-1-
สารบัญ
หนา
เกริ่นนํา เบื้องตน – อ.ปยบุตร แสงกนกกุล..........................................................................................3 รูจักสุพจน ดานตระกูลผานคํานําของชาญวิทยฯ ในหนังสือปรีดีคิด-ปรีดีเขียน..................................6 คุณสุพจน ดานตระกูล ปาฐกถาเนื่องในวาระ ๗๕ ป การอภิวัฒนไทย....................................................................11 ปรีดี พนมยงค กับสถาบันกษัตริย และกรณีสวรรคต.............................................................................................13 เรียบเรียงจากหนังสือประวัติรัฐธรรมนูญ ของคุณสุพจน ดานตระกูล...................................................................54 สัจจะที่ถูกบิดเบือน...................................................................................................................................................74 วันชาติที่หายไป.........................................................................................................................................................80 การตอสูทางชนชั้น เรียบเรียงจากปทานานุกรมการเมือง ฉบับชาวบาน...................................................................82 ตองชาวงชิงอํานาจทางการเมืองเพื่อเขาสูอํานาจเศรษฐกิจและวัฒนธรรม................................................................88 กาวหนา......................................................................................................................................................................91 กาวกระโดด................................................................................................................................................................93 ขูดรีด..........................................................................................................................................................................94 ขาราชการ...................................................................................................................................................................97 ความคิดทางชนชั้น ตอนที่ ๑......................................................................................................................................100 ความคิดทางชนชั้น ตอนที่ ๒(จบ).............................................................................................................................103 ชีวทรรศน..................................................................................................................................................................106 สังคมศักดินา ตอนที่ ๑...............................................................................................................................................109 สังคมศักดินา ตอนที่ ๒(จบ).......................................................................................................................................112 ปฏิวัติ ตอนที่ ๑...........................................................................................................................................................115 ปฏิวัติ ตอนที่ ๒(จบ)..................................................................................................................................................118 ประวัติศาสตร ตอนที่ ๑..............................................................................................................................................120 ประวัติศาสตร ตอนที่ ๒(จบ).....................................................................................................................................122 กฎมพี ตอนที่ ๑...........................................................................................................................................................124 กฎมพี ตอนที่ ๒(จบ)..................................................................................................................................................127 ผูกุมอํานาจเศรษฐกิจคือผูกุมอํานาจอยางแทจริง.........................................................................................................129 การจะเปลี่ยนแปลงอํานาจมิอาจปราศจากอํานาจ.........................................................................................................132 อธิปไตยพระราชทาน...................................................................................................................................................134 บทความเนื่องในวาระ ๗๕ ปการอภิวัฒนการปกครอง แผนลิดลอนปรีดี พนมยงค..................................................156
-2-
สารบัญ(ตอ)
หนา
จดหมายจากคุณสุพจน ดานตระกูล โตขอเขียนของคุณระพี สาคริก .................................................................174 ทานปรีดี พนมยงค กับจดหมายแนะนําคุณสุพจน ดานตระกูล ในประเด็นขอเท็จจริง......................................182 รบทําไมและรบเพื่อใคร?.........................................................................................................................................187 ‘องคมนตรี’ สัญลักษณแหงเผด็จการสมบูรณาญาสิทธิราชย ที่อาจกลับมาใน ‘รัฐธรรมนูญ50’.............................191 โปรดฟงอีกครั้งในรอบ ๗๕ ป เมื่อ ‘ลูกพระยาพหลฯ’ อานประกาศคณะราษฎรฉบับที่ ๑.....................................196 สุพจน ดานตระกูล สงตอคบเพลิงการอภิวัฒนที่สมบูรณสูชนรุนหลังกอนสิ้นบุญสงบ........................................202
-3-
เกริ่นนํา เบื้องตน หลังจากไดรับทราบขาวการเสียชีวิตของลุงสุพจน ดานตระกูล จากกระทูในฟาเดียวกัน ที่มีผูนํามาแจงวาได ทราบขาวจากคุณมังกรดํา ซึ่งทราบขาวตออีกทีจากคุณจักรภพ (จนตอนนี้ ยังไมมีสื่อใดลงขาวชัดเจน) นี่เปนความรูสึกแรกๆที่ผมมี ผมอึ้งไปชั่วขณะ ผมพึ่งโพสโฆษณาหนังสือของผมเพิ่มเติมไปเมื่อสักครู พอมาดูบอรด เจอขาวนี้เขา ช็อคไปเหมือนกัน เพราะผมตั้งใจวา จะไหววานพรรคพวกใหสงหนังสือของผม ไปใหลุงสุพจนไดอานเลนกอน และหากไดกลับไทยไป ก็จะนําไปใหดวยตนเองอีกครั้งหนึ่ง กอนผมเดินทางกลับมาฝรั่งเศส ผมมีลางเหมือนกันวา.. คืองี้ครับ ผมกลับไทยไป ปที่แลว คุณลุงศุขปรีดา คุณลุงสุพจน และมิตรสหาย จะนัดเจอกันเพื่อกิน ดื่ม สนทนา เปนประจําทุกวันเสารตนเดือน รานยานอนุสาวรียชัย พักหลังๆนี้ กลุมคุณลุงไดใหเกียรติพวกผมกลุม ๕ คน ไปรวมโตะดวย หากใครไมติดธุระ ก็จะไปกัน ครั้งหลังสุดที่ผมไปนี้ ผมเตรียมจะเดินทางกลับมาฝรั่งเศสในอีกไมกี่วัน โทรไปถามพรรคพวกแลว ติดธุระ บรรยายกันหมด บางคนก็อยูตางประเทศ ผมเลยไปคนเดียว เพราะ คิดวา กวาผมจะกลับมาอีก กวาจะไดมี โอกาสเจอคุณลุงเหลานี้ คงอีกนาน และดวยความสัตยจริง ตามกฎเกณฑของธรรมชาติ ที่ไมมีใครหนาไหน หนีพน กวาผมจะกลับมา ก็ไมทราบวาจะมีโอกาสไดพบคุณลุงครบทุกทานหรือไม
-4-
ผมไดปรินทบทความ "ปรีดี พนมยงค กับกฎหมายมหาชนไทย" เพื่อมอบใหกับคุณลุงศุขปรีดา และคุณลุงสุ พจน พรอมกับนําหนังสือรวมเลมแรกของผมไปมอบใหทานดวย ทานเองก็มีไมตรีจิต มอบหนังสือ กรณีสวรรคตรัชกาลที่ ๘ ที่นํามาพิมพใหม ใหผมดวย ซึ่งนับเปนเกียรติตอ ผมอยางยิ่ง พวกเราสนทนากัน จนไดเวลาแยกวง ผมรอเดินไปสงคุณลุงศุขปรีดา และคุณลุงสุพจน คุณลุงศุขปรีดา อวยพรผมใหโชคดี สวนคุณลุงสุพจน บอกกับผมวา "อาจารย อาจารยยังเปนคนหนุม อาจารยมีโอกาสไดเห็นเหตุการณหัวเลี้ยว หัวตอนี้แนนอน อยาลืมที่จะบันทึกเหตุการณเหลานี้ไว เพื่อมิใหใครมาบิดเบือนประวัติศาสตรนี้ในวัน ขางหนา" และปดทายดวยประโยควา "ผมเห็นกลุมอาจารยเปนคนหนุม และมีความคิดแบบนี้ ผมก็วางใจ และ คงนอนตายตาหลับ" แรงกาย แรงใจ แรงสมอง ที่คุณลุงสุพจน ทํามาตลอด ตามความคิด ความเชื่อของคุณลุงนั้น ไมเสียเปลา แนนอน ขอไวอาลัยแดคุณลุงสุพจน ดานตระกูล ........ ผมในฐานะผูสนใจประวัติศาสตรมือสมัครเลน ไมมีอะไรจะอุทิศใหกับลุงสุพจน ดานตระกูล (ผูไมมีปริญญา บัตร เพียงจบการศึกษาในระดับที่ "อานออก เขียนได และคิดเปน" แตกลับเขียนงานไดดีกวาผูแบกปริญญา ติดตัวเต็มไปหมด) นอกจากรวบรวมงานของลุงสุพจน ที่ปรากฏในโลกไซเบอร เพื่อใหอนุชนคนรุนหลังได ทราบความคิดและ "สัจจะ" ในประวัติศาสตร ที่ลุงสุพจนพยายามเสนอมาตลอดชีวิต
-5-
อนึ่ง ดวยสถานการณที่ผมอยูตางประเทศ คงทําไดเพียงรวบรวมงานของลุงสุพจนในอินเตอรเน็ตเทานั้น เชื่อ วาอีกไมกี่วัน สนพ มิตรสหาย ลูกศิษยทางตัวอักษรของลุงสุพจน คงไดรวบรวมงานของลุงสุพจน (ซึ่งมี จํานวนมาก มากกวา ศาสตราจารย ดร. หลายๆคน) ใหแพรหลายตอไป ขอขอบคุณเว็บไซตที่รวบรวมงานของลุงสุพจน ดานตระกูล โดยเฉพาะ เว็บไซตของบุคคลที่ใชชื่อ "แดบรรพ ชนผูอภิวัตน ๒๔๗๕" ......... แด สุพจน ดานตระกูล (๒๔๖๖ - ๒๕๕๒) ผูอุทิศตนใหกับ "สัจจะ" ในประวัติศาสตร และความคิด "วิทยาศาสตรสังคม"
ปยบุตร แสงกนกกุล คณะนิติศาสตร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร 13 กุมภาพันธ พ.ศ. 2552
-6-
รูจักสุพจน ดานตระกูลผานคํานําของชาญวิทยฯ ในหนังสือปรีดีคิด-ปรีดีเขียน นายชาญวิทย เกษตรศิริ ไดเขียนคํานําในหนังสือ ปรีดีคิด-ปรีดีเขียน และคุณสุพจน ดานตระกูลได รวบรวม-เรียบเรียงและหมายเหตุไว ในหนังสือ ๘๐ ปสุพจน ดานตระกูล เมื่อป ๒๕๔๖ ดังนี้ ดังที่เคยไดกลาวมาแลววา ในแงประวัติศาสตร ”ชาติ” ของการเมืองไทยสมัยใหมในรอบ ๑๐๐ ปที่ ผานมา ถาใหเอย “พระนามและ/หรือนาม” ของบุคคลสําคัญ (ทั้งหญิงและชาย) สัก ๑๐ ทาน และถามีทัศนคติ ที่เปนวิชาการ มีเหตุมีผลและไมคับแคบแลว นาเชื่อวานามปรีดี พนมยงค (หรือหลวงประดิษฐมนูธรรม) จะตองติดอยูในรายการนี้ ฯพณฯ ปรีดี พนมยงค มีความโดดเดนในหลายตอหลายเรื่อง เปนทั้งนักเรียนนักศึกษาที่ปราดเปรื่อง กาวขึ้นมาในระดับสังคมชั้นสูงของไทยก็ดวยสติปญญาความสามารถสวนบุคคลหรือ “คุณวุฒ”ิ อันเปน คุณสมบัติสําคัญของสังคมสมัยใหมที่เขามาแขงขันบารมีกับ “ชาติวุฒิ” ในแบบของสังคมเกา ฯพณฯ ปรีดี เปน “นักปฏิวัติ” หรือ “ผูอภิวัฒน” ที่ยึดอํานาจเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. ๒๔๗๕ เพื่อนํามาซึ่งระบอบรัฐธรรมนูญและประชาธิปไตย ทานดํารงตําแหนงการเมืองนับแตเปนรัฐมนตรี (ลอย) รัฐมนตรีวาการกระทรวงมหาดไทย การตางประเทศ การคลัง และเปนนายกรัฐมนตรี รวมทั้งตําแหนงสําคัญ ในฐานะผูสําเร็จราชการแทนพระองคของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวอานันทมหิดลบทบาทในระดับ “ชาติ” ที่สําคัญอีกดานหนึ่งก็คือการเปน “หัวหนา” ของขบวนการเสรีไทยในระหวางสงครามโลกครั้งที่ ๒ ทําการตอตานญี่ปุนและรวมมือกับฝายสัมพันธมิตร แตในความสําคัญของ ฯพณฯ ปรีดี นั้นทานก็เปนบุคคลหนึ่งที่ถูกเขาใจผิดมากที่สุดในประวัติศาสตร การเมืองไทย (ไมใชในรอบ ๑๐๐ ปที่ผานมา แตเปน ๒๐๐ ปดวยซ้ําไป) “ภาพลักษณ” ของทานมีทั้งที่เปน “ขาว” ดังคุณสมบัติของความเปนนักปฏิวัติ นักชาตินิยม ผูอภิวัฒน ผูกูชาติดังกลาวขางตน แตก็มีความเปน “ดํา” เปนผูลอบปลงพระชนม เปนคอมมิวนิสต เปนกบฏตอตานพระราชวงศ ดังคํานิยามกระบวนการนี้ของ มรกต เจวจินดา ในหนังสือของเธอ “ภาพลักษณปรีดี พนมยงค กับการเมืองไทยฯ” (๒๕๔๓) กับของผาสุก พงษไพจิตร และคริส เบเกอร ในหนังสือ Pridi by pridi (๒๐๐๐)วาทานถูก “กระทําใหเปนปศาจ” หรือ demonization
-7-
ประวัติศาสตรของ “ชาติไทย” ซึ่งรวมถึงประวัติและผลงานของ ฯพณฯ ปรีดี พนมยงค ดูจะตรงกับ ขอสังเกตอันแหลมคมของ “ลูก-หลาน-เหลน” ในหนังสือ ๑ ศตวรรษ ศุภสวัสดิ์ (๒๕๔๓) ที่วา “จนทุกวันนี้ ประวัติศาสตรไทยตองเปนพิการ ไมสมประกอบ เพราะถูกใชเปนเครื่องมือทางการเมือง จนหมดสิ้น ความเปนศาสตร “วิชาประวัติศาสตรไทย” ถูกกําหนดกรอบใหตกอยูตามขอบเขต “ขาว-ดํา” ของอุดมการณและทฤษฎี ทั้งของ “ขวา” และ “ซาย” ซึ่งตางก็มีพระเอกกับผูรายสําเร็จรูปตายตัว แทนที่จะ มองขอเท็จจริงและเหตุผลที่เกิดขึ้นกันอยางตรงๆ ดวยสายตาที่ไมเอนเอียง” ในป ๒๕๔๓ เปนปที่ครบรอบ ๑๐๐ ปชาตกาลของ ฯพณฯ ปรีดี พนมยงค และก็ไดรับการเชิดชูเกียรติ ดวยการที่รัฐบาลไทยเสนอชื่อใหองคการยูเนสโก(United Nations Educational Scientific and Cultural Organization) ประกาศรับรอง (ผานมาไดอยางฉิวเฉียด) ในฐานะ “บุคคลสําคัญของโลก” มีการจัดการเฉลิม ฉลองกันทั้งปทั้งในภาครัฐและภาคเอกชน ดูเหมือนวา “นามนั้น” ปรีดี พนมยงค จะไดรับการ “ขุดแตง” (excavated) ขึ้นมา “ฟนฟูและบูรณะ” (restored and renovated) ใหมในวงกวางไดในระดับหนึ่ง แตก็นาเชื่อวา กระบวนการ demonization อัน ยาวนานเปนเวลาเกือบครึ่งศตวรรษ ที่กระทําอยางตอเนื่องและมีประสิทธิภาพโดยความรวมมือระหวางฝาย อํานาจนิยมกับอนุรักษนิยม ทั้งรัฐและเอกชนที่เต็มไปดวยโลภะโทสะและโมหะ ตลอดจนผลประโยชนสวน บุคคลและพรรคพวก (พรอมดวยความรวมมือโดยรูตัวและไมรูตัวก็ตามของผูที่ยึดอยูกับ political quietism หรือลัทธิ “เงียบนิยม” ทางการเมือง) นั้นก็นาเชื่อวา ภาพลักษณอันดํามืดและความเปน “ปศาจ” ถูกฝงลึกลง ไปในความทรงจําของผูคนจํานวนไมนอยก็ยังคงอยูกับเราไปอีกนาน ทามกลางกระบวนการของการสราง (construct) ภาพลักษณที่ดํามืดและเปนลบก็มีกระบวนการที่ พยายามจะ “รื้อถอน” (deconstruct) เพื่อ “ปฏิสังขรณ” ขึ้นใหม ซึ่งภาพของชีวิตและบทบาทของทานปรีดี พนมยงค ในกระบวนการดานนี้ ดูเหมือนจะเปนผูรักความเปนธรรม ทั้งผูใกลชิดสนิทสนมกับ ฯพณฯ ทาน ปรีดีเอง อยางงานของ ไสว สุทธิพิทักษ เดือน บุญนาค หรือ วิชิตวงศ ณ ปองเพชร ตลอดจนผลงานของผูที่ สนใจขอเท็จจริงทางประวัติศาสตรอยาง สุพจน ดานตระกูล รวมทั้งความโชคดีและมองการณไกลของทาน ปรีดีเอง ที่กอตั้งมหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตรและการเมือง จนมีลูกศิษยลูกหาทั้งโดยตรงและโดยออมรุน แลว รุนเลาออกมาประกาศกองวา
-8-
พอนําชาติดวยสมองและสองแขน พอของขานามระบือชื่อปรีดี
พอสรางแควนธรรมศาสตรประกาศศรี แตคนดีเมืองไทย ไมตองการ
ในการเฉลิมฉลอง ๑๐๐ ป ของ “มหาบุรุษ สามัญชน” หนึ่งในกิจกรรมนี้ก็คือ ความพยายามที่จะเรียนรู ชีวิตและผลงานของทานปรีดี และแนนอนที่สุดก็คือ ความเขาใจที่ถูกตองวา “ทานไดทําอะไร และไมไดทํา อะไร” ทั้ง “สําเร็จและลมเหลว” ในความเปนมนุษยปุถุชน (หาใชเทพ) ของทาน และที่สําคัญก็คือใน “สิ่งนั้น ที่เรียกวาประวัติศาสตร” เปนเรื่องของ “ขอเท็จจริงบริสุทธิ์” หรือวา “ถูกสราง ตอเติม เสริมแตง” ขึ้นมาได อยางไร มีความจําเปนหรือไมเพียงใด ที่ศาสตรแหงอดีตนั้นจําเปนที่จะตอง “ถูกรื้อถอนและปฏิสังขรณ” ขึ้นมาใหม ทั้งนี้เพื่อคนรุนปจจุบันและอนาคต จะไดไมตองเดินวนและอับจนอยูในความมืดบอดดังเชนที่ เปนมานานแสนนาน ผลงานของสุพจน ดานตระกูล ชิ้นนี้ เปนการคัดเลือกและรวบรวมในรูปแบบของ “สรรนิพนธ” หรือ anthology เพื่อใหผูอานไดทราบถึงสิ่งที่ “ปรีดีคิด ปรีดีเขียน” เปนการนําเสนอเอกสารขั้นตน พรอมกับอธิบาย ตอทายเพื่อทําใหเห็นภาพไดชัดเจนขึ้น ซึ่งจะเปนประโยชนอยางมหาศาลในการศึกษาชีวิตและผลงานของ “มหาบุรุษ-สามัญชน” ผูนี้ สุพจน ดานตระกูล เปนหนึ่งในบรรดานัก “ขุดแตง” (excavated) และนัก “ฟนฟูและบูรณะ” (restored and renovated) “ปรีดี พนมยงค” นาแปลกที่สุพจนนั้นหาไดเปนญาติมิตรสนิท หาไดเคยทํางานรวม หรือ แมแตจะเปนลูกศิษย (มธก.) ของ ฯพณฯ ปรีดี แตอยางใดไม สุพจน “เรียนไมจบระดับมัธยม” และจากคํา บอกเลาของสุพจนเอง ( ๕ เมษายน ๒๕๔๒) ก็บอกวา “ผมเกิดในครอบครัวของพอคายอยในชนบท เมื่อวันที่ ๙ กันยายน ๒๔๖๖ ตรงกับวันอาทิตย แรม ๑๔ ค่ํา เดือน ๙ ปกุน ณ บานปลายคลองหมูที่ ๖ ตําบลเชียรเขา อําเภอปากพนัง (ตอมาไดแยกเปนอําเภอเชียรใหญ และปจจุบันไดแยกเปนอําเภอเฉลิมพระเกียรติ) จังหวัดนครศรีธรรมราช” สุพจนเลาตอไปวา “เริ่มการศึกษาเบื้องตนจากโรงเรียนประชาบาลใกลบาน แลวไปตอชั้นมัธยมตนที่โรงเรียนประจํา จังหวัด และชั้นมัธยมปลายที่กรุงเทพมหานคร แตดวยเหตุปจจัยหลายประการ การศึกษาภายใตระบบ โรงเรียนก็ตองยุติลงในป พ.ศ. ๒๔๘๓ ขณะกําลังเรียนอยูในชั้นมัธยมปที่ ๖”
-9-
กลาวไดวาหลังจากนั้นแลวสุพจนก็เลาเรียนจาก “มหาวิทยาลัยแหงชีวิต” ดังที่ไดเลาใหฟงตอไปอีกวา “ความรูที่ไดมาจากการศึกษาภายใตระบบโรงเรียนจึงเพียงอานออก เขียนได และคิดเปน และก็ไดอาศัย ความรูอานออก เขียนได และคิดเปนที่ไดมาจากการศึกษาภายใตระบบโรงเรียน ศึกษาเรียนรูโลกตอมาทั้ง โอกาสโลก สังขารโลก และสัตตโลก เพื่ออธิบายโลกและเปลี่ยนแปลงโลก” “ในระหวางสงครามโลกครั้งที่ ๒ พรรคพวกไดชักนําเขาทํางานกับกองทัพญี่ปุนในฐานะเสมียนโกดัง ประจําอยูที่ทาเรือเขาฝาซี อําเภอละอุน จังหวัดระนอง อันเปนทาเรือที่ญี่ปุนสรางขึ้นใหมบนฝงแมน้ําละอุน กม. ๙๓ เพื่อบริการขนสงยุทธสัมภาระและกําลังพลทางทะเล จากประเทศไทยสูพมาอีกเสนทางหนึ่ง และใน โอกาสนั้นไดเขารวมกับพวกตอตานญี่ปุน (เสรีไทย) ทําหนาที่รายงานความเคลื่อนไหวของกําลังพลและยุทธ ปจจัยของฝายญี่ปุนที่ผานเขาออกทางทาเขาฝาซี” ดูเหมือนสงครามโลกครั้งที่ ๒ นี่แหละที่ทําใหสุพจน ดานตระกูล เขาไปสัมผัสกับปรีดี พนมยงคโดย ไมรูตัว และก็เรียนรูอะไรตอมิอะไรจากประสบการณของความเปลี่ยนแปลงครั้งใหญหลวงของโลกในกลาง ศตวรรษที่แลว และที่สําคัญยิ่งไปกวานั้นก็คือ “ภายหลังสงครามไดเขาทํางานหนังสือพิมพ เริ่มจากเจาหนาที่ ตรวจปรูฟ (พิสูจนอักษร) ผูสื่อขาวโรงพัก (ขาวอาชญากรรม) ผูสื่อขาวกระทรวง( ขาวการเมืองและขาว ราชการ) และจากหนาที่ผูสื่อขาวการเมือง จึงทําใหเกิดความสํานึกทางการเมืองและนําไปสูการเคลื่อนไหว ทางการเมือง จนกระทั่งถูกจับกุมในคดี ๑๐ พฤศจิกายน ๒๔๙๕ (หรือที่รูจักกันในนามของกบฏสันติภาพ) ใน ขอหากบฏภายในและภายนอกราชอาณาจักร ถูกศาลพิพากษาลงโทษจําคุก ๒๐ ป แตลดเหลือ ๑๓ ป ๔ เดือน แตติดคุกอยูประมาณ ๕ ปก็ไดรับนิรโทษกรรมในคราวฉลอง ๒๕ พุทธศตวรรษ ในสมัยรัฐบาลจอมพล ป. พิบูลสงคราม ออกจากคุณมาประกอบอาชีพหนังสือพิมพอยูประมาณ ๑ ป ก็ถูกจับกุมอีกครั้งหนึ่งในป ๒๕๐๑ ในยุคเผด็จการของจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต ในขอหากบฏภายในราชอาณาจักรและมีการกระทําอัน เปนคอมมิวนิสต ถูกศาลทหารกรุงเทพพิพากษาลงโทษจําคุก ๓ ป ในความผิดตอความมั่นคงของรัฐ และยก ฟองขอหามีการกระทําอันเปนคอมมิวนิสต” มหาวิทยาลัยแหงชีวิต (ในคุก) นั้น ทําใหสุพจนกลาวอยางมั่นใจวา “โดยที่มีความสํานึกทางการเมือง และสนใจการเมือง จึงไดขวนขวายศึกษาหาความรูเรื่องการเมืองจากทานผูรู ที่มีความคิดทางการเมือง ฝาย กาวหนา รวมทั้งแสวงหาหนังสือฝายกาวหนามาอาน และสนใจศึกษคนควาประวัติศาสตรการเมืองไทย ภายหลัง ๒๔ มิถุนายน ๒๔๗๕ อยางรับผิดชอบ”
- 10 -
สุพจนกลาวเสริมอีกวา “รวมทั้งเจริญรอยตามบาทพระพุทธองค ศึกษาคนควาเรื่องของโลกทั้งสามอยางมนสิการ จึงไดสรุป ความเขาใจออกมาเปนขอเขียนจํานวนหนึ่ง มีตนฉบับอยูประมาณ ๗๐ เรื่อง สวนเขียนแถลงการณและสาสน ในโอกาสตางๆ นั้นอีกจํานวนหนึ่ง” ซึ่งรวมแลวอาจจะมากกวาผลงานของดุษฎีบัณฑิตหรือศาสตราจารย (ของรัฐ)ดวยซ้ําไป ในบรรดาผลงานนิพนธเหลานั้น ก็มีสิ่งที่เรียกไดวาเปน magnum opus คือ ชีวิตและงานของ ดร.ปรีดี พนมยงค ที่ตีพิมพครั้งแรก ๒๕๑๔ (และตีพิมพครั้งที่ ๓ ป ๒๕๔๓) รวมอยูดวย จากการคนควางานชิ้นนี้ก็กลายเปนฐานทางวิชาการอยางสําคัญที่ทําใหสุพจน ดานตระกูล สามารถ “ขุดแตง ฟนฟู และบูรณะ” ปรีดี พนมยงค ไดอยางเขมขน รวมทั้งชุดยอยๆ เล็กๆ ที่ออกมาเปนครั้งคราว ราคา ถูก ในชวงทศวรรษ ๒๕๑๐ ก็ทําใหประชามหาชนพอจะไดเปดหู เปดตาขึ้นบางตอ “สัจจะและความเปนจริง” โดยเฉพาะอยางยิ่ง “หนาประวัติศาสตรอันดํามืดและบิดเบี้ยว” นั้นของ “ชนชาติไทย” การรวบรวมและจัดพิมพครั้งนี้ ก็เพื่อเฉลิมฉลอง ๑๐๐ ปชาตกาลฯ ดังกลาวขางตน ทั้งนี้โดยความ สนับสนุนของคณะกรรมการดําเนินงานฉลอง ๑๐๐ ปชาตกาลฯ ภาคเอกชน และก็หวังเปนอยางยิ่งวา ผลงาน นี้จะมีสวนในกระบวนการที่เกิดขึ้นใหมดังบทกวีของ “เฉินซัน” ๒๐ มิถุนายน ๒๕๒๗ ที่วา เมื่อความดีทุกอยางยังคงอยู ‘มหาบุรุษ’ จักตองมี
ประชาชนยอมรูวาที่นี่ เมื่อนั้นทานปรีดีจะกลับมา ดร.ชาญวิทย เกษตรศิริ ประธานอนุกรรมการฝายนิทรรศการ คระกรรมการจัดงานฉลอง ๑๐๐ ป รัฐบุรุษอาวุโส นายปรีดี พนมยงค ประธานโครงการเอเชียตะวันออกเฉียงใตศึกษา คณะศิลปศาสตร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร
จากหนังสือ “๘๐ ปสุพจน ดานตระกูล” ฉบับพิมพครั้งที่ ๑ เดือนตุลาคม ๒๕๔๖
- 11 -
คุณสุพจน ดานตระกูลปาฐกถาเนื่องในวาระ ๗๕ ปการอภิวัฒนไทย คุณสุพจน ดานตระกูลไดกลาวปาฐกถาที่สถาบันปรีดี พนมยงคเนื่องในวาระ ๗๕ ปการอภิวัฒนไทย เมื่อวันที่ ๓ มีนาคม พ.ศ.๒๕๕๐ ความตอหนึ่งวา นี่เปนคําอภิปรายของนายฟน สุพรรณสาร ซึ่งเปนหวงใยตอสถาบันพระมหากษัตริย เพราะฉะนั้นการ เปลี่ยนแปลงเมื่อวันที่ ๒๔ มิถุนายน พ.ศ.๒๔๗๕ ผูจงรักภักดีตอสถาบันพระมหากษัตริย ควรจะนึกถึง คุณูปการของคณะราษฎรเปนอยางมากที่เชิดชูพระมหากษัตริยใหอยูเหนือการเมือง เพื่อใหสถาบันนี้ยืนยงคง อยูชั่วฟาดิน แตอีกพวกหนึ่งที่อางตัววาจงรักภักดีกลับดึงพระมหากษัตริยลงมาเกือกกลั้วกับการเมือง อยางที่ นายฟน สุพรรณสาร ไดอภิปราย ยังมีอีกทานหนึ่งซึ่งเปนบุคคลสําคัญ อภิปรายปญหานี้เชนกัน บุคคลสําคัญคนนี้และสืบตอมาจนถึง ปจจุบันนี้ ลูกชายทานเปนถึงนายกรัฐมนตรี คนนั้นคือ คุณพโยม จุลานนท ผูแทนจังหวัดเพชรบุรี คุณพโยม บอกวา “ขาพเจาเองก็เคยไดรับราชการทหารมหาดเล็กในราชสํานักพระปกเกลา มาเปนเวลา ๔ ป ขาพเจาเคารพ และเทิดทูนราชบัลลังกพระเกียรติของพระมหากษัตริยอยางแทจริง ไมนอยไปกวาทานผูที่รางรัฐธรรมนูญ (ฉบับป ๒๔๙๒-แดบรรพชนฯ)แตวาเปนผูที่รักษาอํานาจเหมือนกัน ไดอานไดพิจารณาดู รวมทั้งไดยืมบันทึก การอภิปรายไปดูแลว ในหมวดที่ ๒ นี้เทาที่บันทึก ทานผูรางไดถวายอํานาจแกพระมหากษัตริยเกินกวาที่ไดมี มาแลวในรัฐธรรมนูญฉบับกอนๆ ของเราทีไดใชมา ขาพเจารูสึกวาความจริงนั้นการที่เราจะพยายามถวาย อํานาจใหแกพระมหากษัตริย ถาพูดถึงในทางดี ขาพเจาก็รับรองเหมือนกันวา อาจจะมีผลดีมาก แตในทาง เดียวกัน ขาพเจาใครขอใหสภานี้ พิจารณาทางกลับกันบาง เพราะธรรมดาทุกสิ่งทุกอยางยอมมีคุณมีโทษ การ ที่เราถวายอํานาจแกพระมหากษัตริยมากเกินไปนั้น ไดมีผูทักทวงหลายทานวา เราไดเทิดทูนวาไว พระมหากษัตริยนั้น เราถือวาเปนยอดแหงความเคารพสักการะ เราจะละเมิดมิได อันนี้เรารับรองกันมานาน แลววา เราเทิดทูนพระมหากษัตริยของเราอยางนั้น แตวาในขณะเดียวกัน รัฐธรรมนูญฉบับนี้กลับมอบพระ ราชภาระใหแกพระมหากษัตริยหลายสิ่งหลายประการ ทั้งสวนพระองคและในสวนนิติบัญญัติ และบริหารก็ เปนเชนนั้น แลวธรรมดาใครๆ ก็ยอมรูวา สี่ตีนยังรูพลาดนักปราชญยังรูพลัง ฉะนั้นแลวจะไมมีการผิดพลาด อยางไร
- 12 -
ก็เมื่อมีการพลาดพลั้งแลว ปญหาเรื่องเคารพสักการะและละเมิดตางๆ ก็จะกระทบสั่นคลอนได ทั้งนี้วา โดยทั่วๆ ไปแลว รองลงมาจากรัฐธรรมนูญฉบับนี้ ไดบัญญัติพระชนมายุไว ซึ่งทานอางวาตางประเทศเขา บัญญัติกัน ขาพเจาก็ไมเถียง ทานอางได พระชนมายุใหทรงบรรลุนิติภาวะของกษัตริยอายุ ๑๘ ปนั้น ในเมื่อพระมหากษัตริยเรายังไมไดจุติมา จาดดวงอาทิตยเหมือนญี่ปุน แลวก็ทําไมคนไทยอายุ ๑๘ ป จะทําอะไรไมผิดพลั้ง อายุ ๔๐ หรือ ๕๐ ก็ ผิดพลาดได (คือตอนจะแกรัฐธรรมนูญใหกษัตริยบรรลุนิติภาวะเมื่ออายุ ๑๘ ป ไมตองมีผูสําเร็จราชการ คุณพโยม แกคัดคานไมเห็นดวยเพราะกลัววากษัตริยจะทําผิด-สุพจน).. ไดมีการอภิปรายกันมากแลววาในเรื่องผูใดจะกลาวหา หรือฟองรองพระมหากษัตริยในทางใดๆ ไมได อันนี้ใครจะขอชี้ใหเห็นวามันขัดกับหมวด ๓ มาตรา ๒๗ ที่บอกวา บุคคลยอมเสมอกันในกฎหมาย ขาพเจา ของใจวา ก็เมื่อเปนเชนนี้แลว ทําไมพระมหากษัตริยไมใชชาวไทยอยางนั้นหรือ ถาอยางนั้นเอาแบบญี่ปุนสิ (นี่เปนคําของคุณพโยม) เพราะพระมหากษัตริยสืบสันตติวงศมาจากดวงอาทิตย ถาเชนนั้นขาพเจาก็ยอมรับวา ไมใชคนธรรมดา ความจริงมาตรา ๕ ก็บัญญัติไวแลว รัฐธรรมนูญฉบับกอนๆ ก็ไมเคยบัญญัติบอกวาฟองรองใดๆ ไมได ขาพเจาใครจะขอตั้งขอสังเกตอันหนึ่งวา การสืบราชสันตติวงศนั้น สืบลงมาเปนลําดับ แตหากวาในราช ตระกูลนั้นบังเอิญทานผูนั้นไดกระทําผิดกฎหมายอาญาขึ้นกอน แตคดียังไมไดมีการฟองรอง แตบังเอิญไดถูก สถาปนาขึ้นครองราชยบัลลังกขึ้นมาแลว การฟองรองการกระทําความผิดกอนเสวยราชยก็ฟองรองไมได เพราะเปนพระมหากษัตริย เชนนี้ขาพเจาเห็นวามันขัดกัน ขาพเจามีความเห็นอยางนี้ เราไดรับรองวาเราพูดไปอยางหนึ่ง ขาพเจาตําหนิวา การที่เราวางหลักเพื่อปลอบใจประชาชนไทยวาให สิทธิวา บุคคลยอมเสมอกันในทางกฎหมาย ฐานันดรศักดิ์ก็ดี ทุกสิ่งทุกอยางนั้นประชาชนเชื่อวา ตอไปนี้เรา เทากันหมด แตความจริงในหมวด ๒ ยกใหพระมหากษัตริยเปนบุคคลที่จุติมาจากสวรรคอยางนี้ ขาพเจาเห็น วาบางทีเราพูดกับทําไมตรงกัน” นี่เปนขอสังเกตของคุณพโยมเรื่องการฟองรองพระมหากษัตริย จากหนังสือ "ขอเท็จจริงทางประวัติศาสตร และพระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผนดินสยามชั่วคราว ฉบับ ๒๗ มิถุนายน ๒๔๗๕"
- 13 -
ปรีดี พนมยงค กับสถาบันกษัตริยและกรณีสวรรคต สุพจน ดานตระกูล เกี่ยวกับผูเขียน : สุพจน ดานตระกูล ผูอํานวยการสถาบันวิทยาศาสตรสังคม
อัญเชิญขึ้นครองราชย จากความขัดแยงระหวางพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว รัชกาลที่ ๗ กับรัฐบาลพระยาพหลพล พยุหเสนา อันเปนเหตุใหพระบาทสมเด็จพระปกเกลาฯ ทรงสละราชสมบัติเมื่อวันที่ ๒ มีนาคม ๒๔๗๗ และ โดยที่พระองคไมไดทรงแตงตั้งผูใดเปนองครัชทายาท รัฐบาลพระยาพหลฯ จึงประชุมปรึกษาหารือกันใน ระหวางเวลาหาวัน ตั้งแตวันที่ ๒ มีนาคม ถึงวันที่ ๗ มีนาคม ๒๔๗๗ เพื่อพิจารณาหาเจานายในพระราชวงศ จักรีขึ้นเปนพระมหากษัตริยสืบตอไปตามบทบัญญัติแหงรัฐธรรมนูญ พุทธศักราช ๒๔๗๕ และโดยนัยแหง กฎมณเฑียรบาล พุทธศักราช ๒๔๖๗ กฎมณเฑียรบาลวาดวยการสืบราชสันตติวงศมีดวยกัน ๘ หมวด ๒๑ มาตรา หมวดที่สําคัญคือหมวดที่ ๔ วาดวยลําดับขั้นผูสืบราชสันตติวงศ และหมวดที่ ๕ วาดวยผูที่ตองยกเวนจากการสืบราชสันตติวงศ หมวดที่ ๔ มาตราที่ ๙ บัญญัติไววา “ลําดับขั้นเชื้อพระบรมราชวงศ ซึ่งจะควรสืบราชสันตติวงศไดนั้น ทานวาใหเลือกตามสายตรงกอน เสมอ ตอไมสามารถเลือกทางสายตรงไดแลว จึงใหเลือกตามเกณฑที่สนิทมากและนอย “เพื่อใหสิ้นสงสัย ทานวาใหวางลําดับสืบราชสันตติวงศไวดังตอไปนี้...” ครั้นแลวทานก็ลําดับพระญาติวงศผูมีสิทธิ์สืบราชสันตติวงศ นับตั้งแตสมเด็จหนอพุทธเจาเปนปฐมลง ไป สรุปใหเขาใจงายๆ ดังนี้ ลําดับที่ ๑ พระราชโอรสหรือพระราชนัดดา ลําดับที่ ๒ กรณีซึ่งสมเด็จพระเจาอยูหัวไรพระราชโอรสและพระราชนัดดา แตทรงมีสมเด็จพระอนุชา ที่รวมพระราชชนนี หรือพระราชโอรสของสมเด็จพระอนุชา
- 14 -
ลําดับที่ ๓ กรณีสมเด็จพระเจาอยูหัวไรพระราชโอรสและพระราชนัดดา กับไรทั้งสมเด็จพระอนุชา รวมพระราชชนนี แตทรงมีสมเด็จพระเชษฐาหรือสมเด็จพระอนุชาตางพระราชชนนี หรือพระโอรสของ สมเด็จพระเชษฐาหรือพระอนุชา ลําดับที่ ๔ กรณีซึ่งสมเด็จพระเจาอยูหัวไรพระราชโอรสและพระราชนัดดา กับไรทั้งสมเด็จพระอนุชา ที่รวมพระราชชนนี และไรสมเด็จพระเชษฐาหรือพระอนุชาตางพระราชชนนี แตทรงมีพระเจาพี่ยาเธอหรือ พระเจานองยาเธอหรือพระโอรสของพระเจาพี่ยาเธอหรือพระเจานองยาเธอ ลําดับที่ ๕ กรณีซึ่งสมเด็จพระเจาอยูหัวไรพระราชโอรสและพระราชนัดดา พระอนุชารวมพระราช ชนนีและพระอนุชาตางพระราชชนนี พระเจาพี่ยาเธอ นองยาเธอ แตทรงมีสมเด็จพระเจาบรมวงศเธอและ พระเจาบรมวงศเธอหรือพระโอรส ดังกลาวนี้คือลําดับพระองคผูมีสิทธิ์สืบราชสันตติวงศตามกฎมณเฑียรบาล หมวดที่ ๔ มาตรา ๙ แตมี ขอบังคับวาดวยผูที่ตองยกเวนจากการสืบราชสมบัติไวในหมวดที่ ๕ มาตรา ๑๑ วาดังนี้ ๑. มีพระสัญญาวิปลาส ๒. ตองราชทัณฑ เพราะประพฤติผิดพระราชกําหนดกฎหมายในคดีมหัตโทษ ๓. ไมสามารถทรงเปนอัครพุทธศาสนูปถัมภก ๔. มีพระชายาเปนนางตางดาว กลาวคือนางที่มีสัญชาติเดิมเปนชาวประเทศอื่น นอกจากชาวไทยโดยแท ๕. เปนผูที่ไดถูกถอดถอนออกแลวจากตําแหนงพระรัชทายาท ไมวาการถูกถอดถอนจะไดเปนไปในรัชกาล ใดๆ ๖. เปนผูที่ไดถูกประกาศยกเวนออกเสียจากลําดับสืบราชสันตติวงศ กฎมณเฑียรบาลวาดวยการสืบราชสันตติวงศดังกลาวนี้ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัว รัชกาลที่ ๖ ไดทรงตรากอนขึ้นที่พระองคจะเสด็จสวรรคตเพียงหนึ่งป (คือตราขึ้นในเดือนพฤศจิกายน ๒๔๖๗ และพระองคเสด็จสวรรคตในวันที่ ๒๕ พฤศจิกายน ๒๔๖๘) และกอนที่พระองคจะเสด็จสวรรคต สองเดือน พระองคไดทรงมีพระบรมราชโองการลงวันที่ ๒๑ กันยายน ๒๔๖๘ ถึงเสนาบดีวัง เกี่ยวกับองครัช
- 15 -
ทายาทที่จะสืบสันตติวงศตอจากพระองคทาน (ขณะนั้นสมเด็จพระนางเจาสุวัทนา พระวรราชเทวี กําลังทรง พระครรภ ยังไมแนใจวาจะเปนพระราชโอรสหรือพระราชธิดา) พระบรมราชโองการมีความตอนหนึ่งวา “...ใหขามหมอมเจาวรานนทธวัช ในสมเด็จพระเจากรมขุนเพชรบูรณอินทราไชยนั้นเสียเถิด เพราะ หมอมเจาวรานนทธวัชมีแมที่ไมมีชาติสกุลเกรงวาจะไมเปนที่เคารพแหงพระบรมวงศานุวงศ...” ตอมาในวันที่ ๒๔ พฤศจิกายน ๒๔๖๘ กอนเสด็จสวรรคตเพียงวันเดียว พระนางเจาสุวัทนา พระวร ราชเทวี มีพระประสูติกาลพระราชธิดา (สมเด็จเจาฟาหญิงเพชรรัตนราชสุดาฯ) จึงเปนอันวาพระบาทสมเด็จ พระมงกุฎเกลาฯ ไมมีพระราชโอรสที่จะสืบสันตติวงศ การสืบสันตติวงศ จึงตองเปนไปตามเงื่อนไขขอ ๒ แหงกฎมณเฑียรบาล เงื่อนไขขอ ๒ ไดบัญญัติไววา “กรณีซึ่งสมเด็จพระเจาอยูหัวไรพระราชโอรสและพระราชนัดดา แตทรงมีสมเด็จพระอนุชาที่รวม พระราชชนนี หรือพระราชโอรสของสมเด็จพระอนุชา” พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัวทรงมีพระเชษฐภคินีและพระอนุชารวมพระราชชนนีดวยกัน เกาพระองค คือ ๑. สมเด็จเจาฟาหญิงพาหุรัดมณีมัย (ประสูติเมื่อ ๑๔ ธันวาคม ๒๔๒๑ สิ้นพระชนมเมื่อ ๒๖ สิงหาคม ๒๔๓๐) ๒. พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัว ๓. สมเด็จเจาฟาตรีเพ็ชรุตมธํารง ๔. จอมพล สมเด็จเจาฟาจักรพงษภูวนาถ กรมหลวงพิษณุโลกประชานาถ (ตนสกุลจักรพงษ ณ อยุธยา) ๕. สมเด็จเจาฟาศิริราชกกุธภัณฑ ๖. สมเด็จเจาฟาหญิง (ประสูติและสิ้นพระชนมในวันเดียวกัน) ๗. พลเรือเอก สมเด็จเจาฟาอัษฎางคเดชาวุธ กรมหลวงนครราชสีมา (ตนสกุลอัษฎางค ณ อยุธยา) ๘. สมเด็จเจาฟาจุฑาธุชธราดิลก กรมขุนเพ็ชรบูรณอินทราชัย (ตนสกุลจุฑาธุช) และ
- 16 -
๙. สมเด็จเจาฟาประชาธิปกศักดิเดชน กรมขุนสุโขทัยธรรมราชา (รัชกาลที่ ๗) ในขณะที่พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาฯ สวรรคตนั้น พี่นองรวมพระราชชนนีกับพระองคทานที่ยัง มีพระชนมชีพอยูก็แตสมเด็จเจาฟาประชาธิปกศักดิเดชน กรมขุนสุโขทัยธรรมราชาพระองคเดียว ซึ่งเปนพระ อนุชาองคสุดทอง และมีนัดดาสองพระองค คือ พระองคเจาจุลจักรพงษ โอรสของกรมหลวงพิษณุโลกประชา นาถ กับหมอมเจาวรานนทธวัช โอรสของกรมขุนเพ็ชรบูรณอินทราชัย กรมหลวงพิษณุโลกประชานาถขณะยังมีพระชนมชีพอยูนั้น ดํารงฐานะเปนรัชทายาทของ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาฯ ดวยเปนพระอนุชาถัดจากพระองค และขณะนั้นกรมหลวงพิษณุโลกฯ มี หมอมแคทยาเปนชายา ซึ่งพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาฯ พระราชบิดา ทรงรับเปนสะใภหลวง ม.ร.ว.นริศ รา จักรพงษ พระธิดาพระองคเจาจุลจักรพงษ เลาไวในหนังสือแคทยาและเจาฟาสยาม วา ชื่อ จุลจักรพงษ เปน ชื่อที่พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาฯ ทรงประทานตั้งใหโดยเปลี่ยนจากชื่อ พงษจักร ที่สมเด็จ พระบรมราชินีนาถเสาวภาผองศรี ประทานตั้งใหแตแรก ดังนั้นตามเงื่อนไขขอ ๒ แหงกฎมณเฑียรบาลวาดวยการสืบราชสันตติวงศ พระองคเจาจุลจักรพงษอยู ในฐานะที่จะไดรับการสถาปนาขึ้นเปนพระมหากษัตริยสืบตอจากพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาฯ เพราะ เปนพระโอรสของสมเด็จพระอนุชา องครัชทายาท (กรมหลวงพิษณุโลกประชานาถ) สวนหมอมเจาวรานนทธวัช พระโอรสของกรมขุนเพ็ชรบูรณอินทราชัย ซึ่งตามกฎมณเฑียรบาลก็มี สิทธิ์สืบราชสันตติวงศเปนพระองคถัดไปจากจากพระองคเจาจุลฯ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาฯ ไดทรงมี พระบรมราชโองการใหขามไปเสียดังที่ยกมาขางตน จากพระบรมราชโองการฉบับวันที่ ๒๑ กันยายน ๒๔๖๘ เปนเครื่องชี้ใหเห็นวา พระบาทสมเด็จพระ มงกุฎเกลาฯ ทรงรับในสิทธิ์สืบราชสันตติวงศของพระองคเจาจุลฯ เพราะถาพระองคไมทรงรับในสิทธิ์ ดังกลาวนี้ พระองคจะตองระบุไวในพระบรมราชโองการฉบับเดียวกันนี้วาใหขามไปเสีย (เพราะมีแมเปนนาง ตางดาว) เชนเดียวกับที่ทรงระบุใหขามหมอมเจาวรานนทธวัช (เพราะมีแมไมมีชาติสกุล) นั้นแลว แตมีแมเปนนางตางดาวไมอยูในขอหามตามมาตรา ๑๑ (๔) หามแตมีชายาเปนนางตางดาวเทานั้น ในที่ประชุมของพระบรมวงศานุวงศชั้นผูใหญ ในคืนวันที่ ๒๖ พฤศจิกายน ๒๔๖๘ ซึ่งมีจอมพล สมเด็จเจาฟากรมพระยาภาณุพันธุวงศวรเดชเปนประธานของที่ประชุมอันประกอบดวย
- 17 -
จอมพล สมเด็จพระเจาพี่ยาเธอ เจาฟากรมพระนครสวรรควรพินิต ผูเปยมไปดวยพระบารมี ไดมี ความเห็นใหอันเชิญสมเด็จเจาฟาประชาธิปกศักดิเดชน กรมขุนสุโขทัยธรรมราชา ขึ้นครองราชยเปน พระมหากษัตริยองคที่ ๗ แหงราชวงศจักรี ดังนั้น เมื่อพระบาทสมเด็จพระปกเกลาฯ สละราชสมบัติ โดยกฎมณเฑียรบาล พระองคผูสืบราช สันตติวงศคือ พระองคเจาจุลจักรพงษ ซึ่งเปนสายตรงคือ โอรสของพระเชษฐา (กรมหลวงพิษณุโลกฯ) มี สิทธิ์ในการสืบราชสันตติวงศกอนกรมขุนสุโขทัย (รัชกาลที่ ๗) แตดวยบารมีของ จอมพล สมเด็จพระเจาพี่ยา เธอเจาฟากรมพระนครสรรควรพินิต ไดชวยสงใหกรมขุนสุโขทัยขุนสูราชบัลลังกขามพระองคเจาจุลจักร พงษไปดังกลาวแลว สวนกรมหลวงสงขลาฯ สมเด็จพระราชบิดานั้น เปนอนุชาของสมเด็จเจาฟามหาวชิรุณหิส สยาม มกุฎราชกุมาร ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัวกับสมเด็จพระนางเจาสวางวัฒนา บรมราชเทวี (สมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจา) แตสมเด็จเจาฟามหาวชิรุณหิส สยามมกุฎราชกุมารสิ้นพระชนมเสียกอนที่จะไดขึ้นครองราชย ตอมา สมเด็จพระราชบิดา พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาฯ ไดสถาปนาสมเด็จเจาฟา กรมขุนเทพทวาราวดี ใน สมเด็จพระนางเจาเสาวภาผองศรี พระบรมราชินีนาถ เปนสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชสยามมกุฎราชกุมาร (แทนที่จะเปนกรมหลวงสงขลาฯ พระอนุชาของสมเด็จเจาฟามหาวชิรุณหิส สยามมกุฎราชกุมารพระองค กอน) และถานับโดยศักดิ์ทางพระมารดาแลว สมเด็จพระนางเจาเสาวภาผองศรี พระมารดาของกรมขุนเทพ ทวาราวดี (รัชกาลที่ ๖) เปนพระนองนาง (ประสูติ ๑ มกราคม ๒๔๐๖) ของสมเด็จพระนางเจาสวางวัฒนา (ประสูติ ๑๐ กันยายน ๒๔๐๕ นับตามปปฏิทินเกา) ในสมเด็จพระมารดา สมเด็จพระปยมาวดี ที่มีพระพี่นาง องคโตรวมครรภพระมารดาเดียวกัน คือ พระองคเจาหญิงสุนันทากุมารีรัตน (ประสูติ ๑๐ พฤศจิกายน ๒๔๐๓) หรือพระนางเรือลม ที่ผมอุตสาหลําดับความการสืบราชสันตติวงศมานั้น ก็เพื่อเปนหลักฐานแสดงใหเห็นวา ทาน ปรีดี พนมยงค มีสวนสําคัญอยางไรบางในการสนับสนุนเชื้อสายกรมหลวงสงขลานครินทรขึ้นนั่งบัลลังก พระมหากษัตริยแหงราชจักรีวงศ ทั้งที่ถูกขามมาแลว ในการประชุมคณะรัฐมนตรีระหวางวันที่ ๒-๗ มีนาคม ๒๔๗๗ ครั้งนั้นทานปรีดีไดบันทึกไวใน หนังสือ บางเรื่องเกี่ยวกับพระบรมวงศานุวงศ ในสงครามโลกครั้งที่ ๒ มีความตอนหนึ่งวาดังนี้
- 18 -
“(๑) พระองคเจาจุลจักรพงษ ซึ่งเปนพระโอรสของสมเด็จเจาฟาจักรพงษภูวนาถ ที่ทรงเปนรัชทายาท ในรัชกาลที่ ๖ ครั้นแลวจึงพิจารณาคําวา “โดยนัย” แหงกฎมณเฑียรบาล ๒๔๖๗ นั้นพระองคเจาจุลจักรพงษ จะตองยกเวนตามมาตรา ๑๑ (๔) แหงกฎมณเฑียรบาลหรือไมเพราะมารดามีสัญชาติเดิมเปนตางประเทศ ซึ่ง ตามตัวบทโดยเครงครัดกลาวไวแตเพียง ยกเวนผูสืบราชสันตติวงศที่มีพระชายาเปนคนตางดาว (ขณะนั้น พระองคเจาจุลจักรพงษยังไมมีพระชายาเปนนางตางดาว) รัฐมนตรีบางทานเห็นวาขอยกเวนนั้นใชสําหรับรัช ทายาทองคอื่น แตไมใชกรณีสมเด็จเจาฟาจักรพงษภูวนาถ ซึ่งขณะที่พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาฯ สถาปนาเปนรัชทายาทนั้น ก็ทรงมีพระชายาเปนนางตางดาวอยูแลว และทรงรับรองเปนสะใภหลวงโดย ถูกตอง แตสวนมากของคณะรัฐมนตรีตีความคําวา ‘โดยนัย’ นั้นยอมนํามาใชในกรณีผูซึ่งจะสืบราชสันตติ วงศมีพระมารดาเปนนางตางดาวดวย” รัฐมนตรีสวนขางมากที่ตีความคําวา ‘โดยนัย’ ดังกลาวนี้มีทานปรีดีรวมอยูดวย และเปนคนสําคัญใน การอภิปรายชักจูงใหรัฐมนตรีสวนขางมากมีความเห็นรวมกับทาน ที่ประชุมจึงไดพิจารณาถึงพระองคอื่นๆ ตามกฎเกณฑของกฎมณเฑียรบาลที่ระบุไววา “...ตอไม สามารถเลือกทางสายตรงไดแลว จึงใหเลือกตามเกณฑที่สนิทมากนอย” ในบรรดาพระงคที่สนิทมากและนอยนี้มี อาทิ กรมพระนครสวรรคฯ และพระโอรส พระโอรสของ สมเด็จเจาฟาฯ กรมหลวงสงขลานครินทร พระโอรสของสมเด็จเจาฟายุคลทิฆัมพร กรมหลวงลพบุรีราเมศวร และในที่สุดคณะรัฐมนตรีมีความเห็นเปนเอกฉันทตามการชี้นําของทานปรีดีที่เห็นสมควรสถาปนาพระโอรส ของสมเด็จเจาฟาฯ กรมหลวงสงขลานคริทร คือ พระวรวงศเธอพระองคเจาอานันทมหิดล ขึ้นเปนกษัตริย รัชกาลที่ ๘ สืบตอจากพระบาทสมเด็จพระปกเกลาฯ อันเปนการกลับเขาสูสายเดิม คือสายสมเด็จเจาฟา มหาวชิรุณหิส สยามมกุฎราชกุมาร การสถาปนาพระวรวงศเธอ พระองคเจาอานันทมหิดลขึ้นเปนพระมหากษัตริย นอกจากจะเปนการ กลับคืนเขาสูสายเดิมโดยชอบธรรมแลวยังเปนไปตามพระราชดําริของพระบาทสมเด็จพระปกเกลาฯ อีกดวย บันทึกลับที่จดโดยพระยามหิธร เสนาบดีกระทรวงมุรธาธร วาดังนี้ “วันที่ ๓๐ มิถุนายน ๒๔๗๕ เวลา ๑๗.๑๕ น. โปรดเกลาฯ ใหพระยามโนปกรณฯ พระยาศรีวิสารฯ พระยาปรีชาชลยุทธ พระยาพหลฯ กับหลวงประดิษฐมนูธรรม มาเฝาฯ ที่วังสุโขทัย มีพระราชดํารัสวา อยากจะสอบถามความบางขอและบอกความจริงใจ ฯลฯ อีกอยางหนึ่งอยากจะแนะนําเรื่องสืบสันตติวงศ
- 19 -
พระบาทสมเด็จพระจอมเกลาฯ และพระพุทธเจาหลวงไดเคยทรงพระราชดําริที่จะออกจากราชสมบัติ เมื่อทรงพระชราเชนเดียวกัน ในสวนพระองคพระเนตรก็ไมปรกติคงทนงานไปไดไมนาน เมื่อการณปรกติ แลว จึงอยากจะลาออกเสีย ทรงพระราชดําริเห็นวา พระโอรสสมเด็จเจาฟาฯ กรมขุนเพ็ชรบูรณ ก็ถูกขาม มาแลว ผูที่จะสืบราชสันตติวงศตอไป ควรจะเปนพระโอรสของสมเด็จเจาฟาฯ กรมหลวงสงขลานคริทร ฯลฯ” ดังกลาวนี้ จะเห็นไดวาทานปรีดีเปนผูมีบทบาทสําคัญยิ่งในการอัญเชิญในหลวงอานันทฯ ขึ้น ครองราชย เมื่อ ๒ มีนาคม ๒๔๗๗
ปกปองราชบัลลังก ในคดีดําที่ ๔๒๒๖/๒๕๒๑ ทานปรีดี พนมยงค โจทกยื่นฟองนายรอง ศยามานนท ศาสตราจารย ทางประวัติศาสตร จําเลย กรณีที่ศาสตราจารยผูนั้นบิดเบือนประวัติศาสตร หมิ่นประมาทใสความ ซึ่งในที่สุด จําเลยรับผิดตามฟองนั้น คําบรรยายฟองตอนหนึ่งที่แสดงใหเห็นถึงความกลาหาญและเสียสละของนายปรีดีที่ ตอสูปกปองราชบัลลังก วาดังนี้ “เมื่อวันที่ ๑๒ พฤศจิกายน ๒๔๘๔ ไดมีพระราชกฤษฎีกาแตงตั้งใหจอมพล ป. พิบูลสงคราม เปนผู บัญชาการทหารสูงสุด และพลโทมังกร พรหมโยธี เปนรองผูบัญชาการทหารสูงสุด ตอมาอีก ๖ วัน คือ ใน วันที่ ๑๘ เดือนเดียวกันนี้ ก็ไดมีกฤษฎีกาเพิ่มเติมอีกฉบับหนึ่งวา ใหจอมพลพิบูลฯ มีอํานาจสิทธิ์ขาดผูเดียวใน การสั่งทหารสามเหลาทัพ อันเปนอํานาจพิเศษยิ่งกวาผูบัญชาการทหารสูงสุดอื่นๆ “ครั้นตอมาในปลายเดือนพฤศจิกายนนั้นเอง คือกอนที่ญี่ปุนจะรุกรานไทย ในวันที่ ๘ ธันวาคม ๒๔๘๔ จอมพลพิบูลฯ ไดเสนอที่ประชุมคณะรัฐมนตรีใหบัญญัติกฎหมายยกเลิกบรรดาศักดิ์ไทยเดิม โดย สถาปนา ‘ฐานันดรศักดิ์’ (Lordship) ตามแบบฝรั่งขึ้นใหม คือ ดยุก, มาควิส, เคานท, ไวสเคานท, บารอน ฯลฯ โดยตั้งศัพทใหมขึ้นเพื่อใชสําหรับฐานันดรศักดิ์เจาศักดินาใหม คือ สมเด็จเจาพญา, ทานเจาพญา, เจาพญา, ทานพญาฯลฯ สวนภรรยาของฐานันดรเจาศักดินาใหมนั้นใหเติมคําวา ‘หญิง’ ไวขางทาย เชน ‘สมเด็จเจาพญา หญิง’ “แตหลวงวิจิตรวาทการเสนอใหเรียกวา ‘สมเด็จหญิง’ และฐานันดรเจาศักดินาใหมีคําวา ‘แหง’ (of) ตอทายดวยชื่อแควนหรือบริเวณทองที่ เชน สมเด็จเจาพญาแหงแควน... พญาแหงเมือง... ฯลฯ ทํานอง
- 20 -
ฐานันดรศักดินายุโรป เชน ดยุก ออฟ เบดฟอรด ฯลฯ ฐานันดรเจาศักดินาใหมนี้ใหแกรัฐมนตรีและขาราชการ ไทยตามลําดับตําแหนงเครื่องราชอิสริยาภรณสายสะพาย เชน จอมพลพิบูลฯ ไดรับพระราชทานสายสะพาย นพรัตน ก็จะไดดํารงฐานันดรเจาศักดินาเปน ‘สมเด็จเจาพญาแหง...’ “ฐานันดรเจาศักดินาใหมนั้นทายาทสืบสันตติวงศไดเหมือนในยุโรปและญี่ปุน อันเปนวิธีการซึ่ง นักเรียนที่ศึกษาประวัติศาสตรนายพลนโปเลียน โบนาปารต ทราบกันอยูวา ทานนายพลผูนั้นไดขยับขึ้นทีละ กาวทีละกาว จากเปนผูบัญชาการกองทัพแลวเปนกงสุลคนหนึ่งในคณะกงสุล ๓ คนที่มีอํานาจสิทธิ์ขาด ปกครองประเทศฝรั่งเศส ครั้นแลวนายพลนโปเลียน โบนาปารต ก็เปนกงสุลผูเดียวตลอดกาลซึ่งมีสิทธิ์ตั้ง ทายาทสืบตําแหนง “รัฐมนตรีที่เปนผูกอการฯ จํานวนหนึ่งรวมทั้งโจทกดวยนั้น ไดคัดคานจอมพลพิบูลฯ วาขัดตออุดม คติของคณะราษฎร อันเปนเหตุใหจอมพลพิบูลฯ ไมพอใจ ทานจึงเสนอใหที่ประชุมเลือกเอาสองทาง คือทาง หนึ่งตกลงตามแผนสถาปนาฐานันดรเจาศักดินาอยางใหม ทางที่สองเวนคืนบรรดาศักดิ์เดิมทุกคน “รัฐมนตรีสวนขางมาจึงลงมติในทางเวนคืนบรรดาศักดิ์เดิม เมื่อจอมพลพิบูลฯ แพเสียงขางมากในที่ ประชุมคณะรัฐมนตรีแลว ทานจึงเสนอวาเมื่อเวนคืนบรรดาศักดิ์เกาแลว ผูใดจะใชชื่อและนามสกุลเดิม หรือ เปลี่ยนนามสกุลตามชื่อบรรดาศักดิ์เดิมก็ได “โจทก (ทานปรีด-ี ผูเขียน) กับรัฐมนตรีสวนหนึ่งกลับใชชื่อและนามสกุลเดิม แตจอมพลพิบูลฯ เปลี่ยนนามสกุลเดิมของทานมาใชตามราชทินนามวา ‘พิบูลสงคราม’ และรัฐมนตรีบางทานก็ใชชื่อเดิม โดย เอาสกุลเดิมเปนชื่อรอง และใชราชทินนามเปนนามสกุล ซึ่งเปนตนเหตุแหงชื่อและนามสกุลยาวๆ แพรหลาย จนทุกวันนี”้ ตอกรณีดังกลาว พระวรวงศเธอพระองคเจาอาทิตยทิพอาภา อดีตประธานคณะผูสําเร็จราชการแทน พระองค ไดใหการเปนพยานในคดีอาชญากรสงคราม ที่มีจอมพล ป. พิบูลสงครามเปนจําเลย มีความตอน หนึ่งรับกันกับคําฟองของทานปรีดีขางตน ดังนี้ “ตอนที่ จอมพล ป. นําใหมีการลาออกหรือใหพนจากบรรดาศักดิ์กันนั้น ขุนนิรันดรชัยไดมาทาบทาม ขาพเจาวา จะไดมีการแตงตั้งบรรดาศักดิ์กันใหมเปนสมเด็จเจาพญาชายบาง สมเด็จเจาพญาหญิงบาง และขุน นิรันดรชัยถูกแตงตั้งใหเปนกรรมการ โดยยึดหลักเกณฑวา ผูที่ไดสายสะพายนพรัตนจะไดเปนสมเด็จเจาพญา
- 21 -
ชาย ซึ่งมีจอมพล ป. คนเดียวที่ไดสายสะพายนั้น เมื่อตั้งสมเด็จเจาพญาชายแลว เมียของผูนั้นก็ไดเปนสมเด็จ เจาพญาหญิงตามไปดวย “ขาพเจา รูสึกวา จอมพล ป. นั้น กระทําการเพื่อจะเปนพระเจาแผนดินเสียเอง แลวภรรยาจอมพล ป. ก็ มีความมักใหญใฝสูงทํานองเดียวกันเอารูปไปฉายในโรงหนังใหคนทําความเคารพโดยมีการบังคับ ในการ ทําบุญวันเกิดก็ทําเทียมวันเฉลิมพระชนมพรรษาของพระเจาแผนดิน เชน มีตราไกกางปกประดับธงทิว ทํานองเดียวกับตราครุฑหรือตราพระบรมนามาภิไธยยอ และไดสรางเกาอี้ขึ้นในทํานองเดียวกับเกาอี้โทรนข องพระเจาแผนดินเวนแตใชตราไกกางปกแทนตราครุฑเทานั้น...” ในคําสั่งกระทรวงมหาดไทย ลงวันที่ ๒๙ กรกฎาคม ๒๔๘๙ ถึงคณะกรรมการจังหวัด ชี้แจงการ โฆษณาหลอกลวงของพรรคประชาธิปตย (ในขณะนั้น) ที่ใสรายทานปรีดีในกรณีสวรรคตของในหลวง อานันทฯ คําสั่งกระทรวงมหาดไทยไดยกขอเท็จจริงในการแสดงความจงรักภักดีของทานปรีดีตอในหลวง อานันทฯ มีความตอนหนึ่งวาดังนี้ “เมื่อสมเด็จพระเจาอยูหัวในพระบรมโกษฐ ทรงบรรลุนิติภาวะแลว นายกรัฐมนตรีปจจุบันนี้ (ปรีดี พนมยงค ) เมื่อครั้งเปนผูสําเร็จราชการแทนพระองค ก็ไดอัญเชิญทูลสมเด็จพระเจาอยูหัวใหเสด็จ กลับมาครองราชย มิไดปรารถนาที่จะกุมอํานาจที่จะทําหนาที่เปนประมุขของรัฐ และไมไดกระทําการ ขัดขวางอยางใด แตตรงกันขามกลับอัญเชิญเสด็จกลับมา มอบถวายราชสมบัติแดพระองค “ในระหวางที่พระองคประทับอยูในตางประเทศ เมื่อมีผูปองรายตอราชบัลลังก นายกรัฐมนตรีคน ปจจุบันนี้ (ปรีดี พนมยงค) เมื่อครั้งเปนผูสําเร็จราชการแทนพระองค ก็ไดเสียสละและเสี่ยงภัยเพื่อปองกัน ราชบัลลังกใหปลอดภัยตลอดมา เวลานั้นหามีผูใดเสี่ยงภัยเชนนั้นไม แตตรงกันขามกลับประจบสอพลอผูมี อํานาจ รัฐบาลนี้มีความเสียใจที่พรรคประชาธิปตยบางคนไดฉวยเอาพระมหากษัตริยอันเปนที่เคารพสักการะ มาใชเปนเครื่องมือทางการเมือง” (เพื่อทําลายทานปรีด-ี ผูเขียน)
ปกปองพระเกียรติ ในขณะที่ดํารงตําแหนงเปนผูสําเร็จราชการแทนพระองค ทานปรีดีไดปกปองพระเกียรติของ พระมหากษัตริยไวอยางดียิ่งชีวิต ดังเชนในกรณีที่จอมพล ป. พิบูลสงคราม นายกรัฐมนตรีในสมัยนั้น เมื่อนํา พระราชบัญญัติหรือพระบรมราชโองการใดก็แลวแต เสนอผูสําเร็จราชการแทนพระองคเพื่อลงพระนามและ
- 22 -
ลงนามในพระปรมาภิไธยสมเด็จพระเจาอยูหัว จอมพล ป. พิบูลสงคราม จะลงนามในฐานะนายกรัฐมนตรี ผูรับสนองพระบรมราชโองการไปเปนการลวงหนาเปนการบีบบังคับใหผูสําเร็จราชการแทนพระองคตองลง นามในพระราชบัญญัติหรือพระบรมราชโองการนั้นๆ เสมือนกับตรายาง อันเปนการหมิ่นพระบรมเดชานุ ภาพ นายทวี บุณยเกตุ ในฐานะเลขาธิการคณะรัฐมนตรี ซึ่งมีหนาที่เปนผูนําพระราชบัญญัติขึ้นทูลเกลาฯ เพื่อทรงลงพระปรมาภิไธย ไดบันทึกไวในหนังสือความทรงจําของทานวาดังนี้ “...ตามระเบียบนั้น จะเปนพระราชบัญญัติก็ตามหรือพระบรมราชโองการใดๆ ก็ตาม พระมหากษัตริย หรือผูสําเร็จราชการแทนพระองคจะตองทรงลงพระปรมาภิไธยหรือลงนามกอนแลวนายกรัฐมนตรีจึงจะเปน ผูลงนามรับสนองพระบรมราชโองการในภายหลัง แตในสมัยที่จอมพล ป. พิบูลสงคราม เปนนายกรัฐมนตรี และมีคณะผูสําเร็จราชการแทนพระองคนั้น จอมพล ป. พิบูลสงคราม มักจะลงนามรับสนองพระบรมราช โองการกอน แลวจึงไดใหคณะผูสําเร็จราชการแทนพระองคลงนาม...” แตในสมัยที่ทานปรีดีเปนผูสําเร็จราชการแทนพระองค ทานไมยอมใหจอมพล ป. ทําเชนนั้น โดย ทานอางวา การกระทําของจอมพล ป. เชนนั้นเปนการละเมิดรัฐธรรมนูญ ในคราวที่จอมพล ป. พิบูลสงคราม ขัดใจกับคณะผูสําเร็จราชการแทนพระองค (เวลานั้นมีอยูสองทาน คือ พระวรวงศเธอ พระองคเจาอาทิตยทิพอาภา กับทานปรีดี) ทานปรีดีไดบันทึกไวในหนังสือ บางเรื่อง เกี่ยวกับพระบรมวงศานุวงศ วาดังนี้ “...ตอมาประมาณเดือนกุมภาพันธ ๒๔๘๖ จอมพล ป. ไดยื่นใบลาออกตรงมายังประธานคณะผูสําเร็จ ราชการแทนพระองค แลวจอมพล ป. ก็ไดลาออกจากทําเนียบสามัคคีชัย ไมรูวาไปไหนชะรอยพระองคเจา อาทิตยฯจะทรงทราบวา จอมพล ป. ตองการลาออกจริงเพื่อปรับปรุงคณะรัฐมนตรีใหม พระองคจึงสงใบลา จอมพล ป. มาใหขาพเจาพิจารณา ขาพเจาจึงเขียนความเห็นในบันทึกหนาปกใบลานั้นวา ‘ใบลานั้นถูกตอง ตามรัฐธรรมนูญแลว อนุมัติใหลาออกได’ ขาพเจาลงนามไวตอนลาง ทิ้งที่วางตอนบนไวเพื่อใหพระองคเจา อาทิตยฯ ทรงลงพระนาม ซึ่งพระองคก็ทรงลงพระนาม “ขาพเจาเชิญนายทวี บุณยเกตุ ซึ่งขณะนั้นดํารงตําแหนงรัฐมนตรีและเลขาธิการคณะรัฐมนตรีมาถาม จอมพล ป. จะจัดการปรับปรุงรัฐบาลหรืออยางไร? ก็ไดรับคําตอบวา คงจะปรับปรุงรัฐบาล และตามหาตัว
- 23 -
จอมพล ป. ก็ยังไมพบ แตเมื่อคณะผูสําเร็จราชการฯ สงคําอนุมัติใบลาออกของจอมพล ป. แลว สํานัก เลขาธิการคณะรัฐมนตรีซึ่งบังคับบัญชากรมโฆษณาการอยูดวยก็ใหวิทยุของกรมนั้นประกาศการลาออกของ จอมพล ป. “ฝายจอมพล ป. ขณะนั้นจะอยูที่แหงใดก็ตาม เมื่อไดฟงวิทยุกรมโฆษณาการประกาศการ ลาออก เชนนั้นแลว ก็แสดงอาการโกรธมากครั้นแลวไดมีนายทหารจํานวนหนึ่งไปเฝาพระองคเจาอาทิตยฯ ณ พระที่ นั่งอัมพรสถานซึ่งทานผูนี้ประทับอยูขณะนั้น ขอใหจัดการเอาใบลาออกคืนใหจอมพล ป. “เปนธรรมดาเมื่อพระองคเจาอาทิตยฯ เห็นอาการของนายทหารเหลานั้นจึงตกพระทัยเพราะไม สามารถเอาใบลาคืนใหจอมพล ป. ได ฉะนั้นพระองคพรอมดวยหมอมกอบแกว ชายาไดมาที่ทําเนียบที่ ขาพเจาอาศัยอยู ซึ่งตั้งอยูริมแมน้ําใกลทาชางวังหนา ขออาศัยคางคืนที่ทําเนียบ ขาพเจาจึงขอใหเพื่อน ทหารเรือชวยอารักขาขาพเจาดวย เพื่อนทหารเรือไดสงเรือยามฝงในบังคับบัญชาของ ร.อ. วัชรชัย ชัยสิทธิ เวช ร.น. มาจอดที่หนาทําเทียบของขาพเจา ฝาย พ.ต. หลวงราชเดชา ราชองครักษประจําตัวขาพเจา และ พ.ต. ประพันธ กุลวิจิตร ราชองครักษประจําองคพระองคเจาอาทิตยฯ ก็มารวมใหความอารักขาดวย “เราสังเกตดูจนกระทั่งเวลาบายของวันรุงขึ้นก็ไมเห็นทหารบกหรืออากาศมาคุกคามประการใด ดังนั้น พระองคเจาอาทิตยฯ กับหมอมกอบแกว จึงกลับไปพระที่นั่งอัมพรสถาน” จากการที่พระองคเจาอาทิตยฯ และทานปรีดีไดลงพระนามและลงนามอนุมัติใหจอมพล ป. ลาออก จากตําแหนงนายกรัฐมนตรี และวิทยุกระจายเสียงของกรมโฆษณาการก็ไดออกอากาศใหรูกันทั่วไป อันเปน การปฏิบัติราชการที่ถูกตองตามแบบแผนทุกประการ แตไมถูกใจจอมพล ป. เพราะเจตนาการลาออกของจอม พล ป. ก็เพื่อหยั่งเชิงการเขากุมอํานาจเบ็ดเสร็จแบบนโปเลียน ดวยคาดคิดวาคณะผูสําเร็จราชการแทน พระองคคงไมกลาลงพระนามและลงนามอนุมัติใหทานลาออก และถาเปนเชนนั้นก็เทากับยอมรับในอํานาจ เบ็ดเสร็จของทาน แตเหตุการณไมไดเปนไปเชนนั้น อันเปนสัญญาณบอกใหทานรูวาการเขากุมอํานาจ เบ็ดเสร็จยังมีปญหา ซึ่งหมายถึงยังมีคนตอตานขัดขวาง เพื่อแกปญหาการตอตานขัดขวางการขึ้นสูอํานาจเบ็ดเสร็จ จอมพล ป. จึงอาศัยอํานาจตําแหนงผู บัญชาการทหารสูงสุด ตามกฤษฎีกาลงวันที่ ๑๘ พฤศจิกายน ๒๔๘๔ ออกคําสั่งใหพระองคเจาอาทิตยฯ และ ทานปรีดีเขาประจํากองบัญชาการทหารสูงสุด (อันอยูภายใตบังคับบัญชาของผูบัญชาการทหารสูงสุด คือ จอมพล ป. พิบูลสงคราม - ผูเขียน) และใหไปรายงานตัวตอผูบัญชาการทหารสูงสุดภายใน ๒๔ ชั่วโมง
- 24 -
ตอคําสั่งดังกลาว พระองคเจาอาทิตยฯ รีบไปรายงานตัวทันที สวนทานปรีดีไมยอมไปทานใหเหตุผลที่ไมยอม ไปรายงานตัววาดังนี้ “ขาพเจามีตําแหนงเปนผูแทนพระองคพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ซึ่งทรงเปนจอมทัพตาม รัฐธรรมนูญ ถาขาพเจาไปรายงานตัวยอมอยูภายใตผูบัญชาการทหารสูงสุด ก็เทากับขาพเจาลดพระราชอํานาจ ของพระมหากษัตริยลงอยูภายใตผูบัญชาการทหารสูงสุด มีรัฐมนตรีบางนายไดชี้แจงขอรองใหจอมพล ป. ถอนคําสั่งที่วานั้น ซึ่งจอมพล ป. ก็ไดยอมถอนคําสั่ง เปนอันวาพระองคเจาอาทิตยฯ และขาพเจาคงสามารถ ปฏิบัติภารกิจแทนพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวที่ทรงเปนจอมทัพตามรัฐธรรมนูญไดตอไป”
ถวายความจงรักภักดี ตอมาเมื่อพระองคเจาอาทิตยฯ ลาออกจากผูสําเร็จราชการแทนพระองค สภาผูแทนราษฎรจึงไดมีมติ และประกาศลงวันที่ ๑ สิงหาคม ๒๔๘๗ ใหทานปรีดีเปนผูสําเร็จราชการแทนพระองคแตผูเดียว และในวัน นั้นเองทานไดลงนามในพระปรมาภิไธย แตงตั้งใหนายควง อภัยวงศ เปนนายกรัฐมนตรีสืบตอจากจอมพล ป. พิบูลสงคราม ที่ลาออกไปเพราะแพมติในสภาฯ เรื่องพระราชกําหนดระเบียบบริหารนครบาลเพ็ชรบูรณ และพระราชกําหนดจัดสรางพุทธบุรีมณฑล เพื่อสรางความปรองดองทางการเมืองระหวางฝายคณะราษฎรกับฝายเจาศักดินา ทานปรีดีในฐานะ หัวหนาขบวนการเสรีไทย ไดมอบหมายใหนายทวี บุณยเกตุ ซึ่งรวมงานเสรีไทยอยูกับทานและมีตําแหนง เปนรัฐมนตรีอยูในรัฐบาลนายควง อภัยวงศ ดําเนินการปลดปลอยนักโทษการเมือง ซึ่งมีเจานายชั้นผูใหญ และขาราชบริพารในระบอบเกาหลายคน ทานปรีดีไดบันทึกเรื่องนี้ไวในหนังสือ บางเรื่องเกี่ยวกับพระบรมวงศานุวงศ มีความตอนหนึ่งวาดังนี้ “นายควง อภัยวงศ ไดจัดตั้งคณะรัฐมนตรีโดยมีรัฐมนตรีหลายนาย โดยเฉพาะนายทวี บุณยเกตุ เขา รวมดวยตามที่นายควงไดตกลงกับขาพเจาไว คือนอกจากนายทวีเปนรัฐมนตรีวาการกระทรวงศึกษาธิการแลว ก็เปนรัฐมนตรีสั่งราชการในสํานักนายกรัฐมนตรีดวย โดยมีหนาที่ดําเนินงานของคณะรัฐมนตรีอยูเบื้องหลัง นายควง กิจการใดอันเกี่ยวกับขบวนการเสรีไทยซึ่งนายทวีเปนผูบัญชาการพลพรรคในประเทศไทยนั้น ถา จะตองเกี่ยวของกับรัฐบาลอยางใดแลวนายควงก็อนุญาตตามที่ตกลงกันไวกอนวาใหนายทวีปรึกษาตกลงกับ ขาพเจาโดยตรง โดยนายควงไมขอรับรูดวย นอกจากที่จะตองทําเปนกฎหมายหรือแถลงตอสภาผูแทนราษฎร
- 25 -
“ดังนั้น มีหลายเรื่องที่นายทวีไดปรึกษาขาพเจาจัดทําขึ้นกอนแลวจึงแจงใหนายควงรับไปปฏิบัติการ อาทิ การประกาศพระบรมราชโองการวาการประกาศสงครามกับบริเตนใหญและสหรัฐอเมริกาเปนโมฆะนั้น นายทวี บุณยเกตุ เปนผูลงนามรับสนองพระบรมราชโองการ ดังปรากฏขอเท็จจริงในราชกิจจานุเบกษา ไมใช นายควงเปนผูลงนามรับสนองพระบรมราชโองการ (ตามที่นายควงกลาวอาง-ผูเขียน) “การอภัยโทษและนิรโทษกรรมผูตองหาทางการเมือง นายทวีก็เปนหัวแรงสําคัญในการรางกฎหมาย อภัยโทษและนิรโทษกรรม เพราะแมขาพเจาจะแจงแกสัมพันธมิตรไดกอนวา เพื่อความสามัคคีของคนไทยที่ มีอุดมคติตรงกันในการตอสูกับญี่ปุน ใหไดรับอภัยโทษและนิรโทษกรรมตามที่ ม.จ. ศุภสวัสดิ์ฯ ไดทรง ปรารภมานั้น เวลาปฏิบัติเขาจริงก็ยังไมอาจทําไดงายๆ เหมือนดังที่นายควงพูดที่คุรุสภาวา พอนายควงเปน นายกรัฐมนตรีแลวก็สั่งปลอยนักโทษการเมือง” (นายควง อภัยวงศ ไปแสดงปาฐกถาที่คุรุสภาเมื่อ ๒๓ พฤศจิกายน ๒๕๐๖ เรื่องชีวิตของทาน ปรากฏขอเท็จจริงที่พิสูจนไดวานายควงพูดมุสาหลายเรื่องหรือเกิน ความเปนจริง รวมทั้งเรื่องปลดปลอยนักโทษการเมือง ซึ่งทานอวดอางวาพอทานขึ้นเปนนายกฯ ก็สั่ง ปลดปลอยนักโทษการเมืองทันที-ผูเขียน) “จริงอยู นายควงเปนผูลงนามรับสนองพระบรมราชโองการ แตในการรางกฎหมายดังกลาวแลว ตอง ทําความเขาใจกับ พล.ต.อ. อดุล อธิบดีกรมตํารวจ ซึ่งเปนผูสั่งจับผูตองหาการเมืองใหเขาเห็นความสมควรที่ จะอภัยโทษและนิรโทษกรรม...” นายปวย อึ๊งภากรณ ไดพูดถึงเรื่องนี้ไวในบทความของทานเรื่อง “พระบรมวงศานุวงศและขบวนการ เสรีไทย” มีความตอนหนึ่งวา “ตอมาทานชิ้น (ม.จ. ศุภสวัสดิ์ฯ) ไดทรงสงโทรเลขของทานเองมาอีกฉบับหนึ่ง ตรงถึงนาย ปรีดี พนมยงค ขอบใจที่หัวหนาเสรีไทยยินดีตอนรับ และทรงแสดงเจตนาวาจะรวมงานดวยอยางจริงใจ แต ใครจะขอถามวาเพื่อนฝูงของทานชิ้นหลายทานตองโทษการเมืองอยูที่เกาะตะรุเตาบาง บางขวางบาง ที่อื่นๆ บางนั้น นายปรีดี พนมยงคจะกระทําอยางไร “หัวหนาเสรีไทยตอบไปโดยฉับพลันวากรมขุนชัยนาทฯ และผูอื่น ซึ่งตองโทษการเมืองอยูที่ตะรุเตา บางขวาง และที่อื่นนั้น ทางกรุงเทพฯ จะหาทางปลดปลอย และมิใชจะปลดปลอยอยางเดียว จะออกกฎหมาย นิรโทษกรรมดวย...”
- 26 -
และในที่สุดบรรดานักโทษการเมืองเหลานั้นก็ไดรับการนิรโทษกรรมตามคํามั่นสัญญาที่ทานปรีดีให ไวแกทานชิ้น และดวยความสํานึกในบุญคุณทานปรีดี พระยาอุดมพงษเพ็ญสวัสดิ์ (ม.ร.ว. ประยูร อิศรศักดิ์) นักโทษการเมืองผูหนึ่งที่ไดรับนิรโทษกรรมครั้งนั้น จึงไดเขียนสักวามอบแดทานปรีดีในนามนักโทษ การเมืองที่ไดรับนิรโทษกรรมวา “สักวารีเยนตเห็นเปนธรรม
นิรกรรมผูตองโทษโจทกเท็จหา
ใหพนทุกขทรมานกายวิญญา
หลุดออกมาจากคุกขุมอเวจีฯ”
ทันทีที่สงครามโลกครั้งที่ ๒ ยุติลงเมื่อ ๑๖ สิงหาคม ๒๔๘๘ ทานปรีดีในฐานะผูสําเร็จราชการแทน พระองค ไดสงโทรเลขลงวันที่ ๖ กันยายน ๒๔๘๘ อัญเชิญพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวอานันทมหิดล เสด็จ นิวัตพระนคร ดังสําเนาโทรเลขตอไปนี้ “วันที่ ๖ กันยายน พ.ศ. ๒๔๘๘ สมเด็จพระเจาอยูหัวอานันทมหิดล โลซานน ขอเดชะใตฝาละอองธุลีพระบาทปกเกลาปกกระหมอม ตามที่สภาผูแทนราษฎรไดลงมติแตงตั้งขาพระพุทธเจาเปนผูสําเร็จราชการแทนพระองค ตามประกาศ ลงวันที่ ๑ สิงหาคม ๒๔๘๗ นั้นบัดนี้ถึงวาระอันสมควรที่ใตฝาละอองธุลีพระบาทจะทรงปฏิบัติพระราช ภารกิจในฐานะทรงเปนพระประมุขของชาติ เพราะใตฝาละอองธุลีพระบาทจะทรงบรรลุนิติภาวะในวันที่ ๒๐ กันยายน ศกนี้แลวฉะนั้นขาพระพุทธเจาจึงขอพระราชทานบรมราชานุญาตอัญเชิญเสด็จใตฝาละอองธุลีพระ บาทเสด็จนิวัตสูกรุงเทพมหานคร เพื่อจะไดทรงปกครองแผนดินตามวิถีทางแหงรัฐธรรมนูญ และโดยที่ ตําแหนงผูสําเร็จราชการแทนพระองคของขาพระพุทธเจาจะสิ้นสุดลงในวันที่ ๒๐ กันยายน ศกนี้ ขาพระพุทธเจาจึงขอนอมเกลานอมกระหมอมกราบบังคมทูลใหทรงทราบ ณ โอกาสนี้ ควรมิควรแลวแตจะโปรด ขอเดชะ ขาพระพุทธเจา นายปรีดี พนมยงค”
- 27 -
ตอโทรเลขกราบบังคมทูลอัญเชิญเสด็จนิวัตมหานคร ในหลวงอานันทฯ ทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ตอบใหผูสําเร็จราชการแทนพระองคไดทราบในสัปดาหตอมาวาดังนี้ “วันที่ ๑๔ กันยายน ๒๔๘๘ ผูสําเร็จราชการแทนพระองค กรุงเทพฯ ขาพเจาไดรับโทรเลขของทานซึ่งไดขอรองขาพเจาใหกลับมาปฏิบัติหนาที่ของขาพเจา ถึงแมวาขาพเจา จะเปนหวงเปนใยตอประเทศชาติ แตขาพเจาก็รูสึกวาจะเปนการเหมาะสมยิ่งขึ้น ถาขาพเจาจะไดมีโอกาส ศึกษาใหจบเสียกอน ขาพเจาสอบไลวิชากฎหมายปที่ ๑ เมื่อเดือนกรกฎาคมที่แลว แตขาพเจายังจะตองสอบ ในชั้นอื่นๆ ที่ยากยิ่งขึ้น และจะตองใชเวลาประมาณปครึ่ง และหลังจากนั้นขาพเจาจะตองใชเวลาอีกอยางนอย หนึ่งป เพื่อเตรียมเขียนวิทยานิพนธตามหลักสูตรชั้นปริญญาเอก ขาพเจาหวังวาทานคงเขาใจในความ ปรารถนาของขาพเจาที่จะศึกษาใหจบ ถาทานและรัฐบาลเห็นชอบดวย ขาพเจาก็ใครที่จะกลับไปเยี่ยมบานสัก ครั้งหนึ่งกอนที่ขาพเจาจะสําเร็จการศึกษา ขาพเจาขอขอบใจทานอยางจริงใจ ขาพเจาซาบซึ้งในผลงานที่ทาน ไดกระทําดวยความยากลําบากและที่ทานกําลังกระทําอยูในนามของขาพเจา อานันทมหิดล” ตอพระราชโทรเลขขางตน ทานปรีดีไดโทรเลขกราบบังคมทูลเพื่อทรงทราบ ดวยขอความดังนี้ “ขาพระพุทธเจาไดรับพระราชโทรเลขลงวันที่ ๑๔ กันยายน ของใตฝาละอองธุลีพระบาท ดวยความ สํานึกในพระมหากรุณาธิคุณเปนลนพนของขาพระพุทธเจาและรัฐบาลของใตฝาละอองธุลีพระบาท รัฐบาล และขาพระพุทธเจามีความปลื้มปติเปนอยางมากที่ไดทราบวาใตฝาละอองธุลีพระบาททรงมีพระราชประสงค ที่จะเสด็จนิวัตพระนครสักครั้งหนึ่งกอนที่จะทรงจบการศึกษา บัดนี้ ขาพระพุทธเจาขอพระราชทานพระบรม ราชวโรกาส กราบบังคมทูลใหทรงทราบเหตุการณตางๆ (เกี่ยวกับการแกไขรัฐธรรมนูญ) ขาพระพุทธเจาเห็น วา การเสด็จนิวัตของใตฝาละอองธุลีพระบาทจะเปนคุณประโยชนแกประเทศชาติเปนอเนกประการ ถึงแมวา พระองคจะประทับอยูในประเทศไทยเปนเพียงระยะเวลาอันสั้นก็ตาม ทั้งนี้ เพื่อวาใตฝาละอองธุลีพระบาทจะ
- 28 -
ไดทรงมีสวนรวมไดตัดสินพระทัยในเรื่องตางๆ อันสําคัญยิ่งดังไดกราบถวายบังคมทูลใหทรงทราบขางตน แลว” หลังจากที่ในหลวงอานันทฯ ทรงรับโทรเลขกราบบังคมทูลตอบพระราชโทรเลขฉบับลงวันที่ ๑๔ กันยายนของทานปรีดีแลว พระองคไดทรงมีโทรเลขถึงทานปรีดี มีขอความสั้นๆ วาพระองคทรงเชื่อมั่นวา ทานปรีดีและรัฐบาลจะดําเนินการแกไขรัฐธรรมนูญอยางยุติธรรมและเปนผลดียิ่ง พระองคทรงมีพระราช ดํารัสวา การที่พระองคประทับอยูในประเทศไทยก็คงไมมีประโยชนเทาใดนัก เพราะพระองคทรงไมมี ประสบการณ พระองคทรงมีพระราชดํารัสในที่สุดวา “ถาทานเห็นวาขาพเจาควรจะกลับไปเยี่ยมประเทศไทย ชั่วคราว ขาพเจาก็ยินดีรับคําเชิญของทาน” ในที่สุดในหลวงอานันทฯ พรอมดวยสมเด็จเจาฟาภูมิพลอดุลเดช พระอนุชา และสมเด็จพระราชชนนี ศรีสังวาลย (พระนามขณะนั้น) ก็ไดเสด็จนิวัตสูกรุงเทพมหานคร โดยเครื่องบินพระที่นั่งที่รัฐบาลอังกฤษจัด ถวาย มาถึงสนามบินดอนเมือง ในวันที่ ๕ ธันวาคม ๒๔๘๘ และ ณ ที่นั้น นายกรัฐมนตรี ม.ร.ว. เสนีย ปราโมช คณะรัฐมนตรี และประชาชน ไปเฝารับเสด็จอยางลนหลาม จากสนามบินดอนเมืองไดประทับรถไฟพระที่นั่งมาถึงสถานีรถไฟสวนจิตรลดา และ ณ ที่นั้น ทาน ปรีดี พนมยงค ผูสําเร็จราชการแทนพระองค พรอมดวยพระบรมวงศานุวงศชั้นผูใหญไดเฝาคอยรับเสด็จ ทันทีที่พระองคเสด็จลงจากรถไฟพระที่นั่งสูสถานีจิตรลดาแลว ทานปรีดีไดเฝากราบถวายบังคมทูลพระ กรุณาดังนี้ “ขอเดชะฝาละอองธุลีพระบาทปกเกลาปกกระหมอม บัดนี้เปนศุภวาระดิถีมงคลที่ใตฝาละอองธุลีพระบาทไดเสด็จพระราชดําเนินนิวัตสูมหานครโดยสวัสดิ ภาพ ขาพระพุทธเจาขอพระราชทานพระบรมราชวโรกาสกราบบังคมทูลกรุณาโดยอาศัยประกาศ ประธานสภาผูแทนราษฎร ลงวันที่ ๒๐ กันยายน ๒๔๘๘ วา ความเปนผูสําเร็จราชการแทนพระองคของ ขาพระพุทธเจาไดสิ้นสุดลงตั้งแตขณะนี้เปนตนไป ขาพระพุทธเจาขอถวายพระพรชัยใหใตฝาละอองธุลีพระ บาท เสด็จอยูในราชสมบัติวัฒนาสถาพร เปนมิ่งขวัญของประชาชนและประเทศชาติในระบอบประชาธิปไตย ตามรัฐธรรมนูญชั่วกัลปาวสาน ดวยเกลาดวยกระหมอมขอเดชะ”
- 29 -
แลวทรงพระราชดํารัสตอบดวยน้ําพระทัยอันเปยมลนดวยพระเมตตาและชื่นชมโสมนัส ดังนี้ “ทานปรีดี พนมยงค ขาพเจามีความยินดีที่ไดกลับมาสูพระนครเพื่อบําเพ็ญพระกรณียกิจตามหนาที่ของขาพเจาตอประชาชนและ ประเทศชาติ ขาพเจาขอขอบใจทานเปนอันมากที่ไดปฏิบัติกรณียกิจแทนขาพเจาดวยความซื่อสัตยสุจริตตอขาพเจาและ ประเทศชาติ ขาพเจาถือโอกาสนี้แสดงไมตรีจิตในคุณงามความดีของทาน ที่สงเสริมความเจริญรุงเรืองใหแกประเทศชาติ และชวยบํารุงรักษาความเปนเอกราชของชาติไว”
เพื่อเชิดชูยกยองคุณงามความดีของทานปรีดีใหปรากฏแกโลก ตอมาอีกสามวัน คือ ในวันที่ ๘ ธันวาคม พระองคทรงมีพระบรมราชโองการโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหประกาศยกยองทานปรีดีไวในฐานะรัฐบุรุษ อาวุโส ดังคําประกาศพระบรมราชโองการดังตอไปนี้ “ประกาศ อานันทมหิดล สมเด็จพระเจาอยูหัวอานันทมหิดล มีพระบรมราชโองการโปรดเกลาโปรดกระหมอม ใหประกาศวา โดยที่ทรงพระราชดําริเห็นวานายปรีดี พนมยงค ไดเคยรับหนาที่บริหารราชการแผนดินในตําแหนงสําคัญๆ มาแลวหลายตําแหนง จนในที่สุดไดรับความเห็นชอบจากสภาผูแทนราษฎรใหดํารงตําแหนงผูสําเร็จราชการแทนพระองค และปรากฏวาตลอดเวลาที่นายปรีดี พนมยงค ดํารงตําแหนงเหลานี้ ไดปฏิบัติหนาที่ดวยความซื่อสัตยสุจริตและดวยความ จงรักภักดีตอชาติ ศาสนา พระมหาษัตริย และรัฐธรรมนูญ ทั้งไดแสดงใหเห็นเปนที่ประจักษในความปรีชาสามารถ บําเพ็ญ คุณประโยชนตอประเทศชาติเปนอเนกประการ จึงมีพระบรมราชโองการโปรดเกลาโปรดกระหมอมยกยองนายปรีดี พนมยงค ไวในฐานะ รัฐบุรุษอาวุโส และใหมี หนาที่รับปรึกษากิจราชการแผนดิน เพื่อความวัฒนาถาวรของชาติสืบไปทั้งนี้ ตั้งแตบัดนี้เปนตนไป ประกาศมา ณ วันที่ ๘ ธันวาคม พุทธศักราช ๒๔๘๘ เปนปที่ ๑๒ ในรัชกาลปจจุบัน ผูรับสนองพระบรมราชโองการ ม.ร.ว. เสนีย ปราโมช นายกรัฐมนตรี”
- 30 -
โปรดเกลาฯ ทานปรีดีเปนนายกรัฐมนตรี ในการประชุมซาวเสียงของสภาผูแทนราษฎร เมื่อ ๓๐ มกราคม ๒๔๘๙ เพื่อเลือกผูมาดํารงตําแหนง นายกรัฐมนตรี ภายหลังการเลือกตั้งทั่วไปเมื่อ ๖ มกราคม ๒๔๘๙ ซึ่งเปนการเลือกตั้งครั้งแรกภายหลัง สงครามโลกครั้งที่ ๒ บันทึกรายงานการประชุมสภาผูแทนราษฎรในวันนั้นไดบันทึกไวดังนี้ “ประธานสภาผูแทนไดนัดประชุมสมาชิกสภาเพื่อหารือเปนการภายใน สอบถามความเห็นวาผูใด สมควรจะไดรับตําแหนงนายกรัฐมนตรี สมาชิกสวนมากเห็นควรใหนายปรีดี พนมยงค ดํารงตําแหนง นายกรัฐมนตรี ประธานสภาฯ จึงไดไปแจงความเห็นของสมาชิกสวนขางมากใหนายปรีดี พนมยงค ทราบ แตนายปรีดี พนมยงค ปฏิเสธ ไมขอรับตําแหนง โดยแจงวามีภารกิจตางๆ อยูมาก ดังนั้นประธานสภาฯ จึงได หารือสมาชิกอีกครั้งหนึ่ง แจงใหที่ประชุมทราบวา นายปรีดี พนมยงค ปฏิเสธไมขอรับตําแหนง “ที่ประชุมไดหารือตอไป ในที่สุดเห็นควรใหพันตรี ควง อภัยวงศ ดํารงตําแหนงนายกรัฐมนตรี ประธานสภาฯ จึงนําความกราบบังคมทูลตามความเห็นของสมาชิก” นายควง อภัยวงศ จึงไดขึ้นเปนนายกรัฐมนตรี และอยูในตําแหนงนั้นจนถึงวันที่ ๑๘ มีนาคม ๒๔๘๙ แลวไดลาออกไปเพราะแพมติของสภา (เรื่องพระราชบัญญัติคุมครองคาใชจายของประชาชนหรือตามภาษา ชาวบานเรียกวา พระราชบัญญัติคุมครองผูบริโภค แตพรรคประชาธิปตยเรียกวาพระราชบัญญัติปกปายขาว เหนียวในเชิงดูถูก เพราะผูเสนอราง พ.ร.บ. นี้เปน ส.ส. ภาคอีสาน) สภาผูแทราษฎรจึงไดประชุมปรึกษาหารือ เพื่อเลือกนายกรัฐมนตรีกันอีกครั้งหนึ่งในวันที่ ๑๙ มีนาคม ๒๔๘๙ รายงานการประชุมสภาฯ ไดบันทึกไว ดังนี้ วันที่ ๑๙ มีนาคม ๒๔๘๙ ประธานสภาฯ ไดนัดประชุมสมาชิกเปนการภายใน เพื่อหารือวาเมื่อ นายกรัฐมนตรี (นายควง อภัยวงศ) กราบถวายบังคมลาออกแลวเชนนี้ ผูดํารงตําแหนงนายกรัฐมนตรีตอไป ควรจะเปนผูใด สมาชิกในที่ประชุมไดมีความเห็นวาควรเปนนายปรีดี พนมยงค มีสมาชิกบางทานไดให ความเห็นวา นายปรีดี พนมยงค ไมอาจรับตําแหนง เพราะแมแตตําแหนงสมาชิกประเภทที่ ๒ ก็ยังแจงวา ไม สามารถมาประชุมไดสม่ําเสมอ ควรจะสอบถามผูถูกเสนอเสียกอน ดังนั้นจึงพักการหารือไวชั่วระยะหนึ่งเพื่อ รอฟงการทาบทามตัว
- 31 -
“ประธานสภาฯ จึงไดไปพบนายปรีดี พนมยงค ที่ทําเนียบทาชางวังหนา ไดมีสมาชิกอีกหลายคนไป ดวย ประธานสภาไดแจงใหทราบวาไดหารือกันระหวางสมาชิกสภาฯ พิจารณาหาผูที่สมควรจะดํารงตําแหนง นายกรัฐมนตรีคนตอไป สมาชิกสวนมากเห็นวานายปรีดี พนมยงค ควรจะดํารงตําแหนงนี้ จึงมาเรียนให ทราบกอนที่จะนําความขึ้นกราบบังคมทูล ในการนี้ไดมีสมาชิกที่รวมไปดวยไดกลาวขอรองเปนทํานองวา ใน ภาวะคับขันและสถานการณเชนนี้ ซึ่งจะตองมีการเจรจากับสัมพันธมิตรในปญหาตางๆ อยูตอไปดวย ผูดํารง ตําแหนงนายกรัฐมนตรีควรจะเปนนายปรีดี พนมยงค “ในที่สุดนายปรีดี พนมยงค จึงยอมรับตําแหนง ประธานสภาฯ จึงกลับมาแจงใหที่ประชุมสมาชิก สภาฯ ทราบ” และทานปรีดีก็ไมไดทําใหสภาฯผิดหวัง ที่หวังใหทานเจรจากับพันธมิตรในปญหาตางๆ โดยเฉพาะ ปญหาการใหขาวสารโดยไมคิดมูลคาแกอังกฤษ ๑ ลาน ๕ แสนตัน (คิดเปนเงินตามราคาขาวสารขณะนั้น ประมาณ ๒,๕๐๐ ลานบาท) ตามขอเสนอของ ม.ร.ว. เสนีย ปราโมช ตอรัฐบาลอังกฤษ โดยอางวาเพื่อ อัธยาศัยไมตรี และตอมาขอเสนอใหขาสารฟรีนี้ไดถูกระบุไวในสัญญาสมบูรณแบบขอที่ ๑๔ ซึ่งรัฐบาลทาน ปรีดีไดเจรจากับอังกฤษจากการใหฟรีเปนการขาย ดังปรากฏในรายงานการประชุมสภาผูแทนราษฎร (สามัญ) ครั้งที่ ๓๓ วันที่ ๒ พฤษภาคม ๒๔๘๙ ดังนี้ “...รัฐบาลมีเรื่องที่จะแจงใหสมาชิกทราบ ๒ เรื่อง คือ เรื่องตน เปนเรื่องที่เมื่อวานนี้ ทางรัฐบาลไดทํา ขอตกลงกับทางฝายอังกฤษในเรื่องการแกไขสัญญาสมบูรณแบบ อันวาดวยการที่เราจะตองสงขาวใหแก อังกฤษเปลาๆ นั้น บัดนี้ไดทําความตกลงกันวา แทนที่ฝายไทยจะสงขาวใหแกอังกฤษเปลาๆ นั้น แตนี้ตอไป ทางฝายอังกฤษเปนฝายที่จะไดมาซื้อขาวไทยจากรัฐบาลไทย...” ขอเท็จจริงดังกลาวนี้ ประธานสภาผูแทนราษฎร พระยามานวราชเสวี ไดกลาวยืนยันอีกครั้งหนึ่ง เมื่อ วันปดสมัยประชุมสภาผูแทนราษฎร ๗ พฤษภาคม ๒๔๘๙ มีความตอนหนึ่งวาดังนี้ “...ขาพเจาขอเปนพยานในที่นี้วา ทาน (ปรีดี-ผูเขียน) ไดดํารงตัวของทานมาอยูในความสัตย ความจริง ในความบริสุทธิ์ สมควรที่เราจะเคารพนับถือ และแมในคราวสุดทายที่หานายกรัฐมนตรีไมได ขาพเจาก็ไดรับ ความเดือดรอนเปนอยางยิ่ง แตเมื่อไปหาทานดวยไดรับมอบหมายจากทานผูมีเกียรติทั้งหลายนี้ ทานยินดีรับ ทําใหขาพเจาผูมีหนาที่ในฐานะเปนประธานสภาผูแทนราษฎรหมดความหวงใย และยังมีหวังวาทานจะแกไข
- 32 -
อุปสรรคตางๆ ของการกระทําที่ไดเปนมาแลวใหตลอดรอดฝง และทานก็แกไขสัญญาใหขาวเปลาไดเปนการ ซื้อขาย...” ทานปรีดีดํารงตําแหนงนายกรัฐมนตรีจนถึงวันที่ ๙ พฤษภาคม ๒๔๘๙ ก็ไดกราบถวายบังคมลาออก จากตําแหนง อันเนื่องมาจากการประกาศใชรัฐธรรมนูญฉบับใหม (ฉบับวันที่ ๙ พฤษภาคม ๒๔๘๙ ที่แกไข เพิ่มเติมจากฉบับ ๑๐ ธันวาคม ๒๔๗๕ ตามวิถีทางประชาธิปไตย สาระสําคัญของรัฐธรรมนูญฉบับใหม คือ ยกเลิกสมาชิกประเภท ๒ ที่มาจากการแตงตั้ง และใหมีสองสภา คือสภาผูแทนราษฎรและพฤฒสภา ซึ่งมาจาก การเลือกตั้ง) ตอมาในวันที่ ๗ มิถุนายน ๒๔๘๙ สภาทั้งสองไดประชุมรวมกันเพื่อซาวเสียงเลือกหาตัวผูจะมาดํารง ตําแหนงนายกรัฐมนตรีสืบตอจากทานปรีดีที่ลาออก ที่ประชุมรวมกันมีความเห็นเปนเอกฉันท ใหทานปรีดี ดํารงตําแหนงนายกรัฐมนตรีสืบตอไป หลังจากที่รัฐสภา (ประกอบดวยสภาทั้งสอง) ไดมีมติเปนเอกฉันทใหทานปรีดีดํารงตําแหนง นายกรัฐมนตรีแลว คณะประธานและรองประธานรัฐสภารวมทั้งเลขาธิการของทั้งสองสภาไดเขาเฝาเพื่อ กราบบังคมทูลใหทรงทราบถึงมติของรัฐสภานั้น รายงานการประชุมรัฐสภาครั้งที่ ๓ วันอาทิตยที่ ๑๐ มิถุนายน ๒๔๘๙ ไดบันทึกไวดังนี้ “ประธานรัฐสภา (นายวิลาส โอสถานนท) เรื่องนี้ (เรื่องการแตงตั้งผูสําเร็จราชการแทนพระองคผูเขียน) ขาพเจายินดีจะชี้แจง ถาหากทานตองการทราบ เพราะวาในการที่วันนั้น สภาไดใหมติในการแตงตั้ง นายกรัฐมนตรี ซึ่งทานยังคงจําไดในการประชุมรัฐสภาวันแรก พวกเราไดไปเฝาสมเด็จพระเจาอยูหัว ๖ คน ดวยกัน คือ ตัวขาพเจา รองประธานเดี๋ยวนี้ (นายเกษม บุญศรี ประธานสภาผูแทนราษฎร-ผูเขียน) และรอง ประธานอีก ๒ สภา (นายไต ปาณิกบุตร, นายมงคล รัตนวิจิตร, รองประธานพฤฒสภาและสภาผูแทนราษฎร ตามลําดับ-ผูเขียน) รวมทั้งเลขาธิการ ๒ สภาดวย (นายไพโรจน ชัยนาม, นายเจริญ ปณทโร เลขาธิการพฤฒ สภาและสภาผูแทนราษฎรตามลําดับ-ผูเขียน) รวมเปน ๖ คนดวยกัน การเขาไปนั้นก็เพื่อทูลเกลาฯ ถวายให ทานทรงทราบวา บัดนี้รัฐสภาไดมีมติในการแตงตั้งใหนายปรีดี พนมยงค เปนนายกรัฐมนตรี ทานก็ไดรับสั่ง วา “ออ หลวงประดิษฐดีมาก แลวจะทําอยางไรตอไป ?” “ก็ไดทูลพระองคทานวา ตามระเบียบและตามประเพณีที่ปฏิบัติมา ก็นาจะทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ เชิญนายปรีดี พนมยงค มาสอบถามดูวาจะรับตําแหนงนายกรัฐมนตรีนี้ไดหรือไมอยางไร ที่นี้ก็สุดแตจะทรง
- 33 -
พระกรุณาโปรดเกลาฯ ทานก็มิไดรับสั่งประการใด ไดแตพยักพระพักตร ซึ่งหมายความวา ทานจะไดเชิญนาย ปรีดี พนมยงค มา...” และในคืนวันที่ ๗ มิถุนายน นั้นเอง เวลาประมาณสองทุมครึ่ง ทานปรีดีไดถูกเรียกใหเขา เฝาทูลละอองธุลีพระบาท เพื่อทรงซักถามความสมัครใจที่จะรับตําแหนงนายกรัฐมนตรี ทานปรีดีเขาเฝาอยู ประมาณครึ่งชั่วโมงกวาๆ แลวถวายบังคมทูลลากลับ นายปรีดีไดพูดถึงขอเท็จจริงในเรื่องนี้ในที่ประชุมรัฐสภาครั้งที่ ๒ วันที่ ๑๓ มิถุนายน ๒๔๘๙ (ภายหลังสวรรคตสี่วัน) รายงานการประชุมรัฐสภาไดบันทึกไวดังนี้ “...ขาพเจารูสึกวามีพวกที่แกลงทานตางๆ นานา โดยใหมหาชนเขาใจผิด และสําหรับในหลวง พระองคนี้ ทุกคนที่ใจเปนธรรม ก็จะรูวาขาพเจาไดเสียสละและทําทุกอยางที่จะโปรเต็คทราชบัลลังกใหแก พระองคในยามคริติกอลโมเมนทตลอดมา ตลอดจนพระราชวงศขาพเจาก็ไดทํามาเปนอยางดี ขาพเจาเคารพ พระมหากษัตริยไมใชวาแตปากแลวใจไมเคารพ ขาพเจาไมทํา ใหเด็ดซตรอยด ขาพเจาไมทํา และไมเปน นิสัยของขาพเจาที่จะทําเชนนี้ เจานายฝายในยอมจะรูเรื่องนี้เปนอยางดี “เพราะฉะนั้นขาวลือตางๆ เปนเรื่องที่จงใจจะปดแขงปดขาตางหาก ขาพเจาไดยินถึงกับวาขาพเจาไป ทําเพรสเชอรพระมหากษัตริย วาขาพเจาเฝาถึง ๒ ยาม ที่จริงขาพเจาเฝาทานในวันศุกรที่ ๗ ภายหลังที่สภาได ฟงเสียง (มีมติใหทานปรีดีเปนนายกรัฐมนตรี-ผูเขียน) และวันอาทิตยก็ไดมีการสไตรคที่มักกะสัน ซึ่งเจากรม ทานนัดขาพเจาไปเฝา ๒ ทุมครึ่ง กอนไปวังยังไดโทรศัพทเชิญรัฐมนตรีวาการกระทรวงมหาดไทยและเชิญ อธิบดีกรมรถไฟมาดวย ขาพเจารูสึกวาจะอยูอยางชาไมถึงชั่วโมง ขาพเจาเฝาครึ่งชั่วโมงรับสั่งถึงเรื่องที่ทาน จะตั้งขาพเจาเปนนายกรัฐมนตรี ขาพเจาอยูราวครึ่งชั่วโมงแลวก็กราบทูลวามีเรื่องสไตรคเกิดขึ้น ขาพเจานัด รัฐมนตรีวาการกระทรวงมหาดไทยและอธิบดีกรมรถไฟมาเพื่อจะตองทราบรายละเอียด และถาอยากจะทราบ รายละเอียดในการที่วาประธาน รองประธานและเลขาธิการไดไปเฝาทานในการตั้งขาพเจา ก็มีหลักฐานพยาน อยูเสร็จ ทานรับสั่งอยางไร (ดังที่ประธานรัฐสภากลาวขางตน-ผูเขียน) “มีขาวลือ (ปลอยขาวลือ-ผูเขียน) หลายอยางในทางอกุศลทั้งสิ้น เอาไปลือเปนทํานองที่วาทานไมพอ พระทัยที่จะตั้งขาพเจาเปนนายกรัฐมนตรีอะไรบาง ลวนแตขาวซึ่งเปนอกุศลลอยๆ ไมมีเหตุผล นอกจากทํา การปดแขงปดขาซึ่งขาพเจาถือวาขาพเจาซื่อสัตยตอพระมหากษัตริยพระองคนี้ดวยใจจริง ตั้งแตไหนๆ ขาพเจาไดฝาอันตรายมาอยางไร ทุกอยางนี้ถาหากวาใครไมลืมคงจะรู ตลอดเวลาที่เปนผูสําเร็จราชการฯ เมื่อ
- 34 -
ครั้งขาพเจาเปนผูสําเร็จราชการฯ ไดทําอยางไร เพราะฉะนั้นขาวลืออะไรตางๆ เปนขาวที่ปลุกปนทั้งสิ้น ขอใหผูที่ใจเปนธรรมระลึกถึงขอนี้...” คําอางของทานปรีดีในตอนตนที่วา “เจานายฝายในยอมจะรูเรื่องนี้เปนอยางดี” (เรื่องความจงรักภักดีผูเขียน) ซึ่งเปนการสอดรับกับคําของ ม.จ. อัปภัศราภา เทวกุล ผูรับใชใกลชิดสมเด็จพระพันวัสสาอัยยิกาเจา ที่ไดประทานเลาแกนายสมภพ จันทรประภา ผูเขียนประวัติของสมเด็จพระศรีสวรินทิรา บรมราชเทวี พระ พันวัสสาอัยยิกาเจา เกี่ยวกับทานปรีดีไดถวายความปลอดภัยในระหวางสงคราม มีความตอนหนึ่งวาดังนี้ “ที่อยุธยา ดร.ปรีดี และภรรยาไดเขาเฝาแหนกราบทูลซักถามถึงความสะดวกสบายอยูเปนเนืองนิจ จน คนที่คลางแคลงอยูบางคนชักจะไมแนใจ เพราะกิริยาพาทีในเวลาเขาเฝานั้นเรียบรอยนัก นุมนวลนัก นัยนตาก็ ไมมีวี่แววอันควรจะระแวง...” นะ”
เวลาเย็นๆ ผูสําเร็จราชการฯ ก็เชิญเสด็จประทับรถยนตประพาสรอบๆ เกาะ“หลานฉันยังเด็ก ฝากดวย
เปนกระแสพระดํารัสครั้งหนึ่ง ผูสําเร็จราชการฯ ก็กราบทูลสนองพระราชประสงคเปนอยางดีดวย ความเคารพ ทําใหผูที่ชื่นชมก็ทวีความชื่นชมยิ่งขึ้น ผูที่คลางแคลงก็เริ่มไมแนใจตนเอง วันหนึ่งที่วัดมงคลบพิตร จังหวัดอยุธยา สมเด็จฯ ตรัสวา “ฉันจะไปปดทอง” ตรัสแลวเสด็จไปทรงซื้อทองที่วางขายอยูบริเวณนั้น เมื่อเสด็จไปถึงองคพระปรากฏวาทรงปดไมถึง ผูสําเร็จราชการจึงกราบทูลวา“ขาพระพุทธเจาจะไปปดถวาย” สมเด็จฯ จึงประทานทองใหไปพรอมตรัสวา “เอาไปปดเถอะ คนที่ทําบุญดวยกันชาติหนาก็เปนญาติกัน” เลาลือกันวา กระแสพระดํารัสนั้นทําใหผูสําเร็จราชการฯ ซาบซึ้งมาก ดร. ปวย อึ๊งภากรณ ไดพูดถึงเจานายฝายในกับทานปรีดีไวในบันทึกของทานเรื่อง “พระบรมวงศานุ วงศและขบวนการเสรีไทย” มีความตอนหนึ่งวาดังนี้
- 35 -
“การที่เสรีไทย โดยเฉพาะหัวหนาเสรีไทยไดถวายความจงรักภักดีตอพระมหากษัตริยและพระบรม วงศานุวงศ ถวายความอารักขาใหพนภัยสงครามครั้งนั้น สมเด็จพระพันวัสสา พระบรมอัยยิกาเจา ไดทรง ซาบซึ้งพระทัยดี และเมื่อสิ้นสงคราม ไดรับสั่งเรียกนายปรีดีไปที่ประทับและขอบใจ ซึ่งคณะเสรีไทยถือวา เปนพระมหากรุณาธิคุณเปนอยางยิ่ง” เสด็จสวรรคต หลังจากที่ทานปรีดีเขาเฝาทูลละอองธุลีพระบาทตามรับสั่งเมื่อคืนวันที่ ๗ มิถุนายน ๒๔๘๙ แลว รุง ขึ้นเชาวันเสารที่ ๘ มิถุนายนก็ไดทรงพระกรุณาประกาศพระบรมราชโองการโปรดเกลาฯ แตงตั้งใหทานปรีดี เปนนายกรัฐมนตรี โดยพันตรีวิลาศ โอสถานนท ประธานพฤฒสภา และนายเกษม บุญศรี ประธานสภา ผูแทนราษฎร เปนผูลงนามรับสนองพระบรมราชโองการ แตยังไมทันที่ทานปรีดีจะไดแตงตั้งคณะรัฐมนตรีชุดใหม เหตุการณเศราสลดอันยังความเศราโศก ใหแกคนไทยทั้งชาติก็เกิดขึ้นในตอนเชาเวลาโดยประมาณ ๐๙.๒๕ นาฬิกา ของวันที่ ๙ มิถุนายน ๒๔๘๙ เมื่อ เยาวกษัตริยอันเปนที่เคารพรักของคนไทยทั้งชาติ ถูกพระแสงปนสวรรคตบนพระแทนบรรทม ณ พระที่นั่ง บรมพิมาน ในพระบรมมหาราชวัง ทานปรีดีในฐานะนายกรัฐมนตรี ไดสั่งเรียกประชุมรัฐสภาเปนการดวนและไดเปดประชุมเมื่อเวลา ๒๑.๑๐ นาฬิกาของวันที่ ๙ มิถุนายนนั่นเอง มีสมาชิกพฤฒสภาเขารวมประชุม ๖๔ นาย สมาชิกสภาผูแทน ราษฎร ๖๓ นาย รวมเปน ๑๒๗ นาย ทานปรีดีไดรายงานใหที่ประชุมทราบถึงเหตุการณสวรรคตที่เกิดขึ้น เมื่อรายงานจบแลวสมาชิกแหง รัฐสภาไดลุกขึ้นยืนไวอาลัยแดพระองคผูจากไป และไดมีการซักถามถึงเหตุการณที่เกิดขึ้น นายสอ เศรษฐบุตร สมาชิกสภาผูแทนราษฎร (ธนบุรี) สังกัดพรรคประชาธิปตย ซักถามวา “ขาพเจาอยากจะขอเรียนถามอธิบดีกรมตํารวจในขอที่สําคัญ คือวานอกจากพระญาติวงศเขาออกหอง พระบรรทมแลว มีใครบางที่เขาออกไดบาง...”
- 36 -
พล.ต.ท. พระรามอินทรา อธิบดีกรมตํารวจ : เทาที่ไดฟงมาแลวมีพระราชชนนี พระอนุชาและพวก มหาดเล็กหองบรรทม (นายชิต สิงหเสนี, นายบุศย ปทมศริน-ผูเขียน) พระพี่เลี้ยง (พระพี่เลี้ยงเนื่อง จินตะ ดุลย-ผูเขียน) สวนคนอื่นใดนั้นขาพเจายังไมทราบ...” พอมาถึงตอนนี้ ม.ร.ว. คึกฤทธิ์ ปราโมช ผูแทนราษฎร (พระนคร) สังกัดพรรคประชาธิปตยขอใหยุติ การซักถามกันไวกอน เพื่อคอยฟงแถลงการณของรัฐบาล การถามตอบจึงยุติลง รัฐบาลจึงไดเสนอพระนามผู สืบราชสันตติวงศ คือ สมเด็จพระเจานองยาเธอ เจาฟาภูมิพลอดุลยเดช ขึ้นครองราชย เปนรัชกาลที่ ๙ แหง ราชจักรีวงศ ตามกฎมณเฑียรบาลวาดวยการสืบราชสันตติวงศ หมวด ๔ มาตรา ๙ ขอ ๘ และดวยความ เห็นชอบเปนเอกฉันทของรัฐสภา ตามรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย มาตรา ๙ ฉบับ ๙ พฤษภาคม ๒๔๘๙ เปนที่นาสังเกตวาการขึ้นเสวยราชยของสมเด็จพระเจานองยาเธอ เจาฟาภูมิพลอดุลยเดชครั้งนั้นมีเลข ๙ เปนกําลังสําคัญ คือ เปนรัชกาลที่ ๙ แหงราชจักรีวงศ ขึ้นเสวยราชยวันที่ ๙ มิถุนายน ปขึ้นเสวยราชย พ.ศ. ๒๔๘๙ ตามกฎมณเฑียรบาล หมวด ๔ มาตรา ๙ (๘) และดวยความเห็นชอบของรัฐสภาตามมาตรา ๙ แหงรัฐธรรมนูญฉบับ ๙ พฤษภาคม ๒๔๘๙ หลังจากรัฐสภาไดมีมติเปนเอกฉันทแลวนายกรัฐมนตรีทานปรีดี พนมยงค ไดกลาวตอที่ประชุมวา “สมเด็จพระเจาอยูหัวไดสวรรคตแลว และบัดนี้สมเด็จพระเจานองยาเธอ เจาฟาภูมิพลอดุลยเดช ได สืบราชสันตติวงศเปนสมเด็จพระเจาอยูหัวของประชาชนชาวไทยแลว เพราะฉะนั้นขอใหสภาถวายพระพรชัย ขอใหสมเด็จพระเจาอยูหัวจงทรงพระเจริญ” ที่ประชุมไดยืนขึ้นและเปลงเสียงไชโยสามครั้ง ตอจากนั้นประธานพฤฒสภา ประธานสภา ผูแทนราษฎร รองประธานพฤฒสภา รองประธานสภาผูแทนราษฎร ไดเขาไปถวายพระพรใน
- 37 -
พระบรมมหาราชวัง และกราบบังคมทูลอัญเชิญเจาฟาภูมิพลอดุลยเดชใหขึ้นครองราชสมบัติตามมติของ รัฐสภา มีประกาศอัญเชิญสมเด็จพระเจานองยาเธอ เจาฟาภูมิพลอดุลยเดช ขึ้นครองราชย ดังนี้ “ประกาศ โดยที่สมเด็จพระเจาอยูหัวอานันทมหิดลไดเสด็จสวรรคตเมื่อวันที่ ๙ มิถุนายน พุทธศักราช ๒๔๘๙ โดยที่ตามความในรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย มาตรา ๙ การสืบราชสมบัติใหเปนไปตามนัย แหงกฎมณเฑียรบาลวาดวยการสืบราชสันตติวงศ พระพุทธศักราช ๒๔๖๗ และประกอบดวยความเห็นชอบ ของรัฐสภา โดยที่สมเด็จพระเจานองยาเธอ เจาฟาภูมิพลอดุลยเดช ทรงเปนเจานายเชื้อพระบรมวงศที่รวมพระราช ชนนี ตามความในมาตรา ๙ (๘) แหงกฎมณเฑียรบาลวาดวยการสืบราชสันตติวงศ พุทธศักราช ๒๔๖๗ โดยที่รัฐสภาไดลงมติ ณ วันที่ ๙ มิถุนายน พุทธศักราช ๒๔๘๙ แสดงความเห็นชอบเปนเอกฉันท ใน การที่จะอัญเชิญสมเด็จพระเจานองยาเธอ เจาฟาภูมิพลอดุลยเดช ขึ้นครองราชยสืบราชสันตติวงศตอไป ตาม ความในรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย มาตรา ๙ จึงขอประกาศใหทราบโดยทั่วกันวา สมเด็จพระเจานองยาเธอ เจาฟาภูมิพลอดุลยเดช ไดขึ้นครองราช สืบสันตติวงศ เปนสมเด็จพระเจาอยูหัวตั้งแตวันที่ ๙ มิถุนายน พุทธศักราช ๒๔๘๙ เปนตนไป ประกาศ ณ วันที่ ๙ มิถุนายน พุทธศักราช ๒๔๘๙ ปรีดี พนมยงค นายกรัฐมนตรี” ตอกรณีสวรรคตของในหลวงอานันทฯ ปฏิปกษทางการเมืองของทานปรีดี ทั้งที่ปฏิปกษทางชนชั้นคือ พวกเศษเดนศักดินากับปฏิปกษทางทัศนะคือพวกเผด็จการ ตางไดฉวยใชกรณีสวรรคตของพระองคทานมา เปนเครื่องมือทําลายทานปรีดี กลาวหาทานปรีดีดวยวิธีการปลอยขาวลือและโฆษณาชวนเชื่ออยางลับๆ วา
- 38 -
ทานปรีดีเปนผูวางแผนปลงพระชนมทานปรีดีไดชี้แจงในที่ประชุมรัฐสภาในวันประชุมที่อางแลวขางตน ตอ ขาวลือใสรายปายสีมีความตอนหนึ่งวาดังนี้ “...เสียงลืออกุศลวาคนนั้นคนนี้ออกมาแลวไปทําอยางนั้นอยางนี้ นี่ก็เปนเรื่องลือสืบเนื่องมาจาก ความอิจษาริษยาเปนมูลหรือมีบางชางยุ เปนตน เปนมูลเหตุสืบเนื่องอยางนั้น ... และอีกอยางหนึ่ง สําหรับ เรื่องพระองคนี้ ขาพเจารูสึกวาขาพเจาเปนผูซึ่งจงรักภักดีทานมากที่สุดกวาหลายๆ คน ในขณะที่ทานประจํา อยูในตางประเทศหรือที่ทานไดกลับมาแลวก็ดี สิ่งใดอันเปนสิ่งที่ทานพึงปรารถนาในสวนพระองคทาน ขาพเจาจัดถวายหรือบางสิ่งบางอยางเมื่อทานทรงรับสั่งถามขอความอยางหนึ่งอยางใดอันเกี่ยวกับรัฐธรรมนูญ ขาพเจาก็ไดชี้แจงตามระเบียบแบบแผนของแนวรัฐธรรมนูญตามนิสัยของขาพเจา ซึ่งขาพเจาถือวาซื่อสัตยตอ พระมหากษัตริย ขาพเจาไมอางพระนามหรือเอาพระนามของทานไปอางในที่ชุมนุมชนใดๆ ซึ่งบางแหงทํา กัน หรือในกรณีที่ทานสวรรคตแลว ขาพเจาก็พยายามที่สุดที่จะพยายามทําในเรื่องนี้ใหขาวกระจางเพราะเปน พระมหากษัตริย เราจะทําใหเรื่องเงียบอยูเฉยๆ ไมได ขาพเจาไมปรารถนาทําอยางคนบางคนทําโดยฉวย โอกาสเอาเรื่องสวรรคตของทานไปโพนทะนากลาวราย “และวันนั้นจะตองกลาวเสียดวย ขาวที่ขาพเจาไดทราบเกี่ยวแกสมเด็จพระเจาอยูหัวสวรรคตนั้น ขาพเจาไดทราบราวประมาณเกือบ ๑๐ นาฬิกา เวลานั้นรัฐมนตรีวาการกระทรวงมหาดไทยกับอธิบดีกรม ตํารวจไดมาที่บาน เนื่องจากกรรมกรมักกะสันสไตรค ขาพเจาจึงโทรศัพทเชิญราชเลขาไปดวย เมื่อไปถึงแลว เราอยูขางลางไมไดขึ้นไปขางบน เพราะเหตุวาเกี่ยวแกพระมหากษัตริย จึงไดเชิญเจานายผูใหญมาพรอมแลว จึงขึ้นไปชั้นบน สวนในทางชั้นบนของทานเปนเรื่องที่ทานทําปฐมพยาบาลในชั้นบน “ขาพเจาและรัฐมนตรีวาการกระทรวงมหาดไทยพรอมดวยเจานาย อันมีกรมขุนชัยนาทฯ เปนผูนําขึ้น ไป ไดขึ้นไปเปนเวลาเที่ยงเศษๆ แลว ขึ้นไปดูพระบรมศพ และความจริงในการตรวจเราจะไปถือกรณี พระมหากษัตริยเหมือนเอกชนไมได ขาพเจาเปนนักเรียนกฎหมาย ขาพเจารูเรื่องวิธีพิจารณาความอาญาวา เปนอยางไรและจะตองทําอยางไร ก็ไดบอกกับอธิบดีกรมตํารวจวาเราจะตองทําใหแนชัด เชน เหมือนอยางวา บอกใหหมอเอาโพล็กไปใสพระกะโหลก ขาพเจาก็ไมรูราชาศัพทดี ไดปรึกษาเจานาย บอกทานทานสั่นพระ เศียร ขาพเจาโดนทั้งขึ้นทั้งลอง ถาจะตองผาพระกะโหลกก็เปนเรื่องพระศพของพระมหากษัตริย จะทําใหเสีย พระราชประเพณี และวิธีพิจารณาทางอื่นก็มี เมื่อเปนเชนนี้จึงตัดสินวาเราจะตองสอบถามผูที่อยูใกลชิดและ แพทยประจําพระองค คือ คุณหลวงนิตยฯ เปนผูปฐมพยาบาล
- 39 -
เพื่อทําความจริงใหปรากฏ ตอมาในวันที่ ๑๘ มิถุนายน ๒๔๘๙ ทานปรีดี นายกรัฐมนตรีจึงไดมีคําสั่ง แตงตั้งคณะกรรมการขึ้นชุดหนึ่งเพื่อสอบหาขอเท็จจริง คณะกรรมการชุดนี้ประกอบดวยตัวแทนสถาบันหลัก ของชาติ คือ ประธานศาลฎีกา อธิบดีศาลอุทธรณ อธิบดีศาลอาญา อธิบดีกรมอัยการ ประธานพฤฒสภา ประธานสภาผูแทนราษฎร เจานายชั้นผูใหญสามพระองค ผูแทนกองทัพบก ผูแทนกองทัพเรือ ผูแทน กองทัพอากาศ โดยมีนายสัญญา ธรรมศักดิ์ เปนเลขานุการ และนายสอาด นาวีเจริญ เปนผูชวยเลขานุการ คณะกรรมการชุดนี้เรียกชื่ออยางเปนทางการวา “ คณะกรรมการสอบสวนพฤติการณในการที่สมเด็จ พระเจาอยูหัวอานันทมหิดลเสด็จสวรรคต” และในระหวางที่คณะกรรมการชุดดังกลาวกําลังสอบสวนหา ความจริงนั้น ไดมีการเลือกตั้งสมาชิกสภาผูแทนราษฎรเพิ่มเติมตามรัฐธรรมนูญฉบับวันที่ ๙ พฤษภาคม ๒๔๘๙ ซึ่งไดกําหนดใหมีการเลือกตั้งในวันที่ ๕ สิงหาคม ๒๔๘๙ ในระหวางหาเสียงเลือกตั้งครั้งนั้นพรรค การเมืองบางพรรคไดฉวยโอกาสเอากรณีสวรรคตไปโฆษณาโจมตีรัฐบาล (ทานปรีดี) กระทรวงมหาดไทยจึง ไดออกคําสั่งไปถึงกํานัน-ผูใหญบาน ประกาศอยาใหราษฎรหลงเชื่อคําโฆษณาอันเปนเท็จนั้น คําสั่ง กระทรวงมหาดไทยที่ ๒๐๗/๒๔๘๙ ลงวันที่ ๒๙ กรกฎาคม ๒๔๘๙ มีขอความบางตอนดังนี้ “ดวยในการเลือกตั้งสมาชิกสภาผูแทนราษฎรคราวนี้ ไดมีผูสมัครรับเลือกตั้งและผูสนับสนุนผูสมัคร ซึ่งใชสมญาวาพรรคประชาธิปตยบางคนไดฉวยโอกาสการเลือกตั้งเปนเครื่องมือโฆษณาชวนเชื่อ หลอกลวง ราษฎรใหเกิดการเขาใจผิดเพื่อกอใหเกิดความดูหมิ่นและกระดางกระเดื่องตอรัฐบาล... เพื่อใหราษฎร ลงคะแนนใหแกตนหรือพรรคของตน ตามทางสืบสวนไดความวาพรรคประชาธิปตยบางคนไดหลอกลวงให ราษฎรเขาใจผิดในหัวขอตอไปนี้ฯลฯ “๔ กลาวหารัฐบาลวาปดขาวเรื่องสวรรคตและใสรายรัฐบาลในเรื่องนี้ดวยประการตางๆ ความจริงนั้น รัฐบาลไมไดปดบัง และตองการที่จะใหกรรมการไดสอบสวนเรื่องนี้โดยยุติธรรมและเปดเผย ดังจะเห็นได จากการแตงตั้งกรรมการสอบสวน และวิธีปฏิบัติซึ่งมีตุลาการ อัยการ ประธานสภาทั้งสอง นายพลทหารบก ทหารเรือ ทหารอากาศ เจานายชั้นสูง และการสอบสวนก็ใหประชาชนไปฟงได นับเปนประวัติการณครั้งแรก ของประเทศไทย ที่การสอบสวนเชนนี้ไดกระทําตอหนาประชาชน จะหาวารัฐบาลปดบังประการใด สมเด็จ พระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชและสมเด็จพระราชชนนี ก็ไดพระราชทานพระราชกระแสฯ ตอกรรมการแลว วา สมเด็จพระเจาอยูหัวในพระบรมโกศมิไดมีขอขัดแยงหรือไมพอพระทัยในรัฐบาลแตอยางใด ฝายรัฐบาลก็ ไดถวายความจงรักภักดี และกระทําตามทุกสิ่งทุกอยางตามพระราชประสงค เมื่อสมเด็จพระเจาอยูหัวในพระ บรมโกศทรงบรรลุนิติภาวะแลว นายกรัฐมนตรีปจจุบันนี้ (ปรีดี พนมยงค) เมื่อครั้งเปนผูสําเร็จราชการแทน
- 40 -
พระองค ก็ไดอัญเชิญทูลเสด็จพระเจาอยูหัวไดเสด็จกลับมาครองราชย มิไดปรารถนาที่จะกุมอํานาจที่จะทํา หนาที่เปนประมุขของรัฐ และไมไดกระทําการขัดขวางอยางใด แตตรงกันขามกลับอัญเชิญเสด็จกลับมามอบ ถวายราชสมบัติแดพระองค “ในระหวางที่พระองคเสด็จประทับอยู ณ ตางประเทศ เมื่อมีผูปองรายตอราชบัลลังก นายกรัฐมนตรี คนปจจุบันนี้ (ปรีดี พนมยงค) เมื่อครั้งเปนผูสําเร็จราชการแทนพระองค ก็ไดเสียสละและเสี่ยงภัยเพื่อปองกัน ราชบัลลังกใหปลอดภัยตลอดมา เวลานั้นหามีผูใดเสี่ยงภัยเชนนั้นไม แตตรงกันขามกลับประจบสอพลอผูมี อํานาจ “รัฐบาลนี้มีความเสียใจที่พรรคประชาธิปตยบางคนไดฉวยโอกาสเอาพระมหากษัตริยอันเปนที่เคารพ สักการะมาใชเปนเครื่องมือทางการเมือง ในระหวางที่พระองคมีพระชนมอยู ในการประชุมพรรค ประชาธิปตยบางครั้งไดแอบอางวา ในหลวงรับสั่งอยางนั้นอยางนี้ จะขอยกตัวอยางวาในการประชุมพรรค ประชาธิปตยในวันที่ ๒๓ พฤษภาคม ศกนี้ มีผูสมัครรับเลือกตั้งเปนสมาชิกพฤฒสภาที่พรรคประชาธิปตย ลวงไปรวมประชุมก็คงจะจําไดวา วันนั้นใครอางพระนามในหลวงไปพูดในที่ประชุมวาอยางไรบาง ซึ่ง พระองคเองไมทรงทราบเรื่องอะไรเลย พระองคทรงบําเพ็ญพระองคเปนกลางและเปนที่สักการะโดยแทจริง “ครั้นพระองคสวรรคตแลว ก็เอาการสวรรคตของพระองคเปนเครื่องมือทางการเมืองตอไปอีกได พยายามปนขาวเท็จตั้งแตวันแรกสวรรคต ใหประชาชนหลงเขาใจผิด ทั้งในทางพูด ทางโทรศัพท ทางโทรเลข และทางเอกสารหนังสือพิมพ พวกเหลานี้ไมใชพวกที่จงรักภักดีตอพระมหากษัตริยเปนพวกที่แสวงหา ผลประโยชนจากพระมหากษัตริยเพื่อความเปนใหญของตน และเพื่อการเลือกตั้งที่จะไดผูแทนซึ่งเปนพวก ของตน “ดังจะเห็นไดอยางแนชัดวา ถาพวกนี้จงรักภักดีตอพระมหากษัตริยแลว ในระหวางที่พระองคทรง ประทับอยูตางประเทศ และในระหวางที่ราชบัลลังกถูกกระทบกระเทือนในบางครั้ง และพระราชวงศถูกผล ปฏิบัติบางประการนั้น พวกประชาธิปตยบางคนซึ่งอางวาจงรักภักดีตอสมเด็จพระเจาอยูหัวยิ่งกวาใครๆ นั้น ทําไมไมเขาเสี่ยงภัยคิดแกไขอยางใดเลย แตอาจมีบางคนกลาวแกวา เวลานั้นทําอยางนั้นอยางนี้อยู แตก็เปน เรื่องเท็จทั้งสิ้น ขอราษฎรอยาไดเชื่อฟง...” เหตุผลสําคัญประการหนึ่งที่ฝายปฏิปกษยกขึ้นมาโฆษณาชวนเชื่อวานายปรีดีเปนผูวางแผนปลงพระ ชนม เพราะวาทานปรีดีเปนผูนิยมระบอบมหาชนรัฐ
- 41 -
ตอโฆษณาชวนเชื่อนี้ ในเวลาตอมาแถลงการณปดคดีของจําเลยในคดีสวรรคตไดชี้ใหเห็นตอนหนึ่งวา “...การเปลี่ยนแปลงการปกครองเปนมหาชนรัฐนั้น เปนเรื่องของการเปลี่ยนแปลงสถาบันอันมี พระมหากษัตริยเปนประมุข เปนเรื่องของการลมเลิกสถาบันเสีย ไมใชเปนเรื่องเปลี่ยนตัวบุคคลดังทัศนะของ นักนิยมอํานาจ การฆากษัตริยจึงไมใชวิธีการหรือธรรมนิยมของนักมหาชนรัฐ...” และจดหมายของนายเลียง ไชยกาล อดีตรัฐมนตรีหลายกระทรวงที่มีไปถึงทานปรีดีที่ปารีสเมื่อเดือน พฤศจิกายน ๒๕๑๓ ไดปรารภเรื่องเดียวกันนี้มีความตอนหนึ่งดังนี้ “...ผมเห็นวาทานอาจารยมีกรรมเกามากกวา เพราะถาพิจารณาถึงเหตุผลในเรื่องฆาในหลวงแลว ผม พูดเสมอวา เมื่อมาถึงขั้นนั้นแลวทําไมปรีดีจึงยุติ (ไมประกาศลมเลิกสถาบันกษัตริยเสีย แลวสถาปนามหาชน รัฐขึ้นแทน แตนี่ทานกลับอัญเชิญสมเด็จพระเจานองยาเธอขึ้นนั่งราชบัลลังก เปนรัชกาลที่ ๙ สืบตอมาจนถึง วันนี-้ ผูเขียน) ทั้งๆ ที่สภาทั้ง ๒ อยูในกํามือ...” รัฐประหาร ๘ พฤศจิกายน ๒๔๙๐ ตอมาในวันที่ ๒๑ สิงหาคม ๒๔๘๙ ทานปรีดีไดลาออกจากตําแหนงนายกรัฐมนตรี และพลเรือตรี ถวัลย ธํารงนาวาสวัสดิ์ หรือที่เรียกกันโดยทั่วไปวา “หลวงธํารงฯ” ไดรับแตงตั้งใหเปนนายกรัฐมนตรีสืบ ตอมา และไดพิจารณารายงานของคณะกรรมการศาลกลางเมือง (ตั้งขึ้นในสมัยรัฐบาลทานปรีดี) ที่เสนอตอ รัฐบาลเมื่อปลายเดือนตุลาคม ๒๔๘๙ ซึ่งมีสาระสรุปไวตอนปลายของรายงานฉบับนั้น ดังนี้ “...คณะกรรมการไดประมวลสอบสวนเขาทั้งหมด ทั้งที่เจาหนาที่ตํารวจไดสอบสวนไวเดิมและที่ สอบสวนโดยเปดเผยตอหนาประชาชน และเมื่อไดพิจารณาถึงคําพยานบุคคล วัตถุพยานและเหตุผลแวดลอม กรณีตางๆ ทุกแงทุกมุมโดยรอบดานดังกลาวมาแตตนแลว คณะกรรมการเห็นวา ในกรณีอันจะพึงเปนเหตุให พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดลเสด็จสวรรคตไดนั้น สําหรับกรณีอุบัติเหตุ คณะกรรมการ มองไมเห็นทางวาจะเปนไปไดเลย สวนอีกสองกรณีคือถูกลอบปลงพระชนมและทรงปลงพระชนมเองนั้น การถูกลอบปลงพระชนมนั้นมีหลักฐานและเหตุผลที่แนนอนแสดงวาจะเปนไปไดแตไมสามารถที่จะตัดออก เสียโดยสิ้นเชิง เพราะวายังมีทาทางของพระบรมศพคานอยู สวนในกรณีปลงพระชนมเองนั้น ลักษณะของ บาดแผลแสดงวาเปนไปได แตไมปรากฏเหตุผลหรือหลักฐานอยางใดวาไดเปนไปเชนนั้นโดยแนชัด
- 42 -
คณะกรรมการจึงไมสามารถที่จะชี้ขาดวาเปนกรณีหนึ่งกรณีใดในสองกรณี ทั้งนี้เปนเรื่องที่อยูในอํานาจ หนาที่ของเจาพนักงานที่จะดําเนินการสืบสวนและปฏิบัติตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญาตอไป” ตอความเห็นของคณะกรรมการศาลกลางเมืองที่วากรณีสวรรคตเกิดจากกรณีหนึ่งกรณีใดในสองกรณี คือปลงพระชนมเองหรือถูกลอบปลงพระชนมนั้น สอดคลองกับความเห็นของนายแพทยสุด แสงวิเชียร ศาสตราจารยหัวหนาแผนกวิชากายวิภาคศาสตร คณะแพทยศาตร ศิริราชพยาบาล ที่ไดใหรายละเอียดในกรณี นี้ไวกับคณะกรรมการแพทย ดังนี้ “ขาพเจาไดหนังบาดแผลมาชิ้นหนึ่ง ซึ่งขาพเจาไดตัดออกจากพระนลาฏของสมเด็จพระเจาอยูหัวใน พระบรมโกศ ขณะที่ทําการชันสูตรพลิกพระบรมศพ บาดแผลเปนเสมือนกากบาทมีหนังแยกเปนสี่แฉก แฉก บน แฉกลาง แฉกขวาและซาย เมื่อไดใชกลองจุลทัศนชนิดสองตาสองดู บนหนังนั้นมีรอยกดเปนรอยโคง เห็นไดชัดบนแฉกขวาและซาย แฉกบนไมเห็นถนัดนัก และแฉกลางไมเห็นเลย ถาเอาสวนโคงเหลานั้นมาตอ กันเขาก็จะเปนรูปวงกลม มีเสนผาศูนยกลางประมาณ ๑๑ มม.เปนที่นาสังเกตดวยวาปลายแฉกเหลานั้นเปน รอยโคง และเสนโคงบนผิวหนังไมตอกันเปนรูปวงกลม นอกจากนั้นยังมีเนื้อที่เล็กๆ ไหมอยูที่แฉกลาง และมี สีแสดงวาเปนดินปนติดอยูดานในของหนังชั้นนั้นดวย” แลวหมอสุดก็สันนิษฐานจากลักษณะบาดแผลดังกลาวขางตนนั้นวา “รอยกดในหนังนั้นอาจเปนไปโดยกดปากกระบอกปนกระชับแนนลงที่พระนลาฏกอนยิง ถาหากเปน การอุบัติเหตุแลวปากกระบอกปนคงไมกดลงไปที่พระนลาฏกระชับแนน ตามความเห็นของขาพเจามีทาง อธิบายเปนไปได ๒ ประการเทานั้น คือ ปลงพระชนมเองหรือถูกปลงพระชมนทั้งสองประการเทาๆ กัน” ตอลักษณะบาดแผลเปนรอยกดปากกระบอกปนวงกลมเสนผาศูนยกลาง ๑๑ มม. ตามคําของ นายแพทยสุด แสงวิเชียร นั้น คณะกรรมการศาลกลางเมืองไดมีความเห็นไวในรายงานดังกลาวขางตนอีก ตอนหนึ่งวาดังนี้ “...แผลนี้เกิดจากการยิงในระยะติดผิวหนังหรือหางไมเกิน ๕ ซม. ลักษณะของบาดแผลเปนดังนี้ คณะกรรมการเห็นพองดวยความเห็นของแพทยสวนมากในขอที่วา โดยลักษณะของบาดแผลนั้นเอง แสดง ใหเห็นวาบาดแผลเกิดจากความตั้งใจของผูกระทํา แตความตั้งใจนี้มิไดหมายความเฉพาะตั้งใจกระทําใหตาย ยอมหมายความรวมถึงความตั้งใจที่ยกปนนี้ขึ้นไปจอติดหนาผาก ซึ่งปนอาจลั่นโดยอุบัติเหตุก็ไดดวย”
- 43 -
ตอรายงานของคณะกรรมการศาลกลางเมือง รัฐบาลหลวงธํารงฯ ไดตั้งคณะอนุกรรมการรัฐมนตรีขึ้น ๗ ทาน เมื่อ ๑ พฤศจิกายน ๒๔๘๙ เมื่ออนุกรรมการรัฐมนตรีพิจารณาเสร็จแลวไดสงกลับเขาสูการพิจารณา ในคณะรัฐมนตรีอีกครั้งหนึ่ง ซึ่งคณะรัฐมนตรีไดมีมติเปนเอกฉันทใหสงเรื่องใหกรมตํารวจสืบสวนเอาตัว คนรายที่แทจริงในการปลงพระชนมรัชกาลที่ ๘ มาดําเนินคดีตอไป ในขณะที่ตํารวจที่ทําการสืบสวนคืบหนาใกลชิดตัวมือปนเขาไปทุกที รวมทั้งไดสอบถามปากคําของ คนบางคนไว แตไมสามารถเปดเผยในขณะนั้นได เมื่อขาวนี้ไดแพรออกไป ก็ไดเกิดรัฐประหาร ๘ พฤศจิกายน ๒๔๙๐ ซึ่งพรรคประชาธิปตยกับคณะรัฐประหารทําขึ้น แลวพรรคประชาธิปตยก็ไดเปนรัฐบาล เมื่อ ๑๐ พฤศจิกายน ๒๔๙๐ ครั้นแลวรัฐบาลนี้ก็ไดแตงตั้งให พล.ต.ต. พระพินิจชนคดี พี่เขยของสองหมอม ราชวงศสําคัญแหงพรรคประชาธิปตย คือ เสนีย และคึกฤทธิ์ ปราโมช ซึ่งออกจากราชการรับบํานาญไปแลว นั้น กลับเขารับราชการทําหนาที่สืบสวนกรณีสวรรคตเสียใหม อันนําไปสูการจับกุมนาย เฉลียว ปทุมรส อดีตราชเลขานุการในพระองค นายชิต สิงหเสนี และนายบุศย ปทมศริน สองมหาดเล็กหองบรรทม ในวันที่ ๒๐ พฤศจิกายน ๒๔๙๐ หลังจากวันทํารัฐประหาร ๑๒ วัน โดยที่ พล.ต.ต. พระพินิจชนคดี (ยศขณะนั้น) และคณะไมอาจสรางพยานหลักฐานเท็จไดทันใน ระยะเวลาการสอบสวนตามที่กฎหมายกําหนดคือ ๙๐ วันรัฐบาลพรรคประชาธิปตยที่มีนายควง อภัยวงศเปน นายกรัฐมนตรี จึงไดเสนอกฎหมายตอสภาผูแทนราษฎร เมื่อ ๒๓ มกราคม ๒๔๙๑ ขยายกําหนดเวลาขัง ผูตองหาในกรณีสวรรคตไดเปนพิเศษ ใหศาลอนุญาตใหขังผูตองหาไดหลายครั้ง รวมเวลาไมเกิน ๑๘๐ วัน
คดีประวัติศาสตร ในที่สุดพนักงานสอบสวนกรมตํารวจไดสงสํานวนใหอัยการหลังจากที่ไดพยายามสรางหลักฐานเท็จ อยูถึง ๑๘๐ วัน และอัยการก็รับสํานวนอันเปนเท็จนั้นไปปะติดปะตอเพื่อสรุปเขียนคําฟองอยูอีก ๓๔ วัน จึง ไดยื่นฟองตอศาลอาญา เมื่อ ๗ สิงหาคม ๒๔๙๑ โดยนายเฉลียว ปทุมรส เปนจําเลยที่ ๑ นายชิต สิงหเสนี จําเลยที่ ๒ และนายบุศย ปทมศริน จําเลยที่ ๓ ฐานความผิดสมคบกันประทุษรายตอองคสมเด็จพระเจาอยูหัว และเพทุบายเพื่อปกปดการกระทําผิด คําฟองมีทั้งหมด ๕ ขอ ลงนามโดยหลวงอรรถปรีชาธนูปการ (ฉออน แสนโกสิก) โจทก ในจํานวน ๕ ขอนี้ ขอ ๓ ระบุความผิดไวดังนี้
- 44 -
“(ก) เมื่อระหวางวันที่ ๙ เมษายน เวลาใดไมปรากฏถึงวันที่ ๙ มิถุนายน ๒๔๘๙ เวลากลางวัน จําเลย ทั้ง ๓ นี้ กับพรรคพวกดังกลาว (หมายถึงทานปรีดี พนมยงค และเรือเอกวัชรชัย ชัยสิทธิเวช-ผูเขียน) ไดทนง องอาจสมคบกันคิดการตระเตรียมจะทําการปลงพระชนมพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล โดยพรรคพวกดังกลาวกับจําเลยไดประชุมปรึกษาวางแผนการ และตกลงกันในอันที่จะกระทําการปลงพระ ชนมเมื่อใด และใหผูใดเปนผูรับหนาที่รวมกันไปกระทําการปลงพระชนมพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหา อานันทมหิดลและจําเลยที่ ๓ นี้ไดบังอาจชวยกันปกปดการสมคบกันจะประทุษรายตอพระองคสมเด็จพระ เจาอยูหัวดังกลาว และจําเลยหาไดเอาความนั้นไปรองเรียนไม เหตุเกิดที่ตําบลชนะสงคราม อําเภอพระนคร จังหวัดพระนคร” โจทกไดนําสืบในเวลาตอมาวา สถานที่ที่จําเลยและพวกไปประชุมวางแผนการปลงพระชนมนั้น คือ บานของ พล.ร.ต. พระยาศรยุทธเสนี ซึ่งตั้งอยูที่ตําบลชนะสงคราม อําเภอพระนคร จังหวัดพระนคร และ พยานโจทกปากเอกที่รูเห็นเหตุการณดังกลาวนี้คือ นายตี๋ ศรีสุวรรณ ซึ่งอางวาไดอาศัยอยูในบานพระยาศร ยุทธเสนีกอนเกิดกรณีสวรรคต ตอคําเบิกความของนายตี๋ ศรีสุวรรณ พยานปากเอกของโจทก ซึ่งเปนความเท็จที่เสกสรรปนแตงขึ้น โดย พล.ต.ต. พินิจชนคดีและคณะ (ดูรายละเอียดไดจากหนังสือของผมหลายเลมที่เกี่ยวกับกรณีสวรรคตผูเขียน) ซึ่งศาลอาญาและศาลอุทธรณไมรับฟงคําเบิกความนั้น ศาลฎีกาถึงแมวาจะไมปฏิเสธคําเบิกความของ นายตี๋ ศรีสุวรรณ อยางสิ้นเชิงอยางเชนศาลอาญาและศาลอุทธรณ แตศาลฎีกาก็ไมยืนยันวาคําเบิกความของ นายตี๋ ศรีสุวรรณ เปนความจริง ดังขอสรุปคําวินิจฉัยของสามศาลตอคําเบิกความของนายตี๋ ศรีสุวรรณ วา ดังนี้ คําพิพากษาขของศาลอาญา ในคดีดําที่ ๑๘๙๘/๒๔๙๑ คดีแดงที่ ๑๒๖๖/๒๔๙๔ วันที่ ๒๗ กันยายน ๒๔๙๔ วาดังนี้ “ใครเลยจะเชื่อฟงคํานายตี๋ ศรีสุวรรณ เปนความจริงไปได กลับจะยิ่งเห็นนิสัยของนายตี๋ ศรีสุวรรณ ถนัดขึ้นไปอีกวาเขาลักษณะที่เรียกกันวาคุยโมเสียแนแลว” ศาลอุทธรณไดวินิจฉัยคําเบิกความของนายตี๋ ศรีสุวรรณ ไวในคําพิพากษาคดีหมายเลขดําที่ ๓๐๕๖/ ๒๔๙๔ คดีหมายเลขแดงที่ ๒๖๓๖/๒๔๙๔ วันที่ ๒๘ ตุลาคม ๒๔๙๖ วาดังนี้
- 45 -
“ยิ่งคิดไปก็ไมมีทางที่ศาลอุทธรณจะรับฟงคําใหการของนายตี๋ ศรีสุวรรณ ตอนนี้ได” ศาลฎีกาไดมีความเห็นในคําเบิกความของนาย ตี๋ ศรีสุวรรณ ไวในคําพิพาหษาลงวันที่ ๑๒ ตุลาคม ๒๔๙๗ โดยสรุปวาดังนี้ “ในเหตุตางๆ ที่กลาวมานี้ (คําของนายตี๋ ศรีสุวรรณ ที่อางวาไดยินจําเลยกับพวกพูดจาวางแผนปลง พระชนมกันวาอยางนั้นอยางนี-้ ผูเขียน) ศาลเห็นวา จะฟงความหรือถอยคําที่พูดกันใหเปนอยางใดอยางหนึ่ง ยังไมถนัด” จากคําวินิจฉัยของสามศาล ในประเด็นตามฟองของโจทกขอ ๓ (ก) ที่วา “จําเลยทั้ง ๓ กับพวกไดทนง องอาจสมคบกันคิดการตระเตรียมจะกระทําการปลงพระชนมพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันท มหิดล โดยพรรคพวกดังกลาวกับจําเลยไดประชุมกันปรึกษาวางแผนการ” และผูที่โจทกอางวาเปนผูรูเห็นการ วางแผนการนี้คือนายตี๋ ศรีสุวรรณ ซึ่งศาลอาญาและศาลอุทธรณไดปฏิเสธไมรับฟงคําใหการของนายตี๋ ศรี สุวรรณ ในประเด็นนี้อยางสิ้นเชิง ดังที่ยกมาขางตนนั้น สวนศาลฎีกา ถึงแมวาจะไมปฏิเสธอยางสิ้นเชิงตอคําใหการของนายตี๋ ศรีสุวรรณ อยางที่ศาลอาญา และศาลอุทธรณปฏิเสธมาแลว แตศาลฎีกาก็ไมไดรับวาคําใหการของนายตี๋ ศรีสุวรรณอันเปนโครงสรางของ คดีนี้เปนความจริง ศาลฎีกามีความเห็นแตเพียงวา “ศาลเห็นวา จะฟงความหรือถอยคําที่พูดกันใหเปนอยางใด อยางหนึ่งยังไมถนัด” เมื่อฟงไมถนัด ตามหลักนิติธรรมก็ตองยกผลประโยชนใหแกจําเลย นั่นคือ จําเลยกับพวกไมไดมีการวางแผนกันปลงพระชนมกันที่ (บาน พล.ร.ต. พระยาศรยุทธเสนี) ตําบลชนะ สงคราม อําเภอพระนคร จังหวัดพระนคร ตามฟองของโจทกขอ ๓ (ก) และโจทกก็ไมไดนําสืบวาไดมีการ วางแผนการปลงพระชนมกันที่อื่นอีก นอกจากนี้มือปนที่ลอบปลงพระชนมโจทกพยายามนําสืบใหเห็นเปนวามือปนนั้นคือเรือเอก วัชร ชัย ชัยสิทธิเวช หนึ่งในหาคนที่รวมวางแผนปลงพระชนม ณ บาน พล.ร.ต. พระยาศรยุทธเสนีนั้น ซึ่งโจทกมี พยานนําสืบสองชุดแตศาลฎีกาไดพิพากษาฟนธงลงไปวา “พยานสองชุดนี้ไมเปนหลักฐานพอที่จะไดชี้วาใคร เปนผูลงมือลอบปลงพระชนม”
- 46 -
จากคําวินิจฉัยของศาลฎีกาดังกลาวนี้ เปนเครื่องชี้ใหเห็นอีกครั้งหนึ่งวา ไมไดมีการวางแผนการปลง พระชนมกันที่บาน พล.ร.ต. พระยาศรยุทธเสนี ตามฟองของโจทกขอ ๓ (ก) และตามการนําสืบพยานโจทก อยางไรก็ดี คําพิพากษาของศาลอาญาและศาลอุทธรณในกรณีไมยอมรับคําใหการของนายตี๋ ศรี สุวรรณ พยานปากเอกของโจทกวาเปนความจริงนั้น นอกจากจะไดรับการยืนยันจากบันทึก (ลับ) ของ พล.ร.ต. พระยาศรยุทธเสนี ซึ่งไดเปดเผยตอสาธารณชนไปแลว ตัวนายตี๋ ศรีสุวรรณ ยังไดไปสารภาพบาป กับทานปญญา นันทภิกขุ แหงวัดชลประทาน อําเภอปากเกร็ด จังหวัดนนทบุรี เมื่อป พ.ศ. ๒๕๒๒ ขณะที่ตัว นายตี๋ ศรีสุวรรณ อายุได ๑๐๒ ป วาไปเปนพยานเท็จในคดีสวรรคต ทําใหผูบริสุทธิ์สามคนตองถูกประหาร ชีวิต และนายตี๋ ศรีสุวรรณ ยังไดใหบุตรเขยเขียนจดหมายไปขอขมาทานปรีดีที่ปารีส ขอความรายละเอียดใน จดหมายวาดังนี้ “บานเลขที่ ๒๓๘๖ ถนนพหลโยธิน กรุงเทพฯ ๒๕ มกราคม ๒๕๒๒ เรียน นายปรีดี ที่นับถือ นายตี๋ ศรีสุวรรณ เปนพอตาของผม ขอใหผมเขียนจดหมายถึงทาน นายตี๋เขียนจดหมายไมได เมื่อครั้งไปใหการที่ ศาลก็ไดแคเซ็นชื่อตัว ต. และพิมพมือเทานั้น นายตี๋จึงใหผมซึ่งเปนบุตรเขยเขียนตามคําบอกเลาของนายตี๋ เพื่อขอขมาลา โทษตอทาน นายตี๋ใหการตอศาลวานายปรีดี นายวัชรชัย นายเฉลียว นายชิต นายบุศย ไปที่บานพระยาศรยุทธ ขางวัดชนะ สงคราม เพื่อปรึกษาลอบปลงพระชนมในหลวงรัชกาลที่ ๘ ไมเปนความจริง นายตี๋เอาความไมจริงมาใหการตอศาลเพราะ พระพินิจไดเกลี้ยกลอมวาจะใหเงินเลี้ยงนายตี๋จนตาย เมื่อใหการแลวพระพินิจใหเงินนายตี๋ ๕๐๐-๖๐๐ บาท และใหนายตี๋ กินอยูหลับนอนอยูที่สันติบาลประมาณสองปเศษ เดิมพระพินิจบอกวาจะใหสองหมื่นบาท เมื่อเสร็จคดีแลวพระพินิจก็ไม จายใหอีกตามที่รับปากไว เวลานี้นายตี๋รูสึกเสียใจมากที่ทําใหสามคนตาย และนายปรีดีกับนายวัชรชัยที่บริสุทธิ์ตองถูก กลาวหาดวย นายตี๋ไดทําบุญกรวดน้ําใหกับผูตายเสมอมา แตก็ยังเสียใจไมหาย เดี๋ยวนี้ก็มีอายุมากแลว (๑๐๒ ป-ผูเขียน) อีก ไมชาก็ตาย จึงขอขมาลาโทษทานปรีดี นายวัชรชัย นายเฉลียว นายชิต และนายบุศย ที่นายตี๋เอาความเท็จมาใหการปรักปรํา ขอไดโปรดใหขมาตอนายตี๋ดวย ขอความทั้งหมดนี้ ผมไดอานใหนายตี๋ฟงตอหนาคนหลายคนในวันนี้ เวลาประมาณ ๑๑ น. เศษ และไดใหนายตี๋ พิมพลายมือนายตี๋ตอหนาผมและคนฟงดวย ขอแสดงความนับถืออยางสูง
- 47 เลื่อน ศิริอัมพร ต. (พิมพลายมือนายตี๋)”
แตทั้ง ๆ ที่ศาลอาญาไมเชื่อคําใหการของนายตี๋ ศรีสุวรรณ พยานปากเอกของโจทกวาไดมีการ วางแผนปลงพระชนมกันที่บาน พล.ร.ต. พระยาศรยุทธเสนี ตามฟองของโจทยขอ ๓ (ก) แตศาลอาญาก็ได พิพากษาใหประหารชีวิตนายชิต สิงหเสนี จําเลยที่ ๒ ดวยความผิดตองดวยกฎหมายลักษณะอาญา มาตรา ๙๗ ตอน ๒ และปลอยตัวนายเฉลียว ปทุมรส จําเลยที่ ๑ กับนายบุศย ปทมศริน จําเลยที่ ๓ พนขอหา ไป ตอมาศาลอุทธรณ ทั้งๆ ที่ในคําพิพากษานั้นไดระบุไวอยางชัดเจนวาไมเชื่อคําใหการของนายตี๋ ศรี สุวรรณ เชนเดียวกัน แตศาลอุทธรณก็ไดแกคําพิพากษาศาลอาญา ใหประหารชีวิตนายบุศย ปทมศริน จําเลย ที่ ๓ รวมเขาไปดวยดวยความผิดตองดวยกฎหมายลักษณะอาญามาตรา ๙๗ ตอน ๒ คงปลอยพนขอหาไปแต นายเฉลียว ปทุมรส จําเลยที่ ๑ กอนศาลอุทธรณจะอางกฎหมายลักษณะอาญามาตรา ๙๗ ตอน ๒ มาลงโทษนายบุศย ปทมศริน จําเลยที่ ๓ นั้น ศาลอุทธรณไดอางคําใหการของนายชิต สิงหเสนี จําเลยที่ไดใหการไวเมื่อวันที่ ๒๕ ธันวาคม ๒๔๙๐ (ตอพนักงานสอบสวน-ผูเขียน) มีความวา “ในการลอบปลงพระชนมในหลวงรัชกาลที่ ๘ นี้ ถาเปนบุคคลภายนอกเขามาลอบปลงพระชนม จะตองมีมหาดเล็กหรือบุคคลภายในเปนสายชักจูงนําเขามาจึงจะทําการไดสําเร็จ ถาเปนคนภายในลอบปลง พระชนมแลว ยอมทําไดสะดวกกวาบุคคลภายนอก สําหรับบุคคลภายในที่ใกลชิดกับเหตุการณดังกลาว ขางตนนี้ก็มีแตขาฯ กับนายบุศยสองคนเทานั้น หากวาจะมีความผิดในกรณีสวรรคตนี้แลว ก็มีขาฯ กับนาย บุศยสองคนนี้เทานั้นที่จะตองรับผิดอยูดวย...” (เพราะสองคนนี้นั่งอยูหนาประตูหนาหองพระบรรทมในขณะนั้นก็มีอยูทางเดียว คือทางประตูที่นาย ชิต-นายบุศย นั่งเฝาอยู -จากคําพิพากษา) สวนศาลฎีกาพิพากษาฟนธงลงไปเลยใหประหารชีวิตจําเลยทั้งสามคน ในความผิดตามกฎหมาย ลักษณะอาญา มาตรา ๙๗ ตอน ๒
- 48 -
กฎหมายลักษณะอาญา มาตรา ๙๗ ตอน ๒ วาไวดังนี้ “ผูใดทนงองอาจกระทําการประทุษรายตอพระองคสมเด็จพระเจาอยูหัวก็ดี สมเด็จพระมเหสีก็ดี มกุฎราชกุมารก็ดี ตอผูสําเร็จราชการแผนดินในเวลารักษาการตางพระองคสมเด็จพระเจาอยูหัวก็ดี ทานวา โทษของมันถึงตองประหารชีวิต “ผูใดพยายามจะกระทําการประทุษรายเชนวามาแลว แมเพียงตระเตรียมการก็ดี สมคบกันเพื่อการ ประทุษรายนั้นก็ดี หรือสมรูเปนใจดวยผูประทุษราย ผูพยายามจะประทุษรายก็ดี มันรูวาผูใดคิดประทุษราย เชนวามานี้ มันชวยปกปดไมเอาความนั้นไปรองเรียนขึ้นก็ดี ทานวาโทษมันถึงตายดุจกัน” แตคําฟองของโจทกขอ ๓ (ก) และการนําสืบพยานของโจทกวาจําเลยทั้งสามกับพวก (หมายถึงทาน ปรีดีและเรือเอกวัชรชัย-ผูเขียน) ไดไปประชุมวางแผนการปลงพระชนมกันที่บาน พล.ร.ต. พระยาศรยุทธเสนี ทองที่ตําบลชนะสงคราม อําเภอพระนคร จังหวัดพระนคร ระหวางวันที่ ๙ เมษายน ๒๔๘๙ ถึงวันที่ ๙ มิถุนายน ๒๔๘๙ แตศาลอาญาและศาลอุทธรณก็ไดวินิจฉัยไวในคําพิพากษาดังที่อางมาแลวขางตนนั้นวาไม เชื่อถือคําเบิกความของพยานโจทก และศาลฎีกาแมวาจะไมปฏิเสธคําเบิกความของพยานโจทกอยางสิ้นเชิง อยางเชนสองศาลที่ผานมาก็จริง แตศาลฎีกาก็ไดชี้ออกมาอยางชัดเจนวา “ศาลเห็นวา จะฟงความหรือถอยคําที่ พูดกันใหเปนอยางหนึ่งอยางใดยังไมถนัด” และโจทกก็ไมไดสืบวาไดมีการวางแผนการปลงพระชนมกัน ณ ที่ใดอีก เมื่อฟงไมถนัด ก็ตองยกผลประโยชนใหแกจําเลย ตามสุภาษิตกฎหมายที่วา “ปลอยคนผิดสิบคน ดีกวา ลงโทษคนบริสุทธิ์คนเดียว” แตศาลฎีกาทานฟนธงลงไปใหประหารชีวิตจําเลยทั้งสามคน โดยอางความผิด ของจําเลยตามกฎหมายลักษณะอาญามาตรา ๙๗ ตอน ๒ ความผิดตามกฎหมายลักษณะอาญามาตรา ๙๗ ตอน ๒ วาไวประการใดขอใหยอนกลับไปอานอีกที ใชแลว นายชิต สิงหเสนี จําเลยที่ ๒ ใหการไวอยางชัดเจนวา ขณะเกิดเหตุมีเขากับนายบุศย ปทมศ ริน จําเลยที่ ๓ สองคนเทานั้นที่นั่งอยูหนาประตูทางเขาหองพระบรรทมและไดใหความเห็นไววา “หากวาจะ มีความผิดในกรณีสวรรคตนี้แลว ก็มีขาฯ กับนายบุศยสองคนเทานั้นที่จะตองรับผิดอยูดวย” ใชแลว กรณีสวรรคตเกิดขึ้นจริงในวันที่ ๙ มิถุนายน ๒๔๘๙ เวลาประมาณ ๐๙.๒๕ น. เหตุเกิด ณ หองพระบรรทม บนพระที่นั่งบรมพิมาน ในพระบรมมหาราชวัง และแมวาขณะเกิดเหตุนายชิต-นายบุศย
- 49 -
จําเลย นั่งอยูหนาประตูทางเขาหองพระบรรทมก็จริง แตก็ไมไดสมรูรวมคิดดวย (ดังคําวินิจฉัยของศาลที่ยกมา ขางตน) สําหรับนายเฉลียว ปทุมรส จําเลยที่ ๑ นั้น นอกจากจะไมไดสมรูรวมคิดเชนเดียวกับนายชิต-นาย บุศย จําเลยทั้งสองนั้นแลว ในเชาวันเกิดเหตุ นายเฉลียว ปทุมรส จําเลยที่ ๑ อยูหางจากสถานที่เกิดเหตุนั้นนับ สิบกิโลเมตร และลาออกจากราชการไปแลว ก็ไมรูเหมือนกันวาทําไมนายเฉลียว ปทุมรส จึงถูกลากเขาไป เกี่ยวของกับกรณีสวรรคตดวย นอกเสียจากวานายเฉลียว ปทุมรส เปนผูกอการเปลี่ยนแปลงการปกครอง แผนดินเมื่อ ๒๔ มิถุนายน ๒๔๗๕ และเปนคนจังหวัดอยุธยาเชนเดียวกับทานปรีดี พนมยงค ก็เทานั้นเอง ดังนั้น เมื่อนายเฉลียว ปทุมรส ถูกจับเมื่อวันที่ ๑๐ พฤศจิกายน ๒๔๙๕ พ.ต.อ. เยื้อน ประภาวัตร ผูไป จับกุม ไดคนพบบันทึกลับของ พล.ร.ต. พระยาศรยุทธเสนี ที่ระบุวา ทานถูกพระพินิจชนคดีบีบบังคับใหเปน พยานเท็จ (ถาไมยอมเปนพยานจะเอาเปนผูตองหาดวย) ปรักปรําผูบริสุทธิ์ พ.ต.อ. เยื้อนจึงถามคุณเฉลียววา ทําไมไมหนีไปเสีย (ศาลอาญาและศาลอุทธรณสั่งปลอยพนขอหา ขณะนั้นคดีอยูระหวางศาลฎีกา) คุณเฉลียว ตอบอยางนักเลงอยุธยาวา “ผมจะหนีทําไมในเมื่อผมบริสุทธิ”์ และคุณเฉลียวก็ตองตายเพราะความบริสุทธิ์ นั้นเอง
ปจฉิมวาจาของสามนักโทษประหาร หลังจากที่ศาลฎีกาไดพิพากษาลงโทษใหประหารชีวิตจําเลยทั้งสามคน พล.ต. อนันต พิบูลสงคราม (บุตรชายของ จอมพล ป. พิบูลสงคราม) ไดเขียนไวในหนังสือ จอมพล ป. พิบูลสงคราม พิมพที่โรงพิมพศูนย การพิมพ เมื่อป พ.ศ. ๒๕๑๙ มีความตอนหนึ่งเปนบทสนทนาระหวาง พล.ต. อนันต พิบูลสงคราม (ผูเขียน) กับจอมพล ป. พิบูลสงคราม ซึ่งขณะนั้นลี้ภัยการเมืองอยูในประเทศญี่ปุนวาดังนี้ “...ขาพเจาจึงระงับใจไมไดที่ตองเรียนถามจอมพล ป. พิบูลสงคราม วันหนึ่งที่ปะเทศญี่ปุนวา ในฐานะ ที่เวลานั้น (พ.ศ. ๒๔๙๘-ผูเขียน) ทานดํารงตําแหนงนายกรัฐมนตรีอยู เหตุใดทานจึงไมขอพระราชทานอภัย โทษใหแกจําเลยทั้งสามคนที่ถูกศาลฎีกาพิพากษาประหารชีวิต ทานตอบขาพเจาทันทีอยางหนักแนนวา พอ ไดขอพระราชทานอภัยโทษขึ้นไปถึงสามครั้ง ไดพยายามทําหนาที่ของพอจนถึงที่สุดแลว ในอดีตที่ผานมามี นอยครั้งที่จอมพล ป. พิบูลสงคราม ตองเสียใจบางเมื่อทําอะไรไมสําเร็จ แตขาพเจาไมเคยเห็นครั้งใดที่ทานจะ เสียใจหนักยิ่งไปกวาที่ขาพเจากําลังเห็นทานครั้งนั้น ขณะเมื่อไดตอบคําถามของขาพเจาจบ ดวยใบหนาที่เครง ครึมและสนเทหใจไมเปลี่ยนแปลง” (จากหนังสือ จอมพล ป. พิบูลสงคราม หนา ๖๘๗)
- 50 -
และก็สอดคลองกับหนังสือแจกงานศพของนายชิต สิงหเสนี ที่บุตรสาวของทานไดบันทึกไวใน หนังสือ มีความวา “ภายหลังที่พอถูกประหารชีวิตแลว จอมพล ป. พิบูลสงคราม นายกรัฐมนตรีในขณะนั้น ไดสงนาย ฉาย วิโรจนศิริ เลขานุการสวนตัวของทานไปหาพวกเรา แจงใหทราบวารัฐบาลยินดีจะใหการอุปการะความ เปนอยูการศึกษาแกพวกเราทุกประการ พวกเราปรึกษาหารือกัน และในที่สุดตกลงรับความชวยเหลือจาก รัฐบาล เพื่อเปนเครื่องยืนยันในความบริสุทธิ์ของพอ รัฐบาลจึงใหความชวยเหลือแกพวกเรา ความชวยเหลือนี้ เพิ่งมายกเลิกในสมัยรัฐบาล จอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต” นอกจากนี้คุณชอุม ชัยสิทธิเวช ภรรยาของเรือเอก วัชรชัย ชัยสิทธิเวช ผูที่โจทกพยายามเสกสรรปน แตงพยานเท็จใหเปนมือปนและตองลี้ภัยคณะรัฐประหาร ๘ พฤศจิกายน ๒๔๙๐ ไปอยูตางประเทศนั้น ก็ยัง ไดรับเมตตาใหเขาทํางานเปนแมบานของโรงเรียน ภปร. ที่นครชัยศรี ในที่สุดวันจากไปของผูบริสุทธิ์ทั้งสามก็มาถึง คือเชามืดวันที่ ๑๗ กุมภาพันธ ๒๔๙๘ หลังจากวัน เสด็จจากไปของพระองคผูทรงเปนที่รักของคนไทยทั้งชาติเมื่อ ๙ มิถุนายน ๒๔๘๙เปนเวลา๘ ป๘ เดือน๘ วัน วันนั้น พล.ต.อ. เผา ศรียานนท รัฐมนตรีวาการกระทรวงมหาดไทย ซึ่งครองตําแหนงอธิบดีกรม ตํารวจดวย ไดไปเปนประธานควบคุมการประหารชีวิตผูบริสุทธิ์ทั้งสามดวยตนเองและไดมีโอกาสพูดคุยกับ ทั้งสามคนนั้นตามลําพังนัยวาไดมีการบันทึกเสียงการพูดคุยนั้นไวดวย สําหรับคุณเฉลียว ปทุมรส นั้น ขณะเกิดเหตุปลงพระชนม เขาอยูไกลจุดเกิดเหตุนับสิบกิโลเมตร และ ออกจากราชการไปแลวดวย คําสนทนาของเขาในเรื่องนี้คงเชนเดียวกับคนอื่นที่อยูนอกเหตุการณรวมทั้งทาน นายปรีดีดวย คือไมรูอะไรในเรื่องนี้เลย นอกจากจะยืนยันในความบริสุทธิ์ของเขา และเขาก็คงจะนึกถึงโคลง สี่สุภาพของศรีปราชญที่จารึกไวบนพื้นทรายกอนถูกประหารชีวิตที่นครศรีธรรมราช วา “ธรณีนี่นี้ เราก็ศิษยอาจารย เราผิดทานประหาร เราบผิดทานมลาง
เปนพยาน หนึ่งบาง เราชอบ ดาบนี้ คืนสนอง”
- 51 -
สวนคุณชิต-คุณบุศยนั้น เนื่องจากขณะเกิดเหตุ เขาทั้งสองนั่งอยูหนาประตูทางเขาหองพระบรรทม และ เปนทางเดียวที่เขาสูหองพระบรรทมในเวลานั้น ดังนั้นถามีผูเขาไปปลงพระชนม คุณชิต-คุณบุศย จะตองเห็น อยางแนนอน คุณฟก ณ สงขลา ทนายความของสามจําเลย เคยสอบถามคุณชิต-คุณบุศยวา ใครเขาไปปลงพระชนม ในหลวง คุณชิต-คุณบุศย ไมยอมพูดแตกับ พล.ต.อ. เผา ศรียานนท คุณชิต-คุณบุศย จะยอมพูดความจริง กอนตายหรือไม ไมมีใครรู แตเปนที่รูกันในภายหลังวา พล.ต.อ.เผา ศรียานนท ไดทําบันทึกคําสนทนากับผูตองโทษประหาร ชีวิตทั้งสามคนในเชาวันนั้น เสนอจอมพล ป. พิบูลสงคราม นายกรัฐมนตรี จอมพล ป. พิบูลสงคราม อาน แลว แทงกลับไปวาใหเก็บไวในแฟมลับสุดยอด ตอมาจอมพล ป. พิบูลสงคราม ดําริจะรื้อฟนคดีสวรรคตขึ้นมาพิจารณาใหม เพื่อใหความเปนธรรมแก ผูถูกประหารชีวิตทั้งสามคนและทานปรีดี แตตามกฎหมายไทยที่ใชอยู เมื่อคดีถูกพิพากษาถึงที่สุดแลวเปนอัน ยุติ ดังนั้นถาจะรื้อฟนคดีสวรรคตขึ้นมาพิจารณาใหม ก็ตองมีกฎหมายรองรับใหอํานาจ จอมพล ป. พิบูล สงคราม จึงเตรียมการที่จะออกกฎหมายดังกลาวนั้น และไดบอกคุณสังข พัธโนทัย คนสนิทผูรับใชใกลชิด ใหทราบ เพื่อแจงไปใหทานปรีดีซึ่งขณะนั้นทานพํานักอยู ณ สาธารณรัฐประชาชนจีนไดรับทราบ ตอจดหมายของคุณสังข พัธโนทัย ที่มีไปถึงทานปรีดีเลาถึงบันทึกของ พล.ต.อ. เผา ศรียานนท และ ดําริของจอมพล ป. พิบูลสงคราม ดังกลาวขางตน ทานปรีดีไดมีจดหมายตอบคุณสังข พัธโนทัย ในเวลา ตอมา และจดหมายฉบับนี้นายวรรณไว พัธโนทัย ลูกชายของคุณสังข ไดมอบใหหนังสือพิมพ ไทยโพสต นําไปเปดเผยในฉบับวันที่ ๒๔ มิถุนายน ๒๕๔๒ ที่ผานมาดังสําเนารายละเอียดตอไปนี้
วันที่ ๒๓ ธันวาคม ๒๔๙๙ คุณสังข พัธโนทัย ที่รัก ผมไดรับจดหมายของคุณฉบับวันที่ ๑๒ เดือนนี้กับหนังสือ ความนึกในกรงขัง แลวดวยความรูสึก ขอบคุณมากในไมตรีจิตรและความเปนธรรมที่คุณมีตอผม
- 52 -
ผมมีความยินดีมากที่ไดทราบจากคํายืนยันของคุณวา จอมพล ป. พิบูลสงคราม มิไดเปนศัตรูของผม เลย ทานมีความรําลึกถึงความหลังอยูเสมอ และอยากจะเห็นผมกลับประเทศทุกเมื่อแมวาเหตุการณทางการ เมืองจะเปนอยางที่คุณกลาววาเหตุการณไมชวยเราเสมอไปและจําเปนตองใชความอดทนอยูมากก็ตาม แตผม ก็มีความหวังวาโดยความชวยเหลือของคุณผูซึ่งมีใจเปนธรรมและมีอุดมคติที่จะรับใชชาติและราษฎรอยาง บริสุทธิ์ ผมคงจะมีโอกาสทําความเขาใจกับทานจอมพล ป. พิบูลสงคราม และการงานของชาติและราษฎรที่ เราทั้งหลายจะตองรวมมือกันเพื่อความเปนเอกราชสมบูรณของชาติ ผมจึงมีความปรารถนาเปนอยางมากที่จะ ไดมีโอกาสพบกับคุณในเวลาไมชานัก เพื่อปรึกษาหารือกับคุณถึงเรื่องนี้และเพื่อชี้แจงขอเท็จจริงอีกหลาย ประการซึ่งบางทีคุณอาจตองการทราบ ผมเห็นวาคุณไดบําเพ็ญกุศลอยางแรงในการที่คุณไดแจงใหผมทราบถึงบันทึกที่คุณเผาไดสอบถาม ปากคําคุณเฉลียว ชิต บุศย กอนถูกยิงเปา ที่ยืนยันวาผูบริสุทธิ์ทั้งสามรวมทั้งตัวผมมิไดมีสวนพัวพันในกรณี สรรคต ดังนั้นนอกจากผมขอแสดงความขอบคุณเปนอยางยิ่งมายังคุณ ผมจึงไดตั้งจิตอธิษฐานขออํานาจคุณ พระศรีรัตนตรัยโปรดดลบันดาลใหคุณมีความสุขความเจริญยิ่ง ๆ ขึ้นไปและประสบทุกสิ่งที่คุณปรารถนาทุก ประการ ผมขอสงความรักและนับถือมายังคุณ ปรีดี พนมยงค แตความดําริของจอมพล ป. พิบูลสงครามตองลมเหลว เมื่อขาวจะออกกฎหมายใหรื้อฟนคดีที่ศาล พิพากษาถึงที่สุดแลวใหนําขึ้นมาพิจารณาใหมได (ถาหากโจทกหรือจําเลยมีเอกสารหลักฐานที่เพิ่งคนพบ ใหม) ไดแพรออกไปถึงบุคคลบางจําพวก และคนพวกนั้นไดสนับสนุนจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต ทํา รัฐประหารโคนจอมพล ป. พิบูลสงคราม เชนเดียวกับที่เคยสนับสนุนรัฐประหาร ๘ พฤศจิกายน ๒๔๙๐ ทํา รัฐประหารลมรัฐบาลหลวงธํารงฯ (ดวยเหตุผลอยางเดียวกันคือกลัววามือปนตัวจริงจะถูกเปดเผย) ทานปรีดีไดพูดถึงเรื่องนี้เมื่อหนังสือพิมพ มหาราษฎร โดยคุณวีระ โอสถานนท ไดไปสัมภาษทาน ขณะที่พํานักอยู ณ ประเทศฝรั่งเศส มีความตอนหนึ่ง ดังนี้ คุณวีระ โอสถานนท ถามวา “มีผูพูดกันวา จอมพล ป. และ พล.ต.อ. เผา ไดหลักฐานกรณีสวรรคตใหมนั้น ทานจะบอกไดหรือไมวาอะไร”
- 53 -
นายปรีดี พนมยงค ตอบวา “แมศาลฎีกาซึ่งมีผูพิพากษาคณะเดียวโดยมิไดมีการประชุมใหญของผูพิพากษาศาลฎีกาไดตัดสิน ประหารชีวิตนายเฉลียว ปทุมรส นายชิต สิงหเสนี นายบุศย ปทมศริน ไปแลวก็ตาม แตรัฐบาลจอมพล ป. พิบูลสงคราม ไดสงตัวแทนไปพบผมในประเทศจีน (หลังจากที่คุณสังขไดรับจดหมายขอบคุณจากทานปรีดี แลว) แจงวาไดหลักฐานใหมที่แสดงวาผูถูกประหารชีวิตทั้งสามคนและผมเปนผูบริสุทธิ์ ฉะนั้นจอมพล ป. พิบูลสงคราม จึงจะเสนอสภาผูแทนราษฎรใหออกฎหมายใหมีการพิจารณาคดีใหม ดวยความเปนธรรม “ครั้นแลวก็มีผูยุยงใหจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต กับพวกทํารัฐประหารเมื่อวันที่ ๑๖ กันยายน ๒๕๐๐ โคนลมรัฐบาลจอมพล ป. พิบูลสงคราม “ในระหวางที่จอมพล ป. พิบูลสงคราม ไปลี้ภัยอยูใน ส.ร.อ. ชั่วคราว ก็ไดกลาวตอหนาคนไทยไม นอยกวาสองคนถึงหลักฐานที่จอมพล ป. พิบูลสงคราม กับ พล.ต.อ. เผา ศรียานนท ไดมานั้น “อีกทั้งในระหวางที่จอมพล ป. พิบูลสงคราม ยายจาก ส.ร.อ. มาอยูที่ประเทศญี่ปุนก็ไดแจงแกบุคคล ไมนอยกวาสองคนถึงหลักฐานใหมนั้น พรอมทั้งมีจดหมายถึงผมสองฉบับ ขอใหผมอโหสิกรรมแกการที่ จอมพล ป. พิบูลสงคราม ไดทําผิดพลาดไปในหลายกรณี “ผมไดถือคติของพระพุทธองควา เมื่อมีผูรูสึกตนผิดพลาดไดขออโหสิกรรม ผมก็ไดอโหสิกรรมและ ขออนุโมทนาในการที่จอมพล ป. พิบูสงคราม ไดไปอุปสมบทที่วัดพุทธคยา ทานปรีดีกลาวใหสัมภาษณในที่สุดวา “พวกฝรั่งก็สนใจกันมาก เพราะเปนเรื่องประวัติศาสตรที่ไมมี อายุความ ความจริงอาจปรากฏขึ้นแมจะลวงเลยมาหลายรอยปก็ตาม “ทุกวันนี้ก็มีคนพูดซุบซิบกัน ถึงกับนักเรียนหลายคนถามผม ผมก็ขอตัววาเปนเรื่องที่พูดไมออกบอก ไมไดในขณะนี้ จึงขอฝากอนุชนรุนหลังและประวัติศาสตรตอบแทนดวย” สถาบันปรีดี พนมยงค เลขที่ ๖๕/๑ ซอยทองหลอ ถนนสุขุมวิท ๕๕ แขวงคลองตันเหนือ เขตวัฒนา กรุงเทพมหานคร ๑๐๑๑๐ : http://www.pridiinstitute.com/autopage/show_page.php?h=12&s_id=5&d_id=8&page=1&start=1
- 54 -
เรียบเรียงจากหนังสือประวัติรัฐธรรมนูญ ของคุณสุพจน ดานตระกูล -๑ภายหลังเหตุการณรัฐประหาร ๘ พฤศจิกายน พ.ศ.๒๔๙๐ ที่กอขึ้นโดยความรวมของกลุมทหารเผด็จ การ กลุมนักการเมืองศักดินา และจักรวรรดินิยมสหรัฐอเมริกา โคนลมรัฐบาลประชาธิปไตยของหลวงธวัลย ธํารงนาวาสวัสดิ์ลงและนําไปสูการเริ่มตนแหงการไลลาปดฉากนักการเมืองฝายกาวหนาที่ยืนอยูในฝงตรง ขามกับกลุมความคิดซากเดนศักดินาและกลุมทหารเผด็จการ ๒ ปถัดมาไดมีการรางและประกาศใชรัฐธรรมนูญภายใตความเห็นชอบของนักการเมืองกลุมความคิด อนุรักษนิยมลาหลังซึ่งเปนกลุมใหญในสภากวา ๘๐ เปอรเซ็นต รัฐธรรมนูญไดถูกประกาศใชในวันที่ ๒๘ มกราคม พ.ศ.๒๔๙๒ โดยมีพระราชปรารภของรัฐธรรมนูญฉบับนี้ ที่ไมตรงกับความเปนจริงหลายประการ อันเปนการหมิ่นพระบรมเดชานุภาพและหลอกลวงประชาชน และโดยประการสําคัญ เปนการบิดเบือน ประวัติศาสตรที่นาละอาย ดังขอความบางตอนในพระราชปรารภที่เปนเท็จ มีดังนี้ “สมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดช ทรงพระกรุณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหประกาศความ พระราชปรารภวา จําเดิมแตสมเด็จพระบรมปตุลาธิราชพระบาทสมเด็จพระปริมินทรมหาประชาธิปก พระปกเกลาเจาอยูหัว ไดทรงพระกรุณาโปรดเกลาโปรดกระหมอม พระราชทานรัฐธรรมนูญแหง ราชอาณาจักรไทย ณ วันที่ ๑๐ ธันวาคม พุทธศักราช ๒๔๗๕ สถาปนาระบอบการปกครองประชาธิปไตยขึ้น เปนครั้งแรกในประเทศไทยแลวนั้น...” ขอความตัวเนน เปนขอความที่เรียกวาจริงปนเท็จ คืv จริง คือ ขอความที่วา “โปรดเกลาฯ พระราชทานรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย ณ วันที่ ๑๐ ธันวาคม พุทธศักราช ๒๔๗๕” เท็จ คือ ขอความที่ระบุวา (๑๐ ธันวาคม ๒๔๗๕) “สถาปนาระบอบประชาธิปไตยขึ้นเปนครั้งแรกในประเทศ ไทย”
- 55 -
ความจริงที่เปนจริงทางประวัติศาสตร ระบอบประชาธิปไตยในประเทศไทยไดถูกสถาปนาขึ้นเปน ครั้งแรกเมื่อวันที่ ๒๗ มิถุนายน ๒๔๗๕ ในสมัยที่เรียกชื่อประเทศนี้วา “สยาม” โดยคณะราษฎร เขายึด อํานาจการปกครองแผนดินจากพระมหากษัตริยใหมอบอํานาจจากการปกครองแผนดินกลับคืนใหกับ ประชาชน ซึ่งพระมหากษัตริยจําตองยอม (เพราะในขณะนั้นพระบรมวงศานุวงศชั้นผูใหญและใกลชิดหลาย พระองคถูกจับไวเปนตัวประกัน)และไดทรงลงพระปรมาภิไธยไวเปนหลักฐาน ดังปรากฏอยูใน “ธรรมนูญ การปกครองแผนดินสยาม ชั่วคราว พุทธศักราช ๒๔๗๕” ซึ่งถือเสมือนสัญญาประชาคม ระหวางสถาบัน พระมหากษัตริยกับราษฎร ที่ไดระบุไวในมาตรา ๑ วา อํานาจสูงสุดของประเทศนั้นเปนของราษฎรทั้งหลาย และตอกย้ําดวยมาตรา ๗ วา การกระทําใดๆ ของพระมหากษัตริยตองมีกรรมการราษฎรผูหนึ่งผูใดลงนาม ดวย โดยไดรับความยินยอมของคณะกรรมการราษฎรจึงใชได มิฉะนั้นเปนโมฆะ ซึ่งก็หมายถึงระบอบ ประชาธิปไตยไดถูกสถาปนาขึ้นแลวนับแตบัดนั้น
-๒ทําไมพระราชปรารภในรัฐธรรมนูญฉบับ ๒๔๙๒ จึงพูดความจริงปนความเท็จ จะใหเขาใจอยางไร ? นอกจากจะเขาใจวา เพราะตองการจะลบวันที่ ๒๔ มิถุนายน ๒๔๗๕ ซึ่งเปนวันสําคัญของชาติที่เรียกวา วัน ชาติ ออกจากหนาประวัติศาสตร (ซึ่งตอมาในยุคเผด็จการสฤษดิ์ ธนะรัชต ไดประกาศสํานักนายกรัฐมนตรี วันที่ ๒๑ พฤษภาคม ๒๕๐๓ ยกเลิกวันที่ ๒๔ มิถุนายน ๒๔๗๕ เปนวันชาติ)พรอมกับโฆษณาชวนเชื่อวา การปกครองในระบอบประชาธิปไตยนั้นเปนพระราชดําริมาตั้งแตรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลา เจาอยูหัวและพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัวโนนแลว จนมาถึงรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกลาฯ จึงทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ พระราชทานรัฐธรรมนูญประชาธิปไตยใหแกปวงชนชาวไทยเมื่อวันที่ ๑๐ ธันวาคม ๒๔๗๕ หลังจากที่รัฐธรรมฉบับนี้ผานความเห็นชอบของรัฐสภาแลวเมื่อวันที่ ๒๘ มกราคม ๒๔๙๒ ตอมาจึง ไดนําเสนอคณะผูสําเร็จราชการแทนพระองคเพื่อลงพระนามและลงนามในพระปรมาภิไธยพระบาทสมเด็จ พระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดช ประกาศบังคับใชเปนกฎหมายเมื่อ ๒๓ มีนาคม ๒๔๙๒ โดยคณะอภิรัฐมนตรี ในหนาที่คณะผูสําเร็จราชทานแทนพระองคเปนผูลงพระนามและลงนามในพระปรมาภิไธยพระบาทสมเด็จ พระเจาอยูหัว ภูมิพลอดุลยเดช และเจาพระยาศรีธรรมาธิเบศ ประธานวุฒิสภา เปนผูลงนามรับสนองพระบรม
- 56 -
ราชโองการ โดยสรุป รัฐธรรมฉบับนี้สําเร็จขึ้นมาดวยความรวมมือระหวางเผด็จการทหารกับกลุมเจาเศษเดน ศักดินา เปนที่นาสังเกตวารัฐธรรมนูญฉบับนี้ หลังจากไดรับความเห็นชอบผานรัฐสภาเมื่อวันที่ ๒๘ มกราคม ๒๔๙๒ แตมาประกาศบังคับใชเมื่อ ๒๓ มีนาคม ๒๔๙๒ อันเปนระยะเวลาหางกันรวม ๒ เดือน ทั้งนี้เกิดจาก ฝายเผด็จการทหาร (คณะรัฐประหาร ๘ พ.ย.๒๔๙๐) ที่เห็นการรุกคืบหนาของฝายศักดินาจากการอภิปราย ของสมาชิกสภาผูแทนราษฎรในฐานะสมาชิกรัฐสภาดังที่กลาวมาแลวขางตน จึงเกิดความลังเลวาจะเปนการ ยื่นดาบกลับคืนสูพลังเกา แตก็มีเหตุการณเขามาชวยการตัดสินใจฝายทหารใหประกาศใชรัฐธรรมนูญฉบับนี้ ในเวลาตอมา นั่นคือเหตุการณ ๒๖ กุมภาพันธ ๒๔๙๒ หรือที่ทานปรีดีฯ เรียกวา “ขบวนการ ๒๖ กุมภาพันธ ๒๔๙๒” ที่มีทานปรีดีฯ เปนหัวหนาขบวน นํากําลังเขายึดวังหลวงเปนกองบัญชาการ เคลื่อนกําลังซึ่ง ประกอบดวยทหารเรือและประชาชนผูรักชาติรักประชาธิปไตยเขายึดจุดยุทธศาสตรสําคัญๆ ในกรุงเทพฯ สง ปลดรัฐบาลจอมพล ป.พิบูลสงคราม (ซึ่งขบวนการ ๒๖ กุมภาพันธ ถือวาเปนรัฐบาลที่ไมชอบดวยกฎหมาย) และตั้งรัฐบาลใหมที่มีนายดิเรก ชัยนาม เปนนายกรัฐมนตรี หนังสือ “รัฐสภาไทย ในรอบสี่สิบสองป” (๒๔๗๕-๒๔๑๗)ซึ่งคุณประเสริฐ ปทมสุคนธ อดีตเลขาธิการรัฐสภาเปนผูจัดทํา ไดบันทึกเหตุการณ ๒๖ กุมภาพันธ ไวดังนี้ “เกิดปฏิวัติ วันที่ ๒๖ กุมภาพันธ เวลาประมาณ ๒๐ น.เศษ ไดมีการประกาศขาวพิเศษทาง วิทยุกระจายเสียงวา ไดมีพระบรมราชโองการใหรัฐบาลจอมพลแปลก พิบูลสงคราม พนจากตําแหนง และ แตงตั้งใหนายดิเรก ชัยนามเปนนายกรัฐมนตรี มีรัฐมนตรีรวมคณะอีกหลายคน และยังแตงตั้งผูมีหนาที่ สําคัญๆ อีกหลายตําแหนง บุคคลนี้ ไดยึดพระบรมมหาราชวังเปนที่บัญชาการ โดยมีผูแตงกายเปนทหารเรือรวมดวย มีผูกลาววา หัวหนาผูกอการครั้งนี้ไดแก นายปรีดี พนมยงค รัฐบาลจอมพล ป. พิบูลสงคราม ไดมีคําสั่งใหดําเนินการปราบปรามโดยเขายึดพระบรมมหาราชวัง และเขาตอตานผูปฏิวัติ สวนหนึ่งเขายึดเขตสี่แยกราชประสงค (ทหารเรือจากกองสัญญาณ-ผูเขียน)มีการยิง ตอสูกันดวย ในที่สุดฝายปฏิวัติไดหลบหนีไป (เพราะกําลังทหารเรือสวนใหญจากสัตหีบมาไมทันและยังมี
- 57 -
ขาววาผูบัญชาการชั้นสูงบางคนทรยศ-ผูเขียน)คงจับผูที่สงสัยวาเปนผูรวมมือครั้งนี้ไดหลายคน ซึ่งมีอดีต รัฐมนตรี (ในรัฐบาลธวัลย ธํารงนาวาสวัสดิ์ที่ถูกรัฐประหารเมื่อ ๘ พ.ย. ๒๔๙๐-ผูเขียน)รวมอยูดวยหลายคน เชน นายทองอินทร ภูริพัฒน นายถวิล อุดลและนายจําลอง ดาวเรือง ตอมาก็ไดจับกุมนายทองเปลว ชลภูมิได อีกผูหนึ่ง เจาหนาที่ไดควบคุมตัวไวเพื่อทําการสอบสวน วันที่ ๓ มีนาคม ศกเดียวกัน เวลากลางคืน ทางตํารวจไดสั่งยายผูตองหาซึ่งเปนอดีตรัฐมนตรีทั้ง ๔ คน เพื่อจะนําไปฝากขัง ณ สถานีตํารวจบางเขน การยายนี้ไดกระทําเวลาค่ําคืน โดยรถยนตของตํารวจ มี นายตํารวจชั้นนายพลเปนหัวหนาควบคุม เมื่อนําผูตองหาไประหวางทางถนนพหลโยธิน ประมาณ กม.๑๓ ใกลถึงสถานีตํารวจวา มีโจรจีนมลายูแยงผูตองหา ไดมีการตอสูกันขึ้น ผูตองหาทั้ง ๔ คน จึงถูกอาวุธปนถึง แกกรรม” (ขอเท็จจริงคือตํารวจเอาไปยิ้งทิ้ง และตํารวจผูรับผิดชอบถูกฟองรองดําเนินคดีในเวลาตอมาผูเขียน)
-๓ในกรณี ๒๖ กุมภาพันธ ๒๔๙๒ หลายฝายที่ไมเขาใจเรียกวา ขบถวังหลวง บาง ขบถ ๒๖ กุมภาพันธ บาง แตอาจารยปรีดีฯ เรียกวา ขบวนการ ๒๖ กุมภา อันเปนขบวนการที่ชอบธรรมที่จะปราบรัฐบาลที่มาจาก การรัฐประหาร ๘ พฤศจิกายน ๒๔๙๐ ซึ่งเปนขบถ/และรัฐบาลที่เปนผลพวงตอมาจาก ๘ พฤศจิกายน ๒๔๙๐ ก็ยอมตกอยูในฐานะขบถเชนกัน เชนเดียวกับขมายที่สืบตอมาจากขโมย เพราะวาอํานาจสูงสุดของประเทศที่เรียกเปนภาษาบาลีวา อํานาจอธิปไตย กอนวันที่ ๒๔ มิถุนายน ๒๔๗๕ นั้น พระมหากษัตริยเปนผูทรงอํานาจดังกลาวนี้แตภายหลังวันที่ ๒๔ มิถุนายน ๒๔๗๕ ตอมาอีก ๓ วันคือวันที่ ๒๗ มิถุนายน ๒๔๗๕ พระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว ทรงยินยอมลงพระปรมาภิไธยใน ธรรมนูญการปกครองแผนดินสยามชั่วคราว พุทธศักราช ๒๔๗๕ มอบอํานาจสูงสุดของประเทศที่พระองค ทรงมีอยูโดยชอบตามระบอบราชาธิปไตย คืนใหกับราษฎร ดังปรากฏอยูในมาตรา ๑ ของธรรมนูญการ ปกครองฉบับนั้น ที่ระบุไววา อํานาจสูงสุดของประเทศนั้นเปนของราษฎรทั้งหลาย ซึ่งถือวาเปนสัญญา ประชาคมระหวางสถาบันพระมหากษัตริยกับราษฎร และนับตั้งแตบัดนั้นจนถึงบัดนี้ อํานาจสูงสุดของ ประเทศจึงเปนของราษฎรทั้งโดยชอบดวยกฎหมาย(ธรรมนูญการปกครองแผนดินสยาม)และชอบโดยธรรม
- 58 -
รัฐบาลถวัลย ธํารงนาวาสวัสดิ์ ที่ถูกโคนโดยรัฐประหาร ๘ พฤศจิกายน ๒๔๙๐ ภายใตการนําของพล โท ผิน ชุณหะวัณและคณะนั้น เปนรัฐบาลที่ถืออํานาจสูงสุดของประเทศ โดยการมอบหมายของราษฎรจึง เปนรัฐบาลที่ชอบดวยกฎหมายและชอบดวยธรรม ตามวิถีทางประชาธิปไตย การโคนลมรัฐบาลถวัลยฯ โดยคณะรัฐประหาร ๘ พฤศจิกายน ๒๔๙๐ ที่นําโดยพลโท ผิน ชุณหะวัณ และคณะจึงเปนขบถ และแมวารัฐบาลควง อภัยวงศจะไดออกพระราชบัญญัตินิรโทษกรรม ๒๓ ธันวาคม ๒๔๙๐ แกผูกระทํารัฐประหาร ๘ พฤศจิกายน ๒๔๙๐ ไปแลวก็ตาม แตรัฐบาลนายควง อภัยวงศ เปนรัฐบาลที่ไดรับการแตงตั้งจากคณะรัฐประหารที่เปนขบถนั้นเอง และรวมทั้ง วุฒิสภาที่ผานพระราชบัญญัตินิรโทษกรรมฉบับนี้ออกมา ก็เปนวุฒิสภาที่แตงตั้งโดยคณะรัฐประหาร ๘ พฤศจิกายน ๒๔๙๐ ที่เปนขบถเชนกั และแมคณะอภิรัฐมนตรีในหนาที่คณะผูสําเร็จราชการแทนพระองคที่ เปนผูลงพระนามและลงนามในพระปรมาภิไธยพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลเดช อนุมัติ พระราชบัญญัตินิรโทษกรรมฉบับนี้ ก็เปนคณะบุคคลที่คณะรัฐประหาร ๘ พ.ย. ๒๔๙๐ ที่เปนขบถตั้งขึ้นมา เชนเดียวกัน โดยสรุป พระราชบัญญัตินิรโทษกรรมฉบับ ๒๓ ธันวาคม พ.ศ.๒๔๙๐ แกผูกระทําการรัฐประหาร ๘ พฤศจิกายนจึงเปนโมฆะ ความผิดของคณะรัฐประหาร ๘ พ.ย.๒๔๙๐ จึงยังอยูและรัฐบาลที่เปนผลพวงของ คณะรัฐประหาร ๘ พ.ย.๒๔๙๐ ที่เปนขบถ จึงเปนรัฐบาลที่ไมชอบดวยกฎหมายและไมชอบดวยธรรม จึงเปนการชอบดวยกฎหมายและชอบดวยธรรมที่ขบวนการ ๒๖ กุมภาพันธ ๒๔๙๒ ดําเนินการทางทหาร ชวงชิงอํานาจรัฐคืนมาจากฝายขบถ คือรัฐบาลจอมพล ป.พิบูลสงคราม ที่สืบตออํานาจจากรัฐบาลควง อภัย วงศ แตเปนโชครายของประชาชนไทยที่ฝายขบถหรือฝายอธรรมเอาชนะฝายธรรมและไดสืบตออํานาจที่ไม ชอบดวยกฎหมายและไมชอบดวยธรรมตอๆ กันมาจนบัดนี้ บานเมืองของเราจึงวนเวียนอยูในวัฏจักรเผด็จ การจนบัดนี้นับแตรัฐประหาร ๘ พ.ย.๒๔๙๐ เปนตนมา ระหวางเผด็จการทหารอํามาตยาธิปไตยและเผด็จการทุนอํามาตยาธิปไตยอันเปนธรรมดาของชวงระยะเวลา ของการตอสูระหวางพลังใหมที่กาวหนากับพลังเกาที่ลาหลังที่ยอมผลัดกันแพผลัดกันชนะ แตในที่สุดพลัง ใหมที่กาวหนาจะตองชนะพลังเกาเสมอไป นี่คือกฎธรรมชาติ
- 59 -
ดังตัวอยางการปฏิวัติประชาธิปไตยโดยนายทุนหรือประชาธิปไตยเจาสมบัติ อันเปนพลังใหมที่กาวหนาใน ประเทศฝรั่งเศส ที่เริ่มแตป ค.ศ.๑๗๘๙ การตอสูระหวางพลังใหมที่กาวหนากับพลังเกาที่ลาหลัง ดําเนินมาถึง ป ค.ศ.๑๘๗๑ ในระหวางการตอสูตั้งแตป ค.ศ.๑๗๘๙ ถึงป ค.ศ.๑๘๗๑ เปนเวลาถึง ๘๒ ป ตางผลัดกันแพ ผลัดกันชนะ แตในที่สุดพลังใหมที่กาวหนาประชาธิปไตยนายทุนเจาสมบัติก็ชนะพลังเกาที่ลาหลังศักดินาอํา มาตยาธิปไตยอยางเด็ดขาด สําหรับในบานเมืองของเรา การปฏิวัติประชาธิปไตยเจาสมบัติหรือนายทุนเริ่มแตป พ.ศ.๒๔๗๕ จนบัดนี้ (๒๕๕๐) ก็เปนเวลา ๗๕ ปแลว อีก ๗ ปจึงจะถึง ๘๒ ปอยางฝรั่งเศส และจะตองประสบผลสําเร็จ เชนเดียวกับฝรั่งเศสอยางแนนอน เพราะพลังใหมที่กาวหนายอมชนะพลังเกาที่ลาหลังเสมอไป แตกอนเวลา ๘๒ ปหลังหลัง ๘๒ ปนั้นขึ้นอยูกับเหตุปจจัย แตก็ตองชนะแนๆ ในที่สุด เพราะนี่คือกฎ ธรรมชาติ
-๔-
หลังจากขบวนการ ๒๖ กุมภาพันธ ๒๔๙๒ ประสบกับความลมเหลวในการปราบขบถคณะ รัฐประหาร ๘ พฤศจิกายน ๒๔๙๐ กลับถูกฝายขบถปราบปรามพายแพไป แตความรักชาติรักประชาธิปไตย และความพยายามที่จะกูสถานการณประชาธิปไตยกลับคืนมายังคงมีอยู จึงในวันที่ ๒๙ มิถุนายน ๒๔๙๔ ขบวนการรักชาติรักประชาธิปไตยภายใตนามวา “คณะกูชาติ” นําโดยทหารเรือกลุมหนึ่งเขาจับตัว นายกรัฐมนตรีจอมพล ป.พิบูลสงคราม ขณะมาเปนประธานในพิธีรับมอบเรือขุดลอกสันดอนที่ชื่อวา “แมน ฮัตตัน” จากสหรัฐอเมริกา ซึ่งทําพิธีรับมอบกันที่ทาราชวรดิษฐ อันเปนพื้นที่ของทหารเรือ เพื่อบังคับให ลาออก แตก็ประสบความลมเหลวเชนเดียวกับขบวนการ ๒๖ กุมภาพันธ ๒๔๙๒ หลังจากที่มีการตอสูกันอยางรุนแรงในระยะหนึ่ง คณะขบถรัฐประหาร ๘ พฤศจิกายน ๒๔๙๐ ภายใต รัฐบาลจอมพล ป.พิบูลสงคราม ซึ่งเปนหุนเชิด จึงคงสืบอํานาจรัฐตอภายใตรัฐธรรมนูญ ๒๓ มีนาคม ๒๔๙๒ โดยที่รัฐธรรมนูญฉบับ ๒๓ มีนาคม ๒๔๙๒ ที่สืบพันธุจากรัฐธรรมนูญใตตุม ๙ พฤศจิกายน ๒๔๙๐ ของคณะรัฐประหาร ๘ พฤศจิกายน ๒๔๙๐ นําโดย พลโทผิน ชุณหะวัณ (ยศขณะนั้น)และคณะที่ปฏิกิริยา และเผด็จการ เปนรัฐธรรมนูญที่มีเนื้อหาเปนอํามาตยาธิปไตย ที่อาศัยพระบารมีสถาบันกษัตริยเปนธงนําใน
- 60 -
รูปแบบของประชาธิปไตยแบบไทย-ไทย และยิ่งกวานั้นรัฐธรรมนูญฉบับนี้ยังรับเอาอํามาตยสภาที่แตงตั้งขึ้น ตามรัฐธรรมนูญใตตุมเขามาไวภายใตรัฐธรรมนูญฉบับนี้สืบตอไป โดยที่จอมพล ป.พิบูลสงคราม เขามาเปนนายกรัฐมนตรีภายใตรัฐธรรมนูญอํามาตยาธิปไตยฉบับนี้ แทนนายควง อภัยวงศ ที่ถูกคณะรัฐประหาร ๘ พฤศจิกายน ๒๔๙๐ บังคับใหลาออกไป (๘ เมษายน ๒๔๙๑) ก็เปนไปไดระยะหนึ่งในขณะที่ผลประโยชนยังไมขัดกันอยางรุนแรง แตในที่สุดก็ถึงจุดแตกหัก ดังคําพูดที่วา “ผลประโยชนขัดกันก็บรรลัย” คณะรัฐประหาร ๘ พฤศจิกายน ๒๔๙๐ โดยการสมยอมกับรัฐบาลใชนามคณะวา “คณะบริหาร ประเทศชั่วคราว” ไดประกาศยึดอํานาจการปกครองประเทศทางวิทยุกระจายเสียง (ไมตองใชรถถังและ เคลื่อนยายกําลังทหาร) ในวันที่ ๒๙ พฤศจิกายน ๒๔๙๔ ยกเลิกรัฐธรรมนูญฉบับ ๒๓ มีนาคม ๒๔๙๒ และ ใหนํารัฐธรรมนูญฉบับ ๑๐ ธันวาคม ๒๔๗๕ (รวมทั้งที่แกไขเพิ่มเติม)กลับเขามาใช.. รัฐธรรมนูญฉบับแกไขเพิ่มเติม ๘ มีนาคม ๒๔๙๕ ก็เชนเดียวกับรัฐธรรมนูญฉบับกอนๆ คือมีพระ ราชปรารภเปนเบื้องตน และก็เปนพระราชปรารภที่ไมตรงตามความเปนจริง เชนเดียวกับรัฐธรรมนูญฉบับ กอนๆ ที่คณะรัฐประหารสรางขึ้นมา โดยกลาวไวตอนหนึ่งวา “..จําเดิมแตสมเด็จพระบรมปตุลาธิราช พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาประชาธิปกพระปกเกลาเจาอยูหัว ไดทรงพระกรุณาโปรดเกลาโปรด กระหมอมพระราชทานรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย ณ วันที่ ๑๐ ธันวาคม ๒๔๗๕ สถาปนาการ ปกครองประชาธิปไตยขึ้นเปนครั้งแรกในประเทศไทย..” ความจริงการสถาปนาระบอบประชาธิปไตยขึ้นเปนครั้งแรกในประเทศไทยคือวันที่ ๒๗ มิถุนายน ๒๔๗๕ ตามสัญญาประชาคมที่พระปกเกลาเจาอยูหัวไดทรงลงพระปรมาภิไธยใหไวกับราษฎรไทยในธรรมนูญการ ปกครองแผนดินสยามชั่วคราว พุทธศักราช ๒๔๗๕ ที่ระบุไวอยางชัดเจนในมาตรา ๑ ของธรรมนูญฉบับนั้น วา “อํานาจสูงสุดของประเทศนั้นเปนของราษฎรทั้งหลาย” ซึ่งก็หมายถึงระบอบประชาธิปไตยนั้นเอง แต การยินยอมของพระองคครั้งนั้นเนื่องมาจากแตการยึดอํานาจการปกครองแผนดินของคณะราษฎรเมื่อวันที่ ๒๔ มิถุนายน ๒๔๗๕ โดยจับพระบรมวงศานุวงศชั้นผูใหญหลายพระองคไวเปนตัวประกัน พระปกเกลาฯ จึงจํายอมลงพระปรมาภิไธย มอบอํานาจที่พระองคมีอยูตามระบอบเผด็จการสมบูรณาญาสิทธิราชย กลับคืน
- 61 -
ใหราษฎรเจาของอํานาจที่แทจริง ที่เปนผูไถหวานและเก็บเกี่ยว ซึ่งยังความเสื่อมพระเกียรติใหกับสถาบัน กษัตริยจึงไดมีความพยายามที่จะลบเหตุการณ ๒๔ มิถุนายน ๒๔๗๕ ออกจากหนาประวัติศาสตรดวยวิธี นานาประการ แตความก็จริงก็คือความจริง ความเท็จก็คือความเท็จ ไมมีใครสามารถแกไขเปลี่ยนแปลงได แมจะ สามารถแกไขเปลี่ยนแปลงไดก็เปนการชั่วคราวเทานั้น ขอใหเชื่อเถอะ สักวันหนึ่งในอนาคต วันที่ ๒๔ มิถุนายน จะตองกลับมาเปนวันชาติอยางแนนอน ตามรัฐธรรมนูญฉบับนี้ คงมีสภาเพียงสภาเดียว คือสภาผูแทนราษฎรซึ่งประกอบดวยสมาชิก ๒ ประเภท จํานวนเทากันคือ ประเภทที่ ๑ มาจากการเลือกตั้งของราษฎร และประเภทที่ ๒ มาจากการแตงตั้ง ตอมาไดปรากฏวามีความแตกแยกเกิดขึ้นในคณะรัฐประหาร ๘ พฤศจิกายน ๒๔๙๐ อันเนื่องมาจาก ความขัดแยงกันในผลประโยชนและอํานาจ โดยเฉพาะความขัดแยงระหวางซอยราชครูกับบานสี่เสา
อื่นๆ
ซอยราชครู หมายถึง จอมพล ผิน ชุณหะวัณ ที่มี พล.ต.อ.เผา ศรียานนท(ลูกเขย)เปนเสาเอก กับเขย
บานสี่เสา (เทเวศน)หมายถึงจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต การปกครองบานเมืองในเวลานั้นอยูในอุงมือของสองกลุมนี้ โดยไดรับการสนับสนุนทางดานอาวุธ ยุทธภัณฑจากสหรัฐอเมริกา มหามิตรมาดวยกัน หนวยแจสแม็กใหการสนับสนุนกองทัพบกที่มี สฤษดิ์ ธนะ รัชต เปนผูบัญชาการ บริษัทซีซัพพลาย ซึ่งเปนบริษัทขายอาวุธที่อยูภายใต ซีไอเอ ใหการสนับสนุนกรม ตํารวจที่มีกําลังเสมอดวยกองทัพ โดยเฉพาะกองกําลังสําหรับยึดอํานาจในเมือง เชน ตํารวจรถถัง เปนตน
- 62 -
-๕ทั้งสฤษดิ์ ธนะรัชตและเผาศรียานนท ตางก็หวังที่จะเปนทายาททางการเมืองสืบตําแหนง นายกรัฐมนตรีตอจากจอมพล ป.พิบูลสงคราม ฐานะของจอมพล ป.พิบูลสงคราม ในเวลานั้นจึงเสมือนขี่เสือ สองตัว จึงตองระมัดระวังไมใหเสือตัวหนึ่งตัวใดกัดกิน นี่เปนเหตุผลหนึ่งของการเกิดรัฐประหาร ๑๖ กันยายน ๒๕๐๐ อันเนื่องมาจากความขัดแยงสวนตัวใน ผลประโยชนระหวางสฤษดิ-์ เผา ประการตอมา หลังจากจอมพล ป.พิบูลสงครามไดออกทัศนาจรรอบโลกในป ๒๔๙๘ เพื่อเปนการ แสดงสันถวไมตรีแดประมุข รัฐบาลและประชาชนแหงประเทศตางๆ ในทวีปเอเชีย อเมริกา ยุโรปและอาฟ ริกา รวม ๑๗ ประเทศตั้งแตวันที่ ๑๔ เมษายน ๒๔๙๘ ถึงวันที่ ๒๒ มิถุนายน ศกเดียวกัน จากการเดินทางครั้ง นี้ทําใหจอมพล ป.พิบูลสงครามมีทัศนะเกี่ยวกับสาธารณรัฐประชาชนจีนดีขึ้น และดีขึ้นจนถึงกับสงตัวแทน สวนตัวไปพบปะกับเจาหนาที่ระดับสูงของจีนเพื่อเตรียมลูทางสถาปนาสัมพันธไมตรีกันตอไป และในอีกดานหนึ่ง จอมพล ป.พิบูลสงคราม ไดสงทานวรรณ หรือ พลตรี พระเจาวรวงศเธอ กรม หมื่นนราธิปพงศประพันธ เปนหัวหนาคณะผูแทนไทยไปรวมประชุมประเทศเอเชีย-อาฟริกาที่บันดง ประเทศอินโดนีเซีย ระหวางวันที่ ๑๘-๒๔ เมษายน ๒๔๙๘ และพระองคทานไดมีโอกาสพบปะกันเปนพิเศษ กับโจวเอินไหล นายกรัฐมนตรีแหงสาธารณรัฐประชาชนจีน อันเปนการขัดกับสหรัฐอเมริกาที่มีนโยบาย ตอตานสาธารณรัฐประชาชนจีนอยางบาคลั่ง และการสงตัวแทนไปพบปะกับเจาหนาที่ชั้นสูงของสาธารณรัฐ ประชาชนจีน การพบปะกันเปนพิเศษระหวางทานวรรณ กับ โจวเอินไหลที่บันดง อินโดนีเซีย ไมเปน ความลับสําหรับ ซีไอเอ ที่ไดชื่อวา รัฐบาลจําบัง นี่เปนเหตุผลหนึ่งของการเกิดรัฐประหาร ๑๖ กันยายน ๒๕๐๐ อันเนื่องมาจากความไมพอใจของ สหรัฐอเมริกาตอทาทีของรัฐบาลจอมพล ป.พิบูลสงครามที่มีตอสาธารณรัฐประชาชนจีน จึงสนับสนุน ใหสฤษดิ์ ธนะรัชต ขึ้นมาแทนจอมพล ป.พิบูลสงคราม เชนเดียวกับสนับสนุนเหงียนวันเทียวเขามาแทนที่โง ดินเดียมในเวียตนามใตในเวลาตอมา
- 63 -
ประการตอมาและเปนประการชี้ขาด คือกรณีที่จอมพล ป.พิบูลสงคราม ดําริจะริ้อฟนคดีสวรรคตที่ ถูกศาลฎีกาพิพากษาใหประหารชีวิตคุณเฉลียว ปทุมรส คุณชิต สิงหเสนี และคุณบุศย ปทมศริน เสร็จสิ้นไป แลวตั้งแตวันที่ ๑๒ ตุลาคม ๒๔๙๗ และกระทรวงมหาดไทยโดยกรมราชทัณฑ ก็ไดปฏิบัติตามคําพิพากษา นั้นคือประหารชีวิตบุคคลทั้ง ๓ คนเสร็จสิ้นไปแลว แตวันที่ ๑๗ กุมภาพันธ ๒๔๙๘ และกอนที่จะถูกประหาร ชีวิตทั้ง ๓ คน ไดมีหนังสือกราบบังคมทูลขอพระเมตตาอภัยโทษ แตก็ใหยกฎีกานั้นเสีย และกอนที่จะเขา หลักประหาร นายชิต นายบุศย มหาดเล็กหองพระบรรทมของในหลวงอานันทฯ และในเชาวันเกิดเหตุ ทั้ง สองคนก็นั่งอยูที่หนาประตูหองแตงพระองค ซึ่งเปนหนทางเดียวที่เขาถึงหองพระบรรทม (และไดใหการตอ ศาล เลาถึงเหตุการณวันนั้นวา กอนเสียงปนดังขึ้น ไมมีใครลวงล้ําเขาไปในหองพระบรรทมเลย แมในหลวง องคปจจุบัน ถึงแมพระพี่เลี้ยงเนื่องจะใหการตอบอัยการโจทกวา “ถาพระองคหนึ่งองคใดตื่นบรรทมกอนแลว ก็จะตองเขาไปกระเซาเหยาแหยใหอีกพระองคหนึ่งตื่นขึ้น แลวจึงประจอประแจตอกัน” แตในวันนั้นทั้งสอง คนใหการตรงกันวา ในหลวงองคปจจุบันไปยืนอยูแคประตู ถามไถพระอาการของในหลวงอานันทฯ แลว บายพระพักตรกลับ) ไดมีโอกาสพบปะกับ พล.ต.อ.เผา ศรียานนท รัฐมนตรีวาการกระทรวงทหาดไทยซึ่งไป เปนสักขีพยานในการประหารชีวิต ๓ คนนั้นดวย การพบปะกับ ๓ คนในวันนั้นจะพูดจากันประการใดไมเปน ที่เปดเผย แต พล.ต.อ.เผา ศรียานนท ไดมีบันทึกไว และไดเสนอจอมพล ป.พิบูลสงคราม นายกรัฐมนตรีใน เวลาตอมา ตอประเด็นนี้ ทานปรีดี พนมยงค ไดใหสัมภาษณหนังสือพิมพมหาราษฎรไว ดังตอไปนี้ “รัฐบาลจอมพล ป.พิบูลสงคราม ไดสงตัวแทนไปพบผมในประเทศจีน แจงวาไดหลักฐานใหมที่ แสดงวาผูถูกประหารชีวิตทั้งสามคมและผมเปนผูบริสุทธิ์ ฉะนั้นจอมพล ป.พิบูลสงคราม จึงจะเสนอสภา ผูแทนราษฎรใหออกกฎหมายใหมีการพิจารณาคดีใหม ดวยความเปนธรรม (ตามกฎหมายไทยเมื่อคดีถึงที่สุด แลวเปนอันยุติ ดังนั้นในการจะรื้อฟนคดีขึ้นมาพิจารณาใหมจึงทําไมได นอกจากจะมีกฎหมายอนุญาตใหทํา ได จอมพล ป.พิบูลสงคราม จึงเตรียมจะเสนอกฎหมายตอสภาผูแทนราษฎรใหออกกฎหมายอนุญาตใหรื้อฟน คดีสวรรคตขึ้นมาพิจารณาใหมได รวมทั้งคดีอื่นๆ ที่โจทก-จําเลยไดพบหลักฐานใหม-ผูเขียน)ครั้นแลวก็มีผูยุ ยงใหจอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต กับพวก ทํารัฐประหารเมื่อวันที่ ๑๖ กันยายน ๒๕๐๐ โคนลมรัฐบาลจอมพล ป. พิบูลสงคราม”
- 64 -
นี่ก็เปนอีกเหตุผลหนึ่งของการเกิดรัฐประหาร ๑๖ กันยายน ๒๕๐๐ อันเนื่องมาจากจอมพล ป.พิบูล สงคราม จะรื้อฟนคดีสวรรคตขึ้นมาพิจารณาใหม เพื่อใหความเปนธรรมแกผูบริสุทธิ์ ที่ถูกลงโทษประหาร ชีวิตไปแลวทั้ง ๓ คน รวมทั้งทานปรีดีฯ และเรือเอกวัชรชัยฯ และก็แนละ เมื่อผูบริสุทธิ์ที่ถูกประหารชีวิตไป ทั้ง ๓ คน รวมทั้งทานทานปรีดีฯ และเรือเอกวัชรชัยฯ ที่ถูกกลาวหาวาเปนผูวางแผนและมือปนไดถูกพิสูจน วาเปนผูบริสุทธิ์ แลวใครละเปนผูไมบริสุทธิ์และมือปนตัวจริง ???? ผูไมบริสุทธิ์และมือปนตัวจริงจึงยังคงปดลับอยูจนถึงวันนี้ แตเราทุกคนเชื่อในคําโบราณไมใชหรือ ที่วา ความลับไมมีในโลก เมื่อทานปรีดีฯ ถูกถามในประเด็นนี้ในเวลาตอมา ทานตอบวา “...ประวัติศาสตรในอนาคตจะตอบเอง” ดวยเหตุผลทั้ง ๓ ประการดังกลาวขางตน คือผลประโยชนสวนตัวระหวางสฤษดิ์ กับเผาขัดกัน ประการหนึ่ง ผลประโยชนของชาติ (คือเปดความสัมพันธกับสาธารณรัฐประชาชนจีน)ระหวางจอมพล ป. พิบูลสงคราม กับสหรัฐอเมริกา(ที่ขัดขวางความสัมพันธของไทยกับสาธารณรัฐประชาชนจีน) ประการหนึ่ง กับอีกประการหนึ่งคือสกัดกั้นไมใหนําคดีสวรรคตขึ้นมาพิจารณาใหม แตก็มีอีกประเด็นหนึ่งแทรกซอนเขามา ซึ่งแลดูผิวเผินก็ดูเหมือนกับไมสําคัญ แตถาจับเอาโครงสรางของสังคมเปนหลักแลว จะเห็นวาประเด็นนี้เปนหลักการของระบอบ ประชาธิปไตย นั่นคือประเด็นปฏิรูปที่ดินทํากินของรัฐบาลจอมพล ป.พิบูลสงคราม โดยออกพระราชบัญญัติ กําหนดที่ดินทํากินครัวเรือนละไมเกิน ๕๐ ไร ซึ่งสรางความไมพอใจใหพวกเจาที่ดินที่ไมรูจักพอเพียง มีที่ดิน นับพันไรหมื่นไร ซึ่งตกทอดกันมาจากระบบทาสศักดินาและระบอบเผด็จการสมบูรณาญาสิทธิราชย จึง สนับสนุนการทํารัฐประหารของสฤษดิ์ฯอยางถึงที่สุดและภายหลังที่สฤษดิ์ฯ ไดอํานาจแลวก็ไดยกเลิก กฎหมายปฏิรูปที่ดินฉบับนั้น ปลอยใหเจาที่ดินมีที่ดินไดอยางเสรีไมจํากัดความพอเพียง ดังที่เปนอยูในเวลานี้ อันเปนผลพวงของรัฐประหารในครั้งนั้น
- 65 -
รัฐประหาร ๑๖ กันยายน ๒๕๐๐ เกิดขึ้นดวยปจจัยหลายๆ ประเด็นดังที่กลาวมา แตก็ไมไดฉีก รัฐธรรมนูญฉบับเดิมทิ้งในทันทีทันใด หากอาศัยรัฐธรรมนูญฉบับนั้นสรางฐานที่มั่นคงมาชั่วระยะหนึ่ง โดยมี เงื่อนไขบางประการดังจะไดกลาวตอไป.
-๖ดวยความขัดแยงสามประการที่สําคัญ และรวมอีกหนึ่งคือปญหาถือครองที่ดิน ซึ่งถือเสมือนความ ขัดแยงหลักที่กอใหเกิดรัฐประหาร ๑๖ กันยายน ๒๕๐๐ รวมทั้งการเลือกตั้งที่ไมบริสุทธิ์ยุติธรรม เมื่อ ๒๖ กุมภาพันธ ๒๕๐๐ อันนํามาซึ่งการเคลื่อนไหวของนักศึกษาประชาชน คัดคานการเลือกตั้งในเวลาตอมา และ เหตุการณเคลื่อนไหวของนักศึกษาประชาชนในครั้งนี้เองที่ไดสรางชื่อเสียงใหกับจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต ใน ฐานะขวัญใจประชาชนและโดยเฉพาะสมาชิกพรรคคอมมิวนิสตจํานวนหนึ่ง(ที่ผมใชคําวาสมาชิกพรรค คอมมิวนิสตจํานวนหนึ่งเพราะไมแนใจวาจะเปนมติของพรรค-สุพจน)หวังที่จะสนับสนุนจอมพลสฤษดิ์ ธนะ รัชตใหเปนนัสเซอร (ผูนําอียิปต)แหงลุมน้ําเจาพระยา โดยที่ภายหลังการเลือกตั้งที่เรียกวา เลือกตั้งสกปรกเมื่อ ๒๖ กุมภาพันธ ๒๕๐๐ ไดมีการคัดคานการ เลือกตั้งที่นําโดยนักศึกษามหาวิทยาลัยธรรมศาสตรและจุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย ทางรัฐบาลก็ไดเตรียมการ ปราบปรามอยางเต็มที่ โดยประกาศสถานการณฉุกเฉิน และแตงตั้งใหพลเอก สฤษดิ์ ธนะรัชต ผูบัญชาการ ทหารบก เปนผูบัญชาการฝายทหารห มีอํานาจสั่งใชกําลังทหารบก ทหารเรือ ทหารอากาศ และตํารวจ ไดแต ผูเดียว ตอมาในวันที่ ๒ มีนาคม ๒๕๐๐ ขบวนการนักศึกษาทั้งจากมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร ภายใตการนํา ของ คุณสุวิช เผดิมชิต ประธานนักศึกษา และจุฬาลงกรณมหาวิทยาลัยไดเดินขบวนไปพบนายกรัฐมนตรีที่ ทําเนียบรัฐบาล โดยไดรับไฟเขียวจากจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต จึงไมไดรับการขัดขวางจากทหารและตํารวจ มี ทหารบกมีชื่อขึ้นมาในวันนั้นคนหนึ่งมีหนาที่คุมกําลังทหารอยูที่สะพานมัฆวาน เพื่อขัดขวางการบุกทําเนียบ ของขบวนการนักศึกษา แตเมื่อเผชิญหนากันกับขบวนการนักศึกษา ทานกลับเปดทางใหขบวนการนักศึกษา เดินไปสูเปาหมายโดยปลอดภัย ทหารทานนี้ชื่อ ร.อ.อาทิตย กําลังเอก หรือตอมาก็คือ พลเอก อาทิตย กําลัง เอก ผูบัญชาการทหารบก ที่ถูกพลเอกเปรม ติณสูลานนท สั่งปลดกลางอากาศนั้นเอง
- 66 -
การเดินขบวนบุกทําเนียบของรัฐบาลครั้งนั้นจอมพล ป.พิบูลสงคราม เปนรัฐมนตรีวาการ กระทรวงมหาดไทยควบคูกับตําแหนงนายกรัฐมนตรี แตขณะนั้น พล.ต.อ.หลวงชาติตระการโกศล รอง ปลัดกระทรวงมหาดไทย ผูออกมารับคํารองของนักศึกษาอางวาจอมพล ป.พิบูลสงครามอยูที่ทําเนียบ นักศึกษาจึงไดเบนเข็มมุงไปที่ทําเนียบรัฐบาล นักเรียกรองของนักศึกษา จอมพล ป.พิบูลสงครามไมอาจใหคําตอบในทันที โดยอางวาจะตองปรึกษา กับฝายตางๆ กอน ซึ่งสรางความไมพอใจใหกับขบวนการนักศึกษาเปนอยางยิ่ง แตเพื่อสยบปฏิกิริยาของ นักศึกษา จอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต ซึ่งอยู ณ ที่นั้นดวย ไดประกาศขึ้นวา “ขาพเจาจะเปนตัวแทนของพี่นองกระตุนรัฐบาลในเรื่องนี้ บัดนี้ไดเวลาแลว ขอใหพี่นองแยกยายกัน กลับไดแลว รอฟงคําตอบจากรัฐบาลตอไป” ทันทีที่จอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต พูดจบ เสียงโหรอง ก็ดังขึ้น “ไชโย ! ไชโย ! จอมพลสฤษดิ์ จงเจริญ” -๗ตอมาในวันที่ ๑๒ มีนาคม ๒๕๐๐ ไดมีการประกาศยกเลิกตําแหนง”ผูบัญชาการฝายทหาร” และวันที่ ๑๔ ตอมาไดประกาศยกเลิกสถานการณฉุกเฉิน และตอมาอีก ๕ เดือนหลังจากที่จอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต และ คณะทหารจํานวนหนึ่ง ไดมีหนังสือขอใหจอมพล ป.พิบูลสงคราม ลาออกจากตําแหนงนายกรัฐมนตรี เมื่อ ๑๒ กันยายน ๒๕๐๐ แตจอมพล ป.พิบูลสงคราม ไมยอมลาออก กลับเขาเฝาเพื่อขอพระราชทานพระบรม ราชโองการปลดจอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต ออกจากตําแหนงผูบัญชาการทหารบก ในตอนเชาวันที่ ๑๖ กันยายน ๒๕๐๐ แตไมทรงโปรด ในเชาคืนวันนั้นเอง ๑๖ กันยายน ๒๕๐๐ จอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต ในนามของ “คณะทหาร” ไดทําการ ยึดอํานาจโคนลมรัฐบาลจอมพล ป.พิบูลสงครามและนับแตบัดนั้นอํานาจการปกครองแผนดินอยูในกํามือ ของ “คณะทหาร” (ดูรายละเอียดไดจาก “พลิกแผนดิน” ของประจวบ อัมพเศวต ของสํานักพิมพสุขภาพใจ) และฐานะของจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต ยิ่งมั่นคงยิ่งขึ้นเมื่อไดมีพระบรมราชโองการเปนสวนพระองค ในคืน รัฐประหารนั้นเอง (เพราะไมมีผูลงนามรับสนองพระบรมราชโองการ) แตงตั้งใหจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชตผูใช กําลังอาวุธลมลางรัฐบาลเยี่ยงอนารยชน เปนผูรักษาพระนครฝายทหาร ดังสําเนาพระบรมราชโองการตอไปนี้
- 67 -
ฉบับพิเศษ หนา ๑ เลม ๗๔ ตอนที่ ๗๖ ราชกิจจานุเบกษา ๑๖ กันยายน ๒๕๐๐ ประกาศพระบรมราชโองการ ตั้งผูรักษาพระนครฝายทหาร -----------ภูมิพลอดุลยเดช ป.ร. เนื่องดวยปรากฏวา รัฐบาลอันมี จอมพล ป.พิบูลสงครามเปนนายกรัฐมนตรี ไดบริหารราชการแผนดินไมเปน ที่ไววางใจของประชาชน ทั้งไมสามารถรักษาความสงบเรียบรอยของบานเมืองได คณะทหารซึ่งมี จอม พลสฤษดิ์ ธนะรัชต เปนหัวหนา ไดเขายึดอํานาจการปกครองไวได และทําหนาที่เปนผูรักษาพระนครฝาย ทหาร ขาพเจาจึงขอตั้งจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต เปนผูรักษาพระนครฝายทหาร ขอใหประชาชนทั้งหลายจงอยู ในความสงบ และใหขาราชการทุกฝายฟงคําสั่งจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต ตั้งแตบัดนี้เปนตนไป ประกาศ ณ วันที่ ๑๖ กันยายน พุทธศักราช ๒๕๐๐ หมายเหตุ ประกาศพระบรมราชโองการฉบับนี้ไมมีผูรับสนองพระบรมราชโองการ ซึ่งหมายความวา พระองคทรงเปนผูรับผิดชอบดวยพระองคเอง เชนเดียวกับกษัตริยในระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย กอน ๒๔ มิถุนายน ๒๔๗๕ ซึ่งถือเปนโมฆะตามมาตรา ๗ ของธรรมนูญการปกครองแผนดินสยาม ชั่วคราว พุทธศักราช ๒๔๗๕ อันเปนเสมือนสัญญาประชาคมระหวางสถาบันกษัตริยกับราษฎรไทย โดยที่การทํารัฐประหารของจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต ครั้งนี้ไมไดประกาศฉีกทิ้งรัฐธรรมนูญ หากให คงใชตอไป โดยมีเงื่อนไขตามพระบรมราชโองการ ลงวันที่ ๑๘ กันยายน ๒๕๐๐ ดังนี้ “..(ก) ใหสมาชิกภาพแหงสภาผูแทนราษฎรของสมาชิกประเภทที่ ๑ และสมาชิกประเภทที่ ๒ สิ้นสุด ลงในวันประกาศพระบรมราชโองการนี้ (ข)ใหดําเนินการเลือกตั้งสมาชิกประเภทที่ ๑ ภายในเกาสิบวัน นับตั้งแตวันประกาศพระบรมราช โองการนี้
- 68 -
(ค)จะไดทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ แตงตั้งสมาชิกประเภทที่ ๒ จากบุคคลซึ่งทรงเห็นสมควร มี จํานวนไมเกิน ๑๒๓ คน ในวันและภายหลังวันประกาศพระบรมราชโองการนี้ ในระหวางที่สมาชิกประเภทที่ ๑ ยังไมไดรับหนาที่ ใหสภาผูแทนราษฎรประกอบดวยสมาชิกประเภท ที่ ๒ ไปพลางกอน (ง)กอนที่จะไดมีการแตงตั้งคณะรัฐมนตรีเขาบริหารราชการแผนดิน ใหเปนหนาที่ของผูรักษาการ พระนครฝายทหาร เปนผูลงนามรับสนองพระบรมราชโองการ... พระบรมราชโองการฉบับนี้ จอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต ผูรักษาการพระนครฝายทหาร เปนผูลงนามรับ สนองพระบรมราชโองการ และตอมาไดแตงตั้งสมาชิกประเภทที่ ๒ ลงวันที่ ๑๘ กันยายน ๒๕๐๐ จากบุคคล ที่เห็นสมควร โดยเปนบุคคลที่พระมหากษัตริยทรงไววางพระทัย จึงทรงเห็นสมควรแตงตั้งใหเปน สมาชิกสภาผูแทนราษฎรประเภทที่ ๒ จํานวน ๑๒๑ นาย ในจํานวนนี้ เปนทหารบก ๗๓ นาย เปนทหารเรือ ๑๕ นาย เปนทหารอากาศ ๑๖ นาย เปนตํารวจ ๓ นาย นอกนั้นเปนขาราชการพลเรือนชั้นผูใหญ และคหบดี ๑๔ นาย และบุคคลที่พระมหากษัตริยทรงไววางพระราชหฤทัยเหลานี้เปนบุคคลชนิดไหน ? อยางไร ? ประวัติศาสตรไดบันทึกไวแลว เชน จอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต จอมพล ถนอม กิตติขจร จอมพล ประภาส จารุ เสถียร และจอมพลตนตระกูลชุณหะวัณ (ผิน) หลังจากตั้งผูที่ทรงเห็นสมควรเปนสมาชิกประเภทที่ ๒ จํานวน ๑๒๑ คนแลว ก็เริ่มทําหนาที่ตาม เงื่อนไข (ค) คือสภาผูแทนราษฎรและเปดประชุมเพื่อเลือกตั้งประธานและรองประธานสภาผูแทนราษฎรตาม พระราชกฤษฎีกาลงวันที่ ๒๐ กันยายน ๒๕๐๐ ณ พระที่นั่งอนันตสมาคม โดย พลเอก สุทธิ์ สุทธิสารรณกร เปนประธานสภาผูแทนราษฎร พลโท ปรุง รังสิยานนท เปนรองประธานคนที่ ๑ นายสัญญา ธรรมศักดิ์ เปนรองประธานคนที่ ๒ และในวันเดียวกันนั้น ประธานสภาฯ ไดเชิญสมาชิกสภาฯ ไปประชุมหารือเปนการภายใน ณ หอประชุมกองทัพบก เพื่อเฟนหาตัวบุคคลที่สมควรจะเปนนายกรัฐมนตรี และที่ประชุมมีมติเปนเอกฉันท ตามคําชี้แนะใหนายพจน สารสินเปนนายกรัฐมนตรี และตอมาในวันที่ ๒๑ กันยายน ๒๕๐๐ ไดทรงโปรด
- 69 -
เกลาฯใหนายพจน สารสิน เปนนายกรัฐมนตรีโดย พลเอก สุทธิ์ สุทธิสรรณกร เปนผูลงนามรับสนองพระ บรมราชโองการ และในวันเดียวกันนั้นเองไดโปรดเกลาฯแตงตั้งคณะรัฐมนตรี
-๘ภายใตรัฐบาลพจน สารสิน ซึ่งมีสมญานามวา ลูกบุญธรรมของจอหน ฟอสเตอรดัลเลส อดีต รัฐมนตรีตางประเทศของสหรัฐอเมริกา ผูบาคลั่งในการตอตานคอมมิวนิสต และเปนผูบัญญัติหลัก ๑๐ ประการในการตอตานรัฐบาลสาธารณรัฐประชาชนจีน ในขณะนั้น ซึ่งยังผลมาถึงประเทศไทยดวย จนถึง ปจจุบันนี้ และเพื่อประโยชนแกประเทศชาติ จึงขอนํารายละเอียดมาแฉ ณ ที่นี้ คือ ๑. ใชทุกสิ่งทุกอยางลอลวงและทําลายเยาวชนของพวกเขาอยางสุดความสามารถ ปลุกปนพวกเขาให ดูหมิ่นเหยียดหยาม และกาวไปอีกกาวหนึ่ง ถึงขั้นคัดคานความคิดและการศึกษาที่พวกเขาไดรับมาแตเดิม โดยเฉพาะอยางยิ่งตําราลิทธิคอมมิวนิสม ชวยพวกเขา(หมายถึงเยาวชนจีน-ผูเขียน)สรางอารมณและโอกาส แหงการปลอยตัวปลอยใจทางกามราคะ ยั่วยุพวกเขาใหกาวไปอีกกาวหนึ่ง มีสัมพันธสําสอน ใหพวกเขาไม รูสึกละอายตอความเบาปญญา ฟุงเฟอ จะตองทําลายลางจิตใจ มานะบากบั่นทรหดอดทนที่พวกเขาเคยมีให สิ้น ๒. จะตองทํางานการโฆษณาทุกอยางเทาที่จะทําไดอยางสุดความสามารถ รวมทั้งภาพยนตร หนังสือ โทรทัศน วิทยุกระจายเสียง และการเผยแพรศาสนาในรูปแบบใหม ขอแตเพียงใหพวกเขาใฝฝนในรูปแบบ เสื้อผา อาหาร การอยูอาศัย การสัญจร ความบันเทิงและการศึกษาของเรา (แบบสังคมทุนนิยม-ผูเขียน) ก็ถือวา สําเร็จไปครึ่งหนึ่งแลว ๓. จะตองชักนําความสนใจของเยาวชนของเขา ใหหันเหไปจากการถือรัฐบาลของพวกเขาเปนจุดศูนย รวมที่สืบทอดกันมา (ตามระบบพรรค-ผูเขียน) ใหความคิดความอานของพวกเขาไปรวมศูนยอยูที่การแสดง การกีฬา หนังสือกามตัณหา การแสวงหาความสุข การละเลน ภาพยนตร อาชญากรรม และความเชื่องมงายใน ศาสนา(แบบไสยศาสตร-ผูเขียน) ๔.จะตองกอใหเกิดกระแสคลื่นกวนน้ําใหขุนอยูเสมอ แมจะไมมีเหตุการณอะไรก็ตาม ใหประชาชน ของพวกเขาวิพากษวิจารณกันอยางเปดเผย ดังนี้ ก็จะปลูกฝงพืชแหงความแตกแยกอยูในจิตใตสํานึกของพวก
- 70 -
เขา โดยเฉพาะอยางยิ่งจะตองหาโอกาสดีในชนชาติสวนนอยของพวกเขา สรางความอาฆาตใหม เปา ความแคนเกาใหลุกโพลน เรื่องนี้เปนนโยบายที่จะมองขามไปมิไดโดยสิ้นเชิง (เชน ปญหาที่เกิดขึ้นในสาม จังหวัดภาคใตของเราในขณะนี้-ผูเขียน) ๕. เราจะตองสรางขาวขึ้นมาไมขาดระยะ สรางความอัปลักษณแกผูนําของพวกเขา ผูสื่อขาวของเรา ควรจะฉวยโอกาสเขาสัมภาษณพวกเขา หลังจากนั้นก็จัดเรียงถอยคําของพวกเขาไปโจมตีพวกเขาเองใน สถานที่นานาชาติ การถายรูปจะตองสนใจเปนพิเศษ มันเปนโอกาสที่ดีที่สุดในการสรางความอัปลักษณใหแก พวกเขา เราจะตองอาศัยความเปนไปไดทุกอยาง ใหประชาชนของพวกเขาคนพบโดยมิไดตั้งใจวา ผูนําของ พวกเขามีแตความอัปลักษณ พิกลพิการ ต่ําชาและโสโครก (อยางที่กลุมสนธิ-ประสงค ทํากับอดีต นายกรัฐมนตรี ทักษิณ ชินวัตร-ผูเขียน) ๖.ไมวาจะอยูภายใตสภาวะใด เราจะตองปาวรองประชาธิปไตย เมื่อมีโอกาสก็จะตองรีบปลุกระดม การเคลื่อนไหวประชาธิปไตยในทันที โดยไมตองไปคํานึงวาจะเปนขนาดเล็กหรือขนาดใหญ จะมีรูปแบบ หรือไมมีรูปแบบก็ตาม ไมวาจะอยูในกาละเทศะใด ไมวาจะอยูในภาวะใด เราลวนแตจะตองเรียกรอง ประชาธิปไตยและสิทธิมนุษยชนตอรัฐบาลของพวกเขาไมขาดสาย (อยางที่กลุมสนธิ-ประสงค เรียกรองตอ อดีตรัฐบาลทักษิณ-ผูเขียน) ขอแตพวกเราทุกคนพูดอยางเดียวกันไมไดขาด ประชาชนของพวกเขาก็จะตอง เชื่อวา สิ่งที่เราพูดเปนความจริง(แมจะพูดโกหก-ผูเขียน)อยางแนนอน เราไดมาคนหนึ่ง ก็นับวาไดมาหนึ่ง เรา ครองพื้นที่ไดมาหนึ่งก็ถือวาครองไดหนึ่งพื้นที่ จะตองทําทุกอยางโดยไมตองเลือกวาจะเปนวิธีการอยางไร องคกรและเจาหนาที่ทางการคาของเรา ลวนตองไมถือการครอบครองตลาดการคาเปนเปาหมายสุดทายเปน อันขาด เพราะตลาดการคาในพริบตาเดียวก็อาจสูญเสียไปได ถาแมวาเรายังไมไดยึดครองตลาดการเมือง เอาไว ๗.เราจะตองยุยงสงเสริมใหรัฐบาลของพวกเขาสิ้นเปลืองคาใชจายมากที่สุดเทาที่จะทําได สงเสริม พวกเขาใหกูหนี้ยืมสินจากพวกเรา ดังนี้เราก็จะมีความมั่นใจเต็มที่ในการทําลายลางเครดิตของพวกเขาได เรา ใหเงินตราของพวกเขาราคาถูก เกิดภาวะเงินเฟอ ขอแตพวกเขาเสียการควบคุมราคาสินคาไปแลว ในจิตใจ ของประชาชน พวกเขาก็ตองพังทลายโดยสิ้นเชิง
- 71 -
๘. เราจะตองใชความไดเปรียบทางเศรษฐกิจและทางเทคโนโลยี โจมตีอุตสาหกรรมของพวกเขาทั้งที่ มองเห็นและมองไมเห็น เพียงแตอุตสาหกรรมของพวกเขาเปนอัมพาตไปโดยไมรูเนื้อรูตัว เราก็สามารถที่จะ ปลุกระดมความปนปวนของสังคมขึ้นมาได แตทวาโดยภายนอกแลวเราจะตองแสดงวาไดชวยเหลือเกื้อหนุน พวกเขาดวยความเมตตากรุณาอยางเต็มที่ ดังนี้(รัฐบาล)พวกเขาก็จะออนปวกเปยกอยางเห็นไดชัด รัฐบาลที่ ออนปวกเปยกก็จะนํามาซึ่งความปนปวนที่ใหญยิ่งขึ้นและรุนแรงยิ่งขึ้น ๙. เราจะตองใชทรัพยากรบรรดามี แมกระทั่งการยกมือยกเทาพูดจา ยิ้มหัว ก็ลวนแตสามารถจะทําลาย คานิยมที่สืบทอดกันมาได เราจะตองใชทุกสิ่งทุกอยางไปทําลายจิตใจแหงศีลธรรมตามวิสัยของพวกเขาให พินาศ ทําลายหัวกุญแจแหงความภาคภูมิใจและความเชื่อมั่นในตัวเองใหสิ้นไป ซึ่งก็คือโจมตีจิตใจมานะ บาก บั่น ทรหดอดทนของพวกเขาอยางสุดความสามารถ ๑๐. สงอาวุธยุทโธปกรณอยางลับๆ ใหกับผูที่เปนศัตรูของพวกเขา และผูที่อาจจะกลายเปนศัตรูของ พวกเขาทั้งหมด (อยางที่กําลังกระทําอยูใน ๓ จังหวัดภาคใตขณะนี้-ผูเขียน) บัญญัติ ๑๐ ประการนี้ นายจอหนฟอสเตอรดัลเลส อดีตรัฐมนตรีตางประเทศของสหรัฐอเมริกา เปนผู กําหนดขึ้นมานานแลว ตั้งแตป ค.ศ.๑๙๕๑ /พ.ศ.๒๔๙๔) และไดเพิ่มเติมปรับปรุงแกไขเรื่อยมา เพื่อใชเปน ยุทธศาสตรการแปรเปลี่ยนโดยสันติตอจีน ใหระบบสังคมนิยมของจีนที่เพิ่งเริ่มตนพังพินาศลง เปนการทํา สงครามที่ปราศจากควันปนกับจีน ดังเชนที่ไดทําใหสหภาพโซเวียตและยุโรปตะวันออกลมสลายมาแลว (คัด จากหนังสือเผยโฉมหนาฝาหลุนกง ของ บุญศักดิ์ แสงระวี ที่ถายทอดมาจากหนังสือพิมพ เซี่ยงกั่งซางเปา ของ ฮองกงประจําวันที่ ๑๘ มิถุนายน ๒๐๐๐) รัฐบาลนายพจน สารสิน ที่สฤษดิ์ฯ สนับสนุนขึ้นมาเปนนายกรัฐมนตรี เพื่อแกการรับรองรัฐบาล สหรัฐอเมริกาและนานาประเทศ หลังจากจัดการใหมีการเลือกตั้งผูแทนราษฎรในวันที่ ๑๕ ธันวาคม ๒๕๐๐ หลังจากการเลือกตั้งผานพนไปแลว รัฐบาลนายพจน สารสินก็ไดลาออกไปในวันที่ ๒๖ ธันวาคม ๒๕๐๐ สภาเสียงขางมากซึ่งเปนเสียงของคณะรัฐประหาร ๑๖ กันยายน ๒๕๐๐ มีมติเลือก พลโท ถนอม กิตติขจร ขึ้น เปนนายกรัฐมนตรีและไดมีพระบรมราชโองการโปรดเกลาฯ แตงตั้งใหพลโท ถนอม กิตติขจร ขึ้นเปน นายกรัฐมนตรีและไดมีพระบรมราชโองการโปรดเกลาฯ แตงตั้งให พลโท ถนอม กิตติขจรดํารงตําแหนง นายกรัฐมนตรี ลงวันที่ ๑ มกราคม ๒๕๐๑
- 72 -
พลโท ถนอม กิตติขจร ครองตําแหนงนายกรัฐมนตรีภายใตรัฐธรรมนูญ ๑๐ ธันวาคม ๒๔๗๕ แกไข เพิ่มเติม ๘ มีนาคม ๒๔๙๔ ตั้งแต ๑ มกราคม ถึง ๒๐ ตุลาคม ๒๕๐๑ จึงไดกราบบังคมทูลลาออกจากตําแหนง นายกรัฐมนตรี และในวันที่ ๒๐ ตุลาคม ๒๕๐๑ นั้นเอง เวลาบาย จอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต ผูบัญชาการทหาร สูงสุด ไดเขาเฝาทูลละอองธุลีพระบาทในโอกาสที่เดินทางกลับจากตางประเทศ แตในค่ําคืนนั้นเองเวลา ๒๑.๐๐ น. เสียงหาวๆ ของจอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต ก็ไดออกอากาศประกาศยึดอํานาจปกครองแผนดินอีก ครั้งหนึ่งในนามของ “คณะปฏิวัติ” มีสาระสําคัญดังนี้ ๑.คณะปฏิวัติไดกระทําการปฏิวัติโดยความยินยอมและสนับสนุนของรัฐบาลชุดที่ลาออกไป ๒.ยกเลิกรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๔๗๕ แกไขเพิ่มเติม ๒๔๙๕ ๓.จะดําเนินการปกครองระบอบรัฐธรรมนูญ เทอดทูนพระมหากษัตริยเสมอ และจะแกไข รัฐธรรมนูญเสียใหมใหเหมาะสม ๔.ใหสภาผูแทนราษฎรและคณะรัฐมนตรีสิ้นสุดลง ๕.ศาลทั้งหมดคงมีอํานาจดําเนินการพิจารณาและพิจารณาอรรถคดีใหเปนไปตามบทกฎหมายเชนเดิม ทุกประการ ๖.คณะปฏิวัติจะไดรับภาระบริหารประเทศโดยมีกองบัญชาการปฏิวัติซึ่งมีจอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต เปนผูบังคับบัญชาสูงสุด รักษาสถานการณทั่วราชอาณาจักรไทย ทั้งนี้จนกวาจะไดตั้งคณะรัฐมนตรีขึ้นใหม ๗.ใหปลัดกระทรวงทุกกระทรวงรักษาการในหนาที่และบรรดาอํานาจที่กฎหมายไดบัญญัติไววา เปน อํานาจของรัฐมนตรีใหเปนอํานาจของปลัดกระทรวง การปฏิบัติงานใหขึ้นตอหัวหนาคณะปฏิวัติ.. ๘.ประกาศใชกฎอัยการศึกทั่วราชอาณาจักร และยุบพรรคการเมือง
- 73 -
จึงเปนจุดจบรัฐธรรมนูญ ๑๐ ธันวาคม ๒๔๗๕ แกไขเพิ่มเติม ๘ มีนาคม ๒๔๙๕ เพียงแคนี้ และ ตอไปดวยรัฐธรรมนูญเผด็จการของ จอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต จอมพล สฤษดิ์ฯ ปกครองประเทศเยี่ยงอนารยชนภายใตคําประกาศ “ขาพเจาขอรับผิดชอบแตผูเดียว” เปนเวลา ๙๙ วัน จนถึงวันที่ ๒๘ มกราคม ๒๕๐๒ จึงมีพระบรมราชโองการโปรดเกลาฯใหใชรัฐธรรมนูญ การปกครองราชอาณาจักรไทยฉบับใหม ที่คณะปฏิวัติสรางขึ้น เรียกวา “ธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักร ๒๘ มกราคม ๒๕๐๒ จอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต ปกครองประเทศตั้งแตทํารัฐประหาร ๒๐ ตุลาคม ๒๕๐๑ และสืบตอมาตาม รัฐธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักร ฉบับ ๒๘ มกราคม ๒๕๐๒ จนถึงวันตายเมื่อ วันที่ ๘ ธันวาคม ๒๕๐๖ รวมเวลาหลายป ในหลายปที่จอมพลสฤษดิ์ฯ ครองเมือง นอกจากคนบริสุทธิ์จํานวนหนึ่ง เชน รวม วงศพันธุ ครอง จัน ดาวงศ และคนอื่นๆ อีกหลายคนถูกฆาตาย โดยประกาศิตของจอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชตแลว ยังมีอีกจํานวน มากมายรวมทั้งพวกที่เคยไชโยโหรองอยากจะใหจอมพลสฤษดิ์ฯ เปนนัสเซอรแหงลุมน้ําเจาพระยา จนพระยา มัจจุราชตองเขามาจัดการกับจอมพลสฤษดิ์ฯ สถานการณจึงคอยคลี่คลายขึ้นบาง รายละเอียดในพฤติกรรมของผูนี้ ไดมีบันทึกไวแลวในเอกสารตางๆ รวมทั้งเอกสารของทางราชการที่ เกี่ยวกับการฉอราษฎรบังหลวง และนี่คือคนที่กษัตริยทรงโปรดเกลาฯ แตงตั้งใหเปนผูรักษาพระนครฝาย ทหาร เมื่อ ๑๖ กันยายน ๒๕๐๐ และโปรดเกลาฯ ใหดํารงตําแหนงนายกรัฐมนตรีในเวลาตอมา แตกลับทํา ความเสื่อมเสียใหกับสถานบันกษัตริย และยิ่งกวานั้นอนุสาวรียของเขาในเครื่องแบบยศจอมพล ยังไดถูก สรางขึ้นที่จังหวัดขอนแกนอยางนาอัปยศยิ่ง.
ที่มา : หนังสือ ประวัติรัฐธรรมนูญ ของ สุพจน ดานตระกูล
- 74 -
สัจจะที่ถูกบิดเบือน พระที่นั่งอนันตสมาคม วันที่ ๒๔ มิถุนายน พุทธศักราช ๒๔๗๕ ขอเดชะฝาละอองธุลีพระบาทปกเกลาปกกระหมอม ดวยคณะราษฎร ขาราชการ ทหาร พลเรือน ไดยึดอํานาจการปกครองแผนดินไวไดแลว และไดเชิญ สมเด็จพระเจาบรมวงศเธอ มีสมเด็จพระเจาพี่ยาเธอเจาฟากรมพระนครสวรรควรพินิจเปนตน ไวเปนประกัน ถาหากคณะราษฎรถูกทํารายดวยประการใดๆ ก็จะตองทํารายเจานายที่คุมไวเปนการตอบแทน คณะราษฎรไมประสงคจะแยงชิงราชสมบัติแตอยางใด ความประสงคอันยิ่งใหญ ก็เพื่อที่จะมี ธรรมนูญการปกครองแผนดิน จึงขอเชิญใตฝาละอองธุลีพระบาทกลับคืนสูพระนคร ทรงเปนกษัตริยตอไป โดยอยูใตธรรมนูญการปกครองแผนดิน ซึ่งคณะราษฎรไดสรางขึ้น ถาใตฝาละอองธุลีพระบาทตอบปฏิเสธก็ ดี หรือไมตอบภายใน ๑ ชั่วนาฬิกา นับแตไดรับหนังสือนี้ก็ดี คณะราษฎรจะไดประกาศใชธรรมนูญการ ปกครองแผนดิน โดยเลือกเจานายพระองคอื่นที่เห็นสมควรขขึ้นเปนกษัตริย ควรมิควรแลวแตจะโปรดเกลาโปรดกระหมอม พ.อ.พระยาพหลพลพยุหเสนา พ.อ.พระยาทรงสุรเดช อ.พ.พระยาฤทธิ์อัคเนย ดวยคําขอรอง หรือพูดตามภาษาชาวบานวายื่นคําขาดดังกลาวขางตนนี้ พระองคจึงเสด็จเขาสูพระนคร (ขณะนั้นทรงประทับอยูที่พระราชวังไกลกังวลหัวหิน) ในตอนเย็นของวันที่ ๒๕ มิถุนายน ศกเดียวกัน และ ถึงพระนครในตอนดึกของวันนั้นเอง และในตอนเชาวันที่ ๒๖ มิถุนายน ผูแทนของคณะราษฎรไดเขาเฝา ณ วังสุโขทัย พรอมกฎหมาย ๒ ฉบับ ฉบับหนึ่งคือพระราชกําหนดนิรโทษกรรมแกคณะราษฎรที่กระทําการยึด
- 75 -
อํานาจเปลี่ยนแปลงระบอบการปกครองในวันที่ ๒๔ มิถุนายน ๒๔๗๕ และอีกฉบับหนึ่งคือธรรมนูญการ ปกครองแผนดินสยาม พุทธศักราช ๒๔๗๕ พระองคทรงลงพระปรมาภิไธยในพระราชกําหนดนิรโทษกรรมในวันนั้นเอง โดยไมมีผูใดตองลง นามรับสนองพระบรมราชโองการ เพราะขณะนั้นพระองคยังครองสิทธิ์สมบูรณาญาสิทธิราชย สวนธรรมนูญ การปกครองแผนดินสยาม พุทธศักราช ๒๔๗๕ พระองคทรงขอไวดูกอนสักหนึ่งคืน รุงขึ้นวันที่ ๒๗ มิถุนายน ๒๔๗๕ พระองคจึงไดลงพระปรมาภิไธย ยอมมอบพระราชอํานาจที่พระองคมีอยูอยางลนพนตาม ระบอบเผด็จสมบูรณาญาสิทธิราชย กลับคืนใหแกราษฎรเจาของอํานาจโดยธรรม ซึ่งเปนผูออกแรงงาน ไถ หวานเก็บเกี่ยวและกอสรางเลี้ยงสังคมมา ที่ถูกปลนอํานาจปกครองไปตั้งแตเผด็จการยุคทาส และสืบตอมาถึง เผด็จการยุคศักดินา นับเปนเวลาหลายพันป รัฐธรรมฉบับนี้ จึงถือเสมือนสัญญาประชาคมระหวางสถาบันกษัตริยกับราษฎร โดยพระบาทสมเด็จ พระปกเกลาเจาอยูหัว รัชกาลที่ ๗ ซึ่งเปนตัวแทนของสถาบันกษัตริยอยูในขณะนั้น เปนผูทรงลงพระ ปรมาภิไธย ดวยทรงยอมรับสัจจะแหงประวัติศาสตรมนุษยชาติตามที่บัญญัติไวในมาตรา ๑ ของรัฐธรรมนูญ ฉบับนั้นวา “อํานาจสูงสุดของประเทศนั้นเปนของราษฎรทั้งหลาย” โดยราษฎรทั้งหลายยอมรับใหพระองค ทรงเปนพระประมุขตามที่ไดบัญญัติไวในมาตรา ๓ ตอมาวา “กษัตริยเปนประมุขสูงสุดของประเทศ พระราชบัญญัติก็ดี คําวินิจฉัยของศาลก็ดี การอื่นๆ ซึ่งจะมีบทกฎหมายระบุไวโดยเฉพาะก็ดี จะตองกระทําใน นามของกษัตริย” แตตองอยูภายใตเงื่อนไขที่บัญญัติไวในมาตรา ๗ ที่ระบุไววา “การกระทําใดๆ ของกษัตริย ตองมีกรรมการราษฎรผูหนึ่งผูใดลงนามดวย โดยไดรับความยินยอมของคณะกรรมการราษฎรจึงใชได มิฉะนั้นเปนโมฆะ” คําดังกลาวนี้ คือขอตกลงหรือสัญญาประชาคมระหวางสถาบันกษัตริยกับราษฎรทั้งหลาย อันมี คณะราษฎรเปนตัวแทนอยูในขณะนั้น และเรียกสัญญาประชาคมนี้วา ธรรมนูญการปกครองแผนดินสยาม พุทธศักราช ๒๔๗๕ แตพระองคทรงขอตอรองใหเติมคําวา “ชั่วคราว” เขาไวดวย ดังที่เรารูจักกันในทุกวันนี้ วา “ธรรมนูญการปกครองแผนดินสยามชั่วคราว พุทธศักราช ๒๔๗๕”
- 76 -
พระองคใหเหตุผลในการเติมคําวา “ชั่วคราว” ไวในเอกสารสละราชสมบัติเมื่อ ๗ มีนาคม ๒๔๗๗ วา ดังนี้ “..ครั้นเมื่อขาพเจากลับขึ้นไปกรุงเทพฯ แลว และไดเห็นรัฐธรรมนูญฉบับแรกที่หลวงประดิษฐ (ปรีดี พนมยงค)ไดนํามาใหขาพเจาลงนาม ขาพเจาก็รูสึกทันทีวา หลักการของผูกอการฯ กับหลักการของขาพเจา นั้นไมพองกันเสียแลว...” หลักการของผูกอการฯ (เปลี่ยนแปลงการปกครอง) คืออะไร ? ก็ดังที่ปรากฏชัดเจนอยูแลวในมาตรา ๑ ของรัฐธรรมนูญฉบับแรกที่พระบาทสมเด็จพระปกเกลาฯ พูดถึงที่ระบุวา “อํานาจสูงสุดของประเทศนั้น เปนของราษฎรทั้งหลาย” แตพระบาทสมเด็จพระปกเกลาฯ จําตอง ทรงยินยอมลงพระปรมาภิไธยตามหนังสือกราบบังคมทูล หรือพูดภาษาชาวบานวาหนังสือยื่นคําขาดของ ๓ พันเอกพระยาดังกลาวขางตน พระองคจึงขอเติมคําวา “ชั่วคราว” ตอทายรัฐธรรมนูญฉบับนั้น ดวยหวังวาใน การรางรัฐธรรมนูญฉบับถาวร พระองคจะไดมีสวนดวย และดวยความปรารถนาดีอยางบริสุทธิ์ใจที่มีตอ ราษฎรทั้งหลายของคณะผูกอการฯ หรือคณะราษฎรในการเปลี่ยนแปลงระบอบการปกครองเมื่อ ๒๔ มิถุนายน ๒๔๗๕ จึงยินยอมใหพระองคเติมคําวา ชั่วคราว ลงไป และพระองคก็ไมผิดหวัง ดังถอยแถลงของ ประธานกรรมการยกรางรัฐธรรมนูญฉบับถาวร (๑๐ ธันวาคม ๒๔๗๕) พระยามโนปกรณนิติธาดา ที่ได แถลงตอสภาผูแทนราษฎรสมัยวิสามัญครั้งที่ ๓๔ วันพุธที่ ๑๖ พฤศจิกายน ๒๔๗๕ ณ พระที่นั่งอนันต สมาคม มีความตอนหนึ่งดังนี้ “..อนึ่ง ขาพเจาขอเสนอดวยวา ในการรางพระธรรมนูญนี้ อนุกรรมการไดทําการติดตอกับ พระบาทสมเด็จพระปกเกลาฯ ตลอดเวลา จนถึงอาจจะกลาวไดวา ไดรวมกันทําขอตกลงในรางที่เสนอมานี้ ไดทูลเกลาฯ ถวายและทรงเห็นชอบดวยทุกประการ และที่กลาววาทรงเห็นชอบนั้น ไมใชทางเห็นชอบดวย อยางขอความที่กราบบังคมทูลขึ้นไป ยิ่งกวานั้น เปนที่พอพระราชหฤทัยมาก..” ดังถอยแถลงของประธานอนุกรรมการยกรางดังกลาวขางตนวา ไดรวมกันทําขอความตลอดในรางที่ เสนอมานี้ หลักการสําคัญในมาตรา ๑ ขอรัฐธรรมนูญฉบับแรก ที่ระบุวา “อํานาจสูงสุดของประเทศนั้นเปน ของราษฎรทั้งหลาย” ไดเปลี่ยนมาเปนมาตรา ๒ ในรัฐธรรมนูญฉบับใหมวา “อํานาจอธิปไตยยอมมาจากปวง
- 77 -
ชนชาวสยาม พระมหากษัตริยเปนประมุข ทรงใชอํานาจนั้นโดยบทบัญญัติแหงรัฐธรรมนูญ” โดยเปลี่ยนคําภาษาไทย “อํานาจสูงสุดของประเทศ” เปนภาษาบาลีวา “อํานาจอธิปไตย” และเปลี่ยน หลักการประชาธิปไตยที่ยืนยันอํานาจสูงสุดนั้นวา “เปนของราษฎรทั้งหลาย” มาเปน “อํานาจอธิปไตยยอมมา จากปวงชนชาวสยาม” ขาวเปนของชาวนา ที่เก็บอยูในยุงฉาง ยอมแตกตางจากขาว “มาจาก” ชาวนา ที่เก็บไวในโกดังของเถา แก ฉันใด อํานาจสูงสุดเปนของราษฎรทั้งหลาย ยอมแตกตางจากอํานาจอธิปไตยยอมมาจากปวงชนชาวสยาม ฉันนั้น นี่เปนบาทกาวแรกของพลังเกาที่ลาหลัง ที่อาศัยความเกาเบียดขับพลังใหมที่กาวหนาในเชิงภาษาอยาง ลุมลึก อันเปนชองทางกาวตอไปในการสถาปนาอํามาตยาธิปไตยในรูปแบบใหมภายใตเสื้อคลุมประชาธิปไตย ที่สอดรับกับผลประโยชนของระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย โดยอาศัยพระบารมีอางความจงรักภักดีและ ผูกขาดความจงรักภักดี เปนอาวุธทําลายฝายตรงกันขามอยางนาอัปยศดังที่กําลังเปนอยูในทุกวันนี้ (๒๕๕๐) บาทกาวที่สําคัญที่สุดในการรุกคืบหนาของอํามาตยาธิปไตย คือ รัฐธรรมนูญ ๙ พฤศจิกายน ๒๔๙๐ ที่ มีฉายาเรียกวา “รัฐธรรมนูญใตตุม” หรือ “รัฐธรรมนูญตุมแดง” อันเปนผลผลิตของรัฐประหารปฏิกิริยา ๘ พฤศจิกายน ๒๔๙๐ (ที่มีหัวหนาชื่อ พลโท ผิน ชุณหะวัณ นายทหารนอกราชการ ผูเปนบิดาของอดีต นายกรัฐมนตรี พลเอกชาติชายฯ ซึ่งมีนายไกรศักดิ์ฯ เปนหลานปู) ที่ไปขุดเอาสวนหนึ่งของระบบบริหาร ราชการแผนดินของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัวรัชกาลที่ ๕ ที่ตั้งสภาขึ้นเปนที่ปรึกษาใน พระองค เดิมมีชื่อวา “ปรีวีเคานซิล” คูกับสภาอื่นอีก ๒ สภา คือ เสนาบดีสภา กับ เคานซิลออฟสเตด (รัฐ มนตรีสภา) ตอมาในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกลาฯ รัชกาลที่ ๖ ทรงเรียกคณะปรีวีเคานซิลวา องคมนตรี สภา และทรงยกเลิกรัฐมนตรีที่รางรามาแลวแตปลายรัชกาลกอน จึงคงเหลืออยู ๒ สภาคือ องคมนตรีสภา กับ เสนาบดีสภา อีกคณะหนึ่ง
- 78 -
มาถึงรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกลาฯ รัชกาลที่ ๗ ทรงตั้งเพิ่มขึ้นอีกสภาหนึ่งเรียกวา อภิรัฐมนตรีสภารวมเปน ๓ สภา คือ อภิรัฐมนตรีสภา, เสนาบดีสภา, และองคมนตรีสภา ซึ่งมีหนาที่ปรึกษา ราชการแผนดินและสวนพระองค สภาตางๆ ดังที่กลาวมาโดยยนยอนี้ เปนที่ปรึกษาราชการแผนดินและสวนพระองค จึงเปนสัญลักษณ ของระบอบเผด็จการสมบูรณาญาสิทธิราชยโดยหลักการ หรือระบอบอํามาตยาธิปไตยโดยเนื้อหา ซึ่งมีความ จําเปนในยุคสมัยที่อํานาจสูงสุดของประเทศอยูที่พระมหากษัตริย พระองคทานจึงจําเปนตองทรงมีสภาตางๆ ไวแบงเบาพระราชภาระ แตระบอบดังกลาวไดลงจากเวทีประวัติศาสตรไปแลวตามกฏวิวัฒนการของสังคม(ที่ไมอาจหลีกเลี่ยง ได) ตั้งแตวันที่ ๒๔ มิถุนายน ๒๔๗๕ พรอมกับการกาวเขามาแทนที่ของระบอบใหมที่กาวหนากวา นั่นคือ ระบอบประชาธิปไตยที่มีพระมหากษัตริยเปนประมุข ซึ่งมีสภาผูแทนราษฎร มีคณะรัฐมนตรี เขามารับพระ ราชภาระในการบริหารราชการแผนดินแทนพระองค พระองคจึงเปนพระมิ่งขวัญของเมือง เปนที่เคารพ สักการะของราษฎรทั้งหลาย ไมตองมีพระราชภาระในการบริหารราชการแผนดิน ดังคําในระบอบ ประชาธิปไตยของอังกฤษวา เดอะคิงแคนดูโนรอง เพราะไมตองพระราชภาระในการบริหารราชการแผนดิน นั่นเอง จึง “แคนดูโนรอง” จึงไมมีความจําเปนอะไรเลยที่จะรื้อฟนองคมนตรีขึ้นมาอีกใหเปนมัวหมองแก พระองค ทั้งๆที่พระองคไมทรงเกี่ยวของดวย และเปนอุปสรรคตอการพัฒนาประชาธิปไตยไปสูความ สมบูรณ นั่นคือ “สังคมประชาธิปไตย” ดังกลาวมาแลวขางตนวา อภิรัฐมนตรี ที่รัฐธรรมนูญใตตุมขุดขึ้นมาเปนประเดิม และไดเปลี่ยนเปน องคมนตรี ในรัฐธรรมนูญ ๒๓ มีนาคม ๒๔๙๒ (ที่สืบตอมาจากรัฐธรรมนูญใตตุม) จึงเปนบาทกาวตอมาที่ สําคัญในการรุกคืบหนาของระบอบอํามาตยาธิปไตยในการเบียดขับระบอบประชาธิปไตยที่คณะราษฎรได กอตั้งขึ้น โดยอางความจงรักภักดีเปนโลกําบัง นับแตรัฐธรรมนูญฉบับใตตุมเปนตนมา จนถึงฉบับที่กําลัง ดําเนินการอยูในขณะนี้ (พ.ศ.๒๕๕๐) ดังปรากฏเปนพยานหลักฐานอยูในคําขึ้นตนหรือพระราชปรารภของ รัฐธรรมนูญแตละฉบับที่กลาวนั้น (ฉบับใตตุมถึงฉบับกําลังดําเนินการอยูขณะนี้)ซึ่งตางเหยียบย่ําพระบรมเด ชานุภาพขึ้นมาเปนบันได
- 79 -
กลาวโดยสรุป ประวัติรัฐธรรมนูญไทยเทาที่เปนมาแลวจึงมีอยูเพียง ๒ ฉบับเทานั้น โดยเนื้อหา คือ รัฐธรรมนูญประชาธิปไตย โดยหลักการ(ฉบับ ๒๗ มิถุนายน ๒๔๗๕ ฉบับ ๑๐ มีนาคม ๒๔๗๕ ฉบับ ๙ พฤษภาคม ๒๔๘๙)ที่มีเปาหมายสูสังคมประชาธิปไตยโดยสมบูรณ อันเปนสังคมที่ประกันความสุขสมบูรณ ของประชาชนตั้งแตจากครรภมารดาจนถึงเชิงตะกอน รวมทั้งการมีสิทธิเสรีภาพและความเสมอภาคถวนหนา กับอีกฉบับหนึ่ง คือ รัฐธรรมนูญอํามาตยาธิปไตย โดยหลักการที่มีคณะองคมนตรีเปนสัญลักษณ (โดยไมตอง พิจารณามาตราตางๆใหเสียเวลา). เรียบเรียงจาก ประวัติรัฐธรรมนูญ – สุพจน ดานตระกูล
- 80 -
วันชาติที่หายไป ในการขึ้นครองราชบัลลังกของกษัตริยแหงสยาม การกําจัดพระเจาแผนดินองคนั้นๆเสียแลวขึ้นนั่ง เมืองแทน เปนเรื่องธรรมดาที่ดําเนินมาเนิ่นนานจนมาถึงกรุงรัตนโกสินทร ซึ่งนอกจากจะมีตนเหตุมาจาก กษัตริยไมตั้งอยูในทศพิธราชธรรม กดขี่ขมเหงประชาราษฎรใหไดรับความเดือดรอนเปนเนืองนิตยแลว ยังมี ตนเหตุอันเนื่องมาจากความมักใหญใฝสูงและความอาฆาตแคน หรือที่ทางพุทธศาสนาเรียกวา โลภะ โทสะ โมหะ รวมอยูดวย จึงทําใหกษัตริยถูกปลงพระชนมมาแลวทั้งในระหวางเครือญาติและตางวงศถึง ๑๓ พระองคในสมัยอยุธยาและ ๑ พระองคในสมัยกรุงธนบุรี รวมเปน ๑๔ พระองค สวนพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวอานันทมหิดลที่ สวรรคตเพราะถูกพระแสงปนเมื่อวันที่ ๙ มิถุนายน พุทธศักราช ๒๔๘๙ ในสมัยกรุงรัตนโกสินทรเปนพระองคที่ ๑๕ นั้น จะเปนโลภะ โทสะ โมหะ และใครเปน ผูทําใหพระแสงปนลั่นจะโดยเจตนาหรืออุปทวเหตุ ในวันนี้ยังไมมีคําตอบ นอกจากเสียงซุบซิบ (ดู ขอเท็จจริง เกี่ยวกับกรณีสวรรคต โดยสุพจน ดานตระกูล) แมศาลจะพิพากษาลงโทษประหารชีวิตผูบริสุทธิ์ไปแลวถึง ๓ คนคือคุณเฉลียว ปทุมรส คุณชิต สิงหเสนี คุณบุศย ปทมศริน และทําให ๒ คนตองมัวหมอง คือ ทานปรีดี พนมยงค และเรือเอก วัชรชัย ชัยสิทธิเวชช แตก็เปนที่เปดเผยกันทั่วไปแลววา ทั้ง ๕ คนนั้นเปนเหยื่อทางการเมืองที่สกปรกของบางกลุมการเมือง ปฏิกิริยาที่ลาหลัง จึงเปนภาระหนาที่ทางประวัติศาสตรในอนาคตที่จะใหคําตอบวากรณีสวรรคตของในหลวง อานันทฯ เกิดขึ้นไดอยางไร ? คงจะไมนานเกินรอ ถึงแมวา หลังจากไดรับขอมูลใหม จอมพล ป.พิบูลสงคราม อดีตนายกรัฐมนตรี ก็ไดเคยพยายามหา หนทางที่จะนํากรณีนี้ขึ้นศาลเพื่อพิจารณาใหมใหความเปนทําแกผูบริสุทธิ์ทั้ง ๕ คน แตไมประสบ ความสําเร็จ เพราะถูกขัดขวางดวยรัฐประหารที่ปฏิกิริยาของจอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต (เมื่อ ๑๖ กันยายน ๒๕๐๐)ที่ไดรับการสนับสนุนจากจักรวรรดินิยมอเมริกาและซากเดนศักดินาก็ตาม แตก็ไมมีอํานาจใดที่จะลบ ลางขอเท็จจริงออกจากหนาประวัติศาสตรไดชั่วนิรันดร ดังเชนหลายๆ เรื่องที่ผานมาในหนาประวัติศาสตรที่ ไดถูกเปดเผยความจริงออกมาในวันนี้
- 81 -
การใชพระราชอํานาจสิทธิ์ขาดในการปกครองประเทศแตผูเดียวของกษัตริยที่สืบตอมาจากสุโขทัย จนถึงรัตนโกสินทร นับเปนเวลาหลายรอยป ไดมาสิ้นสุดลงในวันที่ ๒๔ มิถุนายน ๒๔๗๕ โดยระบอบใหม ที่เรียกวา “ประชาธิปไตย” คือ อํานาจสูงสุดของประเทศเปนของราษฎรทั้งหลาย มีรัฐธรรมนูญเปนกฎหมาย สูงสุด วันที่ ๒๔ มิถุนายน พ.ศ.๒๔๗๕ จึงเปนวันที่สําคัญยิ่งของราษฎรไทยและประวัติศาสตรชาติไทยยุค ใหม เพื่อใหสมกับความสําคัญยิ่ง รัฐบาลภายใตระบอบใหมในเวลาตอมาจึงไดประกาศใหวันที่ ๒๔ มิถุนายน เปนวันชาติ แบบเดียวกับนานาอารยประเทศที่ตางก็มีวันสําคัญของชาติหรือวันชาติ แตตอมาก็ไดถูกยุบเลิกไปโดยระบอบเผด็จการทหารของจอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต เมื่อ ๒๑ พฤษภาคม ๒๕๐๓ โดยประกาศสํานักนายกรัฐมนตรี ความวา เรื่องใหยกเลิกวันชาติ ซึ่งเคยถือวาวันที่ ๒๔ มิถุนายน เปน วันชาติเสีย ใหถือวันพระราชสมภพเปนวันเฉลิมฉลองของชาติตอไป นับเปนความพยายามของซากเดนศักดินาที่จะลบลางการเปลี่ยนแปลงเมื่อ ๒๔ มิถุนายน ๒๔๗๕ ออกจากหนาประวัติศาสตร โดยผานบทบาทของหลวงวิจิตรวาทการ ซึ่งขณะนั้นเปนปลัดบัญชาการสํานัก นายกรัฐมนตรี เปนผูเสนอใหจอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต นายกรัฐมนตรี ที่มีสมญานามวา “อายมามแตก” เปนผู ลงนาม จึงทําใหประเทศไทยกลายเปนประเทศเดียวที่ไมมีวันชาติ ตางจากนานาอารยประเทศที่เขามีกัน.
เรียบเรียงจาก ประวัติรัฐธรรมนูญ- สุพจน ดานตระกูล
- 82 -
การตอสูทางชนชั้น เรียบเรียงจากปทานุกรมการเมือง ฉบับชาวบาน การตอสูทางชนชั้น “การตอสูการชนชั้น” ไดมีมาในประวัติศาสตรอันยาวนาน นับแตกอกําเนิดชนชั้นขึ้นมา คือนับตั้งแต มีระบบทาสในชวงยุคสมัยอนารยชนนั้นทีเดียว การเสื่อมสลายของชุมชนบุพกาล พรอมกับการกอกําเนิดของระบบกรรมสิทธิ์ปจเจกชน จากการผลิต เพื่อความจําเปนในการดํารงชีพกลายเปนการผลิตเพื่อเปนการคา ทุกๆ ดานของการผลิตไดเพิ่มปริมาณขึ้น เชน การเลี้ยงสัตว การกสิกรรม การหัตถกรรม และจากการขยายตัวของการผลิตนี้เอง ทําใหสมาชิกแตละชาติ วงศหรือตองเพิ่มปริมาณของงานมากขึ้น จึงเปนการขวนขวายแสวงหาแรงงานมาเพิ่มเติมในการผลิตที่มาก ขึ้น เพื่อใหปริมาณการผลิตสูงขึ้น เพื่อความมั่งคั่งสมบูรณของเจาของผลิตผล เราจึงเห็นไดวา โดยการทวีขึ้นของผลิตภาพแหงแรงงาน อันไดแกการทวีโภคทรัพยและการขยาย ขอบเขตแหงการผลิตใหกวางขวางออกไป จึงทําใหบังเกิดการแบงแยกอันสําคัญของสังคมออกเปนสองชน ชั้น คือชนชั้นที่เปนนาย กับชนชั้นที่เปนทาส หรือกลาวอีกนัยหนึ่ง ตราบแตนั้นที่มีการแบงสังคมออกเปน สองฝาย คือฝายเบียดเบียนและฝายถูกเบียดเบียน หรือฝายกดขี่ขูดรีดกับฝายถูกกดขี่ขูดรีด การตอสูทางชนชั้น ก็ถือกําเนิดขึ้นมา เมื่อสังคมเขาสูระบบทาส-นายทาสเพราะเหตุแหงยึดถือในกรรมสิทธิ์ปจเจกชนอันนําไปสูการ แสวงหาแรงงานมาผลิตผลิตผลใหมากๆขึ้น เพื่อความมั่งคั่ง แรงงานที่ไดมาอยางแรงคือแรงงานจากพวกทาส ที่ไดมาจากฝายชาติวงศที่พายแพแตอีกชาติวงศหนึ่งในการสงครามแยงชิงกรรมสิทธิ์ ในอาณาเขตอยูอาศัย แมวาทาสจะเปนมนุษยที่มีอาการ ๓๒ ประการ มีความรูสึกเย็น รอน เกลียด กลัว รัก และชัง เชนเดียวกับ มนุษยที่เรียกตนวาเปนนายทาส แตพวกทาสก็ถูกปฏิบัติเสมือนหนึ่งสัตวเลี้ยง เมื่อนายทาสเรงปริมาณในการผลิตเพื่อสะสมความมั่งคั่ง พวกทาสจึงถูกตอนไปสูโรงงานและสูทุงนา เปนฝูงๆ เชนเดียวกับฝูงสัตว ติดตามมาดวยการเฆี่ยนตีหรือทรมานอยางทารุณโหดราย ดังนั้นการตอสูทางชน ชั้นก็ถือกําเนิดขึ้น
- 83 -
การตอสูทางชนชั้น คือรูปแบบของการดิ้นรนตอสูระหวางชนชั้นหนึ่งกับอีกชนชั้นหนึ่ง และแสดงให เห็นผลประโยชนของชนชั้นที่อริตอกันอยางไมมีวันจะปรองดองกันได ประวัติศาสตรสังคมก็คือ ประวัติศาสตรแหงการดิ้นรนตอสูทางชนชั้นนั่นเอง การตอสูดิ้นรนทางชนชั้นนี้เองไดเปนกําลังผลักดันวิวัฒนการของสังคมอยางสําคัญ เทาที่เราไดมายืน ณ บัดนี้ ก็เพราะแรงของการผลักดันจากผลของการดิ้นรนตอสูทางชนชั้น การตอสูทางชนชั้นแตละยุคสมัย บางก็เปนไปดวยความออนแอและยืดเยื้อ แตบางกาละก็เปนไปดวยความแข็งแกรงและรวดเร็ว แตทวาจน บัดนี้ยังไมมีการหยุดยั้งเลยตราบเทาที่อุบัติชนชั้นขึ้นมาจนกระทั่งบัดนี้ ! และจะมีตอไปจนกวาชนชั้นจะสลาย ไปจากสังคม และการตอสูทางชนชั้นอาจเปนการตอสูทางสันติ หรือถาวิธีตอสูทางสันติไมอาจเปนไปได ก็ อาจมีการตอสูที่รุนแรงไมสันติเกิดขึ้น การตอสูนั้นยอมกระทบถึงทุกๆ คนและประเทศชาติเปนสวนรวม ทุกๆ คนไมอาจหลีกเลี่ยงจากการถูกกระทบกระเทือนจากการตอสูระหวางชนชั้น ถาไมถูกกระทบโดยตรงก็ อาจถูกกระทบโดยปริยาย การตอสูระหวางชนชั้นที่มีผลประโยชนขัดแยงกัน เปนกําลังผลักดันสําคัญในการคลี่คลายขยายตัว ของสังคมมนุษย และพรอมกันไปกับการตอสูระหวางชนชั้นนั้น ก็ไดมีการเจริญเติบโตของวิทยาการแขนง ตางๆ ติดตามมาดวย ความเติบโตจําเริญแหงอํานาจของมนุษยที่มีเหนือธรรมชาติและอํานาจของมนุษยในอัน ที่จะผลิตสิ่งของตามที่ตนตองการ การคนพบเครื่องจักรที่ทํางานไดโดยอาศัยแรงกําลังตางๆ เปนความกาวหนาอยางสําคัญแกผลิตกรรม แตการคนพบเครื่องจักรในยุคแรกนี้มันไมไดนํามาแตความกาวหนาในการผลิตเทานั้น แตมันนํามาซึ่งการ ทําลายกิจกรรมของผูผลิตที่มีเครื่องปนและเครื่องทอผาของตนเอง ทั้งนี้เพราะเครื่องหัตถกรรมแรงงาน ธรรมดาๆ ไมอาจจะแขงขันกับเครื่องจักรที่คนงานคนหนึ่งสามารถคุมเครื่องจักรใหผลิตผาไดปริมาณมากวา ที่แรงงานของคนหนึ่งคนจะทําไดทั้งสัปดาห ดังนั้นแลวเจาของเครื่องมือการผลิตดวยแรงงานคนไมมากนัก จึงตองหลีกทางใหแกคนสองจําพวก จําพวกหนึ่งไดแกชนชั้นนายทุนที่มีเครื่องจักรการผลิตแตไมไดใชเครื่องจักรดวยตนเอง และอีกพวกหนึ่งคือ พวกชนชั้นคนงานอุตสาหกรรมที่ไมมีเครื่องมือในการผลิต แตทํางานแลกกับคาจางจากเจาของเครื่องจักร คือ
- 84 -
นายทุน เจาสมบัติ การเปลี่ยนแปลงดังกลาวมานี้บังเกิดขึ้นโดยไมมีผูใดจะไดสํานึก และโดยที่ไมมีผูใดกะการไว ลวงหนาเลย การเปลี่ยนแปลงนี้เปนผลโดยตรงของความรูใหมที่คนไมกี่คนไดประสบมา และนํามาใชเพื่อ การผลิตเพื่อความมากมูนพูนผลของเขาเอง โดยไมไดคาดถึงผลภายหนาหรือปรารถนาจะไดเห็นผลความ เปลี่ยนแปลงทางสังคมอันจะติดตามมาในภายหลัง นี้เปนความจริงแกการเปลี่ยนแปลงทั้งมวลในสังคมมนุษย กลาวคือ มนุษยไดรับความรูเพิ่มพูนขึ้นเปนลําดับ และไดนําความรูใหมที่ไดออกใชในการผลิต และ โดยการกระทําเชนนี้ไดกอใหเกิดความเปลี่ยนแปลงอันใหญหลวงทางสังคม ความเปลี่ยนแปลงทางสังคม เหลานี้ ไดนําไปสูการขัดกันในระหวางชนชั้น ซึ่งไดบังเกิดขึ้นในรูปขัดกันในเรื่องความคิด หรือเรื่องสถาบัน ไดแกการขัดกันในเรื่องศาสนา ในเรื่องรัฐสภา ในเรื่องความยุติธรรมและเรื่องอื่นๆ การขัดแยงกันแสดง ออกมาในเรื่องตางๆ ดังกลาวนั้น ก็เพราะวาความคิดและสถาบันที่ปรากฏในเวลานั้น ไดถือกําเนิดและเติบโต ขึ้นมาจากแบบการผลิตและความสัมพันธของชนชั้นที่มีอยูเดิม บัณฑิตทางประวัติศาสตรอังกฤษไดยกตัวอยางสถาบันเรื่อง “ฐานันดร” และสถาบันที่เรียกวา “ฐานันดร” ในอังกฤษมีอยูสามฐานันดร ไดแก พวกพระ พวกขุนนาง และพวกสามัญชน แมวาสถาบัน ฐานันดรทั้งสามนี้ยังคงมีอยูตามแบบพิธีแบงสถาบันออกเปนสภาขุนนางและสภาสามัญชนก็ดี แตการ กําหนดฐานันดรนี้ก็ไดสูญเสียความสําคัญไปหมดแลว พรอมกับที่ระบบศักดินาไดถูกกวาดลางไป และไดมี การแบงแยกกันใหมเกิดขึ้นในสังคม คือชนชั้นของพวกนายทุนหรือเจาสมบัติกับชนชั้นของพวกคนงาน ในฝรั่งเศสไมมีการแบงแยกในเรื่อง ฐานันดร เหลือรองรอยอยูเลย และในอเมริกาสิ่งที่เรียกวา ฐานันดร นี้ไมเคยไดยินกันเลย เพราะวาในสมัยที่อเมริกาเติบโตขึ้นมา ระบบศักดินาแทบจะสูญไปหมดแลว อะไรเลาที่ทําใหเกิดขึ้นและแลวไดสลายไปซึ่งความคิดและสถาบันดังกลาวนั้น บัณฑิตทาง วิทยาศาสตรไดชี้ไววา ในที่ทุกหนทุกแหงและทุกกาลสมัย ความคิดและสถาบันตางๆ ยอมจะบังเกิดขึ้นจาก ความคิดความประพฤติของผูคนนั่นเอง ความประพฤติขอแรกไดแกการผลิตสิ่งที่เปนเครื่องยังชีพ อันไดแก อาหาร เครื่องนุงหม และที่อยูอาศัย ในหมูชนที่รวบรวมกันเปนสังคมที่เปนมาในประวัติศาสตรทุกกาลสมัย นับตั้งแตสังคมชาติกุลในยุคดึกดําบรรพ สังคมทาส สังคมศักดินา และสังคมยุคทุนนิยมสมัยปจจุบัน
- 85 -
ความสัมพันธระหวางสมาชิกและกลุมชนเหลานั้นขึ้นอยูแกแบบหรือรูปแบบของการผลิตในสังคม นั้น สถาบันตางๆ หาไดรับการคิดคนสรางขึ้นไวลวงหนาไม แตไดกําเนิดเติบโตขึ้นมาจากความประพฤติที่ เปนขนบธรรมประเพณีของกลุมชนนั้นๆ สถาบันก็ดี, กฎหมายก็ดี หลักแหงศีลธรรมจรรยาก็ดี และความคิด อยางอื่นๆ ก็ดี เพียงแตปรากฎเปนรูปรางออกมาจากขนบธรรมเนียมประเพณีเหลานั้นเทานั้น และประเพณี นั้นเลาก็สัมพันธอยูโดยตรงกับแบบของการผลิตที่เปนอยูในขณะนั้น พูดใหสั้นก็คือ สถาบันตางๆ เปนผลและเปนสิ่งผูกพันอยูกับแบบการผลิต สถาบันและความคิดตางๆ ไมไดเกิดขึ้นโดยเปนอิสระแกตนเอง เพราะฉะนั้น ผลตอไปจึงเปนวา เมื่อแบบการผลิตไดเปลี่ยนแปลงไป เปนตนวา ไดเปลี่ยนแปลงจาก แบบการผลิตของระบบเศรษฐกิจศักดินา ไปสูการผลิตของระบบเศรษฐกิจนายทุน สถาบันและความคิดตางๆ จึงไดเปลี่ยนแปลงตามไปดวย สิ่งที่เคยนับถือกันวาชอบดวยศีลธรรมจรรยาของยุคหนึ่ง ก็ไดกลายเปนสิ่งที่ฝา ฝนศีลธรรมจรรยาของอีกยุคหนึ่ง และในทางกลับกัน สิ่งที่ฝาฝนศีลธรรมจรรยาของยุคหนึ่งก็ไดกลายเปนสิ่ง ที่ชอบดวยศีลธรรมของอีกยุคหนึ่ง และการณก็เปนไปตามธรรมชาติของมันในขอที่วา เมื่อการเปลี่ยนแปลง ทางวัตถุบังเกิดขึ้น การขัดกันในรูปความคิดตางๆ ก็จะเปนผลติดตามมา สถาบันตางๆ ที่มีอยูเดิมก็จะพลัน ประสบความสั่นสะเทือน ประวัติศาสตรแหงการตอสูทางชนชั้นเริ่มมาตั้งแตการอุบัติขึ้นของชนชั้นทีเดียว นั่นคือ เริ่มมาตั้งแต ยุคทาส กลาวคือ เมื่อพวกทาสไดรับการกดขี่ขมเหงจากนายทาสจนอยูในภาวะที่เรียกวาสุดแสนจะทนทานได พวกทาสจึงไดลุกขึ้นตอสูกับชนชั้นนายทาสหลายครั้งหลายหน อยางในกรณีที่มีชื่อเสียงโดงดังของสปาตาคัส ซึ่งไดรวบรวมกองทัพทาสขึ้นตอสูกับพวกนายทาส อยางองอาจกลาหาญแตทวาก็ตองลมเหลวลง เพราะวาพวกเขาไมมีจุดหมายปลายทางอันแนนอนพวกเขาขาด การจัดตั้งอันเขมแข็งเพื่อเปนองคการนําในการตอสูของเขา และประการสุดทายและที่สําคัญยิ่งก็คือ การ รวมกลุมของพวกเขาไมเปนเอกภาพ แตอยางไรก็ดี จากการลุกขึ้นดิ้นรนตอสูของพวกทาสหลายครั้งหลายหนยังผลทําใหระบบ สั่นสะเทือน และในที่สุดก็พังทะลายลงพรอมกับที่สังคมศักดินาไดเขามาแทนที่ และในสังคมนี้ก็เชนเดียวกับ
- 86 -
สังคมทาสในขอที่ยังปรากฏชนชั้น ในเมื่อมีชนชั้นมันก็ยอมหลีกหนีการกดขี่ขูดรีดไปไมพน และดังนั้นการ ดิ้นรนตอสูทางชนชั้นก็ดําเนินตอไป นั่นคือการตอสูของพวกเลก (ซึ่งกลายมาจากทาส) พวกไพรกับพวกเจา ศักดินา ในประวัติศาสตรของแทบทุกประเทศ ไดปรากฏการตอสูทางชนชั้นระหวางพวกเลกหรือไพรกับพวก ศักดินา และตลอดยุคศักดินาพวกไพรพวกเลกไดลุกฮือทําการปลดแอกศักดินาหลายครั้งหลายหน และใน ที่สุด ระบบศักดินาก็ถึงซึ่งกาลอวสานลงไปอีกเชนเดียวกับระบบทาส และพรอมกับการปรากฏตัวออกมาของ ระบบทุนนิยม และในระบบนี้ก็เชนเดียวกับระบบกอนๆ ที่การณยังคงปรากฏอยูของชนชั้น และก็หลีกเลี่ยง จากการตอสูดิ้นรนไปไมพนเชนเคย นั่นคือการตอสูดิ้นรนของชนชั้นคนงานกับชนชั้นเจาสมบัติ หรือนัยหนึ่ง ชนชั้นผูถูกกดขี่ขูดรีดกับชนชั้นผูกดขี่ขูดรีด จะเห็นไดวาการตอสูทางชนชั้นตั้งแตระบบทาสจนกระทั่งถึงระบบทุนนิยม ถึงแมวาจะมีชื่อของชน ชั้นแตกตางกันก็ตาม แตทวามันก็มีเนื้อหาและความหมายอยางเดียวกันนั่นเอง นั่นคือ การตอสูของชนชั้นผู ถูกกดขี่ขูดรีดกับชนชั้นผูกดขี่ขูดรีด และแมจะมีรูปแบบของการตอสูดิ้นรนแตกตางกันไปก็ตาม แตทวาเนื้อ หากของการตอสูดิ้นรนแลวก็เปนอยางเดียวกัน นั่นคือเพื่อแกการปลดเปลื้องภาวะของการถูกกดขี่ขูดรีด ออกไป รูปการตอสูดิ้นรนของชนชั้นขั้นมูลฐานที่สุด คือการดิ้นรนตอสูเพื่ออํานาจทางการเมือง ซึ่งในกรณี แหงการดิ้นรนตอสูของชนชั้นคนงานในทุกวันนี้ เปนการดิ้นรนตอสูเพื่อสถาปนาระบอบประชาธิปไตยของ ประชาชน นี่คือเงื่อนไขอันจําเปนที่จะใหไดมากอน เพื่อปลดปลอยชนชั้นคนงานและสังคมทั้งหลายใหพน จากการถูกขูดรีด เมื่อไดสถาปนาระบอบประชาธิปไตยของประชาชนขึ้นแลว การดิ้นรนตอสูของชนชั้นก็หาไดสิ้นสุด ลงไม หากเปนการดิ้นรนตอสูในรูปใหม แตทวาจุดมุงหมายปลายทางและทายที่สุดนั้น ก็คือการเลิกลมการ ดิ้นรนตอสูของชนชั้น โดยการขจัดเสียซึ่งชนชั้น ทั้งนี้เปนการยกระดับสังคมขึ้นไปสูระดับใหมคือระดับที่ สูงขึ้นไป นั่นคือ สังคมที่สวนรวมไดรับผลดีและสวนตัวของแตละคนก็ไดรับผลดีดวย และนั่นคือ สังคม คอมมิวนิสตหรือสังคมพระศรีอาริย
- 87 -
การตอสูทางชนชั้นนั้นจะไมสะดุดยุติลง ตราบที่ปรากฏยังมีชนชั้นอยูในสังคม การตอสูวันนี้อาจจะ ออนแอและยืดเยื้อ แตวันหนาอาจจะแข็งแกรงและรวดเร็วก็ได ในเมื่อพลังการตอสูของประชาชนผูถูกกดขี่ ขูดรีดไดหลอมตัวเขาเปนเอกภาพ อนึ่ง เกี่ยวกับการตอสูทางชนชั้น นักโฆษณาชวนเชื่อของระบบทุนนิยมไดกลาวหาวานักลัทธิมารกซลัทธิเลนินเปนผูปลุกระดมใหมีการตอสูทางชนชั้น หรือนัยหนึ่งการตอสูทางชนชั้นเปนประดิษฐกรรมของ นักลัทธิมารกซ ซึ่งเปนขอกลาวหาที่ไรสาระ เพราะดังที่กลาวแลวในตอนตนวาการตอสูทางชนชั้น ไดอุบัติ ขึ้นครั้งแรกเมื่อมีการแบงคนในสังคมเดียวกันออกเปนชนชั้น ตั้งแตในยุคครองทาสนั้นแลวและสืบตอกันมา จนบัดนี้ และผูที่กอใหเกิดการแบงชนชั้นขึ้นในสังคมก็หาใชใครที่ไหนไม ก็คือ เจาทาสผูกดขี่ขูดรีดขั้นปฐม ภูมินั่นเอง และตอมากืคือเจาศักดินาในยุคศักดินา และเจาสมบัติหรือนายทุนในยุคทุนนิยมปจจุบัน มารกซปฐมาจารยแหงลัทธิคอมมิวนิสม เปนแตเพียงชี้ใหเห็นและชี้แนวทางในการตอสูเพื่อยกเลิก การแบงชนชั้นเทานั้น และนักลัทธิมารกซ-ลัทธิเลนินเพียงแตเดินตามหนทางแหงการตอสูทางชนชั้นที่ มารกซชี้แนวไวเทานั้น และจากการตอสูทางชนชั้น พรรคแหงลัทธิมารกซ-ลัทธิเลนินก็จะไดเขากุมอํานาจรัฐ และใชอํานาจเผด็จการนําพารัฐ เรียกวาเผด็จการชนชั้นกรรมาชีพ (เผด็จการตอนายทุน)เพื่อนําไปสูการยุติ แหงการตอสูทางชนชั้นในที่สุด.
จากหนังสือ ปทานานุกรมการเมือง ฉบับชาวบาน - สุพจน ดานตระกูล
- 88 -
ตองชวงชิงอํานาจทางการเมืองเพื่อเขาสูอํานาจเศรษฐกิจและวัฒนธรรม การปกครองของรัฐที่เปนระบอบประชาธิปไตย ซึ่งหมายถึงประชาชนมีประชาธิปไตย ทั้งในทาง การเมือง เศรษฐกิจ และวัฒนธรรม หรือนัยหนึ่งปวงชนมีอธิปไตยสมบูรณในการที่จะกําหนดวิถีชีวิตของเขา ทั้งในทางการเมือง เศรษฐกิจและวัฒนธรรมไดตามความปรารถนาของเขาเองแลว นั่นก็หมายความวา ประชาชนสวนใหญเปนผูกุมอํานาจแหงสังคมหรือรัฐนั้นๆ อยางแทจริง และตามเนื้อหาการปกครองเชนนี้ ประชาชนจึงจะกําหนดผูแทนของเขาเองไดตามความปรารถนา ตามวิถีทางของประชาธิปไตย เมื่อเปนเชนนี้ผูแทนหรือคณะผูแทนก็คือผูรักษาผลประโยชนของชนชั้นแหง สังคม ซึ่งถูกกําหนดหรือเลือกตั้งโดยประชาชนของสังคมนั้นๆ นั่นเอง อันหมายถึงเปนการปกครองของ ประชาชน โดยประชาชนและเพื่อประชาชน แตในทางตรงกันขาม ถาระบอบการปกครองไมเปนประชาธิปไตย อํานาจในทางการเมือง เศรษฐกิจ และวัฒนธรรมไมไดอยูในกํามือของประชาชนสวนใหญ หากแตตกอยูในมือของชนกลุมนอย ดัง ปรากฏการณที่ผานมาในยุคทาส ยุคศักดินาและยุคทุนนิยมในปจจุบัน ก็เปนธรรมดาที่ชนกลุมนอยนี้จะตอง เลือกหรือแตงตั้งผูแทนชนชั้นของเขาขึ้นเปนผูพิทักษรักษาผลประโยชนของชนชั้น และในขณะเดียวกัน ประชาชนสวนใหญซึ่งตกอยูภายใตอิทธิพลทางการเมืองและเศรษฐกิจ จึงไมมีโอกาสที่จะกําหนดผูแทนและ มีคณะผูแทนชนชั้นของตนเองไดตามปรารถนา และดังนั้น คณะผูแทนในสังคมเชนนี้ก็เปนเพียงคณะผูแทน ของชนกลุมนอยเทานั้นเอง ดังที่เปนอยูในระบอบเผด็จการธนาธิปไตยในขณะนี้ กลาวแตโดยยอก็คือ ระบอบการปกครองของสังคมที่เปนประชาธิปไตยเทานั้น ประชาชนสวนใหญ จึงจะมีโอกาสมีคณะผูแทนดําเนินกิจการทางการเมืองแทนชนชั้นของเขาไดอยางแทจริง และระบอบการ ปกครองของสังคมที่ไมเปนประชาธิปไตย ประชาชนสวนใหญจะไมมีโอกาสมีคณะผูแทนพิทักษรักษา ผลประโยชนของเขาเลย หากคณะผูแทนในสังคมที่ไมเปนประชาธิปไตยเชนนั้น ก็เปนเพียงคณะผูแทนรักษา ผลประโยชนของชนกลุมนอยที่กุมอํานาจเศรษฐกิจไวในกํามือเทานั้น ซึ่งอาจจะเปนกลุมศักดินาหรือกลุม นายทุน ตามกาลสมัย หรือนัยหนึ่ง ชนชั้นใดเปนผูกุมอํานาจในทางเศรษฐกิจแหงสังคม ชนชั้นนั้นก็จะมีคณะ ผูแทนดําเนินกิจการทางการเมือง เพื่อพิทักษรักษาไวและนํามาซึ่งผลประโยชนของเขา
- 89 -
แตอยางไรก็ตาม ไมวาจะเปนคณะผูแทนของประชาชนสวนใหญ หรือคณะผูแทนของชนกลุมนอย ตางก็มีเจตจํานงตรงกันอยูประการหนึ่ง คือเจตจํานงที่จะพิทักษรักษาไวและนํามาซึ่งผลประโยชนของกลุมที่ ตนเปนผูแทน หรือพิทักษรักษาไวและนํามาซึ่งผลประโยชนแหงชนชั้นของตัว ดวยประการฉะนี้ กฎหมายที่ถูกตราออกมาโดยคณะผูแทนของชนชั้นใดก็เปนกฎหมายที่มีลักษณะ และสาระเพื่อพิทักษรักษาไว และนํามาซึ่งผลประโยชนของชนชั้นนั้น ดังเชนกฎหมายในยุคทาส ก็พิทักษรักษาไวและนํามาซึ่งผลประโยชนของนายทาส เชน กฎหมายแหง บาบิลอน ซึ่งบัญญัติไววา “บุคคลหนึ่งอาจมีสิทธิเหนือบุคคลหนึ่งได เชนเดียวกับที่เขามีสิทธิ์เหนือโคเหนือ กระบือตัวหนึ่งฉะนั้น” กฎหมายในยุคศักดินา ยุคทุนนิยม ก็เชนเดียวกัน ลวนแตเปนกฎหมายที่พิทักษรักษาไว และนํามาซึ่ง ผลประโยชนของพวกศักดินาและพวกนายทุนดังเชน กฎหมายรัฐธรรมนูญ กฎหมายพรรคการเมือง กฎหมาย เลือกตั้ง กฎหมายปองกันการกระทําอันเปนคอมมิวนิสต และกฎหมายอื่นๆ อีกหลายฉบับและหลายมาตรา ของไทยในปจจุบันนี้ กฎหมายก็เชนเดียวกับสรรพสิ่งตางๆ ในโลก ในขอที่วาไมเปนสิ่งคงกระพันหากยอมเปลี่ยนแปลง แกไขไดเสมอ ตามเจตจํานงของชนชั้นที่กุมอํานาจในทางเศรษฐกิจ การเมืองและวัฒนธรรมของสังคม ดังนั้น การที่จะใหไดมาซึ่งกฎหมายเพื่อพิทักษรักษาไวและนํามาซึ่งผลประโยชนแกชนชั้นใดชน ชั้นหนึ่ง ชนชั้นนั้นจะตองชวงชิงอํานาจทางการเมืองใหไดเสียกอน เพราะอํานาจทางการเมืองเปนปจจัย ประการแรกและประการสุดทายในการเขากุมอํานาจรัฐ และเปนหนทางเขาสูอํานาจทางวัฒนธรรมและ เศรษฐกิจซึ่งจะยังผลใหไดมาซึ่งกฎหมายที่จะรักษาผลประโยชนแหงชนชั้นของตน ในยุคทาส เจาทาสเปนฝายกุมอํานาจรัฐ จึงตรากฎหมายออกมาเพื่อรักษาผลประโยชนของเจาทาส
- 90 -
ในยุคศักดินา เจาศักดินาเปนฝายกุมอํานาจรัฐ จึงตรากฎหมายออกมาเพื่อรักษาผลประโยชนของเจา ศักดินา ในยุคทุนนิยม เจาสมบัติหรือนายทุนเปนฝายกุมอํานาจรัฐ จึงตรากฎหมายออกมาเพื่อรักษา ผลประโยชนของเหลาเจาสมบัติหรือนายทุน ดังที่เปนอยูในประเทศไทยขณะนี้ ฉะนั้น หากมหาชนอันเปนชนสวนใหญของสังคม ซึ่งอยูรอนนอนทุกขเพราะถูกกดขี่ขูดรีดตลอดมา นับแตยุคทาส ยุคศักดินา และยุคทุนนิยมในปจจุบัน ดังการมีกฎหมายเพื่อรักษาผลประโยชนแหงชนชั้นของ ตน มหาชนก็จะตองเจริญรอยตามเจาทาส เจาศักดินาและเจาสมบัติหรือนายทุน นั่นคือ การเขากุมอํานาจรัฐ และเมื่อนั้นมหาชนจึงจะมีกฎหมายเพื่อผลประโยชนของมหาชน และนั่นหมายถึงความอุดมสมบูรณและ ความผาสุก ที่มหาชนพึงจะไดรับจากสังคมรวมกัน.
จาก ปทานานุกรม การเมือง ฉบับชาวบาน ---สุพจน ดานตระกูล
- 91 -
กาวหนา ในสังคมทุกยุคทุกสมัย ความรูสึกนึกคิดของชนชั้นปกครองไดแผครอบคลุมอยูเหนือสังคมโดยทั่วไป เพราะมีสถาบันตางๆ เปนเครื่องมือ เชน กฎหมาย ตํารวจ อัยการ ศาล เรือนจํา เปนตน แตในขณะเดียวกันก็มี ความรูสึกนึกคิดของฝายผูถูกปกครองหรือฝายปกครองบางคนที่เขาถึงสัจจธรรมที่ดีกวาสูงกวา ควบคูกันไปดวย เชนนี้ตลอดมาทุกยุคทุกสมัย และความรูสึกนึกคิดที่เกิดขึ้นใหมนี้ เราเรียกวา ความรูสึกนึกคิดที่กาวหนา และ พวกที่มีความรูสึกนึกคิดเชนนี้เราเรียกวา พวกหัวกาวหนา ถาหากมนุษยเรา ไมมีความรูสึกนึกคิดที่กาวหนา ปานฉะนี้เราก็คงจะยังมาไมถึงยุคแหงอารยธรรมนี้อยาง แนนอน คงจะยังหลับใหลไดปลื้มอยูในยุคอนารยชนนั้นเปนแน ถูกแลว สังคมจะไมหยุดนิ่งและพัฒนาไปสู ความเจริญกาวหนาอยูเสมอ แตถาหากความรูสึกนึกคิดของมนุษยไมเคลื่อนไหวเปลี่ยนแปลงและไมนํามาพัฒนา สังคม ปลอยใหสังคมพัฒนาไปตามธรรมชาติของมันเองตามยถากรรมแลว เปนการแนนอนเหลือเกินวามนุษย เราจะยังไมรูจักกับคําวา “ศิวิลัย” แตนี่ดวยความเคลื่อนไหวเปลี่ยนแปลงของความรูสึกนึกคิดที่กาวหนา สังคมจึง ถูกพัฒนา โดยความรูสึกนึกคิดของมนุษยอีกแรงหนึ่งนอกเหนือจากแรงธรรมชาติที่เปนไปเอง ใหไปสูความ เจริญ ไปสูสภาพที่ดีกวา และก็ความรูสึกนึกคิดของมนุษยนั้นถูกกําหนดขึ้นโดยสภาพแวดลอมของสังคมนั่นเอง และในเมื่อความรูสึกนึกคิดของมนุษยกลับมาพัฒนาสังคมตอไปอีก ดังนั้นมนุษยจึงอยูในสภาพที่หนีจาก ความลาหลังไปสูความกาวหนาอยูเรื่อยๆ อยางไมหยุดยั้ง (สภาพแวดลอมของสังคมเปนเครื่องกําหนดความรูสึก นึกคิดและความรูสึกนึกคิดที่ไดรับการพิจารณาและกลั่นกรองดีแลวจากจิต ก็จะกลับมาพัฒนาเปลี่ยนแปลง สังคม) แตอยางไรก็ดี ความเปลี่ยนแปลงทุกสิ่งทุกอยางในโลกนี้ยอมจะตองมีเหตุมากระทําใหเกิดการ เปลี่ยนแปลง ไมใชอยูเฉยๆ มันจะเปลี่ยนแปลงไปเอง และก็การเปลี่ยนแปลงไปสูความกาวหนาของสังคมและ ความรูสึกนึกคิดของมนุษยก็ยอมจะตองมีเหตุมากระทําหรือเหตุของการเปลี่ยนแปลงเชนกัน แตอะไรเลาที่มาเปนเหตุใหสภาพของสังคมและความรูสึกนึกคิดเปลี่ยนแปลงไปสูความกาวหนา ถา ไมใชเหตุอันเนื่องมาจากเศรษฐกิจเปนมูลฐานอันสําคัญ ดังที่ทานปรัชญาเมธทานหนึ่งไดกลาวเอาไววา “การ เศรษฐกิจเปนพื้นฐานอันสําคัญประการแรกของสังคม” และดังนั้นการเปลี่ยนแปลงของสังคมและความรูสึกนึก
- 92 -
คิดของมนุษย ก็ยอมจะเนื่องมาจากพื้นฐานอันนี้อยางเที่ยงแทแนนอน และก็ในทํานองเดียวกัน สภาพของสังคม และความรูสึกนึกคิดของมนุษยจะไปสูความกาวหนาที่ดีกวาได อยูที่การเปลี่ยนแปลงที่พื้นฐาน คือการเศรษฐกิจ นั้นเอง ดังตัวอยางเชนในปลายยุคชุมชนบุพกาล การเศรษฐกิจเริ่มที่จะขยายตัวออกไป จนไดทําใหบังเกิดการ แลกเปลี่ยนคาขาย และทําใหบังเกิดกรรมสิทธิ์ในทรัพยสินเปนสวนปจเจกชนขึ้น และพรอมกับที่ผลิตผล ขยายตัว พลังการผลิตก็เพิ่มปริมาณขึ้น และเพื่อที่จะใหไดพลังการผลิตมาเพิ่มปริมาณผลิตผลใหมากขึ้น จึงไดมี การกวาดตอนผูคนไปเปนาส และในที่สุดยุคชุมชนบุพกาลก็ถึงแกกาลอวสาน โดยยุคทาสเขามาแทนที นี่จะเห็น ไดวาการที่ยุคทาสเขามาแทนที่ยุคชุมชนบุพกาลไดนั้น ก็โดยการคลี่คลายขยายตัวทางเศรษฐกิจเปนมูลเหตุ และเนื่องจากพวกทาส ไดรับการกดขี่จากบรรดาพวกเจาของทาสอยางทุนโหดราย พวกทาสถูกถือ เสมือนหนึ่งเปนสตวเลี้ยง เมื่อนายทาสไมพอใจขึ้นมาจะฆาอยางไรก็ได ผลิตผลตางๆ ในสังคมอันเกิดจาก แรงงานและหยาดเหงื่อของพวกทาส พวกทาสหาไดมีสิทธิ์ในผลิตผลเหลานี้แตประการใดไม เมื่อพวกทาสถูก ถือเสมือนสัตวเลี้ยง และดังนั้นพวกทาสจึงไดมีการดิ้นรนในอันที่จะปลดแอกภาวะแหงความเปนทาสออกไป ครั้งแลวครั้งเลา และในที่สุดจากการสนับสนุนของอิสระชนและพวกทาสที่มีฝมือในการรบ ซึ่งไดรับการปลด เปลื้องใหเปนอิสระชนกอนหนานั้นแลว ระบบทาสก็ถึงซึ่งภินทนาการและระบบศักดินาก็ไดเขามาแทนที่ ภายใตระบบศักดินาก็เชนเดียวกับระบบทาส คือความเจริญกาวหนาทางเศรษฐกิจ ไดกาวหนาไปอยางไม หยุดยั้ง พรอมกับความขัดแยงทางชนชั้น เจาศักดินากับพวกไพรและอิสระชน และความขัดแยงในรูปแบบการ ผลิตศักดินาที่เปนอุปสรรคตอเศรษฐกิจที่จะกาวหนาตอไป ซึ่งในที่สุดระบบศักดินาก็พังทลายลงไปอีก และ ระบบทุนนิยมที่กาวหนากวาไดเขามาแทนที่ แตระบบทุนนิยมก็จะประสบชะตากรรมเชนเดียวกับระบบอื่นๆ ที่ ผานมาแลว เพราะระบบทุนนิยมโดยตัวของมันเองเมื่อถึงที่สุดแลว ก็จะเปนอุปสรรคตอความกาวหนาของการ เศรษฐกิจที่จะตองพัฒนากาวหนาตอไปอยางไมหยุดยั้ง ดังกลาวนี้คือความหมายของคําวา “กาวหนา” .
จาก ปทานานุกรม การเมือง ฉบับชาวบาน--- สุพจน ดานตระกูล
- 93 -
กาวกระโดด การเปลี่ยนแปลงทางปริมาณที่กําลังคอยเปนคอยไปในสังคมทุนนิยมขณะนี้ เปนการเตรียมตัวเพื่อ การเปลี่ยนแปลงทางคุณภาพอยางขุดรากเงาในโครงสรางของสังคมในกาลตอไป แตการกาวกระโดดทางธรรมชาติยอมจะแตกตางกับการกาวกระโดดทางสังคมอยางแนนอน เพราะ การกาวกระโดดทางธรรมชาตินั้นยอมเปนไปเองอยางชาๆ และโดยไรความสํานึก หากแตการกาวกระโดด ทางสังคมนั้นเปนไปดวยความสํานึกอันถูกตองตามกาลสมัย และการกาวกระโดดอาจจะอยูในลักษณะของ การกระทําอันรีบดวนก็ได หรืออาจจะเปนระยะเวลาอันยาวนานก็ได แลวแตภาวะแวดลอมชองแตละสังคม และความสํานึกของประชาชน สังคมเกาคือสังคมทุนนิยมจะถูกทิ้งไวเบื้องหลัง คงเหลือไวแตชื่อในประวัติศาสตร และสังคมใหม คือสังคมแหงสังคมนิยมและสังคมคอมมิวนิสต จะเขามาแทนที่ถัดไปตามลําดับอยางแนนอน เพราะการกาว กระโดดเปนลักษณะอาการหนึ่งหรือกฎอันหนึ่งในการเปลี่ยนแปลงของธรรมชาติ และสังคมก็คือธรรมชาติ อยางหนึ่งจะตองเปลี่ยนแปลงเชนเดียวกัน ดังที่เปนมาแลวในประวัติศาสตร.
จาก ปทานานุกรม การเมือง ฉบับชาวบาน ---สุพจน ดานตระกูล
- 94 -
ขูดรีด ในวาระแรกที่การขูดรีดอุบัติขึ้น เปนไปในรูปแบบของการขูดรีดแรงงาน โดยนายทาสทําการขูดรีด แรงงานพวกทาส โดยที่ทาสถูกถือเสมือนหนึ่งสัตวเลี้ยงและเปนสมบัติโดยเด็ดขาดของนายทาส ซึ่งนายทาส จะเฆี่ยนตี ทารุณอยางไรก็ได และก็โดยที่นายทาสตองการผลิตผลเพื่อเพิ่มพูนความมั่งคั่งสมบูรณ ดังนั้นนาย ทาสจึงระดมการใชพลังงานแรงงานขอพวกทาสในการผลิตอยางหามรุงหามค่ํา อยางกรณีของพวกทาสที่ทํา หนาที่กรรเชียงเรือพาณิชยทองไปในทะเล ในสมัยที่มนุษยยังไมรูจักกับเครื่องจักรกล พวกทาสที่ทําหนาที่ กรรเชียงเรือจะถูกพันธนาการดวยโซตรวนติดอยูกับทองเรือเพื่อปองกันการหลบหนี และก็ตองตีกรรเชียงอยู เชนนั้นตลอดวัน ตลอดคืน จนกวาเรือจะไปถึงจุดหมายปลายทาง ตอจากการขูดรีดแรงงานพวกทาส ก็เปนการขูดรีดของพวกศักดินาตอพวกไพรพวกเลก ซึ่งการขูดรีด ในรูปแบบนี้นับวาเปนการขูดรีดที่ทารุณโหดรายที่อาจจะหนักกวาระบบทาส เพราะการขูดรีดในระบบนี้ พวกไพรพวกเลกมีหวังที่จะอดตาย แตระบบทาสนั้นเจาของทาสไมปลอยใหทาสอดตายเพราะหากตายก็จะ เปนการสูญเสียทรัพยสินอยางหนึ่งไป สวนการขูดรีดในรูปแบบศักดินานน พวกศักดินาหรือเจาที่ดิน นอกจากจะขูดรีดเอาผลิตผลจากพวกไพรพวกเลกในสังกัดใหมากที่สุดเทาที่จะมากได ไมตองรับผิดชอบใน การอดตายของพวกไพรพวกเลกเหลานั้นมากที่สุดก็แลวกัน และผลิตผลเหลานั้นก็เกิดขึ้นจากหยาดเหงื่อของ พวกไพรพวกเลกนั้นเอง และพวกนี้ก็ตองจํายอมใหพวกศักดินาซึ่งเปนเจาของที่ดิน หรือเปนเจาของเครื่องมือ การผลิตดวย ทําการขูดรีดไปตลอดยุคศักดินาอันยาวนาน เพราะพวกไพรฯ มีแตแรงงานไมมีที่ดินและ เครื่องมือการผลิตเปนของตัวเอง และก็การขูดรีดในรูปแบบดังกลาวนี้แหละที่ไดกลายมาเปนการขูดรีดแบบ คาเชาที่ดินในปจจุบันนี้ ซึ่งพวกชาวนาทั้งหลายตระหนักดี ถัดจากการขูดรีดแบบนี้ก็ถึงการขูดรีดแบบใหมอีกรูปแบบหนึ่ง คือ การขูดรีดในรูปแบบของการซื้อ ขายสินคา กลาวคือผูผลิตสินคาพยายามจะขายสินคาของตนใหไดราคาสูงกวาตนทุนการผลิตใหมากที่สุด เทาที่จะทําได สวนพอคาคนกลางก็พยายามที่จะขายสินคาของตนใหไดราคาสูงกวาราคามที่ตนซื้อมาใหมาก ที่สุดเทาที่จะมากได มันจึงเปนการขูดรีดกันหลายชั้นหลายตอ และภาระก็ตกอยูแกผูบริโภครวมทั้งผูออกแรง ในการผลิตตางๆ ดวย
- 95 -
การขูดรีดในรูปแบบการซื้อขายสินคานี้ไดรวมเอาการขูดรีดแรงงานทาสไวดวย แตทวาเปลี่ยนโฉม ใหมแทนที่จะเปนนายทาสกับพวกทาสอยางเกากอน กลายเปนนายทุนกับกรรมกรหรือชนชั้นกรรมาชีพ ที่ถูก นายทุนขูดรีดเอามูลคาสวนเกินและแรงงานสวนเกิน ตัวอยางการขูดรีดกรณีของชาวนา ซึ่งเปนทีนาสงสัยวาทําไมชาวนายังยากจน ทั้งๆที่ขาวสารซึ่งเปน ผลิตผลของชาวนามีราคาสูง ซึ่งถามองดูราคาขาวสารแลว จะไมนาเชื่อเลยวาชาวนาจะยากจน แตความจริง เปนอยางไรเลา ขาวสารนั้นราคาสูงจริง แตทวาชาวนายังยากจนอยูเชนเดิมจริงเชนกัน นี่มันอะไร ก็เพราะวา กวาที่ขาวสารจะมาอยูในหมอขาวรานขายอาหารหรือผูบริโภคนั้น มันไดผานเจานายมาแลวมากหนาหลายตา นับแตพอคาปลีก แลวก็โรงสี แลวก็เอเยนตใหญของโรงสีแลวก็รานคายอย และในที่สุดจึงมานอนเรียงเม็ดอยู ในหมอของผูบริโภคหรือรานขายอาหาร จากการที่ขาวถูกเปลี่ยนมือแตละครั้ง จากพอคาขาวเปลือก จนกระทั่งถึงผุบริโภคนั้น ไดเพิ่มราคาของมันใหสูงทับทวีขึ้นทุกที ยิ่งเปลี่ยนมือมากเทาไรคาตัวของขาวก็ยิ่ง สูงขึ้นมากเทานั้น ทังนี้รวมถึงระยะทางอันยาวไกลที่มันผานมานั้นดวย ที่มีสวนสงเสริมราคาของขาวให สูงขึ้น นับแตพอคาขาวเปลือกจนถึงรานคาอาหาร และพอคาใหญสงขาวสารออกนอก การขูดรีดในรูปของ ดอกเบี้ยและคาเชาโดยธนาคารและเจาที่ดิน ไดเปนยาดําผสมการขูดรีดอยูทุกขั้นตอน สวนตัวผูผลิตเองหรือชาวนานั้น แนนอนเขาไมมีอํานาจที่จะกําหนดราคาขาวของเขาได ทั้งๆที่ขาวนั้น เปนของชาวนา และก็แนนอนที่พอคาขาวเปลือกหรือผูซื้อขาวจากชาวนาพยายามที่จะซื้อใหต่ําที่สุดเทาที่จะ ต่ําได และในขณะเดียวกันเขาก็เอาไปขายใหแกโรงสีใหสูงที่สุดเทาที่จะสูงได และโรงสีก็เชนเดียวกับพอคา ขาวเปลือก คือพยายามซื้อใหต่ําและขายใหสูง ดังนั้นผูเกี่ยวของในเรื่องขาวแตละขั้นตอน (ยกเวนผูบริโภค และชาวนา)พยายามเพิ่มราคาขาวใหสูงขึ้นจากมูลคาจริงของมันเพื่อหวังผลกําไรของฝายที่เกี่ยวของ ดังนั้น จึงไมแปลกที่ชาวนาจะยังคงอยูในสภาพที่ยากจน และผูบริโภคจะตองซื้อขาวสารในราคาแพง และผูมีอํานาจมากที่สุดในการกําหนดราคาขาวนั้นก็คือผูที่กุมอํานาจเศรษฐกิจไวมากที่สุด ซึ่งอาจจะเปน เจาของโรงสีหรืออาจจะเปนนายทุนคนกลางพอคาสงขาวออกนอก แตอยางไรก็ดีมันก็ยังมีสวนสัมพันธกับ สินคาประเภทอื่นๆ ดวย และก็หลีกไมพนที่ตลาดโลกทุนนิยมจะเขามามีบทบาทรวมดวยอยางสําคัญ จากการ เพิ่มราคาเกินมูลคาจริงของมัน รวมทั้งมูลคาสวนเกินนี่ละคืออาการของการขูดรีด ซึ่งเปนการขูดรีดทั้ง ผูบริโภคและผูออกแรงงานผลิตในทุกขั้นตอน คือทั้งชาวนา กรรมกรโรงสี กรรมกรขนสง ฯลฯ
- 96 -
และในกรณีของขาวสารนี้ ยังมีการขูดรีดสลับซับซอนอื่นๆ อีกมากมายนักในตลาดของโลกทุนนิยม ปจจุบัน เชน แปะเจี๊ยะ คอรรัปชั่น คาใบอนุญาต คานายหนา และคาอะไรอีกรอยแปด สุดแลวแตจะคนควาหา มาเปนเหตุเอาเงินฟรีๆ ได นอกจากการขูดรีดในรูปแบบดังกลาวมานี้แลว ยังมีการขูดรีดอีกแบบหนึ่ง ซึ่งคนสวนมากรูจักกับ มันดีมาแลว นั่นคือ การขูดรีดในรูปแบบดอกเบี้ยและคาเชาซึ่งอาจจะเปนดอกเบี้ยของธนาคาร โรงรับจํานํา หรือเจาที่ดิน (ซึ่งขูดรีดทั้งแรงงาน คาเชาที่นา และดอกเบี้ยจากเงินกู) หรือของเอกชนคนใดคนหนึ่งที่หากิน ทางใหเงินกู นอกจากนี้ ยังมีการขูดรีดอีกชนิดหนึ่งซึ่งดําเนินการโดยสถาบันอันยิ่งใหญที่สุด นั่นคือการขูดรีดใน รูปแบบภาษีอากร ซึ่งดําเนินการโดยรัฐ แตการขูดรีดชนิดนี้มีขอยกเวนอยูวา ถาหากเงินภาษีอากรที่รัฐเก็บไป จากประชาชนนั้นไดกลับมาเปนบริการประชาชนสมกับคาภาษีอากรที่เขาตองเสียไปแลว ก็หาอยูในขายของ การขูดรีดไม หากแตเงินภาษีอากรที่รัฐเก็บไปนั้นสวนใหญถูกใชไปเปนเงินเดือน เงินสวัสดิการ อยางไมได สัดสวนกับรายไดของราษฎรสวนขางมาก รวมทั้งการทุจริตของนักการเมืองชั่วๆ และขาราชการเลวๆ ไมได กลับมาบริการประชาชนอยางสมน้ําสมเนื้อกับที่เขาตองเสียไปแลว ก็หนีขายของการที่จะถูกเรียกวา ขูดรีดไป ไมพน จากการที่การขูดรีดอุบัติขึ้นดวยการปรากฏของชนชั้น ดังนั้น การขูดรีดจะหมดไปก็ไดดวยการลมเลิก ชนชั้นเชนกัน. จาก ปทานานุกรม การเมือง ฉบับชาวบาน ---สุพจน ดานตระกูล
- 97 -
ขาราชการ คนไทยมีความเกรงและกลัวตอขาราชการมาแตไหนแตไร สวนหนึ่งเพราะไมรูวา “ขาราชการ” มี กําเนิดมาจากไหนและหมายความวาอยางไร คําไทยเรียกขาราชการ ในประเทศที่มีพระมหากษัตริยเปนองคประมุข และเรียกขารัฐการในประเทศ ที่มีประธานาธิบดีเปนประมุข หรือปกครองแบบสาธารณรัฐ แตจะเรียกอยางไรความหมายของมันก็ตรงกัน อยูนั่นเอง ขาราชการ เกิดขึ้นครั้งแรกไมใชในรูปแบบที่เรารูจักกันในปจจุบันนี้ หากในรูปแบบของผูคุมทาส คือ จากการที่นายทาสมีทาสเปนสมบัติเปนจํานวนมากมาย จนไมสามารถจะควบคุมดูแลใหทั่วถึงไดโดยตนเอง จึงไดจัดใหมีผูคุมทาสขึ้น ผูคุมทาสนี้อาจจะจางมาจากอิสรชนหรือพวกทาสที่ไดรับการปลดปลอยแลว และ การจัดใหมีผูคุมทาสทํางานและดูแลผลประโยชนนี้แหละ เปนสถาบันสําคัญประการแรกของรัฐ และดวยการ ที่ทาสถูกถือเสมือนหนึ่งสัตวเลี้ยง ดังนั้นจึงเปนการไมแปลกที่พวกทาสจะถูกกดขี่ ทารุณ ขูเข็ญบังคับจาก บริวารของนายทาส และนี่เปนการกดขี่ทารุณครั้งแรกที่อุบัติขึ้นระหวางชนชั้นปกครอง (บริวารนายทาส)กับ ชนชั้นผูถูกปกครอง (พวกทาส) และในระยะเวลาอันยาวนานตอมาสังคมก็ไดวิวัฒนาการมาถึงยุคที่มีรัฐ และ พรอมกันนั้นพวกผูคุมทาสและนายทาสสวนหนึ่งก็ดวิวัฒนาการมาในรูปแบบของเจาผูครองนครและขาราช บริพาร และนี่..เปนครั้งแรกที่ปรากฏในรูปแบบของชนชั้นปกครองอยางเดนชัด ซึ่งเปนที่ยอมรับและรับรูของ สังคม และจากการที่นครรัฐไดขยายตัวกวางขวาวออกไปจนกลายมาเปนประเทศดังที่รูจักกันในทุกวันนี้ ได ทําใหชนชั้นปกครองซึ่งรวมขาราชการหรือขารัฐการ ไดลงหลักปกมั่นในสังคม จนกลายเปนสถาบันอัน จําเปนซึ่งจะขาดเสียมิไดของสังคม และก็กลายเปนอาชีพชนิดหนึ่งไป คืออาชีพปกครอง และก็โดยอาชีพ ปกครอง ไมมีการผลิต ดังนั้นเพื่อที่จะใหผูมีอาชีพชนิดนี้ดํารงอยูได จึงไดเกิดการเก็บภาษีอากรขึ้น และจากการที่ถือกันในยุคกอนๆวา ประชาชนอยูไดเพราะบารมีของหัวหนาชนชั้นปกครอง คือ พระราชาธิบดี ดังนั้น ขาราชการหรือชนชั้นปกครองจึงถือตัววาเปนนายของประชาชน และจากการที่ถือวา
- 98 -
เปนนาย จึงไดกดขี่ขมเหงรังแกประชาชน เชนเดียวกับที่บริวารของนายทาสปฏิบัติตอพวกทาสในสมัยกอน โนน มันเปนเรื่องตลกสิ้นดีที่ผูเลี้ยงกลายเปนขี้ขาและผูถูกเขาเลี้ยงกลายเปนนาย มันก็เปนเชนเดียวกับที่ มนุษยสราง ”เทวดา” ขึ้นมาแลวก็หมอบกราบคาบแกวอยูแทบเทา “เทวดา” แตความเท็จก็ยอมจะหลีกหนีไปเมื่อความจริงมาปรากฏตัวขึ้น เชนเดียวกับที่ความมืดสลายไปเมื่อ ความสวางเขามาแทนที่ ในทํานองเดียวกันเมื่อการคลี่คลายขยายตัวทางประชาธิปไตย ไดแผไปอยาง กวางขวาง ไดเปนผลทําใหประชาชนมีความตระหนักในความจริงที่วา ชนชั้นปกครองตางหากที่อยูไดเพราะ ประชาชน ไมใชประชาชนอยูไดเพราะชนชั้นปกครอง และดวยเหตุดังนี้ประเทศที่เปนประชาธิปไตยที่ ประชาธิปไตยไดฝงรากลึกลงไปในจิตใจของประชาชน ความเขาใจวาประชาชนเปนขี้ขา ความเขาใจวา ขาราชการหรือขารัฐการเปนนายประชาชนจึงไมมี และในทางตรงกันขาม ชนชั้นปกครองหรือขาราชการ หรือขารัฐการกลับสํานึกในความจริงวา ตูขานี้เปนลูกจางของประชาชนหรือเปนผูรับใชประชาชน ดวยความสํานึกเชนนี้ การปฏิบัติตอประชาชนของพวกทานขาราชการหรือชนชั้นปกครองเหลานั้นจึง เปนไปดวยความลมุนลมอม เปนไปดวยความมีอัธยาศัยไมตรีอันดีงาม ซึ่งจะหาไมพบในประเทศที่ไมมี ประชาธิปไตย และเพื่อใหสมกับที่ประชาชนเปนผูเลี้ยงขาราชการหรือชนชั้นปกครอง (โดยการเสียภาษี หรือ ใหสมกับฐานะที่ประชาชนเปนนายจาง) ดังนั้น ในประเทศประชาธิปไตยบางประเทศ จึงใหสิทธิแกประชาชนในการที่จะถอดถอนขาราชการ หรือขารัฐการ บางตําแหนงที่ประชาชนไมพอใจได เชน นายอําเภอ ผูวาราชการจังหวัด อัยการ ผูพิพากษา เปนตน ก็ทําไมเขาจะไมใหสิทธิเชนนี้เลา ในเมื่อคณะผูบริหารงานหรือรัฐบาลของประเทศประชาธิปไตย เหลานั้นไปจากประชาชน จึงยอมที่จะเห็นใจและเขาใจประชาชนดี และไมกลาที่จะดื้อดานตอความตองการ อันชอบธรรมของประชาชนอยางเด็ดขาด ขาราชการหรือขารัฐการ ซึ่งหมายความถึงขาราชการประจําและการเมืองและกินเงินเดือนของ ประชาชน (จากภาษีอากร) ดังนั้น ขาราชการตั้งแตหัวหนาแถวจนถึงหางแถวจึงเปนลูกจางของประชาชน ขาราชการไมใชนายประชาชน ขาราชการคนใดคณะใดกดขี่ขมเหงประชาชนหรือดื้อดานตอความตองการอัน
- 99 -
ชอบธรรมของประชาชนแลว ก็ถือวาเปนการทรยศตอประชาชนอยางไมควรไดรับอภัยทีเดียว !!! และเหตุการณเชนนี้จะไมเกิดขึ้นเปนอันขาดในประเทศประชาธิปไตยเลย แตตรงขามในประเทศเผด็จ การที่ลาหลังตอความเจริญ ไมวาจะโดยคณะบุคคลหรือ “คนเดียว” เรามักจะพบกับเหตุการณดังกลาวนี้ เสมอ.
จาก ปทานานุกรม การเมือง ฉบับชาวบาน ---สุพจน ดานตระกูล
- 100 -
ความคิดทางชนชั้น ตอนที่๑ พรอมกับการเติบโตของการผลิตแบบทุนนิยม การขัดกันในทางสัมพันธแบบศักดินาก็ไดอุบัติขึ้น กลาวคือในการผลิตแบบใหมนั้น ทุนเปนปจจัยสําคัญที่สุดในทางปฏิบัติ ซึ่งในระบบเศรษฐกิจศักดินามิไดถือ เชนนั้นตามที่เราไดเห็นมาแลว เมื่อเปนเชนนั้น จึงเกิดปะทะกันระหวางความคิดตางๆ ที่กําเนิดขึ้นมาจาก ระบบเศรษฐกิจแบบทุนนิยม ไมรับนับถือความคิดแบบขลังในเรื่องเทวสิทธิ์ของกษัตริยอีกตอไป แตถือวา “จะเก็บภาษีจากราษฎรโดยราษฎรไมรูไมเห็นไมได” ความคิดแบบใหมตองการสิทธิ์ในการคาขายอยางเสรี และตองการจินตภาพทางศาสนาอันใหม ซึ่งเทิดทูนสิทธิ์ของเอกชนยิ่งขึ้น และลดอํานาจควบคุมของ สวนกลางลงมา อยางไรก็ดีพฤติการณที่แสดงออกประหนึ่งวาพวกอิสระชนไดตอสูอยางยอมพลีชีพ เพื่อสิทธิและ แบบทางศาสนาอันเปนเรื่องนามธรรมนั้น แทที่จริงแลวเปนการตอสูของระบบเศรษฐกิจสองรูปแบบ คือ ระบบเศรษฐกิจแบบทุนนิยมที่เติบโตขึ้นมา กับระบบเศรษฐกิจแบบศักดินาที่กําลังวอดวายไป สวนการปะทะ กันในทางความคิดนั้นเปนแตเหตุขั้นรองลงมา ดวยเหตุผลดังประจักษอยูนี้ นักวิทยาศาสตรแหงประวัติศาสตรจึงไมกําหนดหลักการจําพวกที่เปน นามธรรมเพื่อจัดระเบียบสังคม ดุจที่พวกนักเขียนฝายอุดมคิตกระทํากัน วิทยาศาสตรแหงประวัติศาสตร พิจารณาวา บรรดา “หลัก” จําพวกนั้นและดังที่ไดปรากฏขึ้นในความคิดของมนุษยนั้น เพียงแตเปนเงา สะทอนออกมาจากการจัดระเบียบสังคม ที่เปนอยูในสมัยหนึ่งและในสถานที่หนึ่งเทานั้น และ “หลักการ” เชนกลาวมานั้นจะไมอาจอํานวยผลดีใหเสมอไปและในที่ทั่วไป ยิ่งกวานั้น ความคิด บางอันซึ่งดูเหมือนวาเปนความคิดสากล เชนความคิดในเรื่องความเสมอภาคของมนุษยนั้น ในความเปนจริง แลวก็มิไดหมายความอยางเดียวกัน ในสังคมที่ตางยุคสมัยกัน เชน ในยุคนครรัฐของกรีก ความคิดในเรื่อง สิทธิเสมอภาคของมนุษย หาไดคลุมไปถึงพวกทาสไม และคําขวัญ เสรีภาพ สมภาพ และภารดรภาพ ของการ อภิวัฒนฝรั่งเศสอันเกรียงไกรนั้น ก็หมายถึงแตเพียงวา เสรีภาพที่จะคาขายไดโดยเสรีของชนชั้นนายทุนที่เติบ ใหญขึ้นมา หมายถึงความเสมอภาคของชนชั้นนายทุนที่เพิ่งแตกหนอ และหมายถึงภราดรภาพของชนชั้นที่ รวมอยูในชั้นนายทุนดวยกัน คือการรวมมือชวยเหลือกันตอตานการกดขี่และการกําจัดสิทธิ ซึ่งชนชั้นเจาขุน
- 101 -
มูลนายศักดินาบีบบังคับพวกเขา ดวยประการฉะนี้ เราจึงอาจเห็นไดวา ความคิดสวนมาก เฉพาะอยางยิ่งความคิดที่เกี่ยวเนื่องกับการจัด ระเบียบสังคมนั้น เปนความคิดทางชนชั้น คือเปนความคิดของชนชั้นที่มีอํานาจครอบงําสังคม ซึ่งชนชั้นที่มี อํานาจไดนําออกใชบังคับแกชนชั้นอื่นๆ ในสังคมนั้น โดยอาศัยเครื่องมือทางโฆษณาที่ชนชั้นนั้นได ครอบครองอยู อาศัยการควบคุมการศึกษา และอาศัยอํานาจที่จะลงทัณฑแกการแสดงความคิดเห็นที่ขัดแยง กับของตนโดยทางศาล โดยการปลดเสียจากตําแหนงและโดยวิธีการอื่นๆ ทํานองเดียวกันนั้น การปฏิบัติดังกลาวนี้มิไดหมายความวา ชนชั้นที่มีอํานาจครอบงําสังคมอยูนั้น จะรําพันกับตัวเขาเองวา “ความคิดที่เรานําออกใชนี้ แทจริงนั้นหาประกอบดวยสัจจะไม แตเราจะบังคับใหคนทั้งหลายเชื่อถือ หรือ อยางนอยก็จะตองไมแสดงปฏิเสธโตแยงออกมาอยางเปดเผย” ความจริงการณก็จะกลับเปนอีกอยางหนึ่ง เพราะวาความจริงแลวชนชั้นที่มีอํานาจอยูนั้น หาไดเปนผู ประดิษฐความคิดเหลานั้นขึ้นมาไม หากความคิดเหลานั้นไดอุบัติขึ้นมาเองตามแบบแผนการปกครองที่ เปนอยูในเวลานั้น เชน แบบแผนที่กําหนดอํานาจใหแกนักอุตสาหกรรมผูมั่งคั่ง ซึ่งไดรับสถาปนาขึ้นเปนขุน นาง นั่นแหละเปนมูลฐานใหเกิดความคิดที่วาพวกผูดีแปดสาแหรกยอมมีความยิ่งใหญกวาคนทั้งหลายโดย ธรรมชาติ ครั้นความคิดเชนนั้นไดอุบัติขึ้นมาและยืนยงอยูแลว พวกชนชั้นที่มีอํานาจอยูในเวลานั้นก็จะถือ เปนกิจสําคัญที่ตนจะตองแนใจวา คนทั้งหลายยอมรับนับถือความคิดดังกลาวนี้ เพราะวาถาคนทั้งหลายไมยอมรับนับถือความคิดดังวานี้ ก็จะหมายถึงวา คนเหลานั้นจะไมปฏิบัติให สอดคลองกับความคิดที่เปนอยู เปนตนวา ประชาชนก็แสดงอหังการตอเทวสิทธิ์ของกษัตริย ชนชั้นที่มีอํานาจ ไมวาในยุคสมัยใดและในประเทศใด ยอมกระทําการทุกอยางเทาที่จะกระทําได ในอันที่จะปองกันมิให “ความคิดที่เปนภัย” แพรหลายไปในหมูชน อาจจะมีผูถามขึ้นวา ถาความคิดเปนแตขอเท็จจริงขั้นรอง และถาขอเท็จจริงขั้นแรกและขั้นสําคัญ จะตองเปนการเปลี่ยแปลงทางวัตถุในแบบการผลิตเสมอไปแลว “ความคิดที่เปนภัย” จะอุบัติขึ้นมาไดอยางไร
- 102 -
เลา หรือกลาวอยางสั้นๆ วา ประชาชนจะคิดถึงแบบการผลิตใหมกอนที่มันจะอุบัติขึ้นมาอยางไรเลา ตอขอสงสัยนี้ มารกซ ปราชญแหงสํานักวิทยาศาสตรสังคมไดชี้แจงวา ประชาชนไมอาจคิดถึงมัน กอนหนาที่ภาวการณอันแสดงถึงความเปนอยูของมันจะไดปรากฏเปนรูปเปนรางออกมา แตประชาชนจะถูก ปลุกปล้ําใหคิดถึงมันเอง เมื่อภาวการณดังกลาวไดปรากฏโฉมออกมา โดยปะทะกันระหวางภาวการณเกาและ กําลังใหมในการผลิตนั่นเอง
จากหนังสือ "ปทานานุกรม การเมืองฉบับ ชาวบาน" ---สุพจน ดานตระกูล
- 103 -
ความคิดทางชนชั้น ตอนที่๒ (จบ) ปราชญทางประวัติศาสตรอีกทานหนึ่งไดอางตัวอยางอีกวาเมื่อการผลิตไดอาศัยแรงงานรับจางได เติบโตขึ้นมา และเกิดความจําเปนจะขายผลิตผล เพื่อผลกําไร พวกนายทุนยุคเริ่มแรกจึงตองเผชิญอยางรุนแรง กับขอจํากัดสิทธิตางๆ ในทางการคา ที่ระบบศักดินาไดกําหนดขึ้นไว ดวยประการดังนั้น ความคิดในเรื่อง อิสระภาพจากการจํากัดสิทธิ์ ความคิดในเรื่องที่จะมีสิทธิ์มีเสียงในการกําหนดภาษีและในเรื่องอื่นๆ จึงได อุบัติขึ้น โดยระยะนั้นภาวะของสังคมยังไมไดเปลี่ยนรูปมาเปนสังคมทุนนิยม เปนแตไดมีอาการอันจะนําไปสู สังคมทุนนิยมปรากฏขึ้น และจากการดังกลาวนี้แหละความคิดในเรื่องเศรษฐกิจแบบทุนนิยมจึงไดปรากฏ ออกมา ทั้งนี้ก็เปนเชนเดียวกับความคิดในเรื่องเศรษฐกิจแบบสังคมนิยม คือความคิดรูปสังคมนิยมแบบ วิทยาศาสตร ซึ่งตรงกันขามกับความคิดรูปสังคมนิยมเพอฝน จะอุบัติขึ้นมาไดก็ตอเมื่ออาการของสังคมนิยม ไดคลี่คลายออกไป เวลาที่อาการหรือภาวะการณของรูปแบบสังคมคลี่คลายออกไปนั้น หมายถึง เวลาที่ผลิต กรรมขนาดใหญไดแผกวางออกไป และหมายถึงเวลาที่เห็นกันชัดแจงแลววา ลัทธิเศรษฐกิจแบบทุนนิยมได กลายเปนเครื่องเหนี่ยวรั้งความกาวหนาของสังคม อาการอันชัดแจงนั้น แสดงออกโดยวิกฤติการณทาง ผลิตผลที่ทวมทนตลาดและกําลังซื้อตกต่ํา อันเกิดแลวเกิดเลาอยูไมขาด ถึงมาตรวา ความคิดตางๆ ยอมเกิดขึ้นแตโดยอาศัยภาวะการณทางวัตถุก็ดี แตเมื่อความคิดเหลานั้นได อุบัติขึ้นแลว มันก็ไดบรรจุอิทธิพลของมันลงไปในการกระทําของมนุษย และดังนั้น ก็เทากับอิทธิพลอยูเหนือ กระแสเหตุการณทั่วไปอยางแนนอน ความคิดที่กําเนิดจากระบบการผลิตแบบเกา เปนความคิดที่ยึดเหนี่ยวอยู กับขนบธรรมเนียมประเพณีเดิม เปนความคิดที่จะเหนี่ยวรั้งการกระทําของมนุษย และดวยเหตุเชนนั้น ชนชั้น ที่ครองอํานาจในทุกยุคทุกสมัย จึงทําทุกอยางที่อาจทําไดในอันที่จะสั่งสอนความคิดอันคร่ําครึเหลานั้นแก ประชาชน สวนความคิดที่กําเนิดจากภาวะการณใหมในการผลิตเปนความคิดกาวหนา เปนความคิดที่สงเสริม การกระทํา โดยรับเอาภาวะการณใหมๆ นั้นมาพิจารณาดําเนินการไปสูระบบใหม และดวยเหตุเชนนั้นเอง ชน ชั้นที่มีอํานาจอยูในสมัยนั้น จึงถือวาความคิดจําพวกกาวหนาเหลานั้นเปน “ความคิดที่เปนภัย” ดังเช
- 104 -
ความคิดที่วาระบบทุนนิยมนั้นเลว เพราะวาระบบทุนนิยมสงเสริมใหมีการกดขี่ ขูดรีดอยางทารุณ เหี้ยมโหด เพียงเพื่อความมั่งคั่งสมบูรณของนายทุน สงเสริมใหทําลายจํานวนอาหารที่มีอยูมากมายเสีย เพียง เพื่อจะรักษาระดับราคาอาหารมิใหลดต่ํา ในขณะที่ประชาชนเปนจํานวนมากอยูในสภาพเกือบอดตาย ความคิดดังกลาวนี้กลับปรากฏในทัศนะของชนชั้นที่มีอํานาจวาเปน “ความคิดที่เปนภัย” และภัยนั้น ในความเปนจริง ก็หมายถึงภัยที่ชนชั้นที่มีอํานาจจะไดรับ เนื่องจากการเปลี่ยนแปลงแบบการผลิตใหม ความคิดในรูปกาวหนานั้นอันที่จริงจักนําไปสูความคิดของการตั้งระบบการผลิตใหม คือเปนการผลิตเพื่อใช และมิใชผลิตเพื่อกําไร ดังนั้น จึงเปน “ภัย” อยางมหันตสําหรับกลุมที่หวังกอบโกยเอากําไรเพื่อความมั่งคั่ง สวนตัว แตหากหาเปน “ภัย” แตประการใดไมสําหรับมวลชน ผูหวังความสมบูรณพูนสุขรวมกันในฐานะ มนุษยชาติ จินตภาพของนักวิทยาศาสตรแหงประวัติศาสตรตอความคลี่คลายทางสังคม ซึ่งมีชื่อวา “ลัทธิวัตถุนิยม ทางประวัติศาสตร” Historical Maerialism จึงไมใชอยางเดียวกับ “ลัทธิ” กําหนดจิตใจของนักวัตถุนิยม Meterailist Determinism ซึ่งมีทฤษฎีวา การกระทําของมนุษยนั้นขึ้นอยูแกภาวะการณทางวัตถุของตัวเขาโดย สิ้นเชิง แตนักวัตถุนิยมทางประวัติศาสตรมีความเห็นไปอีกทางหนึ่ง เขาเห็นวาการกระทําของมนุษยรวมทั้ง ความเปลี่ยนแปลงทางวัตถุ ที่การกระทําเหลานั้นนํามา เปนผลซึ่งสวนหนึ่งเกิดจากภาวะการณทางวัตถุที่อยู นอกกาย และสวนหนึ่งเกิดจากความสํานึกของเขาเองในขอที่จะควบคุมภาวะการณทางวัตถุไดอยางไร แตมนุษยจะไดรับความรูเชนนั้นได ก็แตอาศัยความชํานาญจากการสังเกตการศึกษาภาวะการณทาง วัตถุนั้นเอง เขาไดความชํานาญจากภาวะการณทางวัตถุมิใชโดยการนั่งคิดอยูบนเกาอี้ แตจะไดโดยการปฏิบัติ ในทางผลิตเครื่องใชตางๆ ตามความตองการของชีวิต และเมื่อความรูของเขาเพิ่มพูนขึ้น เมื่อเขาคิดประดิษฐ วิธีผลิตใหมๆ ขึ้น และนําสิ่งเหลานั้นออกปฏิบัติเขาก็จะประสบวา แบบที่มีอยูเดิมในการจัดระเบียบสังคมได กลายเปนเครื่องกีดขวางมิใหเขาสามารถใชวิธีการใหมๆ ที่เขาคิดคนขึ้นมาไดอยางเต็มที่ มนุษยตระหนักถึง ความเปนจริงขอนี้จากพฤติการณในชีวิตของเขาเอง ดังนั้นในขั้นตนมนุษยจึงตอสูกับความคิดรายและเครื่อง กีดขวางที่มีอยูเฉพาะเรื่องเฉพาะราย ซึ่งแบบเกาของการจัดระเบียบสังคมไดกอสรางไว แตในเวลาตอมา เขาก็ หลีกเลี่ยงไมพนที่จะถูกดึงเขาไปสูการตอสูทุกทางกับระบบที่มีอยูเดิมทั้งหมด
- 105 -
มีอยูระยะหนึ่งที่กระแสเหตุการณทั้งหมด ที่อํานวยใหกําลังการผลิตใหมไดคลี่คลายขยายออกมาจาก ระบบเกานั้น ไดเปนไปโดยปราศจากสํานึกและโดยไมมีแผนการ และก็เปนเชนเดียวกันในกรณีการตอสูกับ แบบเกาของการจัดระเบียบสังคมอันดํารงระบบเกาไว คือ เปนการตอสูที่ปราศจากสํานึกและแผนการ แตก็มี อยูชั่วระยะหนึ่งเสมอ ที่ความสัมพันธหรือระเบียบที่ชนชั้นเดิมไดกําหนดไว ไดปรากฏออกใหเห็นอยางแจม แจงวาเปนเครื่องกีดขวางสกัดกั้นกําลังผลิตใหมไมใหนําออกใชไดผลอยางเต็มที่ ตรงระยะนี้แหละที่การ ปฏิบัติของชนชั้นที่กาวหนา ผูซึ่งถืออนาคตไวในกํามือของเขา ไดสําแดงออกมาดวยความรูสึกสํานึก และตอจากนี้ไป กระแสการคลี่คลายกําลังผลิตใหมๆ นั้นจะไมเปนการแสการคลี่คลายที่ไรสํานึกหรือ ไรแผนการอีกตอไป มนุษยไดสะสมความชํานาญและความรู ในเรื่องกฎของการเปลี่ยนแปลงทางสังคมไว เพียงพอที่จะผานไปสูระยะขางหนา ในอาการรูสํานึกและพรอมดวยแผนการเพื่อที่จะประดิษฐานสังคม และ จํากัดใหการผลิตเปนสิ่งที่ประกอบดวยความสํานึกและแผนการ บัณฑิตทางประวัติศาสตรไดกลาวไววา “กําลังภายนอกอันเราไมอาจรูสึก ที่มีอํานาจครอบงําประวัติศาสตรของมนุษยสืบเนื่องกันมาจนถึง บัดนี้นั้น จะไดผานเขามาอยูภายใตการควบคุมของมนุษยเอง จากจุดๆ นี้เทานั้นที่มนุษยจะตบแตง ประวัติศาสตรของตนดวยความสํานึกตระหนักอันสมบูรณ” .
จากหนังสือ "ปทานานุกรม การเมือง ฉบับชาวบาน"--- สุพจน ดานตระกูล
- 106 -
ชีวทรรศน คือ ความเห็นเกี่ยวกับความเปนอยู หรือ ทรรศนะของการมองความเปนอยูหรือมองดูความ เคลื่อนไหวของชีวิต ชีวทรรศนอาจจะแตกตางกันตามภาวะความเปนอยูหรือภาวะแวดลอมที่แตกตางกัน ในทรรศนะของผูกดขี่ขูดรีด เขาจะมีความพอใจตอสภาพความเปนอยูที่เขามีโอกาสไดกดขี่ขูดรีด แตหากในทรรศนะของผูถูกกดขี่ขูดรีดเลา เขาจะไมพอใจตอภาวะที่เขาไดรับ คือถูกกดขี่ขูดรีด และจาก ชีวทรรศนที่ขัดแยงกันนี้เองไดทําใหเกิดการตอสูระหวางชนชั้น คือ ชนชั้นผูกดขี่ขูดรีดกับชนชั้นผูถูกดขี่ขูด รีด หรือชนชั้นที่เบียดเบียนกับชนชั้นผูถูกเบียดเบียน และความขัดแยงขั้นมูลฐานตอชีวทรรศนของชนชั้น ทั้งสองจะไมมีวันตรงกันไดเลย พวกนายทุนทั้งหลายเขาใจวา ทรัพยสมบัติตางๆ นานาที่พวกเขามีอยูนั้นเกิดดวยผลบุญบารมีและ สติปญญาที่พวกเขาไดอบรมสั่งสมมาแตชาติปางกอน พวกนายทุนทั้งหลายจะมองดูคนยากจนดวยสายตา อันชิงชังและดูถูกเหยียดหยามประดุจหนึ่งวา อายคนยากจนทั้งหลายนั้นเปนเสนียดจัญไรตอสังคม เปน พวกที่ไมมีความสามารถและไมมีสมองที่จะสรางความร่ํารวยขึ้นมาไดเลยในชีวิตนี้ สวนพวกคนยากจนทั้งหลายเขาก็จะมีชีวทรรศนไปอีกทางหนึ่ง ซึ่งตรงกันขาม พวกเขาเขาใจวาที่ พวกเขาตองยากจนคนแคนนั้น หาใชเพราะผีหาซาตานตนใดดลบันดาลไม ไมใชเพราะวิบากกรรมชาติปาง กอน และก็ไมใชเพราะวาพวกเขาไมมีสติปญญาความรูความสามารถ แตหากมันเปนเพราะพวกเขาถูกพวก นายทุนยื้อแยงปจจัยในการผลิตและกองทุนไปเสียนั่นตางหาก ทรัพยสมบัติตางๆ นานาของบรรดานายทุน ทั้งหลายนั้น หาใชมันหลนลงมาจากฟาหรือเกิดดวยผลบุญบารมีแตประการใดไม หากมันเกิดขึ้นดวยการกด ขี่ขูดรีดหรือกอบโกยเอาแรงงานสวนเกินไปจากคนยากจน ซึ่งอาจจะเปนไปในรูปของมูลคาสวนเกิน ดอกเบี้ย คาเชา กําไร และอื่นๆ สุดแทแตจะเรียก พวกนายทุนทั้งหลายนั้นแหละที่เปนเสนียดจัญไรตอสังคม ที่เปนกาฝากตอความสมบูรณพูนสุขของมวลมนุษยชาติและเปนตัวอันตรายตอสันติภาพ ทําไมจึงเปนเชนนั้นเลา นั่นก็เพราะพวกนายทุนเปนพวกปลนที่รายกาจนั้นเอง และรายยิ่งกวาพวก ปลนธรรมดา มากกวามากนัก เพราะนักปลนธรรมดากฎหมายลงโทษได แตนักปลนนายทุนซึ่งทําการปลน
- 107 -
อยางกวางขวาง เชน ปลนแรงงาน ปลนกําไร ปลนดอกเบี้ย ปลนคาเชา กลับไดรับความคุมครองจาก กฎหมายและทรัพยสมบัติที่พวกนายทุนปลนเอาไปแลวแอบอางวาเปนของตัวนั้น ที่แทมันเปนทรัพยสมบัติ ของมวลประชาชนผูทํางานทั้งหลาย ที่ถูกปลนไปโดยรูสึกตัวบางไมรูสึกตัวบาง บรรดาทรัพยสมบัติ ทั้งหลายซึ่งรวมทั้งปจจัยในการผลิตและกองทุน ที่บรรดามวลพวกนายทุนทั้งหลายในสากล ปลนเอาไปจาก ประชาชนคนทํางานไปเปนสมบัติสวนตัวนั้น มีจํานวนมากพอที่จะสรางความสมบูรณพูนสุขใหแกมวล มนุษยไดทุกตัวคน นายทุนเปนภัยตอสันติภาพจริงหรือ มันไมนาเชื่อวาเปนเชนนั้น แตประวัติศาสตรไดบอกเราแลววา มันเปนเชนนั้นจริงๆ สงครามที่เกิดขึ้นทุกครั้งเปนเพราะแรงผลักดันของชนชั้นนายทุน ดังเชนสงครามโลก ครั้งที่ ๑ และครั้งที่ ๒ สงครามลาเมืองขึ้นในครั้งอดีต หรือดังเชน สงครามที่กําลังดําเนินอยูในประเทศอาณา นิคมตางๆ ในขณะนี้ ทําไมจึงเปนเชนนี้เลา นั่นก็เพราะวาพวกนายทุนไปมีผลประโยชนในประเทศอาณา นิคมเหลานั้น ถาหากอาณานิคมเหลานั้นหลุดมือไป ผลประโยชนในประเทศอันเกิดจากการกดขี่ขูดรีดที่ พวกเขาเคยไดรับอยูก็จะหลุดลอยไปดวย ดังนั้น พวกนายทุนจึงสนับสนุนและผลักดันใหรัฐบาลของเขา ทํา สงครามปราบการปลดแอกของประชาชนแหงประเทศอาณานิคม สงครามเกิดขึ้นแตละครั้งไดนําความ ทุกขเวทนามาสูประชาชนสวนใหญอยางเอนกอนันต ประชาชนสวนใหญตองอดอยากยากแคน พอตองพลัด ลูก ลูกตองพลัดแม สับสนอลเวงกันไปหมด แตทามกลางความทุกขยากอยางแสนสาหัสและทามกลางกองกระดูก เลือดเนื้อ และน้ําเหลืองใน สมรภูมิ บรรดาพวกนายทุนขุนคลังทั้งหลาย ตางพากันสุขเกษมเปรมปรีจากความร่ํารวย จากการถือโอกาส ยามขาวยากหมากแพงกักตุนและขึ้นราคาสินคา และโดยเฉพาะอยางยิ่งจากการผลิตอาวุธขายใหแกรัฐบาล หรือประเทศที่ทําสงคราม ดังเชน บริษัทเยนเนอรัลอีเล็คทริค บริษัทแหงกลุมมอรแกนแหงสหรัฐอเมริกา เปนตน และดวยเหตุดังนี้แหละ ที่ทําใหบรรดาพวกนายทุนกระหายสงคราม เพราะสงครามถึงแมวาจะนํา ความวิบัติฉิบหายมาสูประชาชนสวนใหญก็ตาม แตก็ไดนําความร่ํารวยมาสูพวกเขานายทุนคนสวนนอยของ สังคม ดังกลาวแลว
- 108 -
สรุปแลว ชีวทรรศน คือความเห็นเกี่ยวกับความเปนอยูและชีวทรรศนจะเปนไปในรูปใดยอมขึ้นอยู กับภาวะแวดลอม คนที่อยูในคฤหาสนกับคนที่อยูกระตอบ ชนชั้นผูกดขี่ขูดรีดกับชนชั้นผูถูกกดขี่ขูดรีด จะ มีชีวทรรศนขัดแยงกันตราบเทาที่ผลประโยชนของพวกเขาขัดแยงกัน และผลประโยชนของพวกเขาจะ ขัดแยงกันจนกวาชนชั้นจะสลายไปจากสังคม หรือนัยหนึ่งชนชั้นจะสลายหมดสิ้นไปก็ตอเมื่อผลประโยชน ทางเศรษฐกิจของคนในสังคมไมขัดแยงกัน และผลประโยชนของพวกเขาจะสิ้นไปก็ตอเมื่อผลประโยชน ทางเศรษฐกิจของคนในสังคมไมขัดแยงกัน และผลประโยชนทางเศรษฐกิจของคนในสังคมจะไมขัดแยงกัน ก็มีแตเศรษฐกิจในระบบสังคมนิยมเทานั้น จึงสรุปไดวามีแตเศรษฐกิจในระบบสังคมนิยมเทานั้น ที่จะนํา ความอยูดีกินดีมาสูประชาชนและสันติสุขมาสูสังคม.
จากหนังสือ "ปทานานุกรม การเมือง ฉบับชาวบาน"--- สุพจน ดานตระกูล
- 109 -
สังคมศักดินา ตอนที่ ๑ สังคมศักดินา ก็เชนเดียวกันกับสังคมทาสในสวนที่ยังคงเปนสังคมแหงชนชั้น ดังนั้นจึงหลีกเลี่ยงจาก การตอสูทางชนชั้นไปไมพน และนั่นคือ เปนการตอสูระหวางชนชั้นศักดินากับพวกเลก (Serfs) ชนชั้นที่ กลาวถึงนี้ หมายถึงกลุมชนผูไดมาซึ่งเครื่องยังชีพ โดยวิถีทางอยางเดียวกัน ในสังคมศักดินา กษัตริยและเจาขุนมูลนายศักดินา (Feudal lord) ไดมาซึ่งเครื่องยังชีพในรูปของ บรรณาการ ซึ่งพวกทาสที่ดินหรือพวกเลก เปนผูออกแรงจัดหามาเสนสังเวย พวกเลกเหลานั้นในสวนใหญ จัดหาเครื่องสังเวยมามอบใหเจาขุนมูลนายโดยการทํางานในที่ดินที่เจาขุนมูลนายมอบหมาย พวกเจาขุนมูล นายไดประกอบขึ้นเปนชนชั้นหนึ่ง และในกลุมนั้นทั้งหมดยอมถือผลประโยชนของชนชั้นของเขาเปนสําคัญ และรวมกัน เจาขุนมูลนายทุกคนตองการที่จะรีดเอามาซึ่งผลประโยชนใหไดมากที่สุดเทาที่จะมากไดจากพวก เลกของพวกเขา เจาขุนมูลนายทุกคนตองการที่จะแผขยายการครอบครองที่ดินออกไป และตองการไดพวกเลกมา ทํางานรับใชเขาใหมากยิ่งขึ้น และนี่แหละที่ทําใหเจาขุนมูลนายทํากคนที่อยูในชนชั้นนั้นมีผลประโยชนชน ชั้นรวมกัน สวนพวกเลกก็รวมกันเขาเปนชนชั้นอีกชนชั้นหนึ่ง ซึ่งมีผลประโยชนของชนชั้นรวมกัน พวกเลก ทั้งหลายตองการที่จะยึดถือสิ่งที่พวกเขาผลิตขึ้นไวใชสําหรับตัวเขาและครอบครัวของเขาใหมากขึ้น แทนที่ จะสงมอบใหแกเจาขุนมูลนายตามความพอใจของพวกนั้น พวกเขาตองการไดอิสรภาพที่จะทํางาน เพื่อไดโภคผลทั้งหมดไวเปนของเขาเอง โดยไมตองนําผลจาก แรงงานของเขาไปเสนสังเวยผูใด พวกเขาตองการไดรับการปลดเปลื้องจากการปฏิบัติอันเกรี้ยวกราด ปราศจากความปราณีที่เขาไดรับจากเจาขุนมูลนายของเขา ผูซึ่งยังไดตั้งตนเปนผูออกกฎหมายปกครองพวก เขา และยังเปนผูพิพากษาพวกเขาอีกดวย นักเขียนเชื้อชาติแองโกลแซกซอนไดพรรณนาถึงความรูสึกของเลก คนหนึ่ง ซึ่งตองรับใชไถนาใหแกเจาขุนมูลนายของเขา และไดรําพันไววา “โอ ทานขอรับ กระผมตองทํางานหนักเหลือเกิน กระผมตองออกไปทํางานตั้งแตเชาตรูตอนวัวไปยัง ทุงนา และนํานํามันเทียบเขากับคันไถ ถึงแมวาอากาศจะหนาวเย็นปมวารางกายจะแข็งจนกระดิกไมไดก็ดี
- 110 -
กระผมก็ไมกลาที่จะหลบความหนาวอยูกับบาน ดวยความกลัวภัยในพระเดชแหงมูลนายของกระผม กระผม ตองกระเสือกกระสนออกไปที่ทองนาทุกวัน และจะตองไถใหไดวันละหนึ่งเอเคอรเปนอยางนอย” ทานเมธีทางวิทยาศาสตรสังคมทานหนึ่งกลาวไววา “ระบบศักดินาเปนระบบกดขี่ขูดรีดที่ทารุณเหี้ยมโหดระบบหนึ่งที่มนุษยไดพบมา” ในระบบทาส ถึงแมวาพวกทาสจะไมมีสิทธิ์เสรีภาพแตประการใด ทั้งในทางการเมือง เศรษฐกิจ สังคม และรางกาย ถึงแมวา พวกทาสจะถูกถือวาเปนเพียงเครื่องมือที่พูดได และเปนสมบัติของนายทาสเชนเดียวกับเครื่องมือใบ (ธนู ขวานหิน ฯลฯ)และเครื่องมือกึ่งใบ (ปศุสัตว) ซึ่งนายทาสมีอํานาจที่จะเฆี่ยนตีหรือเขนฆาเสียเมื่อใดก็ไดใน เมื่อไมพอใจ แตหากพวกทาสไดรับการประกันจากนายทาสอยางหนึ่ง คือไมใหอดตาย ถึงหากวาการประกัน ดังกลาวนี้ เพื่อผลประโยชนของนายทาสในอันที่จะพิทักษแรงงานของพวกทาสไวใชก็ตาม สวนในระบบศักดินานั้นพวกเลกจํานวนมหึมา ซึ่งแปรเปลี่ยนสภาพมาจากพวกทาส หาไดรับการ ประกันในเรื่องอดตายแตประการใดไม พวกเลกเหลานี้ทําไรไถนาในที่ดินอันกวางใหญไพศาลของเจาที่ดิน หรือเจาศักดินา แตหากผลิตผลที่เกิดจากแรงงานของพวกเขาเหลานั้นสวนใหญจะถูกเจาที่ดินแบงปนเอาไป เหลือไวแกพวกเขาแตสวนอย และสวนที่เหลือไวนี้ จะพอกินหรือไมพอกิน เจาศักดินาไมรับรูดวย เพราะ ฉะนี้ จึงกลาวไดวา พวกเลกในระบบศักดินานั้นมีหวังที่จะอดตายมากกวาพวกทาสในยุคทาส นอกเหนือไปจากพันธะที่พวกเลกจะตองทํางานในที่ดินของเจาขุนมูลนายแลว พวกเลกยังมีพันธะที่ จะตองสงบรรณาการใหมูลนายในรูปตางๆ อีก กลาวคือ ไมแตพวกเลกจะตองแบงสวนที่เขาผลิตไดใหแกมูล นายของเขาเทานั้น หากยังจะตองนําผลิตผลจากงานฝมือของเขาและของสมาชิกในครัวเรือนมอบใหแกมูล นายของเขาอีกดวย ดวยประการดั่งนั้น ในทุกประเทศที่ระบบศักดินาดํารงอยู จึงไดมีการขัดแข็งตอสูกันระหวางพวกเจา ขุนมูลนายและพวกเลกสืบมาไมขาด บางคราวก็เปนเรื่องระหวางบุคคลตอบุคคล หรือระหวางพวกเลกกลุม หนึ่งขัดแข็งตอสูมูลนายของเขา บางคราวการขัดแข็งตอสูไดกลายเปนใหญโตทีเดียว คือเปนการขัดแข็งตอสู ของพวกเลกที่ไดรวบรวมกันเขาเปนหมูใหญ เพื่อที่จะเรียกรองตอสูใหกับชีวิตของเขาทั้งหลายใหไดรับการ ปรับปรุงดีขึ้นกวาที่เปนอยู ตัวอยางการขัดแข็งตอสูของพวกเลกครั้งใหญๆ นั้น ไดแกการขัดแข็งตอสูที่
- 111 -
เกิดขึ้นในอังกฤษในป ค.ศ.๑๓๘๑ ภายใตการนําของจอหนบอลลและวัตไทเลอ การดิ้นรนตอสูพวกชาคเกอรี่ ในฝรั่งเศสเมื่อป ค.ศ.๑๓๖๘ การดิ้นรนตอสูขัดแข็งของพวกเลกตอพวกศักดินาอยางขนานใหญในทํานอง เดียวกันนี้ ไดอุบัติขึ้นในประเทศอื่นๆอีกหลายประเทศ เชนในรัสเซีย ในฮอลแลนด และในขณะเดียวกันนั้น การตอสูขนาดยอมๆ ก็ไดดําเนินอยูในที่ตางๆ ไมขาดสาย.
จากหนังสือ ปทานานุกรม ฉบับชาวบาน ---สุพจน ดานตระกูล
- 112 -
สังคมศักดินา ตอนที่ ๒ (จบ) ทานบัณฑิตทางวิทยาศาสตรสังคมอีกทานหนึ่งไดกลาวไววา ในยุคศักดินา พวกทาสซึ่งไดกลายเปน พวกเลก และไดเปนแรงงานสําคัญในการประกอบกิจการกสิกรรมนั้น ไดถูกพวกเจาผูครองนครและเจาศักดิ นากดขี่ขูดรีดอยางแสนสาหัส ที่ดินเกษตรทั้งหมดตกอยูภายใตอํานาจของเจาที่ดินและใชอิทธิพลทาง เศรษฐกิจเกณฑเอาพวกเลกมาทํางานใหแกตน เพื่อแลกเปลี่ยนกับสิทธิ์ของพวกเลกในอันที่จะไดที่ดินทํากิน และผลิตผลที่เกิดขึ้นในที่ดินที่พวกเลกไดรับแบงใหประกอบการเกษตรนั้น จะตองแบงใหเจาศักดินาไมต่ํา กวา ๗๐-๘๐ เปอรเซ็นต ผลิตผลสวนมากที่เจาศักดินาไดรับนี้นอกจากจะใชเลี้ยงครอบครัวตัวเองอยาง ฟุมเฟอยแลว ยังไดเอาไปใชเลี้ยงดูบริวารและกองทัพอีกดวย ทั้งนี้ เพราะเจาศักดินาผูยิ่งใหญ จะมีกองทหารเปนของตัวเอง เมื่อเกิดศึกสงคราม เจาผูครองนคร หรือ พระราชาธิบดี ก็ไดพึ่งพาอาศัยทหารของเจาศักดินาเหลานั้น สวนผลิตผลที่เหลือกินเหลือใช ก็จะนําไป แลกเปลี่ยนซื้อขายกับอาวุธยุทธภัณฑหรือสินคาโพนทะเลที่ตนพอใจ การซื้อขายแลกเปลี่ยนไดคอยเจริญขึ้น เปนลําดับ และยิ่งการคายิ่งเจริญเทาใด พวกเลกก็ยิ่งถูกกดขี่ขูดรีดหนักมือขึ้นเทานั้น ทั้งนี้เพราะไมเพียงเพื่อได ผลิตผลตางๆ มาเพื่อบริโภคและเลี้ยงดูบริวารเทานั้น หากยังเพื่อที่จะเอาผลิตผลสวนเกินนําไปแลกเปลี่ยนกับ สินคาโพนทะเลที่ตนตองการอีกดวย รัฐบาล ซึ่งในยุคทาสเคยทําหนาที่ปกครองดูแลพวกทาสนั้น ครั้นมาถึงยุคศักดินา ภาระหนาที่ของ รัฐบาลไดเปลี่ยนไปเปนดูแลปกครองพวกเลก หรือทาสกสิกร เพื่อใหทํางานใหสอดคลองกับผลประโยชน ของพวกศักดินา และยิ่งกวานั้น พวกศักดินาโดยอาศัยระบบขูดรีดและอํานาจของรัฐบาล กดขี่กสิกรอิสระลง เปนทาสกสิกรหรือพวกเลก และตกมาถึงตอนนี้ พวกเลกหรือทาสกสิกรก็มีฐานะเปนแตเพียงสวนประกอบ ของที่ดินเทานั้น ตามประวัติศาสตรกลาววา เหตุผลอีกประการหนึ่งที่ทําใหมีชนชั้นพวกเลกขึ้นมาอยางมากมาย คือ ความระส่ําระสายของสังคมอันเนื่องมาจากชนชั้นปกครอง ไมสามารถจะใหความยุติธรรมแกผูถูกปกครอง ไดโดยทั่วถึง หรือเพราะวาพระเดชของกษัตริยไม “แผทั่วภูวดล” ดังกาลกอนเสียแลว ดังนั้น จึงทําใหชาวนา อิสระตองแสวงหาที่พึ่ง เพราะขืนอยูโดดเดี่ยวเปนไพรไมมีเจาหรือเปนบาวไมมีนาย ก็จะตองถูกเบียดเบียน
- 113 -
และรังแกจากชนชั้นปกครอง หรือเจาศักดินาที่มีอิทธิพล เชนเดียวกันกับหมาไมมีปลอกคือจะตองถูกรังแก จากเทศบาล เหตุฉะนี้ พวกชาวนาอิสระจึงจําตองกระเสือกกระสนนานายไวคุมหัว แตในการแสวงหาโพธิสมภาร ใหมนี้ พวกชาวนาก็จะตองชําระคาพึ่งโพธิสมภารดวยราคาอันแพง กลาวคือ พวกชาวนาจะตองโอน กรรมสิทธิ์ในที่ดินของเขาไปยังผูอุปถัมภของเขา แลวองคอุปภัมภของเขาก็จะจัดการใหพวกเขาไดทําไรไถนา บนที่ดินแหงนั้นในฐานะผูเชา และการปฏิบัติตอชาวนาเจาที่ดินเดิม ซึ่งไดเปลี่ยนฐานะมาเปนผูเชาแลวนั้น ก็ มีวิธีแตกตางกันไปหลายรูปแบบ แตทุกรูปแบบก็ตกอยูในเงื่อนไขที่วา พวกชาวนาเหลานั้นจะตองทํางาน ฉลองพระเดชพระคุณพวกเจานายของเขาขอหนึ่ง และจะตองชําระคาเชาที่ดินใหแกเจานายอีกขอหนึ่ง เมื่อใด ที่พวกชาวนาไดนําตัวเขาไปอาศัยอยูภายใตใบบุญของทานเหลานี้ เมื่อนั้นอิสระภาพสวนตัวของเขาก็คอยๆ ถูกเชือดเฉือนไป และเมื่อกาลเวลาลวงไปสักสองสามชั่วอายุคน ฐานะของพวกเขาสวนมากก็จะแปรเปลี่ยน ไปเปนพวกเลกหรือพวกทาสที่ดิน จากพฤติกรรมดังกลาวมานี้แตตน ก็พอจะสรุปไดวา สังคมศักดินา คือ สังคมที่ใชวิธีการกดขี่บังคับ ประชาราษฎร ดวยวิธีการขูดรีดทางเศรษฐกิจและบีบคั้นโดยอาศัยอํานาจบาทใหญของเจาขุนมูลนายอันเปน ชนชั้นปกครอง พวกศักดินาจะดูถูกเหยียดหยามสามัญชนคนธรรมดาที่เลี้ยงชีพดวยการออกแรงทํางานวาเปน พวกไพรสารเลว (ทั้งๆที่พวกไพรสารเลวนี่แหละที่เปนผูผลิตพืชพันธุธัญญาหารเลี้ยงสังคม) และยกตัวเองวา เปนพวกผูดีมีสกุล มีการแบงชั้นวรรณะ สวนอํานาจตางๆ ในทางสาธารณะ เชน อํานาจในทางการเมือง การ เศรษฐกิจ และสังคม ลวนแตตกอยูในกํามือของพวกศักดินาทั้งสิ้น จากการที่พวกศักดินากุมอํานาจในทางเศรษฐกิจและการเมือง พวกเหลานี้จึงมีการกินอยูอยาง ฟุมเฟอย และจากการที่พวกศักดินายกตัวเองวาเปนผูดีมีสกุลคนละวรรณะกับพวกสามัญชน พวกเหลานี้จึงมี พิธีรีตองผิดแผกแตกตางไปจากสามัญชนคนธรรมดา และพวกนี้มีศรัทธาและหลงงมงายในประเพณีอันหา คุณคาแกสังคมมิได ชีวิตประจําวันของพวกศักดินาเหลานี้ นอกจากงานกดขี่ขูดรีด นอกจากความฟุงเฟอเหอเหิมใน เกียรติยศเกียรติศักดิ์ ซึ่งสรางมาดวยหยาดเหงื่อและน้ําตาของพวกเลก นอกจากพิธีรีตองและการหลงงมงาย
- 114 -
ในประเพณีอันไรสาระแลว ก็คือ “ค่ําเชาเฝาสีซอเขาแตหอลอกามา” หรือดั่งที่ทานนักวิทยาศาสตรสังคมได กลาวไววา พฤติกรรมของพวกศักดินาที่นับวาเปนภัยอยางรายแรงแกสังคม ก็คือ “ทํานาบนหลังผูชาย-หา ความสบายบนอกผูหญิง” กระจกเงาอยางดีที่ฉายใหเราเห็นถึงสภาพความเปนอยูของพวกศักดินาก็คือจําพวกหนังสือตางๆ ที่ พวกชนชั้นปกครองและบริวาร ยกยองขึ้นเปนหนังสือ “วรรณคดี” ซึ่งบังคับใหเด็กนักเรียนเรียนอยูใน ปจจุบันนี้.
จากหนังสือ ปทานานุกรม ฉบับ ชาวบาน ของคุณสุพจน ดานตระกูล
- 115 -
ปฏิวัติ ตอนที่ ๑ ปฏิวัติคือการเปลี่ยนแปลงอยางขุดรากเหงาและฉับพลันในวิวัฒนาการของสังคม ทั้งในทางการเมือง และเศรษฐกิจเพื่อไปสูสภาพที่ดีกวา เชนการคนพบเครื่องจักรไอน้ําของเจมส วัตตในป ค.ศ.๑๗๖๙ ซึ่งเรียก วันวา “อุตสาหกรรมปฏิวัต”ิ นั้น นั่นก็เปนการปฏิวัติทางเศรษฐกิจ ซึ่งเปนการเปลี่ยนแปลงระบบการผลิตทั้ง ในปริมาณและคุณภาพ จากหนามือเปนหลังมือ เปนการเปลี่ยนแปลงอยางขุดรากเหงาและฉับพลัน จากการ ปฏิวัติอุตสาหกรรมเมื่อป ๑๗๖๙ แลวตอมาไดมีการปฏิวัติอุตสาหกรรมอีกครั้งหนึ่ง นั่นคือเมื่อเครื่องจักร ไฟฟาไดมาแทนที่เครื่องจักรไอน้ํา และตอไปในอนาคตการปฏิวัติทางอุตสาหกรรมก็คงเกิดขึ้นอีกเปนแนและ จะมโหฬารเสียยิ่งกวาการปฏิวัติโดยเครื่องจักรไอนําและเครื่องจักรไฟฟารวมกัน นั่นคือ เมื่อใดที่มนุษยไดใช ความพยายามและอุตสาหะจนบรรลุความสําเร็จในอันที่จะนําเอาพลังงานปรมาณูมาใชในทางสันติวิธีแลว เมื่อนั้นการปฏิวัติทางอุตสาหกรรมหรือเศรษฐกิจอยางขนานใหญก็จะอุบัติขึ้น และในยุคนี้เราอาจจะเรียกได วาเปนยุคปฏิวัติทางปรมาณู สวนในทางการเมืองก็เชนกัน เชน การปฏิวัติในอังกฤษเมื่อกลางศตวรรษที่ ๑๗ การปฏิวัติใหญใน ฝรั่งเศสเมื่อป ค.ศ.๑๗๘๙ การปฏิวัติในอเมริกาเมื่อป ค.ศ.๑๗๗๖ การปฏิวัติในประเทศจีนใน ค.ศ.๑๙๑๑ การ ปฏิวัติในรัสเซียเมื่อป ๑๙๑๗ เหลานี้ลวนแตเปนการปฏิวัติจากสถานการณเดิมไปสูสภาพที่ดีกวาทั้งในทาง การเมืองและเศรษฐกิจ ปฏิบัติการใดที่ทําเพื่อกลับคืนเขาสูสภาพเดิมที่ลาหลัง เราเรียกวาการ “ปฏิวัติยอน” (Counter Revolutionary)และพวกที่กระทําการเชนนี้เราเรียกวา พวกปฏิกิริยา (Reaction) และในทางตรงขาม การปฏิวัติ ใดที่นําไปสูสภาพที่ดีกวา เราเรียกวาการปฏิวัติของฝายกาวหนา (Progressive Revolution) ถึงแมวาเจตจํานงของปฏิวัติ คือการเปลี่ยนแปลงอยางขุดรากเหงาและฉับพลันทันทีก็ตาม แตทวาก็หา ไดเปนไปอยางฉับพลันทันทีตอสภาพชีวิตโดยทั่วไปไม กลาวคือ เมื่อการปฏิวัติหรือการเปลี่ยนแปลงจากยุค หนึ่งไปสูอีกยุคหนึ่งนั้น ใชวาสังคมใหมจะมีแตสภาพชีวิตใหมๆ ทั้งหมดก็หาไม ของเกาที่ติดคางมาจาก สังคมเกาก็ยอมจะตกคางอยูในสังคมใหมนั้นชั่วระยะหนึ่งจึงจะสูญสิ้นไป เชน ในสังคมทาสก็ยอมจะมีสภาพ ชีวิตบางสวนของสังคมบุพกาลเหลืออยูชั่วระยะหนึ่ง ในสังคมศักดินาก็ยอมจะมีบางสวนของสังคมทาส
- 116 -
เหลืออยู ในสังคมทุนนิยมก็ยอมมีบางสวนของสังคมศักดินาเหลืออยูเชนกัน ดังนั้น ในทํานองเดียวกันในสังคม สังคมนิยมที่จะสืบตอจากสังคมทุนนิยม ก็ยอมจะมีบางสวนของ สังคมทุนนิยมเหลืออยูบางงชั่วระยะหนึ่ง สภาพบางสวนของสังคมเกาที่เหลืออยูชั่วระยะหนึ่งในสังคมใหม แตละยุคแตละสมัยนั้น เราเรียกวา “ซากเดนของสังคมเกา” (Remnant of old Society) และทํานองเดียวกัน กอนที่การเปลี่ยนแปลงหรือการปฏิวัติจะเกิดขึ้นแตละยุคแตละสมัยนั้น ไดเกิดมูล ธาตุที่จะนําไปสูการเปลี่ยนแปลงขึ้นกอนแลว มูลธาตุที่เกิดขึ้นในตอนปลายของสังคมแตละยุค กอนหนาที่จะ กระโดดไปสูสังคมใหมนั้น เราเรียกวา “มูลธาตุที่กาวหนา” (Progressive Element) ระหวางสิ่งที่แตกตางกันสองสิ่ง คือมูลธาตุที่กาวหนากับซากเดนของสังคมเกานี้ ในทางปรัชญาและในทาง ตรรกถือวามูลธาตุทีกาวหนานี้เปนสิ่งที่ชอบธรรมและเปนกุศล (Rational) สวนซากเดนของสังคมเกานั้นเปน สิ่งที่สิ้นความชอบธรรมเสียแลว เปนอกุศล (Irrational) ดังนั้น มูลธาตุที่กาวหนาจึงเปนสิ่งที่เราควรสนับสนุนควรสงเสริม สวนซากเดนของสังคมเกาเปนสิ่งที่ไมควร จะสนับสนุนหรือสงเสริมแตประการใด นอกจากจะปลอยใหมีอยูบางชั่วระยะเวลาหนึ่งเพียงเทาที่จําเปน เทานั้น การปฏิวัติในทางการเมืองนั้น ไมจําเปนที่จะตองใชความรุนแรงเสมอไป หากจะเปนไปโดยสันติวิธีก็ ได ทั้งนี้ขึ้นอยูกับรูปแบบเงื่อนไขการปกครองในยุคนั้นๆ กลาวคือในรูปแบบการปกครองที่ประชาชนมีสิทธิ์ และเสรีภาพในทางการเมืองอยางกวางขวาง และปราศจากเสียซึ่งอิทธิพลของจักรวรรดินิยมตางประเทศเขา แทรกแซง การปฏิวัตินั้นอาจจะดําเนินไปไดตามวิถีทางของประชาธิปไตย และการปฏิวัติตามวิถีทาง ประชาธิประไตยเชนนี้ คือหมายถึงการตอสูกันตามวิถีทางของพรรคการเมือง แตหากในรูปแบบการปกครอง ของเผด็จการ จะโดยราชาธิปไตย คณาธิปไตยหรือ ธนาธิปไตยก็ตาม การปฏิวัตินั้นจะดําเนินไปตามวิถีทาง ประชาธิปไตยหรือโดยสันติวิธีหาไดไม ทั้งนี้ก็เพราะประชาชนในระบอบดังกลาว นอกจากจะถูกขูดรีดทาง เศรษฐกิจอยางแสนสาหัสแลว ยังถูกกดขี่ และประชาชนยิ่งถูกกดเทาใดการปฏิวัติก็จะตองระเบิดตูมออกมา อยางรุนแรง ถึงเลือดถึงเนื้อ อยางเชนการปฏิวัติใหญในฝรั่งเศส เมื่อป ๑๗๘๙ การปฏิวัติในประเทศจีนโดย การนําของ ดร.ซุนยัดเซ็น เมื่อป ๑๙๑๑ และการปฏิวัติใหญในรัสเซียเมื่อป ๑๙๑๗ หรือที่เรียกกันวา Great October ภายใตการนําของ เลนิน เปนตน
- 117 -
แตอยางไรก็ตาม การปฏิวัติทางการเมืองโดยสันติวิธีตามวิถีทางประชาธิปไตยนั้น เรายังไมมีตัวอยาง ใหเห็นอยางเดนชัด (กรณีเชคโกสโลวาเกียก็ไมชัดพอ เพราะถึงแมวาจะเปนการเปลี่ยนแปลงที่เกือบจะ เรียกวาไมเสียเลือดเสียเนื้อเลยก็ตาม แตก็ไมไดเปนไปอยางสันติตามวิถีทางประชาธิปไตย ทั้งนี้เพราะความ จําเปนในเงื่อนไขบางประการขณะนั้น) ไมเหมือนการปฏิวัติที่ใชความรุนแรง ซึ่งมีตัวอยางอยูมากมาย ทั้งนี้ก็ เพราะความตื่นตัวในทางการเมืองของประชาชนยังไมสูงพอและประกอบกับเงื่อนไขของการปฏิวัติโดยสันติ วิธีก็มีไมพอ ดังนั้นกวาเงื่อนไขของการปฏิวัติโดยสันติจะมีพอ การปฏิวัติโดยความรุนแรงก็มักจะระเบิด ออกมาเสียกอน แตอยางไรก็ดี ขอใหเราตั้งความหวังไวกอนวาการปฏิวัติทางการเมืองนั้นอาจจะเปนไปได โดยสันติวิธี
จากหนังสือ ปทานานุกรม ฉบับ ชาวบาน ของคุณสุพจน ดานตระกูล
- 118 -
ปฏิวัติ ตอนที่ ๒ (จบ) การปฏิวัตินั้นเปรียบเหมือนกับการคลอดบุตร คือเมื่อถึงกําหนดคลอด ไมมีใครที่จะยับยั้งเอาไวได นัก ปฏิวัติเปรียบเหมือนกับผดุงครรภ คือพยายามกลอมครรภไวใหดี และเมื่อถึงเวลาทําการคลอดก็พยายามให เสียเลือดนอยที่สุด แตก็เปนธรรมดาของการคลอดที่จะตองตกเลือดบาง และโดยเฉพาะเลือดรายจะตองขับ ออกไปใหหมดฉันใด การปฏิวัติก็ฉันนั้น วาทะที่วา การปฏิวัติไมมีอํานาจใดมายับยั้งไวไดเชนเดียวกับการคลอดบุตรนั้นเปนความจริงแท ทีเดียว ทั้งนี้โดยนัยการปฏิวัติคือการเปลี่ยนแปลง เราไดศึกษามาแลววาทุกสิ่งในโลกนี้อยูในอาการ เคลื่อนไหวเปลี่ยนแปลงอยูเสมอและพระพุทธองคก็ไดทรงตรัสถึงความไมเที่ยงของสรรพสิ่งทั้งหลาย นี่ก็ หมายถึงความเปลี่ยนแปลงนั่นเอง และการเปลี่ยนแปลงหรือความเปนอนิจจังนั้นไมมีใครที่จะไปยับยั้งมันไว ได ดังนั้นโดยนัยดังกลาว การปฏิวัติมันก็ไมมีใครสามารถจะไปยับยั้งไวไดเชนกัน ก็เชนเดียวกับการฟกไข เมื่อถึงกําหนดเวลาแลวเปลือกที่เปนกําแพงหอหุมก็จะถูกลูกไกเจาะเปลือกออกมาจนได หรือทุเรียน เมื่อถึง กําหนดเวลาแลวเปลือกที่เปนกําแพงหอหุมเม็ดในไวอยางแข็งขันก็จะปริแตกออกไดอยางงายดาย ทานนักวิทยาศาสตรสังคมไดกลาววา “การปฏิวัติไมใชสินคาที่จะสงออกหรือสั่งเขา คือ หมายความ วา การปฏิวัติของประเทศหนึ่งประเทศใดนั้น เปนภาระหนาที่ของประชาชนภายในประเทศนั้นๆ เปนสําคัญ และดังนั้นการปฏิวัติจึงไมใชสินคาผูกขาดของพรรคการเมืองฝายกาวหนาพรรคใดพรรคหนึ่งโดยเฉพาะ แม พฤติกรรมของเจาสมบัติหรือกฏมพีที่โคนลมระบบศักดินาที่ลาหลังเปนลําดับตอมา แลวสถาปนาระบบทุน นิยมที่กาวหนากวา ก็ถือวาเปนการปฏิวัต”ิ สตาลินพูดถึงลักษณะปฏิวัติวา “ลักษณะการปฏิวัติของขบวนการกูชาติภายใตสภาพการกดขี่จาก จักรวรรดินิยมนั้น ไมจําเปนตองถือไวกอนวาจะตองมีสวนประกอบที่เปนชนชั้นกรรมาชีพในขบวนการนั้น หรือมีแผนนโยบายปฏิวัติหรือสาธารณรัฐในขบวนการนั้น หรือมีรากฐานประชาธิปไตยในขบวนการนั้น การตอสูของกษัตริยอาฟกานิสถาน ที่ดําเนินไปเพื่อความเปนเอกราชของอาฟกานิสถานนั้น เปนการตอสูที่ เปนปฏิวัติ (Revolutionary Struggle) ทางภาววิสัย แมวากษัตริยและพวกรวมงานจะมีทัศนะทางราชาธิปไตย เพราะการ(ตอสู)นั้นทําใหจักรวรรดินิยมออนสลายและเสื่อม -- โดยเหตุอยางเดียวกับการตอสูของพอคาชาว
- 119 -
อียิปตที่ดําเนินไปเพื่อความเปนเอกราชของอียิปตนั้น เปนการตอสูที่เปนปฏิวัติในดานภาววิสัย แมวา หัวหนา ขบวนการแหงชาติอียิปตจะมีกําเนิดและบรรดาศักดิ์เจาสมบัติ และแมเขาเหลานั้นจะคัดคานลัทธิสังคมนิยม” สตาลินกลาวไววา การตอสูของประเทศเมืองขึ้นและประเทศอาณานิคมทั้งหลาย ทุกๆ กาวในวิถีทาง กูอิสรภาพแหงชาติเปนการตอสูทางปฏิวัติ เปนการกาวไปขางหนากาวหนึ่ง ( A Step forward) ดังนั้นจึงเปนความเขาใจผิดของฝายกาวหนาบางคน ที่ถือวาการเปลี่ยนแปลงที่เปนการปฏิวัติจะตอง กระทําโดยพรรคที่กาวหนาเทานั้น (ซึ่งหมาบถึงพรรคคอมมิวนิสต) เหตุของความเขาใจผิดเชนนี้ก็ เนื่องมาจากซากทัศนะผูกขาดของระบบทุนนิยมนั้นเอง จึงเปนความจําเปนที่พรรคคอมมิวนิสตที่ไดอํานาจรัฐ แลว จะตองใชอํานาจเผด็จการชนชั้นกรรมาชีพในชั่วระยะเวลาหนึ่งเพื่อจัดการกับซากทัศนะทุนนิยม หรือ ความคิดทางชนชั้นที่ยังตกคางอยูใหหมดสิ้นไป อนึ่ง คําวาปฏิวัติประกอบขึ้นดวยคํา ๒ คํา คือ “ปฏิ” แปลวาตอบ ทวนกลับ กับ” วัต”ิ แปลวาการหมุน การเปลี่ยนแปลง เมื่อรวม ๒ คํานี้จึงมีความหมายวา การหมุนกลับ จึงไมตรงกับความหมายของคํา Revolution ในภาษาอังกฤษที่ใหความหมายในทางการเมืองวา “การเปลี่ยนแปลงหลักมูลของระบบการเมือง ที่มีลักษณะเปนการกาวหนา” ทานปรีดี พนมยงค จึงเสนอคํา “อภิวัฒน” เขามาใชแทนคําปฏิวัติ โดยใหเหตุผลวา อภิ แปลวา ยิ่ง วิเศษ เหนือ, วัตน แปลวาคามเจริญ งอกงาม เมื่อรวมกันเขาเปน อภิวัฒน แปลวาการเปลี่ยนแปลงในทางเจริญงอกงามที่ยิ่ง แตอยางไรก็ดี ตามหลักภาษาศาสตร ใหถือวาคําใดแมรูวาผิด ไมตรงกับความหมายความเขาใจ แตในเมื่อใช (ผิดๆ) กันมานานจนประชาชนชินกับคํานั้น ก็ใหใชคํานั้นไดตอไป ดังนั้น ในที่นี้จึงใชคําวา “ปฏิวัติ” ในความหมายของคํา อภิวัฒน หรือในบางแหงอาจจะใชทั้งสองคําในรูป ของ ปฏิวัติหรืออภิวัฒน. จากหนังสือ ปทานานุกรม ฉบับ ชาวบาน ของคุณสุพจน ดานตระกูล
- 120 -
ประวัติศาสตร ตอนที่ ๑ ประวัติศาสตรของแตละชาติโดยเนื้อแทแลวก็คือประวัติศาสตรเหตุการณการเคลื่อนไหวของมวล มหาชนนั้นเอง แตเรื่องราวที่ถูกจารึกไวในประวัติศาสตรแหงชาตินั้นๆ ไดกลายเปนเรื่องราวของกษัตริยไป เสีย โดยเฉพาะมวลมหาชนไดถูกกลาวขวัญถึงไม ประวัติศาสตรของชาติหรือของมหาชนไดถูกแปรเปลี่ยนไปเปนประวัติศาสตรของกษัตริยของราชัน ผูพิชิต แทนที่จะเปนของมหาชนผูรังสรรคสังคม ดังนั้น ประวัติศาสตรสวนใหญจึงเต็มไปดวยการสรรเสริญเยินยอบุญบารมีของกษัตริยแทบทั้งนั้น มวลมหาประชาชนผูเคลื่อนไหวอยูในเหตุการณ และเปนผูสรางสรรคสังคมอยางแทจริงไมไดรับการเชิดชูแต ประการใด ทั้งนี้ ก็เพราะผูบันทึกประวัติศาสตรลวนแตเปนชนชั้นปกครองอันเปนบริวารของกษัตริย จึงเปน ธรรมดาที่ผูบันทึกประวัติศาสตรเหลานั้น จะตองสรรเสริญเยินยอและผูกขาดชมบุญบารมีของกษัตริยเจา เหนือหัวของตัวเองแตดานเดียว นอกจากสรรเสริญเยินยอและชมบารมีแลว ผูบันทึกประวัติศาสตรยังบังอาจ บิดเบือนความจริงใหผิดแผกไป เพื่อผลประโยชนของกษัตริยเจาเหนือหัวของตนอีกดวย อยางเชนในกรณีของสมเด็จพระเจาตากสินมหาราช ถาหากวาผูบันทึกประวัติศาสตรเปนบริวารของ พระเจาตากสินมหาราชแลว พวกเราที่ศึกษาประวัติศาสตรก็คงจะพบกับประวัติศาสตรที่ใหความจริงอีกอยาง หนึ่ง ซึ่งคงจะผิดแผกไปจากความจริงที่เราไดรับจากประวัติศาสตรปจจุบันนี้อยางแนนอน ประวัติศาสตรที่สมบูรณจะตองเปนประวัติศาสตรการเคลื่อนไหวของมวลชน เพราะมวลชนไดเปน ตัวจักรสําคัญที่เคลื่อนไหวอยูในเหตุการณอยางแทจริง อยางเชนกําแพงเมืองจีน ปรามิดในอียิปต นครวัดใน เขมร ทัชมาฮัลในอินเดีย หาใชสําเร็จขึ้นดวยบุญบารมีหรืออภินิหารของกษัตริยพระองคหนึ่งพระองคใดไม หากมันสําเร็จขึ้นดวยหยาดเหงื่อ หยดเลือดและชีวิตของมวลมหาประชาชนนับจํานวนลานๆ คน แตนัก บันทึกประวัติศาสตรกลับไปบันทึกเชิดชูบารมีอภินิหารของกษัตริย ซึ่งมันเปนการไมชอบธรรมที่การ เคลื่อนไหวของมวลมหาประชาชนเหลานั้น ไมไดรับการเชิดชูยกยองจากนักประวัติศาสตรแตประการใด
- 121 -
สมเด็จพระนเรศวรมหาราชกูชาติไดสําเร็จ ก็ไมใชเพราะบุญบารมีของพระองคทานแตพระองคเดียว หากเพราะบุญบารมีของมวลมหาชนทุกคน นับตั้งแตประชาชนผูอยูแนวหลังและคนตะพุนหญาชางไปจนถึง แมทัพนายกอง หากสมเด็จพระนเรศวรมหาราชไมมีบรรดาทานเหลานั้น การกูชาติครั้งนั้นก็จะสําเร็จไป ไมไดเปนอันขาด แตกลับกัน ถาไมมีพระองคการกูชาติครั้งนั้นจะเปนไปในรูปแบบใดเราก็ไมอาจจะทราบได แตเราทราบไดอยางเดียววา “กําลังของมหาชนที่ผนึกเขาเปนเอกภาพแลวนั้น ไมมีกําลังอื่นใดจะมาสูได” แตอยางไรก็ดี ประวัติศาสตรก็หาไดเชิดชูการเคลื่อนไหวของมวลมหาประชาชนเหลานั้นไม
จากหนังสือ ปทานานุกรม ฉบับ ชาวบาน ของคุณสุพจน ดานตระกูล
- 122 -
ประวัติศาสตร ตอนที่ ๒ (จบ) ทั้งนี้ทั้งนั้น ก็ดังไดกลาวมาแลววา ในเมื่อชนชั้นปกครองอันเปนบริวารของกษัตริยเปนผูบันทึก ประวัติศาสตร เขาผูบันทึกประวัติศาสตรเหลานั้นก็ตองเชิดชูพระเกียรติ ชมบุญบารมีของเจาเหนือหัวของพวก เขา ดังนั้น พวกเรานักศึกษาประวัติศาสตรจึงไดศึกษาแตประวัติศาสตรของบรรดากษัตริยทั้งหลายเทานั้น สวน เรื่องราวการเคลื่อนไหวของมวลมหาชน ประวัติศาสตรหาไดบันทึกไวใหเราไดศึกษาไม ประวัติศาสตรที่ถูกตองเที่ยงธรรมจะเปนประวัติศาสตรที่เกี่ยวกับการเคลื่อนไหวของประชาชน และจะ เปนเรื่องที่เกี่ยวกับเอกชนได ก็ตอเมื่อพฤติการณของเอกชนเหลานั้นเปนพฤติการณแสดงออกแทนสิ่งหนึง่ สิ่งใด ซึ่งแผไพศาลออกไปจากตัวเขา กลาวคือเปนการแสดงความเคลื่อนไหวของประชาชน ตอกรณีนี้ อีมิลเบิรนส บัณฑิตทางประวัติศาสตรชาวอังกฤษ ไดยกตัวอยางครอมเวลลขึ้นมาตีแผใหเห็น วา ความสําคัญของครอมเวลลจนถึงกับประวัติศาสตรอังกฤษตองจารึกเอาไวนั้น หาไดเกิดจากการกระทําและ ทรรศนะของเขาไม หากแตความสําคัญของครอมเวลลอยูที่วา เขาไดมีบทบาทสําคัญในความเคลื่อนไหวของ ประชาชนอังกฤษกลุมหนึ่ง ซึ่งเมื่อเปนปฏิปกษตอระบบเกา ตัวเขาและขบวนการของเขาไดโจมตีทําลายระบบ ศักดินาจนพังทลาย และไดเบิกทางใหแกความขยายตัวอยางไพศาลของลัทธิทุนนิยมในอังกฤษ ขอที่พึงสนใจในพฤติการณของครอมเวลลมิไดอยูที่ประวัติแหงการรบพุงของเขาและกลอุบายตางๆ ของ เขา หากแตอยูที่การศึกษาของครอมเวลลในฐานะที่ไดเบิกทางใหแกความคลี่คลายขยายตัวของผลิตกรรมและ วิภาคกรรมของอังกฤษ อยูที่ทําความเขาใจวาเหตุใดจึงไดเกิดการโรมรันกันกับกระบบกษัตริยศักดินาขึ้นใน ระยะกาลนั้น และเหตุใดจึงไดเกิดขึ้นในอังกฤษกอนประเทศอื่นๆ การศึกษาถึงความเปลี่ยนแปลงนานาประการ ตามความเปนจริง ที่ไดเกิดขึ้นในกาลสมัยนั้น นั่นแหละ ที่เปนกิจอันควรสนใจและเปนความสําคัญ สิ่งเหลานั้น นั่นแหละคือมูลฐานของวิทยาการแหงประวัติศาสตร โดยอาศัยความรูที่ไดมาจากการศึกษาดังกลาวนั้น รวมทั้งการศึกษาพฤติการณในสมัยอื่นและชนชาติอื่น ในทํานองเดียวกัน ยอมเปนสิ่งอันอยูในวิสัยที่จะกําหนดทฤษฎีทั่วๆ ไปขึ้นได นั่นคือเปนสิ่งอยูในวิสัยที่จะ กําหนดทฤษฎีทั่วไป หรือนัยหนึ่งกฎแหงพัฒนาการของสังคมขึ้นได และกฎเหลานั้นก็จะเปนกฎที่แทจริง
- 123 -
เชนเดียวกับกฎตางๆ เมื่อใดที่เราไดรูกฎตางๆ ในเรื่องความคลีคลายของสังคม เราก็อาจนํากฎเหลานั้นมาใชประโยชนไดดุจ เดียวกับที่เราอาจใชกฎวิทยการอื่นๆ ใหเปนประโยชนไดเหมือนกัน เราไมเพียงแตอาจคาดคะเนไดวาอะไรจะ เกิดขึ้นเทานั้น แตเราอาจปฏิบัติในอาการที่แนใจวา เหตุการณเชนนี้ยอมจะเกิดหรือเขาจัดการอยางใดอยางหนึ่งมิ ใหมันเกิดขึ้นไดดวย บัณฑิต เนหรู (ยวาหระลาล เนหรู)ปรารภไวในหนังสือประวัติศาสตรของโลกที่ทานนิพนธขึ้น วา “ประวัติศาสตรนั้นจะวาไปก็คือบันทึกบรรดาการเปลี่ยนแปลงที่เปนไปในโลกตั้งแตตนมานั้นเอง การศึกษาประวัติศาสตรนั้น ถามันไดนําเราใหไดพินิจเห็นการเปลี่ยนแปลง ไดพินิจเห็นเหตุและผลของมัน ตลอดจนความขัดแยงของกลุมชนที่มีผลประโยชนแตกตางกัน และไดนําผูศึกษาไปสูการพิจารณาแกไขปรับปรุง ชีวิตทางดานวัตถุของมนุษย จนอํานวยผลใหสามารถบั่นทอนความชั่วรายทางจิตใจที่ถูกครอบงําไวดวยอํานาจ แหงวัตถุ และคลี่คลายจิตใจของมนุษยไปสูระดับที่สูงขึ้น ไปสูธรรมเมตตา ไปสูการอยูรวมกันโดยสันติ เพราะได ขจัดเหตุแหงความขัดแยงกันใหบรรเทาลงไปไดมากที่สุด นั่นก็จะเปนการศึกษาและนําผลของการศึกษา ประวัติศาสตร ไปใชในทางที่ถูกตองและเปนคุณประโยชนแกมวลมนุษยชาติ” ทานเมธีทางวิทยาศาสตรสังคมอีกทานหนึ่งกลาวไววา “มันไมใชวีรบุรุษดอกที่สรางประวัติศาสตรขึ้นมา แตทวาประวัติศาสตรตางหากที่สรางวีรบุรุษ เพราะ ฉะนนมันจึงไมใชวีรบุรุษเปนผูสรางประชาชน แตประชาชนเปนผูสรางวีรบุรุษขึ้นมาและผลักดันประวัติศาสตร ใหกาวไปขางหนา” อยางไรก็ดี การศึกษาประวัติศาสตรที่สมบูรณนั้น จะตองเปนการศึกษาถึงประวัติศาสตรแหงการ เคลื่อนไหวเปลี่ยนแปลงของมวลชน อันรวมไวซึ่งการเคลื่อนไหวเปลี่ยนแปลงในทางการเมือง, การเศรษฐกิจ สังคม และตลอดจนความคิด ทั้งที่เปนมาแลวในอดีต กําลังเปนอยูในปจจุบัน และที่จะเปนไปในอนาคต และ แลวก็นําผลของการศึกษาประวัติศาสตรดังกลาวนี้ ไปใชในทางที่ถูกตอง นั่นก็คือในทางเพื่อการสรางสรรค สังคมและความสมบูรณพูนสุขของมวลมนุษยชาติรวมกัน.
- 124 -
กฎมพี ตอนที่๑ กฎมพี ตามความหมายของคํา แปลวาชนชั้นกลางที่มีอาชีพเปนพอคา หรือเปนชางฝมือที่เปนเจาของ โรงงานหัตถกรรมเล็กๆในสมัยศักดินา และเปนเจาของโรงงานใหญๆในสมัยทุนนิยม พวกนี้เปนที่ดูถูกของพวก ชนชั้นสูงหรือพวกศักดินาในยุคศักดินา และตอมาพวกนี้ก็กลายเปนที่เกลียดชังของคนชั้นต่ําในยุคทุนนิยม กฎมพี หรือ พวกกฎมพี อุบัติขึ้นครั้งแรกในตอนปลายของยุคศักดินา ตามประวัติศาสตรมนุษยชาติกลาววา ใน ยุคศักดินานอกจากมีชนชั้นศักดินากับพวกเลกหรือทาสกสิกรแลว ยังปรากฏมีอิสรชนอยูอีกพวกหนึ่ง แตทวา เปนสวนนอย พวกอิสรชนนี้สวนมากมีอาชีพเปนชางฝมือที่มีโรงงานหัตถกรรมเล็กๆ เปนของตัวเอง และบางทีก็ มีพวกทาสอยูชวยเหลือดวย แตทวาไมใชอยูในฐานะทาส หากแตอยูในฐานะลูกมือ และพวกทาสลูกมือเหลานี้ แหละภายหลังก็ไดกลายมาเปนกรรมกร นอกจากชางฝมือแลวก็ยังมีการคาอีกดวยที่อยูในความสนใจของพวก อิสรชน จากอาชีพดังกลาวทําใหพวกอิสรชนมีฐานะความเปนอยูดีกวาพวกเลกหรือทาสกสิกร แตก็ยังเลวกวา พวกศักดินาอยูนั่นเอง ดังนั้นพวกนี้จึงไดชื่อพวกชั้นกลางหรือ กฎมพี และจากการที่พวกเลกหรือทาสกสิกร ไดลุกขึ้นทําการโคนลมระบบศักดินาหลายครั้งหลายหน และถึง หากวาจะไมเปนผลสําเร็จก็ตาม แตทวาก็ทําใหระบบศักดินาลั่นสะเทือนถึงโคนราก พรอมกันนั้นก็เปนโอกาส ใหพวกกฎมพีไดเติบโตและเขมแข็งขึ้น และในที่สุดพวกกฎมพีไดเขานําการโคนลมระบบศักดินาจนประสบ ผลสําเร็จ พรอมกับกาลอวสานของระบบศักดินานั้น ระบบทุนนิยมเยาววัยภายใตการนําของกฎมพีก็ปรากฏตัว ออกมาและคอยๆ เติบโตเขมแข็งขึ้นตามพัฒนาการของสังคม คือเกิดขึ้น ตั้งอยู เจริญเติบโตและจะดับไปในที่สุด ในขณะเดียวกับกับที่ระบบทุนนิยมอันเยาววัยของพวกกฎมพี ไดลงหลักปกมั่นในสมรภูมิแหงการตอสู ทางชนชั้นอยูนั้น การเศรษฐกิจก็ไดคลี่คลายขยายตัวกวางขวางออกไปอีก โรงงานหัตถกรรมซึ่งเคยใชลูกมือไมกี่ คน ก็ไดกลายเปนโรงงานอุตสาหกรรม มีคนงานจํานวนหลายรอยคน และโดยที่พวกเลกหรือทาสกสิกรไมได เปนเจาของเครื่องมือและปจจัยในการผลิต ดังนั้น,ถึงหากวาพวกเลกและพวกทาสจะไดรับการปลดปลอยจาก ระบบศักดินาแลวก็ตาม แตพวกนี้ก็หนีจากการถูกกดขี่ขูดรีดไปไมพนอยูนั่นเอง นั่นคือ พวกนี้ไดกลายมาเปน กรรมกรหรือชาวนารับจางหรือชาวนายากจน สวนพวกกฎมพีหรือพวกชนชั้นกลางเกากอนนั้น ก็กลายมาเปน เจาของโรงงานอุตสาหกรรมหรือพอคาที่ร่ํารวย และกลายเปนปฏิปกษกับชนชั้นที่ถูกกดขี่ขูดรีดหรือชนชั้น กรรมาชีพจนกระทั่งบัดนี้
- 125 -
จากการที่พวกกฏมพีมีความคิดเห็นในทางเศรษฐกิจไปในแนวเสรีนิยม ดังนั้นในดานอุตสาหรรมจึงไดมี การแขงขันการผลิตกันอยางขนานใหญ และจากการแขงขันการผลิตกันนี้เองไดกอใหเกิดลัทธินายทุนขึ้นอยาง แทจริง พวกกฎมพีบางสวนไดกลายเปนนายทุนใหญ บางสวนก็เปนนายทุนนอยและบางสวนก็ตองลมละลาย เปนคนหาเชากินค่ํา แตพวกนี้แมจะอยูในฐานะต่ําตอยหาเชากินค่ําก็ตาม เขาก็ยังหวังไมวายที่จะมีความคิดเห็นในแนวทาง เสรีนิยมอยูนั่นเอง เขายังหวังวาวันหนึ่งโชคคงจะนําใหเขาไดพบกับความร่ํารวย และดังนั้นพวกนี้จึงกลัวการ ปฏิวัติ แตศรัทธาในลัทธิปฏิรูป และพวกนี้ก็นิยมในสิ่งลึกลับและสิ่งศักดิสิทธิ์เกี่ยวกับลัทธิทุนนิยม พวกนี้ พยายามพิสูจนวา “จะคงอยูชั่วนิรันดรในฐานะรูปแบบการผลิตแบบสุดทาย” และก็พรอมกับที่พยายามปฏิเสธ ความขัดแยงระหวางชนชั้น พวกนี้มีทัศนะตอการพัฒนาการสังคมวา “มีความเจริญอยางสงบสุขจากระบบทุนนิยมไปสูระบบสังคมนิยม โดยไมตองผานการปฏิวัติของชนชั้น กรรมาชีพ และการกาวกระโดด หากแตจะเปนโดยคอยเปนคอยไป (ตามยถากรรม)” ซึ่งนั่นเปนสิ่งที่เปนไปไมได เพราะตราบใดที่ยังไมมีการปฏิวัติของชนชั้นกรรมาชีพ ตราบนั้นระบบ สังคมนิยมจะไมอาจสถาปนาขึ้นได มารกซ ไดกลาวเกี่ยวแกพวกกฎมพีไววา “ชนชั้นกฎมพีไดเคยมีบทบาทปฏิวัติสําคัญยิ่งในประวัติศาสตร แตเมื่อชนชั้นกฎมพีไดครองอํานาจแลว ไดพัฒนาระบบทุนนิยม โดยรวบรวมการผลิตทางสังคมทั้งหมดไวในกํามือของพวกตน ซึ่งเปนคนสวนขางนอย ของสังคม ทําการขูดรีดเบียดเบียนชนชั้นผูไรสมบัติ อันเปนคนสวนใหญของสังคม และเมื่อระบบทุนนิยม สมัยใหมไดพัฒนายิ่งขึ้นเทาใด ก็ทําใหชนชั้นกลาง ชนชั้นนายทุนนอยตองถูกแขงขันยิ่งขึ้น และถูกเบียดขับไป เปนชนชั้นผูไรสมบัติในที่สุด ชาวนาซึ่งมีลักษณะเปนชนชั้นนายทุนนอยก็จะประสบชะตากรรมเชนนั้นดวย คน สวนใหญของสังคมก็จะไดรับความอัตคัดขัดสน” แตในที่สุดสังคมทุนนิยมของชนชั้นกฎมพีก็จะตั้งอยูไมได เพราะเปนสังคมที่ยังความเดือดรอนและ อัตคัดขัดสนใหกับคนสวนใหญ หรือนัยหนึ่ง เพราะสังคมทุนนิยมไมอาจรับใชผลประโยชนของคนสวนใหญใน สังคมได จึงหมดภาระหนาที่ทางประวัติศาสตรและจึงตองลงจากเวทีประวัติศาสตรไปเชนเดียวกับสังคมทาส
- 126 -
สังคมศักดินา ที่จากลงเวทีประวัติศาสตรไปลวงหนาแลว และแลวสังคมใหมที่กาวหนากวาจะเขามารับภาระหนาที่ทางประวัติศาสตรสืบตอไป เชนเดียวกับที่ สังคมทุนนิยมของกฎมพีซึ่งเขามารับภาระหนาที่ทางประวัติศาสตรสืบตอจากสังคมศักดินา สังคมใหมที่ กาวหนากวาที่จะเขามารับภาระหนาที่ทางประวัติศาสตรสืบตอจากสังคมทุนนิยม คือ “สังคมนิยม” และนี่คือกฎ วิวัฒนาการของสังคมอันเปนกฎธรรมชาติที่ไมอาจหลีกเลี่ยงได และไมมีใครสามารถจะหลีกเลี่ยงหรือยับยั้งได เชนเดียวกับการเกิด แก เจ็บ ตาย ของสรรพสัตวทั้งหลาย
จากหนังสือ ปทานานุกรม ฉบับ ชาวบาน ของคุณสุพจน ดานตระกูล
- 127 -
กฎมพี ตอนที่๒ (จบ) ทานปรีดี พนมยงค ไดเขียนถึงความเปนมาของคําวา “กฎมพี” มีความตอนหนึ่งวาดังนี้ “ตอมาในปลายสมัยยุคกลางของยุโรปตะวันตก คือเมื่อประวัติคริสตศตวรรษที่ ๑๓ ไดมีบุคคลจําพวกที่ออก สําเนียงตามภาษาฝรั่งเศสวา “บูรชัวส” เขียนเปนอักษรฝรั่งเศสวา “Bourgeois” คือพอคาและผูประกอบ หัตถกรรมที่อยูในยานตลาดการคา ซึ่งเรียกวา “บรูก” เขียนเปนภาษาฝรั่งเศสวา “Bourg” คํานี้เทียบไดคําไทย วา “บุร”ี ฉะนั้น “บูรชัวส” เทียบไดกับคําไทยวา “บุรี” ซึ่งไดเปนผูเริ่มแรกในการจัดตั้งเปนขบวนการตอตานเผด็จการ ศักดินาที่ปกครองทองที่ ชาวบุรีไดรวมกําลังกันเปนองคการรวมที่เรียกเปนภาษาฝรั่งเศสวา คอมมิน (Commune) ซึ่งแผลงมาจากคําลาติน Commuis อันเปนองคกรที่ชาวบุรีผนึกกําลังกันเพื่อปองกัน ผลประโยชนของตนและตอสูเจาศักดินาทองที่ เพื่อมีอิสระในการปกครองทองที่ของตนเองออกตางหากจาก เผด็จการของเจาศักดินาทองที่ แตยังยอมขึ้นตรงตอพระราชาธิบดีซึ่งเปนประมุขสูงสุดของรัฐ การตอสูไดใชเวลายาวนาน ชาวบุรีจึงไดรับสัมปทานจากพระราชาธิบดีใหมีสิทธิปกครองทองถิ่นของตนเอง อันเปนประวัติของระบบเทศบาลในฝรั่งเศสและในหลายประเทศของยุโรปตะวันตก ชาวบุรีก็หมดสภาพเปนขาไพรของเจาศักดินาแหงทองที่ โดยพระราชาธิบดีรับรองใหมีฐานนันดรที่ ๓ ของ สังคม คือเปนฐานันดรถัดลงมาจากขุนนางบรรพชิต-ขุนนางฆราวาส คือมีสภาพเปนชนชั้นกลางระหวาง ฐานันดรสูงกับผูไรสมบัติ (Proletariat) ซึ่งยังคงฐานะเปนขาไพรของศักดินาทองถิ่น กลาวอีกอยางหนึ่งก็คือ ชาวบุรีมีฐานะเปนนายทุนชั้นกลาง ตอมาชาวบุรีไดพัฒนาเครื่องมือหัตถกรรมใหมี สมรรถภาพดีขึ้นตามลําดับ ไดขยายการคากวางขวางขึ้นตามลําดับ และสะสมสมบัติเปนทุนไดมากขึ้น และ เมื่อไดเกิดมีผูประดิษฐเครื่องมือใชพลังงานไอน้ําในปลายคริสตศตวรรษที่ ๑๘ ชาวบุรีก็อาศัยทุนอันไดสะสม ไวนั้นเปนเจาของอุตสาหกรรมและวิสาหกิจสมัยใหม สภาพของชาวบุรีซึ่งเดิมเปนเพียงนายทุนชั้นกลาง จึง ไดพัฒนาเปลี่ยนแปลงเปนนายทุนใหญสมัยใหม
- 128 -
ผมถือวาสาระสําคัญที่นายทุนสมัยใหมเปนเจาของปจจัยการผลิตของสังคม จึงไดถายทอดคําที่เรียกชนชั้นนี้ วา บูรชัวส นั้นเปนภาษาไทยวา ชนชั้นเจาสมบัต”ิ ดังนั้น ในภาษาไทยเราปจจุบันจึงมีคําอยู ๒ คําที่ถายทอดคําภาษาอังกฤษ Bourgeois ในความหมายเดียวกัน คือ คํา กฎมพี และคําวา เจาสมบัติ ซึ่งเปนคําที่ทานปรีดี พนมยงคเปนผูบัญญัติขึ้นใหม โดยทานใหเหตุผลใน การบัญญัติศัพท เจาสมบัติ หมายถึง Bourgeois ในภาษาอังกฤษดังนี้ “เดิมผมไดคิดวาจะใชคําวา ธนสารบดี โดยถือวาปจจัยการผลิตนั้นเปนทรัพยสมบัติที่เปนแกนสาร ตอมาผม ไดเปลี่ยนใหม โดยเห็นวา สมบัตินั้น ภาษาไทยแผลงมาจากมูลศัพทบาลี สันสกฤต สมฺปตฺติ แปลวาเงินทอง ของมีคา เมื่อเติมคําวา “เจา” ไวขางหนาเปน เจาสมบัติ แลว ก็พอจะแสดงวา นายทุนชนิด (Species) นี้มี ลักษณะเฉพาะซึ่งแสดงวาเปน “เจา” ชนิดหนึ่ง คือ เจาสมบัติ ซึ่งเมื่อไดทําลายเจาศักดินาแลว ก็เปนเจาของ สังคมทุนนิยม โดยใชสมบัติกดขี่เบียดเบียนกรรมกรสมัยใหม สวนคําวา กฎมพี นั้น เคยใหขอสังเกตไวกอนแลววา สามัญชนคนทั่วไป ใชควบกับคําวา ไพร เปนไพรกฎมพี คือ เปนผูมีทุนอันดับต่ํากวาคหบดีและเศรษฐี”
จากหนังสือ ปทานานุกรม ฉบับ ชาวบาน ของคุณสุพจน ดานตระกูล
- 129 -
ผูกุมอํานาจเศรษฐกิจคือผูกุมอํานาจอยางแทจริง เจตนาดีของนักปราชญแหงระบบทุนนิยม ที่ตองการรวบรวมเจตจํานงของประชาชนมาทําการ ปกครอง หรือ นัยหนึ่งทําการปกครองตามเจตจํานง หรือความตองการของประชาชน โดยวิธีการให ประชาชนเลือกผูแทนเขาสูรัฐสภา อันเปนที่สําแดงเจตจํานงของประชาชนทั่วทั้งสังคม ซึ่งเปนหลักการทั่วไป ของระบอบประชาธิปไตยในระบบรัฐสภานั้น หาไดบรรลุความสําเร็จสูงสุดตามเจตนาดีนั้นไม คือยังไมอาจ ที่จะรวบรวมเจตจํานง หรือความตองการที่แทจริงของประชาชนมาทําการปกครองได ยังเปนการปกครอง ตามเจตจํานง หรือความตองการของบางฝายในสังคมเทานั้น เชนเดียวกับยุคทาสและยุคศักดินาที่สังคมนั้น ปกครองตามเจตจํานงของชนชั้นนายทาสและชนชั้นเจาศักดินา ทั้งนี้เพราะวาระบบทุนนิยม ไดเปดโอกาสใหมีการแขงขันกันอยางเสรีในทางเศรษฐกิจ อยางที่เรียกวา “มือใครยาวสาวไดสาวเอา” และจากการแขงขันอยางเสรีเชนนี้ คนที่เขมแข็งกวา คนที่ฉลาดกวาคนที่มือยาว กวา ยอมไดเปรียบคนที่ออนแอกวา คนที่โงกวา คนที่มีมือสั้นกวา จนในที่สุดทําใหคนที่เขมแข็งกวา คนที่ฉลาดกวา คนที่มือยาวกวา กลายเปนฝายกุมอํานาจทาง เศรษฐกิจ เปนฝายบงการทางเศรษฐกิจในลักษณะปลาใหญกินปลาเล็ก โดยที่โครงสรางของสังคมประกอบขึ้นดวยเศรษฐกิจ การเมืองและวัฒนธรรม ในโครงสราง ๓ สวน นี้ เศรษฐกิจเปนโครงสรางเบื้องลางหรือโครงสรางพื้นฐาน สวนการเมืองและวัฒนธรรมเปนโครงสรางเบื้อง บนและฝายใดกุมโครงสรางเบื้องลาง ฝายนั้นจะกุมโครงสรางเบื้องบนไวไดดวย หรือฝายใดกุมอํานาจทาง เศรษฐกิจ ฝายนั้นจะกุมอํานาจทางการเมืองและวัฒนธรรมดวย นี่เปนสัจธรรมเปนกฎเกณฑที่แนนอน ในยุคทาส ชนชั้นนายทาสเปนฝายกุมอํานาจทางเศรษฐกิจ จึงไดกุมอํานาจทางการเมือง และ วัฒนธรรมดวย ในยุคศักดินา ชนชั้นเจาศักดินาเปนฝายกุมอํานาจเศรษฐกิจ จึงไดกุมอํานาจทางการเมืองและ วัฒนธรรมดวย
- 130 -
ในยุคทุนนิยม ชนชั้นนายทุนเปนฝายกุมอํานาจเศรษฐกิจ จึงไดกุมอํานาจทางการเมืองและวัฒนธรรม ดวย ดังที่ปรากฏอยูในทุกวันนี้ คําวาเขากุมอํานาจทางการเมืองนั้น ไมไดหมายความวานายทาสทุกตัวคน เจาศักดินาทุกตัวคน และ นายทุนทุกตัวคน จะเขาไปมีบทบาทกุมอํานาจทางการเมือง แตหากหมายความวา ตัวแทนผลประโยชนแหง ชนชั้นนั้นๆ ไดเขาไปเปนรัฐบาลปกครองรัฐหรือประเทศแลวปกครองรัฐหรือประเทศตามเจตจํานงหรือ ความตองการของชนชั้นที่กุมอํานาจทางเศรษฐกิจในยุคนั้นๆ รัฐบาลยุคทาสปกครองตามเจตจํานง หรือความตองการของชนชั้นนายทาส เพื่อผลประโยชนของชน ชั้นนายทาส รัฐบาลยุคศักดินา ปกครองตามเจตจํานง หรือความตองการชนชั้นเจาศักดินา เพื่อผลประโยชนของ ชนชั้นศักดินา รัฐบาลยุคทุนนิยม ปกครองตามเจตจํานง หรือความตองการชนชั้นนายทุน เพื่อผลประโยชนของชน ชั้นนายทุน ดังนั้นภายใตระบบทุนนิยม ซึ่งมีการแขงขันทางเศรษฐกิจกันอยางเสรีในเบื้องตน แตโดยกลไกของ ระบบทุนนิยมเอง ไดพัฒนาจากการแขงขันกันโดยเสรีไปสูการผูกขาดในลําดับตอมา เศรษฐกิจจึงตกอยูในกํา มือของนายทุนผูกขาดเพียงไมกี่ตระกูล เชนที่ปรากฏอยูในบานเมืองของเราในเวลานี้ และดังนั้น การเลือกตั้งผูแทนราษฎร ภายใตเงื่อนไขของระบบเศรษฐกิจทุนนิยมผูกขาดเชนนี้ ถึงแมวาจะไมมีการจํากัดสิทธิ์ทางการเมืองอยางกวดขันตรงไปตรงมาเชนประชาธิปไตยแบบกรีกก็ตาม แต การเลือกตั้งภายใตระบบทุนนิยมผูกขาด อํานาจมืดและอิทธิพลทางเศรษฐกิจไดเขาไปมีบทบาทเปนตัวชี้ขาด ซึ่งเปนผลสงใหฝายที่กุมอํานาจทางเศรษฐกิจไดรับชัยชนะ และไดเขากุมอํานาจทางการเมือง การเลือกตั้งเชนนี้ จึงเปนแตเพียงความชอบธรรมโดยพิธีการ หรือโดยรูปแบบเทานั้น ไมใชเปน ความชอบธรรมโดยเนื้อหา อันเปนความชอบธรรมที่แทจริง จึงไมสามารถจะแกไขปญหาของชาติ หรื
- 131 -
ปญหาของประชาชนสวนใหญของสังคม คือปญหาความอยูดีกินดี เพราะวาโดยเนื้อหาแลว ระบอบ ประชาธิปไตยชนิดนี้ก็ไมตางอะไรกับประชาธิปไตยแบบกรีกในยุคทาส หรือประชาธิปไตยนายทาส เราจึง เรียกประชาธิปไตยชนิดนี้วาประชาธิปไตยนายทุน (Bourgeois Democracy) ไมใชประชาธิปไตยของ ประชาชน (People’s Democracy) ดังนั้นสิ่งที่เรียกวา “รัฐบาล” ก็คือผูจัดการดูแลผลประโยชนของชนชั้นผูกุมอํานาจทางเศรษฐกิจใน สังคม รัฐบาลในยุคทาส ก็คือผูจัดการดูแลผลประโยชนของเจาทาส รัฐบาลในศักดินา ก็คือผูจัดการดูแลผลประโยชนของเจาศักดินา รัฐบาลในทุนนิยม ก็คือผูจัดการดูแลผลประโยชนของนายทุน.
จากหนังสือ "ปฏิวัติประชาธิปไตย" ของคุณสุพจน ดานตระกูล
- 132 -
การจะเปลี่ยนแปลงอํานาจมิอาจปราศจากอํานาจ ถึงแมวาการเปลี่ยนแปลงของสังคมแตละยุค เชนจากยุคชุมชนบุพกาลมาสูยุคทาส สูยุคศักดินา และสู ยุคทุนนิยม ตามที่เปนมา อันเนื่องมาจากการเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจเปนมูลเหตุประการแรกก็จริง แตตัวที่ กุมการเปลี่ยนแปลง หรือนําการเปลี่ยนแปลงจากระบอบเกาที่ลาหลัง แลวสถาปนาระบอบใหมที่กาวหนากวา ขึ้นแทนที่นั้น คือตัว “อํานาจ” ถาปราศจากเสียซึ่ง “อํานาจ” แลว ไมมีทางที่จะลมระบอบเกาและสถาปนา ระบอบใหมขึ้นมาไดเลย แตอยางไรก็ดีตัว “อํานาจ” ก็ไมอาจจะมีขึ้นโดดๆ หากจะตองมีตัว “กําลัง” เปนเครื่องสนับสนุน ปราศจากเสียซึ่ง “กําลัง” แลว จะไมอาจมี “อํานาจ” ไดอยางแนนอน กําลังจึงเปนที่มาแหงอํานาจ ในปลายยุคชุมชนบุพกาล คนกลุมนอยสวนสวนหนึ่งที่มีความผูกพันกันในฐานะเครือญาติทาง สายโลหิต ไดเริ่มสะสมกําลัง อันเปนฐานแหงอํานาจ ทั้งกําลังทางเศรษฐกิจและกําลังคน และครั้นแลวคน กลุมนอยสวนนี้ ก็ไดทําลายระบอบประชาธิปไตยอันสงางามแหงยุคชุมชนบุพกาลลงเสีย แลวสถาปนาระบบ ทาสขึ้นมาแทนที่ ภายใตระบอบทาส การทําสงครามลาทาสเกิดขึ้นบอยๆ ปริมาณทาสจึงถูกแยงชิงและรวมกลุมกันมาก ขึ้น แรงงานของพวกทาสไมเพียงแตถูกใชในงานผลิตอยางเดียว หากถูกใชไปในการทําสงครามดวย ประวัติศาสตรของยุคทาส จึงเปนประวัติศาสตรแหงการตอสูดิ้นรนอยางนองเลือด ทั้งระหวางนายทาสตอ นายทาสที่แยงชิงทาสกัน และระหวางนายทาสผูกดขี่กับพวกทาสผูถูกกดขี่ที่ปรารถนาจะปลดเปลื้องเครื่อง พันธนาการ จากการลุกฮือของพวกทาสบอยครั้ง และถึงแมวาจะถูกปราบปรามและพายแพก็ตาม แตก็ทําใหสังคม ทาสสั่นสะเทือนลงไปถึงรากฐาน และไดทําใหมีนักรบทาสผูมีฝมือเกิดขึ้นเปนจํานวนมาก จึงเปนการ เสริมสรางเงื่อนไขทางสังคม อันกอใหเกิดการเปลี่ยนแปลงในเวลาตอมา
- 133 -
แตในที่สุด จากการพยายามทําการกบฏหลายครั้งหลายหนของพวกทาส และอิสรชนที่ไดรับการ ปลดปลอยจากความเปนทาสแลว ความพยายามของพวกเขาก็ไดถึงซึ่งความสําเร็จ นั่นคือสังคมทาสไดถึงซึ่ง ความพินาศฉิบหาย และสังคมศักดินาไดเขามาแทนที่ แตก็ยังเปนสังคมที่แบงคนในสังคมเดียวกันออกเปน ชนชั้นอยูเชนเดิม ยังคมมีการกดขี่ขูดรีดกันอยูเชนเดิม เพียงแตเปลี่ยนรูปแบบของการกดขี่ขูดรีดเทานั้น จาก การกดขี่ขูดรีดในรูปแบบของระบบทาสมาเปนการกดขี่ขูดรีดของระบบศักดินา แตระบบศักดินาก็ตองประสบชะตากรรมเชนเดียวกับระบบทาสในที่สุด เมื่ออิสรชนโดยการรวมมือ สนับสนุนของพวกไพร ไดตอสูขัดขืนกับระบบศักดินาที่จํากัดสิทธิ์ตางๆ อันเปนการขัดขวางเหนี่ยวรั้งการ ขยายตัวของการผลิตแบบทุนนิยมที่เพิ่งแตกหนอออน ในชั้นตน พวกอิสรชนตอสูโดยวิถีทางสันติ มีการถวายคํารองทุกขตอพระราชาธิบดี แตไมเปนผล พวก เขาจึงจําตองตอสูโดยวิธีการทางทหาร อยางเชน นายพลครอมเวล นํากองทัพของฝายสภา ตอสูกับระบบกษัตริย ในอังกฤษในกลางคริสตศตวรรษที่ ๑๗ อันเปนการเบิกโรงการปฏิวัติประชาธิปไตยกฎมพีครั้งแรก นายพลจอรช วอชิงตัน นําการตอสูกับระบอบอาณานิคมของอังกฤษในอเมริกา เมื่อคริสตศตวรรษ ๑๗๗๖ การอภิวัฒนใหญ ในฝรั่งเศสในอีก ๑๓ ปตอมาคือในป ๑๗๘๙ และอีกหลายประเทศในยุโรป และนับแตบัดนั้น ระบอบ ประชาธิปไตยกฎมพีหรือประชาธิปไตยนายทุน ก็ไดถูกสถาปนาขึ้นแทนที่ระบอบเผด็จการศักดินา
ดังที่กลาวมานี้จะเห็นไดวา ในการเปลี่ยนแปลงของสังคมจากระบอบหนึ่งไปสูอีกระบอบหนึ่งนั้น นับ แตการสถาปนาระบบทาส ระบบศักดินา และระบอบประชาธิปไตยกฎมพีหรือประชาธิปไตยนายทุน ทั้งใน ยุโรปและอเมริกา ลวนแตเปนการเปลี่ยนแปลงโดยการใชกําลังบังคับหรือใชกําลังทางการทหารเปนหลักนํา และกําลังทางการเมืองหรือประชาชนเปนเครื่องสนับสนุน สวนการผลัดเปลี่ยนอํานาจปกครองภายในระบอบนั้นๆ ในเวลาตอมา มีการผลัดเปลี่ยนทั้งโดยอาศัย กําลังทางการทหารและโดยสันติตามวิถีทางแหงประเพณีของระบอบการปกครองนั้นๆ จากหนังสือ "การปฏิวัติประชาธิปไตย" ของคุณสุพจน ดานตระกูล)
- 134 -
อธิปไตยพระราชทาน ประมวล รุจนเสรี ไดพยายามอธิบายใหเห็นวา พระมหากษัตริยแหงราชวงศจักรี ไดมีพระราชดําริที่จะ พระราชทานอํานาจอธิปไตยใหแกปวงชนชาวไทย ที่เห็นเปนรูปเปนรางเกิดขึ้นในสมัยรัชกาลที่ ๕ สืบตอจาก การวางรากฐานที่รัชกาลที่ ๔ ไดทรงดําเนินการไวบางแลว ประมวลฯ ไดพูดถึงสภาการแผนดินและสภาองคมนตรี ที่ตั้งขึ้นในสมัยรัชกาลที่ ๕ จนถึงสมัยรัชกาล ที่ ๖ และรัชกาลที่ ๗ แลวไดมีการพระราชทานรัฐธรรมนูญฉบับแรก ๒๗ มิถุนายน ๒๔๗๕ และฉบับตอมา จนถึงฉบับที่ ๑๖ ในป ๒๕๔๘ แลวประมวลฯ ไดลงทายหัวขอ อธิปไตยพระราชทาน ดวยบทสรุปวา “อํานาจอธิปไตยที่เปนของประชาชนชาวไทยในปจจุบัน เปนมรดกตกทอดมาจากอํานาจสมบูรณาญา สิทธิ์ที่พระมหากษัตริยมีมาอยางสมบูรณตอเนื่องยาวนาน และเปนสิ่งที่พระมหากษัตริยของไทยไดวางแนว ทางการพระราชทานอํานาจนี้ใหแกปวงชนชาวไทยไวอยางเปนระบบ ที่ทรงใชเวลาเตรียมการถึง ๒-๓ รัชกาล แตในที่สุด คณะราษฎรไดฉกฉวยโอกาสและราชปณิธานในการพระราชทานอธิปไตยของพระมหากษัตริยทํา การยึดอํานาจเสียกอน..” ในบทนี้มีขอเท็จจริงที่สับสนและฝาฝนสัจจะหลายตอน อันเปนที่เสียหายทางประวัติศาสตร ดังที่ผม จะไดชี้แจงใหเห็นตอไปนี้ ขอ ๑. การแตงตั้งสภาที่ปรึกษาตางๆ ขึ้นในสมัยรัชกาลที่ ๕ นั้น ไมเกี่ยวกับแผนการเตรียม พระราชทานอธิปไตยแกประชาชนชาวไทยแตประการใด แตเปนแผนการยึดพระราชอํานาจเบ็ดเสร็จของ พระมหากษัตริยกลับคืนมาจากผูสําเร็จราชการแทนพระองค ซึ่งขณะนั้นก็คือ สมเด็จเจาพระยาบรมมหาศรีสุ ริยวงศ ดังคําอธิบายธรรมนูญการปกครองแผนดินสยามเปรียบเทียบกับประเทศตางๆ ซึ่ง หลวงจักรปาณี ศรีศิลวิสุทธิ์(วิสุทธิ์ ไกรฤกษ)ผูพิพากษาในกระทรวงยุติธรรม เนติบัณฑิตสยามและอังกฤษ บี.เอ. มหาวิทยาลัยออกซฟอรด เปนผูเขียน พิมพครั้งแรกที่โรงพิมพสยามบรรณกิจ พ.ศ.๒๔๗๕ พิมพครั้งที่ ๒
- 135 -
พฤศจิกายน ๒๔๔๗ โดยสถาบันพระปกเกลา มีขอความวาดังนี้ (อักขระตามตนฉบับ) “ดังไดกลาวมาแลวแตตน กรุงสยามของเรานี้นับแตพระรวงเจาไดปลดแอกของเขมรออก และตั้ง กรุงศุโขทัยเปนราชธานีสืบอิสสระภาพมาจนบัดนี้ พระเจาแผนดินทุกพระองคยอมทรงใชพระราชอํานาจ สิทธิ์ขาดในการปกครองประเทศแตผูเดียว แตอํานาจนี้โดยปกติประเพณีของไทย พระเจาแผนดินยอมทรง เลือกใชโดยความระมัดระวัง ไมใหเกิดความเดือดรอนขึ้นแกพลเมืองของทานได นัยหนึ่งกษัตริยของเราได ทรงใชวิธีการปกครองราษฎรอยางละมุมละมอมฉันทบิดาปกครองบุตรเสมอมา แตก็เคยพระเจาแผนดินบาง พระองคซึ่งไมประพฤติตนอยูในทศพิธราชธรรม กดขี่ขมเหงประชาราษฎร ใหไดรับความเดือดรอนเปน เนืองนิตย หรือมิฉะนั้นก็มีพระเจาแผนดินที่ไรความสามารถขาดกําลังจะยึดบังเหียนแหงการปกครองประเทศ ไวได เมื่อเปนเชนนี้ผูที่สามารถกวาก็ยอมฉวยโอกาสกําจัดพระเจาแผนดินพระองคนั้นๆ เสีย แลวขึ้นนั่งเมือง แทนเปนธรรมดาจนถึงกรุงรัตนโกสินทรนี้ แตสวนประเพณีการปกครองนั้นก็คงใชของเกาไปตามเดิม มิไดมีใครคิดหรือพยายามเปลี่ยนแปลง ลักษณะการปกครองใหดีขึ้น ดวยถือเปนธรรมเนียมเสียวาเมื่อเจาไมดีก็หาเจาใหมที่ดีมาแทนได ดังนี้ ครั้นมาในสมัยรัชชกาลที่ ๕ แหงกรุงเทพพระมหานครนี้ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว ไดทรงกูอํานาจของกษัตริยซึ่งตกไปอยูในเงื้อมมือผูสําเร็จราชการแผนดินตั้งแตตนรัชชกาลนั้นกลับคืนมาได โดยใชวิธีเอาขุนนางอื่นๆ เขาเปนกําลังชวยพระเจาแผนดิน ในที่สุดจึงไดทรงตั้งสภารัฐมนตรีเรียกตามภาษาอังกฤษวา เคานซิลออฟสเตต (Council of State) ขึ้น สําหรับเปนที่ปรึกษาราชการแผนดินในปจุลศักราช ๑๒๓๖ (พ.ศ.๒๔๑๗)และตอมาก็ประกาศตั้งอีกสภาหนึ่ง เรียกวา ปรีวีเคานซิล (Privy Council) คือองคมนตรีสภา สําหรับเปนที่ปรึกษาราชการในพระองคบาง ราชการ แผนดินบางและชวยวินิจฉัยฎีกาตางๆ ทํานององคมนตรีอังกฤษ เมื่อจะทรงตั้งสภาองคมนตรีขึ้นนั้น ไดมีประกาศแสดงพระราชประสงคจะทรงจัดการบานเมืองให เจริญดีขึ้นโดยยกเลิกการกดขี่อันมีอยูในบานเมืองไทยใหนอยลง
- 136 -
สวนเหตุที่ตั้งสภารัฐมนตรีขึ้น ก็โดยทรงตระหนักในพระราชหฤทัยวา ถาจะทรงจัดการบานเมืองแต ลําพังพระองคเดียว การคงจะไมสําเร็จลุลวงไปไดดวยดี ตองมีผูชวยกันคิดหลายปญญา ความเจริญจึงจะมีแก บานเมือง ทรงพระราชดําริดั่งนี้ จึงไดเลือกสรรขาราชการที่มีสติปญญาเขาเปนคณะ เพื่อโตเถียงปญหาตางๆ กอนออกพระราชบัญญัติ เมื่อตกลงกันเปนอยางหนึ่งอยางใดแลว จึงใหเอาขอตกลงนั้นไปรางเปนกฎหมาย ขึ้น แลวใหนําเขาถวายในที่ประชุมคราวหนา เมื่อที่ประชุมตกลงเห็นชอบพรอมกันแลว ถาเปนการใหญตอง เอาไปปรึกษาเสนาบดีอีกชั้นหนึ่ง ตอเสนาบดีเห็นชอบดวยจึงลงพระนามประกาศใชเปนพระราชบัญญัติ ตอไป แตถาเปนการเล็กนอยก็ประกาศใชทีเดียวโดยไมตองปรึกษาเสนาบดี ตําแหนงรัฐมนตรีนั้น แตแรกมีขุนนางชั้นพระยา ๑๓ คน ตอมาภายหลังจึงไดเพิ่มจํานวนขึ้น แตความ ลําบากครั้งนั้นอยูที่หาคนพูดยาก (เพราะเสรีภาพในการแสดงความคิดเห็นถูกจําจัดโดยระบอบ สมบูรณาญาสิทธิราชย-สุพจน) อันเปนการตรงกันขามกับความลําบากสมัยนี้ ซึ่งมักมีคนชอบพูดมากเกินไป ในที่ประชุม เพราะในสมัยนั้นผูที่เขาใจการปกครองแบบปาเลียเมนตแทบวาจะไมมีเลย ใครเสนออะไรขึ้นมา มนตรีอื่นๆ ก็มักยอมตามโดยไมออกความเห็น จนในที่สุด ทรงเห็นวาการที่จะประชุมตอไปไมมีประโยชน จึงปลอยใหรัฐมนตรีสภานั้นดับศูนยไป เอง พระเจาแผนดินคงมีแตเสนาบดีสภาและองคมนตรีเปนที่ปรึกษาตลอดมาจนถึงปลายรัชกาลที่ ๖” ดังที่ผมกลาวแลวขางตนวา การแตงตั้งสภาที่ปรึกษาตางๆ ขึ้นในสมัยรัชกาลที่ ๕ ไมเกี่ยวกับการ เตรียมพระราชทานอธิปไตยใหแกปวงชนชาวไทย ดังที่ประมวลฯ พยายามอธิบายใหเขาใจเชนนั้น แตเปน แผนการยึดอํานาจของพระองคคืนจากผูสําเร็จราชการแทนพระองค ซึ่งพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลา เจาอยูหัว ทานไดทรงเปดเผยความจริงดังกลาวนี้ใหปรากฏอยูในพระบรมราโชวาท ฉบับที่ ๒ ที่ทรง พระราชทานแดสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจาฟามหาวชิรุณหิศสยามมงกุฎราชกุมาร พระองคแรก ลงวันที่ ๘ กรกฎาคม รัตนโกสินทรศก ๑๑๒ (พ.ศ.๒๔๓๖) มีความตอนหนึ่งวาดังนี้
- 137 -
“..ในเวลานั้นอายุพอเพียง ๑๕ ปกับ ๑๐ วัน ไมมีมารดา มีญาติฝายมารดาก็ลวนแตโลเลเหลวไหล หรือไมโลเลเหลวไหลก็มิไดตั้งอยูในตําแหนงราชการอันใดเปนหลักฐาน ฝายญาติขางพอคือเจานายทั้งปวง ก็ตกอยูในอํานาจของสมเด็จเจาพระยา (สมเด็จเจาพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ ผูสําเร็จราชการแทนพระองคสุพจน) และจะตองรักษาตัวรักษาชีวิตอยูดวยกันทุกองค ที่ไมเอื้อเฟอตอการอันใดเสียก็มีโดยมาก ฝาย ขาราชการถึงวามีผูใดไดรักใครสนิทสนมอยูบางก็เปนแตผูนอยโดยมาก ที่เปนผูใหญก็ไมมีกําลังสามารถอัน อาจจะหนุนอันใด ฝายพี่นองที่รวมบิดาหรือรวมทั้งมารดาก็เปนเด็กมีแตอายุต่ํากวาพอลงไป ไมสามารถจะทํา อะไรไดทั้งสิ้น สวนตัวพอเองยังเปนเด็กอายุเพียงเทานั้น ไมมีความสามารถรอบรูในราชการอันใดที่จะทําการ ตามหนาที่..” ขอ ๒. เปนการยืนยันอีกครั้งหนึ่งที่พระองคทรงตั้งพระทัยจะรักษาอธิปไตยของพระองคไวใหมั่นคง ดวยการปฏิรูปหรือที่พระองคเรียกวา รีฟอม ดังพระราชหัตถเลขาตอบหนังสือกราบบังคมทูล ลงวันพฤหัสบดี แรม ๘ ค่ํา เดือน ๒ ปวอก ฉศก ศักราช ๑๒๔๖ ตรงกับวันที่ ๘ เดือนมกราคมคริสตศักราช ๑๘๘๕ ของ เจานายและขาราชการสถานทูตไทยประจํากรุงลอนดอน ประกอบดวย ๑.พระเจาบรมวงศเธอกรมพระนเรศวรวรฤทธิ์ ๒.พระองคเจาโสณบัณฑิต(ตอมาเปนกรมขุนพิทยลาภพฤติธาดา) ๓. พระองคเจาสวัสดิโสภณ (ตอมาเปนสมเด็จกรมพระสวัสดิ์รัตนวิศิษฏ) ๔. พระองคเจาปฤษฎางค ๕. พระยาดํารงราชพลขันธ (นกแกว คชเสนี) ๖. หลวงนายเวร (สุน สาตราภัย) ๗. หลวงวิศิษสาลี (นาค ณ ปอมเพ็ชร ตอมาเปนพระยาไชยวิชิตสิทธิศาสตรา ผูรักษากรุงเกา) ๘. บุศย เพ็ญกุล ๙. ขุนปฏิภาณพิจิตร (หรุน) ๑๐. สับเลฟทเทอแนนท สะอาด สิงหเสนี ๑๑. นายเปลี่ยน หนังสือกราบบังคมทูลขึ้นตนดวยขอความวา
- 138 -
“ขาพระพุทธเจา ผูมีชื่อในทายหนังสือเลมนี้ ขอพระราชทานพระบรมราชวโรกาสกราบบังคมทูลพระ กรุณาทรงทราบใตฝาละอองธุลีพระบาท.. ความซึ่งขาพระพุทธเจาจะไดกราบบังคมทูลพระกรุณาตอไปนี้ มีอยูสามขอเปนประธาน ๑.คือภัยอันตรายซึ่งจะมีมาถึงกรุงสยามไดดวยความปกครองของกรุงสยามอยางเชนมีอยูในปจจุบันนี้ (สมบูรณาญาสิทธิราชย-สุพจน) จะเปนไปดวยเหตุตางๆ ดังเชนมีตัวอยางของชาติที่มีอํานาจใหญโตได ประพฤติตอชาติซึ่งหาอํานาจปองกันปกครองมิได ๒. คือการที่จะตองรักษาบานเมืองใหพนอันตราย ที่จะเกิดขึ้นไดดวย การปกครองของบานเมืองอยางมีอยูใน ปจจุบันนี้ (สมบูรณาญาสิทธิราชย-สุพจน)โดยทางยุติธรรมฤาอยุติธรรมของศัตรูก็ดี ตองอาศัยความ เปลี่ยนแปลงในทางทะนุบํารุงรักษาบานเมือง ตามทางญี่ปุนที่ไดเดินทางยุโรปมาแลวแล ซึ่งประเทศทั้งปวงที่ มีศิวิไลซ นับกันวาเปนทางอันเดียวที่จะรักษาบานเมืองได ๓. ที่จะจัดการตามขอสองใหสําเร็จไดจริงนั้น อาจเปนไปไดอยางเดียว แตจะตั้งพระราชหฤทัย วาสรรพสิ่งทั้ง ปวงจะตองจัดใหเปนไปโดยจริงอยางอุกฤษฎ (ปฏิวัติ-สุพจน)ทุกสิ่งทุกประการไมเวนวาง” ครั้นแลวหนังสือกราบบังคมทูลดังกลาวไดบรรยายถึงรายละเอียดในอันตรายที่จะไดรับจากการ ปกครองในระบอบเกาคือ สมบูรณาญาสิทธิราชย) ไวอยางยืดยาวหลายหนากระดาษรวมทั้งหนทางที่จะแกไข อันตรายเหลานั้น คือ เดินตามทางญี่ปุนที่ไดเดินทางยุโรปมาแลว (คือราชาธิปไตยภายใตรัฐธรรมนูญ) ดังมี ความตอนหนึ่ง ดังนี้ “ดวย ขาพระพุทธเจาทั้งปวงมีความเชื่อถืออันแนวแนวาใตฝาละอองธุลีพระบาทมีพระราชหฤทัยทรง พระอุตสาหะ ดังที่ไดมีมาเปนพยานอยูแตกอนแลว ที่จะทรงพระราชวินิจฉัยในราชกิจทํานุบํารุงพระราช อาณาเขต และไพรฟาประชาราษฎรใหมีความสุขความเจริญตอไป แลทั้งโดยความกตัูสวามิภักดิ์ ของ ขาพระพุทธเจาทั้งปวงโดยเฉพาะใตฝาละอองธุลีพระบาท จึงนําใหขาพระพุทธเจามีความประสงคอันแรงกลา ที่จะไดเห็นรัชกาลของใตฝาละอองธุลีพระบาทรุงเรืองยิ่งขึ้นไปดวยความดี ความเจริญ
- 139 -
เพราะฉะนั้นขาพระพุทธเจาทั้งปวงจึงสามารถขอรับพระราชทานพระบรมราชานุญาต กราบบังคมทูล พระกรุณา ใตฝาละอองธุลีพระบาทควรทรงพระราชดําริถึงรัชกาลปจจุบันนี้ ซึ่งตั้งอยูในสมัยอันประเสริฐคือ “ศิวิไลเซชัน” นี้ ไมควรจะใหมีความดีความเจริญเพียงเสมอรัชกาลของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวแต โบราณมา ดวยราชกิจแหงพระบาทสมเด็จพระเจาแผนดินนั้น ใชแตจะทรงทํานุบํารุงรักษาพระราชอาณาเขต ใหพนจากภัยอันตรายตลอดไปชั่วรัชกาลหนึ่งมิได ตองใหความดีความเจริญที่ใตฝาฝาละอองธุลีพระบาท ได ทรงพระราชอุตสาหะประพฤติมาในรัชกาลปจจุบันนี้ เปนการปองกันรักษาอันแนนอนของกรุงสยามและเปน รากของความเจริญที่จะเจริญตอไป และเมื่อรัชกาลในใตฝาละอองธุลีพระบาทสุดสิ้นไปแลว ใหผูที่จะมารักษาพระราชประเพณีสืบไปแล ทั้งขาราชการ ราษฎรนั้นไดระลึกถึงรัชกาลของใตฝาละอองธุลีพระบาทดวยความเคารพนับถือ วาเอกราชของ กรุงสยามและกําเนิดของความสุขความสบายที่ตั้งอยูเจริญรุงเรืองมาจนวันนี้นั้น เพราะใตฝาละอองธุลีพระ บาทพระองคเดียวไดทรงทํานุบํารุงในทางอันประเสริฐมา และจะไดเปนแบบอยางของรัชกาลขางหนา สืบไป” ตอหนังสือกราบบังคมทูลอยากลาหาญของทานผูรักชาติและปรารถนาดีตอชาติดังกลาวนี้ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัวทรงเห็นดวยในความปรารถนาดีของทานเหลานั้น แตพระองคทาน ไมทรงเห็นดวยที่จะทรงเปลี่ยนแปลงการปกครองอยางญี่ปุน คือปฏิวัติประชาธิปไตย ไมเห็นดวยที่จะทรง สูญเสียพระราชอํานาจตามระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย พระองคทรงรับไดแคการปฏิรูประบบราชการ ดัง ปรากฏในพระราชหัตถเลขาตอบคํากราบบังคมทูลโดยสรุปดังนี้ “..เพราะฉะนั้น การตองการในเมืองเราเวลานี้ที่เปนตองการสําคัญคือ คอเวินเมนตฟอม จําเปนที่จะให พนักงานของราชการแผนดินทุกๆ กรมทําการใหไดเนื้อเต็มหนาที่ และใหประชุมปรึกษาหารือกันทําการเดิน ใหถึงกันโดยงาย โดยเร็ว ทําการรับผิดชอบในหนาที่ของตัว หลีกลี้ไมได นี่เปนความตองการหนึ่ง... รวมความก็อยางเดียว คือ คอเวินเมนตฟอม นี่แลเปนตนเหตุที่จะจัดการทั้งปวงไดสําเร็จตลอด..”
- 140 -
ตอมาไดมีนักคิดนักเขียน และนักหนังสือพิมพที่มีความคิดกาวหนา และยืนหยัดอยูกับผลประโยชน ของประชาชน ๒ ทาน ทานแรกคือ ทานเทียนวรรณ ซึ่งมีฉายาวา “วรรณาโภ” ทานผูนี้มีคติ ประชาธิปไตย ไดออกนิตยสารชื่อวา “ตุลวิภาคพจนกิจ” เรียกรองใหรัฐบาลสมบูรณาญาสิทธิราชย ของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว จัดใหมีการปกครองโดยรัฐสภาตามแบบอยาง อารยประเทศ ดังที่ทานไดเขียนเรียกรองไวในหนังสือตุลวิภาคพจนกิจ เลม ๗ วันที่ ๘ กันยายน ร.ศ. ๑๒๕ (พ.ศ. ๒๔๕๐) มีความวาดังนี้ ไพรเปนพื้นยืนรองทํานองชอบ ตามระบอบปาลิเมนตประเด็นขํา แมนิ่งชาลาหลังยังไมทํา จะตกต่ํานอยหนาเวลาสาย ขอใหเห็นเชนเราผูเฒาทัก บํารุงรักษาชาติสะอาดศรี ทั้งเจานายฝายพหลและมนตรี จะเปนศิวิไลซจริงอยางนิ่งนาน ใหรีบหาปาลิเมนตขึ้นเปนหลัก จะไดชักนอมใจไพรสมาน เรงเปนฟรีปรีดาอยาชากาล รักษาบานเมืองเราชวยเจานาย” นักหนังสือพิมพรวมสมัยกับเทียนวรรณอีกทานหนึ่งคือ ก.ส.ร.กุหลาบ ไดออกหนังสือชื่อ “สยาม ประเภท” แคะไคระบอบการปกครองสมบูรณาญาสิทธิราชย ซึ่งฝายปกครองขณะนั้นเห็นวาการแคะไคเชนนี้ เปนอันตรายตอระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย จึงหาทางกําจัดและทําลายความเชื่อถือของราษฎรที่มีตอความ คิดเห็นของ ก.ส.ร.กุหลาบโดยใสความโฆษณาแพรหลายวา ก.ส.ร.กุหลาบ มีจิตฟุงซานเสียสติ ดังกลาวแลววาพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัวทรงเห็นดวยกับเหตุผลในการเรียกรองให เปลี่ยนแปลงการปกครองเปนประชาธิปไตยแบบญี่ปุน แตพระองคก็ไมทรงเปลี่ยนแปลงการปกครองใหเปน ประชาธิปไตยอยางกษัตริยญี่ปุน พระองคทรงกระทําไดอยางมาก็แคการปฏิรูประบบราชการ ซึ่งโดยเนื้อแท แลวก็เปนการกระชับระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชยใหมั่นคง เพราะการปฏิรูปภายในระบอบไหนก็เปนการ กระทําใหระบอบนั้นมั่นคงยิ่งขึ้น และก็ยังเปนระบอบนั้นอยูนั่นเอง ดั่งที่พระองคไดทรงอธิบายไวในการ ปฏิรูประบบราชการแผนดิน มีความตอนหนึ่งวา ดังนี้ “อนึ่ง พระบรมราชานุภาพของพระเจาแผนดินกรุงสยามนี้ ไมไดมีปรากฏในกฏหมายอันหนึ่งอันใด ดวยเหตุนี้ถือวาเปนที่ลนพน ไมมีขอใดสิ่งอันใด หรือผูใดจะบังคับขัดขวางได แตเมื่อวาตามความที่เปนจริง
- 141 -
แลว พระเจาแผนดินจะทรงประพฤติการอันใด ก็ตองเปนไปตามที่สมควรและที่เปนยุติธรรม เพราะเหตุฉะนั้น ขาพเจาไมมีความรังเกียจอันใดเลย ซึ่งจะมีกฎหมายกําหนดพระบรมราชานุภาพ ของพระเจาแผนดิน เชน ประเทศทั้งปวงมีกําหนดตางๆ กัน เมื่อจะกระทํากฎหมายสําหรับแผนดินใหเปน หลักฐานทั่วถึง ก็ควรจะตองวาดวยพระบรมราชานุภาพของพระเจาแผนดินใหเปนหลักฐานไว แตการซึ่งควร จะกําหนดอยางไรนั้น ขาพเจาตองขอชี้แจงความเห็นอันมิใชความเห็นที่เขากับตัวไวโดยยอวา พระเจาแผนดินตางประเทศ หมายเอาประเทศยุโรปซึ่งปกครองบานเมืองมีกําหนดพระบรมราชานุ ภาพตางๆ กันดวยอาศัยเหตุการณซึ่งเกิดขึ้นในบานเมืองโดยความไมพอใจของราษฎร จึงไดมีขอบังคับสกัด กั้นเปนชั้นๆ ตามลําดับเหตุการณ ซึ่งมีขึ้นในบานเมืองนั้นๆ เหตุการณทั้งปวงนั้นก็ยังไมมี ไมเปนไดทั่วถึงกัน เพราะฉะนั้นแบบอยางจึงยังไมคงเปนแบบเดียวกันทั่วไปไดทุกประเทศ สวนที่กรุงสยามนี้ยังไมมีเหตุการณอันใดซึ่งเปนการจําเปนแลวจึงไมเปนขึ้นเหมือนประเทศอื่นๆ ประเทศอื่นๆ ราษฎรเปนผูขอใหทํา เจาแผนดินจําใจทํา ในเมืองเรานี้เปนแตพระเจาแผนดินคิดเห็นวาควรจะ ทํา เพราะจะเปนการเจริญแกบานเมืองและเปนความเปนสุขแกราษฎรทั่วไปจึงไดคิดทํา เปนการผิดกัน ตรงกันขาม และการที่จะปกครองบานเมืองเชนประเทศสยามนี้ตามอํานาจ อยางเชนพระเจาแผนดินประเทศ อื่นๆ คือประเทศยุโรป ก็จะไมสามารถปกครองบานเมืองไดและจะไมเปนที่ชอบใจของราษฎรทั่วหนาดวย เหมือนอยางถามีปาลีเมนต จะไมมีผูใดสามารถเปนสมาชิกไดสักกี่คน และโดยวาจะมีสมาชิกเหลานั้น เจรจาการได ก็ไมเขาใจในราชการทั้งปวงทั่วถึง เพราะไมมีความรูและการฝกหัดอันใดแตเดิมมาเลย ก็คงจะ ทําใหการทั้งปวงไมมีอันใดสําเร็จไปได และจะซ้ําเปนที่หวาดหวั่นของราษฎรผูซึ่งยังไมเขาใจเรื่องราวอันใด เพราะไมไดนึกไมไดตองการเกิดขึ้นในใจเลย ราษฎรคงจะเชื่อพระเจาแผนดินมากกวาผูซึ่งจะมาเปนแมมเบอรออฟปาลีเมนต เพราะปกติทุกวันนี้ ราษฎรยอมเชื่อถือพระเจาแผนดินวาเปนผูอยูในยุติธรรม และเปนผูรักใครคิดจะทํานุบํารุงใหราษฎรอยูเย็น เปนสุขยิ่งกวาผูอื่นทั้งสิ้นทั่วหนากันเปนความจริง
- 142 -
เพราะเหตุฉะนั้น ขาพเจาเห็นสมควรวาราชานุภาพของพระเจาแผนดินควรจะกําหนดตามแบบเดิม แตในขอนี้เปนขอจริงอยางไร คือ เหมือนหนึ่งไมกําหนดตามคําพูดอันนอกๆ แบบ เชน เรียกพระนามวา เจา ชีวิต ซึ่งเปนที่หมายวา มีอํานาจอันจะฆาคนใหตายโดยไมมีความผิดอยางหนึ่งอยางใดก็ได ซึ่งความจริง สามารถจะทําได แตไมเคยทําเลยนั้น ก็จะเปนการสมควรแกบานเมืองในเวลานี้อยูแลว” จากพระบรมราชาธิบายดังกลาวมานี้ พระองคทรงยอมรับในหลักการทั่วไปในการจํากัดพระราช อํานาจของพระเจาแผนดินในประเทศยุโรป ยกเวนพระเจาแผนดินแหงกรุงสยาม พระองคจึงทรงกลาววา “เพราะเหตุฉะนั้น ขาพเจาจึงเห็นสมควรวาราชานุภาพของพระเจาแผนดิน (สยาม) ควรจะกําหนด ตามแบบเดิม” กําหนดตามแบบเดิม คือ “พระบรมราชานุภาพองพระเจาแผนดินกรุงสยามนี้ ไมไดมีปรากฏในกฎหมายอันหนึ่งอันใด ดวย เหตุถือวาเปนที่ลนพน ไมมีขอใดสิ่งใด หรือผูใดจะเปนผูบังคับขัดขวางได” ซึ่งก็หมายถึง ระบบสมบูรณาญาสิทธิราชยนั้นเอง การจัดใหมีกระทรวง ทบวง กรม การจัดใหมีสภา ตางๆ ซึ่งมีลักษณะกาวหนา แตก็เปนการกาวหนาภายใตระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย ที่มีพระบรมราชานุ ภาพหรือพระราชอํานาจอยางลนพน ไมมีขอใดสิ่งใดหรือผูใดจะเปนผูบังคับขัดขวางได ขอ ๓ รัชกาลที่ ๕ เสด็จสวรรคตไปแลว แตกระบวนการเรียกรองใหเปลี่ยนแปลงการปกครองแผนดิน จากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชยที่อํานาจกษัตริยไมมีจํากัด มาเปนการจํากัดหรือระบอบราชาธิปไตยภายใต กฎหมายหาไดลมหายตายจากไปไม หากแตไดขยายกวางขวางออกไปทั้งในดานปริมาณและคุณภาพ จนกระทั่ง ไดมีการรวมตัวกันขึ้นของคณะนายทหารชั้นผูนอยจํานวนหนึ่งในสมัยรัชกาลที่ ๖ ที่รูจักกันในเวลาตอมาวา “คณะ ร.ศ.๑๓๐” วัตถุประสงคในการรวมตัวกันก็เพื่อทําการเปลี่ยนแปลงการปกครองแผนดินที่เรียกกันในเวลา นั้นวา “เก็กเหม็ง” หรือ “ปฏิวัติ” ตามแบบอยางของ ดร.ซุนยัดเซ็น ที่ทําการเกกเหม็งในเมืองจีน
- 143 -
ร.ต.เหรียญ ศรีจันทร และ ร.ต.เนตร พูนวิวัฒน ผูเปนบุคคลสําคัญในคณะนายทหารหนุม ไดบันทึกไว ในหนังสือ “หมอเหล็งรําลึก” (ร.อ.ขุนทวยหาญพิทักษ – เหล็งศรีจันทร หัวหนาคณะนายทหารหนุม ร.ศ. ๑๓๐) มีความตอนหนึ่ง ดังนี้ “สาเหตุสวนสําคัญยิ่งของความคิดปฏิวัติอยูที่ความรักชาติยิ่งกวาชีวิต และมีความปรารถนาอยาง มุงมั่นที่จะใหชาติของตนเขาถึงสมัยแหงความเจริญกาวหนาของโลกทุกดาน จึงจําตองเปนหนาที่ของคนไทย เทานั้นที่จะคิดชําระสะสางความเสื่อมสลายของสังคมชาติ ผดุงความมั่งคั่งสมบูรณพูนสุขของปวงชนชาว ไทย และแกไขการปกครองใหเกิดแตตราชูสมองของผูที่เปนเจาของชาติรวมกัน โดยเฉพาะสิ่งที่เห็นไดชัดก็ คือเรื่องเศรษฐกิจของชาติ ซึ่งในสมัยนั้นเรียกแยกกันวาการกสิกรรม การอุตสาหกรรม และการพาณิชยกรรม ยังหาไดดําเนินไปเยี่ยงอารยประเทศทั้งหลายไม อยางนอยก็เยี่ยงประเทศเพื่อนบานใกลเคียง เชน ประเทศ ญี่ปุน เปนตน ซึ่งเคยเดินคูกันมาแทๆ กับประเทศไทยสมัยปดเมืองทา แตครั้นญี่ปุนเปลี่ยนระบอบการปกครองจากสมบูรณาญาสิทธิราชย มาเปนระบอบปรมิตตาญาสิทธิ ราชยหรือระบอบราชาธิปไตยใตกฎหมายแลว มิชามินานเทาใดนัก ความเจริญกาวหนาก็วิ่งเขาหาประชาชาติ ของเขาอยางรวดเร็ว จนเกินหนาประเทศไทยไปอยางไกลลิบ ทั้งนี้ก็เนื่องจากเขาปลุกระดมพลเมืองของเขาใหรักชาติ ฉลาดหลักแหลมและมั่นคงในวัฒนธรรมอันดี งาม ดวยโครงการศึกษาอันแนนอนตามเงื่อนเวลา ทั้งภายในและภายนอกประเทศ มาเปนกําลังการปกครอง และแกเศรษฐกิจแหงชาติ โดยวางโครงการขึ้นเปนขั้นตอน พรอมกันนั้นก็จัดระบบสหกรณอยาง ทะมัดทะแมงจากกําลังแรง กําลังทรัพยของพลเมือง สวนกําลังเงินงบประมาณของชาติที่เคยฟุมเฟอยก็ รวบรวมสะสมดวยความสุจริตเที่ยงธรรมและดวยความประหยัด จากการเปลี่ยนแปลงระบอบประเพณีการปกครองนั้นชั่วไมกี่ป ญี่ปุนก็มีการคาไปทั่วโลกจากผลิตผล แหงโรงงานอุตสาหกรรมของตนเอง... แตสวนไทยเราสิ ยังลาหลังอยางนาเวทนาสงสารยากที่จะหยิบยกภาวะใดอันเปนความเจริญกาวหนา แหงสังคมชาติมาเทียบเคียงใหชื่นอกชื่นใจได มิหนําซ้ํายังมีเหตุการณภายในบานเมืองคอนขางยุงเหยิงไมเปน ล่ําเปนสัน ถึงกับขาดความพึงพอใจจากพลเมืองผูเปนเจาของประเทศเสียอีกดวย เพราะอํานาจการปกครอง
- 144 -
ประเทศชาติไดตกไปอยูในอุงมือของคนๆ เดียว คือ กษัตริย ผิดสุภาษิตที่วา “สองหัวดีกวาหัวเดียว” ขอคิดควรคํานึงถึงความลาหลังของชาติดังกลาวนั้นเอง ไดปลุกนายทหารหนุมผูมีมันสมองปฏิวัติให ลุกขึ้นคิดปฏิวัติชาติไทย” ดังกลาวนี้คือความมุงหมายหรือจุดประสงคในความคิดกอการกบฏของชาวคณะ ร.ศ.๑๓๐ และจาก ความคิดดังกลาวนี้ก็เปนการสะทอนใหเห็นถึงระบอบการปกครองและสังคมขณะนั้นวาเปนประการใด “ในสมัยรัชกาลที่ ๖ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัว ก็ไดทรงสืบสานพระราชปณิธานของ รัชกาลที่ ๕ ทรงสรางเมือง “ดุสิตธานี” ขึ้นมาเปนตัวอยางในการปกครองแบบประชาธิปไตย ในรัชสมัยนี้เกิดกบฏ ๑ มีนาคม ๒๔๕๕ แตถูกปราบปรามลงได กบฏครั้งนี้เกิดจากความไมพอใจใน ความเหลื่อมล้ําในสถานะของขาราชการดวยกันเทานั้น มิไดกระทําไปเพื่อประชาชนโดยรวมแตอยางใด” คําอธิบายของประมวลฯ ดังกลาวนี้เปนการบิดเบือนขอเท็จจริงอยางขาวเปนดําทีเดียว ดังขอเขียนของ ร.ต.เนตร พูนวิวัฒน และ ร.ต.เหรียญ ศรีจันทร ที่ผมยกมาอางขางตนและดังที่ผมจะยกทัศนะของนายทหาร หนุมคณะ ร.ศ.๑๓๐ บางคนที่เขามามีบทบาททางการเมืองในภายหลัง ซึ่งผมจะกลาวถึงตอไปขางหนา และ ผมขอยืนยันอีกครั้งหนึ่งในความตื่นตัวทางการเมืองของคณะ ร.ศ.๑๓๐ ดวยถอยคําของ พ.อ.พระยาพหลพล พยุหเสนา หัวหนาคณะราษฎร และหลวงประดิษฐมนูธรรม หรือทานปรีดี พนมยงค บุคคลสําคัญคนหนึ่งใน คณะราษฎร กลาวคือภายหลังที่คณะราษฎรไดยึดอํานาจเปลี่ยนแปลงการปกครองเมื่อ ๒๔ มิถุนายน ๒๔๗๕ เปน ที่เรียบรอยแลวในเชาวันนั้นเอง พ.อ.พระยาพหลพลพยุหเสนา ไดเชิญ ร.อ.ขุนทวยหาญพิทักษ(หรือหมอเหล็ง ศรีจันทร) หัวหนาคณะ ร.ศ.๑๓๐ กับคณะมาพบที่พระที่นั่งอนันตสมาคม ในตอนหนึ่งของการสนทนา พ.อ. พระยาพหลพลพยุหเสนา ไดกลาววา “ถาไมมีคณะคุณ ก็เห็นจะไมมีคณะผม” และทานปรีดีฯ ไดกลาวสนับสนุนในโอกาสเดียวกันนั้นวา
- 145 -
“พวกผมถือวา การปฏิวัติครั้งนี้เปนการกระทําตอเนื่องกันมาจากการกระทําเมื่อ ร.ศ.๑๓๐ จึงขอเรียก คณะ ร.ศ.๑๓๐ วาพวกพี่ๆ ตอไป” สวนเรื่อง “ดุสิตธานี” ที่ประมวล รุจนเสรี อุตสาหยกขึ้นมาอางนั้น ผมจะไมขอพูดถึง เพราะวามี นักวิชาการมากทานไดพูดถึงกันมากมายแลววาเปนเพียงของเลนสวนพระองคเทานั้นเอง แตเรื่องที่ผมจะพูดถึงตอไปอีก เรื่องที่ประมวลไดสรางความคลาดเคลื่อนและสับสนเอาไว ตั้งแตหนา ๓๖ ถึงหนา ๕๐ แตผมจะไมขอชี้แจงตามลําดับหนา เพราะจะทําใหผูอานพลอยสับสนไปดวย หากผมจะ ชี้แจงโดยรวมในขอ ๔ ตอไปนี้ นับแตสภาตางๆ ของพระปกเกลาฯ ที่ประมวลฯ อางถึง ไปจนถึงการ พระราชทานธรรมนูญการปกครอง ๒๗ มิถุนายน ๒๔๗๕ ซึ่งเปนรัฐธรรมนูญฉบับแรก และจนกระทั่งสละ ราชสมบัติ ๒ มีนาคม ๒๔๗๗ แตผมจะขอทําโดยยนยอพอเขาใจเทานั้น หากตองการรายละเอียดก็หาอาน จากหนังสือที่ผมอางถึงก็แลวกัน ขอ ๔ สภาตางๆ ในสมัยพระปกเกลาฯ มีดวยกัน ๓ สภา (จากคําอธิบายกฎหมายปกครอง โดยหลวง ประดิษฐมนูธรรม) คือ ๑. อภิรัฐมนตรีสภา สภานี้ไดทรงตั้งขึ้นเมื่อวันที่ ๒๘ พฤศจิกายน พ.ศ.๒๔๖๘ (ดูราชกิจจานุเบกษา เลม ๔๒ หนา ๒๑๖๘ ๒๘ พฤศจิกายน พ.ศ.๒๔๖๘) หนาที่ของสภา สําหรับพระเจาแผนดินทรงปรึกษาราชการทั้งปวงเปนนิตย เพื่อจะไดเปนกําลังแกการที่ทรง พระราชวินิจฉัยราชการทั้งปวง สมาชิกขอสภานี้มี ๕ คน และมีคุณสมบัติตามที่ปรากฏในพระราชดํารัสวา “ผูซึ่งสมควรจะเปนสมาชิก จําตองเปนผูซึ่งมีความคุนเคยและชํานิชํานาญราชการมาแตกอนและประกอบดวยเกียรติคุณ ทั้งความปรีชา สามารถ สมควรเปนที่ทรงไววางพระราชหฤทัยของพระเจาแผนดิน ตลอดจนมหาชนทั้งหลาย ๒.เสนาบดีสภา เสนาบดีสภาไดมีมาตั้งแตสมัยรัชกาลที่ ๕ แลว เสนาบดีมิใชมีหนาที่แตเพียงจะ กระทํากิจในทางบริหารหรือทางธุรกิจอยางเดียว คือยังถวายคําปรึกษาในราชการแผนดินดวย แมราชการใด
- 146 -
จะเปนหนาที่ของกระทรวงใดโดยเฉพาะก็ดี แตไดทรงปรึกษาในเสนาบดีสภา ๓.สภากรรมการองคมนตรี สภานี้ตั้งขึ้นตามพระราชบัญญัติองคมนตรี พ.ศ.๒๔๗๐ ภายหลังที่ไดทรง ยกเลิกพระราชบัญญัติปรีวีเคานซิล ค.ศ.๑๒๓๖ ซึ่งมีมาแตสมัยรัชกาลที่ ๕ กรรมการองคมนตรีทรงแตงตั้งจากจํานวนองคมนตรี (มาตรา ๑๒) ผูซึ่งองคพระมหากษัตริยมีพระราชดําริ เห็นวา เปนผูทรงคุณวุฒิและทรงคุณธรรม สมควรเปนที่ไววางพระราชหฤทัย หนาที่ของสภาเพื่อประชุมปรึกษาหารือขอราชการตามแตจะโปรดเกลาฯ พระราชทานลงมาใหปรึกษา (มาตรา ๑๑) การพระราชทานลงมาใหปรึกษาหารือนี้ อาจจะเปนโดยทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ โดยพระองค เอง (มาตรา ๑๓ วรรค ๑) หรือโดยกรรมการพรอมกันหาคนเขาชื่อทําหนังสือยื่นตอนายก (ประธานสภา) วามี ขอความเกี่ยวกับสวัสดิภาพแหงบานเมืองและประชาชน อันสมควรจะไดประชุมปรึกษาถวายความเห็นเมื่อ สภานายกกราบบังคมทูลของพระราชทานพระบรมราชานุญาตใหปรึกษากันไดแลว สภาก็อาจปรึกษา ขอความนั้นได (มาตรา ๑๓ วรรค ๒) จํานวนกรรมการสภามี ๔๐ คน กรรมการเลือกกันองเปนสภานายกฯ อุปนายกฯ เมื่อไดรับพระบรมรา ชานุมัติผูรับเลือกเขารับตําแหนงได (มาตรา ๑๒) แตสภาอาจเชิญผูหนึ่งผูใดมาชี้แจงหรือแสดงความเห็นตอที่ ประชุมเพื่อประกอบขอปรึกษาได (มาตรา ๑๓ วรรค ๓) ผูรับเชิญไมใชกรรมการไมมีสิทธิ์ออกเสียง คําปรึกษาหรือมติของสภากรรมการองคมนตรีนั้น สภานายกมีหนาที่นําขึ้นทูลเกลาฯ ถวาย สุดแต ทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ คือจะปฏิบัติหรือไมปฏิบัติตามนั้นก็ได” รัฐธรรมนูญฉบับ ๑๐ ธันวาคม ๒๔๗๕ มีที่แตกตางอยางสําคัญกับธรรมนูญการปกครองแผนดิน สยามชั่วคราว พุทธศักราช ๒๔๗๕ ในหลักการของระบอบประชาธิปไตยที่บัญญัติเปนถอยคําภาษาไทยวา “อํานาจสูงสุดของประเทศนั้นเปนของราษฎรทั้งหลาย” มาเปนคําบาลีวา “อํานาจอธิปไตยมาจากปวงชนชาว สยาม”
- 147 -
จากถอยคําและความหมายที่บอกไวอยางชัดเจนวา อํานาจสูงสุดของประเทศ(หรืออํานาจอธิปไตย) “เปนของ” ราษฎรทั้งหลายมากลายเปนอํานาจอธิปไตย (หรืออํานาจสูงสุด) “มาจาก” ปวงชนชาวสยาม จึงทํา ใหเกิดความเขาใจผิดนับแตบัดนั้นจนถึงบัดนี้ การเลือกตั้งคือหัวใจของระบอบประชาธิปไตย ความจริงการเลือกตั้งเปนแตเพียงวิธีการอยางหนึ่งของระบอบประชาธิปไตย เชนเดียวกับการฟงเสียง ขางมากที่เปนวิธีการของระบอบประชาธิปไตย ซึ่งระบอบเผด็จการก็ใชวิธีการเลือกตั้งและฟงเสียงขางมาก เชนกัน ความแตกตางระหวางระบอบประชาธิปไตยกับระบอบเผด็จการจึงอยูที่อํานาจอธิปไตยหรืออํานาจสูงสุดของ ประเทศวาเปนของใคร ในระบอบประชาธิปไตย อํานาจอธิปไตยหรืออํานาจสูงสุดของประเทศเปนของปวงชนหรือราษฎร ทั้งหลาย แตในระบอบเผด็จการไมวาจะเปนเผด็จการทาส เผด็จการศักดินาหรือเผด็จการทุนนิยม อํานาจ อธิปไตยหรืออํานาจสูงสุดของแผนดินเปนของคนกลุมหนึ่ง คือเปนของกลุมเจาทาสในยุคทาส เปนของกลุม เจาศักดินาในยุคศักดินา ดังปรากกการณที่เปนอยูในเวลานี้ ดวยเหตุนี้ทานปรีดี พนมยงค จึงไดเสนอรางเคาโครงการเศรษฐกิจ ทําใหอํานาจสูงสุดของประเทศ หรืออํานาจอธิปไตยเปนของราษฎรทั้งหลายหรือปวงชน เพื่อบํารุงความสุขสมบูรณของราษฎร ดังที่ทาน กลาวไวในหมวดที่ ๑ ของรางเคาโครงการนั้นตอนหนึ่งวา “ในการทําการเปลี่ยนแปลงการปกครอง ขาพเจา มิไดปรารถนาที่จะเปลี่ยนพระเจาแผนดินองคเดียวมาเปนหลายองค ซึ่งเปนการปกครองแบบประชาธิปไตย แตเปลือกนอกเทานั้น ขาพเจามุงตอสาระสําคัญ (ของระบอบประชาธิปไตย-สุพจน) คือบํารุงความสุข สมบูรณของราษฎร" แตความตั้งใจของทานไมบรรลุความสําเร็จ เพราะถูกขัดขวางจากอํานาจดวยวิธีการตางๆ ทั้งดวย วิธีการอยางซึ่งหนาและอยางแยบยล ซึ่งเริ่มตนดวยการเปลี่ยนถอยคําในรัฐธรรมนูญฉบับถาวร ๑๐ ธันวาคม ๒๔๗๕ อันนําไปสูความแตกตางในความหมาย ดังที่กลาวมาแลวขางตน
- 148 -
(ความแยบคายของอํานาจเกาในการทําลายคณะราษฎรเพื่อชวงชิงอํานาจคืน โปรดอานในหัวขอ บทความ เนื่องในวาระ ๗๕ ปการอภิวัฒนการปกครอง แผนลิดลอนปรีดี พนมยงค) คําพิพากษาศาลพิเศษ พุทธศักราช ๒๔๘๒ คดีกบฏ คดีแดงที่ ๑-๑๔/๒๔๘๒ เรื่องกบฏภายในพระ ราชอาณาจักร มีความตอนหนึ่งวาดังนี้ “กอนเกิดกบฏ ๒๔๗๖ (กบฏบวรเดช) พระปกเกลาฯใหหมอมเจาวิบูลยสวัสดิ์วงศ มาพูดทาบทาม พระยาพหลฯ วาจะพระราชทานเงินใหพระยาพหลฯ ๒๐๐,๐๐๐ บาทแตพระยาพหลฯมาคิดวา การที่จะ พระราชทานคงตองแลกเปลี่ยนอะไรสักอยางหนึ่งในเรื่องการเมือง จึงไมยอมรับ” ขอความอีกตอนหนึ่งคําพิพากษากลาววา “สวนพระปกเกลาฯ กอนเกิดกบฏ พ.ศ.๒๔๗๖ (กบฏบวรเดช) เล็กนอย ไดความตามคําของพระยาอิส ราธิราชเสวี นายพันตรีหมื่นรณภพพิชิต เจากาวิละวงศ ณ เชียงใหม และพระนรราชจํานง พยานโจทก ประกอบดวยเอกสารวา ไดไปประทับอยู ณ พระที่นั่งไกลกังวล พรอมดวยพระบรมวงศานุวงศ และ ขาราชการสําคัญๆ หลายคนอยูที่หัวหินในระหวางนั้น พระปกเกลาฯ ไดสั่งใหพระยาอิศราธิราชเสวี จายเงิน ใหแกเจากาวิละวงศ ๒ ครั้งเปนเงิน ๖,๐๐๐ บาท เพื่อใชซื้อเสบียงและสิ่งของตางๆไวสําหรับใชเมื่อคราวที่มี เหตุการณฉุกเฉิน เจากาวิละวงศไดจัดซื้อขาวและเครื่องกระปองไว นอกจากนี้พระปกเกลาฯ ไดใชใหเจากาวิ ละวงศตัดถนนจากหัวหินถึงปากทวารชายแดนพมา เจากาวิละวงศยังไดเขาเฝาพระปกเกลาฯอยูเสมอ ตลอดจนเกิดกบฏขึ้น แสดงวาพระปกเกลาฯ รูเห็นในเหตุการณกบฏจึงเตรียมรับสถานการณไวลวงหนา” อีก ตอนหนึ่งคําพิพากษาระบุวา “..นอกจากนี้ปรากฏหลักฐานทางทรัพยสินฝายพระมหากษัตริย พระปกเกลาฯ ไดจายเงิน ๒๐๐,๐๐๐ บาทใหแกพระองคเจาบวรเดช ซึ่งเขาใจวาเปนคาใชจายในการกบฏครั้งนั้น..” จากคําพิพากษาดังกลาวนี้ แสดงใหเห็นอยางชัดแจงถึงความพยายามของอํานาจเกาที่จะหมุนกงลอ ประวัติศาสตรใหทวนกระแสกลับไปสูยุคสมัยแหงสมบูรณาญาสิทธิราชยที่ลงหลุมฝงศพไปแลวอีกครั้งหนึ่ง
- 149 -
นับแตความพยายามของพระยามโนฯ กับพวก จนถึงกบฏบวรเดช และความพยายามเหลานั้น คําพิพากษา ระบุวาพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัวไดมีสวนรวมอยูดวย ในหนังสือ “พระราชอํานาจ” ของประมวล หนา ๔๐-๔๑ ประมวลฯ ไดยกขึ้นมาอางวาเปน พระราชดําริของพระปกเกลาฯ แตความจริงคือ ขอเรียกรองของพระองคตอรัฐบาลในขณะนั้น ซึ่งในเวลานั้น พระองคประทับอยูในอังกฤษ พระองคอางวาเสด็จไปรักษาพระเนตร การเสด็จออกนอกประเทศของ พระองคในครั้งนั้น ในทางเปดเผยเปนที่รูกันทั่วไปก็คือ เสด็จไปรักษาพระเนตรซึ่งก็เปนขอเท็จจริง แตเปน ขอเท็จจริงรอง ขอเท็จจริงหลักก็คือทรงออกไปตั้งปอมตอสูทางการเมืองกับรัฐบาลพระยาพหลฯ การตั้งปอม นอกประเทศตอสูกับรัฐบาลครั้งนั้นพระองคทรงมีทางเลือกอยู ๒ ทาง ซึ่งพระองคทรงกําหนดขึ้นมาดวย ขัตติยะมานะของพระองคเอง ทางหนึ่งคือถารัฐบาลยอมคลอยตามความประสงคของพระองคในทางการเมือง ในทุกกรณีที่พระองค ทรงตั้งเงื่อนไข พระองคก็จะเสด็จกลับประเทศและทรงเปนพระประมุขตอไป แตถารัฐบาลไมยอมตามพระ ประสงคของพระองค พระองคจะทรงสละราชสมบัติ และพระองคก็ไดทรงใชกลยุทธสละราชสมบัติเปน เครื่องมือตอสูกับรัฐบาลตั้งแตวาระแรกจนถึงวาระสุดทาย ดังพระราชโทรเลขของพระองคถึงผูสําเร็จราชการ แทนพระองค(กรมพระนริศฯ) เพื่อแจงใหรัฐบาลทราบ (หนังสือ ที่ ๖/๕๘ กรมเลขานุการในพระองค ลงวันที่ ๑๔ ตุลาคม ๒๔๗๗) มีความตอนหนึ่งวาดังนี้ “ฉันไดรับพระราชโทรเลขทรงปรารภถึงการงานอันไดทรงปฏิบัติติดตอกับรัฐบาลและสภา ผูแทนราษฎรตามเวลาที่ลวงมาแลว สังเกตเห็นปรากฏแนในพระราชหฤทัยวา รัฐบาลและสมาชิกสภาผูแทน ราษฎรโดยมากรูสึกแนใจวา ไมจําเปนจะตองประนีประนอมตอพระองคไมวาในเรื่องใดๆ ดูที่จะขัด พระราชดําริเสียทุกอยาง...” “ทรงพระราชดําริเห็นวาพระองคไมควรจะดํารงราชสมบัติอยูสืบไป เพราะไมเปนประโยชนที่จะปกปกรักษา ผูหนึ่งผูใดไดเลยแลว จึงสมัครพระราชหฤทัย จะทรงสละราชสมบัติ..”
- 150 -
หลังจากที่รัฐบาลไดรับแจงพระราชดําริเชนนั้นแลว จึงไดมีหนังสือ สํานักนายกรัฐมนตรี วังปารุสวัน ที่ ก.๗๐๑๗/๒๔๗๗ ลงวันที่ ๕ พฤศจิกายน ๒๔๗๗ กราบบังคมทูลมีความตอนหนึ่งดังนี้ “...โดยที่ยังไมทราบเกลาฯ ในพระราชประสงคเปนขอๆ ประการหนึ่ง กับอีกประการหนึ่ง ถาหากจะ มีโทรเลขหรือหนังสือไปมาเพื่อทําการชี้แจงและตกลงในขอราชการที่กลาวนั้น ก็เกรงดวยเกลาฯ วาจะกราบ บังคมทูลชี้แจงขอเท็จจริง และความคิดเห็นของคณะรัฐมนตรีและสมาชิกสภาผูแทนราษฎรโดยละเอียดละออ ใหเปนที่พอพระราชหฤทัยไมไดดีกวากับที่จะไดกราบบังคมทูลพระกรุณาดวยวาจา จึงตกลงเชิญเจาพระยาศรี ธรรมาธิเบศ ประธานสภาผูแทนราษฎร และใหนายนาวาตรีหลวงธํารงนาวาสวัสดิ์ รัฐมนตรี ไปเฝาใตฝา ละอองธุลีพระบาท เพื่อกราบบังคมทูล ชี้แจงขอเท็จจริงและความคิดเห็นของคณะรัฐมนตรีและ สมาชิกสภาผูแทนราษฎร ในขอราชการตางๆ” พระราชดําริประการตอมา ประมวล รุจนเสรี ไดเขียนไวดังนี้ “ประการที่สอง ทรงมีพระราชดําริเห็นวาสภาผูแทนราษฎรในขณะนั้น ยังมิไดเปนผูแทนของราษฎร อยางแทจริง กรณีที่พระมหากษัตริยทรงยับยั้งรางกฎหมายซึ่งจะตองเปนเรื่องสําคัญและเกี่ยวของกับ ประชาชน ควรจะไดสอบถามประชาชนหรือตองใชเสียงขางมากถึง ๒ ใน ๓ หรือ ๓ ใน ๔ ของจํานวนสมาชิก สภาทั้งหมด หรือตองยุบสภา” ในประเด็นนี้ ตามคําขอครั้งหลังสุดระบุวา เมื่อพระมหากษัตริยทรงทักทวงพระราชบัญญัติฉบับใดลง มา (มาตรา ๓๙) ใหสภาผูแทนราษฎรตองยุบไปเองโดย อัตโนมัติ หมายถึงยุบตัวเองโดยไมตองมีพระบรมราช โองการและผูรับสนองพระบรมราชโองการ พ.อ.พระยาพหลพลพยุหเสนา นายกรัฐมนตรี ไดชี้แจงตอสภาผูแทนราษฎรในวันประชุมที่อางถึง ขางตนวา “การที่จะใหสภาผูแทนราษฎรตองยุบไปเองโดยเหตุที่พระมหากษัตริยทรงทักทวงพระราชบัญญัติ ฉบับใดลงมานั้น เห็นวาตามระบอบรัฐธรรมนูญทําเชนนั้นไมได” (เพราะอํานาจอธิปไตยเปนของราษฎร ตาม บทบัญญัติแหงรัฐธรรมนูญ ดังที่บัญญัติไวในมาตรา ๖ วา พระมหากษัตริยทรงใชอํานาจนิติบัญญัติโดย คําแนะนําและยินยอมของสภาผูแทนราษฎร)
- 151 -
ประมวลฯ ไดเสนอพระราชดําริประการที่สามวา “ทรงมีพระราชดําริวาการพระราชทานอภัยโทษ ควรใหสิทธิถวายฎีกาถึงพระองคโดยตรง” และประมวลฯ ไดสรุปวา “พระราชดําริทั้ง ๓ ประการนี้ รัฐบาลไมเห็นดวย ไมไดรับการตอบกลับมาจากรัฐบาล จนในที่สุด พระองคทรงประกาศสละราชสมบัติ” ซึ่งความจริง พระราชดําริหรือขอเรียกรองของพระองคนั้นมีมากกวาสามประการ แตมีถึงสิบประการ และรัฐบาลไดทําความกระจางกับพระองคทุกประการแลว โดยมีเจาพระยาศรีธรรมาธิเบศ และนายนาวาตรี หลวงธํารงนาวาสวัสดิ์ ซึ่งไปเขาเฝาพระองคตามหนังสือกราบบังคมทูลที่กลาวถึงขางตน เปนสื่อกลาง ระหวางพระองคกับรัฐบาลและสภาผูแทนราษฎร ในประเด็นเรื่องพระราชทานอภัยโทษ ประมวล รุจนเสรี ยกมาเขียนเสมือนวารัฐบาลกีดกันไมใหสิทธิ ถวายฎีกาถึงพระองค ก็ไมทราบวาทําไมจึงเขียนเชนนั้น หรือวาจะใหสอดรับกับชื่อหนังสือพระราชอํานาจ โดยขาดสติยั้งคิด ทั้งๆ ที่โดยขอเท็จจริงแลว ความขัดแยงในประเด็นนี้เกี่ยวกับ เงื่อนไขเวลา ดังคําชี้แจงของ พ.อ.พระยาพหลฯ นายกรัฐมนตรี ตอสภาผูแทนราษฎร ที่อางแลวขางตน ตอนหนึ่งวาดังนี้ “..มีขอแตกตางอันสําคัญอยูก็คือ ตามพระราชประสงคนั้น เมื่อทูลเกลาฯ ถวายฎีกาขึ้นไปแลวจะ ปฏิบัติตามคําพิพากษาไมไดเลย ไมวาเวลาจะลวงพนไปนานสักเทาใด แตตามรางมาตรานี้ ไดกําหนดเวลาไว วาถาไมพระราชทานวินิจฉัยในฎีกา เมื่อลวงพนกําหนดก็ถือเสมือนไดทรงปฏิเสธไมพระราชทานอภัยโทษ และปฏิบัติตามคําพิพากษาไดดังนี้ ปญหาอยูที่วาจะควรกําหนดเวลาหรือไมกําหนดเทานั้น รัฐบาลเห็นควร กําหนดเวลา (แตพระปกเกลาฯไมตองการใหกําหนดเวลา-สุพจน) ถาเวลาในรางประมวลกฎหมายวิธีพิจารณา ความอาญาไมพอ จะขยายใหยาวออกไปอีกก็ได..” แตอยางไรก็ดี คําขอของพระองคหรือที่ประมวลฯ เรียกวาพระราชดํารินั้น โดยรวมแลวก็เปนดังคํา อภิปรายของ ร.ต.สอน วงษโต ผูแทนราษฎรจังหวัดชัยนาท อดีตชาวคณะ ร.ศ.๑๓๐ ไดกลาวในที่ประชุมสภา ฯ ที่อางแลวขางตน ตอนหนึ่งดังนี้
- 152 -
“..สําหรับความเห็นของขาพเจา เห็นวาตามที่พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ที่ทรงทักทวงมาโดยคํา ขอนั้น โดยสวนมากถาจะพูดอางโดยความจริงแลว พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวไมตองการจะกลับประเทศ สยาม นี่ขาพเจาพูดโดยความจริงใจ คําขอชนิดนี้ขอชนิดที่ทรงไมตองการที่จะกลับประเทศสยาม เพราะเหตุ ที่ขอนี้ ถาหากวาคณะรัฐมนตรีและผูแทนราษฎรไดใหไปแลว ไดใหโดยคําขอทุกขอทุกกระทงแลว ขาพเจา เชื่อวาการเปลี่ยนแปลงการปกครองนั้นที่เปลี่ยนมา คณะราษฎรที่เปลี่ยนแปลงมานั้น แปลวาไมสมประสงค เลย” ร.ท.ทองคํา คลายโอกาส ผูแทนราษฎรจังหวัดปราจีนบุรีอดีตชาวคณะ ร.ศ.๑๓๐ กลาวในที่ประชุม สภาฯ ในคราวเดียวกันนั้น มีความตอนหนึ่งดังนี้ “ในประเทศที่เขามีกษัตริยอยูใตรัฐธรรมนูญ พลเมืองของเขาทุกคนมักจะรูจักวา เดอะคิงแคนดูนัทธิง อะไรทุกอยางที่พระองคตองการ เขาปฏิบัติถวายพระองคเอง พระองคไมตองเดือดรอน ทีนี้พระราชบันทึก ของพระองคเอง พระองคตองการใหประเทศเรามีการปกครองอยางประชาธิปไตยอยางประเทศอังกฤษแทๆ แตพระองคก็บอกไวในนั้นเองบอกแยงในนั้นเองวา จะใหฉันทําอยางพระเจาแผนดินอังกฤษไมได ทีการ ปกครองละกอจะเอาอยางอังกฤษ แตไมอยากจะเปนอยางพระเจาแผนดินอังกฤษ เพราะฉะนั้นก็เหลือที่จะ ทนทานเหมือนกัน”
วาดังนี้
ในหนังสือ “พระราชอํานาจ” ของประมวล รุจนเสรี หนา ๔๔ ในหัวขอรัฐธรรมนูญ ๑๖ ฉบับมีความ
“ผูคนโดยทั่วๆ ไป ถูกชี้นําใหเขาใจวา การปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรง เปนประมุข คือการปกครองที่พระมหากษัตริยอยูใตรัฐธรรมนูญ ก็เลยยกฐานะของรัฐธรรมนูญเหนือกวา ฐานะของพระมหากษัตริย” ประมวลฯ อธิบายตอไปอีกวา “ความเขาใจเชนนี้เกิดจากรัฐธรรมนูญกําหนดวา พระมหากษัตริยผูเปนประมุขทรงใชอํานาจ อธิปไตยตามบทบัญญัติของรัฐธรรมนูญ และการใชถอยคําภาษาอังกฤษที่วา Constitutional Monarchy”
- 153 -
แลวประมวลฯ ก็ใหคําอธิบายตอไปวา “ที่จริงแลวพระมหากษัตริยทรงเปนประมุขของประเทศ” ก็ใช ! ไมมีใครเถียง พระองคทรงเปนพระประมุขแหงรัฐ แลวประมวลฯก็อธิบายตอไป “ผูใดจะลวงละเมิดมิได” นี่ก็ใชเชนกัน ดังที่มีบทบัญญัติไวในรัฐธรรมนูญมาตรา ๘ ชัดเจนแลววา องคพระมหากษัตริยทรงดํารงอยูในฐานะอันเปนที่เคารพสักการะ ผูใดจะลวงละเมิดมิได” ประมวลฯ ยังให คําอธิบายตอไป “อยูในฐานะที่สูงกวารัฐธรรมนูญ” ก็ไมรูวาประมวล รุจนเสรี คิดอยางไร จึงเอาฐานะขององคพระมหากษัตริยไปเปรียบเทียบกับฐานะ ของรัฐธรรมนูญ ซึ่งเปนกฏกติกาของการปกครองประเทศ (ที่ใครตอใครเหยียบย่ําและฉีกทิ้งกันมาแลวหลาย ฉบับ นับแตคณะรัฐประหาร ๑๐ พฤศจิกายน ๒๔๙๐ ของจอมพล ผิน ชุณหะวัณ) ดังที่บัญญัติไวใน รัฐธรรมนูญฉบับปจจุบัน (รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยพุทธศักราช ๒๕๔๐) มาตรา ๓ วา “อํานาจ อธิปไตยเปนของปวงชนชาวไทย พระมหากษัตริยผูทรงเปนประมุขทรงใชอํานาจนั้นทางรัฐสภา คณะรัฐมนตรี และศาล ตามบทบัญญัติแหงรัฐธรรมนูญนี”้ ซึ่งประมวลฯ เองก็ยอมรับในขอความถัดไปจาก ขอความที่ผมยกมาขางตนวา “เพียงแตวาจะทรงใชพระราชอํานาจใดๆ ทางนิติบัญญัติ ทางบริหาร ทางตุลาการ ก็ใหเปนไปตาม บทบัญญัติของรัฐธรรมนูญ” ซึ่งก็สอดคลองกับมาตรา ๘ ของรัฐธรรมนูญฉบับปจจุบันที่ผมยกมาขางตนนั้น แลว แตประมวลฯ ยังแสดงความเปน Ultra Royalist ดวยขอความวา “สวนพระราชอํานาจอื่นๆ ที่กฎหมายรัฐธรรมนูญมิไดบัญญัติไวก็ยังมีอีก โดยเฉพาะ พระราช ประเพณี ที่จะไดนํามากลาวตอไป”
- 154 -
นี่ประมวลฯ ตั้งใจหรือไมตั้งใจก็แลวแต ที่ทําความสับสนใหกับผูอานในคําวา “พระราชอํานาจ” กับ “พระราชประเพณี” เชนเดียวกับคําวา “พระราชอัธยาศัย” ใหผูอานสับสนมาแลว พระราชอํานาจหมายถึง อํานาจอธิปไตย หรือ อํานาจสูงสุดในแผนดิน ที่พระบาทสมเด็จพระปกเกลา ฯ ทรงดํารงสืบมาแตพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกมหาราช องคพระปฐมบรมราชจักรีวงศ ซึ่ง ปราบดาภิเษกขึ้นครองราชยเมื่อ ๖ เมษายน ๒๓๒๕ พระบาทสมเด็จพระปกเกลาฯ ทรงเปนรัชทายาทพระองคที่ ๗ ขึ้นเสวยราชยสืบพระราชอํานาจและ ราชสมบัติตอมา ตั้งแตวันที่ ๒๖ พฤศจิกายน ๒๔๖๘ และทรงดํารงพระราชอํานาจตามระบอบ สมบูรณาญาสิทธิราชย จนถึงวันที่ ๒๗ มิถุนายน ๒๔๗๕ จึงไดมีพระบรมราชโองการดํารัสเหนือเกลาฯ สั่ง วา “โดยที่คณะราษฎรไดขอใหอยูใตรัฐธรรมนูญการปกครองแผนดินสยาม เพื่อบานเมืองจะไดเจริญขึ้น และ โดยที่ไดทรงยอมรับตามคําขอรองของคณะราษฎร จึงทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหตราพระราชบัญญัติ ไวโดยมาตราตอไปนี้” และมาตราตอไปนี้มาตรา ๑ ระบุไวอยางชัดเจนวา “อํานาจสูงสุดของประเทศนั้นเปนของราษฎรทั้งหลาย” พระบรมราชโองการที่ผมยกมาขางบนนี้ เพื่อยืนยันวาองคพระมหากษัตริยแหงพระราชวงศจักรีที่สืบ พระราชอํานาจสมบูรณาญาสิทธิราชย เหนือกฎหมายมาเปนเวลา ๑๕๐ ปนับแต ๖ เมษายน ๒๓๒๕ จนถึง ๒๗ มิถุนายน ๒๔๗๕ โดยพระบาทสมเด็จพระปกเกลาฯ ทรงยอมรับตามคําขอรองของคณะราษฎรใหอยูใต รัฐธรรมนูญการปกครองแผนดินสยาม นับแตบัดนั้นจนบัดนี้ แตประมวลฯ มาเขียนไปอีกทางหนึ่ง ซึ่งผูที่มี ความจงรักภักดีที่แทจริงลองพิจารณาเอาเองก็แลวกัน ประมวลฯ พูดถึงรัฐธรรมนูญ ๑๖ ฉบับ โดยไมนับธรรมนูญการปกครองแผนดินสยามชั่วคราว (ฉบับ ๒๗ มิถุนายน ๒๔๗๕) อันเปนแมแบบของรัฐธรรมนูญฉบับ ๑๐ ธันวาคม ๒๔๗๕ และฉบับ ๙ พฤษภาคม ๒๔๘๙ ก็ไมทราบวาเพราะเหตุใดจึงไมนับรวมเขาไปดวย แตแนๆ คือทําใหประวัติศาสตรรัฐธรรมนูญขาด
- 155 -
ตอนไปชวงหนึ่ง และเปนชวงสําคัญที่สุดในระบอบราชาธิปไตยภายใตรัฐธรรมนูญ รัฐธรรมนูญฉบับแรกมีชื่อเต็มวา “พระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผนดินสยามชั่วคราว พุทธศักราช ๒๔๗๕” ซึ่งเปนรัฐธรรมนูญที่เปรียบเสมือนพินัยกรรมที่พระมหากษัตริยผูทรงอํานาจอธิปไตย ในระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชยไดมอบอํานาจที่พระองคทรงอยูใหกับปวงชนชาวสยาม ดังปรากฏอยูใน มาตรา ๑ ของรัฐธรรมนูญฉบับนั้นวา “อํานาจสูงสุดของประเทศนั้นเปนของราษฎรทั้งหลาย”
จากหนังสือ “สุพจน ดานตระกูล โต ประมวล รุจนเสรี เรื่องพระราชอํานาจ”
- 156 -
บทความเนื่องในวาระ ๗๕ ปการอภิวัฒนการปกครอง แผนลิดลอนปรีดี พนมยงค ตอนที่ ๑ ความผิดพลาดครั้งแรกหลังการอภิวัฒน การที่คณะราษฎร หรือ คณะผูกอการเปลี่ยนแปลงการปกครอง เลือกพระยามโนปกรณนิติธาดา เปน ประธานคณะกรรมการราษฎร (นายกรัฐมนตรี) นั้นมีผูวิเคราะหวาเพื่อเปนการประนีประนอมกับกลุมพระ ราชวงศหรือกลุมเจามากขึ้น เพราะพระยามโนเปนผูใกลชิดกับพระบาทสมเด็จพระปกเกลาฯ และภรรยาของ พระยามโนยังเปนนางสนองพระโอษฐของพระนางเจารําไพพรรณี ทั้งนี้เพื่อจะใหมีการประสานกันระหวาง คณะผูกอการฯ กับพระปกเกลาฯ จะไดบริหารราชการไปโดยราบรื่น ในตอนแรก พระยาพหลพลพยุหเสนา (พจน พหลโยธิน)หัวหนาคณะผูกอการเปลี่ยนแปลงการ ปกครอง เสนอพระองคเจาบวรเดช เปนอัครมหาเสนาบดี คือ ประธานคณะกรรมการราษฎร (นายกรัฐมนตรี) แตที่ประชุมไมเห็นชอบเพราะเห็นวาพระองคเจาบวรเดชจะบริหารไปแบบเผด็จการ ที่ประชุมสวนใหญจึง เลือกพระยามโนปกรณนิติธาดา ตามที่หลวงประดิษฐมนูธรรม (ปรีดี พนมยงค)เปนผูเสนอ ซึ่งในที่สุดก็ กลายเปนการหนีเสือ ปะจระเข ซึ่งภายหลังตอมาทานปรีดีฯเองก็ยอมรับวาเปนความผิดพลาดของทานวา “ขาพเจายอมรับวา ขาพเจาผูเดียวที่ทําผิดในการเสนอคณะราษฎรใหเชิญพระยามโนปกรณนิติธาดา เปนหัวหนารัฐบาล เพระสมาชิกคณะราษฎรอื่นๆ มิไดคุนเคยกับพระยามโนปกรณฯ มากอนเทากับขาพเจาที่ ไดเคยรวมงานกับทานผูนี้ในการรางกฎหมาย และในการรวมเปนกรรมการสอบไลนักเรียนกฎหมายหลาย ครั้ง จึงไดมีการสนทนากับทานผูนี้ที่แสดงวาทานนิยมประชาธิปไตย และการปฏิบัติของทานในระหวางเปน อธิบดีศาลอุธรณนั้นแสดงวา ทานกลาตัดสินคดีโดยมิไดเกรงกลัวอํานาจสมบูรณาฯ ซึ่งนักเรียนกฎหมาย หลายคนในเวลานั้นไดนิยมชมชอบทาน ขาพเจาเห็นวาทานมีลักษณะตางกับหยวนซีไข ที่เคยทรยศพระเจาจักรพรรดิกวงสูของจีน ขาพเจามี ความผิดที่มิไดวิจารณลึกซึ้งวา พระยามโนปกรณฯ เปนบุคคลที่มีซากความคิดแหงระบอบเกาเหลืออยูมาก แตขาพเจาขอใหความเปนธรรมแกพระยามโนปกรณฯ วา ถาโดยลําพังทานผูเดียวแลว ก็ไมสามารถที่จะ กระทําการโตรัฐธรรมนูญประชาธิปไตยได หากทานไดรับความสนับสนุนจากบางสวนของคณะราษฎรเองที่
- 157 -
มีทรรศนะอันเปนซากตกคางมาจากระบอบเกาและบุคคลอื่น ๆ ที่เปนขุนนางเกาที่ไดรับเชิญใหเขามารวม รัฐบาล ความผิดพลาดของขาพเจาดังกลาวยอมเปนบทเรียนของศูนยนิสิตนักศึกษาและนักเรียนและชนรุน ใหมในปจจุบันที่จะไมทําผิดซ้ําอีก”
ตอนที่ ๒ สจฺ จํ หลังจากที่เปลี่ยนแปลงการปกครองแลว ความสัมพันธระหวางราษฎรกับกลุมเจาก็เริ่มไมราบรื่น และ ไมเปนไมตรีตอกันเปนเวลานาน ตางฝายตางระแวงซึ่งกันและกัน มีการสงสายลับเฝาดูความเคลื่อนไหว และ สดับตรับฟงขาวคราวของกันและกันโดยตลอด ทั้งยังปรากฏการณความไมพอใจในหมูพระราชวงศที่มีตอ คณะราษฎร มีการกลาวรายและโจมตีการอภิวัฒนของคณะราษฎรบอยครั้ง ฝายคณะราษฎร สืบทราบวา ไดมี พระราชวงศบางองคสองสุมชุมนุมวิพากษวิจารณ ติเตียน บอนทําลายคณะราษฎรดวยประการตาง ๆ จนพระ ยาพหลพลพยุหเสนา หัวหนาคณะราษฎรอดรนทนไมได จึงไดมีหนังสือกราบทูลพระบาทสมเด็จ พระปกเกลาฯ ใหทรงทราบวา “บัดนี้ความปรากฏขึ้นวา ไดมีปากเสียงอันเปนเสี้ยนหนามแกความสงบสุขเกิดขึ้นในหมูพระราชวงศ ซึ่งถาจะเพิกเฉยเสีย ก็เกรงวาจะเปนเชื้อฝอยใหลุกลามตอไป และครั้นคณะราษฎรจะจัดการปราบปรามเสีย เอง ก็เกรงจะเปนที่ขุนเคืองพระราชหฤทัย” พระบาทสมเด็จพระปกเกลาฯ จึงรับสั่งใหเจาพระยาวรพงษพิพัฒน ผูวาราชการพระราชวัง ให ตักเตือนพระราชวงศ“อยากระทําการใดๆ ซึ่งไมสงบราบคาบ”(รัฐสภาไทย-ประเสริฐ ปทมะสุคนธ) นอกจากนี้ในวันที่ ๒๗ มิถุนายน คณะราษฎรไดออกแถลงการณอีกฉบับหนึ่งวา “วามีบางสิ่งบางอยางไมสําแดงใหเดนชัดวา เปนการปลอดภัยโดยแท ถาหากมีการตระหนักตกใจ หรือเสียหายอะไรบาง ก็ขอใหประชาราษฎรตระหนักในความมุงหมายอันแทจริงของคณะราษฎรวาสรรพ
- 158 -
กรณีที่จะพึงเกิดขึ้นลวนเปนสิ่งที่มุงความปลอดภัยแหงประชาราษฎรทั้งสิ้น และถามีผูใดแฝงอันธพาล คณะราษฎรกระทําทุรกรรมใด ๆ ก็ขอใหเขาใจวา มิใชกรรมที่คณะราษฎรประกอบขึ้นเปนอันขาด” ดังนั้นการสืบสวนเพื่อความมั่นคงนั้น ทางกรมตํารวจก็ไดสงสายออกตระเวนฟงขาวคราวอยู ตลอดเวลา เพราะยอมเปนธรรมดาที่เมื่อมีการเปลี่ยนแปลงการปกครองเกิดขึ้นเชนนี้ ความขัดแยงระหวาง อํานาจเกากับอํานาจใหมยอมจะตองเกิดขึ้น และนอกจากการไดขอมูลความขัดแยงดังกลาวแลว การแสดงออกทางดานความคิดเห็น การ วิพากษวิจารณคณะราษฎรอยางเปดเผย ทางดานหนังสือพิมพที่แสดงออกนอกจากฉบับที่นําหนังสืออื่น ๆ ก็มีเดลิเมลรายวัน และ หนังสือพิมพรายวันอีกบาง ซึ่งคณะราษฎรเห็นวาควรจะชี้แจงความเปนจริงใหหนังสือพิมพไปแกไขให ถูกตองตรงกับขอเท็จจริง อยางไรก็ดีสมาชิกคณะราษฎรคือนายซิม วีระไวทยะรวมกันกับนายสงวน ตุลารักษ เห็นวาการเสนอ แกขาว เพื่อใหหนังสือพิมพนั้นแกไขขอความที่ผิดพลาดนั้นไมเพียงพอ เพราะบางครั้งก็แกขาวให แตบางครั้ง กลับวิพากษวิจารณซ้ําเติมใหอีก จึงไดออกหนังสือพิมพรายวันฉบับหนึ่งชื่อ “สจฺ จํ” ทําหนาที่ตอบบทความ หรือขอความ ซึ่งคณะบุคคลคณะการเมืองอื่น ไดเขียนตําหนิคณะราษฎรและเขียนบทความคิดความเห็น ในทางเศรษฐกิจตาง ๆ ใหความรูความเขาใจแกบุคคลทั่วไปที่มีความหวาดสะดุงในเรื่องภัยคอมมิวนิสต แตก็ ปรากฏวาความคิดเห็นในหนังสือ “สจฺ จํ” ตลอดจนขอความที่ตอบโตตอคณะการเมืองอื่น ทําใหหนังสือพิมพ สจฺจํ ถูกปายสีตั้งแตเรื่อๆ จนแดงจัดขึ้นทุกวัน ในที่สุดก็กลาวหาวาเปนคอมมิวนิสตไปโดยผสมผเสเหตุผล หลายอยางจนกระทั่งเทียบหนังสือ สจฺ จํ วาตรงกับหนังสือพิมพ Pravda ของโซเวียตรัสเซีย ความจริงเรื่องหนังสือพิมพ สจฺจํ นี้เมื่อนายซิม วีระไวทยะตั้งใจจะออกหนังสือพิมพเพื่อวัตถุประสงค ดังกลาว จึงไดขอใหนายปรีดี พนมยงค ตั้งชื่อให นายปรีดีฯ กลาววา ตนนึกไดวามีพระพุทธภาษิตหนึ่งที่วา “สจฺ จํ เว อมตวาจา” (ความสัจแลเปนวาจาไมตาย) จึงใหชื่อหนังสือพิมพของนายซิมวา “สจฺ จํ” ดวยหวังวา เปนสําเนียงที่เราใจและเหมาะสมกับพุทธภาษิต หาใชจําแลงหรือแผลงมาจากหนังสือพิมพ Pravda ของโซเวีย
- 159 -
ตรัสเซียไม นอกจากนั้นนายซิม วีระไวทยะ ผูนี้เปนผูเลื่อมใสในพุทธศาสนา และมีความเห็นในทางที่จะชวย เผยแพรพระพุทธศาสนาใหมหาชนเขาใจหลักธรรมที่ถูกตองจึงไดปรึกษาหามิตรสหายและสมณะบางรูปและ พรอมใจกันจัดตั้ง “พุทธมามะกะสมาคมขึ้น ปรากฏวาทั้งหนังสือพิมพ สจฺ จํ และพุทธมามะกะสมาคม ซึ่งนายซิมมีสวนเกี่ยวของอยูนี้ ทําใหเกิด ความเขาใจผิด สงสัยไปในทํานองที่จะเปนบอเกิดชวยเผยแพรลัทธิคอมมิวนิสต พระยามโนปกรณฯ นายกรัฐมนตรีไดใชโอกาสนี้ขอใหเลิกหนังสือพิมพ สจฺ จํ เสีย นายซิม จึงตกลงใจเลิก และตอมานายซิมได ลาออกจากสมาชิกสภาผูแทนราษฎร ไปประกอบอาชีพอื่น
เทานั้น
จึงเห็นไดวาการใสรายปายสีและปลุกผีคอมมิวนิสต มีมากวา ๖๐ ปแลว ไมใชเพียงเกิดขึ้นในยุคนี้
ตอนที่ ๓. แผนใสรายวาเปนคอมมูนนิสต สวนเปาหมายที่จะทําลายคณะราษฎรนั้น ฝายอํานาจเกาเห็นวา นายปรีดี พนมยงค (หลวงประดิษฐมนู ธรรม) ซึ่งเปนมันสมองของคณะราษฎรเปนเปาหมายหลักที่จะองทําลายลงกอน การที่พระยามโนฯ มอบหมายนายปรีดี พนมยงคทําโครงการเศรษฐกิจแหงชาติ จึงมีผูวิเคราะหวา เปน แผนเพื่อทําลายคณะราษฎร “พระยามโนปกรณนิติธาดา จึงไดมอบหมายใหหลวงประดิษฐมนูธรรม (ปรีดี พนมยงค)เปนผูรางเคา โครงเศรษฐกิจแหงชาติ ในการที่จะยกรางโครงการเศรษฐกิจนั้น พระยามโนฯ พระยาราชวังสัน พระยาศรี วิสารวาจา หลวงประดิษฐฯ ไดปรึกษาหากรือกันหลายครั้ง โดยหลวงประดิษฐฯ เสนอวา ในการที่จะบริหาร ราชการแผนดินนั้น จะตองชวยราษฎรในทางเครษฐกิจกอน แตราษฎรของเราตองการใหรัฐบาลเปนผูนํา
- 160 -
พระยามโนฯ พระยาศรีวิสารวาจาและพระราชวังสัน ไมไดโตแยง แสดงความพอใจในหลักการของหลวง ประดิษฐที่เสนอใหทราบนั้น” “ตอมา พระยามโนฯ ไดบอกหลวงประดิษฐฯวา พระปกเกลาฯ ใหเขาเฝาพรอมดวยพระยาพหลฯ พระปกเกลาฯ ไดรับสั่งถึงเครษฐกิจของบานเมือง และถามถึงความเห็นของหลวงประดิษฐ หลวงประดิษฐฯ ไดกราบทูลวาตามแนวที่ไดเคยปรึกษากับพระยามโนฯ พระยาราชวังสัน พระยาศรีวิสารวาจากอน พระปกเกลาฯจึงรับสั่งชมเชยเห็นชอบดวยและรับสั่งตอไปวา พระองคชอบแบบโซชะลิสต จึงรับสั่งใหหลวง ประดิษฐฯ ไปจัดการเขียนโครงการเศรษฐกิจขึ้น ครั้งแรกหลวงประดิษฐฯ ยังมิไดเขียนโครงการเศรษฐกิจ ตอมาพระยามโนฯไดเรงเราใหหลวงประดิษฐฯ เขียนโดยอางวาพระปกเกลาฯ พอพระทัยหลวง ประดิษฐฯ จึงไดเขียนเคาโครงเศรษฐกิจขึ้น” “เมื่อรางเคาโครงเศรษฐกิจเสร็จแลว หลวงประดิษฐฯ ก็ไดแจกจายในหมูผูกอการฯ และ คณะกรรมการราษฎร (คณะรัฐมนตรี)เพื่อใหอานกันกอน จะพิจารณาเห็นชอบหรือไม ถาไมเห็นชอบหรือมี เหตุผลที่ดีกวา ก็ยอมตามความเห็นสวนมากและขอแกไขได แตเมื่อไดรับแจกไปแลว พระยามโนฯไมเห็น ดวย” (คําพิพากษาคีดกบฏ พ.ศ.๒๔๘๒) คณะรัฐมนตรีไดตั้งคณะกรรมการพิจารณาโครงการเศราฐกิจแหงชาติขึ้น เรียกวา “คณะกรรมานุการ พิจารณารางเคาโครงเศรษฐกิจแหงชาติ” มีจํานวน ๑๔ นาย พระยามโนฯเปนประธาน มีพระยาศรีวิสารวาจา พระยาราชวังสัน นายปรีดี พนมยงค เปนตน และพรายมโนฯ ยังไดขอให ม.จ. สกลวรรณากร วรวรรณ ทรง รวมเปนกรรมมานุการดวย ในที่ประชุมคณะกรรมานุการ มีความเห็นแบงเปน ๒ ฝาย ฝายขางมากซึ่งรวมทั้ง ม.จ. สกลวรรณากร สนับสนุนเคาโครงเศรษฐกิจฯ ของนายปรีดี พนมยงค อีกฝายหนึ่งซึ่งเปนเสียงขางนอย โดยมีพระยามโนฯ เปนหัวหนามีความเห็นคัดคาน
- 161 -
แตพระยามโนฯ นําเคาโครงเศรษฐกิจไปใหคณะรัฐมนตรีลงมติไมยอมรับโครงการเศรษฐกิจแหงชาติ ที่ผานคณะกรรมานุการมาแลว ในเวลาตอมาก็ปรากฏวา โครงการเศรษฐกิจฯ ที่นายปรีดี พนมยงค ไดรางขึ้น โดยการสนับสนุนของ พระยามโนฯกับพวก รวมทั้งพระปกเกลาฯ ที่เรงเราให นายปรีดี พนมยงค รางขึ้นนั้น ไดถูกโจมตีอยางหนัก มีการปลุกขาวทางหนังสือพิมพ ใหประชาชนเห็นวาเคาโครงการเศรษฐกิจฯนั้นเปนคอมมิวนิสตจะชักจูง ประเทศไปสูหายนะ
ตอนที่ ๔.ถูกบังคับใหออกนอกประเทศ ในที่สุด พระปกเกลาฯ ก็ทรงคัดคานและทรงพระราชวิจารณเคาโครงการเศรษฐกิจแหงชาติวาเปน คอมมิวนิสตและพระยามโนฯ ไดพิมพพระราชวิจารณแจกจายไปทั่วรวมทั้งหนังสือพิมพรายวันลงขอความ พระราชวิจารณติดตอกันเปนเวลาหลายวัน ภายหลังที่ผลักดันนายปรีดี พนมยงคออกไปยังตางประเทศแลว ความตอนหนึ่งในพระราชวิจารณวา “แตมีขอความอันหนึ่งที่เห็นไดชัดเจนไมตองสงสัยวา โครงการนี้เปนโครงการอันเดียวกันอยางแนนอน กับที่ประเทศรัสเซียใชอยู สวนใครจะเอาอยางใครนั้นขาพเจาไมทราบ สตาลินจะเอาอยางหลวงประดิษฐฯ หรือ หลวงประดิษฐฯ จะเอาอยางสตาลิน ก็ตอบไมได ตอบไดขอเดียววา โครงการเศรษฐกิจทั้งสองนี้เหมือนกันหมด เหมือนกันจนรายละเอียด เชนที่ใชและรูปแบบวิธีการกระทํา จะผิดกันก็แตรัสเซียนั้น แกเสียเปนไทย หรือไทย แกเสียเปนรัสเซีย ถาสตาลินเอาอยางหลวงประดิษฐฯ ขาวสาลีแกเปนขาวสาร หรือขาวสารแกเปนขาวสาลี รัสเซียเขากลัวอะไร ไทยก็กลัวอยางนั้นบาง รัสเซียเขาหาวิธีตบตาคนอยางไรไทยก็เดินวิธีตบตาคนอยางนั้น” การที่พระยามโนฯ กับพวกไดโจมตีเคาโครงเศรษฐกิจของ นายปรีดี พนมยงคตลอดจนนําเอาพระราช วิจารณเคาโครงเศรษฐกิจฯ ออกเผยแพร เปนการปลุกผีคอมมิวนิสตขึ้นเลนงาน นายปรีดีฯ ไดทําใหความ ขัดแยงระหวางอํานาจเกาหรืออนุรักษนิยม เปนเหตุหนึ่งที่ทําให พระยามโนฯตองการขับนายปรีดี พนมยงค ใหพนจากวงการเมือง และการที่พระยามโนฯ สามารถเขาใกลพระยาทรงสุรเดช ผูนําฝายทหารที่สําคัญของ คณะราษฎรได หรือจะกลาววาทําการสลายคณะราษฎรไดระดับหนึ่ง
- 162 -
แผนการใชโครงการเศรษฐกิจฯ เปนเครื่องมือในการโคนนายปรีดีฯ จึงไดเกิดขึ้น จนสามารถขับนาย ปรีดีฯ ใหออกไปตางประเทศไดสําเร็จในเวลาตอมา สวน นายปรีดี พนมยงค นั้นไดแถลงในที่ประชุมคณะรัฐมนตรีวา เมื่อตนเองเปนฝายขางนอยใน คณะรัฐมนตรี ก็ขอลาออกจากคณะรัฐมนตรีตามวิถีทางประชาธิปไตย โดยจะนําเคาโครงเศรษฐกิจฯ นั้น เสนอตอราษฎรในการเลือกตั้ง ส.ส.ซึ่งปรายปรีดี หวังจะสมัครรับเลือกตั้งในการเลือกตั้งที่จะมีขึ้น ในระยะนั้นสถานการณทางการเมืองทวีความตึงเครียดยิ่งขึ้น เนื่องจากความขัดแยงในปญหาโครงการ เศรษฐกิจฯ ของนายปรีดี พนมยงค จนกระทั่งขาวการเนรเทศนายปรีดีไปตางประเทศ นอกจากนั้นยังมีความ ขัดแยงที่ตามมาอีกหลายปญหา ประกอบกับทาทีของรัฐบาลที่แสดงออก เปนเหตุใหความขัดแยงขยายตัว ออกไปมากยิ่งขึ้น ทั้งระหวางสมาชิกสภากับรัฐบาล ระหวางสมาชิกดวยกัน แมแตภายในรัฐบาลก็แตกเปน ๒ ฝาย โดยเฉพาะตัวนายกรัฐมนตรีนั้น สมาชิกสภาสวนมากไมพอใจ แตทั้ง ๆ ที่ความปนปวนมาถึงขึ้นนี้แลว ก็ ยังไมเปนที่พอใจของพระยามโนฯ พอวันที่ ๓๐ มีนาคม ๒๔๗๕ สมาชิกสภาที่เดินทางมาสภาเพื่อเขาประชุมก็ถูกพระยามโนฯ ใชอํานาจ ทางการทหารของพระยาทรงสุรเดช ทําการคนอาวุธทุกคน ไมเวนแมแต พล.ร.ต.พระยาศรยุทธเสนี รอง ประธานสภาผูแทนราษฎร แตคราวนี้สมาชิกสภาผูแทนฯ ฝายพลเรือนไดลุกขึ้นซักไซไลเลียงรัฐบาลอยางเกรี้ยวกราดในวันตอมา หลังจากนั้นในการประชุมสภา ในวันศุกรที่ ๓๑ มีนาคม หลวงเดชาติวงศวราวัฒนสมาชิกสภาผูแทนฯ ไดยื่นญัตติดวน เรื่องอํานาจในการตรวจคนอาวุธสภาผูแทนฯ ซึ่งพระยามโนฯ รับวาตนเปนผูสั่งไปเอง เพื่อ รักษาความปลอดภัยของทุกฝาย จึงถูกสมาชิกสภาผูแทนฯ อภิปรายปญหานี้กันอยางรุนแรง จนตองยอมถอนทหารออกไปจากสภา ผูแทนราษฎร
- 163 -
ตอนที่ ๕. ตนแบบเผด็จการ นายจรูญ สืบแสง ลุกขึ้นอภิปราย กรณีที่พระยามโนฯ ใหทหารมาตรวจคนอาวุธสมาชิกสภาผูแทนฯวา “แรกเริ่มเริ่มก็พกอาวุธปนกันได แตการพกมิไดหาเรื่องจะยิงกัน เปนการพกเพื่อปองกันตัวและแต กอนก็มิไดมีการตรวจคน ทําไมเพิ่งจะมารูสึกเกรงกลัวกันในเวลานี้เอง และไดทราบวาเวลานี้ นายกรัฐมนตรี ไดอพยพไปอยูในวังปารุสกวัน เพราะเหตุใด เพราะกลัวจะถูกยิงหรือ ? ทหารที่เอามารักษาการตามความที่ตกลงกันไวแตดั้งเดิมมีวาจะปองกันอันตรายแกสมาชิกของสภา ไมใหคนขางนอกมาทําอันตรายแกสมาชิก มาบัดนี้เอาทหารมารักษาปองกันมิใหสมาชิกทําอันตรายซึ่งกันและ กัน ตัวขาพเจาเองก็รูสึกวาถูกหมายหนาไววาจะเปนผูกระทําการรุนแรงนี้ ความจริงสําหรับการชนิดนี้ ขาพเจาในเกียรติยศของลูกผูชายจะให Assuranace วาจะไมกระทําการรุนแรง ถาจําเปนแลวก็เลนอยางที่ เรียกวา Frairplay เชนกับวาตองการยิงหรือทํารายพระยามโนฯ พระยาศรีฯ หรือนายประยูร เปนตน ก็จะ บอกใหรูตัววาจะยิ่งเลนอยางยุติธรรมไมทําอยางที่วา “ลอบกัด” อีกประการหนึ่ง การที่จะยิงกันในสภานั้นไมใชของดี ซึ่งขาพเจาเองก็รูดี ก็เชนนั้นจะทําใหเปนที่เสื่อม ทรามขายหนาทําไม เพราะนอกจากจะกระทําความระส่ําระสายภายในแลว ตางประเทศเขารูก็จะดูถูกได ทหารที่เอามานี้ดูเหมือนวาไมไดเอามาเพื่อรักษาการณ แตเอามาเพื่อทาทายใหรบ ซึ่งใครจะรูสึกอยางไร อํานาจที่บังคับบัญชาทหารเชนนี้เปนอํานาจอยางติตเตเตอร ผิดกับการปกครองอยางที่มีรัฐธรรมนูญเมื่อ คราวกอนี้ก็ครั้งหนึ่ง คือ เมื่อวันพุธมีประชุมพิเศษ คณะรัฐมนตรีนึกวาจะมีโหวตคอนฟเดนซ สังเกตดูทหารเขามาอยูมาก ตามบริเวณขางนอก และดูเหมือนเอาลูกบอมสมาดวยสําหรับคอยระวัง เวลาโหวต การที่ทําเชนนี้เพราะอะไร เพื่อเอาอํานาจที่ไดขาววาจะมีโหวตคอนฟเดนซนั้น นําทหารเขามาเพื่อ จะลมสภาหรือ ? ทําเชนนี้ถูกอยูหรือ ขาพเจาเห็นวาที่รัฐมนตรีทํานั้นไมถูกกับรัฐธรรมนูญ เปนการผิดเพราะ การหามสมาชิกสภาผูแทนราษฎรนั้น ยอมทําไดดวยอํานาจของสภาทําไมคณะรัฐมนตรีจึงไดใชอํานาจโดยไม ชอบธรรมเชนนี้ มี Reason อยางใด”
- 164 -
นายควง อภัยวงศ (หลวงโกวิทอภัยวงศ) อภิปรายวา การกระทําครั้งนี้ผิดมาก รูสึกวาคณะรัฐมนตรีจะ กลับกลายเปนดิตเตเตอรไปเสียแลว อํานาจสภายอมอยูเหนือคณะรัฐมนตรี ซึ่งทราบกันดีอยูทุกคนแลว การ กระทําครั้งนี้ทําใหเกิดความระส่ําระสาย อับอายขายหนาเพราะไหนหนังสือพิมพจะนําไปลงเปนการรัฐมนตรี ใชอํานาจไมชอบดวยทางทหาร จึงอยากใหนายกรัฐมนตรีแถลงในเรื่องนี้วา เหตุใดจึงไมไววางใจเรา หรือจะ เดินแบบดิตเตเตอรชิปก็ใหรูกันไป (รายงานการประชุมสภาผูแทนราษฎร พ.ศ.๒๔๗๕) ยังมีสมาชิกสภาอีกหลายคน ติเตียนการกระทําของรัฐบาลวาไมสมควรอยางยิ่ง ในที่สุดที่ประชุมสภา ไดลงมติวา ในสภานั้น ประธานสภาเปนผูมีอํานาจสูงสุด ผูใดจะมาสั่งการอยางหนึ่งอยางใด เชน การตรวจ คนอาวุธสมาชิกสภาเชนนี้ ยอมทําไมได ในวันนั้น เจาพระยาพิชัยญาติ ประธานสภาไมไดมาประชุม พล.ร.ต.พระยาศรยุทธเสนี ทําการแทน ไดยอมรับตอที่ประชุมสภาวา ตอไปจะไมใหผูอื่นมาใชอํานาจในสภาเชนนี้อีก การเอาทหารมาควบคุมสภาผูแทน ฯ และยังใหทหารคนอาวุธสมาชิกสภาผูแทนราษฎรอีกดวย ทั้ง ๆ ที่มีตํารวจสภาอยูแลว นับวาเปนพฤติการณของเผด็จการโดยแท สถานการณไดกาวเขาสูขั้นวิกฤติเชนนี้ แทนการดําเนินการตามระบอบประชาธิปไตย พระยามโน ปกรณฯ กลับแกปญหาดวยการทํารัฐประหาร ยึดอํานาจ ประกาศปดสภา งดใชรัฐธรรมนูญพรอมกับยุบ คณะรัฐมนตรีเสีย ไดมีผูวิจารณกันมากวา การกระทําของพระยามโนปกรณนิติธาดานี้เปนการถอยหลังเขาคลอง และ เปนตนแบบใหแกนักเผด็จการทั้งหลายตอมา อาทิ จอมพล ป.พิบูลสงคราม, จอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต, จอมพล ถนอม กิตติขจร, ผิน ชุณหะวัน ลวนตางก็ใชการกระทํารัฐประหารแกปญหาบานเมืองทั้งสิ้น
- 165 -
ตอนที่ ๖. พ.ร.บ.วาดวยคอมมิวนิสต วันที่ ๑ เมษายน ๒๔๗๖ พระยามโนปกรณนิติธาดา ก็ประกาศกฤษฎีกาโดยพระบาทสมเด็จ พระปกเกลาฯ ไดลงพระปรมาภิไธย ปดสภาผูแทนฯ และงดใชรัฐธรรมนูญบางมาตรา ใหยุบคณะรัฐมนตรี ปจจุบันเสีย และใหจัดตั้งรัฐบาลใหม โดยใหพระยามโนปกรณนิติธาดาเปนนายกรัฐมนตรี กับใหรัฐมนตรีซึ่ง วาการกระทรวงตาง ๆ อยูในเวลานั้น เปนคณะรัฐมนตรีโดยตําแหนง กลาวใหชัดเจนก็คือ ใหรัฐมนตรีที่เปนคณะราษฎรบางคนที่ขัดแยงกับพระยามโนฯและพวก พน ตําแหนงรัฐมนตรี เอาไวแตพวกขุนนางเกา นับไดวา การทํารัฐประหาร ๑ เมษายน ๒๔๗๖ ของพระยามโนฯ ครั้งนี้เปนรัฐประหารครั้งแรกของ การปกครองระบอบประชาธิปไตย การประกาศกฤษฎีกาปดสภา เปนการขัดตอรัฐธรรมนูญเพราะไมมี บทบัญญัติใหทําได ภายหลังประกาศกฤษฎีกาปดสภาและงดใชรัฐธรรมนูญบางมาตราแลว พระยามโนปกรณนิติธาดาได จัดตั้งรัฐบาลชุดใหมขึ้นทันที บุคคลสําคัญที่รวมรัฐบาลก็ไดแกขุนนางเกาทั้งสิ้น อาทิพระยามโนปกรณนิติ ธาดา นายกรัฐมนตรีและรัฐมนตรีวาการกระทรวงการคลัง ๒.พลเรือโทพระยาราชวังสัน เปนรัฐมนตรีวาการ กระทรวงกลาโหม ๓.พระยาศรีวิสารวาจา เปนรัฐมนตรีวาการกระทรวงตางประเทศ ๔.เจาพระยาวงศานุ ประพันธ เปนรัฐมนตรีวาการกระทรวงเกษตราธิการ ๕.เจาพระยาธรรมศักดิ์มนตรี เปนรัฐมนตรีกระทรวง ธรรมการ ๖.พระยาแสนยมดีศรีบริบาล เปนรัฐมนตรีวาการกระทรวงมหาดไทย ๗. พระยาเทพวิฑูรพหุลศรุ ตาบดี เปนรัฐมนตรีวาการกระทรวงยุติธรรม รัฐมนตรีวาการชุดใหมนี้เปนขุนนางเกาทั้งสิ้น เปนเจาพระยาและพระยา สวนสมาชิกของคณะราษฎร เปนรัฐมนตรีลอยทั้งหมด รัฐบาลไดแถลงการณวามีความจําเปนที่ตองปดสภา ตั้งคณะรัฐมนตรีใหมและรอการใชรัฐธรรมนูญ บางมาตราก็เพราะ
- 166 -
“ในคณะรัฐมนตรี ณ บัดนี้เกิดแตกกันเปนสองพวกมีความเห็นแตกตางกัน และไมสามารถที่คลอย ตามกันได ความเห็นขางนอยนั้น ปรารถนาที่จะวางนโยบายเศรษฐกิจไปในทางอันมีลักษณะเปนคอมมิวนิสต ความเห็นสวนมากนี้เห็นวานโยบายเชนนั้นเปนการตรงกันขามกับขนบธรรมเนียมประเพณีของชาวสยาม และเปนที่เห็นกันไดแนนอนทีเดียววา นโยบายเชนนั้นอาจนํามาซึ่งความหายนะแกประชาราษฎรและเปน มหันตภัยแกความมั่นคงของประเทศ ฐานะแหงความเปนอยูเชนนี้ จะปลอยใหคงเปนอีกตอไปไมไดแลว ความปลอดภัยของประชาชนเปน กฎหมายอันสูงสุด รัฐบาลจึงตองปดสภา และตั้งคณะรัฐมนตรีใหม” งานชิ้นแรกของรัฐบาลรัฐประหาร ก็คือ ประกาศใชพระราชบัญญัติวาดวยคอมมิวนิสตในวันที่ ๒ เมษายน ๒๔๗๖ รุงขึ้นจากวันรัฐประหาร ๑ วัน จึงเชื่อกันวาไดมีการตระเตรียมรางกฎหมายนี้ไวกอนวันยุบสภาแล พ.ร.บ.วาดวยคอมมิวนิสตนี้ พระปกเกลาฯ ลงพระนามใหโดยไมไดผานสภาผูแทนราษฎร ซึ่งเปนการ ขัดตอรัฐธรรมนูญ จึงมีฐานะเชนเดียวกับประกาศคณะปฏิวัติของจอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต แตประกาศของจอมพลสฤษดิ์ ประกาศตรง ๆ วา เปนประกาศของคณะปฏิวัติ ไมไดเขียนคลุมเครือวา เปนพระราชบัญญัติ แตแมกระนั้น กฎหมายฉบับนี้ก็ยังใชบังคับมาไดถึง ๑๔ ป เพิ่งมายกเลิกเมื่อป ๒๔๘๙ เมื่อจัดตั้งรัฐบาลใหมภายหลังปดสภาของพระยามโนปกรณนิติธาดาแลว รัฐบาลไดถือโอกาสปด หนังสือพิมพหลายฉบับ ทั้งระยะสั้นและระยะยาว แมแตหนังสือพิมพประชาชนของ หมอมเจาวรรณ ไวทยา กร ซึ่งมี กุหลาบ สายประดิษฐเปนบรรณาธิการ เนื่องจากรัฐบาลมองหนังสือพิมพเหลานั้นวาสนับสนุน คณะราษฎร เปนเสี้ยนหนามตอแผนดิน และบางฉบับสนับสนุนเคาโครงเศรษฐกิจของนายปรีดี พนมยงค บางฉบับเปนคอมมิวนิสต งานชิ้นโบวดําชิ้นหนึ่งของพระยามโนฯ ภายหลังรัฐประหาร ไดแก การเนรเทศนายปรีดี พนมยงคไป ประเทศฝรั่งเศส
- 167 -
ตอนที่ ๗. ทานปรีดี เดินทางออกไปนอกประเทศ พระยามโนปกรณนิติธาดา ไดใหนายปรีดี พนมยงคไปพบทีวังปารุสกวัน และขอรองแกมบังคับให นายปรีดีฯ เดินทางออกไปนอกประเทศ โดยอางวาเพื่อความปลอดภัยโดยรัฐบาลจะออกคาใชจายระหวางอยู ในตางประเทศใหปละ ๑,๐๐๐ ปอนด ซึ่งนายปรีดีฯ ไมมีทางเลือก จึงตองยอมเดินทางไปประเทศฝรั่งเศส ครั้นถึงวันที่นายปรีดีฯ จะตองเดินทางออกแผนดินไทย ในวันที่ ๑๒ เมษายน ๒๔๗๖ วันนั้นที่ทาเรือ บีไอ ฝูงชนไดพากันชุลมุนกันอยางคับคั่งโดยไมตองมีใครไปกะเกณฑมีทั้งนักการเมืองระดับรัฐมนตรี สมาชิกสภาผูแทนราษฎร ขาราชการ พอคาประชาชนและแมกระทั่งภิกษุสามเณรและลูกเสือ รายงานขาวหนังสือพิมพหลักเมือง ฉบับวันที่ ๑๓ เมษายน รายงานวา “ความที่ประชาชนไปชุมนุมกันอยางมากมาย ณ ทาเรือแหงนั้น ทําเอาบริษัทตกใจกลัววาทรัพยสินจะ เสียหายอันเนื่องมาจากการเบียดเสียดของฝูงชน จึงใหคนยามปดประตูเสีย จนเกิดตอลอตอเถียงกันขึ้น ระหวางประชาชนกับเจาหนาที่บริษัทถึงกับจะใชกําลังปะทะกันทีเดียว แตเรื่องก็เรียบรอยลงไดเมื่อพระยา พหลพลพยุหเสนา ขอรองใหบริษัทเปดประตูใหประชาชนเขาไปสงนายปรีดีฯ ไดถึงทาเรือโดยทานรับรองจะ ใชคาเสียหายใหบริษัทถาหากมีความเสียหายเกิดขึ้น” หนังสือพิมพหลักเมืองยังไดรายงานวา ประชาชนที่หลั่งไหลไปสงหลวงประดิษฐมนูธรรมที่ทาเรือ บี ไอวันนี้ไมต่ํากวา ๓-๔ พันคน ในจํานวนนี้มีบุคคลขั้นรัฐมนตรีหลายทาน เชน พระยาพลพลพยุหเสนา พระ ยามานวราชเสวี หลวงศุภชลาศัย หลวงพิบูลสงคราม นายแนบ พหลโยธิน นายตั้ว ลพานุกรม หลวงเดช สหกรณ พระยาฤทธิ์อัคเนย พระประศาสนพิทยายุทธ สวนสมาชิกสภาผูแทนราษฎรก็มีหลายสิบคน เชน หลวงแสงนิติศาสตร,พระวุฒิศาสตรเนติญาณ,พระยานิติศาสตรไพศาล,นายมานิต วสุวัต,นายดิเรก ชัยนาม, นายจรูญ สืบแสง,นายจรูญ ณ บางชาง,หลวงชํานาญนิติเกษตร, นายทวี บุญเกตุ,นายชุน ปณฑานนท, นาย
- 168 -
สงวน ตุลารักษ, นายซิม วีระไวทยะ,นายหงวน ทองประเสริฐ,นายวิเชียร สุวรรณทัต, หลวงธํารงนาวาสวัสดิ,์ หมอมหลวงอุดม สนิทวงศ,นายวิลาศ โอสถานนท,นายบรรจง ศรีจรูญ,หลวงอรรถกิตติกําจร,หลวงอรรถสาร ประสิทธิ,์ หลวงทัศนัยนิยมศึก เปนตน หนังสือพิมพไดรายงานตอไปวา เมื่อจวนจะถึงเวลาเรือออก เจาคุณพหลฯ ก็ไดนําพวงมาลัยไปสวม ใหแกนายปรีดีฯ ซึ่งเปนภาพที่ประทับใจมากสําหรับคนที่รักและเคารพนายปรีดีฯ ตอจากนั้นผูที่เปนเพื่อนฝูง และลูกศิษยลูกหาทั้งทหารบก ทหารเรือและพลเรือน ตางก็เขาสัมผัสมือกับนายปรีดี พนมยงค เมื่อหมดพิธี แลวนายปรีดีฯ จึงเดินขึ้นบันไดเรือและครั้นแลวเสียงไชโยก็ดังขึ้นอยางกึกกองเมื่อเรือไดเคลื่อนที่ออกจากทา มุงออกสูทะเลลึกตรงไปยังสิงคโปร หนังสือพิมพอีกฉบับหนึ่งคือ ศรีกรุง ฉบับวันที่ ๑๓ เมษายน รายงานในเนื้อขาววา “รัฐมนตรีเปนอันมาก สมาชิกสภาผูแทนราษฎร ขาราชการ ทหารบก ทหารเรือ ตํารวจ พลเรือน พอคา คหบดี นักเรียน ลูกเสือไทย ลูกเสือแขก พระภิกษุ สามเณร นักบวชฝรั่ง ประชาชนทุกชั้นทุกภาษา ทั้งหญิง ชาย ผูใหญและเด็ก ประมาณ ๓,๐๐๐ คนไปสงหลวงประดิษฐมนูธรรม (ปรีดี พนมยงค)ดวยน้ําตาอาบไหล พรากไปตาม ๆ กันเปนสวนมาก เสียงไชโยกึกกองกังสดาลนับครั้งไมถวน จนกระทั่งเรือโกลาเคลื่อนออกลับ ตาไป การสงหลวงประดิษฐมนูธรรมออกจากกรุงเทพฯ ไปประเทศฝรั่งเศส ณ วันที่ ๒ เมษายน พุทธศักราช ๒๔๗๖ นั้น เปนประวัติการณแหงการสงไดครั้งหนึ่งตั้งแตไดมีการสงอําลาซึ่งกันและกันมา การสงเขายอมวา ถึงแมจะมีการรองไหก็เฉพาะในวงศาคณาญาติและมิตรที่สนิทสนมกันเทานั้น แตการสงคราวนี้มองดูหนา ใคร ๆ เกือบเห็นน้ําตาไหลหรือหลอหนวยหรือดวงตาแดงกร่ําไปเกือบทุกคน บางคนถึงกับสะอึกสะอื้น ฟูม ฟายก็มี แมพระยาพหลฯ ผูเปนประธานในที่นั้นและตัวหลวงประดิษฐ เองก็กล้ํากลืนน้ําตาไวไมอยู ผูที่ไปสง ถึงสิงคโปรรวมสามคน คือ หลวงทัศนัยนิยมศึก ร.ท.ทวน วิชัยขัทคะ และนายจรูญ สืบแสง พระยาพหลฯ ไดสวมพวงมาลัยอันรอยกรองอยางวิจิตรใหแกหลวงประดิษฐฯ แลวทั้งสองก็กอดร่ําลา กลมไปกลมมาราว ๕ นาที เสียงไชโยก็ระเบิดออกมาอยางสนั่น เสียงรองไหของสตรีเขาแทรกประดุจฆอง ไชย เสียงสะอึกสะอื้นของหลายคนประดุจดนตรีบรรเลง พรอมกันนั้นตางชูหมวกและผาเช็ดหนากวัดแกวง
- 169 -
ประดุจธงสะบัด กลองถายรูปรอบขางไดกระทําหนาที่กันจาละหวั่น ครั้นแลวพวกกอการเปลี่ยนแปลงการ ปกครอง ซึ่งรวมตายกันมากับหลวงประดิษฐ ทั้งทหารบก ทหารเรือและพลเรือน ก็เขากอดและจับมือดวย ความอาลัยทั้ง ๆ ที่มีน้ําตาบางไมมีบาง ตอไปนี้หลววประดิษฐฯ ก็เดินขึ้นสะพานเรือจับมือสําแดงความอาลัยกับผูไปสงตลอดทางเสียไชโย ไมขาดสายจนกระทั่งเขาไปหองอาหาร ซึ่งมิตรสหายไดจัดของวางไวรับ ตอนนี้ก็ไดกอดร่ําลากันพักใหญอีก บางคนไดสวมกอดหลวงประดิษฐฯ เชนหลวงวิจิตรวาทการ พระสารศาสนประพันธ เปนอาทิ บางคนขอจับ มือดวยความศรัทธา เมื่อหลวงประดิษฐฯ ไดกราบลามารดาของทานอีกแลวก็ออกจากหองอาหารขึ้นไปบนหองโถงบนเรือ ไดมีการลากันกับคณะราษฎรผูกอการทั่วหนา และพอพระยาพหลฯ ตามขึ้นไปจูบสั่งลาเปนครั้งสุดทายก็พอดี อาณัติสัญญาณเรือออก ตอไปนี้ มหาชนก็ยืนรอกันที่สะพานชานชาลา เพื่อรอสงเวลาเรือกลับลําแลนผานทาอีกครั้ง เวลา ๑๖.๓๐ น.เศษ เรือโกลาแลนผานทาเรือบีไอหลวงประดิษฐ และคณะก็แกวงโบกผาเช็ดหนา พูดขอลากอน ฝายผูสงก็โบกตอบและเปลงเสียงไชโย กึกกองจนกระทั่งเรือลับตาหายไป
ตอนที่ ๘. ยึดอํานาจคืนสูสภา พระยาพหลฯ ไดเดินทางไปราชการตางจังหวัดกอนที่จะมีการสั่งปดสภา และเมื่อกลับมาแลวได ขอรองใหพระยามโนฯ เปดสภาหลายครั้งแตไมสําเร็จ เห็นวาจะอยูรวมคณะตอไปก็เสื่อมเสีย จึงลาปวย ตอมาราว ๒ อาทิตย พระยาทรงสุรเดช พระยาฤทธิ์อัคเนย พระประศาสนพิทยายุทธ ไดปรึกษาหารือ กับพระยาพหลฯ ใหลาออกจากราชการทหารและกรรมการราษฎร (รัฐมนตรี)ดวยกัน การลาออกครั้งนี้ พระยาพหลฯ ประสงคจะลองพระทัยพระปกเกลาฯ วาถาไมเห็นดวยก็จะรับสั่งและ เรียกไปสอบถาม แตปรากฏวาทรงอนุญาตใหลาออกเลยทีเดียว แลวทรงโปรดเกลาแตงตั้งพระยาพิชัย
- 170 -
สงคราม เปนรัฐมนตรีและรักษาการณผูบัญชาการทหารบก ใหพระยาศรีสิทธิสงครามเปนรัฐมนตรีและ รักษาการเจากรมยุทธการทหารบก นับจากที่พระยามโนฯ ทําการยึดอํานาจแลว ไดมีตํารวจมาลอมอยูรอบ ๆ บานทําใหพระยาพหลรูสึก วาจะตองมีภัยแน จะหนีไปก็ไมได เพราะมีเงินติดตัวแค ๒๗ บาท พระยาพหลไดเชิญหลวงชํานาญยุทธศิลป กับหลวงอํานวยสงครามมาที่บาน เลาเรื่องใหฟงและตอมาไดตาม หลวงพิบูลสงคราม(แปลก พิบูลสงคราม) มาเลาเรื่องใหฟง หลวงพิบูลสงครามบอกวารูเรื่องหมดแลว และจะตองยึดอํานาจการปกครองคืน เปนการ ปราบปรามการตอตานการปฏิวัติ แตพระยาพหลฯ จะตองยอมรับเปนผูนําทําการยึดอํานาจ เชาตรูวันที่ ๒๐ เมษายน ๒๔๗๖ คณะนายทหารภายใตการนําของพระยาพหลฯ หลวงพิบูลสงคราม และหลวงศุภชลาศัย ก็ไดเขายึดอํานาจการปกครอง ซึ่งไดเตรียมการไวตั้งแตคืนวันที่ ๑๙ เมษายน ประกาศแถลงการณในนามของพระยาพหลพลพยุหเสนา หลวงพิบูลสงคราม เลขานุการฝายทหารบก และหลวงศุภชลาศัย เลขานุการฝายทหารเรือ เปนการยึดอํานาจคืนจากฝายตอตานการปฏิวัติเพื่อใหคืนสู สภาพเดิมกอนวันที่ ๑ เมษายน ๒๔๗๖ รวมเปนเวลา ๘๐ วัน ที่อธิปไตยของไทยตองตกไปอยูในระบอบเผด็จ การจึงไดกลับคืนสูประชาธิปไตยอีกครั้งหนึ่ง พอ ๗ โมงเชาเศษ น.อ.พระยาศราภัยพิพัฒน โดดลงจากรถอยางรีบดวน กระหืดกระหอบเรียนเจาคุณ มโนฯ ใหหนีเขาไปอยูในความคุมกันของสถานทูตอเมริกันซึ่งอยูเบื้องหนา โดยไดติดตอโทรศัพทไวแลว ทางสถานทูตเขาไมขัดของใหรีบไปเสียเดี๋ยวนี้ขือรอชาไปพวกกอการจะมารวบตัวไป ในตอนเชาเวลา ๐๙.๐๐ น. ขบวนการรถรบ และรถบรรทุกในความควบคุมของหลวงกาจสงคราม หลวงสังวรยุทธกิจ และ ร.อ.ทวน วิชัยขัตคะ ก็เขาไปที่บานพระยามโนปกรณนิติธาดา โดยมี ร.ท.ประยูร ภมร มนตรี ซึ่งเปนเลขานุการนายกรัฐมนตรี ออกมาคอยตอนรับเชิญขึ้นบาน พระยามโนฯ คอยอยูในหองรับแขก พรอมดวยพระยาศรีวิสารวาจา และพระยาราชวังสัน นายทหารทั้งสามทําความเคารพแลวนั่งลง
- 171 -
หลวงกาจสงครามไดกลาวอยางนอบนอมวา คณะนายทหารมีความประสงคจะเปดสภาผูแทนราษฎร และมีความจําเปนที่จะขอรองใหใตเทาและคณะรัฐบาลลาออก” พรอมกับยื่นหนังสือพระยาพหลฯให ซึ่งมีขอความตอนทายวา “ฉะนั้นเพื่อเห็นแกอิสรภาพและความ สงบเรียบรอยของบานเมือง คณะทหารบก ทหารเรือและพลเรือน จึงใครใหใตเทาซึ่งเปนนายกรัฐมนตรี นํา ความกราบบังคมทูลพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวเพื่อทรงเปดสภาผูแทนราษฎร และเลือกตั้งคณะรัฐมนตรี ใหมตอไป แตถาหากการนี้ขัดของ ไมสามารถดําเนินไปในทันทีดังที่กราบเรียนคณะทหารบก ทหารเรือ และ พลเรือนจะไดเชิญกระผม นายพันเอกพระพาพหลพลพยุหเสนามาเปนผูรักษาการพระนคร บริหารราชการ แผนดินสืบไป” พระยามโนฯตอบวา “ไดทําใบลาออกไวตั้งแตเมื่อคืนนี้แลวโปรดรับใบลาออกไปเสนอคุณหลวงพิบูล สงครามดวย” ขอความหนังสือพระยามโนฯ มีวา “ผมและคณะรัฐมนตรีไดรับหนังสือของเจาคุณลุงวันนี้ ขอใหผมลาออกจากนายกรัฐมนตรีนั้น ไดทราบแลว ผมและคณะรัฐมนตรีขอลาออกจากตําแหนงและจะโทรเลขกราบบังคมทูลวันนี”้ แลวแตจะโปรด พระยามโนปกรณนิติธาดา เหตุการณคลี่คลายลง เมื่อผูแทนราษฎรจํานวน ๒๖ คน ยื่นคํารองตอเจาพระยาพิชัยญาติ ประธานสภา ผูแทนราษฎร เพื่อขอใหนําความกราบบังคมทูลใหประชุมวิสามัญสภาผูแทนราษฎร ซึ่งไดโปรดเกลาฯ ให เปดสภาในวันที่ ๒๑ เมษายน ๒๔๗๖ นอกจากนี้คณะทหารยังไดมีหนังสือกราบบังคมทูล พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว เพื่อใหทรงทราบ สถานการณ พระปกเกลาฯไดสั่งแตงตั้งใหพระยาพหลพลพยุหเสนา เปนนายกรัฐมนตรีแทนพระยามโนฯ ที่
- 172 -
ลาออกไป พระยาพหลฯ เมื่อไดรับแตงตั้งใหเปนนายกรัฐมนตรี ก็รีบเชิญ นายปรีดี พนมยงค กลับสูประเทศ ไทย พรอมกลับแตงตั้งใหเปนรัฐมนตรีในคณะของตน แตนายปรีดีฯ ไมยอมรับตําแหนง จนกวาจะไดสอบสวนวาตนมีความผิดหรือไมมีความผิดในขอหา คอมมิวนิสต และไดรับพระบรมราชโองการแตงตั้งใหเปนรัฐมนตรี ในที่สุดสภาผูแทนราษฎรก็ไดเปดอีกครั้งหนึ่ง เพื่อความถูกตองในทางนิติศาสตรและรัฐศาสตร ก็ไดมี พระราชบัญญัติใหยกเลิกกฤษฎีกาที่ใหปดสภาผูแทนราษฎร ลงวันที่ ๑ เมษายน ๒๔๗๖ ประกาศใชตอไปอีก เมื่อวันที่ ๒๗ มิถุนายน ๒๔๗๖
ตอนที่ ๙. สัตบุรษคืนแผนดิน (จบ) "ขาพเจารูสึกวาความยุติธรรมหนีความยุติธรรมไมพน ความยุติธรรม ตองเปนความยุติธรรมเพราะฉะนั้น จะตองกระจางแจงออกมา ใหแลเห็นชัดในวันหนึ่ง" พระยาพหลพลพยุหเสนา ในคําปรารภของ พ.ร.บ. ใหยกเลิกกฤษฎีกาที่ใหปดสภาผูแทนราษฎรกลาววา “โดยที่สภาผูแทนราษฎร ถวายคําปรึกษาวา โดยที่คณะรัฐมนตรีมีพระยามโนปกรณนิติธาดาเปนายกรัฐมนตรี ไดทูลเกลาถวายคําปรึกษา ใหประกาศพระราชกฤษฎีกา ลงวันที่ ๑ เมษายน ๒๔๗๖ และรับสนองพระบรมราชโองการปดสภา ผูแทนราษฎร และงดใชรัฐธรรมนูญบางมาตรา โดยมิตองอาศัยอํานาจในรัฐธรรมนูญประการใด ซึ่งทําใหเสื่อม ทรามความศักดิ์สิทธิ์แหงรัฐธรรมนูญ พระยาพหลพลพยุหเสนา นายกรัฐมนตรีใหม พรอมดวยทหารบก ทหารเรือ และพลเรือน จึงตองจัดการใหคณะรัฐมนตรีชุดเกาลาออกไป เพื่อเปนทางที่จะไดทรงพระกรุณาโปรด เกลาใหเปดสภาผูแทนราษฎร” นายฟก ณ สงขลา ส.ส.จังหวัดอุตรดิตถ ไดเสนอใหคณะกรรมการสอบสวน นายปรีดี พนมยงค ตามขอ กลาวหาของพระยามโนปกรณนิติธาดา วาเปนคอมมิวนิสต สภาฯ ไดตั้งคณะกรรมาธิการวิสามัญ ประกอบดวย หมอมเจาวรรณ ไวทยากร วรวรรณ พระยานลราชสุวัจน พระยาศรีสังกร และที่ประชุมสภายังไดอนุมัติใหเซอร
- 173 -
โรเบิต ฮอลแลนด กับมองซิเออรกียอง มาเปนผูชํานาญสําหรับกรรมาธิการสามัญคณะนี้จะไดซักถาม เมื่อคณะกรรมาธิการไดพิจารณาเสร็จแลวไดรายงานใหสภาทราบวาคณะกรรมาธิการสามัญไดลงมติเปน เอกฉันทวา นายปรีดี พนมยงค ไมมีมลทินเปนคอมมิวนิสต ดังที่ถูกกลาวหาเลย สภาจึงไดลงมติเห็นชอบตามที่ กรรมาธิการเสนอ ตอจากนั้น พระยาพหลพลพยุหาเสนา นายกรัฐมนตรีไดแถลงตอที่ประชุมสภาวา “เรื่องที่หลวงประดิษฐฯ ตองหานี้ ที่จริงขาพเจารักษาเปนความกลางไว ขาพเจารูดีในเรื่องเหลานี้ แต ขาพเจาไมอยากจะแสดงออกไปใหมหาชนเห็นวาขาพเจาเขาขางหลวงประดิษฐฯ หรือขาพเจามีใจโอนเอียงไป ในทางนั้น ขาพเจาจึงปกปดความเอาไวในใจใหเปนไปในทางที่บริสุทธิ์ ดีที่ขาพเจารูสึกวาความยุติธรรมหนีความยุติธรรมไมพน ความยุติธรรม ตองเปนความยุติธรรม เพราะฉะนั้นจะตองกระจางแจงออกมา ใหแลเห็นชัดในวันหนึ่ง ถึงขาพเจาจะรูเต็มใจ ขาพเจาก็ไมขยายใหแล เห็นไรฟน ที่ทานจะแลเห็นวันที่หลวงประดิษฐฯ ไปจากพระนครในเวลาที่ลงเรือ ขาพเจาไปสง ขาพเจาไดแสดง กิริยาอะไร หนังสือพิมพลงแลว ทําไมขาพเจาจึงแสดงกิริยาอยางนั้น เพราะขาพเจารูเต็มใจวาไมเปนไปดังนั้น เพราะฉะนั้นขาพเจาจึงกลาทําตัววาจะมีใครมาฆาขาพเจาตาย ขาพเจาก็ยอมตายเพื่อแสดงใหแลเห็นจริงใจวาคน ดี ๆ แลว ก็เปนไปเสียอยางนั้น...แตเพราะเหตุวาคนไมผิดและคนดี ๆ แท ๆ แตทวาพูดไมออกถูกเอาดินหมอทา หนาเพราะฉะนั้นขาพเจานิ่งไวจนใหมหาชนแลเห็นใหขาว ฯลฯ” หลังจากการประชุมสภาแลววันนั้นสมาชิกทั้งประเภทที่ ๑ และประเภทที่ ๒ ไดรวมกันจัดใหมีการเลี้ยง แสดงความยินดีตอนายปรีดี พนมยงค ที่สภาไดลงมติเห็นชอบกับความเห็นของคณะกรรมาธิการ ที่วาหลวง ประดิษฐ มนูธรรม (ปรีดี พนมยงค)ไมมีมลทินมัวหมอง ที่ถูกกลาวหาวาเปนคอมมิวนิสต
เรียบเรียงจาก “แผนลิดลอนปรีดีฯ” ประจวบ อัมพะเศวต ธ.บ.ศิษย ต.ม.ธ.ก รุน ๒ อดีตประธานนักศึกษา มธก.เคยรับราชการที่กระทรวงการคลัง และ รพช.เปนนักเขียนอิสระ
- 174 -
จดหมายจากคุณสุพจน ดานตระกูล โตขอเขียนของคุณระพี สาคริก คุณสุพจน ดานตระกูลเมื่อไดอานหนังสือ “พระราชอํานาจ”ที่เขียนโดยประมวล รุจนเสรี ทําใหทานนึก ถึงขอเขียนของคุณระพี สาคริกที่เขียนไปลงหนังสือพิมพไทยโพสตฉบับวันอังคารที่ ๙ พ.ย. ๒๕๔๗ คุณสุพจน เห็นวาขอเขียนของคุณระพี สาคริก ฝาฝนตอสัจจะแหงประวัติศาสตรหลายประการ ทานจึงไดเขียนบทความเปน ขอ ๆ สื่อถึงคุณระพี สาคริกโดยสงผานไปยังผูควบคุมคอลัมนหนังสือพิมพนั้น แตก็ไมไดรับการพิจารณา บทความของคุณสุพจนมีดังนี้ เรียน คุณใบตองแหงผานไปถึงทานระพี สาคริก มีพรรคพวกตัดคอลัมน วายทวนน้ํา ของ นสพ.ไทยโพสต ฉบับวันอังคารที่ ๙ พฤศจิกายน พ.ศ.๒๕๔๗ สงไปใหผมพิจารณา ผมพิจารณาแลวจึงไดเขียนจดหมายฉบับนี้มาเพื่อการพิจารณาของคุณใบตองแหงตอไป และเพื่อความงายตอการพิจารณา ผมขอแจงประเด็นเปนขอ ๆ ดังนี้ ขอหนึ่ง ทานระพี สาคริก ตําหนิการเปลี่ยนแปลงการปกครอง ๒๔ มิถุนายน ๒๔๗๕ วา “เพราะเราไป เอาเปลือกประชาธิปไตยของฝรั่งเขามาใช ในขณะที่คนเหลานั้นยังมองเห็นไดไมลึกซึ้งถึงรากเหงาของเขา เพราะ ความอยากไดอํานาจจึงทําลงไป” ในหัวขอนี้มีอยู ๒ ประเด็นที่จะตองทําความเขาใจ ประเด็นแรกที่วา เราเอาเปลือกประชาธิปไตยของฝรั่ง เขามาใช และประเด็นที่สองคือ เพราะความอยากไดอํานาจจึงทําลงไป ลําพังประเด็นแรก ถาจะทําความเขาใจกันอยางถึงที่สุดก็จะเปนหนังสือเลมโต ๆ ไดเลมหนึ่ง ซึ่งก็เปนไป ไมไดที่จะทําความเขาใจอยางถึงที่สุด ณ ที่นี้ ผมจึงขอทําความเขาใจโดยสรุปเพียงเพื่อดอกบัวปริ่มน้ําจะพอเขาใจ ได ดังนี้ คําวา ประชาธิปไตย มีเปนอยางนอยก็ ๒ นัย
- 175 -
นัยหนึ่ง คือ รูปแบบ เชน มีการเลือกตั้ง มีการประชุมปรึกษาหารือ มีการฟงเสียงขางมาก เหลานี้เปนตน อีกนัยหนึ่ง คือ เนื้อหา มีอยู ๓ ดานตามโครงสรางของสังคม คือ เศรษฐกิจ การเมือง และวัฒนธรรมหรือ ทรรศนะสังคม ซึ่งรวมเรียกวา อํานาจสูงสุดเปนของราษฎรทั้งหลาย และใน ๓ ดาน หรือ ๓ สวนนี้ เศรษฐกิจเปนโครงสรางพื้นฐาน สวนการเมืองและวัฒนธรรม หรือ ทรรศนะสังคมเปนโครงสรางชั้นบน และโดยกฎธรรมชาติ โครงสรางชั้นบนขึ้นตอโครงสรางพื้นฐาน ในทางสังคมก็เชนเดียวกัน ชนชั้นใด กุมอํานาจทางเศรษฐกิจอันใดเปนโครงสรางพื้นฐาน ชนชั้นนั้นก็จะมีโอกาสกุมอํานาจทางการเมืองและ วัฒนธรรมหรือทรรศนะสังคม อันเปนโครงสรางชั้นบนรวมดวย ในยุคทาส เจาทาส เปนผูกุมอํานาจทางเศรษฐกิจอันเปนโครงสรางพื้นฐาน การเมืองและวัฒนธรรมหรือ ทรรศนะสังคมจึงเปนของเจาของทาส ในยุคศักดินา เจาศักดินาเปนผูกุมอํานาจทางเศรษฐกิจอันเปนโครงสรางพื้นฐาน การเมืองและวัฒนธรรม หรือทรรศนะสังคมจึงเปนของเจาศักดินา ในยุคทุนนิยม เจาสมบัติ (นายทุน)เปนผูกุมอํานาจทางเศรษฐกิจอันเปนโครงสรางพื้นฐาน การเมืองและ วัฒนธรรมหรือทรรศนะสังคมจึงเปนของเจาสมบัติ (ดังที่กําลังเปนอยูในขณะนี้) แตคําวาประชาธิปไตยในบานเรา โดยความเปนจริงในขณะนี้เปนแตเพียงรูปแบบเทานั้น สวนเนื้อหาเปน เผด็จการ คือ อํานาจสูงสุดของประเทศเปนของเจาสมบัติ หรือ ประชาธิปไตยเจาสมบัติ ในประเด็นที่สองที่วา “..เพราะอยากไดอํานาจจึงทําลงไป (หมายถึงคณะราษฎรเปลี่ยนแปลงการ ปกครองเพราะตองการอํานาจ) ในประเด็นนี้มีขอเท็จจริงมากมายที่จะชี้ใหเห็นวา คณะราษฎรไมไดทําลงไป เพราะตองการอํานาจ แตมีขอจํากัดดวยเนื้อที่ของคอลัมนผมจึงขอสรุปโดยยนยอดังนี้
- 176 -
กลาวคือการเปลี่ยนแปลงการปกครองเมื่อ ๒๔ มิถุนายน ๒๔๗๕ นั้น ไมไดขึ้นกับความอยากไดอํานาจ หรือไมอยากไดอํานาจของใคร แตขึ้นอยูกับเงื่อนไขทางประวัติศาสตรและความเรียกรองทางประวัติศาสตร ดัง แถลงการณเปลี่ยนแปลงการปกครองระบุไวตอนหนึ่ง ดังนี้ “...เมื่อกษัตริยองคนี้ไดครองราชสมบัติสืบตอจากพระเชษฐานั้น ในชั้นตนราษฎรบางคนไดหวังกันวา กษัตริยองคใหมนี้คงจะปกครองราษฎรไดรมเย็น แตก็หาไดเปนไปตามที่คิดหวังกันไม กษัตริยคงครองอํานาจ เหนือกฎหมายตามเดิม ทรงแตงตั้งญาติวงศและคนสอพลอไรคุณความรูใหดํารงตําแหนงสําคัญ ๆ ไมทรงฟง เสียงราษฎร ปลอยใหขาราชการใชอํานาจในทางทุจริต..ยกพวกเจาขึ้นใหสิทธิพิเศษมากกวาราษฎร กดขี่ขมเหง ราษฎร...” แถลงการณเปลี่ยนแปลงการปกครองดังกลาวนี้ไมเกินเลยไปจากความจริงที่ดํารงอยูในเวลานั้น ดัง หนังสือทูลเกลาฯ ถวายฎีกาของนายทองเจือ จารุสาธร ลงวันที่ ๑๔ มีนาคม ๒๔๗๔ (กอนเปลี่ยนแปลงการ ปกครอง)มีความตอนหนึ่ง ดังนี้ “เวลานี้ไปที่ใด แมแตชาวนาชนบทก็กลาวถึงเศรษฐกิจ การเมือง ไดยินขอครหาอยางธรรมดาและ เลือดรอน บางวารัฐบาลปกครองราษฎรอยางทาส อยางหลอกลวง อยางสูบเลือดสูบเนื้อกันทุกหนทุกแหง การ นินทาวารายนั้นไมถึงกับเปนภัยในเร็ววันนี้ก็ตาม แตก็เปนชนวนใหเกิดความเสียหายในอนาคตทีละเล็กละนอย ..” (หจช. ร.๗ รล. ๒๐/๑๙๔ นายทองเจือ จารุสาธร ถวายฎีกา ๑๔ มีนาคม ๒๔๗๔) โดยสถานการณเปนเชนนี้ จึงเปนความเรียกรองทางประวัติศาสตรที่จะตองมีการเปลี่ยนแปลง ไมวาจะมี คณะราษฎรหรือไมมีก็ตาม การเปลี่ยนแปลงนั้นก็จะตองเกิดขึ้นอยางแนนอน ไมขึ้นกับความอยากไดอํานาจของ ใครคนใดคนหนึ่ง ขอสอง ทานระพีสาคริก ระบุวา “การเลือกตั้งที่คิดแกปญหาใชเงินซื้อเสียง ผมเห็นวามันเปนปญหามา นานแลว แตก็แกไมสําเร็จ” ใชครับ เปนปญหามานานแลว แตก็แกไมสําเร็จและจะแกไมสําเร็จตราบใดที่ยังคงอยูในระบอบ ประชาธิปไตยเจาสมบัติ ตอเมื่อเปลี่ยนระบอบประชาธิปไตยเจาสมบัติที่ดํารงอยูในขณะนี้ ไปสูระบอบ ประชาธิปไตยของประชาชน ซึ่งหมายถึง อํานาจสูงสุดในแผนดิน (เศรษฐกิจ การเมือง วัฒนธรรม หรือทรรศนะ
- 177 -
สังคม) เปนของราษฎรทั้งหลายเทานั้น การเลือกตั้งจึงจะเปนไปดวยความบริสุทธิ์ยุติธรรม โดยที่ไมตองตั้ง กรรมการอะไรตออะไรขึ้นมาควบคุมการเลือกตั้งใหเสียเงินแผนดินโดยใชที่ ขอสาม ทานระพี สาคริก เขียนวา “ผมเองอายุยางเขา ๘๓ ปแลว ยังจไดดีวาเมื่อเดือนมิถุนายน ป ๒๔๗๕ ซึ่งผมมีอายุ ๑๐ ขวบ ไดมีโอกาสเห็นการปฏิวัติโดยกําลังทหาร เพื่อยึดอํานาจราชบัลลังกของ พระมหากษัตริย” ผมเองขณะนี้ก็มีอายุยางเขา ๘๒ ปแลว ระดับการศึกษาพออานออกเขียนไดและคิดเปน แตคิดไมเปนวา คนขนาดดอกเตอรจะมีอคติและฝาฝนสัจจะถึงกับกลาวหาคณะราษฎรวา ...เพื่อยึดอํานาจราชบัลลังกของ พระมหากษัตริย ขอเท็จจริงและเอกสารตาง ๆ ก็ระบุไวอยางชัดแจงอยูแลววา ไดมีการยึดอํานาจเปลี่ยนแปลงการปกครองเมื่อ ๒๔ มิถุนายน ๒๔๗๕ ก็เทานั้นเอง สวนราชบัลลังก คณะราษฎรไมไดแตะตองเลย ยังคงเปนราชบัลลังกของพระ ราชวงศจักรีอยูก็เทานั้นเอง และแมเมื่อพระปกเกลาฯ ทรงสละราชบัลลังกเมื่อวันที่ ๒ มีนาคม ๒๔๗๗ เวลา ๑๓.๔๕ น. รัฐบาลคณะราษฎรก็ ยังไดอัญเชิญพระองคเจาอานันทมหิดล พระราชนัดดาของพระปกเกลาฯ (ที่ถูกขามไปแลว) ขึ้นครองราชสมบัติ สืบบัลลังกตอมา และเมื่อพระองคทรงสวรรคตดวยถูกพระแสงปน เมื่อ ๙ มิถุนายน ๒๔๘๙ รัฐบาลขณะนั้น (ปรีดี พนมยงค) ก็ไดอัญเชิญพระราชอนุชาของพระองค ขึ้นครองราชบัลลังกสืบตอมาจนกระทั่งบัดนี้ คํากลาว ของทานระพีจึงไรซี่งสัจจะ ขอสี่ ทานระพี สาคริก ระบุวา รัชกาลที่ ๖ สงทหารไปรวมสัมพันธมิตรในสงครามโลกครั้งที่ ๑ นั้นทรงมี แผนวาจะปลอดปลอยกฎหมายไทยใหสามารถคุมครองคนไดทั้งประเทศ แทนที่จะปลอยใหคนตางชาติเขามาอยู ในเมืองไทยโดยไมตองขึ้นศาลไทย “และก็ทรงทําไดสําเร็จ” ก็ไมทราบวาทานระพีตองการโฆษณาชวนเชื่อเพื่ออะไร ที่บิดเบือนประวัติศาสตรวา ก็ทรงทําไดสําเร็จ (หมายถึงการแกไขสัญญาใหคนตางชาติที่ทําผิดกฎหมายไทยขึ้นศาลไทย) ทั้ง ๆ ที่ขอเท็จจริงปรากฏเปนลาย ลักษณอักษรและภาพถายอยูที่กระทรวงการตางประเทศขณะนี้ บอกใหเรารูวา การแกไขสัญญาที่ไมเปนธรรม
- 178 -
หรือที่เรียกกันวา การยกเลิกสัญญาสภาพนอกอาณาเขตและภาษีรอยชักสามนั้น กระทําสําเร็จในรัฐบาล พันเอก พระยาพหลพลพยุหเสนา (เมื่อป พ.ศ. ๒๔๘๐) ดังคํากลาวสุนทรพจน ของ พ.อ.หลวงพิบูลสงคราม (จอมพล ป.พิบูลสงคราม) นายกรัฐมนตรีที่สืบตอ จากพระยาพหลฯ เนื่องในวันชาติ ๒๔ มิถุนายน ๒๔๘๒ มีความตอนหนึ่ง ดังนี้ “...สนธิสัญญากับนานาประเทศซึ่งไดผูกมัดมิใหชาติของเราสรางความเจริญขึ้นไดตามใจเรามานานหนัก หนานั้น ไดเปนผลสําเร็จดวยความไมตรีจิตอันดีของนานาชาติ เราไดรับเอกราชทางศาล สามารถที่จะตัดสินคดี ไดโดยมิตองใหนานาชาติเขามาเกี่ยวของแทรกแซง เราสามารถที่จะขึ้นพิกัดอัตราภาษีขาเขาไดตามควรแกความ พอใจของเรา เราสามารถที่จะออกกฎหมายทุกชนิดเพื่อใหพี่นองชาวไทยมีอาชีพสมกับที่เปนชาติเอกราชนัน้ ได ...” ขอหา ทานระพี สาคริก ตอกย้ํากลาวหาคณะราษฎรวาปลอยใหตางชาติเขามายึดครองเมืองไทยวา “...ใครครองเมืองไทยจนแทบจะไมเหลือแผนดินสําหรับคนไทยอยูโดยสิทธิอันชอบธรรมอีกแลว แมจะมี พระมหากษัตริยที่ทรงพระปรีชาสามารถ แตก็ถูกกันออกไปอยูนอกพื้นฐานการตัดสินใจระดับชาติ เพราะยึด อํานาจราชบัลลังกไปแลว ตั้งแตป ๒๔๗๕..” ก็ไมรูวาทําไมทานระพีฯ จึงกลายเปนคนแกตัญหากลับอยางนี้ไปได ก็ขอย้ําอีกทีวา การเปลี่ยนแปลงระบอบจาก ระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชยที่กษัตริยมีอํานาจอยางลนพน มาเปนราชาธิปไตย (อานวา ราชาธิปไตย) ภายใต รัฐธรรมนูญประชาธิปไตย ที่กษัตริยถูกจํากัดอํานาจโดยกฎหมาย คือจาก Absolute Monarchy มาเปน Limited Monarchy สวนราชบัลลังกนั้น คณะราษฎรไมไดแตะตอง จึงยังคงมีสถาบันกษัตริยใหพวกเราไดแสดงความ จงรักภักดีมาจนถึงทุกวันนี้ แตบางคนแสดงความจงรักภักดีอยางที่เรียกวา “Ultra Royalist” หรือผูเกินกวาพระราชา ซึ่งแทนที่จะเปน ผลดีตอพระราชากลับจะเปนการทําลายพระราชาเสียดวยซ้ํา ตรงกันขามการกระทําของคณะราษฎรที่เชิดชู พระมหากษัตริยใหทรงอยูเหนือการเมือง นั่นคือเปนการรักษาสถาบันกษัตริย เพราะการเมืองมีทั้งพระเดชและ พระคุณ มีทั้งคนรัก และคนชัง พระมหากษัตริยทรงอยูเหนือการเมืองมีแตพระคุณ จึงมีแตคนรักบูชาดานเดียว
- 179 -
ดังที่พระองคทรงไดรับอยูในขณะนี้ ตรงกันขามกับ พ.ต.ท.ทักษิณ นายกรัฐมนตรี ที่มีคนรักเทาผืนหนัง คนชังเทาผืนเสื่อ ทานระพีฯตองการ ใหพระมหากษัตริยของเราเปนเชนนั้นหรือ นี่หรือคือความจงรักภักดี ขอหก ทานระพี สาคริก ระบุลงไปวา “ป ๒๔๗๕ หาใชการเปลื่ยนแปลงการปกครองตามที่คนกลุมหนึ่ง นํามาอาง แทจริงแลวก็คือการปฏิวัติยึดอํานาจมาเปนของพวกตน เพราะรูเทาไมถึงการณ โดยไมรูวานั่นคือการ เปดประตูบานใหญของชาติใหคนตางชาติ ซึ่งมีอํานาจลนฟาไหลเขามาถือครองแผนดินไทยไดทั้งระบบ” ความจริงประเด็นนี้มีขอที่จะตองทําความเขาใจกันมาก มีเปนตนวา อะไรคือ “ปฏิวัติ” อะไรคือ “ยึด อํานาจ” แตผลเกรงใจเจาของคอลัมนที่มีหนากระดาษจํากัด จึงขอตอบโดยสรุปวาการเปดประตูบานใหญของ ชาติใหคนตางชาติซึ่งมีอํานาจลนฟาไหลเขามาถือครองแผนดินไทยไดทั้งระบบนั้น หาใชใครที่ไหนไม ก็คน จําพวกที่เรียกวา Ultra Royalist นั้นเอง ที่ถือเอาผลประโยชนสวนตนเหนือผลประโยชนของสวนรวม จึง รวมกันขัดขวางรางเคาโครงเศรษฐกิจของทานปรีดี พนมยงคดวยขอกลาวหาวาเปนคอมมิวนิสต และกําจัดทาน ออกนอกประเทศ ทั้ง ๆ ที่เคาโครงดังกลาว เปนเคาโครงเศรษฐกิจสหกรณครบรูป อันยังผลประโยชนใหกับสวนรวม ตาม อุดมคติที่วา แตละคนเพื่อทุก ๆ คน และทุก ๆ คนเพื่อแตละคน ขอจบเทานี้กอนนะครับ สุพจน ดานตระกูล ๑๘ – ๑ – ๔๘
ผมเขียนไวในขอหาขางตน ตอนหนึ่งที่วา “แตบางคนแสดงความจงรักภักดีอยางที่เรียกวา Ultra Royalist หรือผูที่เกินกวาพระราชา ซึ่งแทนที่จะเปนผลดีตอพระราชากลับจะเปนการทําลายพระราชาเสีย ดวยซ้ํา..”
- 180 -
ที่ผมเขียนเชนนี้ ก็เพราะมีตัวอยางในประวัติศาสตรฝรั่งเศสซึ่งทานปรีดีฯ ไดเขียนตําหนิพวกที่ทําตัว เปนราชาธิปไตยยิ่งกวาองคพระราชาธิบดี โดยยกเรื่องราวของพวกนี้ที่ปรากฏอยูในหนาประวัติศาสตร ฝรั่งเศส ดังนี้ “ประวัติศาสตรฝรั่งเศสปรากฏวาระหวางเวลา ๘๐ ปนับแตการอภิวัฒนใหญฝรั่งเศสเมื่อ ค.ศ.๑๗๘๙ ถึง ค.ศ. ๑๘๗๐ ราชวงศบูรบองไดกลับมาปกครองราชยหลายครั้ง ตอมาเมื่อ ค.ศ. ๑๘๗๐ นโปเลียนที่ ๓ แหงราชวงศ โบนาปารตไดสละราชสมบัติเนื่องจากแพเยอรมัน ฝายเจาสมบัติเมื่อไดปราบปรามขบวนการสหการปารีส (ปารีสคอมมูน-สุพจน) สําเร็จแลว ก็ไดจัดใหมีระบบรัฐสภาเพื่อลงมติวาฝรั่งเศสจะปกครองโดยระบบ สาธารณรัฐหรือราชาธิปไตย โดยอัญเชิญรัชทายาทแหงราชวงศบูรบองขึ้นครองราชย เสียงราษฎรสวนมากที่ พนจากการปราบปรามขณะนั้นปรารถนาตามวิถีหลังนี้ แตพวกที่ทําตนเปนราชาธิปไตยยิ่งกวาองค พระราชาธิบดีนั้น ไดอางพระราชหฤทัยรัชทายาทที่จะไดรับอัญเชิญขึ้นครองราชยและเรียกรองเกินเลยไป แมเรื่องธงชาติก็จะใหเปลี่ยนจากธงสามสีมาใชธงสีขาว ประกอบดวยรูปดอกไมสามแฉก (คลายดอกบัวดิน) ที่ เรียกเปนภาษาฝรั่งเศสวา “Fleurs De Lis” ซึ่งเปนสัญลักษณเฉพาะพระราชวงศบูรบอง กอนที่รัฐสภาฝรั่งเศสจะลงมติดังกลาวแลว สมเด็จเจาแหงมาจองตา (Due De Magenta) ไดมีรับสั่งเตือนผูที่ ทําตนเปนราชาธิปไตยยิ่งกวาองคพระราชาธิบดี และอางวารูพระราชหฤทัยตาง ๆ นั้นวา ถาพวกนั้นตองการ จะเอาธงมีรูปดอกไมชนิดนั้นมาใชแทนธงสามสีแลว ทหารปนยาวก็จะเดินแถวไปตามลําพังโดยปราศจากธง ประจํากอง แตพวกนั้นก็หัวรั้นไมยอมฟงคําเตือนของสมเด็จเจา จึงเปนเหตุใหเสียงในรัฐสภาที่เดิมสวนมาก ปรารถนาสถาปนาราชวงศบูรบองขึ้นมาอีกนั้น ตองลดนอยลงไป แมกระนั้นเมื่อถึงเวลาลงมติ ฝายที่นิยม สาธารณรัฐชนะเพียง ๑ เสียงเทานั้น ถาหากผูทําตนเปนราชาธิปไตยยิ่งกวาองคพระราชาธิบดีไมอวดอางเอาเดนของตนแลว ราชวงศบูรบองก็จะ ไดกลับขึ้นครองราชยอีก ดังนั้น พวกที่เปนราชาธิปไตยยิ่งกวาพระราชาธิบดี จึงมิเพียงแตเปนพวกที่ทําให ราชบัลลังกฝรั่งเศสตองสะเทือนเทานั้น หากยังทําใหราชวงศบูรบองสลายไปตั้งแตครั้งนั้นจนถึงบัดนี้” ผมเห็นวา คําเตือนสติของทานปรีดีฯ ตอพวกที่ทําตนเปนราชาธิปไตยยิ่งกวาองคพระราชาธิบดี เหมาะสมเปนอยางยิ่งกับสถานการณในบานเมืองของเราเวลานี้ โดยเฉพาะเหมาะสมกับคําขึ้นตนของหนังสือ
- 181 -
ที่ชื่อวา “โตประมวล รุจนเสรี เรื่องพระราชอํานาจ” และดวยความจงรักภักดีเปนอยางยิ่งตอสถาบัน พระมหากษัตริย ผมจึงนําขอตําหนิมาบอกกลาวเปนการเตือนสติประมวลฯ กับพวก Ultra Royalist เพื่อสังวร. ดวยความจริงใจ (สุพจน ดานตระกูล) ๑๐ พ.ย. ๒๕๔๘
เรียบเรียงจากหนังสือ “โตประมวล รุจนเสรี เรื่อง พระราชอํานาจ” ของสุพจน ดานตระกูล
- 182 -
ทานปรีดี พนมยงคกับจดหมายแนะนําคุณสุพจน ดานตระกูลในประเด็นขอเท็จจริง สุพจน ดานตระกูล นักเขียนเจาของรางวัลเสฐียรโกเศศ-นาคะประทีป จากการเขียนหนังสือเกี่ยวกับ อาจารยปรีดี พนมยงค มาตลอดชีวิต เฉพาะอยางยิ่งเรื่องการหาหลักฐานขอเท็จจริงเกี่ยวกับกรณีสวรรคตของ รัชกาลที่ ๘ นําเสนอขอมูลอยางรอบดาน เพื่ออธิบายวาไมไดเกี่ยวของกับอาจารยปรีดี ฯ แตอยางใด ซึ่งเปน เรื่องที่ตองมีความรับผิดชอบสูงอยางยิ่งและมีจิตใจที่มั่นคงกลาหาญ สุพจนเปนนักเขียนคนหนึ่งที่เขียนหนังสืออยูในขายตองหามหลายเลม กลาวถึงหนังสือตองหามที่ชื่อ วา THE DEVIL ‘S DISCUS เขียนโดย RAYNE KRUGER หรือในภาคไทยชื่อวา กงจักรปศาจ แปลโดย เรือ เอก ชลิต ชัยสิทธิเวช ไวดังนี้ “ครั้งหนึ่งเคยคิดจะอางอิงขอมูลจากหนังสือเลมนี้ แตหลังจากที่ไดเขียนจดหมายไปปรึกษาอาจารย ปรีดี พนมยงค ทานไมเห็นดวยกับการที่จะอางอิงจากหนังสือดังกลาว เพราะขอมูลคลาดเคลื่อนหลายตอน” (ดังขอความในจดหมายของทานปรีดี ที่จะกลาวถึงตอไป) สุพจนเลาถึงการเดินทางเขามาในประเทศไทยของหนังสือเลมดังกลาว จนถึงการจากไปวา ราน หนังสือนิพนธ ซึ่งเปนรานจัดจําหนายหนังสือยานเฉลิมกรุงที่มีชื่อเสียงในสมัยเมื่อหลายสิบปกอน เปนผูนํา เขามาเพียงไมกี่เลม แลวถูกสันติบาลสั่งเก็บหนังสือจนหมด และกลายเปนหนังสือที่ถูกหามนําเขามาภายใน ราชอาณาจักร แตในราวป ๒๕๑๓ ขณะนั้นมีคดีความซึ่งอาจารยปรีดีฯ เปนโจทกฟองหนังสือพิมพสยามรัฐกับพวก อันมี ม.ร.ว. คึกฤทธิ์ ปราโมช นายสําเนียง ขันธชวนะ นายประจวบ ทองอุไร และนายประหยัด ศ. นาคะนาท เปนจําเลย ในขอหาหมิ่นประมาทใสความ กลาวหาวาอาจารยปรีดีฯ ไปอยูเมืองจีนเพราะหลบหนีคดีสวรรคต ซึ่งเปนการกลาวเท็จ จริงๆแลวที่อาจารยปรีดีฯ ตองหนีออกจากประเทศไทย ครั้งนั้นเปนการลี้ภัยรัฐประหาร ๘ พ.ย. ๒๔๙๐ ที่สงรถถังบุกโจมตีทําเนียบทาชาง อันเปนที่พักอาศัยของทานเพื่อหวังทําลายชีวิตทาน
- 183 -
ระหวางการตอสูคดี ทางฝายโจทกไดอางเอกสารจํานวนหนึ่ง เพื่อชี้ใหศาลเห็นวาโจทกไมไดมีสวน เกี่ยวของกับกรณีสวรรคต จึงไมมีความจําเปนจะตองหลบหนี เกี่ยวกับกรณีนั้น ที่หลบหนีก็คือภัยของคณะ รัฐประหาร ๘ พ.ย. ๒๔๙๐ ที่มุงจะเอาชีวิตทาน ในจํานวนเอกสารจํานวนหนึ่งที่โจทกสงอางตอศาลนั้น มี THE DEVIL’S DISCUS ที่เขียนโดย RAYNE KRUGER รวมอยูดวย คณะทนายของโจทกไดมอบหมายใหเรือเอก ชลิต ชัยสิทธิเวชช เปนผูแปล จากภาษาอังกฤษเปนภาษาไทย แลวไดสงอางเปนพยานเอกสารของโจทก หลังจากคดีสิ้นสุดแลว โดยจําเลยยอมรับผิดและไดประกาศขอขมาในหนาหนังสือพิมพสยามรัฐ มี ความวาดังนี้ ประกาศ ตามที่นายปรีดี พนมยงค ไดเปนโจทยฟองบริษัทสยามรัฐ จํากัด ม.ร.ว. คึกฤทธิ์ ปราโมช นายสําเนียง ขันธชวนะ นายประจวบ ทองอุไร นายประหยัด ศ.นาคะนาท เปนจําเลยตอศาลแพงในขอหาละเมิดโจทก ตาม คดีดําหมายเลขที่ ๗๒๓๖/๒๕๑๓ เนื่องจากหนังสือพิมพสยามรัฐ ฉบับลงวันที่ ๑ สิงหาคม ๒๕๑๓ และ หนังสือพิมพสยามรัฐสัปดาหวิจารณ ฉบับลงวันที่ ๓๐ สิงหาคม ๒๕๑๓ ลงขอเขียนซึ่งเขียนโดยนายสําเนียง ขันธชวนะ ในนามปากกาวา ส.ธ.น. ซึ่งมีใจความวาโจทกพัวพันในคดีสวรรคตนั้น จําเลยขอแถลงความจริงวา โจทกไมเคยเปนจําเลยในคดีสวรรคตเลย และไมเคยถูกศาลพิพากษาวากระทําผิด เมื่อโจทกไมเคยถูกศาลพิพากษาลงโทษ จึงถือวาโจทกยังบริสุทธิ์ สวนการที่โจทกหลบหนีออกจากประเทศไทยนั้น เปนเพราะหลบหนีการรัฐประหาร จึงขอใหผูอานทราบ ความจริงและขออภัยในความคลาดเคลื่อนนี้ดวย บริษัทสยามรัฐ จํากัด ม.ร.ว. คึกฤทธิ์ ปราโมช นายสําเนียง ขันธชวนะ นายประจวบ ทองอุไร นายประหยัด ศ. นาคะนาท
- 184 -
ตอมามีคนกลุมหนึ่งไดนําเอกสารแปลเรื่องนี้จากศาลไปตีพิมพเปนเลม แตยังไมทันไดวางตลาด สันติบาลก็ไดมากวาดไปจากโรงพิมพเสียกอน หนังสือเลมนี้จึงไมมีจําหนายในเมืองไทยไมไดและอยูใน รายชื่อหนังสือตองหามในยุคนั้น เพราะสันติบาลเก็บเงียบเสียกอน กอนที่หนังสือจะออกสูตลาด จดหมายที่อาจารยปรีดีฯ มีถึงสุพจน ดานตระกูล บอกไมเห็นดวยกับการที่จะอางอิงหนังสือของ RAYNE KRUGER มีรายละเอียด ดังนี้ อองโตนี ๑๕ ม.ค. ๒๕๑๖ คุณสุพจน ดานตระกูล ที่รัก ไดรับจดหมายพรอมทั้งหนังสือเรื่อง รัฐบุรุษอาวุโสลี้ภัยรัฐประหาร แลว ขอบใจมากในความ ปรารถนาดีของคุณ เพื่อที่หนังสือที่คุณจะแตงเรื่องตอไป ผมมีขอสังเกตที่ขอใหคุณรับไวดังตอไปนี้ ๑) ผมปรารถนาที่จะใครใหหนังสือที่คุณแตงเปนหนังสือที่เยาวชนรุนนี้และรุนตอไปอางเปน หลักฐานที่เขาจะคนควาตอไป สมดังที่ผมไดกลาวชมเชยตอนักเรียนในยุโรปหลายคนวา พวกหัวนอก ปริญญาสูงๆ หลายคนที่เขียนลงในนิตยสารนั้น สูคุณซึ่งมิไดปริญญาไมได อาทิคุณไดทักทวงสังคมศาสตร ปริทัศนที่ผูเขียนบางคนมิไดดูหลักฐานจากราชกิจจานุเษกษา ขอใหคุณรักษาหลักการนี้ไว และปฏิบัติตอไป ตามที่ผมไดชมเชยไว ดังนี้ ก. ขอใหคุณถือเอาหลักฐานทางการที่ไมอาจมีผูใดปฏิเสธได เปนหลักสําคัญ ข. เรื่องที่มีคนอื่นเขียนก็ดี เลาใหคุณฟงก็ดี ขอใหคุณสอบสวนใหแนนอนเสียกอน รวมทั้งใชเหตุผลอยางคอม มอนเซนสวา ขอเขียนและคําบอกเลาเหลานั้นจะเปนจริงและจะเสียหายในดานมุมกลับอยางไร ค. ขอวิจารณของคุณจากหลักฐานเอกสารแนนอนและคําบอกเลา ซึ่งคุณจะแสดงความเห็นอยางไรก็ยอมได อยาปนกับขอเท็จจริง ๒) เรื่องผมลี้ภัยรัฐประหารนั้น มีคําบอกเลาที่คลาดเคลื่อนสําคัญที่ขอใหคุณรับทราบไวคือ ก. พระองคเฉลิมพล มิไดไปติดตามผมที่บานเดนิสและมิไดเอาเครื่องบินไลติดตามเลย ถาผูนี้จะคัดคานจะทําใหหนังสือนั้นเสื่อมเสียไป อนึ่ง ถามองในดานมุมกลับ แสดงวาการลี้ภัย
- 185 -
ของผมกอนถึงสิงคโปรนั้นรั่ว ความเสียหายตกอยูแกผูชวยเหลือที่เขารักษาความลับเปนอยาง ดี พระองคเฉลิมพลเปนคนจับกุมคุณเฉลียวที่สนามมา เจาที่ไปบานเดนิสคือ ม.จ.นิทัศนที่เรียกกันวา “ทานบู” เขามิไดไปเพื่อจับผม แตบังเอิญผมไปบานเดนิส เขาก็มีมีธุระที่พิบูลใชใหมาหาเดนิส ซึ่งขณะนั้น เปนทูตทหารเรือ เพราะเดนิสเปนผูที่สถานทูตของเขาใชใหไปพบพิบูลตั้งแตวันแรกมี ร.ป. ข. ผูจัดการบริษัทน้ํามันนั้นไมใช “อาดัม” ดูเหมือนชื่อ อีเวนส ขอใหคุณสอบสวนอีกครั้ง ไม ควรเขียนหรือแปลจากหนังสืออื่นจะทําใหหนังสือที่คุณแตงเสียหลักฐานไป พวกจัดการบริษัทน้ํามัน นี้รูจักผมดี เพราะผมเคยชวยใหความเปนธรรมเมื่อกอนสงครามที่จอมพลฯจะเอาน้ํามันญี่ปุนเขามา แขง และระหวางสงคราม พวกนี้ถูกญี่ปุนจับไปเปนเชลยทําทางรถไฟสายมรณะ พวกเขาอัตคัดเงิน พวกเราเคยชวยรับเช็คที่พวกเขาแอบเขียนไว เสร็จสงครามเขามาหาผมแสดงความขอบใจ ฉะนั้นจึง มิใชวาเขาไมรูจักหรือไมเคยไดรับความชวยเหลือจากผม ขอใหคุณเขาใจวาฝรั่งนายทุนนั้นไมใจดีถึงขนาดที่จะชวยเหลือคนที่ไมรูจัก และเขาจะชวยเพียงที่ไม นานนัก แลวเขาก็ทําอุบายใหเราออกจากสิงคโปรโดยการจับคุณเฉียบ เปนการตีวัวกระทบคราด ดั่งนั้นกอน การวิจารณคําบอกเลา จึงขอใหคุณคิดใหรอบคอบ ทั้งดานตรงและดานมุมกลับ ๓) เลมตอไป “จากกรุงเทพฯถึงปกกิ่ง“นั้น มีผูชวยเหลือผมหนีหลายคนที่เขายังสงวนความลับอยู ถา คุณงดไวชั่วคราวไดจะขอบใจมาก เพราะถาคุณเขียนจากคําบอกเลาและคําสันนิษฐานผิดพลาดไปแมแต เล็กนอย ผูชวยเหลือผมก็จะเขาใจผิดวาผมบอกใหคุณเขียนเชนนั้น โดยลืมผูมีบุญคุณชวยชีวิตไว เรื่องนี้ยังเปน ความลับอีกมาก ผมขอรองคุณใหเห็นใจโดยยับยั้งไวอยางเด็ดขาด อนึ่งขอแจงใหคุณทราบวา หนังสือที่ผมแตงเกี่ยวกับชีวิตและไปเมืองจีน เปนภาษาฝรั่งหลายภาษา จะ พิมพออกในไมชานี้ ถาคุณเขียนอยางหนึ่งและผมเขียนอีกอยางหนึ่ง ก็จะทําใหหนังสือที่คุณแตงหมดคุณคา ไป และจะเกิดเสียหายแกผมมาก จึงขอใหคุณรอไววาผมไดเขียนเพียงแคไหนอยางไร แลวจึงปรึกษากันวา ภาษาไทยจะพิมพแคไหน
- 186 -
นอกจากนี้ตองขอบอกวาอเมริกันในไทยบางคน ไดสงตนฉบับที่เขาเขียนตามคําบอกเลาและอาง หนังสือของคุณที่แตงมาแลวดวยนั้น สงไปยังสํานักพิมพที่อเมริกาเพื่อพิมพ ๔) เลมตอไปที่คุณปรึกษาคือ “ทานปรีดีกับราชบัลลังกและกรณีสวรรคต” นั้น คุณเขียนไดโดย เงื่อนไขวา ก. เอาหลักฐานทางการและรายงานการพิจารณาของศาลตลอดจนคําฟอง คําขอขมาของจําเลย เปนหลัก แลวพิจารณาโดยมิใหศาลถือวาละเมิดอํานาจศาล ที่ยังมีตุลาการใหความเปนธรรมแกผมอยู และอยาใหพวกปฏิปกษกอความยาวสาวความยืดที่ผมจะตองตามไปแกอีก ข. ที่คุณจะอางหนังสือครูเกอรนั้น ตองปรึกษาคุณอิสสระและทนายของเรา คือคุณชิต เวช ประสิทธิ์ ชวยกันวิจารณและชวยคุณอยางละเอียด เพราะเรื่องลอแหลมมาก อนึ่งครูเกอรเขียนตามคําบอกเลาที่คลาดเคลื่อนหลายตอน ผมไดแลกเปลี่ยนความคิดเห็นกับครูเกอร แลว เพื่อเขาพิมพใหมในภาษาตางๆ ขอใหคุณนึกวาหนังสือของคุณนั้น มิใชคนในเมืองไทยที่ไมรูภาษาฝรั่ง เทานั้นเปนผูอาน นักเรียนนอกที่รูภาษาฝรั่งก็อาน ซึ่งเวลานี้จํานวนกวา ๒ หมื่นคน ถาเขาอานครูเกอรฉบับ ใหมกับของคุณที่อางครูเกอรฉบับเกา เรื่องก็จะไปกันใหญ ค. ทางที่ดีผมเห็นวา คุณเอาเรื่องจากหนังสือแจกวันคลายวันเกิดของผม สํานวนที่มหาเปรื่อง พิมพ ก็จะพบแกการทําเลมใหมนี้ของคุณได ขอขอบใจอีกครั้ง ดวยความรักและคิดถึง ป.พ.
จากหนังสือ “๘๐ ปสุพจน ดานตระกูล” พิมพครั้งที่ ๑ ตุลาคม ๒๕๔๖
- 187 -
รบทําไมและรบเพื่อใคร? สงครามในยุคครองทาส เปนสงครามแยงทาสเพื่อเอาแรงงานมาใชในการผลิตเปนกรรมสิทธิสวนตัว ของนายทาส การผลิตและผลิตผลทั้งหมดจึงเปนของนายทาส การสงครามในยุคนี้ จึงเปนสงครามเพื่อ ผลประโยชนของนายทาสโดยเฉพาะเทานั้น คนสวนใหญของสังคม อันไดแกบรรดาทาสทั้งหลาย หาไดรับ ผลประโยชนรวมดวยไม และดังนั้น ผูที่เปนตนเหตุกอสงครามขึ้นในยุคนี้ ก็คือบรรดานายทาสทั้งหลาย นั้นเอง ในยุคศักดินาก็เชนเดียวกับยุคทาส คือสงครามที่เกิดขึ้นแตละครั้ง(หมายถึงสงครามรุกราน,ตรงกัน ขามกับสงครามปองกันตัว) ก็เพื่อผลประโยชนและรับใชผลประโยชนของบรรดาพวกเจาศักดินาและบริวาร เทานั้น ไมวาจะเปนสงครามเพื่อขยายอิทธิพลอํานาจทางเศรษฐกิจและการเมืองหรือสงครามเพื่อสนองตัณหา ความยิ่งใหญของเจาศักดินาเองโดยตรงก็ตาม ประชาชนสวนใหญของสังคมที่มีฐานะเปนไพรหาไดรับ ผลประโยชนอะไรจากสงครามแมแตนอยไม ตรงกันขาม พวกเขานอกจากจะถูกบังคับใหเปนทหารออกไปทําสงครามแลว พอแมลูกเมียและญาติพี่ นองของเขาที่บางคนไมถูกเกณฑไปเปนทหาร ก็ตองถูกเกณฑแรงงานหรือถูกกดขี่ขูดรีดหนักยิ่งขึ้น เพื่อเพิ่ม ผลผลิตไปเลี้ยงกองทัพ และเพื่อจัดซื้อหาเครื่องศาสตราวุธตางๆ กองทัพใหญโตมากขึ้นเทาใด ยิ่งจัดซื้อจัดหา เครื่องศาสตราวุธมากเทาใด นั่น,ก็หมายความถึงการกดขี่ขูดรีดยิ่งทารุณมากขึ้นเทานั้น และนั่นก็หมายความ ถึงความแรนแคนแสนเข็ญของพวกไพร อันเปนประชาชนสวนใหญของสังคมมากยิ่งขึ้นเทานั้น แนนอน,ในการยกทัพโยธาไปตีบานชิงเมืองหรืออาณาจักรศักดินาอื่นๆ พวกไพรทั้งหลายจะถูกปลุก ระดมดวยคําวา “รบเพื่อชาติเพื่อแผนดิน” และ “ตายเพื่อชาติ” ซึ่งเปนหนาที่อันศักดิ์สิทธิ์ของคนในชาติทุกคน และพวกไพรเองก็ยอมรับหนาที่อันศักดิ์สิทธิ์นี้อยางเหนียวแนนเชนกัน โดยที่พวกเขาไมเคยเฉียวใจและตั้ง คําถามวา ชาติคืออะไร? และแผนดินที่วานั้นพวกเขามีกันคนละกี่ไร แนนอน, ถาพวกไพรทั้งหลายอันเปนประชาชนสวนใหญของสังคม รูความจริงวา ชาติคือเผาชนที่มี ภาษาขนบธรรมเนียมประเพณี หรือรวมเรียกวา “วัฒนธรรม” อยางเดียวกัน (แมวาจะไมมีประเทศอยางเชน
- 188 -
ชาติยิวในอดีต) พวกไพรทั้งหลายก็จะไดรูทันทีวาพวกเขาถูกหลอกลวงเสียแลว เพราะพวกเขาทั้งหลาย นั้นเองที่มีภาษาขนบธรรมเนียมประเพณีอยางเดียวกัน ซึ่งเปนคนสวนใหญของสังคม(หรือนัยหนึ่งคือชาติ)หา ไดรับผลประโยชนแตประการใดจากการสงครามแมแตนอยไม แตพวกศักดินาและบริวารผูกระหายสงคราม กลับมาบอกวารบเพื่อชาติ รบเพื่อชาติจึงเปนการโกหกหลอกลวงกันชัด ๆ สงครามรุกรานในยุคศักดินานั้น ลวนแตเปนสงครามเพื่อสนองตัณหาหรือความทะยานอยากของ กษัตริยและเจาศักดินาทั้งหลาย ไมวาจะเปนสงครามปลนสดมภลาเมืองขึ้น หรือสงครามเผยแพรลัทธิศาสนา และไมวาจะเปนสงครามชิงนางหรือสงครามชิงชางก็ตาม พวกไพรทั้งหลายหาไดรับประโยชนแตประการใด ไม แตอยางไรก็ตาม ในทามกลางสงครามสนองตัณหาของกษัตริยหรือขัตติยนี้ ซึ่งเปนสงครามรุกราน และเปนสงครามที่ไมชอบธรรมนั้น ก็มีสงครามที่ชอบธรรมเปนฝาแฝดอยูดวย คือ สงครามปองกันตัวเองของ กษัตริยหรือขัตติยอีกฝายหนึ่ง ก็ไดชื่อวาเปนการรบเพื่อชาติที่แทจริง อยางเชนที่บรรพบุรุษของพวกเราชาว ไทยรบกับขาศึกผูรุกรานเพื่อปองกันเอกราชของชาติมาแลวมากครั้งหลายหนในอดีต หรืออยางเชนที่ บรรพบุรุษของเราเคยทําสงครามปลดปลอยชาติ ใหพนจากการเปนเมืองขึ้นของตางชาติ ไมวาจะเปนสมัย สมเด็จพระนเรศวรมหาราชหรือสมัยสมเด็จพระเจาตากสินมหาราช หรือสมัยขบวนการเสรีไทยใน สงครามโลกครั้งที่สอง ก็ลวนแตเปนสงครามที่ชอบธรรม และสงครามที่ชอบธรรมก็คือสงครามที่เปนไปเพื่อ รักษาไวซึ่งสันติภาพและผลประโยชนของชาติ (คือคนทั้งชาติ)ที่แทจริง สังคมไมหยุดนิ่ง ยอมเคลื่อนไหวเปลี่ยนแปลงอยูตลอดเวลา ซึ่งก็เปนไปตามกฎของธรรมชาติที่เรียก ตามภาษาพุทธปรัชญาวา อนิจจัง ทุกขัง และ อนัตตา หรือเรียกตามภาษาปรัชญามารกซิสมแหงวิทยาศาสตร สังคมวา สสารธรรมประติการ (Dialectic) ดังนั้น การคลี่คลายขยายตัวทางเศรษฐกิจของยุคนี้จึงไดเปนไปอยางกวางขวาง ทั้งดานกสิกรรม หัตถกรรม อุตสาหกรรม และพาณิชยกรรม และตอมาเมื่ออังกฤษไดนําเครื่องจักรไอน้ําเขามาใชในงาน อุตสาหกรรม ก็ไดทําใหงานอุตสาหกรรมเจริญกาวหนาขึ้นอยางชนิดที่เรียกวากาวกระโดด นักประวัติศาสตร เรียกสถานการณของความกาวหนาทางอุตสาหกรรมครั้งนั้นวา “อุตสาหกรรมอภิวัฒน” และพรอมกับความ เจริญกาวหนาของการเศรษฐกิจทุกๆ สาขาดังกลาวนี้ การลาเมืองขึ้นของเจาศักดินาตะวันตก ซึ่งบัดนี้ไดกลาย มาเปนจักรวรรดิ์ศักดินาก็ไดเปนไปอยางกวางขวางเชนกัน วัตถุโบราณทางประวัติศาสตรอันล้ําคา ที่ตั้งแสดง
- 189 -
อยูในพิพิธภัณฑสถานของอังกฤษและของฝรั่งเศสในเวลานี้ สวนหนึ่งก็คือที่จักรวรรดิ์ศักดินาอังกฤษและ ฝรั่งเศส ตีชิงปลนสะดมเอาไปจากประเทศอาณานิคมในแถบเอเชียและอาฟริกา สงครามในยุคของศักดินา เปนการรบเพื่อชาติ (คือประชาชนสวนใหญของสังคม)หรือรบเพื่อเจาศักดิ นาและบริวาร? พระราชนิพนธของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัวเรื่อง พระราชพิธี ๑๒ เดือน (ตอนวาดวยพระราชพิธีสัจจปานกาล คือ ถือน้ําพิพัฒสัจจา)ไดใหคําตอบไวอยางแจมชัดดังนี้ “เมื่อจะคิดหาตนเหตุการถือน้ําใหไดความวา เหตุใดเมื่อใหคนอานคําสาบานทําสัตยแลว จึงตองใหดื่ม น้ําชําระพระแสงอีกดวยเลา ก็เห็นวาลัทธิที่ใชน้ําลางอาวุธเปนน้ําสาบานนี้ ตนแรกที่จะเกิดขึ้นดวยการทหาร เปนวิธีขัตติยฤากระษัตริย ที่นับวาเปนชาติทหารในจําพวกที่หนึ่งของชาติ ซึ่งแบงกันอยูในประเทศอินเดีย คลายกันกับไนตของอังกฤษ ฤาสุมุไรของญี่ปุนชาติขัตติยเปนชาติที่ไมไดหากินดวยการคาขาย ไถ หวาน ปลูกเพาะ ฤารับไทยทานผูหนึ่งผูใดให ยอมหาเลี้ยงชีวิตดวยคมอาวุธ แตมิใชผูรายเที่ยวลอบลักทําโจรกรรม ใชปราบปรามโดยตรงซึ่งหนา ใหตกอยูในอํานาจแลวแลไดทรัพยสมบัติโดยผูซึ่งกลัวเกรงอํานาจยกยอให แต การที่ประพฤติเชนนี้เมื่อวาโดยอยางยิ่งแลวก็อยูในเปนผูรายนั่นเอง แตเปนผูรายที่มีความสัตย แลคิดแบงการ ที่ตัวประพฤติ (ถึงแมวาไมเปนธรรมแทของโลกย) ออกเปน ๒ ภาค ภาคหนึ่งถือวาการซึ่งตนจะกระทํา เชนนั้นไมเปนการผิดธรรม ภาคหนึ่งถาตนจะกระทําเชนนั้นเปนการผิดธรรม คําวาธรรมในที่นี้เปนธรรมของ ขัตติย มิใชธรรมของโลกย เมื่อวาเทานี้ยังจะเขาใจยาก จะตองยกตัวอยางใหเห็นหนอยหนึ่ง วาตามลัทธิความประพฤติของชาติขัตติยโบราณ คือเหมือนหนึ่งวาผูมีอํานาจเปนชาติขัตติยได ปกครองแผนดิน ทราบวาลูกสาวของขัตติยเมืองอื่นมีอยูสมควรแกตนๆ ตนยังมีคูซึ่งจะไดอภิเศก เมื่อไปสูขอ บิดามารดาของหญิงนั้นไมยอมให ขัตติยผูที่ไปสูขอถือวาการที่ตัวคิดนั้นเปนการชอบธรรม ดวยใชวาจะเอา มาทําอันตรายอยางหนึ่งอยางใด ประสงคมายกยองใหเปนใหญเปนโต บิดามารดาของหญิงที่ไมยอมใหนั้น หมิ่นประมาทผูซึ่งไปขอ เปนการประพฤติผิดธรรมประเพณี เพราะไมรักษากิริยาอันดีตอกัน ผูซึ่งไปสูขอ สามารถที่จะประกาศแกทหารของตัว วาการซึ่งตัวประพฤตินั้นเปนการชอบธรรม แตบิดามารดาของหญิง ประพฤติไมชอบธรรม จะตองยกไปรบชิงเอานางใหจงได แลวก็ยกกองทัพไปทําลายบานเมืองนั้นเสียได โดย มิไดถือเปนการผิดธรรม
- 190 -
ฤาเมื่ออยูดีๆ เชื่อวาตัวมีวิชาความรูกําลังวังชาแข็งแรง ยกไปชวนพระราชาที่เปนชาติขัตติยอื่นซี่ง เสมอๆกัน ใหมาลองฝมือ เมื่อผูใดแพบานเมืองก็เปนสินพนัน ก็ถือวาการซึ่งขัตติยผูไปชวนนั้นไมได ประพฤติผิดธรรมเหมือนกัน ถาขัตติยนั้นไปพบลูกสาวชาวบาน ซึ่งมีชาติต่ํากําลังนอยไมสามารถจะตอสู ฉุดชิงมาดวยกําลังพวก มากฤาเห็นคนยากไรเดินอยูตามถนน เอาศาสตราวุธประหารใหถึงแกความตาย ฤาปวยลําบาก ขัตติยผูซึ่ง ประพฤติการทั้งสองอยางนี้ เปนประพฤติผิดธรรม การยุติธรรมและไมยุติธรรมฤาตองดวยธรรมและไมตอง ดวยของพวกขัตติยนั้นเปนดังนี้ จึงกลาววามิใชยุติธรรมของโลกีย”
- 191 -
'องคมนตรี' สัญลักษณแหงเผด็จการสมบูรณาญาสิทธิฯ ที่อาจกลับมาใน 'รัฐธรรมนูญ’50' ประชาไท- 10 ก.พ. 50 เครือขาย 19 กันยาตานรัฐประหาร จัดเสวนาหัวขอ 'องคมนตรี : อํานาจเหนือ การเมืองในระบอบประชาธิปไตยแบบไทยๆ' ณ หองทับทิม โรงแรมรอยัลรัตนโกสินทร นายสุพจน ดานตระกูล ผูเขียนเรื่องขอเท็จจริงเกี่ยวกับทานปรีดีฯและกรณีสวรรคต กลาววา องคมนตรี หมายถึง ที่ปรึกษาหรือผูใหคําแนะนําพระมหากษัตริย เกิดในสมัยรัชกาลที่ 5 เปนครั้งแรกอัน เนื่องมาจากทรงเสวยราชยตั้งแตยังทรงพระเยาว อํานาจทั้งปวงจึงตกอยูในสมเด็จเจาพระยามหาศรีสุริยวงศ (ชวง บุนนาค) ผูสําเร็จราชการแทนพระองค อยางไรก็ตาม จากการยืนยันของหลวงจักรปราณีฯ (วิสุทธิ์ ไกรฤกษ) ผานขอเขียนใน พ.ศ.2475 ระบุ ถึงเหตุการณในสมัยรัชกาลที่ 5 วา ทรงกูอํานาจจากสมเด็จเจาพระยามหาศรีสุริยวงศกลับมาไดโดยใชขุนนาง อื่นๆ เขามาเปนกําลังดวยพระเจาแผนดิน มีการตั้งองคมนตรีสภา สภารัฐมนตรี ใน พ.ศ. 2417 และตั้งสภา เสนาบดีเพื่อเปนหัวหนาของแตละกระทรวงที่เรียกวาปฏิรูปราชการแผนดินทําใหอํานาจมาอยูที่สวนกลาง สภาเหลานี้บางสภาสืบทอดมาจนถึงในสมัยรัชกาลที่ 7 แตถูกลมลางไปจากเวทีประวัติศาสตรโดย คณะราษฎรในวันที่ 24 มิ.ย. 2475 เพราะสภาเหลานี้คือสัญลักษณของระบอบเผด็จการสมบูรณาญาสิทธิราชย ที่พระมหากษัตริยมีอํานาจเปนลนพน อํานาจนี้ถูกจํากัดในธรรมนูญการปกครองชั่วคราว 27 มิ.ย. 2475 มาตรา 1 ที่บัญญัติวา อํานาจสูงสุดของประเทศนั้น 'เปนของ' ราษฎรทั้งหลาย ซึ่งก็คือความเปนประชาธิปไตย ดังนั้นองคมนตรีจึงหมดความจําเปนที่จะมี นอกจากนี้ เมื่อมีการพระราชทานรัฐธรรมนูญฉบับถาวร 10 ธ.ค. 2475 ก็ไมมีการบัญญัติถึงองคมนตรี ไวในนั้นเชนกัน แตมีการบิดเบือนความหมายของประชาธิปไตยเปนครั้งแรก เนื่องจากคนรางรัฐธรรมนูญนี้ มาจากกลุมอํานาจเกาถึง 8 คน มีนายปรีดี พนมยงค เปนตัวแทนจากคณะราษฎรเพียงคนเดียวทําให รัฐธรรมนูญถาวรฉบับแรกใชคําวาอํานาจอธิปไตยยอม 'มาจาก' ปวงชนชาวไทยทั้งหลายแทนคําวา 'เปนของ' นายสุพจน ชี้แจงวา คําวา 'เปนของ' ราษฎรชาวไทยมีความหมายตางจากคําวา 'มาจาก' มาก คลายๆ กับ ชาวนาเปนเจาของขาวแตเมื่อไปอยูในมือเจาของโรงสีขาว ชาวนาก็ไมมีสิทธิอะไรเลย
- 192 -
อํานาจองคมนตรีฟนกลับมาอีกครั้งในวันที่ 8 พ.ย. พ.ศ. 2490 เมื่อมีการรัฐประหารครั้งแรกโดยจอม พลผิน ชุณหะวัณ และนํารัฐธรรมนูญฉบับใตตุมที่เขียนไวกอนและเก็บรักษาไวใตตุมแดงโดยหลวงกาจ สงครามมาใช ชวงเวลานั้นพระมหากษัตริยไมทรงอยูในประเทศ มีผูสําเร็จราชการแทน 2 คน คือ สมเด็จพระ เจาบรมวงศเธอ พระองคเจารังสิตประยูรศักดิ์ กรมพระยาชัยนาทนเรนทร และพระยามานวราชเสวี(ปลอด ณ สงขลา) ตามขอตกลงคณะผูสําเร็จราชการในการลงนามในหนังสือราชการตองมีการลงนามทั้ง 2 คนจึงจะ สมบูรณ แตในรัฐธรรมนูญนี้มีการลงนามเพียงคนเดียวโดยกรมขุนชัยนาทฯ แตใชคําวา 'คณะ' ผูสําเร็จ ราชการแทนพระองคในการลงนาม เปนการหลอกลวง รัฐธรรมนูญฉบับนี้ควรเปนโมฆะตั้งแตตน อยางไรก็ ตาม รัฐธรรมนูญฉบับใตตุมนี้บัญญัติในมาตรา 9 วาพระมหากษัตริยมีอํานาจแตงตั้งอภิรัฐมนตรีสําหรับถวาย คําปรึกษาพระมหากษัตริย อภิรัฐมนตรีที่เหนือกวารัฐมนตรีจึงเกิดขึ้นเปนครั้งแรก จนกระทั่ง 21 มิ.ย. 2492 มีรัฐธรรมนูญเกิดขึ้นอีกฉบับโดยผูรางรัฐธรรมนูญคือผูมีอํานาจเกา จึง บัญญัติเนื้อหาที่สืบเนื่องจากรัฐธรรมนูญใตตุม แตเปลี่ยนคําวาอภิรัฐมนตรีเปนองคมนตรีแทนในมาตรา 13 ระบุใหพระมหากษัตริยทรงเลือกและแตงตั้งผูทรงคุณวุฒิเปนประธานองคมนตรีและคณะอีก 8 คน จากนั้น รัฐธรรมนูญฉบับตอๆมาจึงเขียนฉบับนี้ตามๆ กันมา “24 มิ.ย. 2475 องคมนตรีถูกกวาดไปเพราะเปนสัญลักษณสมบูรณาญาสิทธิราชย ตองจับตาดูวา รัฐธรรมนูญฉบับนี้จะเดินตามฉบับกอนหรือไม” นายสุพจนกลาว ทั้งนี้ นายสุพจน กลาวเพิ่มเติมวา คุณูปการของคณะราษฎรคือ การเปลี่ยนจากระบอบ สมบูรณาญาสิทธิราชยมาเปนระบอบประชาธิปไตยดวยความจงรักภักดีเปนอยางสูง เพราะปรารถนาให พระมหากษัตริยทรงอยูเหนือการเมือง เพราะการเมืองมีแตความแกงแยงชิงดีกันอันจะทําใหเสื่อมเสีย แตก็ทํา ไมสําเร็จจึงทําใหมีการแตงตั้งองคมนตรีซึ่งเปนเนื้อหนอของเผด็จการสมบูรณาญาสิทธิราชยขึ้นมาทําใหไม ทรงอยูเหนือการเมืองอยางแทจริงและสรางผลกระทบตอสถาบันพระมหากษัตริยไปดวย นายปราการ กลิ่นฟุง กลาวเสริมในประเด็นดังกลาววา การเคลื่อนไหวตางๆ ของ พล.อ.เปรม ติณสูลา นนท ประธานองคมนตรี ในชวงเวลานี้และกอนการรัฐประหาร 19 ก.ย. 49 นั้น มีผลกระทบตอ พระมหากษัตริยแนนอน หลังการรัฐประหารใหมๆ สื่อตางประเทศจะมองขามองคมนตรีไป แตจะวิเคราะห ไปถึงสถาบันพระมหากษัตริยวาเกี่ยวของแนนอน
- 193 -
นายปราการยังไดอางคําพูดของ รศ.ดร.สุธาชัย ยิ้มประเสริฐ ภาควิชาประวัติศาสตร คณะอักษรศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัยวา การปกครองในระบอบประชาธิปไตยนั้นมีเพียงรัฐสภาและรัฐมนตรีก็พอ ไม จําเปนตองมีองคมนตรี เพราะองคกรทั้ง 2 ตองรับผิดชอบตอประชาชนและถวายคําปรึกษาไดตามหลักการ ปกครองของระบอบประชาธิปไตย นายปราการกลาวอีกวา การสรางองคความรูเกี่ยวกับองคกรประเภทศาลหรือองคมนตรีเปนสิ่งสําคัญ ไมใชปลอยใหลึกลับอยางที่เปนในปจจุบันเพราะไมเปนผลดีตอประชาธิปไตย และเปนเรื่องที่สามารถทําได โดยไมขัดตอกฎหมาย เพราะในกฎหมายหมิ่นพระบรมเดชานุภาพไมไดระบุรวมไปถึงการหามวิจารณ องคมนตรี ดังนั้นควรตองตรวจสอบได ทั้งนี้ นายปราการไดอภิปรายกอนหนานั้นวา การใชอํานาจองคมนตรีมีลักษณะไมตรงกับการใช อํานาจในระบอบประชาธิปไตย ประเด็นแรกคือเรื่องที่มาขององคมนตรี จากเอกสารรายงานการประชุม รัฐสภาในการประชุมพิจารณารางรัฐธรรมนูญของสภารางรัฐธรรมนูญ เฉพาะที่วาดวยเรื่ององคมนตรีจะอยู ในหมวดของพระมหากษัตริย ของรัฐธรรมนูญ พ.ศ.2492 เปนครั้งแรก เนื้อหาในรัฐธรรมนูญนี้เหมือนกับการ ถวายพระราชอํานาจคืนพระมหากษัตริย ไมวาจะเปนการเลือกและแตงตั้งวุฒิสภา พระราชอํานาจในการ ยับยั้งกฎหมายที่มากขึ้น การกําหนดใหพระมหากษัตริยบรรลุนิติภาวะเมื่อพระชนมายุครบ 18 ป การขอ ประชามติจากประชาชนเพื่อแกไขรัฐธรรมนูญ การแตงตั้งและปลดองคมนตรีไดตามพระราชอัธยาศัย การ สถาปนาฐานันดรศักดิ์และพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ นอกจากนั้น ผูดํารงตําแหนงองคมนตรี นายกรัฐมนตรี รัฐมนตรี และสมาชิกทั้ง 2 สภา ตองเขา ปฏิญาณตัวตอพระมหากษัตริยกอนเขารับตําแหนง ในชวงเวลารางรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2492 มีการอภิปราย เกี่ยวกับเรื่ององคมนตรีจะผูกรวมไปกับเรื่องพระราชอํานาจที่เพิ่มมากขึ้นดวย หลักฐานรายงานที่กลาวมาเปน หลักฐานสําคัญที่บงบอกวาการกําเนิดองคมนตรีนั้นคอนขางซับซอน เชนการอภิปรายของ พ.ท.โพยม จุลา นนท อดีต ส.ส.จังหวัดเพชรบุรี ตั้งคําถามเกี่ยวกับการถวายพระราชอํานาจที่มากกวาในรัฐธรรมนูญฉบับ กอนๆ และการใหอํานาจพระมหากษัตริยเลือกตั้งผูมีคุณวุฒิเปนองคมนตรีซึ่งเปนขอสําคัญที่สุดที่จะทําใหเกิด สับสนเพราะใชตามพระราชอัธยาศัย พล.ท.โพยมมีขอสงสัยไปถึงกรณีเด็กหนุมอายุ 18 ป ใชอัธยาศัยในการ ตั้งที่ปรึกษาบริหารบานเมืองดวย
- 194 -
ในรายงานเดียวกันยังมีคําถามของ นายเศวต เปลี่ยนพงศา อดีตรัฐมนตรี ถามเรื่องอํานาจแตงตั้ง วุฒิสภาในบทที่วาดวยการเลือกตั้งหรือแตงตั้งวุฒิสภาใหเปนอํานาจของพระมหากษัตริย ซึ่งไมตรงตามที่ บัญญัติในมาตรา 3 ของรัฐธรรมนูญที่วาอํานาจอธิปไตยมาจากประชาชนชาวไทย “เห็นวายังไมถูกตอง ถาจะ ใหตองถูกตามรัฐธรรมนูญนี้ตองเขียนวาอํานาจอธิปไตยมาจากปวงชนชาวไทยและพระมหากษัตริย” หรือ มิฉะนั้นถาเขียนไวเชนนี้และใหเปนไปตามรัฐธรรมนูญการเลือกวุฒิสภาตองใหประชาชนไดมีสิทธิมีเสียงใน การนั้น ประการตอมา อํานาจขององคมนตรีที่ระบุวาใหเปนที่ปรึกษาขององคพระมหากษัตริยเทานั้น แตใน รัฐธรรมนูญ พ.ศ.2492 ไมเปนจริงตามนั้นและใหอํานาจไวเกินกวาการเปนที่ปรึกษาสวนพระองค คือใหเปน ผูสนองพระบรมราชโองการแตงตั้งวุฒิสภา รับสนองพระบรมราชโองการแตงตั้งองคมนตรีอื่นๆ คณะ องคมนตรีมีอํานาจเสนอชื่อผูสําเร็จราชการแทนพระองคตอรัฐสภาในกรณีที่พระมหากษัตริยไมสามารถ แตงตั้งไดเอง และรับสนองพระบรมราชโองการแตงตั้งและถอดถอนขาราชการในพระองคและสมุหราชองค รักษในระหวางที่ไมมีผูสําเร็จราชการหรือผูสําเร็จราชการที่ไดรับแตงตั้งไมสามารถปฏิบัติหนาที่ได คือชวงที่ ราชบัลลังกวางลงหรือไมมีผูสําเร็จราชการใหองคมนตรีเปนผูสําเร็จราชการชั่วคราว “รัฐธรรมนูญกําหนดอํานาจองคมนตรีไวมากขนาดเปนผูสําเร็จราชการแทนไดคงจะไมไดเปนแคที่ ปรึกษาสวนพระองค” นายปราการกลาว จากนั้นไดกลาวตอวา ถายึดหลักการใชอํานาจแบบประชาธิปไตย สถาบันที่ใชอํานาจตองรับผิดชอบ ตอประชาชนแตในกรณีองคมนตรีนั้นไมตองรับผิดชอบตอประชาชน สภาผูแทน และอภิปรายใดๆ ไมได เพราะเปนอํานาจของพระมหากษัตริยในการแตงตั้งและถอดถอนทั้งสิ้น นอกจากนี้รัฐธรรมนูญ พ.ศ.2492 ระบุใหผูรับสนองพระบรมราชโองการคือ ประธานองคมนตรีและ ประธานรัฐสภา(สมัยนั้นมาจากการเลือกของวุฒิสภา สวนวุฒิสภาก็มาจากการแตงตั้งโดยพระมหากษัตริย) ซึ่งในชวงเวลานั้น บุคคลทั้งสองลวนมาจากการแตงตั้งไมมีสวนในการรับผิดชอบตอเจาของอํานาจอธิปไตย เพราะราษฎรไมไดเลือกบุคคลเหลานี้ ทั้งที่ประธานองคมนตรี สมาชิกวุฒิสภา องคมนตรี ผูสําเร็จราชการ แทนพระองค ประธานรัฐสภา เหลานี้ลวนแตมีอํานาจยิ่งใหญในการใชอํานาจอธิปไตย แตผูใชอํานาจเหลานี้ ไมไดรับมอบจากผูใชอํานาจเลย
- 195 -
ขอสังเกตคือ รัฐธรรมนูญ พ.ศ.2492องคมนตรีมาจากการแตงตั้งของพระมหากษัตริย ในสมัยหลัง ประธานรัฐสภาถูกกําหนดใหมาจากสภาผูแทนราษฎรเลยกําหนดใหประธานรัฐสภาเปนผูรับสนองพระบรม ราชโองการในการแตงตั้งประธานองคมนตรี ดังรัฐธรรมนูญ พ.ศ.2540 ซึ่งอาจเปนเรื่องการขัดแยงกันเองของ กฎหมาย เพราะแงหนึ่งยังใหเปนอํานาจตามพระราชอัธยาศัยของพระมหากษัตริย แตอีกแงหนึ่งสภานิติ บัญญัติซึ่งมาจากการเลือกตั้งของประชาชนเปนผูรับสนองพระบรมราชโองการนาจะตีความไดวาฝายนิติ บัญญัติสามารถตรวจสอบกรใชอํานาจของประธานองคมนตรี ตรงนี้อาจจะตองอธิบาย ดังนั้น คงตองจับตาดูวารัฐธรรมนูญที่กําลังรางจะใหวุฒิสภามาจากการเลือกตั้งหรือแตงตั้งและ ประธานสภามาจากวุฒิสภาหรือสภาผูแทนราษฎรถาวุฒิสภามาจากการแตงตั้งและประธานวุฒิสภาเปน ประธานรัฐสภาก็จะเขาประเด็นที่เกี่ยวกับองคมนตรี มันก็จะยอนกลับไป พ.ศ.2492
http://www.prachatai.com/05web/th/home/page2.php?mod=mod_ptcms&ID=6912 &Key=HilightNews
- 196 -
โปรดฟงอีกครั้งในรอบ 75 ป เมื่อ ‘ลูกพระยาพหลฯ’ อานประกาศคณะราษฎร ฉบับที่ 1 ประชาไท – 25 มิ.ย. 50 เมื่อวันที่ 24 มิ.ย. คณะมนุษยศาสตรและสังคม มหาวิทยาลัยราชภัฎพระนคร, สโมสร 19 และบริษัท ชนนิยม จํากัด จัดงานเสวนาประวัติศาสตรรําลึก 75 ป ประชาธิปไตย ‘เบื้องหลังการ อภิวัฒน 24 มิถุนายน พ.ศ. 2475’ ณ มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนคร โดยกอนจะเริ่มการเสวนาไดกลาวไวอาลัย และสงบนิ่งถึงการจากไปของทานผูหญิงพูนสุข พนมยงค ภรรยานายปรีดี พนมยงค แกนนําคณะราษฎรคน สําคัญ นอกจากนี้ เนื่องในโอกาสที่การอภิวัฒน พ.ศ. 2475 ครบรอบ 75 ป พ.ต.พุทธินาถ พหลพลพยุหเสนา ไดอานแถลงการณคณะราษฎร ฉบับที่ 1 (ตามลอมกรอบ) ยอนรอยเสนทางที่ พ.อ.พระยาพหลพลพยุหเสนา บิดาซึ่งเปนผูนําคณะราษฎรที่เคยประกาศไวตอหนาบรรดาทหารและผูรวมอุดมการณเมื่อวันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ. 2475 ณ ลานพระบรมรูปทรงมา เนื้อหาสําคัญของประกาศดังกลาว คือ หลัก 6 ประการ ที่แสดงถึงความ เปนประชาธิปไตยที่กาวพนจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย เมื่อการเสวนาเริ่มตน นายศุขปรีดา พนมยงค ทายาทนายปรีดี พนมยงค เลาถึงที่มาของการอภิวัฒนใน พ.ศ. 2475 วา แรงบันดาลใจของคณะราษฎรมาจากเหตุการณ ร.ศ. 130 ซึ่งมีทหารหนุมกลุมหนึ่งตองการ ประชาธิปไตย แตบังเอิญเกิดมีผูกลับใจไปเขาขางผูมีอํานาจจึงไมสําเร็จ อยางไรก็ตาม ทางคณะราษฎรก็มี ความรูสึกถึงผูกอการใน ร.ศ. 130 วาเปนรุนพี่ ขณะนั้น นายปรีดี ศึกษาอยูในประเทศฝรั่งเศสเห็นวาคนยังไดรับความทุกขยาก ตองเกิดการ เปลี่ยนแปลงการปกครอง ตอมา พ.ศ.2468 – 69 จึงคิดเริ่มตนกันที่เมืองปารีสโดยเริ่มแรกมี 7 คน (ประกอบดวย ร.ท. ประยูร ภมรมนตรี นายทหารกองหนุน อดีตผูบังคับหมวดทหารมหาดเล็กรักษาพระองค รัชกาลที่ 6 ร.ท. แปลก ขีตตะสังคะ นักศึกษาในโรงเรียนนายทหารปนใหญฝรั่งเศส ร.ต. ทัศนัย มิตรภักดี นักศึกษาในโรงเรียนนายทหารมาฝรั่งเศส นายตั้ว ลพานุกรม นักศึกษาวิทยาศาสตรในสวิตเซอรแลนด หลวง สิริราชไมตรี ผูชวยสถานทูตสยามประจํากรุงปารีส นายแนบ พหลโยธิน เนติบัณฑิตอังกฤษ นายปรีดี พนม ยงค ดุษฎีบัณฑิตกฏหมายฝายนิติศาสตร ฝรั่งเศส)
- 197 -
จากนั้นเมื่อกลับสูประเทศไทยจึงขยายวงดวยการไปเชิญ พ.อ.พระยาพหลพลพยุหเสนา ซึ่งเปนรอง จเรทหารบกซึ่งเห็นความเหลื่อมล้ําไมเปนธรรมอยูแลวมารวมดวย โดยกอนนี้ พ.อ.พระยาพหลฯ ไดเคยเสนอ ใหปรับปรุงกองทัพ แตก็ถูกปฏิเสธดวยเหตุผลเรื่องความออนอาวุโสกวา ในเวลาตอมา ทางคณะราษฎร มี พ.อ.พระยาทรงสุรเดช พ.ท. พระประศาสนพิทยายุทธ พ.อ.พระยา ฤทธิ์อัคเณยมารวมเพิ่ม เมื่อรวมกับ พ.อ. พระยาพหลฯ แลวเรียกวา 4 ทหารเสือ นอกจากนี้ ยังมีฝายทหารเรือ มารวมอีกกลุมหนึ่ง ที่สําคัญการกอการ พ.ศ. 2475 ยังมีชาวไทยมุสลิม ไดแก นายบรรจง ศรีจรูญ นักศึกษาไทยที่เมือง ไคโร ประเทศอียิปต และนายแชม พรหมยงค อดีตจุฬาราชมนตรี ดวย สวนชาวคาธอลิกก็มาชวยในดานงาน พิมพแถลงการณฉบับที่ 1 ที่โรงพิมพนิติสาสน หลังพิมพเสร็จก็สั่งรื้อแทนพิมพทันที นายศุขปรีดา บรรยายเบื้องหลังของแผนการวา แผนการแรกคิดวาจะลงมือตอนรัชกาลที่ 7 แปร พระราชฐานไปที่หัวหิน ซึ่งตองไปขึ้นรถไฟที่สถานีบางกอกนอยและตองผานบริเวณตลิ่งชัน จะใชกองเรือ กลเขาลอมและถวายอารักขา อยางไรก็ตาม เกิดการเกรงวาหากมีการปะทะจะยุง จึงวางแผนกันใหม กําหนดเวลาที่แนนอนคือ ชวงที่รัชกาลที่ 7 จะแปรพระราชฐานไปพระราชวังไกลกังวล ในวันที่ 24 มิ.ย. 2475 โดยนัดหมายเวลากันตอนย่ํารุงตามศัพทเรียกโบราณ เมื่อถึงเวลาเชามืดตามนัดจึงไปกันที่พระที่นั่งอนันตสมาคม เชานั้นนอกจากทหารผูกอการแลว มี ทหารอื่นที่ไมทราบเรื่องประมาณหนึ่งกองพันใชลานพระรูปฝกทหาร แตเมื่อไปถึง พ.อ.พระยาพหลฯ กลาว คําเดียววา “พรอมตายกับทุกคน” จากนั้นจึงสั่งจัดแถวทหารใหมแบบใหทุกหนวยปนกันหมด เพื่อไมใหใคร สั่งการได สวนทหารอื่นหนึ่งกองพันก็ไดถามผูคุมวาจะเอาดวยหรือไม เขาก็เอาดวย พ.อ.พระยาพหลฯ จึงไป อานแถลงการณคณะราษฎร ฉบับที่ 1 ขางบรมรูปทรงมา หลังอานจบจึงเดินไปยังพระที่นั่งอนันตสมาคม ใช 2มือ ถือคีมตัดโซที่คลองประตูออก แลวใชพระที่อนันตสมาคมเปนที่บัญชาการ หลังจากนั้นจึงเชิญสมเด็จ พระเจาบรมวงศเธอ เจาฟาบริพัตรสุขุมพันธุ กรมพระนครสวรรควรพินิต พระบรมวงศานุวงศชั้นผูใหญคน สําคัญ รวมทั้งพระบรมวงศานุวงศคนอื่นๆ มาควบคุมไว จึงไมมีการเสียเลือดเนื้อ
- 198 -
หลังกอการจึงไดสงเจาหนาที่ไปเชิญรัชกาลที่ 7 กลับ พระองคทรงตกลงแลวเสด็จกลับโดยทางรถไฟ เมื่อมาถึงทางคณะราษฎรก็เขาไปในลักษณะเชิงขอขมาลาโทษ นายปรีดีเลาใหฟงวา ตอนนั้นทานรับสั่งกับ พระยาศรีวิศาลวาจา วา “ฉันบอกแกแลวใชหรือไม ใหมีการปกครองแบบใหมขึ้น” ซึ่งคณะราษฎรก็ไมทราบ มากอนวาจะทรงพระราชทานรัฐธรรมนูญ แตอยางไรก็ตาม รัฐธรรมนูญที่พระราชทานโดยพระเจาแผนดิน หลายอยางนั้นจะสงวนไวสําหรับพระมหากษัตริยอยูดี ปจจุบันจึงถูกพูดวาเปนคุณหลวงหามๆ รีบทํากัน เพราะในหลวงทานพรอมพระราชทานอยูแลว แลวมีความยายามลบความทรงจําตรงนี้ออกไป ตอมาพระองคเจาบวรเดช ซึ่งเปนกลุมที่สูญเสียอํานาจไป ไดยกทัพมาแตก็ไมไดรับความสําเร็จ กลายเปนกบฎบวรเดชไป บริเวณที่พูดอยูตอนนี้คือทุงบางเขนเปนจุดที่ยกทัพมาตรึงแนวกันไว แลวก็ลมตาย กันไปที่นี่ คนที่ตายก็ไมใชเจานายแตเปนทหารที่ถูกเกณฑมา ตอมาจึงมีการสรางวัดพระศรีมหาธาตุ บางเขน หรือวัดประชาธิปไตยขึ้น เหตุผลหนึ่งของการสรางวัดนี้ก็คือการขออหสิกรรมใน พ.ศ. 2476 อีกประการหนึ่ง คืออยากใหสงฆธรรมยุตินิกายและมหานิกายรวมกันได สวนพระภิกษุที่บวชรูปแรกของวัดก็คือ พ.อ.พระยา พหลฯ และแพทยประจําตัว ดาน พ.ต.พุทธินาถ พหลพลพยุหเสนา กลาววา พอไมคอยเลาเรื่องเหลานี้ใหฟงแตจะรูจากแมหรือคน รอบขางบาง ที่รูคือจมื่นสุรฤทธิไกรหรืออาเคยมาชวนพอ เมื่อครั้ง ร.ศ. 130 จากนั้นอาก็ถูกปลดจากทหาร เพราะกรณีดังกลาว พอเคยบอกวา ถาไมมี ร.ศ. 130 ก็ไมมี 24 มิ.ย. 2475 พวกนี้เปนรุนพี่ที่ทําใหนองรุนหลัง เห็นตามดวย ในวันที่กอการนั้น พอสั่งเสียกับแมกอนวาจะไปทําอะไร ถาไมสําเร็จใหอพยพอยางไร เพราะถา ไมสําเร็จคงถูกประหาร 7 ชั่วโคตร พ.ต.พุทธินาถ ยังกลาวถึงประสบการณของการเปนทหารวา เริ่มตนจากการไปสมัครเปนนายสิบ และ เคยเปนกําลังในกรณีกบฎเมษาฮาวาย ที่ พ.อ.มนูญ รูปขจร เปนผูกอการ ขอบอกวาสิ่งที่ พ.อ.มนูญ ทํากับ กรณี 24 มิ.ย. 2475 ผิดกันมาก “ตอนพอทํา พอไมมีอะไรในกํามือ มีแตความตั้งใจที่จะนําประชาธิปไตยมาใหคนในชาติ ถาไมสําเร็จ ก็ 7 ชั่วโคตร ดังนั้นทุกครั้งที่มีรัฐประหารขอบอกวา เปนการเปลี่ยนฝูงเหลือบที่จะมาสูบเลือดของชาติ แต เจตนาบริสุทธิ์มีครั้งเดียวเทานั้น คือ 24 มิ.ย. 2475” พ.ท. พุทธินาถ กลาว
- 199 -
สวนในชวงทาย ทายาทของ พ.อ.พระยาพหลฯ ไดพูดสรุปอีกครั้งวา ระบอบประชาธิปไตยไมใชการ นํามาแตตองไดรับการศึกษาดวย สิ่งที่พอและนายปรีดีไดทําก็คือการตั้งมหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตรและ การเมืองซึ่งเวลานี้สูญหายไปจากประเทศไทยแลว ชื่อที่มีอยูนั้นไมใช เพราะเขาไมไดสอนใหคนไทยรูจัก ประชาธิปไตยอีกแลว เขาเลาวา เคยไดคุยกับนักศึกษาที่บอกวาตอนเรียนมีอุดมการณตางๆ มากมาย แตพอไปเปนขาราชการ แลวก็ตองทิ้งหมด เพราะถาถืออุดมการณไวก็ไมสามารถกาวหนาในราชการได อยากบอกวาอุดมการณเปน สิ่งสูงสงของวัยรุน ถาไมใชหรือใชไมไดก็ควรเก็บใสกระเปาไว แตอยาขวางอุดมการณทิ้ง เมื่อมีโอกาสก็เอา มาดู ควักมันออกจากกระเปามาดูวาตรงไหนใชได ถาทุกคนที่จบมหาวิทยาลัยเก็บไวในกระเปา แลวนํามาใช เมื่อมีเวลาตามภาระหนาที่ ประเทศไทยก็ไปขางหนาไมรูถึงไหนแลว แตตอนนี้เลนขวางทิ้งกันตั้งแตวัยรุนก็มี สวนทําใหบานเมืองแย อุดมคติเปนสิ่งบริสุทธิ์ เปนความคิดบริสุทธิ์ที่วัยรุนมี อยาทิ้ง เมื่อถึงวัยอันสมควร อาจจะไดใช และปานนี้ชาติคงไปไกลกวานี้ พ.ต.พุทธินาถ กลาวตอวา ปจจุบันนี้ไมไดรบกับชาติอื่นดวยอาวุธแตรบดวยปญญาและศีลธรรมจึงจะ สูกับชาติอื่นได ระบอบประชาธิปไตยก็เปนสวนหนึ่งที่จะทําใหคนมีปญญานําไปใชใหแผนดินนี้อยูรอดได ดานนายชุมพล พรหมยงค ทายาทของนายแชม พรหมยงค คณะราษฎรสายมุสลิม กลาววา ไมใชเรื่อง แปลกที่แขกกับเจกจะรวมกอการในวันที่ 24 มิ.ย. 2475 เพราะทั้งแขกและเจกก็มีสวนรวมในกระบวนการ ปกครองของสยามมานาน สมัยกอน แขกจะสงลูกไปเรียนนอกไดก็ที่เดียวคือประเทศอียิปต นายบรรจงเปนลูกคนมีเงิน แตพอ ไปเรียนคงก็ไมมีเงินติดกระเปากลับบานก็คงไปอาศัยยืมเงินพรรคพวกคนไทยดวยกันในปารีส อีกทั้งเปนลูก เจาของรานปน เพื่อนๆ กันก็อยากชวยกัน แลวก็ไปชวนเพื่อนแขกคนอื่นมารวมทั้งพอดวย จึงจะฝากใหคิดวา วีรบุรุษกับผูกลาหาญนั้นมักจะเปนเรื่องบังเอิญ “พอผมเปน 10 เปอรเซ็นตทายที่มารวมตัวกันสมบูรณพอดี เพราะมีหัวก็ตองมีทาย พอปฏิวัติ 24 มิ.ย. 2475 ก็ทําดวยความรูสึกที่ตองการรวมดวย มาจากความรูสึกที่ดีและอยากจะทํางานมากกวาอยางอื่น คนใน บานเมืองเราก็มีคนแบบนี้อยูมาก เพียงแตตองหาโอกาสใหเขา”
- 200 -
สุดทาย นายสุพจน ดานตระกูล นักเขียนและนักประวัติศาสตร กลาววา ตั้งแตสมัยรัชการที่ 5 มาแลว อัครราชทูตไทยคนหนึ่งเคยมีหนังสือกราบเรียนใหเปลี่ยนการปกครองเพื่อตอสูกับอาณานิคมฝรั่ง ซึ่งรัชกาลที่ 5 มีหนังสือตอบไปวาเห็นดวยในหลักการแตตองสําหรับประเทศอื่น สวนสยามควรปกครองกันแบบเดิม คือ พระมหากษัตริยมีอํานาจลนพนไมจํากัด จากการที่กําลังศึกษาเรื่องประวัติรัฐธรรมนูญพบวา หลัง 24 มิ.ย. 2545 กลุมพลังเกาพยายามลบลาง ประวัติศาสตร 24 มิ.ย. 2475 ออกไป ที่ชัดเจนคือการยกเลิกการใหวันที่ 24 มิ.ย. ของทุกปเปนวันชาติ ใน พ.ศ. 2503 ไทยจึงกลายเปนประเทศเดียวในโลกที่ไมมีวันชาติ และผูพยายามยกเลิกก็คือ ตระกูล ‘ชุณหะวัณ’ หลัง การทํารัฐประหาร พ.ศ. 2490 ทั้งนี้ รัฐธรรมนูญหลังจากนั้นมา ก็พยายามยกเลิกรัฐธรรมนูญฉบับ 27 มิ.ย. 2475 ทั้งที่รัฐธรรมนูญฉบับนี้ถือวาเปนการทําสัญญาประชาคม หลังการยื่นคําขาดตอในหลวง รัชกาลที่ 7 กลับมาในวันที่ 25 มิ.ย. หลังรับคําขาดวันที่ 24 มิ.ย. และถึงกรุงเทพฯ วันที่ 26 มิ.ย.โดยได สาสน 2 ฉบับ คือ การขอออกกฎหมายนิรโทษกรรมคณะราษฎรกับรัฐธรรมนูญ ในสวนที่ขอนิรโทษกรรม นั้นทรงอนุญาต แตสวนรัฐธรรมนูญนั้นทรงขอพิจารณาหนึ่งคืนโดยไมลงพระนามในวันนั้น จากนั้นจึงเติม คําวา ‘ชั่วคราว’ ลงไป นายสุพจน กลาววา รัฐธรรมนูญนี้ มาตราที่ 1 บอกวา ‘อํานาจสูงสุดของประเทศนั้นเปนของราษฎร ทั้งหลาย’ และตอกย้ําดวยมาตรา 7 วา การกระทําใดๆ ของกษัตริยตองมีกรรมการราษฎรผูหนึ่งผูใดลงนาม ดวย โดยไดรับความยินยอมของกรรมการราษฎรจึ่งจะใชได มิฉะนั้นเปนโมฆะ เหลานี้ลวนมีเพื่อตอกย้ําอํานาจที่เปนโครงสรางใหญ ถือวาเปนสัญญาประชาคมที่ รัชกาลที่ 7 ทรงลง นามในฐานะกษัตริย ดังนั้นใครที่กระทํารัฐประหารตอมาจึงไมมีสิทธิออกนิรโทษกรรมทั้งสิ้น
ที่มา : http://www.prachatai.com/05web/th/home/page2.php?mod=mod_ptcms&ID=8610&Key=HilightNew s
- 201 -
ประกาศคณะราษฎร ฉบับที่ ๑ ราษฎรทั้งหลาย เมื่อกษัตริยองคนี้ไดครองราชสมบัติสืบตอพระเชษฐานั้น ในชั้นตนราษฎรไดหวังกันวากษัตริยองคใหมนี้จะปกครองราษฎรใหรมเย็น แต การณหาเปนไปตามหวังที่คิดไม กษัตริยคงทรงอํานาจอยูเหนือกฎหมายตามเดิม ทรงแตงตั้งญาติวงศและคนสอพลอไรคุณงามความรูให ดํารงตําแหนงที่สําคัญๆ ไมทรงฟงเสียงราษฎร ปลอยใหขาราชการใชอํานาจหนาที่ในทางทุจริต มีการรับสินบนในการกอสรางซื้อของใช ในราชการ หากําไรในการเปลี่ยนราคาเงิน ผลาญเงินทองของประเทศ ยกพวกเจาขึ้นใหสิทธิพิเศษมากกวาราษฎร ปกครองโดยขาดหลัก วิชา ปลอยใหบานเมืองเปนไปตามยถากรรม ดังที่จะเห็นไดในการตกต่ําในการเศรษฐกิจและความฝดเคืองทํามาหากิน ซึ่งราษฎรไดรูกัน อยูทั่วไปแลว รัฐบาลของกษัตริยเหนือกฎหมายมิสามารถแกไขใหฟนขึ้นได การที่แกไขไมไดก็เพราะรัฐบาลของกษัตริยเหนือกฎหมาย มิไดปกครองประเทศเพื่อราษฎรตามที่รัฐบาลอื่นๆ ไดกระทํากัน รัฐบาลของกษัตริยไดถือเอาราษฎรเปนทาส (ซึ่งเรียกวาไพรบาง ขาบาง) เปนสัตวเดียรัจฉาน ไมนึกวาเปนมนุษย เพราะฉะนั้น แทนที่จะชวยราษฎร กลับพากันทํานาบนหลังราษฎร จะเห็นไดวาภาษีอากรที่บีบคั้น เอาจากราษฎรนั้น กษัตริยไดหักเอาไวใชสวนตัวปหนึ่งเปนจํานวนหลายลาน สวนราษฎรสิ กวาจะหาไดแตเล็กนอย เลือดตาแทบกระเด็น ถึงคราวเสียภาษีราชการหรือภาษีสวนตัว ถาไมมีเงินรัฐบาลก็ใชยึดทรัพยหรือใชงานโยธา แตพวกเจากลับนอนกินกันเปนสุข ไมมีประเทศ ใดในโลกจะใหเงินเจามากเชนนี้ นอกจากพระเจาซารและพระเจาไกเซอรเยอรมัน ซึ่งชนชาตินั้นไดโคนราชบัลลังกเสียแลว รัฐบาลของกษัตริยไดปกครองอยางหลอกลวงไมซื่อตรงตอราษฎร มีเปนตนวาจะบํารุงการทํามาหากินอยางโนนอยางนี้ แตครั้นคอยๆ ก็ เหลวไป หาไดทําจริงจังไม มิหนําซ้ํากลาวหมิ่นประมาทราษฎรผูมีบุญคุณเสียภาษีอากรใหพวกเจาไดกิน วาราษฎรรูเทาไมถึงเจานั้นไมใช เพราะโง เปนเพราะขาดการศึกษาที่พวกเจาปกปดไวไมใหเรียนเต็มที่ เพราะเกรงวาราษฎรไดมีการศึกษาก็จะรูความชั่วรายที่ทําไวและคง จะไมยอมใหทํานาบนหลังคน ราษฎรทั้งหลายพึงรูเถิดวาประเทศเรานี้เปนของราษฎร ไมใชของกษัตริยตามที่เขาหลอกลวง บรรพบุรุษของราษฎรเปนผูกูใหประเทศเปน อิสรภาพพนมือจากขาศึก พวกเจามีแตชุบมือเปบและกวาดทรัพยสมบัติเขาไวตั้งหลายรอยลาน เงินเหลานี้เอามาจากไหน? ก็เอามาจาก ราษฎรเพราะวิธีทํานาบนหลังคนนั่นเอง ! บานเมืองกําลังอัตคัตฝดเคือง ชาวนาและพอแมทหารตองทิ้งนา เพราะทําไมไดผล รัฐบาลไม บํารุง รัฐบาลไลคนงานออกอยางเกลื่อนกลาด นักเรียนที่เรียนสําเร็จแลวและทหารที่ปลดกองหนุนไมมีงานทํา จะตองอดอยากไปตาม ยถากรรม เหลานี้เปนผลของรัฐบาลของกษัตริยเหนือกฎหมาย บีบคั้นขาราชการชั้นผูนอย นายสิบ และเสมียน เมื่อใหออกจากงานแลว ไมใหเบี้ยบํานาญ ความจริงควรเอาเงินที่กวาดรวบรวมไวมาจัดบานเมืองใหมีงานทําจึงจะสมควรที่สนองคุณราษฎรซึ่งไดเสียภาษีอากรให พวกเจาไดร่ํารวยมานาน แตพวกเจาก็หาไดทําอยางใดไม คงสูบเลือดกันเรื่อยไป เงินมีเทาไหรก็เอาฝากตางประเทศคอยเตรียมหนีเมื่อ บานเมืองทรุดโทรม ปลอยใหราษฎรอดอยาก การเหลานี้ยอมชั่วราย เหตุฉะนั้น ราษฎร ขาราชการ ทหาร และพลเรือน ที่รูเทาถึงการกระทําอันชั่วรายของรัฐบาลดังกลาวแลว จึงรวมกําลังตั้งเปนคณะราษฎร ขึ้น และไดยึดอํานาจของรัฐบาลของกษัตริยไวแลว คณะราษฎรเห็นวาการที่จะแกความชั่วรายก็โดยที่จะตองจัดการปกครองโดยมีสภา จะ ไดชวยกันปรึกษาหารือหลายๆ ความคิดดีกวาความคิดเดียว สวนผูเปนประมุขของประเทศนั้น คณะราษฎรไมมีประสงคทําการชิงราชสมบัติ ฉะนั้น จึงขอเชิญใหกษัตริยองคนี้ดํารงตําแหนงกษัตริยตอไป แตจะตองอยูใตกฎหมายธรรมนูญการปกครองของแผนดิน จะทําอะไรโดย ลําพังไมได นอกจากความเห็นชอบของสภาผูแทนราษฎร คณะราษฎรไดแจงความเห็นนี้ใหกษัตริยทราบแลว เวลานี้ยังอยูในความรับตอบ ถากษัตริยตอบปฏิเสธหรือไมตอบภายในกําหนดโดยเห็นแกสวนตนวาจะถูกลดอํานาจลงมาก็จะชื่อวาทรยศตอชาติ และก็เปนการจําเปนที่ ประเทศจะตองมีการปกครองอยางประชาธิปไตย กลาวคือ ประมุขของประเทศจะเปนบุคคลสามัญซึ่งสภาผูแทนราษฎรไดตั้งขึ้น อยูใน ตําแหนงตามกําหนดเวลา ตามวิธีนี้ราษฎรพึงหวังเถิดวาราษฎรจะไดรับความบํารุงอยางดีที่สุด ทุกๆ คนจะมีงานทํา เพราะประเทศของเรา เปนประเทศที่อุดมอยูแลวตามสภาพ เมื่อเราไดยึดเงินที่พวกเจารวบรวมไวจากการทํานาบนหลังคนตั้งหลายรอยลานมาบํารุงประเทศขึ้น แลว ประเทศจะตองเฟองฟูขึ้นเปนแมนมั่น การปกครองซึ่งคณะราษฎรจะพึงกระทําก็คือ จําตองวางโครงการอาศัยหลักวิชา ไมทําไป เหมือนคนตาบอด เชนรัฐบาลที่มีกษัตริยเหนือกฏหมายทํามาแลว เปนหลักใหญๆ ที่คณะราษฎรวางไว มีอยูวา ๑.จะตองรักษาความเปนเอกราชทั้งหลาย เชนเอกราชในทางการเมือง การศาล ในทางเศรษฐกิจ ฯลฯ ของประเทศไวใหมั่นคง ๒.จะตองรักษาความปลอดภัยภายในประเทศ ใหการประทุษรายตอกันลดนอยลงใหมาก ๓.ตองบํารุงความสุขสมบูรณของราษฎรในทางเศรษฐกิจ โดยรัฐบาลใหมจะจัดหางานใหราษฎรทุกคนทํา จะวางโครงการเศรษฐกิจ แหงชาติ ไมปลอยใหราษฎร อดอยาก ๔.จะตองใหราษฎรมีสิทธิเสมอภาคกัน (ไมใชพวกเจามีสิทธิยิ่งกวาราษฎร เชนที่เปนอยู) ๕.จะตองใหราษฎรไดมีเสรีภาพ มีความเปนอิสระ เมื่อเสรีภาพนี้ไมขัดตอหลัก ๕ ประการดังกลาวขางตน ๖.จะตองใหการศึกษาอยางเต็มที่แกราษฎร ราษฎรทั้งหลายจงพรอมกันชวยคณะราษฎรใหทํากิจอันคงจะอยูชั่วดินฟานี้ใหสําเร็จ คณะราษฎรขอใหทุกคนที่มิไดรวมมือเขายึดอํานาจ จากรัฐบาลกษัตริยเหนือกฎหมายพึงตั้งอยูในความสงบและตั้งหนาหากิน อยาทําการใดๆ อันเปนการขัดขวางตอคณะราษฎรนี้ เทากับ ราษฎรชวยประเทศและชวยตัวราษฎร บุตร หลาน เหลน ของตนเอง ประเทศจะมีความเปนเอกราชอยางพรอมบริบูรณ ราษฎรจะไดรับ ความปลอดภัย ทุกคนจะตองมีงานทําไมตองอดตาย ทุกคนจะมีสิทธิเสมอกัน และมีเสรีภาพจากการเปนไพร เปนขา เปนทาสพวกเจา หมด สมัยที่เจาจะทํานาบนหลังราษฎร สิ่งที่ทุกคนพึงปรารถนาคือ ความสุขความเจริญอยางประเสริฐซึ่งเรียกเปนศัพทวา “ศรีอาริย” นั้น ก็จะพึง บังเกิดขึ้นแกราษฎรถวนหนา คณะราษฎร
๒๔ มิถุนายน ๒๔๗๕
- 202 -
สุพจน ดานตระกูล สงตอคบเพลิงการอภิวัฒนที่สมบูรณสูชนรุนหลังกอนสิ้นบุญสงบ
การทํารัฐประหาร19กันยายน2549นั้น นับวาแตกตางไปจากการทํารัฐประหารยึดอํานาจหลายครั้งที่ ผานๆมา เพราะหลายครั้งที่ผานมานั้นอาจเรียกไดวาเปน"ความขัดแยงรอง" ซึ่งก็คือบรรดาชนชั้นปกครอง หรือผูมีอํานาจในโครงสรางสวนบนสุดของสังคมยื้อแยงอํานาจกันไปมา ประชาชนแทบไมมีสวนเกี่ยวของ แตครั้งหลังสุดนี้ถือเปน"ความขัดแยงหลัก" กลาวคือเปนการขัดแยงระหวางชนชั้นปกครองที่อยูบนสวนยอด สุดของโครงสรางทางสังคม แยงชิงอํานาจไปจากตัวแทนอันชอบธรรมที่ประชาชนไดพากันเลือกตั้งและ สนับสนุน จึงเปนการขัดแยงหลักระหวางชนชั้นปกครองกับประชาชนผูถูกกดขี่ คราวนี้ประชาชนผูถูกกดขี่คงไมยินยอม เพราะประชาชนตระหนักในพลังอํานาจของตนเอง จึงตอง คาดการณวาความขัดแยงหลักในครั้งนี้จะนําไปสูการอภิวัฒนที่สมบูรณที่ลงทายดวยชัยชนะของฝาย ประชาชนผูถูกกดขี่ในที่สุด เนื่องจากบรรดาชนชั้นปกครองผูกดขี่ไมอาจจะฝนตอสัจจะทางประวัติศาสตรได แนนอน มีรายงานขาวจากเวบไซตของฝายประชาไตย ทั้งนิวสกายไทยแลนด และประชาไท รวมทั้งฟา เดียวกันระบุวานายสุพจน ดานตระกูล นักคิดนักเขียนที่มีบทบาทสําคัญในการพิทักษการอภิวัฒนการ
- 203 -
ปกครอง24มิถุนายน2475 และตอบโตบรรดาพวกปฏิกริยาตอการอภิวัตนครั้งนั้น และบรรดาผูใหรายตอ รัฐบุรุษอาวุโสนายปรีดี พนมยงค ไดถึงแกกรรมลงแลวอยางสงบ ดวยวัย86 ป เมื่อคืนวันที่12ก.พ.ที่ผานมา โดยจะมีพิธีรดน้ําศพแบบเรียบงายในเวลา 16.30 น.วันที่14ก.พ.นี้ ที่วัดชลประทานรังสฤษฎิ์ฯ จ. นนทบุรี กรุณางดพวงหรีด และแตงกายสุภาพ จากนั้นจะมีพิธีสวดพระอภิธรรมเปนเวลา5วัน ในเวลา 19.00 น. ปจฉิมวาจารัฐประหาร19กันยาจะนําไปสูอภิวัฒนสมบูรณ นายสุพจนหรือที่บรรดานักกิจกรรมรุนหลังเรียกวา"ลุงสุพจน"นอกจากจะทําหนาที่ในการเขียน หนังสือจํานวนมากเพื่อปกปองการอภิวัฒน2475 และตอบโตบรรดาปฏิกริยาขวาจัดที่มุงรายโจมตีรัฐบุรุษ อาวุโสปรีดีวาพัวพันกับคดีสวรรคตของรัชกาลที่8 อยางสืบเนื่องเอาการเอางานอยางนายกยองในความมุงมั่น แลว ในบั้นปลายชีวิตยังกระฉับกระเฉงในการเขารวมกิจกรรมการเสวนาตางๆ รวมทั้งถายทอดประสบการณ แกบรรดานักวิชาการ นักคิด นักกิจกรรมรุนหลังผูใฝหาสัจธรรมอยางไมขาดตอน หลังการรัฐประหาร19กันยายน2549ไมนานนัก กลุมประชาชนผูตอตานการทํารัฐประหารไดจัด กิจกรรมสัมมนาขึ้นที่มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร ทาพระจันทร "ลุงสุพจน"ในบั้นปลายไดรับเชิญขึ้นเวที อภิปราย โดยยังมีรางกายที่กระฉับกระเฉงและน้ําเสียงแจมใส และยังเต็มไปดวยคามหวัง ลุงสุพจนกลาวตอนหนึ่งในกิจกรรมสัมมนานัดนั้นวา การทํารัฐประหาร19กันยายน2549นั้น นับวา แตกตางไปจากการทํารัฐประหารยึดอํานาจหลายครั้งที่ผานๆมา เพราะหลายครั้งที่ผานมานั้นอาจเรียกไดวา เปน"ความขัดแยงรอง" ซึ่งก็คือบรรดาชนชั้นปกครอง หรือผูมีอํานาจในโครงสรางสวนบนสุดของสังคมยื้อ แยงอํานาจกันไปมา ประชาชนแทบไมมีสวนเกี่ยวของ แตครั้งหลังสุดนี้ถือเปน"ความขัดแยงหลัก" กลาวคือ เปนการขัดแยงระหวางชนชั้นปกครองที่อยูบนสวนยอดสุดของโครงสรางทางสังคม แยงชิงอํานาจไปจาก ตัวแทนอันชอบธรรมที่ประชาชนไดพากันเลือกตั้งและสนับสนุน จึงเปนการขัดแยงหลักระหวางชนชั้น ปกครองกับประชาชนผูถูกกดขี่ ซึ่งความขัดแยงหลักดังกลาวในประวัติศาสตรการเมืองไทยมีนอยครั้ง คือกรณีอภิวัฒนเปลี่ยนแปลง การปกครอง2475ที่ไดเปลี่ยนแปลงการปกครองจากบรรดาศักดินามาสูประชาชนชั้นไพร และตอมาในกรณี 14ตุลาคม2516ที่ประชาชนชวงชิงอํานาจมาจากบรรดาขุนศึกผูกดขี่ สวนการรัฐประหาร19กันยานั้น เมื่อชน
- 204 -
ชั้นผูปกครองที่กดขี่แยงชิงอํานาจไปจากประชาชน คราวนี้ประชาชนผูถูกกดขี่คงไมยินยอม เพราะประชาชน ตระหนักในพลังอํานาจของตนเอง จึงตองคาดการณวาความขัดแยงหลักในครั้งนี้จะนําไปสูการอภิวัฒนที่ สมบูรณที่ลงทายดวยชัยชนะของฝายประชาชนผูถูกกดขี่ในที่สุด เนื่องจากบรรดาชนชั้นปกครองผูกดขี่ไม อาจจะฝนตอสัจจะทางประวัติศาสตรไดแนนอน
มุงมั่นสืบสานภารกิจ-ลุงสุพจนในบั้นปลายยังเขารวมกิจกรรมของประชาชนฝายประชาธิปไตยอยางไมเห็น แกเหน็ดเหนื่อย นักกิจกรรมที่ไปเยี่ยมลุงสุพจนขณะปวยเลาวา คําถามแรกที่ลุงทักพวกที่ไปเยี่ยมเยียนคือ"การ ชุมนุมเมื่อวานเปนอยางไรบาง"พรอมกับเตือนวาใหเคลื่อนไหวโดยคํานึงถึงภววิสัยไมตองรีบรอนบุมบาม นายปยะบุตร แสงกนกกุล นักวิชาการคณะนิติศาสตร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร ซึ่งอยูในกลุม"5 นักวิชาการนิติศาสตร ธรรมศาสตร"ที่มีนายวรเจตน ภาคีรัตน เปนสมาชิกอยูดวย กลาวถึงลุงสุพจนวา ในชวง บั้นปลายชีวิตนั้น ลุงสุพจน กับลุงศุขปรีดา พนมยงค(บุตรชายนายปรีดี) และมิตรสหาย จะนัดเจอกันเพื่อกิน ดื่ม สนทนา เปนประจําทุกวันเสารตนเดือน รานยานอนุสาวรียชัยสมรภูมิ "พักหลังๆนี้ กลุมคุณลุงไดใหเกียรติพวกผมกลุม ๕ คนไปรวมโตะดวย หากใครไมติดธุระ ก็จะไปกัน ครั้งหลังสุดที่ผมไปนี้ ผมเตรียมจะเดินทางกลับมาฝรั่งเศสในอีกไมกี่วัน โทรไปถามพรรคพวกแลว ติดธุระบรรยายกันหมด บางคนก็อยูตางประเทศ ผมเลยไปคนเดียว เพราะ คิดวา กวาผมจะกลับมาอีก กวาจะ
- 205 -
ไดมีโอกาสเจอคุณลุงเหลานี้ คงอีกนาน และดวยความสัตยจริง ตามกฎเกณฑของธรรมชาติ ที่ไมมีใครหนา ไหนหนีพน กวาผมจะกลับมา ก็ไมทราบวาจะมีโอกาสไดพบคุณลุงครบทุกทานหรือไม ผมไดปรินทบทความ "ปรีดี พนมยงค กับกฎหมายมหาชนไทย" เพื่อมอบใหกับคุณลุงศุขปรีดา และ คุณลุงสุพจน พรอมกับนําหนังสือรวมเลมแรกของผมไปมอบใหทานดวย ทานเองก็มีไมตรีจิต มอบหนังสือ กรณีสวรรคตรัชกาลที่ ๘ ที่นํามาพิมพใหม ใหผมดวย ซึ่งนับเปน เกียรติตอผมอยางยิ่ง พวกเราสนทนากัน จนไดเวลาแยกวง ผมรอเดินไปสงคุณลุงศุขปรีดา และคุณลุงสุพจน คุณลุงศุขปรีดา อวยพรผมใหโชคดี สวนคุณลุงสุพจน บอกกับผมวา "อาจารย อาจารยยังเปนคนหนุม อาจารยมีโอกาสไดเห็นเหตุการณ หัวเลี้ยวหัวตอนี้แนนอน อยาลืมที่จะบันทึกเหตุการณเหลานี้ไว เพื่อมิใหใครมาบิดเบือนประวัติศาสตรนี้ใน วันขางหนา" และปดทายดวยประโยควา "ผมเห็นกลุมอาจารยเปนคนหนุม และมีความคิดแบบนี้ ผมก็วางใจ และ คงนอนตายตาหลับ" แรงกาย แรงใจ แรงสมอง ที่คุณลุงสุพจน ทํามาตลอด ตามความคิด ความเชื่อของคุณลุงนั้น ไมเสีย เปลาแนนอน
พิธีรดน้ําศพ
ขอมูลจากคุณ tidadheva เว็บชมรมฟาใหม*แจงเปลี่ยนกําหนดการงานศพวา จะมีพิธีรดน้ําศพแบบเรียบงาย ในเวลา 16.30 น.วันที1่ 4ก.พ.นี้ ที่วัดชลประทานรังสฤษฎิ์ฯ จ. นนทบุรี กรุณางดพวงหรีด และแตงกายสุภาพ จากนั้นจะมีพิธีสวดพระอภิธรรมเปนเวลา5วัน ในเวลา 19.00 น.