hazırlanırken bu sorular yine gündemde tutulmuştur. Bu sebeple Marmaray hattının üzerinde bulunan afet toplanma alanlarına yenileri eklenmiştir/önerilmiştir. Bakırköy’ün de risk taşıdığı açıkça bilindiğine göre bölgede afet toplanma alanına ek olarak deprem kaçış noktaları tasarlanmıştır. Buralarda inşa edilecek olan deprem depolarında ne tür hazırlıkların olması gerektiği tartışılmıştır. Elektrik, temiz su, yiyecek, mutfak, çadırlar, yataklar, ısınma ihtiyacına yönelik önlemler, her yaştan insan için temiz kıyafetler, hijyen kurallarına uygun tuvaletler ve diğer ihtiyaçlara uygun ıslak hacimlerin projede önerilen toplanma alanlarının altyapısında bulunması gerektiği düşünülmüştür.

Son 20 yılda yaşanmış olan depremlerde kurtarma deneyimlerinden elde edinilmiş bilgiler ışığında depreme dayanıksız yapıların varlığı büyük tehlike arz etmektedir. Ne yazık ki İstanbul dayanıksız yapıları hala barındırmaktadır ve riskli bir zemin üzerine inşa edilmiş olan Bakırköy için de tehlike üst safhadadır. Küçük ve büyük çapta alınan önlemler Bakırköy’ün deprem sonrası yükünü hafifletecektir.

Son sözler.. Özetle alan için bağlantılılık kavramı göz önünde bulundurulmuştur.

Yeşil alanların arttırılması ve sürekliliği, yaya/bisiklet yollarının arttırılması ve kesintisizliği, afete dirençliğinin arttırılması ve iklim uyumu ana hedeflerdir.

Kaynaklar: Bakırköy Belediye Başkanlığı 2015-2019 Dönemi Strateji Planı, 2015. https://www.bakirkoy.bel.tr/files_upload/kurumsalmenu/1469002325.pdf Birişçi Yıldırım, T. (2000). Yaya ve Taşıt Güvenliği Açısından Yollarda Bitkisel Tasarım, Çanakkale İstanbul Mikrobölgeleme Projesi Avrupa Yakası. (2007). İBB Deprem ve Zemin İnceleme Müdürlüğü. http://depremzemin.ibb.gov.tr/uploads/2015/11/C_MiKROBoLGELEME-AVRUPA-RAPOR.pdf Kaya, Y. (1999). Fırat Vadisi’nde erozyon ve erozyon alanında iyi gelişen bitkiler. Tr. J. of Agriculture and Forestry, 23, 7-24.

Mallen, I., Dominguez, P., Clavet, L., Orta, M., & Reyes-García, V. (2012). Applied research on ethno-ecology: field experiences. Revista de Antropología Iberoamericana, 7(1), 9-32. Önder, Serpil ve Polat, Ahmet., (2012). Kentsel Peyzaj Alanlarının Oluşumu ve Bakım Esasları Semineri, Konya Tsunami Eylem Plani Hazirlanmasi Projesi. (2020). http://depremzemin.ibb.istanbul/wp-content/uploads/2020/07/istanbul-Tsunami-Eylem-Plani.pdf Url-a. https://cargocollective.com/parallaxlandscape/Dredging-Dunes

41

2.3. Yarışma Alanı ve Çevresi Ölçeği 2.3.1. Tasarım Kararları

Bakırköy meydanı ve çevresi incelendiğinde, meydan geçmişte canlı bir kent parçasıyken günümüzde gerek etrafında devam eden inşaatlar gerek çekiciliğini yitirmiş kent mekanlarıyla kırılgan bir yapıdadır. Öte yandan eski haritalar ve fotoğraflar bugünün Bakırköy’ü ile karşılaştırıldığında, geçmişte var olan mavi-yeşil dengesinin de tamamen yok olduğu görülmektedir. Farklı ölçeklerde yapılan analizler neticesinde hem üst ölçekte hem de tasarım ölçeğinde kapsayıcı, çeşitli aktivitelere olanak sağlayan, değişken zaman dilimlerinde kullanılmaya açık mekanlar öneren, eski mavi-yeşil dengesini Bakırköy’e geri getirecek bir yaklaşım geliştirildi. Öncelikle üst ölçek kararlarımızda Marmaray hattının eko-artere dönüştürme fikri ve İncirli Caddesinden gelen Fahri Korutürk Caddesiyle Kennedy Caddesiden denize ulaşan aksında yeşil koridor olarak kurgulanması kentin ekolojik canlılığına katkı sunarken diğer yandan da insanların kendilerine yaşam alanı bulmasını sağlayacak ve Bakırköy ‘ün marka değerini de artıracaktır. Bakırköy Meydanı da bu iki aksın kesişim noktasında yer almaktadır.

Bakırköy Meydanı , ilçenin merkezi durumundadır. Bakırköy’ün İstanbul’da bir alt merkez olmasında ise Bakırköy Meydanı’nın rolü önemlidir. Bu doğrultuda kapsayıcılığın, ekolojik kurguyla desteklenmesi amacıyla ve meydanın sınırları tanımlanmalı ve güçlendirilmelidir.

Tasarlanan yeşil kent kanopisi meydanın sınırlarını tanımlarken kullanıcıların hareket alanını kısıtlamayacak geçirgen bir yapıdadır. Ayrıca, bu sabit kanopi birleştirici bir öğe olmasıyla da farklı etkinlikleri katalize etmektedir. Bu bağlamda kanopinin altında iklimsel ve sosyal özelliklerle de ilişkili olarak spontane, informal ve formal aktiviteler kendilerine yer bulabilirler. Tasarlanan kanopi bulundurduğu geniş boşluklarla tüm meydanın üzerini örtmediğinden konserlerin veya toplantıların da yapılmasına olanak sağlamaktadır. Söz konusu eleman meydanın üzerini 10m’de örtmektedir ve +32.45 kotunda sonlanmaktadır. Böylece heykelin boyunu aşmazken heykelin ön plana çıkmasını da sağlamaktadır. Bunun dışında, örneğin yeni yılda çam ağacının kurulması ya da konserler için sahnenin kurulmasına olanak sağlamaktadır.

Meydan geçirgen yapısıyla kermeslere, sergilere, çeşitli performanslara, mitinglere ve durup dinlenmeye de olanak veren bir platforma dönüşmektedir. +22.45 kotunda yer alan meydan, +19.90 kotundaki metro çıkışlarına doğru genişletilmiş, bir amfi yardımıyla eski meydan alanıyla birleştirilmiştir. Bu amfi bir kent sahnesini ve su öğesini izlemektedir. Su öğesi üzerinde kullanıcılar için farklı büyüklüklerde platformlar içermektedir ve bu platformlar sahneyi oluşturmaktadır. Böylece kullanıcıların farklı performansları izleyebileceği veya kentle ilgili demokratik tartışmaların yer alacağı bir platforma dönüşmesi öngörülmüştür. Bunun yanı sıra, birleştirici bir unsur olan kanopi, anıt ve sahne arasında oluşan aksı güçlendirmekte ve ön plana çıkmasını ağlamaktadır.

Kent kanopisinin son alana kiosklar yerleştirilmiş meydandaki sabit aktivitelerin desteklenmesi amaçlanmıştır. Kiosklar 3 farklı işlevi üstlenmektedir ve farklılaşan fonksiyonlarıyla yarışma alanı içine dağıtılmıştır. Toplamda 6 satış birimi, 1 taksi durağı, 2 bankamatik, 1 büfe ve 1 kahveci içermektedir. Kiosklar hafif çelik yapılar olarak tasarlanmış yarı açık ve kapalı mekanlardır. İki kiosk meydan alt kotuna yerleştirilirken biri Marmaray çıkışında, meydandan Fahri Korutürk Caddesi’ne doğru olan yaya akışını kesmeyecek şekilde köprü üzerine yerleştirilmiştir.

Yarışma alanında var olan kot farkından yararlanarak meydanın altına otopark yerleştirilmiştir. Bu durumda, +18.45 kotunda bulunan 1.

Bodrum kat meydanla doğrudan ilişkilidir ve bu alana otobüs durakları yerleştirilmiştir. Aynı zamanda meydanın afet toplanma alanı olması sebebiyle bu kota su depoları yerleştirilmesi alınan tasarım kararlarından biridir. Su depolarındaki su , meydanın zemin döşemesinden süzülerek biriktirilecek yağmur suyunun arıtılmasından elde edilecektir ve acil durumlar için temiz su olarak kullanılabilecektir. +15.25 kotunda bulunan 2. Bodrum katta ise, YHT ya da Marmaray kullanıcılarının faydalanabilecekleri 192 araçlık bir otopark alanı yer almaktadır. Bunun yanı sıra ,aynı zamanda, Marmaray hattının paralelinde konumlanan bisiklet yolu doğrudan 2.bodrum kat kotuna bağlanmıştır.

Böylelikle meydanla Fahri Korutürk Caddesi arasındaki yaya akışını kesilmemiş ve bisiklet yolu üzerinde yapılan bat-çık 2.bodrum katta yer alan bisiklet park alanıyla da ilişkilendirilmiştir. Ayrıca, yeşil ulaşıma ağırlık verilmesi suretiyle gelecekte değişecek olan araç tercihine bağlı olarak (bisiklet, e-car, elektrikli motorsiklet, vs.)bu otopark düzenlenebilecektir. Bunların yanı sıra, 2. Bodrum kat afet durumlarında gerekli olacak malzemelerin depolandığı bir depo alanını da içermektedir. Afet için alınan en önemli önlemlerden bir diğeri ise meydan alt kotunda bulunan (+19.90) bir wifi-saat kulesidir, bu sayede afet anında iletişim kopmayacaktır. Tüm bunlara ek olarak, otopark alanları kamusal tuvaletler içermektedir. Dış ve iç mekan arası ilişkiye yönelik olarak, amfide açılan geniş boşluklarda otopark içine bahçeler yapılmış bu sayede doğal havalandırma ve ışık alımını sağlamak hedeflenmiştir.

Bütün bunların yanı sıra belirtmek gerekirse otopark aks aralıkları 8.40 m ve kolon genişliği 70 cm dir. Deprem ve otopark yönetmeliklerine uygun olarak sistem çözümlenmiştir. İncirli’den gelen aksın üzerinde yer alan ve yıkılacak olan polis karakolu alanında okulla komşu olması nedeniyle ve yeşil alan gereksimine yönelik yeşil bir ara bölge olarak dinamik topoğrafya oluşturulmuştur.

Kent kullanıcısının verimli vakit geçirebileceği dinamik topoğrafya ekolojik canlılığın geri getirilmesi odağında atılmış adımlardan biridir.

Bu alan üzerinde yer alan dinamik topoğrafya insanlara kent içinde yeşil yüzeyle ilişki kurdurmayı amaçlamaktadır. Aynı şekilde yayalaştırılan İncirli Caddesi ve mezarlık sınırı içinde benzer bir ara alan oluşturulması öngörülmüştür. Bu sayede yaya aksıda daha tanımlı hale gelmiştir. Buna ek olarak yaya aksı genişliği itibariyle de yaya akışını kesmeden çeşitli kermes veya standların kurulmasına da olanak sağlamaktadır. İncirli Caddesi’nin Bakırköy Meydanı’yla ilişkilendirilen bu bölgesi sahile inen aksın girişi niteliği taşımasıyla yaya hareketi kurgusunu güçlendirmektedir.

Marmaray etrafında kurgulanan eko-arter , tren hattının kent içinde yarattığı boşluğun bir potansiyel olarak görülmesinden dolayı oluşturulan dinlenme - vakit geçirme alanlarıyla çeşitli aktivitelerin yapılmasına olanak sağlamaktadır.

Eko-arter etrafında kurgulanan yoğun yeşil doku aynı zamanda sesi azaltacaktır. Bu da tren hattının daha keyifli bir alan olmasına zemin hazırlayacaktır. Aynı zamanda ekolojik çeşitliliğin şehre yeniden kazandırılmasında önemli bir rol oynayacaktır.

Fahri Korutürk Caddesinin ortasında ani yağmur anlarında baskınları önlemek amacıyla ve yeşil koridorun devamı olması niteliğinde yağmur bahçeleri tasarlanmıştır. Bu bahçeler yaya akışını kesmeyecek şekilde organik bir biçimde caddenin ortasından devam etmektedir. Caddenin ortasında oluşturulan bu yeşil aksa takılan çeşitli kentsel mekanlar yer almaktadır. Bu mekanlar farklı aktivitelerinde cadde üzerinde yer almasını sağlamaktadır. Mini sahne , mini kanopi , oturma birimleri , birbirinden ayrık oturma birimleri , su öğeleri , amfiler gibi çeşitli kentsel mobilyalarla desteklenmiş bir kurgu içeren bu cadde kullanıcılara esnek bir kullanım da sunmaktadır. Aynı zamanda bu bahçeler ve kentsel mekan kurgusu Fahri Korutürk Caddesine yeni bir nefes getirerek kullanıcıların keyifli vakit geçireceği bir yer olmasını sağlarken marka değerini de artıracaktır. Öte yandan Fahri Korutürk Caddesi üzerinde bulunan yağmur bahçeleri ve kaldırım taşlarından filtrelenen suyun yeniden kullanılması hem doğaya katkısı hemde ekonomik yarar bağlamında kullanıcılara kazanç sağlayacaktır.

Bunların dışında cadde girişinde yaya akışını ve sürekliliğini kesen çarşı girişi Marmaray girişinin yanına alınmış , girişi vurgulayacak tasarımıyla da kendine yer bulmuştur. Aynı şekilde caddenin İstanbul caddesiyle birleştiği noktadaki çıkış da yeniden tasarlanmıştır. Sadece bu iki çıkış tutularak çarşı girişlerinin güçlendirilmesi amaçlanmıştır.

Diğer çıkışlar kapatılmamış , yangın çıkışı olarak servis verecek şekilde düzenlenmiştir. Bunların dışında gelecek yıllarda alışveriş alışkanlarının dijitalleşmesinden dolayı çarşı alanının atıl kalacağı tartışılmış ve çarşının potansiyel bir kent müzesi olması düşünülmüştür. Bunun sonucu olarak gelecek yıllarda böyle bir durumda çarşının müzeye çevrilmesi önerilmektedir.

Bunlara ek olarak Fahri Korutürk Caddesi üzerinde yer alan cephelerdeki renk ve tabela kirliliği nedeniyle cephelerde sadeleştirme önerilmiştir.

43

Cephe sadeleştirilmesi önerilirken doğa dostu bir Bakırköy için cephelerde küçük müdahalelerle güneş kırıcıları önerilmiştir. Bu güneş kırıcıları farklı özellikteki cephelerde farklı çalışmaktadır ve aynı zamanda düşeyde bitki yetiştirilmesine de olanak sağlamaktadır. Bu cephe önerisi hızla ısınan dünyamızda var olan cephelerin nasıl ekonomik olarak hızlıca değiştirilip küresel ısınmaya karşı alınan önemlere katkı sunacağına örnektir. Bunun yanı sıra belirlenen renk tonlarında cephelerin yeniden düzenlenmesi ve tabelalarında bu renk ve dokuya uygun sadeleştirilerek yerleştirilmesi önerilmektedir. Böylece daha sakin cepheler kentsel mekanın içerisinde yerini alacaktır.

2.3.2. Peyzaj Kararları Gölgelendirme: Kent Kanopisi Yarışma alanı için üç farklı gölgelendirme aracı kullanılmıştır. Bunlar, strüktür üzeri bitkilendirme, ağaçlardan faydalanma ve enerji üretebilen yapılarla gölgelendirmedir**. Meydan üzerinde bitkilendirilmiş kanopi yoğun geçiş alanlarını ve oturma birimlerini gölgelendirmektedir. Çalışma alanı içerisinde ağaçların altına çoğunlukla oturma birimleri eklenerek kullanıcıların faydalanmaları, ağaçlar ile etkileşimlerinin artması sağlanmıştır. Son olarak Sanatçılar sokağı üst örtüsünün yeniden düzenlenmesi önerilmiş, güneş kolektörleri ile gölgelendirme elemanları kullanılmıştır. Bu sayede Fahri Korutürk caddesinden okunurluğunun arttırılması hedeflenmiştir. Sonuçta, sert zemin yüzeylerde gölgelendirme sağlanmış, kullanıcıların iklim konforu arttırılmış ve enerji üretimi yapılarak böylece karbon pozitif bir alan tasarlanmıştır.

Yağmur Suyu Yönetimi: Yeşil Yaya Aksı ve Yağmur Bahçeleri Dünyada artan su gereksinimine karşı yağmur suyu doğal bir kaynak olarak görülmelidir. Bu yüzden bütün tasarımların temel kaygılarından birinin yağmur suyu yönetimi olması gerekmektedir. Yayalaştırılan Fahri Korutürk ve Ebuzziya Caddesinin orta aksına, yaya aksını kesmeyecek şekilde yerleştirilecek yağmur bahçeleriyle yoğun yağmur sırasında suların filtrelenerek yeraltı sularına karışımının kolaylaştırıldığı ve/ veya yeniden kullanılabileceği bir sistem kurgusu yapılmıştır. Yağmur bahçelerine takılacak farklı fonksiyonlara el verecek şekilde tasarlanan kentsel mekan ve mobilyalarla kullanıcıların farklı aktivitelere ulaşıp kendilerine yaşam alanı bulacağı bir kurgu oluşturulmuştur.

Ayrıca orta aksta, Dikey yukarı büyüyen ve geniş tepe tacına sahip dairesel formlu Tilia tomentosa (hali hazırda en çok bulunan türlerden biri olduğu için) ve Quercus robur türleri kullanılmıştır. Gölge ve güneş oranı göz önünde bulundurularak; sıcak yaz aylarında gölge yaratması, kışın ise güneşin alanı ısıtmasına izin vermesi sebebiyle yaprak döken bir tür seçilmiştir.

Böylece, mevcut ağaç sayısı arttırılarak termal denge ve ısı adası etkisi azaltılmıştır. Ayrıca, yeşil aksın Fahri Korutürk Caddesine değer kattığı ve alışveriş için gelen insanların da keyif alarak bulunduğu bir kent parçasına dönüşmesi amaçlanmıştır.

Yağmur bahçesi yapısı gereği birbirlerinden farklı toprak nem düzeylerine sahip 3 bölgeden oluşur. Toprak nemliliği açısından farklı ihtiyaçlara sahip bitki türleri adaptasyonlarına göre seçilmiştir. Göllenme bölgesinde adaptasyon aralığı geçiş Festuca arundinaceae, Juncus conglomeratus L., Juncus inflexus L., Tamarix parviflor (pembe), Veronica serpyllifolia gibi bitki türleri kullanılmıştır. Eğimli yamaç bölgesi yağmur sularının içe aktığı geçiş bölgesidir. Bu sebeple yarı kurak şartlara dayanıklı Sedum album L., Cynodon dactylon, Fraxinus angustifolia alttür syriaca, Juniperus oxycedrus alttür oxycedrus, Sorghum halepense, Narcissus tazetta alttür tazetta, Juncus aculeatus, Gaura lindheimeri gibi türler seçilmiştir. Kuru tampon bölge olan bahçenin çeperinde ise Erica manipuliflora, Juniperus oxycedrus, Sambucus ebulus, Salvia virtaga gibi türlere tercih edilmiştir. Ayrıca Sorghum halepense, Miscanthus sinensis Andersson, Carthamus tinctorius, Panicum repens, Achillea nobilis, Genista tinctoria, Imperata cylindrica gibi azot kullanıma verimine sahip fotosentetik verimleri yüksek, suya az ihtiyaç duyan ve kuraklığa dayanaklılığı yüksek bitki türleri yağmur bahçeleri olmak üzere alanın birçok yerinde kullanılmıştır. Öte yandan ana meydanda bulunan yer döşemelerinin arasındaki yeşil derzlerden emilecek yağmur suyu zemin altında bulunan arıtma deposunda arıtılarak temiz su deposunda toplanacaktır.Doğal afet durumunda kullanılacaktır.

Bu doğrultuda alanda bitkisel kompozisyon oluşturulurken kentlerin diğer sakinlerinin de barınabilmesine dikkat edilmiştir. Ayrıca yerel çeşitliliği korumak ve meydandaki tek tip tasarımından uzaklaşmak için ağaç, çalı, yer örtücü ve buğdaygillerde yerel ve İstanbul iklimine uyumlu kültüre edilmiş bitki türleri ve yabani otlar kullanılmıştır. Böylece bakım maliyetleri ve sulama ihtiyaçları minimum da tutulmuştur. Alanın kent merkezinde yer alması ve önemli bir odak olması nedeniyle estetik kaygılar önemli olsa da insan, fauna ve floranın karşılılıklı yarar sağlaması, sürecin eğitimsel ve sembolik yanının görünür olması ve ekolojik sistemleri geliştirmesi hedeflenmiştir. Çalışma alanında kentleşmenin baskısıyla bitki örtüsünün seyrekleştiği görülmüştür. Çeperdeki mezarlıklar ve tek ağaçlar haricinde belirgin bir ağaç örtüsü yoktur. Bu yüzden alanda yeşil alanların bağlantılılığı ve yoğunluğunun sağlanması böylece kent yaban hayatının sürekliliği sağlanmıştır. Uygun bitki tür seçimi ve kompozisyonu ile bitkisel tasarım ve kent objeleriye yapısal öneriler geliştirilmiştir. Kuş türlerinin varlığını arttıracak en başarılı tasarım stratejisi ağaç, çalı ve yer örtücüleri arasında geçişin tanımlanması ve bütünlük oluşturmasıdır.

Ağaçların yüksek tepeleri kuş yuvaları yapmak, çalılar ise beslenme ve saklanmak için oldukça önemlidir.

Alanda bulunabilecek kuş türleri arasında Columba livia (Kaya güvercini), Spilopelia senegalensis (Küçük kumru), Psittacula eupatria (İskender papağanı), Pica pica (Saksağan), Corvus monedula (Küçük karga), Corvus cornix (Leş kargası), Cyanistes caeruleus (Mavi baştankara), Parus major (Büyük baştankara), Sturnus vulgaris (Sığırcık), Passer domesticus (Serçe)’dir (Öztürk 2018 & Aslan,2020). Peyzaj tasarımında kent yaban hayatını özellikle de kuşları alana çekebilecek bitkiler Acer pseudoplatanus L., Crataegus monogyna Lindm, Juniperus spp., Sorbus domestica, Ilex aquifolium, Celtis Autralis gibi türlerdir (Öztürk, 2018). Mezarlıklar da Baştankara, Mavi baştankara gibi kuşlar yoğun olarak çekilmektedir. Ayrıca, Bakırköy’ün ve Apus pallidue gibi göçmen kuşların uğradığı alanlardan biridir(Aslan, 2020). Kuş türlerinin bir alanda fazla olma sebeplerinden biri de yakın mesafede yeşil koridorlara yakınlığıdır (Öztürk, 2018).

Bakırköy’ün Biyoçeşitlilik Potansiyelini Keşfetmek: Yerel Flora & Fauna Kentlerdeki yeşil alanlar kuşlar, böcekler ve diğer yaban yaşamının korunması ve geliştirilmesi için önemli habitat alanları oluşturarak biyolojik çeşitliliği korurlar. Meydanın kuşlar, kelebekler ve arılar için de uygun yaşam ortamı sunması, onlara ev sahipliği yapması beklenmektedir.

45

Marmaray hattının eko-artere dönüşümü ve diğer nedenlerle, tasarım tamamlandıktan sonra alana kuş türlerinin çok daha sık ziyaret edeceği varsayılmaktadır. Bitkisel tasarıma ek olarak; kuşluklar, suluklar ve ağaçların üst noktalarında kuş yuvaları kullanılmıştır. Özellikle, yayalaştırılan İncirli Caddesi ve mezarlık keşiminde olan alanın kuşlar için çekim noktasına dönüşmesi beklenmektedir. Arı ve kelebekler için geliştirilen tasarım stratejileri “Marmaray Lineer Ardışık Bitkilendirme Alanı” başlığında verilmiştir. Çağdaş Peyzaj Tasarımı: Ekolojik Katkısı Yüksek Peyzaj Alanları Cephe Bitkilendirmesi Alan içerisinde düşeyde ve yatayda farklı yeşil formları barından ve besleyen vejetasyon mozaikleri oluşturulmuştur. Fahri Korutürk ve Ebuzziya Caddesi’nde farklı tip cephelere sahip hem yeni hem eski çeşitli kullanımdaki binalar bulunmaktadır. Karmaşıklığı düzenlemek (klima üniteleri, tabelalar, vitrinler vs.), bütünlük sağlamak, tasarımın ekolojik kurgusunu destekleyebilmek, enerji verimliliğini sağlamak adına bina çatı ve cephelerine çeşitli öneriler getirilmektedir.

Yeşil Duvar-Cephelerde önerilen yeşil duvar uygulamasıyla kentlerin nefes alan mekânlarını oluşturan doğal çevrenin yapı kabuğuna entegrasyonu sağlanmış olacaktır.Yeşil duvarla biyolojik çeşitlilikte gelişme ile karbondioksit miktarında azalma,hava kalitesinde iyileşme, yağmur suyunun kirletici kimyasallardan, ağır metal ve organik bileşenlerden arınması, UV ışınlarının ve aşırı sıcaklık değişikliklerinin zararlı etkilerine karşı koruma, kent ısı adası etkisini azaltma (daha fazla bitki örtüsü = daha az sıcaklık), yağmur suyunun aşırı ölçüde yüzeysel akışını önlemesine olanak sağlanacaktır. Ayrıca yeşil duvar mekânlara içten, binalara ise dıştan görsel olarak estetik özellik kazandırır.

Isı etkisinin azaltılması ile iç ortam hava kalitesini artırır. Ayrıca sistem ile, binada hava sirkülasyonu, enerji tüketimi ve soğutma amacıyla harcanan enerji miktarı azaltılabilmekte ve fiziksel dış etkilere karşı taşıyıcı sistemin ve cephe malzemesinin korunarak ömrünü uzatma gibi ekonomik yararlar elde edilmektedir.

Çatı Bitkilendirmesi Proje alanına, yapıları soğutmak için gereken enerji miktarının azaltması, yağmur suyu toplaması gibi faydaları olduğu için yeni çatı bahçeleri önerilmiştir. Marmaray duraklarının yol seviyesinde bulunması ve geniş kanopi yüzeyi ile çatı bitkilendirmesine elverişlidir.

Ekstansif çatı bitkilendirme modeli hem Marmaray durağına hem de mevcut binaların üzerine bakım gerektirmeden, hafif, pasif ve uygulanabilir olması sebebiyle kullanılması önerilmektedir. Sığ yetişme ortamına uygun, yağış dışında sulamaya ihtiyaç duymayan Damkoruluğu (Sedum). Compositae (Asteraceae), Lamiaceae, Caryophyllaceae gibi türlerin kullanımı uygundur.

Farkındalık: Etno-eklojik Değerler Kültür ve gündelik hayatın kentlerdeki ekolojik sürdürülebilirliğe katkısını tasarıma ekleyebilmek adına Bakırköy’de kaybolan değerlerin peşine düştük. Yer adlarının (Toponyms) çoğunlukla kültürel izler ile ilişkili olduğu için onları peyzaj göstergesi olarak kabul ettik. Alanda Bakırköy meydanı çevresindeki mahalle isimlerinin İncir, Ceviz, Sakızağacı ve Zeytin olması ve bazı sokaklarda çiçek isimlerinin kullanılması bize ipuçlarını vermiştir. İncir ve Ceviz alanda hâlihazırda yer alırken, sakız ağacını ve zeytini tasarımda soliter bitki olarak kullanıldı. Yarattığı ilgi çekici pitoresk formları ile Bakırköy ve ağacın kent belleğindeki hikayesini anlatan panolar ile farkındalık yaratılmak istendi. Ayrıca panolarda ağaçların etnobotanik değerleri de paylaşılacaktır. Böylece meydan ve çevresi sadece vakit geçirme alanı olmasının yanı sıra açık eğitim alanına da dönüşmesi amaçlanmıştır.

Esnek Mekanlar: Meydan ve Alt Meydan

Eko-Arter: Marmaray Lineer Ardışık Bitkilendirme Alanı

Anıt heykeller sadece görsel bir obje değil aynı zamanda ülke için önemli kişiler ve tarihi olaylarla bağlantı kurmamıza yardımcı olan kentsel bellekte yer eden unsurlardan biridir. Bakırköy meydanı ile özdeşleşen ve önemli buluşma noktalarından biri olan Atatürk Anıtı da Atatürk, halk ve askerin birliğini simgelemektedir. Heykeltraş Prof.

Başoğlu’nun diğer eserleri de incelediğinde çoğunlukla deniz veya yoğun ağaçların önünde, geniş boşluklar içerisinde konumlanmıştır.

Fakat Bakırköy Atatürk Anıtı ise yapıların önünde bulunmakta ve mevcut konumunda ana geçiş aksı dışında kalarak odak olma özelliğini kaybetmiştir. Bu nedenle anıtın arkası fon işlevi görmesi için Cupressus sempervirens L. İle ağaçlandırılmıştır. Ayrıca, alt kottaki meydanın da ana meydana bağlanmasıyla doğu-batı aksının başlangıcında kalan heykel tekrar görsel odak haline gelmiştir. Alt meydanda platform üzerinde dekoratif gövde ve çiçeklere sahip Olea europaea L., Pistacia lentiscus ve Cercis siliquastrum L. kullanılmıştır. Doğal türlerin yanında İstanbul için egzotik türlerden doğallaşmış bazı türler kent belleği ve kimliği açısından önemlidir. Bu yüzden bu türler de tasarımda kullanılmıştır.

Otoparkta doğal aydınlatma yaratan hem de alana dinamik bir görüntü veren açıklıklardan Elaeagnus angustifolia L. ağaçlar çıkmaktadır.

Otopark katında bulunan yeşil alana ise yarı-gölge, gölge seven Pteridium, Prunella, Saxifraga, Pulmonaria, Tiarella, Trillium, Ajuga, Alchemilla, Arabis, Viola, Bergenia cordifolia, Hydrangea Macrophylla türleri (Erdoğan, 2017) kullanılmıştır.

Aynı zamanda meydan ve çevresinde kullanıcıların vakit geçirebileceği mavi ve yeşilin olduğu yaşam alanları da önerilmiştir.

Marmaray etrafında kurgulanan eko-arter tren hattının kent içinde yarattığı boşluğun bir potansiyel olarak görülmesinden dolayı oluşturulan dinlenme - vakit geçirme alanlarıyla çeşitli aktivitelerin yapılmasına olanak sağlamaktadır. Bu da tren hattının etrafının daha keyifli bir alan olmasına zemin hazırlayacaktır. Yeşil alanları birleştirme vurgusu ile kurgulanan alan ekolojik sistemin aktif bir bileşeni olarak değerlendirilmiştir. Özellikle arılar ve arılar kadar tozlaşmanın önemli bir halkası olan kelebekleri (Alanda olabilecek kelebek türleri; Vanessa atalanta, Carchaodus alcea, Lycaena plaeas, Papilio machaon) de çekecek şekilde tasarlanmıştır. Alt kotta atıl kalan kısımlarda aynı şekilde değerlendirilmiştir. Yolcular ile bitkilendirme alanı arasına cam paneller eklenmesi önerilip biraz daha izole olunması istenmiştir. Marmaray istasyonuna bilgilendirme panoları eklenerek, bekleme sırasında türler ile ilgili bilgi edinme fırsatı sağlanmıştır.

Ardışık bitkilendirme yöntemi ile alanın katmanlı, dönüşümlü ve farklı çiçeklenme mevsimlerine sahip bitkilerin kullanılmasıyla tüm yıl görselliğini koruyan bir alana dönüşmesi hedeflenmiştir (Url-a). Birçok doğal bitki türünü barındıracaktır. Aynı zamanda Lavandula angustifolia Mill., Tilia tomentosa Moench., Trifolium repens L. var. Repens., Echium vulgare L., Erica arborea L., Juniperus squamata ‘Blue star’, Rosmarinus officinalis, Geranium tuberosum L., Buddleja davidii, Trifolium pachycalyx Zoh., Symphytum pseudobulbosum Azn, Viola odorata L. gibi bitki türleri nektar ve polen kaynağı olmaları, hem de farklı dönemlerde çiçeklenmeleri sebebiyle tasarımda yer verilecektir. Acer platanoides L. hem iyi bir arı konukçusu olması hem de olumsuz koşullara toleransının yüksek olması nedeniyle sıklıkla kullanılmıştır. Kenti bölen önemli çizgisel bir alan yaratan Marmaray hattı böylece ekolojik kurguyu birleştiren, biyo-çeşitliliğin şehre yeniden kazandırılmasında önemli bir rol oynayan, gürültüyü azaltma gibi çok farklı fonksiyonlara sahip bir alana dönüşmüştür.

47

Dinamik Topografya: Zaman Geçirme Alanı

Son sözler..

İncirli’den gelen aksın üzerinde yer alan polis karakolu alanı okula sınır olmasından dolayı orada yeşil bir ara bölge oluşturularak insanların vakit geçirecekleri bir alan oluşturulmuştur. Bu alan üzerinde yer alan tepecikli çim alan insanların vakit geçirmesine, durup dinlenebilmesine, beklemesine ve çocukların oyun oynayabileceği alanlara olanak sağlamaktadır. Tepeciklerin ekolojik açıdan önemi ise yüzey artırıcı eğimli topografyadan oluşması nedeniyle yağmur suyu yönetimine destek olacaktır. Aynı zamanda İncirli Caddesi ve mezarlık sınırı ile birlikte yaya aksı daha tanımlı hale gelmiştir. Bunların yanı sıra yaya aksı genişliği itibariyle de yaya akışını kesmeden çeşitli kermes veya stantların kurulmasına da olanak sağlamaktadır. İncirli Caddesinin Meydanla son bulan bu bölgesi adeta meydan ve Fahri Korutürk Caddesi için de giriş niteliği taşımasıyla da kentten Marmara denizine ulaşan yaya aksı kurgusunu da güçlendirmektedir.

Proje alanında mevcut türler korunmuş, bu türlerin varlığı da dikkate alınarak yeni öneriler geliştirilmiştir. Yeni türler tasarıma eklenirken; İstanbul’un ve özellikle Bakırköy’ün içerisinde olduğu nispeten Akdeniz iklimi etkisinin de daha fazla hissedildiği iklime adapte doğal türler, bakım ve su isteğini az olan doğallaşmış türler kullanılmıştır. Aynı zamanda gölgelendirme ya da yaban habitatını çekiyor olması gibi ekolojik katkısı olması istenmiştir. Bu parametrelere ek olarak vejetasyonun kültürel geçmişleri de göz önünde tutulmuştur.

Malzeme Seçimi Malzemeler ışıma kat sayıları düşünülerek açık renk doğal taş, meydanda çim taşı gibi açık ızgara sistemi ve yer yer kullanılmak üzere geri dönüştürülmüş malzemeler olarak önerilmiştir. Sızdırmaz yüzeyler olarak tanımlanan asfalt ve beton gibi malzemeleri gerekli olmadığı sürece kullanılmamıştır. Alanda mevcut bulunan malzemeler geri dönüşüm tasarımlarıyla içine yedirilmiştir. Örneğin, beton kaplamalar küçük parçalara bölünerek yer döşemesi ve yeşil alan arasında bir sınırlayıcı olarak önerilmiştir. Böylece malzemenin geri dönüşümü ve geçirgen yüzeyler arttırılmıştır. Bütün cam öğeler geri dönüştürülmüş camdan üretilecektir.

2.3.3. Enerji Verimliliği Kararları

Kullanıcı konforunu engelleyen bu sorunlar bulunan binaların tespit edilmesi ve gerekli olan bakım ve onarımın yapılması ve sorunların ortadan kaldırılması önerilmektedir. Yarışma alanındaki yapılarda, ısı ve ses izolasyonunun performansı gerekli malzemelerle güçlendirecektir.

-Güneş Paneli Tasarım alanı içerisindeki binaların çatılarında kullanılması önerilmektedir. Güneş panellerinden elde edilen enerjinin konumlandığı yapıya fayda sağlamasının yanında, peyzaj aydınlatması için de aktif bir rol oynayacağı düşünülmüştür. Tasarım alanının bitişiğinde bulunan binaların %25’inde güneş paneli kullanılması önerilmektedir.

Bu durumda elde edilen günlük enerji 427,68 kW, yıllık 156,103 kW olacaktır.

-Otopark Havalandırma ve Yangın Tahliyesi Proje kapsamında 1. Ve 2. Bodrumdan oluşan otopark katları otobüs durakları, araç otoparkı, bisiklet parkı, yağmur suyunun arıtılarak temiz suya dönüştüğü depoları ve kamusal tuvaletleri kapsamaktadır. Özellikle otopark havalandırmasında kullanılan jet fan sistemleri ile bu ortamdaki iç hava kalitesi yüksek seviyede sağlanacaktır. Jet fanlar yüksek oranda hava debisi elde edebilir hava sirkülasyonunu düşük devirlerde sürekli yada yüksek devirlerde hızla sunmakta olduklarından ötürü tercih edilmiştir. Otopark katlarında aynı zamanda uzaktan kontrol edilen jet fanlar aracılığıyla mekanik duman tahliye sistemi oluşturulacaktır. Böylelikle yangın durumunda insanların kaçışına ve itfaiye personelinin yangına müdahalesine yardımcı olunacaktır. Otoparka rampa vasıtası ile alınan taze hava akışı üzerinde, Jet Fanlı sistem, çok daha yüksek bir kontrol imkânı sunduğu için, günlük havalandırmada üstün performans göstermektedir.Bunun yanı sıra otopark içinde yer alan bahçelerin üzerinde açılan yarıklarla içeriye doğal hava akışı da sağlanmaktadır.

-Güneş Kırıcı Fahri Korutürk Caddesinde yer alan cepheler incelendiğinde, cephelerde panjur kullanımı dikkat çekmektedir. Buna istinaden güneş kırıcı sistemlerin cadde boyunca güneş ışığına maruz kalan cephelerde bir ihtiyaç olduğunu düşünülebilir. Bu bağlamda cephe önüne kolayca monte edilebilecek hafif çelik strüktür sistemleri önerilmiştir.

Güneş kırıcı sistem hafif çelik profillerden oluşmakta, metal mesh ile kaplanmaktadır. Öte yandan bu eleman içerdiği ahşap saksılarla cephe boyunca bitkilendirmeye olanak sağlamaktadır. Ayrıca, istenilen yerlerde metal ızgaralarla ince balkona dönüşerek özellikle ofis alanların ihtiyacı olan düşey nefes alma noktalarına dönüşmektedir.

Bu güneş kırıcı strüktür ekonomik oluşuyla ve uygulama kolaylığıyla da kullanıcılara yarar sağlayacaktır. Ayrıca giydirme cephelerde uygun olanların üzerine de metal mesh ile kaplanması önerilmektedir.

Böylece bu iki farklı cephe türü arasında dil bütünlüğünün sağlanması ile güneş enerjisinin yarattığı olumsuz koşulların iyileştirilmesi hedeflenmektedir.

-Aydınlatma Aydınlatmanın aşırı fazla olmaması, verimli bir şekilde sağlanması, düşük enerji tüketen aydınlatma elemanlarının kullanımı enerji verimliliğini artırmaktadır. Meydan ve çevresinin aydınlatma tasarımında ince uzun LED aydınlatmalar tercih edilmiştir. LED’li aydınlatma aygıtları ile yüksek ışık verimi, düşük enerji tüketimi, uzun ömür, daha iyi bir ışık yönlendirme seviyesi, düşük ultraviyole ve kızıl ötesi ışıması gibi çeşitli faydalar elde edilecektir. LED teknolojisi cisimleri ışığıyla yaşlandırmaması şoka ve titreşime dirençli olmaları gibi avantajları da bulunmaktadır.

-Isı İzolasyonu ve Bakım Onarım Alan ve çevresine ait yapı durumu analizine bakıldığında büyük çoğunluğunun orta dereceli olduğu görülmektedir. Bakırköy’de bulunan bazı yapılarda, çeşitli sebepler ile bakım-onarım vakti gelmiş veya yapım aşamasında yanlış uygulamadan dolayı verimsiz çalışan izolasyon sorunları çıkabilmektedir.Özellikle de ısı ve su izolasyonundan kaynaklı oluşabilecek sorunlarla karşılaşılmaktadır.

49

2.3.4. Dijital Platform - Bakırköy Mobil Uygulaması Şehir için tasarlanmış dijital platformlar 21. Yüzyılın gerekliliği niteliğinde olup, insanların hem birbirleriyle hem de çevreleriyle olan ilişkilerini güçlendirmesini sağlar. Bakırköy Mobil uygulamasıyla, kent sakinlerinin çevreyle olan ilişkisinin artması hedeflenmiştir. Bu uygulamayla kent sakinleri bir dizi semt rotasına ulaşarak, bölgeyi tanıma fırsatı yakalar. Rotalar; kaçış rotası, kültür rotası, perma kültür rotası ve etno-ekoloji rotası olarak 4 bölümden oluşmaktadır. Öte yandan meydan ve çevresinde sokak sanatçılarının kendilerine yer bulacakları platformlar (kent sahnesi gb) önerilmiştir. Bakırköy Mobil ile meydandaki aktiviteler farklı bitkiler hakkındaki bilgiler , farklı ulaşım ağlarının entegrasyonu hakkındaki bilgiler ve afet durumunda kent sakinlerini yönlendirecek bilgilerle meydan ve çevresinin kullanımının kolaylaştırılması için dijital bir platformda önerilmektedir. Kültür rotası kişinin çevresindeki tarihi veya kültürel mekanları keşfetme olanağını vermekte ve etkinlik takvimiyle entegre çalışmaktadır. Perma kültür rotası ise çevredeki bitki örtülerinin kent sakinleri tarafından haritalamasını sağlar ve interaktif bir şekilde bölgedeki bio-çeşitliliği fotoğraflayarak gelişirken kolektif kullanımlı ortabahçelerin ulaşımını kolaylaştırmaktadır. Etno-ekoloji haritasıyla, ekolojinin bu bölgede sosyal ve antropolojik olarak tarihten günümüze nasıl aktarıldığını gösterirken alandaki bitki ve canlılar hakkında bilgiler sunarken , alanın eğitim platformuna da dönüşmesini desteklemektedir. Diğer önemli fonksiyonları da meydandaki aktiviteler, farklı bitkiler ve farklı ulaşım ağlarının entegrasyonu hakkındaki bilgi vermektir.

Bakırköy Mobil Uygulama

İçerik

Afet Kaçış Rotaları

Afet Kaçış Rotaları-Zoom in

Kültür Rotası

Kültür Rotası-Yakın Plan

Etno-Ekoloji ve Bakırköy

Etno-Ekoloji Detay

Kaynak: Aslan., S. (2020). ITU Graduation Project spring’2020.

Erdoğan., R. (2017). Kaya Bahçelerinde Bitkilendirme. http://www.yazreyhan.com 16.07.2020 tarihinde erişildi. Öztürk., T. (2018). İstanbul’daki Park Ve Korularda Kuş Türlerinin Peyzaj Elemanları ile İlişkisinin Değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi, İstanbul.

Url-a: https://mobil.ngbb.org.tr/details.php?id=9&type=3 16.07.2020 tarihinde erişildi.

Perma Kültür Rotası

Url-b. https://www.asla.org/sustainablelandscapes/breakwaters.html Analizler kaynak: http://ibb.gov.tr/tr-TR/SubSites/DepremSite/Pages/AvrupaYakasiGuneyiMikrobolgelemeProjesi.aspx

Perma Kültür Rotası-Yakın Plan

51

http://www.ibb.gov.tr/tr-TR/SubSites/DepremSite/PublishingImages/JICA-TUR.pdf

3) PROJE : HAYAT DURAĞI

53

Konsept Diagramları

Halihazır Durum

Marmaray Etrafında Eko - Arter

Fahri Korutürk Caddesi - Yeşil Koridor

Yeşil Aksların kesişiminde ;Meydan Yayalaştırılmış ve Yeşillendirilmiş İncirli Caddesi Genişletilmiş Meydan

Amfileşen ve Alt Kotla Birleşen Meydan Yağmur Bahçeleri Yeni Çarşı Girişleri

55

Yeşil Kent Kanopisi

Vaziyet Plan Ö:1/500

Vaziyet Plan Ö:1/500

57

Projeye Dair Gรถrseller

Meydana aksonometrik bakÄąĹ&#x;

59

Meydandan heykele doğru bakış

Meydandan amfi ve su öğesine doğru bakış

61

Meydandan su öğesi ve kioksa (kahveci) doğru bakış

Meydan metro çıkışından Marmaray girişine doğru bakış

63

Eko-arter’den wifi kulesine ve meydana doğru bakış

Ahşap tescilli binanın arkasından meydana ve kioksa (büfe ,taksi durağı , dükkan ,atm) doğru bakış

65

Meydandan metro çıkışından kioksa(büfe , taksi ,atm ,dükkan) doğru bakış

İncirli Caddesi’nden dinamik topoğrafya , su öğesi ve meydan girişine bakış

67

Dinamik topoğrafyaya doğru bakış

Marmaray girişinden meydan girişine ve eko-artere doğru bakış

69

Eko-arter’den meydana doğru bakış

Marmaray girişinden kioks (dükkan , oturma alanı) ve meydan girişine doğru bakış

71

Eko-arterden Marmaray girişine ve meydana doğru bakış

Fahri Korutürk Caddesine ve çarşı girşine doğru bakış

73

Fahri Korutürk Caddesindeki yağmur bahçesi ve oturma alanına doğru bakış

Fahri Korutürk Caddesindeki yağmur bahçesi ve oturma alanına doğru bakış

75

Fahri Korutürk Caddesindeki yağmur bahçesi ,oturma alanı ve su öğesine doğru bakış

Fahri Korutürk Caddesindeki yağmur bahçesi mini sahneye doğru bakış

77

Fahri Korutürk Caddesindeki yağmur bahçesi ,mini amfiye doğru bakış

İstanbul Caddesinden Fahri Korutürk Caddesine ve çarşı girişine doğru bakış

79

Meydan Etkinlik Diagramları

Konser

Miting

Durup Dinlenme -Geçip Gitme

Kermes

Sokak Sanatçısı Performansı

Yılbaşı Eğlencesi

Müzakere

Toplu Spor Etkinliği -Yoga 81

Meydan Planı Ö:1/200 22.61 TAKSİ DURAĞI

22.32 KİOSK 23.70 ŞÜKRAN ÇİFTLİĞİ SOKAK

OTOPARK GİRİŞ - ÇIKIŞ

OTOBÜS DURAĞI

METRO ÇIKIŞ

Elaeagnus angustifolia L Cercis siliquastrum L.

Elaeagnus angustifolia L Cupressus sempervirens L

Olea europaea L

BAKIRKÖY CUMHURİYET MEYDANI 22.45

Pistacia lentiscus KİOSK 23.70

GENÇLER CADDESİ

A

20.50

19.90

HEYKEL Cupressus sempervirens L

Elaeagnus angustifolia L

Cercis siliquastrum L. Elaeagnus angustifolia L

ASANSÖR RAMPA-MERDİVEN OTOBÜS DURAĞI Acer Plantonoides 19.90

GENÇLER CADDESİ

WİFİ-SAAT KULESİ

METRO ÇIKIŞ

Quercus Frainnetto

21.15

Tillia Tomentosa

21.15

A

1.Bodrum Kat Planı Ö:1/200

TAKSİ DURAĞI

A

B

C

D

E

F

G

H

I

J

K

L

DÜKKAN BÜFE

ATM

DÜKKAN TAKSİ DURAĞI

ATM

1

1

OTOPARK GİRİŞ - ÇIKIŞ

OTOBÜS DURAĞI

2

METRO ÇIKIŞ KORİDOR

2

Elaeagnus angustifolia L DEPO

Cercis siliquastrum L.

Elaeagnus angustifolia L 3

3

Olea europaea L EMZİRME ODASI

4

4

BAY WC

KAMUSAL TUVALET

TEMİZ SU DEPOSU

KİRLİ SU ARITMA SU DEPOSU

A

ENGELLİ WC

20.50

19.90

BAYAN WC

OTOBÜS DURAĞI 18.45

BEKLEME ALANI

BEKLEME ALANI

19.90

Pistacia lentiscus

KAHVECİ

5

5

Elaeagnus angustifolia L

Cercis siliquastrum L.

TEMİZLİK ODASI + DEPO

6

DÜKKAN

DÜKKAN

6

Elaeagnus angustifolia L

DEPO

DURAK AMİRLİĞİ

7

ASANSÖR

7

19.90 OTOBÜS DURAĞI

A

B

C

D

E

F

G

H

I

J

19.90K

WİFİ-SAAT KULESİ

METRO ÇIKIŞ L

Quercus Frainnetto Tillia Tomentosa

83

A

2.Bodrum Kat Planı Ö:1/200 A

B

C

D

E

F

G

H

I

J

K

L

1

1

2

2

3

3

4

4

EMZİRME ODASI

5

5

ENGELLİ WC

A

BAY WC

KAMUSAL TUVALET

BAYAN WC

OTOPARK 15.25

A 6

6

TEMİZLİK ODASI + DEPO

7

7

8

8

9

9

A

B

C

D

E

F

G

H

I

J

K

L

A-A Kesiti Ö:1/200

A

B

C

D

E

F

G

H

I

J

K

L

10.00 (32.45) Kanopi

GENÇLER CADDESİ

BAKIRKÖY CUMHURİYET MEYDANI

03.70 Kioks

00.00 (22.45) Meydan

-03.50 (18.45) Bodrum 1

DÜKKAN

KİRLİ SU ARITMA SU DEPOSU

TEMİZ SU DEPOSU

BAY WC

OTOBÜS BEKLEME ALANI

OTOBÜS DURAĞI

OTOBÜS BEKLEME ALANI

OTOPARK

-06.70 (15.25) Bodrum 2

BAY WC

85

DÜKKAN

BELEDİYE HEKİMİ SOKAK

Detay Ö:1/50

Fahri Korutürk Caddesi

Bitki Diagramı

***Diyagram proje alanında sayıca fazla kullanılan bitki türlerinin etnobotanik (ve etnoekolojik) değerlerini gösterir. Bu vurgu alan içerisinde kullanılacak bitkilerin yanında bilgilendirici kartlar olacaktır. Bu şekilde bitkilerin sadece dekoratif bir meta olmadığı, yararlanılan birçok özelliğinin görünür olması ve farkındalık oluşturması hedeflenmiştir.

87

SONSÖZ Farklı disiplinleri bir araya getiren bu çalışmadaki amacımız sadece Bakırköy ölçeğinde değil İstanbul ölçeğinde de farkındalık yaratacak bir proje ortaya koymaktı. Bu doğrultuda projeyi farklı ölçeklerde ele aldık. En önemlisi çalışırken bir kent parçasının kentin kendisinden ve geçmişinden bağımsız olarak tasarlanamayacağını bir kez daha anlamımız oldu. Öte yandan çalışma sürecinde yaşayan bir organizma olarak büyüyen ve sürekli değişen kentin tasarım sürecinin asla bitmeyeceğini bilerek ve bunu anlayarak , elimizden geldiğince , yalın ve kentlinin kendine yaşam alanı bulabileceği bir kentsel mekan tasarlamaya ve çok fazla değişerek günümüze ulaşmış, yeşille bağı kopmuş bu kentsel dokuyu yeniden yeşille buluşturarak geçmişteki ekolojik örüntüsüne atıfta bulunmaya çalıştık.

89

91