โครงการศึกษาสถานการณ์และโอกาสการส่งเสริมตลาดการท่องเทีย ่ วกลุม ่ Eco & Adventure
บทสรุปผูบ ้ ริหาร กระแสการท่ อ งเที่ย วของโลก มีแ นวโน ม ้ มุ่ง เน น ้ การท่ อ งเที่ย วที่ม ีค วามรั บ ผิด ชอบต่ อ สิง่ แวดล ้อมมากขึน ้ นักท่องเทีย ่ วหลายกลุ่ม เริม ่ ให ้ความสาคัญกับกิจกรรมทีไ่ ม่ทาลายธรรมชาติ และ เป็ นการท่องเทีย ่ วทีม ่ ค ี วามรับผิดชอบมากขึน ้ หลายประเทศได ้มีมม ุ มองทีส ่ าคัญว่า การท่องเทีย ่ วแบบ มวลชน (Mass Tourism) ก่อให ้เกิดการใช ้ทรัพยากรอย่างขาดความระมัดระวัง ทาให ้เกิดปั ญหาด ้าน สิง่ แวดล ้อมในระยะยาว ดังนั น ้ วัตถุประสงค์ของการท่องเทีย ่ วจึงมีการพัฒนาขึน ้ มาเป็ นการบริหาร จัดการ และการเพิม ่ คุณค่าของการท่องเทีย ่ ว โดยการท่องเทีย ่ วไม่เพียงแค่เพือ ่ พักผ่อนหย่อนใจ แต่ ได ้พัฒนามาเป็ นการหาความรู ้ การท ้าทายศักยภาพทางร่างกายและจิตใจ รวมถึง การรับผิดชอบต่อ สิง่ แวดล ้อม ด ้วยเหตุนี้ ผู ้ประกอบการจึงต ้องปรับตัว เพือ ่ ตอบสนองความต ้องการของนั กท่องเทีย ่ ว กลุม ่ เฉพาะ การท่องเทีย ่ วเชิงนิเวศและผจญภัย ถือ เป็ นการท่อ งเที่ยวกลุ่ม เฉพาะรูปแบบหนึง่ ที่ตอบ กระแสอนุ รักษ์ ธรรมชาติ และการตระหนั กถึงความสาคัญของสิง่ แวดล ้อม ปั จจุบันการท่องเทีย ่ วเชิง นิเ วศและผจญภั ย ได ร้ ั บ ความนิย มมากขึน ้ ตามล าดั บ โดยเฉพาะสถานที่ ท ี่ม ีค วามสมบู ร ณ์ ข อง ทรั พ ยากรและกิจ กรรมเชิง นิ เ วศและผจญภั ย ที่ ม ี ม าตรฐาน และเป็ นที่ ด ึง ดู ด ความสนใจของ นั ก ท่องเที่ยวทั ง้ ชาวไทยและชาวต่า งประเทศ ทั ง้ นี้ ก ารท่อ งเที่ยวเชิง นิเ วศและผจญภัยถือ เป็ นการ ท่อ งเที่ยวอีก รูป แบบหนึ่งที่ใ ห ้ความส าคั ญ ต่อ การพั ก ผ่อ นกับ ธรรมชาติ และเนน ้ กิจ กรรมที่เ กีย ่ วกับ สิง่ แวดล อ ้ มเป็ นหลั ก เป็ นการเดิน ทางไปยั ง แหล่ ง ท่ อ งเที่ ย วทางธรรมชาติท ี่ ม ีลั ก ษณะพิเ ศษที่ นั กท่องเทีย ่ วเข ้าไปแล ้วได ้รับความเพลิดเพลิน ตืน ่ เต ้น ท ้าทาย ผจญภัย และได ้ประสบการณ์แปลก ใหม่ ซึง่ ในปั จจุบันมีผู ้ประกอบการหลายรายหันมาให ้ความสาคัญกับกิจกรรมท่องเทีย ่ วรูปแบบนี้ เช่น การพายเรือคายัค ล่อ งแก่ง ปี นเขา โรยตัว ดูนก และเดินป่ าเป็ นต ้น โดยกิจ กรรมถูก พัฒนาขึน ้ ตาม ความต ้องการของนักท่องเทีย ่ วทีต ่ ้องการศึกษาความเป็ นธรรมชาติ กลุ่มทีร่ ักในความท ้าทาย หรือการ นาความแปลกใหม่มาผสมผสานกับความท ้าทายทาให ้การท่องเทีย ่ วเชิงนิเวศและผจญภัยได ้รับความ สนใจจากนักท่องเทีย ่ วมากยิง่ ขึน ้ โดยการศึกษานีม ้ วี ัตถุประสงค์ ดังนี้ 1) เพือ ่ ศึกษาสถานการณ์ด ้านตลาดการท่องเทีย ่ วกลุ่ม Eco & Adventure เช่น สภาพ การตลาด สภาพปั จจัยแวดล ้อมต่างๆ ความพร ้อมด ้านทรัพยากรธรรมชาติ ข ้อได ้เปรียบ-เสียเปรียบ ทีม ่ ี ผลต่อการส่งเสริมตลาดกลุม ่ นักท่องเทีย ่ ว Eco & Adventure ของประเทศไทยในปั จจุบัน และโอกาส การขยายตัวของตลาดโดยวิเคราะห์จากความคิดเห็นและมุมมองด ้านการตลาดของผู ้ประกอบการ และ ผู ้ทีเ่ กีย ่ วข ้อง 2) เพือ ่ ศึกษาความคิดเห็นและมุมมองของนั กท่องเทีย ่ ว Eco & Adventure โดยเฉพาะ ด ้านการรับรู ้และทัศนคติทม ี่ ต ี ่อการท่องเทีย ่ วกลุ่ม Eco & Adventure ของประเทศไทยลักษณะ กิจกรรมทีต ่ ้องการ และข ้อเสนอแนะ เพือ ่ ปรับปรุงและเตรียมความพร ้อมสาหรับการแข่งขันในอนาคต การศึกษาในครัง้ นี้ เป็ นการวิจัยทีผ ่ สมผสานระหว่างการวิจั ยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research)และการวิจัยเชิงปริมาณ (Quantitative Research) เพือ ่ ศึกษาความคิดเห็น ความต ้องการ รวมทัง้ มุมมองของกลุ่มนั กท่องเทีย ่ วเชิงนิเวศและผจญภัย โดยเฉพาะด ้านการรับรู ้และทัศนคติทม ี่ ต ี ่อ การท่ อ งเที่ ย วเชิง นิ เ วศและผจญภั ย ของประเทศไทย รวมถึง ลั ก ษณะกิจ กรรมที่ ต อ ้ งการ และ ข ้อเสนอแนะ เพือ ่ ปรับปรุงและเตรียมความพร ้อมสาหรับการแข่งขันในอนาคตทัง้ นี้ในส่วนของการวิจัย เชิงคุณภาพ เป็ นการสัมภาษณ์กลุ่มเป้ าหมายใน 6 พืน ้ ทีห ่ ลัก ซึง่ สามารถแบ่งออกเป็ น 15 จังหวัด ประกอบด ้วย เชีย งใหม่ แม่ฮ่อ งสอน น่ า น พิษ ณุ โ ลก เพชรบูร ณ์ สระบุรี นครราชสีม า นครนายก ่ แบบเจาะจง (Purposive ปราจีนบุรี เลย หนองคาย กาญจนบุรี เพชรบุรี กระบีแ ่ ละตรัง โดยใช ้วิธก ี ารสุม
3
โครงการศึกษาสถานการณ์และโอกาสการส่งเสริมตลาดการท่องเทีย ่ วกลุม ่ Eco & Adventure
Random Sampling) จ านวนทั ้ง หมด 350 คนได แ ้ ก่ ผู ป ้ ระกอบการ นั ก ท่ อ งเที่ ย วชาวไทย นั กท่องเทีย ่ วชาวต่างชาติ หน่ วยงานภาครั ฐส่ว นจังหวัด คนในชุมชนท ้องถิน ่ หน่ ว ยงานทีเ่ กีย ่ วข ้อง โดยในส่วนการวิจัยเชิงปริมาณ เป็ นการสารวจทัศนคติและมุมมองการท่องเทีย ่ วเชิงนิเวศและผจญภัย ้กลุ ของนั กท่องเทีย ่ ว จะใช ่มตัวอย่างนั กท่องเทีย ่ วชาวไทยและชาวต่างชาติในกลุ่มเป้ าหมายใน 6 พืน ้ ทีห ่ ลัก ซึง่ สามารถแบ่งออกเป็ น 15 จังหวัด ดังกล่าวมาแล ้วข ้างต ้น โดยการกาหนดขนาดตัวอย่าง กรณีทราบจานวนประชากร จากจานวนนั กท่องเทีย ่ วชาวไทยและชาวต่างชาติทม ี่ าท่องเทีย ่ วในเขต พื้น ที่จั ง หวั ด เป้ าหมายทั ง้ 15 จั ง หวั ด จ านวน 2,250 คนทั ง้ นี้ ส ถิต ิท ี่ใ ช ้มีทั ง้ สถิต ิเ ชิง พรรณนา (Descriptive Statistic) และสถิตเิ ชิงวิเคราะห์ (Statistical Analysis) ผลการศึกษามีดังต่อไปนี้ การวิเคราะห์จด ุ แข็งจุดอ่อนของการท่องเทีย ่ วเชงิ นิเวศและผจญภ ัยของประเทศไทย เมือ ่ วิเคราะห์จด ุ แข็ง และจุดอ่อน ของการท่องเทีย ่ วเชิงนิเวศและผจญภัยของประเทศไทย เพือ ่ ประเมินความพร ้อมในการวางกลยุทธ์การแข่งขันพบสาระสาคัญ ดังต่อไปนี้ จุดแข็ง ปัจจ ัยด้านทร ัพยากรธรรมชาติ 1. ความมีเอกลักษณ์เฉพาะถิน ่ และความดึงดูดใจความมีเอกลักษณ์โดดเด่น โดยเฉพาะ ด ้านนิเวศวิทยาและลักษณะเด่นด ้านกายภาพโดยเฉพาะภูเขา และทะเล ทีม ่ ค ี วามสวยงาม 2. ในหลายพื้นที่ ยังคงมีความอุดมสมบูรณ์ ทางชีวภาพและพันธุพ ์ ช ื อยู่มากถึงแม ้ว่า บาง ่ มโทรมไปมากก็ตาม พืน ้ ทีจ ่ ะเสือ 3. สภาพพื้นที่มค ี วามสัม พันธ์เ หมาะสมกับกิจกรรมเชิงนิเวศและผจญภัย ซึง่ หลายพืน ้ ที่ ของไทย สามารถจั ด กิจ กรรมเชิง นิเ วศและผจญภัยได ้หลากหลาย ไม่ว่า จะเป็ นกิจ กรรมแบบ Soft Adventure เช่น การชมธรรมชาติและ Hard Adventure เช่น การปี นผา ล่องแพ หรือดาน้ า เป็ นต ้น
ปัจจ ัยด้านความพร้อมของผูป ้ ระกอบการ 4. ต น ้ ทุ น ด า้ นแรงงานของประเทศไทยยั ง ไม่ สู ง มากนั ก เมื่ อ เที ย บกั บ ประเทศอื่ น โดยเฉพาะแรงงานทีเ่ ป็ นชุมชนท ้องถิน ่ 5. ผู ้ประกอบการด ้านท่องเทีย ่ วเชิงนิเวศและผจญภัย มีความแข็งแรง มีการรวมตัวกัน เพือ ่ ช่วยเหลือกันทัง้ ในด ้านนโยบายและด ้านการตลาด ทาให ้เกิดความร่วมมืออย่างเป็ นรูปธรรม 6. การจัดรูปแบบกิจกรรมในบางพืน ้ ทีม ่ ค ี วามตืน ่ เต ้น และสามารถดึงดูดนั กท่องเทีย ่ วได ้ดี เพราะมีความท ้าทาย และมีมาตรฐานเพียงพอสาหรับนักท่องเทีย ่ วต่างชาติ
ปัจจ ัยด้านการตลาด 7. ราคาของการท่องเทีย ่ วเชิงนิเวศและผจญภัยมีความคุ ้มค่าต่อการท่องเทีย ่ วสูง (Value ่ งว่าง (Value Gap) ที่ to money) ทาให ้นั กท่องเทีย ่ วนิยมมาท่องเทีย ่ วในประเทศไทย และยังมีชอ สามารถขยับราคาขึน ้ ได ้ หากกิจกรรมทีน ่ าเสนอมีคณ ุ ภาพทีเ่ พียงพอ 4
โครงการศึกษาสถานการณ์และโอกาสการส่งเสริมตลาดการท่องเทีย ่ วกลุม ่ Eco & Adventure
ปัจจ ัยด้านนโยบาย 8. ผู ้บริหารระดั บสูงของประเทศ มีความรู ้และความเข ้าใจ โดยมีการกาหนดนโยบายใน ระดับประเทศทีส ่ อดคล ้องกับการท่องเทีย ่ วเชิงนิเวศและผจญภัยอย่างชัดเจน และหน่วยงานราชการใน หลายจังหวัด ได ้กาหนดนโยบายทีม ่ ค ี วามสอดคล ้องกับนโยบายระดับ ประเทศ ขาดเพียงการนาไป ปฏิบต ั ใิ ห ้เกิดขึน ้ จริง จุดอ่อน ปัจจ ัยด้านทร ัพยากรธรรมชาติ ่ มโทรม และ 1. ขาดการปรับปรุง ดูแล รักษา อย่างเป็ นรู ปธรรม ทาให ้แหล่งธรรมชาติเสือ ชุมชนท ้องถิน ่ บางกลุม ่ ยังขาดจิตสานึกในการอนุรักษ์ เช่น การเผาป่ า การล่าสัตว์ เป็ นต ้น 2. การเข ้าถึง พื้น ที่ท่ อ งเที่ย วเชิง นิเ วศและผจญภั ย ส าหรั บ นั ก ท่ อ งเที่ย วชาวไทย และ นั กท่องเทีย ่ วชาวต่างชาติ ยังมีอุปสรรคหลายด ้านทีท ่ าให ้เกิดการเข ้าถึงยาก ทัง้ เรือ ่ งของการมีป้าย บอกทาง และการคมนาคมสาธารณะ 3. ขาดการบังคั บ ใช ้อย่า งจริงจั ง ในด ้านมาตรการควบคุม ปริม าณนั ก ท่อ งเที่ยว และขีด ความสามารถในการรองรับได ้ของพืน ้ ที่ (Carrying Capacity) โดยเฉพาะในช่วงฤดูกาลท่องเทีย ่ ว
ปัจจ ัยด้านความพร้อมของผูป ้ ระกอบการ 4. ผู ้ประกอบการน ้อยรายทีป ่ ระกอบกิจการท่องเทีย ่ วกลุ่ม Eco & Adventure โดยตรง ทัง้ นีส ้ ว่ นใหญ่จะเน ้นการท่องเทีย ่ วแบบมวลชน (Mass Tourism) และยังมีการตัดราคา และลดต ้นทุน ลดคุณภาพ 5. ผู ้ประกอบการยังขาดความเข ้าใจด ้านการท่องเทีย ่ วกลุ่ม Eco & Adventure ทาให ้ขาด ่ สารไปยังนักท่องเทีย การสร ้างคุณค่าจากการเรียนรู ้ การพัฒนาเนือ ้ หา และการสือ ่ ว 6. ผู ้ประกอบการหลายราย ยังไม่ให ้ความสาคัญกับความปลอดภัยของกิจกรรมมากนั ก ทา ่ มั่น ให ้ผู ้ประกอบการบางรายเลือกใช ้อุปกรณ์ทย ี่ ังไม่ได ้มาตรฐาน ส่งผลให ้นั กท่องเทีย ่ วขาดความเชือ ่ ง ในกิจกรรมทีเ่ กีย ่ วข ้องกับความเสีย 7. มัคคุเทศก์ และผู ้มีหน ้าทีน ่ าเทีย ่ ว ทีม ่ ค ี วามรู ้ด ้านการท่องเทีย ่ วกลุ่ม Eco & Adventure มีจานวนไม่เพียงพอ รวมถึงขาดการวางระบบการศึกษา เพือ ่ พัฒนามัคคุเทศก์ให ้เพียงพอต่อความต ้องการ 8. ผู ้ประกอบการขนาดเล็ก ขาดความรู ้ด ้านการทาการตลาด และขาดอานาจในการต่อรอง ทาให ้ไม่สามารถอยูร่ อดได ้ โดยเฉพาะนอกฤดูกาลท่องเทีย ่ ว ทาให ้ปิ ดตัวลงจานวนมาก 9. ขาดการสารวจความพึงพอใจ และขาดการพัฒนาคุณภาพและรูปแบบของกิจกรรมอย่าง ต่อเนือ ่ ง
ปัจจ ัยด้านการตลาด ั เจน 10. ภาพลักษณ์ด ้านการท่องเทีย ่ วกลุม ่ Eco & Adventure ของประเทศไทยยังไม่ชด 5
โครงการศึกษาสถานการณ์และโอกาสการส่งเสริมตลาดการท่องเทีย ่ วกลุม ่ Eco & Adventure
11. ขาดการสร ้างจุด ขาย และสร ้างแรงบันดาลใจให ้กับนั ก ท่องเทีย ่ ว ในการมายังพืน ้ ที่ ่ มโยงและต่อเนือ รวมถึงความเชือ ่ งของกิจกรรมยังมีน ้อย 12. การก าหนดราคายั ง ไม่เ หมาะสม ผู ้ประกอบการบางรายก าหนดราคาค่ อ นข ้างต่ า มุ่ ง เน น ้ เพี ย งจ านวนนั ก ท่ อ งเที่ ย ว เนื่ อ งจากขาดความสามารถในการท าการตลาด ท าให ไ้ ด ้ นั กท่องเทีย ่ วไม่ตรงกับกลุ่มเป้ าหมาย ส่งผลให ้รายได ้ไม่เพียงพอต่อการนามาพัฒนารูปแบบกิจกรรม รวมถึงการลดต ้นทุน ทาให ้ขาดมาตรฐาน 13. ขาดการทาการตลาดด ้านออนไลน์ หรือเว็บไซต์ โดยเฉพาะเว็บไซต์ภาษาอังกฤษ ทา ให ้นั กท่องเทีย ่ วต่างชาติ ไม่ทราบว่า ประเทศไทยมีกจ ิ กรรมท่องเทีย ่ วกลุ่ม Eco & Adventure ที่ น่าสนใจและมีมาตรฐาน
ปัจจ ัยด้านนโยบาย 14. หน่ ว ยงานที่เ กี่ย วข ้องในระดั บ ปฏิบั ต ิก าร ยั ง ไม่ ส ามารถน าแนวนโยบายด า้ นการ ท่องเทีย ่ วกลุม ่ Eco & Adventure มาปฏิบต ั ไิ ด ้อย่างเป็ นรูปธรรม ่ มโยงบทบาทและภารกิจของหน่วยงานหลักด ้านการท่องเทีย 15. ความเชือ ่ วยังไม่ราบรืน ่ ตลอดกระบวนการ ทาให ้ขัน ้ ตอนยังมีค วามซับซ ้อนได ้แก่ กระทรวงการท่องเที่ยวและกีฬากรมการ ท่องเทีย ่ ว โอกาส 1. กระแสความนิยมท่องเทีย ่ วทางเลือก โดยเฉพาะท่องเทีย ่ วกลุ่ม Eco & Adventure มี แนวโน ้มการเติบโตทั่วโลก สูงขึน ้ อย่างมาก 2. เหตุก ารณ์ ภัยพิบัต ท ิ ี่เ กิด สูง ขึน ้ ทั่ ว โลกในช่ว งที่ผ่า นมา ท าให ้เกิดกระแสการท่องเที่ยว อย่างมีความรับผิดชอบต่อสิง่ แวดล ้อม และนักท่องเทีย ่ วให ้ความสาคัญกับการอนุรักษ์ มากขึน ้ 3. การขยายตัวของสายการบินต ้นทุนต่า ทาให ้นั กท่องเทีย ่ วไทย สามารถเดินทางในช่วง ้ ได ้มากขึน วันหยุดระยะสัน ้ รวมทัง้ ทาให ้จานวนนักท่องเทีย ่ วต่างชาติภายในภูมภ ิ าคมีแนวโน ้มสูงขึน ้ ด ้วย 4. การใช ้เทคโนโลยีสารสนเทศ ทาให ้ผู ้ประกอบการเข ้าถึงกลุ่มนั กท่องเทีย ่ วได ้ดียงิ่ ขึน ้ ใน ต ้นทุนทีต ่ ่าลง นอกจากนี้ นั กท่องเทีย ่ วยังสามารถหาข ้อมูลด ้านการท่องเทีย ่ วเชิงอนุรักษ์ และความรู ้ ด ้านการจัดการกิจกรรมผจญภัยได ้ง่ายขึน ้ 5. การรวมกลุ่ ม ทางเศรษฐกิจ การจั ด ท าข ้อตกลงระหว่ า งประเทศและพั น ธกรณี ต่ า งๆที่ ประเทศไทยได ้จัดทาขึน ้ กับประเทศต่างๆ ก่อให ้เกิดการเคลือ ่ นย ้ายกาลังคน เงินทุน สินค ้าและบริการ ได ้อย่างคล่องตัวมากขึน ้ 6. ความร่วมมือระหว่างประเทศในการเฝ้ าระวังป้ องกันควบคุมโรค การแก ้ไขปั ญหาสภาวะ โลกร ้อน และการรั บ มือ กั บ ภั ยพิบั ต ต ิ ่ า งๆ เป็ นโอกาสของไทยที่ม ีค วามพร ้อมในระดั บ หนึ่ง ที่จ ะใช ้ ่ มัน ประโยชน์จากวิกฤตดังกล่าวในการสร ้างความเชือ ่ ด ้านการท่องเทีย ่ ว
6
โครงการศึกษาสถานการณ์และโอกาสการส่งเสริมตลาดการท่องเทีย ่ วกลุม ่ Eco & Adventure
อุปสรรค 1. แรงงา นด า้ นก า รท่ อ งเ ที่ ย ว และชุ ม ช นท อ ้ งถิ่ น ยั ง ต อ ้ งมี ก า รพั ฒ นา ทั ก ษะด า้ น ภาษาต่างประเทศอีกมาก โดยเฉพาะภาษาอังกฤษ 2. ตัวกลางทางการตลาดรูปแบบใหม่ ทาให ้อานาจในการต่อรองของผู ้ประกอบการลดลง ทาให ้เกิดการแข่งขันมากขึน ้ มีการเปรียบเทียบราคาได ้ชัดเจน เช่น Agoda.com, asiarooms.com, sawasdee.com, zuji.com, expedia.com 3. ภาวะเศรษฐกิจโลกมีความผั นผวน ไม่แน่ นอน โดยเฉพาะเศรษฐกิจยุโรป ซึง่ เป็ นกลุ่ม นั กท่อ งเที่ยวหลัก ของการท่องเทีย ่ วเชิงนิเ วศและผจญภัยยังไม่ฟื้นตัว เป็ นสาเหตุใ ห ้นั ก ท่องเทีย ่ ว ตัดสินใจไม่เดินทางท่องเทีย ่ วหรือมีการใช ้จ่ายน ้อยลง 4. ปั ญ หาความไม่แน่ น อนทางการเมือ งของประเทศไทย ท าให ้นั ก ท่ อ งเที่ย ว ขาดความ ่ มัน เชือ ่ ด ้านความปลอดภัยและเป็ นอุปสรรคทีเ่ กิดขึน ้ เป็ นช่วงๆ อย่างต่อเนือ ่ งในช่วงหลายปี ทผ ี่ า่ นมา 5. ภัยธรรมชาติแ ละการเปลี่ยนแปลงสภาพภูม อ ิ ากาศของโลก รวมถึงภัยจากโรคระบาด ส่งผลต่อการตัดสินใจของนักท่องเทีย ่ ว 6. ความได ้เปรียบเชิงภูมศ ิ าสตร์ของไทยลดลง เนื่องจากการแข่งขันเพือ ่ เป็ นศูนย์กลางการ บินนานาชาติมก ี ารแข่งขันกันสูงในการเป็ นศูนย์ก ลางการบิน ในเครือ ข่า ยระหว่า งยุโรป และเอเชีย ่ มโยงระหว่างเมืองหลักและเมืองรอง แปซิฟิก และความพร ้อมของท่าอากาศยาน เส ้นทางบินทีเ่ ชือ 7. การแข่งขันระหว่างบุค ลากรในอาเซียน การรับ รองมาตรฐานอาชีพ ในธุรกิจท่องเที่ยวใน กรอบความร่วมมือของอาเซียน การเปิ ดเสรีตลาดแรงงาน อาจจะสร ้างการแข่งขันใหม่ในระดับบุคลากร ซึง่ ไทยอาจไม่ใช่ประเทศทีไ่ ด ้เปรียบทีส ่ ด ุ เนื่องมาจากทักษะทางด ้านภาษาต่างประเทศของบุคลากร ไทยค่อนข ้างต่า เมือ ่ เทียบกับประเทศในอาเซียน คูแ ่ ข่งของตลาดการท่องเทีย ่ วกลุม ่ Eco & Adventure ี (Non-Asia) ประเทศนอกภูมภ ิ าคเอเชย เมือ ่ เปรียบเทียบกับประเทศทีม ่ ค ี วามพร ้อมด ้านการท่องเทีย ่ วกลุ่ม Eco & Adventure สูงสุด 5 อันดับแรก พบว่า ประเทศไทยในภาพรวมยังขาดความพร ้อมในหลายด ้าน ถึงแม ้ว่าประเทศไทย จะเป็ นสถานทีท ่ อ ่ งเทีย ่ วอันดับต ้นๆ สาหรับนักท่องเทีย ่ วในช่วงทีผ ่ า่ นมา แต่มม ุ มองหลัก ประเทศไทย ้จ่ เป็ นแหล่งท่องเทีย ่ วทีม ่ ค ี วามคุ ้มค่าในการท่องเทีย ่ ว โดยมีค่าใช ายต่า เมือ ่ เทียบกับประเทศอืน ่ แต่ หากพิจารณาเชิงลึก สาหรับการท่องเทีย ่ วกลุ่ม Eco & Adventure พบว่า ประเทศไทยยังไม่ได ้รับ ความนิย มจากนั ก ท่ อ งเที่ย วกลุ่ ม นี้ ม ากนั ก เนื่ อ งจากความไม่พ ร ้อมในหลายด ้าน ทั ง้ นี้ ทรั พ ยากร ธรรมชาติของไทยยั งไม่โ ดดเด่น เท่ า ใดนั ก โดยทรั พ ยากรที่ส ามารถแข่งขั นได ้ในระดั บ สากล คื อ ้ นาด ้านการท่องเทีย ทรัพยากรทางทะเล เป็ นหลัก เมือ ่ เปรียบเทียบกับประเทศชัน ่ วเชิงนิเวศและผจญภัย พบว่า ประเทศไทยยังต ้องพัฒนาในหลายด ้านโดยเฉพาะมาตรฐานของกิจกรรม การอนุรักษ์ ธรรมชาติ และความพร ้อมของผู ้ประกอบการ
7
โครงการศึกษาสถานการณ์และโอกาสการส่งเสริมตลาดการท่องเทีย ่ วกลุม ่ Eco & Adventure
ภาพที่ 1 ระดับความพร ้อมของประเทศนอกภูมภ ิ าคอาเชีย
ระด ับความพร้อมในปัจจุบ ัน
เปรียบเทียบก ับคูแ ่ ข่งนอกภูมภ ิ าคเอเชีย
ปัจจ ัยด้านทร ัพยากรธรรมชาติ
ทรัพยากรธรรมชาติของไทยโดยรวมยังไม่โดดเด่นเท่าใด
(ความสมบูรณ์
ขาดการดูแลรักษาอย่างเป็ นรูปธรรมเทียบกับประเทศอืน ่ ประเทศไทยขาดความรู ้ด ้านการอนุรักษ์ และมีการให ้ความรู ้กับ
ความหลากหลาย)
นักท่องเทีย ่ วอย่างเป็ นระบบ
ต่างประเทศมีการเก็บค่าใช ้จ่ายจากผู ้ประกอบการมาบารุง
สถานทีท ่ อ ่ งเทีย ่ วอย่างเป็ นระบบ
ปัจจ ัยด้านกิจกรรมท่องเทีย ่ วเชิงนิเวศและ ผจญภ ัย(ความท้าทาย ความรู ้ ความปลอดภ ัย)
ปัจจ ัยด้านนโยบายท่องเทีย ่ วเชิงนิเวศและ ผจญภ ัย ่ สารการตลาดภาพล ักษณ์ ปัจจ ัยด้านการสือ ่ สาร) (ประสิทธิภาพการสือ ปัจจ ัยด้านความพร้อมของผูป ้ ระกอบการ
กิจกรรมขาดมาตรการควบคุมด ้านความปลอดภัยระดับสากล เมือ ่ เทียบกับประเทศอืน ่ ความรู ้ด ้านการดาเนินกิจกรรมอยูใ ่ นระดับตา่ ่ วชาญเฉพาะของไทยยังมีไม่เพียงพอ ขณะทีใ่ น ผู ้เชีย ต่างประเทศมีการฝึ กอบรมอย่างเป็ นรูปธรรม นโยบายมีความชัดเจนในระดับบริหาร มีปัญหาในการนานโยบายไปปฏิบต ั ิ ทีผ ่ ่านมาขาดความต่อเนือ ่ งของรัฐบาล ทาให ้หลายโครงการ ขาดช่วง การตลาดและภาพลักษณ์ด ้านการท่องเทีย ่ วของไทยอยูร่ ะดับดี นักท่องเทีย ่ วมองประเทศไทยเป็ นแหล่งท่องเทีย ่ วในระดับต ้นๆ ผู ้ประกอบการไทยมีประสบการณ์ในการทาธุรกิจสูง ่ สาร ผู ้ประกอบการไทยยังขาดความรู ้ด ้านเทคโนโลยี และการสือ ผ่านเว็บไซต์ ผู ้ประกอบการไทยยังขาดความรู ้และไม่ได ้ให ้ความสาคัญด ้าน การอนุรักษ์
8
โครงการศึกษาสถานการณ์และโอกาสการส่งเสริมตลาดการท่องเทีย ่ วกลุม ่ Eco & Adventure
ี (Asia) ประเทศในภูมภ ิ าคเอเชย เมือ ่ เปรียบเทียบประเทศไทยกับคู่แข่ งในภูมภ ิ าคเอเชียพบว่า ความพร ้อมโดยรวมในการ แข่งขันด ้านการท่องเทีย ่ วกลุ่ม Eco & Adventure ของประเทศไทย อยูใ่ นระดับปานกลางเทียบกับ คู่แข่งในภูม ภ ิ าคเอเชีย ทัง้ นี้ประเทศไทยยังไม่ม ข ี ้อได ้เปรียบที่ชัด เจน เมือ ่ พิจ ารณาทรั พ ยากรของ ประเทศไทยพบว่า อยู่ใ นระดับเดียวกับคู่แข่ง และยังไม่สามารถสร ้างจุดแข็ งทีช ่ ัดเจนได ้ รวมถึงใน ปั จจุบัน ชุมชนในท ้องถิน ่ ยังไม่ให ้ความสาคัญด ้านการอนุรักษ์ ในขณะทีป ่ ระเทศญีป ่ นและประเทศจี ุ่ น ้อย่ มีการกาหนดมาตรการดูแลและฟื้ นฟูทรัพยากรธรรมชาติทเี่ ป็ นรูปธรรมและบังคับใช างเข ้มงวด ทัง้ นี้ กิจกรรมด ้านการท่องเทีย ่ วเชิงนิเวศและผจญภัยยังมีอยู่ในระดับต่า เมือ ่ เทียบกับคู่แข่ง และเนื่องจาก ขาดการควบคุมมาตรฐาน รวมถึง ผู ้ประกอบการขนาดเล็ ก ไม่ใ ห ้ความส าคั ญ กับ การสอดแทรกองค์ ความรู ้ จึงควรมีการปรับปรุงกิจกรรมท่องเทีย ่ วอย่างเร่งด่วน อย่างไรก็ตามประเทศไทยมีข ้อได ้เปรียบ ในภูมภ ิ าคด ้านการสื่อ สารการตลาดที่ค่ อ นข ้างท าได ้ดี ผู ้ประกอบการค่อ นข ้างมีค วามพร ้อม และมี ศักยภาพในการปรับตัวสูงกว่าประเทศคูแ ่ ข่งในภูมภ ิ าคเดียวกัน
ภาพที่ 2 ระดับความพร ้อมของประเทศในภูมภ ิ าคเอเชีย
9
โครงการศึกษาสถานการณ์และโอกาสการส่งเสริมตลาดการท่องเทีย ่ วกลุม ่ Eco & Adventure ระด ับความพร้อมในปัจจุบ ัน ปัจจ ัยด้านทร ัพยากรธรรมชาติ
ทรัพยากรธรรมชาติอยูใ ่ นระดับใกล ้เคียงกับคูแ ่ ข่ง
(ความสมบูรณ์
ญีป ่ นและจี ุ่ น
ความหลากหลาย)
เปรียบเทียบก ับคูแ ่ ข่งในภูมภ ิ าคเอเชีย เริม ่ มีการพัฒนาด ้านการอนุรักษ์ อย่างจริงจัง และ เป็ นทีย ่ อมรับของนักท่องเทีย ่ วเชิงนิเวศ นักท่องเทีย ่ วมองว่าประเทศไทยไม่ให ้ความสาคัญกับการ อนุรักษ์
ปัจจ ัยด้านกิจกรรมท่องเทีย ่ วเชิงนิเวศและ ผจญภ ัย(ความท้าทาย ความรู ้ ความปลอดภ ัย)
กิจกรรมท่องเทีย ่ วเชิงนิเวศและผจญภัยของประเทศไทยยัง
ปัจจ ัยด้านนโยบายท่องเทีย ่ วเชิงนิเวศและ ผจญภ ัย
นโยบายด ้านการท่องเทีย ่ วเชิงนิเวศและผจญภัยมีความชัดเจน
่ สารการตลาดท่องเทีย ปัจจ ัยด้านการสือ ่ ว ่ สาร) (ประสิทธิภาพการสือ
่ สารการตลาดมีระดับสูง การสือ
ปัจจ ัยด้านความพร้อมของผูป ้ ระกอบการ
ผู ้ประกอบการไทยมีความพร ้อมสูง
ต ้องมีการพัฒนา ทัง้ ด ้านคุณภาพ และด ้านความรู ้ เมือ ่ เทียบกับประเทศคูแ ่ ข่ง เช่นเดียวกัน
ในขณะทีค ่ แ ู่ ข่งก็ทาได ้ดี
และมีการปรั บตัวอยู่ ตลอดเวลา ผู ้ประกอบการในญีป ่ นมี ุ่ ความรู ้เฉพาะทางด ้านนิเวศ เช่น การศึกษาแมลง พันธุพ ์ ช ื เป็ นต ้น
สถานการณ์ตลาดการท่องเทีย ่ วเชงิ นิเวศและผจญภ ัยจากมุมมองผูป ้ ระกอบการและผูเ้ กีย ่ วข้อง ผลวิเคราะห์พบว่า สถานการณ์โดยรวมด ้านการตลาดการท่องเทีย ่ วเชิงนิเวศและผจญภัย ของประเทศไทย ยังไม่มค ี วามชัดเจนมากนั ก ทัง้ นี้ นั กท่องเทีย ่ วต่างชาติ ทีเ่ ป็ นกลุ่มเฉพาะด ้านการ ท่อ งเทีย ่ วเชิงนิเ วศและผจญภัย ยังมีจ านวนนอ้ ย และนั ก ท่อ งเที่ยวส่ว นใหญ่ ยังคงให ้ความเห็ นว่า ประเทศไทยยั ง คงต อ ้ งมีก ารพั ฒ นาด า้ นการบริห ารจั ด การหลายด า้ น ทั ง้ นี้ เ มื่อ พิจ ารณาจ านวน ้ ๆ นั กท่องเทีย ่ วต่างชาติในพืน ้ ทีอ ่ นุรักษ์ หลายพืน ้ ที่ ยังมีจานวนน ้อยมาก และถูก จากัดในระยะเวลาสัน เท่านั น ้ อาทิ เขาใหญ่จะมีปริมาณนั กท่องเทีย ่ วต่างชาติมากทีส ่ ุด ในเดือนธันวาคม แต่จะพบว่า ช่วง ้ มาก ทาให ้ผู ้ประกอบการหันมา สูงสุดของการท่องเทีย ่ วเขาใหญ่สาหรับนั กท่องเทีย ่ วต่างชาตินัน ้ สัน มุง่ เน ้นทีน ่ ักท่องเทีย ่ วชาวไทย ซึง่ มีการใช ้จ่ายน ้อยกว่าชาวต่างชาติมาก อย่างไรก็ตาม มีบางพืน ้ ทีท ่ ม ี่ ี การกระจายตัวของนักท่องเทีย ่ วต่างชาติระหว่างปี คอ ่ นข ้างดี อาทิ น้ าตกไทรโยค จังหวัดกาญจนบุรี มี จานวนนักท่องเทีย ่ วต่างชาติ ทัง้ ปี ประมาณ 94,388 คน และมีการกระจายตัวของปริมาณนั กท่องเทีย ่ ว ต่างชาติค่อนข ้างดี และยังคงมีความสม่าเสมอในช่วงนอกฤดูกาลท่องเทีย ่ ว ในขณะทีด ่ อยอินทนนท์ จังหวัดเชียงใหม่ มีการกระจายตัวของนั กท่องเทีย ่ วสม่าเสมอตลอดทัง้ ปี เช่นเดียวกัน ทัง้ นี้จังหวัดทีม ่ ี การกระจายตัวของนั กท่องเทีย ่ วตลอดทัง้ ปี จะส่งผลให ้ผู ้ประกอบการสามารถดารงอยูไ ่ ด ้ในช่วงนอก ฤดูกาลท่องเทีย ่ ว จะเห็นได ้ว่า ภูกระดึง จังหวัดเลย หรือน้ าหนาว จังหวัดเพชรบูรณ์ ไม่มน ี ั กท่องเทีย ่ ว ต่า งชาติม าท่อ งเที่ยวในช่ว งเดือ นมิถุนายนถึงกันยายน ดั งนั น ้ ควรมีค วามส่งเสริม ให ้นั ก ท่อ งเที่ย ว ต่างชาติเดินทางมาท่องเทีย ่ วในช่วงเดือนนอกฤดูกาลท่องเทีย ่ ว โดยกระตุ ้นด ้วยกิจกรรมส่งเสริมการ ท่องเทีย ่ ว และจัดกิจกรรมท่องเทีย ่ วเชิงนิเวศและผจญภัยเพือ ่ แนะนานั กท่องเทีย ่ วให ้เดินทางมาเทีย ่ ว ในช่วงเดือนต่างๆ
10
โครงการศึกษาสถานการณ์และโอกาสการส่งเสริมตลาดการท่องเทีย ่ วกลุม ่ Eco & Adventure
ภาพที่ 3 จานวนนั กท่องเทีย ่ วต่างชาติในแหล่งท่องเทีย ่ วเชิงนิเวศและผจญภัย
ภาพที่ 4 จานวนนั กท่องเทีย ่ วไทยในแหล่งท่องเทีย ่ วเชิงนิเวศและผจญภัย
เมือ ่ วิเคราะห์ความพร ้อมของจังหวัดต่างๆ ในการส่งเสริมด ้านการตลาด เพือ ่ เป็ นเป้ าหมาย สาหรับนักท่องเทีย ่ วในการท่องเทีย ่ วเชิงนิเวศและผจญภัย พบว่า ยังไม่มจ ี ังหวัดใดทีม ่ ค ี วามพร ้อมใน ระดับสูง ทัง้ นีพ ้ น ื้ ทีท ่ ม ี่ ค ี วามพร ้อมในปั จจุบน ั ในระดับปานกลางได ้แก่ เชียงใหม่ กาญจนบุรี นครราชสีมา สระบุรี นครนายก ปราจีนบุรี เลย และกระบี่ ส่วนจั งหวั ดที่ม ีความพร ้อมในปั จจุบั นในระดั บนอ้ ย ได ้แก่ จังหวั ด น่ าน แม่ฮ่อ งสอน พิษณุ โลก เพชรบูรณ์ เพชรบุรี หนองคาย และตรั ง อย่า งไรก็ ตาม หลาย 11
โครงการศึกษาสถานการณ์และโอกาสการส่งเสริมตลาดการท่องเทีย ่ วกลุม ่ Eco & Adventure
จังหวัดทีม ่ ค ี วามพร ้อมในปั จจุบันไม่สงู นั ก แต่มโี อกาสในการพัฒนาเพือ ่ เป็ นแหล่งท่องเทีย ่ วเชิงนิเวศ และผจญภัยหลายพืน ้ ที่ โดยเฉพาะพืน ้ ที่ทม ี่ ค ี วามสมบูรณ์ของทรัพยากรธรรมชาติ และกิจกรรมที่ม ี ความพร ้อมอยู่แล ้ว เหลือเพียงการพัฒนาด ้านการบริหารจัดการเช่น เชียงใหม่ กาญจนบุรี เขาใหญ่ กระบี่ และตรัง เป็ นต ้น ทัง้ นี้ การพัฒนาจังหวัดเหล่านี้ให ้เป็ นสถานทีท ่ ่องเทีย ่ วเชิงนิเวศและผจญภัย ต ้องมีการวางแผนการพัฒนาร่วมกัน เพือ ่ ให ้เกิดการวางแผนทีม ่ ป ี ระสิทธิภาพ เพราะหากวางแผน และ ดาเนินการแยกส่วน ก็จะขาดความต่อเนือ ่ ง และสร ้างความสับสนต่อนักท่องเทีย ่ ว จ ังหว ัด
ความพร้อม ในปัจจุบ ัน
ความ เป็นไปได้ ในการ ส่งเสริม การตลาด
ปานกลาง
สูง
น่าน
น ้อย
ปานกลาง
่ งสอน แม่ฮอ
น ้อย
ปานกลาง
พิษณุ โลก
น ้อย
ปานกลาง
เพชรบูรณ์
น้อย
ปานกลาง
กาญจนบุร ี
ปานกลาง
สูง
น้อย
ปานกลาง
เชียงใหม่
เพชรบุร ี
จุดเด่นทีค ่ วรส่งเสริมด้านการตลาด
ความต้องการเชิงลึก ของลูกค้า (Customer Insight)
การผสมผสานกิจกรรมทีห ่ ลากหลาย แรงบันดาลใจในการผจญ ่ มโยง หลายแห่ง และความเชือ ภัย กิจกรรมทีส ่ อดคล ้อง ภาพวาดจากฝี มอ ื ช ้างทีไ่ ด ้รับการ บันทึกสถิตโิ ลกกินเนสส์ (GULNNESS WORLD RECORDS) ได ้รับการบันทึกสถิต ิ ภาพวาดจาก ฝึ มอ ื ช ้างทีม ่ รี าคาแพงทีส ่ ด ุ ในโลก พืน ้ ทีห ่ า่ งไกล ดังนั น ้ ควรเจาะกิจกรรม ท ้าทายความสามารถตาม และ พัฒนากิจกรรมเสริมในพืน ้ ทีเ่ ดิม กิจกรรมเพือ ่ ทะลุขด ี จากัด ให ้มีความหลากหลายมากขึน ้ กิจกรรม Hard Adventure ทีม ่ ี ท ้าทายความสามารถตาม ่ เสียง สามารถพัฒนาให ้มีมาตรฐาน ชือ กิจกรรมเพือ ่ ทะลุขด ี จากัด ระดับนานาชาติได ้ Soft Adventure กับ วิถ ี เสน่หก ์ ารท่องเทีย ่ ววิถช ี วี ต ิ เชิงนิเวศ ชีวต ิ เชิงนิเวศของชุมชน ของชุมชนท ้องถิน ่ ชนเผ่า 7 เผ่า ท ้องถิน ่ ชนเผ่า 7 เผ่า (ลีซอ ลั๊ว กะเหรีย ่ ง มูเซอ ไทยใหญ่ ม ้ง และจีนฮ่อ) ส่งเสริมการเดินทางท่องเทีย ่ ว ผจญภัยสีแ่ ยกอินโดจีน ่ มโยงกับประเทศเพือ เชือ ่ นบ ้านโดย ท ้าทายล่องแพพิชติ ลาน้า ่ มโยง การทาการตลาดร่วมกัน เชือ เข็ก ทางด ้านเหนือ คือ คุนหมิงของจีน, ทางทิศตะวันตก คือ เมืองเมาะละแม่ง ของพม่าทิศตะวันออกผ่านจังหวัด มุกดาหาร สะหวันนะเขต สปป.ลาว และดานังของประเทศเวียดนาม ล่องแก่งเรือยางลาน้ าเข็ก ส่งเสริมจุดเด่นด ้านทรัพยากรธรรมชาติ การใช ้ชีวต ิ กลมกลืนกับ ทีม ่ ค ี วามสมบูรณ์มาก และมีทรัพยากร ธรรมชาติกับอากาศ ทีเ่ ป็ นเอกลักษณ์ เช่น ภูทับเบิก และ บริสท ุ ธิ์ และ เย็นสบาย ธรรมชาติแบบทะเลภูเขา มีอากาศ บริสท ุ ธิส ์ ภาพภูมอ ิ ากาศเย็นสบาย ตลอดปี ่ มโยงการท่องเทีย เชือ ่ วผจญภัยกับ แรงบันดาลใจผจญภัย ประวัตศ ิ าสตร์ในพืน ้ ทีเ่ พือ ่ สร ้างแรง เชิงประวัตศ ิ าสตร์ บันดาลใจในการท่องเทีย ่ ว มีเส ้นทางศึกษาธรรมชาติ และมีความ ท่องเทีย ่ วศึกษาธรรมชาติ น่าสนใจของธรรมชาติ รวมถึงองค์ความรู ้ด ้าน นิเวศ
12
โครงการศึกษาสถานการณ์และโอกาสการส่งเสริมตลาดการท่องเทีย ่ วกลุม ่ Eco & Adventure จ ังหว ัด
ความพร้อม ในปัจจุบ ัน
ความ เป็นไปได้ ในการ ส่งเสริม การตลาด
จุดเด่นทีค ่ วรส่งเสริมด้านการตลาด
นครราชสีมา
ปานกลาง
สูง
เขาใหญ่ ซึง่ เป็ นแหล่งท่องเทีย ่ วเชิง นิเวศทีเ่ ป็ นมรดกโลก ั ว์ป่าชุกชุมมาก แหล่งทีม ่ ส ี ต
แนวอนุรักษ์และเข ้าถึง
สระบุรี (มวกเหล็ก) มีโอโซนมากเป็ น อันดับที่ 7 ของโลก ความหลากหลายของกิจกรรม เช่น พายเรือ แค ้มป์ ปิ้ ง
สระบุร ี
ปานกลาง
สูง
ความต้องการเชิงลึก ของลูกค้า (Customer Insight)
นครนายก
ปราจีนบุร ี
เลย
หนองคาย กระบี่
ตร ัง
ปานกลาง
ปานกลาง
ปานกลาง
สูง
สูง
ปานกลาง
น้อย
น้อย
ปานกลาง
สูง
น้อย
สูง
ส่งเสริมแหล่งท่องเทีย ่ วทาง ธรรมชาติ เช่น อุทยานแห่งชาติเขา ใหญ่ทจ ี่ ัดว่าเป็ นอุทยานป่ าดงดิบ ภูเขามีน้ าตกทีโ่ ดดเด่นทีส ่ ด ุ ของโลก มีกจิ กรรมเสริมการท่องเทีย ่ วเชิง ผจญภัยทีห ่ ลากหลาย เช่น การปี น เขาและโรยตัวจากหน ้าผา ขีจ ่ ักรยาน ท่องเทีย ่ ว การล่องแก่งแม่น้ านครนายก ชาวต่างชาติจะนิยมเดินทางไปแหล่ง ท่องเทีย ่ วธรรมชาติ อาทิ อุทยาน แห่งชาติเขาใหญ่ อุทยานแห่งชาติ ทับลาน แหล่งท่องเทีย ่ วประเภทน้ าตก กิจกิจกรรมล่องแก่ง สภาพธรรมชาติสมบูรณ์ประกอบด ้วย ระบบนิเวศและภูมป ิ ระเทศ หลากหลายทัง้ ทุง่ หญ ้า ป่ าสนเขา ป่ าดิบ น้ าตกและหน ้าผาชมทิวทัศน์ เด่นด ้านวัฒนธรรมประเพณี ส่วนด ้าน นิเวศและผจญภัยยังมีจุดเด่นไม่ ชัดเจน ื่ เสียง ความสมบูรณ์ของทะเลทีม ่ ช ี อ ระดับโลก ป่ าโกงกาง ความสมบูรณ์ของธรรมชาติเพราะยัง ไม่ได ้รับการรบกวนจากนั กท่องเทีย ่ ว มากนั ก
13
ธรรมชาติและสัตว์ป่าเชิงลึก โอโซนยืดอายุ กระทิงเขาแผงม ้า อุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ (ใกล ้สูญพันธุ)์ สนุก ท ้าทาย ความสนุกของกิจกรรมที่ หลากหลายทีไ่ ม่ไกล กรุงเทพฯ รอยเท ้าบนเขาใหญ่ (จะ ไม่ทงิ้ อะไรไว ้นอกจาก รอยเท ้า) สนุก ท ้าทาย ทากิจกรรมทีห ่ ลากหลาย กิจกรรมทีเ่ กีย ่ วข ้องกับ น้ าตก ต ้องการความปลอดภัย สูง
แนวอนุรักษ์และเข ้าถึง ธรรมชาติ
ส่งเสริมองค์ความรู ้
พิชติ ความท ้าทายเช่น ภูเรือ ภูกระดึง
เมืองแห่งขุนเขา ผจญภัยเขาวงกต
(สวนหินผางาม อ.หนองหิน) ประตูสปู่ ระเทศลาวและ เวียดนาม
อนุรักษ์ ทรัพยากรธรรมชาติ ทางทะเล
ท ้าทายศักยภาพ อนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ ทางทะเล
การเรียนรู ้เชิงลึก
โครงการศึกษาสถานการณ์และโอกาสการส่งเสริมตลาดการท่องเทีย ่ วกลุม ่ Eco & Adventure
แนวทางการพ ัฒนาแบบบูรณาการ Tier 1: Logistic & Management Lead
1 2 3 4
Tier 2: Activity Lead
เชียงใหม่
น่าน
่ งสอน แม่ฮอ
เลย
นครราชสีมา
สระบุรี
นครนายก
ปราจีนบุรี
กระบี่
ตรัง
กาญจนบุรี
เพชรบุรี
การพั ฒ นาโครงสร ้างพื้น ฐานต ้องอาศั ย ต ้นทุ น ในการพั ฒ นาในระดั บ สูง อาทิ เส ้นทาง คมนาคม การสื่อ สาร โรงพยาบาล และระบบขนส่ง ดั งนั ้น กลุ่ ม จั ง หวั ด ที่ม โี ครงสร ้างพื้น ที่ท ี่อ ยู่ใ น ่ มโยงกับ เมืองรอง และ ระดับสูง ควรเป็ นกลุ่มเป้ าหมายแรกในการพัฒนาระบบการเดินทาง เพื่อเชือ กระจายนักท่องเทีย ่ วไปยังเมืองรองในภูมภ ิ าคเดียวกัน ทัง้ นีค ้ วรมีการกาหนดเส ้นทางท่องเทีย ่ วระหว่าง จังหวัด โดยเริม ่ จากจังหวัดหลักในภูมภ ิ าคต่างๆ ได ้แก่ เชียงใหม่ นครราชสีมา กระบี่ และกาญจนบุรี โดยทัง้ 4 จังหวัด ควรมุง่ เน ้นการพัฒนาด ้านการบริหารจัดการการท่องเทีย ่ วเชิงนิเวศและผจญภัยอย่าง บูรณาการ ในขณะทีจ ่ ังหวัดทีเ่ ป็ นกลุ่มทีส ่ องคือจังหวัดทีเ่ ป็ นเมืองรอง ซึง่ ควรมุง่ เน ้นไปทีก ่ ารพัฒนา กิจกรรมในสถานทีท ่ ่องเทีย ่ วให ้มีเอกลักษณ์มากเพียงพอ ในการดึงดูดให ้นั กท่องเทีย ่ วเลือกเดินทาง ่ มโยงกับจังหวัดหลัก ใน มาท่องเทีย ่ ว ทัง้ นี้การพัฒนาสถานทีท ่ ่องเทีย ่ วในจังหวัดต่างๆ ควรมีการเชือ การสื่อ สารไปยั ง นั ก ท่ อ งเที่ย ว และก าหนดระยะเวลาในการท่ อ งเที่ย วที่ห ลากหลาย เพื่อ ดึง ดู ด นั กท่องเที่ยวกลุ่มต่า งๆ ทั ง้ นี้ เนื่องจากในปั จ จุบันความโดดเด่นของกิจกรรมยังไม่ชัดเจน และขาด แรงจูงใจเพียงพอในการใช ้เวลาการเดินทางเป็ นเวลานาน
14
โครงการศึกษาสถานการณ์และโอกาสการส่งเสริมตลาดการท่องเทีย ่ วกลุม ่ Eco & Adventure
กลยุทธ์และข้อเสนอแนะ ด้านการบริหารจ ัดการสถานทีท ่ อ ่ งเทีย ่ ว: Supply side: ข้อเสนอแนะเชิงกลยุทธ์ กลยุทธ์ 1: อนุรักษ์ และฟื้ นฟูทรัพยากรธรรมชาติ ปรับปรุงค่าธรรมเนียมการเข ้าใช ้พืน ้ ทีเ่ พือ ่ การนามาฟื้ นฟู ทรัพยากรธรรมชาติและว่าจ ้างเจ ้าหน ้าทีอ ่ นุรักษ์ การประเมินศักยภาพการรองรับนักท่องเทีย ่ วของพืน ้ ทีแ ่ ละนามาบังคับใช ้ อย่างจริงจัง กิจกรรมฟื้ นฟูธรรมชาติโดยผู ้ประกอบการ นักท่องเทีย ่ ว และชุมชนท ้องถิน ่ มีกฏระเบียบในการใช ้พืน ้ ทีอ ่ นุรักษ์ และต ้องปฏิบัตอ ิ ย่างเคร่งครัด และ เพิม ่ บทลงโทษสาหรับผู ้ฝ่ าฝื น
กลยุทธ์ 2: กลยุทธ์ด ้านการพัฒนาการเดินทางแบบองค์รวม การพัฒนาระบบ Logistic เป็ นการนาระบบ GPS มาช่วยในการเลือก เส ้นทาง วางแผนเส ้นทาง การมี Hotline ให ้คาปรึกษาในการเดินทาง และ มีระบบมาตรฐานในการเดินทาง ่ มโยงการสายการบิน ต่างประเทศ ในการกาหนดเส ้นทาง และ การเชือ ่ สาร ความร่วมมือ ทัง้ การเดินทางทางอากาศและทางเรือ การสือ มีการทาแผนทีก ่ ารท่องเทีย ่ วมาตรฐานให ้กับผู ้ประกอบการทัง้ หมดเพือ ่ แจกนั กท่องเทีย ่ วในรูปแบบเดียวกัน การเดินทางไปยังสถานทีท ่ อ ่ งเทีย ่ วพร ้อมๆ ลดมลพิษทางอากาศและทาง เสียง กลยุทธ์ 3: การบริหารจัดการทีพ ่ ักเชิงอนุรักษ์ การจัดทีพ ่ ักให ้กลมกลืนกับสภาพแวดล ้อม และ ภูมท ิ ศ ั น์ โดยกาหนด จานวนห ้องพัก และ จานวนนั กท่องเทีย ่ ว ให ้สมดุลกับสภาพแวดล ้อม ้ เพลิง และ ขยะทีใ่ ห ้ มีการควบคุมระบบระบายน้ า การจัดการของเสีย เชือ เหมาะสม ทีพ ่ ัก ยังไม่แสดงให ้เห็นถึงความตระหนักด ้านสิง่ แวดล ้อม เช่น การใช ้ กระดาษ Recycle, การมีระบบพลังงานแสงอาทิตย์, การอนุรักษ์ พลังงาน เป็ นต ้น ประชาสัมพันธ์ทพ ี่ ักเชิงอนุรักษ์ และ การจัดการมาตรฐาน (Certify) เพือ ่ ให ้นักท่องเทีย ่ วทราบว่า ทีพ ่ ักใดเป็ นทีพ ่ ักเชิงนิเวศ เพือ ่ ตอบสนอง ความต ้องการของนั กท่องเทีย ่ วได ้อย่างสมบูรณ์ เช่น โครงการบัตรใบไม ้ เขียว (The Green Leaf Certificate) ส่งเสริมการมีบทบาทและส่วนร่วมในการรักษาสิง่ แวดล ้อมของโรงแรม และทีพ ่ ักประเภทต่างๆ
15
ต ัวอย่างหน่วยงานที่ เกีย ่ วข้อง อุทยานแห่งชาติ กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่าและพันธุพ ์ ช ื ผู ้ประกอบการ องค์กรส่วนท ้องถิน ่ กรมป่ าไม ้ กรมส่งเสริมคุณภาพ สิง่ แวดล ้อม กระทรวงเกษตร กรมชลประทาน กรมทรัพยากรทางทะเล และชายฝั่ ง กระทรวงการท่องเทีย ่ ว และกีฬา กระทรวงคมนาคม หน่วยงานควบคุมการบิน พาณิชย์ กรมการบินพลเรือน ผู ้ประกอบการขนส่ง กระทรวงวิทยาศาสตร์ และเทคโนโลยี กระทรวงการท่องเทีย ่ ว และกีฬา สานั กงานนโยบายและ แผนสิง่ แวดล ้อม สมาคมผู ้ประกอบการ สมาคมและมูลนิธท ิ ี่ เกีย ่ วข ้อง เช่น สภาอุตสาหกรรม ท่องเทีย ่ วแห่งประเทศ ไทย มูลนิธใิ บไม ้สีเขียว กระทรวงสาธารณสุข
โครงการศึกษาสถานการณ์และโอกาสการส่งเสริมตลาดการท่องเทีย ่ วกลุม ่ Eco & Adventure ่ มั่นด ้านความปลอดภัย กลยุทธ์ 4: สร ้างความเชือ สถานทีท ่ อ ่ งเทีย ่ วเชิงนิเวศ ควรมีระบบเตือนภัย เพือ ่ ป้ องกันภัยธรรมชาติ ่ ง การท่องเทีย ่ วแบบ Hard Adventure เป็ นกิจกรรมทีม ่ าพร ้อมความเสีย ดังนัน ้ ระบบรักษาความปลอดภัย และ การรักษาพยาบาลเบือ ้ งต ้นจึงมี ความสาคัญ เพือ ่ ความมั่นใจของนักท่องเทีย ่ ว หรือ แม ้กระทัง่ Soft Adventure เช่น การเดินป่ า ต ้องมีอป ุ กรณ์ปฐมพยาบาลเบือ ้ งต ้น กลยุทธ์ 5: ส่งเสริมให ้ชุมชนมีสว่ นร่วม ควรประชาสัมพันธ์เผยแพร่เอกสารทีส ่ ร ้างจิตสานึกต่อการรับผิดชอบ ่ ทรัพยากรธรรมชาติและสิงแวดล ้อมในแหล่งท่องเทีย ่ วแก่ประชาชนใน ท ้องถิน ่ ผู ้ประกอบการ เพือ ่ รับทราบข ้อมูลข่าวสารทีถ ่ ก ู ต ้องและเห็นถึง ความสาคัญของทรัพยากรธรรมชาติ และร่วมกันดูแลรักษาแหล่ง ท่องเทีย ่ ว ควรมีการจัดอบรมและกิจกรรมด ้านสิง่ แวดล ้อม โดยเน ้นให ้เห็นถึงการ จัดการการท่องเทีย ่ วเชิงนิเวศและผลเสีย/ผลกระทบทีเ่ กิดขึน ้ กับท ้องถิน ่ โครงการอบรม ให ้ความรู ้ และการมีกจ ิ กรรมการมีสว่ นร่วมการจัดการการ ท่องเทีย ่ วเชิงนิเวศอย่างต่อเนือ ่ ง เพือ ่ กระตุ ้นให ้ประชาชนเกิดความ กระตือรือร ้นในการเข ้าร่วมกิจกรรมหรือโครงการมากขึน ้ ป้ องกันการเกิดไฟฟ้ าโดยชุมชน กลยุทธ์ 6: การลดขัน ้ ตอนการขออนุญาตการใช ้พืน ้ ทีอ ่ นุรักษ์ และสร ้างความ ชัดเจน จัดทาการศึกษา กระบวนการขอเข ้าใช ้พืน ้ ที่ ของผู ้ประกอบการและ ดาเนินการลดขัน ้ ตอนในการขออนุญาตสาหรับผู ้ประกอบการในการ ประสานงานขออนุญาตเข ้าใช ้พืน ้ ทีเ่ พือ ่ จัดระบบให ้ผู ้ประกอบการเข ้าสู่ ระบบทีบ ่ ริหารจัดการได ้ พัฒนานโยบายในการอนุญาตเข ้าใช ้พืน ้ ทีใ่ ห ้มีความชัดเจนและเป็ นธรรม
16
กองบังคับการตารวจ ท่องเทีย ่ ว ศูนย์เตือนภัยพิบต ั ิ แห่งชาติ
องค์การบริหารส่วน ตาบล เครือข่ายชุมชน ศูนย์อนุรักษ์ ทรัพยากร ทางทะเลและชายฝั่ ง กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่าและพันธ์พช ื สานั กงานพัฒนาชุมชน จังหวัด สานั กงานจัดการ ทรัพยากรป่ าไม ้
กระทรวงการท่องเทีย ่ ว และกีฬา กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่าและพันธ์พช ื กรมป่ าไม ้ กรมทรัพยากรน้ า กรมชลประทาน ศูนย์อนุรักษ์ ทรัพยากร ทางทะเลและชายฝั่ ง กระทรวงทรัพยากร ธรรมชาติและ สิง่ แวดล ้อม
โครงการศึกษาสถานการณ์และโอกาสการส่งเสริมตลาดการท่องเทีย ่ วกลุม ่ Eco & Adventure
่ เสริมการท่องเทีย ด้านการสง ่ ว Demand Side: Strategy
่ แบบ กลยุทธ์ 1: การประชาสัมพันธ์ตามกลุม ่ ประเภทกิจกรรม และสือ เฉพาะเจาะจง ประชาสัมพันธ์เส ้นทางโอโซน เพือ ่ ให ้นักท่องเทีย ่ วได ้สัมผัสกับ ธรรมชาติและสัตว์ป่า ประชาสัมพันธ์สะสมไมล์ (ความสูง) สาหรับกิจกรรมปี นเขาหรือโรยตัว ประชาสัมพันธ์กจ ิ กรรมอนุรักษ์ ทรัพยากรป่ าไม ้ น้ าตก หรือ ทะเล ประชาสัมพันธ์การท่องเทีย ่ วแบบไม่ทาลายสิง่ แวดล ้อม ประชาสัมพันธ์การท่องเทีย ่ วเชิงนิเวศและผจญภัยทีเ่ น ้นเรือ ่ งความรู ้ เฉพาะ เช่น ติดตามชีวต ิ สัตว์ป่า ทาการตลาดโดยเจาะกลุม ่ ไปทีส ่ มาคม ชมรมท่องเทีย ่ วผจญภัยทัว่ โลก มีการสร ้างองค์ความรู ้ผ่านชุมชนออนไลน์ เพือ ่ สร ้างชุมชนทีม ่ ค ี วาม ผูกพันและการมีสว่ นร่วม ่ สิง่ พิมพ์ทเี่ กีย โฆษณาผ่านสือ ่ วข ้องการท่องเทีย ่ วเชิงนิเวศและผจญภัย ทัง้ ในและต่างประเทศ การสร ้างเรือ ่ งราวแรงบันดาลใจให ้กับการท่องเทีย ่ ว : ศึกษาเรือ ่ งราว ท ้องถิน ่ ในพืน ้ ที่ แล ้วนาเรือ ่ งราวมาต่อยอด สร ้างเป็ นแรงบันดาลใจให ้ นักท่องเทีย ่ ว เลือกมาเทีย ่ วอย่างมีความหมายมากยิง่ ขึน ้ ร ้อยเรียง ่ มโยงกิจกรรมท่องเทีย เรือ ่ งราว เพือ ่ เชือ ่ วเชิงนิเวศและผจญภัย รวมถึงมี การบันทึกสถิตใิ ห ้กับนั กท่องเทีย ่ ว เพือ ่ สะสมและวัดสมรรถภาพทางร่างกาย กลยุทธ์ 2: กลยุทธ์ด ้านการสร ้างเครือข่ายการท่องเทีย ่ วเชิงนิเวศและผจญภัยทัง้ ในและนอกประเทศ สร ้างเครือข่ายนั กท่องเทีย ่ วเชิงนิเวศและผจญภัย สร ้างเครือข่ายผู ้ประกอบการการท่องเทีย ่ วเชิงนิเวศและผจญภัยทัง้ ใน และต่างประเทศเพือ ่ แลกเปลีย ่ นข ้อมูล การสร ้างเครือข่ายกับองค์กรทีเ่ กีย ่ วข ้อง เช่น สัตว์ป่า ลดโลกร ้อน ท่องเทีย ่ วเชิงกีฬา เป็ นต ้น การส่งเสริมให ้ผู ้ประกอบการร่วมงานการท่องเทีย ่ วในต่างประเทศ
กลยุทธ์ 3: สร ้างผู ้ประกอบการต ้นแบบ ตามประเภทกิจกรรมผจญภัย จัดโครงการอบรมผู ้ประกอบการท่องเทีย ่ วเชิงนิเวศและผจญภัยในระยะ ้ และระยะยาว สัน มีการออกเอกสารรับรองมาตรฐาน เพือ ่ สร ้างความมั่นใจให ้กับ นักท่องเทีย ่ ว สร ้างผู ้ประกอบการต ้นแบบตามประเภทกิจกรรมท่องเทีย ่ วเชิงนิเวศและ ผจญภัยและเปิ ดให ้ดูงาน กลยุทธ์ 4: การให ้ความสาคัญด ้านมาตรฐานของอุปกรณ์ กิจกรรม และระเบียบ ข ้อควรปฏิบต ั ข ิ องนักท่องเทีย ่ ว มีการกาหนดมาตรฐานของอุปกรณ์และมีองค์กรกลางในการตรวจสอบ ขึน ้ ทะเบียนผู ้ประกอบการทีผ ่ า่ นการตรวจสอบมาตรฐาน มีการวัดความพึงพอใจของนั กท่องเทีย ่ วต่อคุณภาพของอุปกรณ์ใน กิจกรรมรูปแบบต่างๆ เครือ ่ งมือผ่านมาตรฐานผลิตภัณฑ์อต ุ สาหกรรม
17
การท่องเทีย ่ วแห่ง ประเทศไทย สมาคมทีเ่ กีย ่ วข ้องกับ ผู ้ประกอบการ ผู ้ประกอบการท่องเทีย ่ ว
การท่องเทีย ่ วแห่ง ประเทศไทย
Friends of the Earth (International) กระทรวงการท่องเทีย ่ ว
และกีฬา สถานทูตไทยใน ต่างประเทศ สมาคมทีเ่ กีย ่ วข ้องใน ต่างประเทศ
กระทรวงการท่องเทีย ่ ว และกีฬา การท่องเทีย ่ วแห่ง ประเทศไทย
กรมการท่องเทีย ่ ว กระทรวงการท่องเทีย ่ ว และกีฬา สานั กนโยบายและแผน สิง่ แวดล ้อม กระทรวงอุตสาหกรรม มาตรฐานผลิตภัณฑ์ อุตสาหกรรม (มอก.)
โครงการศึกษาสถานการณ์และโอกาสการส่งเสริมตลาดการท่องเทีย ่ วกลุม ่ Eco & Adventure Strategy
กลยุทธ์ท ี่ 5: การพัฒนากิจกรรมอย่างต่อเนือ ่ งให ้มีความตืน ่ เต ้น ได ้รับความรู ้ และ มีเอกลักษณ์ ่ มโยงกิจกรรมนิเวศและผจญภัยทีห มีการเชือ ่ ลากหลายและต่อเนือ ่ ง โดย มีความเหมาะสมกับทรัพยากรธรรมชาติ มีการจัดแบ่งกิจกรรมตามความยากง่าย และ คาแนะนาสาหรับกลุม ่ ที่ เหมาะสมในการเล่นกิจกรรมนัน ้ ๆ แต่หลายแห่งขาดมาตรฐาน กิจกรรมแต่ละประเภท ไปทาลายทรัพยากรทางธรรมชาติภายในแหล่ง ท่องเทีย ่ วนัน ้ กิจกรรมมีความสนุก ตืน ่ เต ้น และมีความปลอดภัย มีการคิดค ้นกิจกรรมใหม่อยูเ่ สมอ และกิจกรรมเป็ นเอกลักษณ์ของพืน ้ ที่
่ รูปแบบต่างๆ ทีเ่ กีย กลยุทธ์ท ี่ 6: กลยุทธ์ด ้านสร ้างสือ ่ วข ้องกับการท่องเทีย ่ วเชิง นิเวศและผจญภัย รวมถึงการใช ้เทคโนโลยีใหม่ ่ สารในรูปแบบของ Magazine หรือ นิตยสารการท่องเทีย การสือ ่ วเชิง ความรู ้ จะเป็ นการสร ้างชุมชน เช่น พิพธ ิ ภัณฑ์แมลง มีการเขียนความรู ้ ด ้านแมลงให ้กับผู ้สนใจในต่างประเทศ ทาให ้มีการเดินทางมาเพือ ่ ชม แมลงทีม ่ ค ี วามเฉพาะ การทารายการทีว ี เพือ ่ ส่งเสริมนักท่องเทีย ่ วในประเทศให ้มีองค์ความรู ้ มากยิง่ ขึน ้ ่ ทางอินเตอร์เน็ ต การทารายการทีวอ ี อนไลน์ลงใน Youtube หรือ สือ ปั จจุบน ั มีการทารูปแบบดังกล่าว แต่ไม่มม ี าตรฐาน ส่วนมาก ผู ้ประกอบการทาเองแบบไม่ใช่มอ ื อาชีพ การใช ้เทคโนโลยีในการทาการตลาด เช่น Mobile Application สาหรับ นักท่องเทีย ่ ว, Online booking & e-Payment, เทคโนโลยีบริการ: Call Center สาหรับนั กท่องเทีย ่ ว
ภาคมหาวิทยาลัยที่ เกีย ่ วข ้อง กระทรวงการท่องเทีย ่ ว และกีฬา สมาคม และชมรม ที่ เกีย ่ วข ้องกับกิจกรรมต่างๆ หน่วยงานราชการระดับ ท ้องถิน ่ ชุมชนท ้องถิน ่
กรมการท่องเทีย ่ ว กระทรวงวิทยาศาสตร์และ เทคโนโลยี กระทรวงเทคโนโลยี ่ สาร สารสนเทศและการสือ สานั กงานส่งเสริม อุตสาหกรรมซอฟแวร์ แห่งชาติ
กลยุทธ์ท ี่ 7: การบริหารความสัมพันธ์ลก ู ค ้า (Customer Relationship Management : CRM)
จัดทาระบบความสัมพันธ์ลก ู ค ้า และมีการบันทึกข ้อมูลและนามา วิเคราะห์ มีการจัดทา ecotourism card สาหรับนั กท่องเทีย ่ ว เพือ ่ ใช ้เป็ นส่วนลด กิจกรรม Eco & Adventure tourism ่ วชาญด ้านการท่องเทีย ฐานข ้อมูลผู ้ประกอบการ มัคคุเทศก์ และผู ้เชีย ่ ว เชิงนิเวศและผจญภัย
กลยุทธ์ท ี่ 8: พัฒนาความรู ้เชิงวิชาการ และความร่วมมือกับภาคการศึกษาและ การวิจัย สร ้างความร่วมมือกับภาคการศึกษาในพืน ้ ที่ และถ่ายทอดไปยัง ผู ้ประกอบการและชุมชนท ้องถิน ่ พัฒนางานวิจัย เพือ ่ ให ้มีองค์ความรู ้เฉพาะ และสร ้างความแตกต่างในแต่ ละพืน ้ ที่
18
ผู ้ประกอบการ การท่องเทีย ่ วแห่ง ประเทศไทย
มหาวิทยาลัยในพืน ้ ที่ และ หน่วยงานภาคการศึกษา กระทรวงการท่องเทีย ่ ว และกีฬา